________________ શિક્ષણ-શિખામણ મ અપાય ? માણસનું મન કાંઈ ખાલી ઘડા જેવું, અને શિક્ષણ, શિખામણ કે સમજણ કાંઈ પાણી જેવું નથી, કે એ શિક્ષણાદિને આપણે સામાના મનમાં રેડીએ એટલે એ મન એનાથી ભરાઈ જાય ! મનમાં એ સંગ્રહીત થઈ જાય ! કારણ એ છે કે એ ત્રણેય વિષયો સામાને માત્ર એમ જ આપી દેવાય એવા નથી, પણ સામાને એ લેવા હોય તો જ અપાય એવા છે. એટલે તો મહાન વ્યાખ્યાનશક્તિવાળા પણ જોરદાર વ્યાખ્યાન આપે છતાં જેને લેવાની વૃત્તિ નથી અને એમ જ મજા માટે સાંભળવા આવ્યા છે એવા શ્રોતાના મનમાં એ વ્યાખ્યાન રેડાતું નથી, મન એને સંઘરતું નથી. આવું જ લેવાની જરીકે વૃત્તિવિનાના છોકરાને અપાતી માતાપિતાની શિખામણ કે શિક્ષકનાં શિક્ષણ સંબંધમાં બને છે. આમ છતાં આપણને સામાના લેવા કરતાં આપણું આપવાનું વધારે ગમે છે, અને એથી એ લેવા તૈયાર હો કે ન હો, પણ આપણો ઉપદેશ આપણે એને આપ્યું જઈએ છીએ ! પછી સામો શિખતો-સમજતો નથી તેથી આપણા દિલને ખેદ થાય છે, આપણે કકળીય ઉઠીએ છીએ. મનને એમ થાય છે કે “હું આટઆટલું શિખવું-સમજવું છતાં એ કેમ શીખે નહિ સમજે નહિ ?' પરંતુ વિચારવા જેવું છે કે આમાં આપણને સામાની દયા આવે છે કે આપણને અભિમાન છે ? “મારું કહેવું ન માને ?' આમાં “મારું' પર ભાર રહે છે એ આપણું અહત્વ છે. જો આપણા હેયે સામા પર નકરી દયા જ નીતરતી હોય, તો તો એમ વિચારાય કે “બિચારો જીવ ! કર્મથી કેવો પીડાય છે કે જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન 1 26
