________________ જુદાં શરીર, શરીરના બાંધા, ચાલ, યશ અપયશ, સુસ્વરદુસ્વર વગેરેમાં જવાબદાર તેવું તેવું કર્મ નામ કર્મ. (7) ઊંચનીચ કુળમાં જન્મ થાય તેના કારણભૂત ગોત્ર કર્મ. અને (8) દાનબુદ્ધિ, ભોગશક્તિ, આત્મવીર્ય, વગેરે રોકાય, ત્યાં અંતરાય કર્મ. આમ મૂળ આઠ પ્રકારના કર્મ કરી રહ્યા છે. કર્મના જુદી જુદી દૃષ્ટિએ અનેક ભેદો પ્રકારો પડે છે એમાંના કેટલાક આ પ્રમાણે છે. ભાવકર્મ - દ્રવ્યકર્મ બંધાયેલા કર્મદલિકના ઉદયથી પ્રગટતાં મિથ્યાત્વ રાગ-દ્વેષ વિગેરે આત્માના પરિણામ તે ભાવકર્મા દ્રવ્યકર્મ :- ભાવકર્મના કારણરૂપ જડ-પદ્ગલિક કર્મરજ જે આત્માને ચોંટી છે તે. ઘાતકર્મ - જ્ઞાન, દર્શન-વીતરાગતા અને દાનાદિ લબ્ધિ વિગેરે આત્માના વિશિષ્ટ ગુણોને ઘાત કરે તે ઘાતકર્મ. અઘાતી કર્મ :- આત્માના જ્ઞાનાદિ વિશિષ્ટ ગુણોનો ઘાત ન કરે પણ શુભાશુભ (સુખ-દુ:ખ) ળ આપીને ચાલ્યા જાય તે અઘાતી કર્મ. આઠ કર્મના અવાંતર 158 ભેદ પડે છે : દા.ત. મતિજ્ઞાનાવરણ, શ્રુતજ્ઞાનાવરણ... ચાદર્શનાવરણ. અચક્ષુદર્શનાવરણ... વગેરે. ચાર પ્રકારે બંધ - આત્મા પર કર્મ ચોંટે છે ત્યારે ચાર ચીજ નક્કી થાય છે. (1) પ્રકૃતિબંધ (ર) સ્થિતિબંધ (3) રસબંધ (4) પ્રદેશબંધ આત્મા ઉપર ચોંટતની સાથે જ એમાં- (1) જીવના જ્ઞાનાદિ ગુણોને રોકવાનો સ્વભાવ નક્કી થાય છે તે સ્વભાવ એ જૈન ધર્મનું અજોડ કર્મ વિજ્ઞાન 20
