________________ (3) સામાનું વ્યક્તિત્વ-સ્વમાન ન હણાય એ જોવું; (4) સામામાં રસ, જિજ્ઞાસા-અભિમુખતા પેદા કરવી. આમાં પહેલી માન્યતા જાળવવા માટે આપણે આપણા આત્માનાં હિતનો ખાસ વિચાર રાખવો, તે એ કે જો સામાના વાંકે પણ આપણે હૈયું ઉકળાટ-આવેશ-દ્વેષવાળું કરશું તો આપણને કર્મબંધ થશે અને કષાયના સંસ્કાર દૃઢ થશે. ઉપકાર કરવા જઈએ અને પહેલી આપણી જ ખરાબી કરીએ એ કેવું? માટે આપણું મન લેશ પણ ન બગડવા દેવું આ નિર્ધાર. શબ્દ સૌમ્ય અને મધુર બોલવાથી પણ પહેલા તો આપણા જ દિલમાં ઉલ્લાસ રહે છે, તથા સામા પર એની અસર પડે છે, એને પ્રોત્સાહન થાય છે. કઠોર કડવા તીખા શબ્દ સ્વ-પર બંનેને ખોટા ઉશ્કેરે છે. આપણે કહેવા જઈએ સારી ભાવનાથી; ત્યારે બને ઉછું એવું કે શબ્દ એવાને લીધે સામાના દિલમાં આપણા માટે વિરોધ જાગૃત થાય, માટે શબ્દ સોમ્ય અને મધુર વાપરવા. સામાનું વ્યક્તિત્વ-સ્વમાન ન હણાય એ ખ્યાલ રાખવા માટે સામામાં જે કોઈ સારી વિશેષતા દેખાય તેની કદર કરવી, એનું ગૌરવ ગાવું અને પછી જે ત્રુટિ માટે કહેવું છે એમ કહીને કે જો આટલી પૂર્તિ થઈ જાય તો કેવો મહાન લાભ થાય !... વગેરે. જગાડવા માટે સામાને જે રસ હોવાનું દેખાતું હોય તેની સાથે આપણે કહેવાની વસ્તુની કડી જોડી જેથી એને લાગે કે આપણા લાભની વાત લાગે છે. શિક્ષણ-શિખામણ કેમ અપાય ? 1 29
