________________ કરે, ઇશારો કરે, તો એ બધી માનસિક-વાચિક-કાયિક પ્રવૃત્તિ રાગભરી થઈ; એટલો કમેં જગાવેલો રાગ એમાં સહાયક થયો ખરો; પરંતુ રાગ જ પ્રવૃત્તિનું કારણ નહિ. પ્રવૃત્તિ તો ચેતનની વિશેષતા. એટલે એવી રાગભરી પ્રવૃત્તિ કરવી કે ન કરવી યા ઓછી વધુ કે તીવ્ર-મંદ કરવી, એમાં ચેતન આત્માનું સ્વાતંત્ર્ય છે. માટે તો દેખાય છે કે કેટલાય સારા માણસો પરસ્ત્રી પર અચાનક દૃષ્ટિ પડી ગયા પછી તરત દૃષ્ટિ ખસેડી લે છે, એની સુંદરતાનો રાગભર્યો વિચાર પણ કરતા નથી, કે એવો બોલા બોલતા નથી. શું એમને અંતરમાં રાગ નહિ જ ઊઠતો હોય ? શું એ વીતરાગ છે ? ના, રાગ ઊઠવા સંભવ છે, પરંતુ એના પર એવા વિચાર વાણી કે વર્તાવની પ્રવૃત્તિ કરવા એ તૈયાર નથી. કદાચ વિચાર આવવા જતો હોય, તો તે તરત જ મનને કોઈ મહાપુરુષનાં ચારિત્રમાં, યા તત્ત્વો કે મોટી સિદ્ધગિરિ યાત્રા વિચારવામાં લગાડી દે છે, અથવા ગણતરીબદ્ધ અને દરેક પદના લક્ષ સાથે નવકારમંત્ર ગણવામાં ચિત્તને લગાડી દે છે એટલે પેલો રાગ નિળ જાય છે, કેમકે માનસિક પ્રવૃત્તિ પેલા રાગથી ભરી નહિ, પણ બીજી જ પ્રભુ ભક્તિ આદિથી ભરેલી એણે કરી , જો પ્રવૃત્તિ રાગભરી કરી તો ત્યાં રાગ સળ થયો ગણાય. આ સૂચવે છે કે પ્રવૃત્તિ માટે આત્મા સ્વતંત્ર છે. ખોટાં કામ યાને ખોટ વાણી-વિચારણા કે ખોટી પ્રવૃત્તિને કર્મ નથી કરાવતું; એ તો આત્મા કરે છે. આત્માએ મૂર્ખ ગુલામ બની રાગાદિ ક્રોધાદિ ભાવને પોતાની એવી પ્રવૃત્તિ દ્વારા સફળ કરવા કે પોતાનું સ્વાતંત્ર્ય સમજી એવી પ્રવૃત્તિ ન કરી એ રાગાદિને 38 જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન
