________________ મનુષ્યનાં દર્શનમાં (સામાન્યજ્ઞાનમાં જે કંઈ તફાવત જણાય છે તેનું કારણ દર્શનાવરણીય કર્મ છે. મનુષ્યને સુખ-દુ:ખનાં જે વિવિધ સંવેદનો થાય છે તેનું કારણ વેદનીય કર્મ છે. મનુષ્યને એક વિષયમાં શ્રદ્ધા જામે છે, બીજા વિષયમાં શ્રદ્ધા જામતી નથી, તેમજ એક વિષયમાં રાગ ઉત્પન્ન થાય છે અને બીજા વિષયમાં દ્વેષ ઉત્પન્ન થાય છે, તેનું કારણ મોહનીય કર્મ છે. એક મનુષ્ય દીર્ધાયુષી હોય છે, બીજો અધવચ્ચે ઉપડી જાય છે અને ત્રીજો અત્યંત અલ્પ જીવી હોય છે, તેનું કારણ તે તે પ્રકારનું આયુષ્ય કર્મ છે. એક મનુષ્યનાં રૂપ-રંગ, બોલી-ચાલી વગેરે સુંદર હોય છે. શુભ હોય છે અને બીજા પુરુષનાં રૂપરંગ, બોલી-ચાલી વગેરે અસુંદર-અશુભ હોય છે, તેનું કારણ નામકર્મ છે. એક મનુષ્ય સારા વાતાવરણમાં જન્મે છે અને બીજો ખરાબ વાતાવરણમાં જન્મે છે, તેનું કારણ ગોત્રકર્મ છે અને એક મનુષ્યની દાન, લાભ, ભોગ, ઉપભોગ, વીર્ય આદિ શક્તિઓ ખૂબ વિકસિત હોય છે અને બીજાની અલ્પ વિકસિત હોય છે, તેનું કારણ અંતરાય કર્મ છે. આજના વિજ્ઞાન શાસ્ત્રીઓ ભૌતિક પદાર્થોના ગુણધર્મ સમજાવવા માટે તેની વિવિધ અવસ્થાઓનું વર્ણન કરે છે અને તે માટે જુદા જુદા સિદ્ધાંતોની સ્થાપના કરે છે તેમ જૈન મહર્ષિઓએ કર્મનો આ સિદ્ધાંત સમજાવવા માટે (1) બંધ (ર) ઉદ્વર્તન, (3) અપવર્તન, (4) સત્તા, (5) ઉદય, (6) ઉદીરણા, (9) સંક્રમણ, (8) ઉપશમન, (9) નિધત્તિ અને (10) નિકાચના એ તેની દશ અવસ્થાઓનું બારીકાઈથી વર્ણન કરેલું છે અને એ રીતે જગતનાં તમામ રહસ્યોનું ઉદ્ઘાટન કરી નાખેલું છે. આજે જ્યારે જ્ઞાનની બુમુક્ષા વધી રહી છે અને નવા નવા માનવ સમાજને સુંદર માર્ગદર્શન... 11
