________________ અમુક અમુક વસ્તુઓનું ચૂર્ણ સમુદ્ર-સરોવરમાં નાખે ત્યાં હજારો માછલાં એકાએક ઉત્પન્ન થઈ જાય ! અમુક વનસ્પતિ-રસાયણોથી સુવર્ણરસ બને તેના એકેક ટીપાંથી તાંબુ સોનું બની જાય ! વેદ, મહાભારત વગેરે શાસ્ત્રોમાં પણ તેવા મંત્રો , અગ્નિઅસ્ત્ર વગેરેના શસ્ત્રપ્રયોગોની વાતો આવે છે. કળામાં કુશળ કારીગરો કાષ્ઠના એવા ઘોડા વગેરે બનાવે કે જે યાંત્રિક રચનાથી આકાશમાં ઊડીને જાય ! એવા તો મોટા કાષ્ઠમય કમળ બનાવે કે જેમાં વચ્ચે મકાન હોય અને સહેજ એક ચાંચ દબાવતાં કમળની વિકસિત પાંખડીઓ આંખના પલકારામાં બંધ થઈ જાય ! કહેવાય છે કે રાજા શ્રેણિક ધનાઢ્ય શાલિભદ્રના મહેલો પર ગયા, ત્યાં સ્નાનાગારમાં સ્નાન કરતાં આંગળી પરથી વીંટી ખસી ગઈ તે પાણી સાથે તણાતી ગઈ કૂવામાં ! રાજા વ્યાકુળ થઈ વીંટી માટે દૃષ્ટિ વવા મંડ્યા એટલે તરત શાલિભદ્રના સેવકોએ મેલા પાણીના કૂવામાંથી યાંત્રિક પ્રયોગે પાણી ખાલી કરી નાખી રાજાને કહ્યું. “આમાં જોઈ બતાવો આપની વીંટી, અમે કાઢી આપીએ.” રાજા જોઈ ચકિત થઈ જાય છે, શરમાઈ જાય છે કે “શું બતાવું ?" કેમ કે એમાં તો શાલિભદ્રના એઠવાડરૂપે કાઢી નાખેલા ઝગમગ-ચકમક ચળકતા દેવતાઈ ઝવેરાતની વચ્ચે મુદ્રારત્ન એક ઝાંખા પથ્થર જેવું લાગતું હતું ! આમાં કૂવાનું પાણી ક્ષણવારમાં યાંત્રિક રચનાથી ઊલેચી નાખવાનું કર્યું ? ત્યારે એ કાળે યંત્રકળા કેવી પ્રવર્તતી હશે ! એ વખતે રત્નકંબળો કેવી આવતી ? ભઠ્ઠીના સદ્દ ઉંદરના આધુનિક વિજ્ઞાન એક તૂત
