________________ રાતદિવસ દુ:ખ-રોગની હારમાળ લાગેલી હોય છે, એ શું ? (4) એક શાંત-ક્ષમાશીલ, નમ્ર, સરલ, સંતોષી અને સત્યનો પ્રેમી-આગ્રહી હોય છે, બીજો ક્રોધથી ધમધમતો અભિમાનથી અક્કડ, આંટીઘૂંટીમાં રમનારો, ધનવૈભવની પ્રાપ્તિ માટે રાતદિવસ મથનારો અને સત્યનો અપલાપ કરનારો, એવું કેમ હોય છે ? (5) એક દીર્ધાયુ ભોગવનાર હોય છે ત્યારે બીજો ગર્ભમાં કે જન્મતાં જ કેમ યમધામ પહોંચી જાય છે ? (6) એક તાડ જેવો ઊંચો હોય છે તો બીજો સાવ બટકો, ઠિંગુજી જેવો હોય છે. એકની કીર્તિ ચોમેર વ્યાપી જાય છે, બીજાની સર્વત્ર અપકીર્તિ થતી હોય છે. એકનો પડતો બોલ ઝીલાય છે, બીજો ઘાંટા પાડે તોય એનું સાંભળવા કોઈ તૈયાર નથી. આવો તફાવત કેમ ? (7) કોઈ ઉત્તમ કુળમાં જન્મ પામે છે, તો કોઈ હલકા કુળમાં કેમ અવતરે છે ? (8) કોઈ દીન-દુ:ખીયાને તન-મન-ધનથી મદદ કરવાના વ્યસનવાળો હોય છે, તો કોઈ મહાકૃપણ એક દમડી પણ છોડવા તૈયાર નથી હોતો. એક ધનકુબેર બની જાય છે ત્યારે બીજો દરિદ્રનારાયણ રહે છે. એક લાખો કમાય જાય છે, બીજો એ જ બજારમાં સોના સાઠ કરીને રોતો રોતો ઘેર આવે છે. શું હશે સંસારની આ વિચિત્રતાનું કારણ ? એકની એક વ્યક્તિને પણ જુદે જુદે સમયે આવા વિરોધી અનુભવો થાય છે એ શાથી ? આર્યદેશના દર્શનકારો એના સમાધાનમાં કહે છે, કે જીવના પૂર્વોપાર્જિત તેવા તેવા શુભાશુભ ભાગ્ય આ વિચિત્રતામાં કારણભૂત છે. એ દર્શનકારો ભાગ્યને જુદા જુદા નામથી સંબોધે છે. ન્યાય વૈશેષિક દર્શનવાળા “અદૃષ્ટ' કહે છે. મિમાંસકો અપૂર્વ' કહે છે. સાંખ્યયોગ દર્શનકારો આશય' કહે છે. વેદાંત દર્શનમાં “માયા, અવિધા, પ્રકૃતિ’ શબ્દો બોલાય છે. - જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન 16
