________________
નેટે અને વિચારણું.
તેવું માનતો જ નથી. એમ હું મારી લાંબા કાળની તપાસથી કહું છું. તમામ કર્મોને મૂળથી ક્ષય થયા પછી શરીરમાંથી છૂટી (“નર્મસ મોલઃ” ત. ૧૦–૩) મુક્ત જીવ બહુ જ ટૂંકા સમયમાં ઊર્ધ્વ લેકના અગ્ર ભાગમાં જઈને સ્થિર રહે છે. (“તદનન્તરમૂર્ણ છતિ મોન્તા'તત્વાર્થ સૂત્ર ભાષ્ય ૧૦-૫) એમ જૈનેના બધા સંપ્રદાયનું માનવું છે. આ સંબંધમાં ન્યાય અને વેદાન્તના મહાન વિદ્વાન કાશીવાળા શ્રીયુત પંડિત રાજેશ્વર શાસ્ત્રીજીની સાથેના મહારા પત્રવ્યવહારમાં તેમણે મને જણાવેલું કે-“ પ્રાચીન વૈદિક વિદ્વાનોએ કયા આધારે તે પૂર્વપક્ષ કરી ખંડન કર્યું છે તે હારી જાણમાં નથી માટે હું એ વિષે કંઈ પણ કહી શકું નહિ.” વિદ્વાનોએ તે અમુક દર્શનકાર શું માને છે, એ સંપૂર્ણ રીતે જાણીને જ તેના ખંડન મંડનમાં ઉતરવું જોઈએ.
(૮)
૮-૧૬ જેરા ......અવય–પરમાણુઓનો મોટો જથ્થવસ્તુ તે સ્કંધ. સ્કંધને અમુક ભાગ તે દેશ અને સ્કંધ (જથ્થા) સાથે જોડાએલ નાનામાં નાનો કે જેના બે ભાગ ન થાય તે અંશ તે પ્રદેશ કહેવાય છે. જ્યારે સ્કંધ એટલે જથ્થાથી પ્રદેશ જૂદો પડે ત્યારે તે પ્રદેશનું જ નામ “પરમાણુ” કહેવાય છે, તેથી પુદ્ગલના ચાર ભેદ થાય છે. જ્યારે ધર્મ, અધર્મ, આકાશ અને જીવાસ્તિકાયના પ્રદેશો મૂળદ્રવ્ય-અવયવીથી કદી પણ વિખૂટા પડતા નથી, માટે તે ચારે ના ત્રણ ત્રણ ભેદ જ છે. કેમકે આ ચારે દ્રવ્ય અરૂપી સંબદ્ધ અને વ્યાપક છે. પુદ્ગળ ( જડ) ના પ્રદેશો જૂદા થઈ શકે છે. જુદા પડેલા પ્રદેશોનું નામ “પરમાણુ” કહેવાય. પરમાણુ એ એક ઝીણામાં ઝીણે પદાર્થ અને જડચીજનું છેલ્લામાં છેલ્લું કારણ છે. પુદગલને સ્વભાવ વધવું, ઘટવું,
: ૩૯ :
