________________
જૈની સપ્તપદાથી પ્રસ્તાવના.
આપણા ભારતમાં માનવની વિચારશક્તિના વિકાસ બહુ જ લાંબા કાળથી થયા છે. ભારતના જુગ જૂના જૂના ભારતના ઇતિહાસ તેવા વિકાસના અનેક દાખલાએ આપણી આગળ રજુ કરે છે. એ વિકાસના કારણે જ તે આપણા દેશમાં સર્વાંત્ત અને વિશેષજ્ઞ પુરુષાએ ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક શ્રેય સાધવાના અનેક માર્ગો-સિદ્ધાન્તા જગતને દેખાડ્યા છે. તે સિદ્ધાન્તાની ગણતરી કરીએ તેા હારા ઉપર થઈ જાય. પણ એ સિદ્ધાન્તાની અહુલતાથી ગભરાવાનું નથી. એ તે આપણા જૂના તત્ત્વજ્ઞાના માનસની સ્વતન્ત્રતા અને મેાટી ઉદારતા સૂચવે છે કે તેઓએ જૂદા જૂદા દેશકાળના મનુષ્યાને તેમની લાયકાતને પારખી જૂદા જૂદા સિદ્ધાન્તા બતાવ્યા છે. બાળક માટે જે ઔષધ જોઇએ તે જ વૃદ્ધને માટે પણ જોઇએ એવા આગ્રહ રાખવા સારા નથી. પાત્ર ભેદથી સાધક ભેદથી સાધના પણ જૂદાં જૂદાં થાય એ જ ઉત્તમ પતિ છે. જે કાળની સંસ્કૃતિની હું શ્લાધાત્મક નહિ પણ યચા વાત લખી રહ્યો છું તે કાળ ઈસુની પૂર્વ તા છે. કે જે સમયે ધર્માં કે દનામાં ખેંચાતાણુ નહેાતી ઉત્પન્ન થઈ. તત્ત્વષ્ટિ તે આત્મધર્માંતે જ મુખ્ય સ્થાન હતું. પંથ કે મઝહબનું ઝેર અસ્તિત્વમાં પણ નહતું આવ્યું. તે વખતના વિચારક તત્ત્વજ્ઞ પુરુષોની દૃષ્ટિ અને તેમનું આચરણ શરદ્ ઋતુના જળ, વાદળાં અને ચન્દ્રમા જેવાં નિર્મળ શાંત અને તેજસ્વી હતાં. એ વાતની સાક્ષી આજે પણ તેમના ગ્રંથે। પૂરે છે. આપણા જેવા અદગ્ધ લેખકેા કે પામરિવદગ્ધા તેવા વિશેષજ્ઞ પવિત્ર ઉપદેશકેાને અનુદાર મૂર્ખ કે અયેાગ્ય કહેવાની જો ધૃષ્ટતા કરે તે તે મેટામાં મેટું પાતક છે. નરી જડતા છે. અનેરું' બાલિશપણ છે.
८
તત્ત્વજ્ઞાના ઉપદેશા.
એ વિચારસ્વાતન્ત્યથી બહુ જૂના ( વિક્રમ પૂર્વેના ) કાળમાં આપણા ભારતના અનેક સ્ત્રી-પુરુષાએ સ્વવિકાસ સાધી જગતને
