________________ અશુભ ભાવે અશુભ કર્મ બંધાય' - એ નિયમ ક્યાં રહ્યો ? કેમકે ભાવ શુભ હોય છતાંય જ્ઞાનાવરણીયાદિ અશુભ કર્મ તો બંધાઈ જ રહ્યા છે ! આનું સમાધાન એ છે કે જે પ્રકૃત્તિઓમાં શુભાશુભ વિભાગ છે, દા.ત. શાતા-અશાતા યશ-અપયશ, બસ-સ્થાવર, સૌભાગ્ય-દીર્ભાગ્ય, ઊંચગોત્ર-નીચગોત્ર..., એમાંની શુભ પ્રવૃત્તિઓ શુભ પ્રકૃત્તિ શુભ ભાવ વખતે બંધાય એવો આ નિયમનો ભાવ છે. પ્ર. - ઠીક છે, આ લાભ મળે છે, પરંતુ જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપકર્મ પ્રવૃત્તિઓ તો બંધાવાની ઊભી જ રહી ને ? ભાવ ગમે તેટલા સારા કરીએ પણ આ પાપબંધનું શું ? એ તો લમણે જ લખાયેલો ને ? ઉ. - મુંઝાવાની જરૂર નથી. શુભ ભાવની એના પર પણ અસર એ પડે છે કે જો ભાવ અશુભ હોત તો એ કર્મ ઉગ્ર રસવાળા બંધાત, તે એના બદલે શુભ ભાવના કાળમાં એ મંદ રસવાળા બંધાય છે. ત્યારે જોવા જેવું એ છે કે, કર્મમાં વિશેષતા પ્રકૃત્તિની નથી એ રસની છે. અર્થાત્ કર્મની પ્રકૃતિ સ્વભાવ કેવો છે એના કરતાં એનો રસ કેવો છે, ઉગ્ર કે મંદ ? એનું મહત્ત્વ છે. દા.ત. જ્ઞાનાવરણીય કર્મનો સ્વભાવ જ્ઞાન રોકવાનો ખરો, પરંતુ જો, એ મંદ રસવાળાં કર્મકલિક હોય, તો એના ઉદયમાં જ્ઞાનનું ઉગ્ર હઠિલું રોકાણ નહિ થાય; તેથી જરાક-શા જ્ઞાનોપાર્જનના કે કોઈ ત્યાગ તપ શુભાચારના પ્રયત્નમાં સહેલાઈથી જ્ઞાન પ્રાપ્ત થવાનું. જો ઉગ્ર રસ હોય, તો એની ભારે મહેનત છતાં જ્ઞાન મગજમાં ચડે જ નહિ એમ ઉગ્ર રસવાળી અશાતા કર્મપ્રકૃત્તિ ઉદયમાં હોય. તો આ ણ ટક્વાનું નથી...! 48
