________________ મહાબક્ષીસભૂત મળેલ આ પુરુષાર્થ શક્તિ અને વીર્યશક્તિને સરાસર વેડફી નાખે છે. નહિતર એવા પ્રમાદ-યોગ ઉપસ્થિત થતાં જ સત્યાગ્રહ કરે કે “મારે આ દિશામાં પુરુષાર્થ કરવો જ નથી, વીર્ય સક્રિય કરવું જ નથી' તો તેમ કરવા કોણ બલાત્કાર કરે છે ? ગળા સુધી આવેલું છતાં ક્યારેક અનુચિત બોલતાં અટકીએ છીએ એ પુરુષાર્થ રોકવાના સ્વાતંત્ર્ય પર બને છે એવો અનુભવ છે. (ર) બીજું ફલિત એ થાય છે કે એકલાં સારાં નિમિત્તના ભરોસે રહેવાથી તરી જવાતું નથી. પુરુષાર્થ તો કરવો જ જોઈએ. નિમિત્ત સામાન્ય હોય તો ય પુરુષાર્થની પ્રબળતા જોરદાર ળ લાવે છે. માટે અસત પુરુષાર્થ પર પાકો અંકુશ અને સત્ પુરુષાર્થનો ભારે વિકાસ મહાન જીવન કર્તવ્ય છે. ( પુરુષાર્થનું મહત્ત્વ કર્મના ઉદયાદિ પર પૂર્વના લેખમાં શ્રી ભગવતીસૂત્રનાં વચનથી કર્મના બંધમાં મૂળ કારણ તરીકે જીવ યાને જીવનો પુરુષાર્થ હોવાનું જોયું. હવે બંધાઈ ગયેલા કર્મના ઉદય પર પુરુષાર્થ કાંઈ અસર કરે કે કેમ એ જોઈએ. શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં ત્રિલોકનાથ શ્રી મહાવીર પ્રભુ માવે છે કે “ગોયમા ! અપ્પણો ચેવ ઉદીરઈ, ગરહઈ, સંવરઈ, ણો અણુઠ્ઠાણેણં ... (કિન્તુ) ઉઠ્ઠાણેણં બલેણે વીરિયાં...' અર્થાત “હે ગીતમ આત્મા જાતે જ કર્મની ઉદીરણા કરે છે, ગહ-નિંદા કરે છે, નવાં કર્મનું સંવરણ-અટકાયત કરે છે, ઉપશમ કરે છે. એ જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન
