________________ મોટો છે, તે હવે આપણે વધારે સારી રીતે અને વધારે સ્પષ્ટતા પૂર્વક સમજવા લાગ્યા છીએ.” સર જેમ્સ જીન્સ પોતાના “મીસ્ટીરિયસ યુનિવર્સ-અદ્ભુત વિશ્વ નામનાં પુસ્તકમાં લખે છે કે "Science should leave off making pronouncement, the river of knowledge has top obten turned back on it self' વિજ્ઞાને હવે (અમે રોજ આગળ વધી રહ્યા છીએ એવી) ઘોષણા કરવાનું છોડી દેવું જોઈએ, કારણ કે જ્ઞાનની સરિતા ઘણી વખત પોતાના મૂળસ્રોત તરફ પાછી વળી ચૂકી છે.” અર્થાત જે વાતોને પ્રથમ હસી કાઢવામાં આવતી હતી, તે સત્ય પૂરવાર થતી જાય છે અને આપણે તે તરફ પાછું વળવું પડે છે. એક બીજાં ઠેકાણે તે લખે છે કે “વીસમી સદીનો મહાન આવિષ્કાર “સાપેક્ષવાદ' કે કવનમ્” સિદ્ધાંત નથી, અને પરમાણુ વિભાજન પણ નથી, આ સદીનો મહાન આવિષ્કાર એ છે કે વસ્તુઓ જેવી દેખાય છે તેવી તે નથી. અને સાથે સર્વ સંમત વાત એ છે કે આપણે બધા અત્યાર સુધી પરમ વાસ્તવિકતાની પાસે પહોંચ્યા નથી.” આ બધું વાંચ્યા-વિચાર્યા પછી વિજ્ઞાનના નિર્ણયોને અંતિમ સત્ય માની લેવાની ધૃષ્ટતા કોણ કરશે ? અને જે વસ્તુ અંતિમ સત્ય નથી તેને આંધળા વિશ્વાસથી અનુસરવાનું પરિણામ તો ભયંકર પતન સિવાય બીજું શું આવી શકે ? ધર્મ જૂના જમાનાનો ભલે હોય પણ તેણે માનવ જાતિને ધૃતિ, ક્ષમા, સંતોષ, અહિંસા, સત્ય વગેરે ઉમદા તત્ત્વો આપ્યાં છે કે જેનાથી મનુષ્ય પોતાની ઉન્નતિ સાધી શકે છે અને પરમ શાંતિ અનુભવી શકે છે. તેની સરખામણીમાં વિજ્ઞાને આપણને જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન 102
