________________
નેટો અને વિચારણા.
નથી.” બાહો પણ આને જૂદા નામથી માને છે. આનું બીજું નામ સમ્યગદર્શન પણ છે. દેષોનો ઉપશમ વૈરાગ્ય અને આસ્તિકભાવ થવો. તથા તત્ત્વ બુદ્ધિ જાગવી વિગેરે એના ક્રમિક પરિણમે છે. ઉત્પત્તિ કારણેના ભેદથી ઔપથમિક, ક્ષાયોપથમિક, ક્ષાયિક, વિગેરે એના ભેદે છે. સત્તા રૂપે સમ્યકત્વ જીવ માત્રમાં હોય છે, પણ બાહ્ય સાધનથી અથવા નિસર્ગ ( આતરિક પરિણામ ) થી તેને આવિભૉવ અને વિકાસ અમુક માં જ થાય છે. તેવા છે જેનશાસ્ત્રમાં ભવ્ય કહ્યા છે, બાકીના અભવ્ય છે. આ બંને અનાદિ કાળથી તેવા જ સ્વભાવવાળા છે. કેઈન કરવાથી થયા નથી. ભવ્ય મેક્ષમાં જવાને યોગ્ય છે. અભવ્ય એગ્ય નથી. કારણ કે તેનામાં સમ્યક્ત્વને આવિર્ભાવ-ઉત્પાદ અને વિકાસ ન જ થઈ શકે એમ જૈનતત્વની માન્યતા છે. બહુ ઊંચી સ્થિતિએ પહેચેલ યોગી, કેવળી અને મુક્ત છે સમ્યગદર્શની નહિ પણ સમ્યગ્રષ્ટિ કહેવાય છે. અને તે સાદી અનંત છે જૂઓ તસ્વાર્થ ભાષ્યની ટીકા.
( ૧૮ ) ૧૬-૩ પ્રમાણજેથી વસ્તુ સંપૂર્ણ પારખી શકાય તેનું નામ પ્રમાણ છે. સંપૂર્ણ પારખવાનું કામ જ્ઞાનથી જ થાય; જડથી નહિ, માટે જ્ઞાન જ પ્રમાણુ થઈ શકે. વળી તે જ્ઞાન પિતાને પ્રકાશ પણ દીવાની પેઠે પોતે જ કરે છે. દીવો જેમ તેિજ પિતાને પ્રકાશિત કરતા ઘરમાં રહેલી ચીજોને પ્રકાશિત કરે છે, તેમ જ્ઞાન પિતાની મેળે પ્રકાશિત થતું બીજી ચીજોનું પણ જ્ઞાન કરે છે. આ સંબંધમાં સ્યાદ્વાદરત્નાકર અને સન્મતિતમાં ઘણું વિશદ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. જેને પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ મુખ્ય બે પ્રમાણ માને છે. પ્રમાણ વિષે દાર્શનિકની જૂદી જૂદી માન્યતાઓ છે. તે માટે જુઓ ૩૦ મું પેજ.
: ૪૭ :
