Book Title: Swarnagiri Jalor
Author(s): Bhanvarlal Nahta
Publisher: Prakrit Bharati Acadmy
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032676/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora zrI svarNagiri-jAlora SARASHKES idia SRRRRRRRI 5225 BRRRRRRR S5-4525 --- bhaMvaralAla nAhaTA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha zrI svarNagiri-jAlora lekhaka : sAhitya vAcaspati zrI bha~varalAla nAhaTA prakAzaka : prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura bI0 je0 nAhaTA phAuNDezana, kalakattA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhaka : sAhitya vAcaspati zrI bhaMvaralAla nAhaTA prakAzaka : prAkRta bhAratI akAdamI 3826, motIsiMha bhaumiyoM kA rAstA jayapura-302003 bI0 je0 nAhaTA phAuNDezana 4, jagamohana mallika lena kalakattA-700 007 prathama saMskaraNa : saMvatsarI 2052 30 agasta 1995 1000 prati mUlya: 60 rupaye mudraka : rAja prosesa prinTarsa kalakattA anTATikA grAphiksa li. kalakattA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya rAjasthAna ke prAcIna jaina tIrtha svarNagiri-jAlora kA itihAsa hamAre prAkRta-bhAratI saMsthAna se prakAzita karane kA vicAra kaI varSoM se thaa| kintu jaba samaya paripakva hotA hai tabhI zubha kArya kI pariNati sAkAra hotI hai| isI arase meM prAkRta bhAratI ne aneka grantha ratna prakAzita kiye| zrI bhaMvaralAla nAhaTA dvArA sampAdita yogIndra yuga pradhAna zrI sahajAnandaghanajI mahArAja dvArA udbodhita 1 zrI Anandaghana cauvIsI 2 kharataragaccha dIkSAnaMdI sUcI tathA nAhaTA jI dvArA viracita apabhraMza bhASA meM 3 sirI sahajAnandaghana cariyaM nAmaka anaThe kAvya kA prakAzana bhI hamAre prAkRta bhAratI puSpa 57, 64 evaM 67 ke rUpa meM prakAzita kara diye| aba isa rAjasthAna ke prAcIna jaina tIrtha ke itihAsa ko prakAza meM lAne kA suyoga milA ise sacitra sundara rUpa meM prakAzita kara itihAsa premI aura tIrtha bhaktoM ke kara kamaloM meM prastuta karate hameM atyanta prasannatA hai| isakA prakAzana prAkRta bhAratI akAdamI tathA bI0 je0 nAhaTA phAuNDezana dvArA saMyukta rUpa se kiyA jA rahA hai| rAjasthAna kA yaha mahatvapUrNa saMbhAga prArambha se hI atyanta samRddha thaa| yahA~ aneka zAsakoM dvArA paTa parivartana huA hai| svarNagiri ke nAma se prasiddha sonigirA gotra yahIM se nikalA thA aura mAMDavagaDha (mAlavA ) meM jAkara base suprasiddha sAhityakAra maMDana aura dhanadarAja rAja-mAnya aura nIti nipuNa suprasiddha sAhityakAra the| Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja bhI jAlora jilA dhana kuberoM kI bastI ke lie prakhyAta hai| prAcIna kAla meM jahAM svarNagiri para koTayAdhIzoM kI hI haveliyA~ thI vahA~ unake dhvaMzAvazeSa khaNDahara taka nahIM rhe| para jAlora jile ke adhivAsI dhanADhya sAre bhArata meM phaile hue haiM una pravAsI mahAnubhAvoM ko apane gauravamaya mAtRbhUmi ke itihAsa se preraNA milegI va jinAlayoM ke citroM ke darzana se bhI lAbhAnvita hoNge| isa pustaka ke mudraNa meM zrI mahendrarAja mehatA tathA zrI raMjana koThArI kA sahayoga prazaMsanIya hai| padmacanda nAhaTA adhyakSa suzIla kumAra nAhaTA saciva bI0 je0 nAhaTA phAuNDezana kalakattA devendrarAja mehatA saciva maho0 vinayasAgara nidezaka prAkRta bhAratI akAdamI jayapura Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA itihAsa hamAre gauravazAlI atIta sA~skRtika, sAmAjika aura samRddhi kA eka udbodhaka darpaNa hai| apanI sarvAGgINa unnati kA preraka mahAn tatva hone ke sAtha-sAtha luptAvaziSTa purAtattva kA adRzya sAkAra prArUpa hai| prAkRtika prakopa aura vidharmI yavana zAsakoM dvArA sarvathA naSTa yA parivartita svarUpa kA hRdaya vidAraka barbaratA pUrNa smRti vismRti kA adhisthAna hai| yavanoM ne bhArata meM padArpaNa karate hI aneka nagaroM kA vinAza kara diyA thaa| mahAkavi dhanapAla ne una nagaroM va tIrthamandirAdi ko naSTa karane/AzAtanA karane kA ullekha satyapura mahAvIrotsAha meM kiyA hai| unhoMne zrImAla mAla deza, aNahilapATaka, candrAvatI, devalavAr3A, somezvara, koriMTa, zrImAlanagara, dhAra, AhAr3a narANA, vijayakoTa, pAlItAnA, Adi sthAnoM ko gajanI Adi mlecchoM ne bhaMga kiyA jisakA ullekha kiyA hai itaH pUrva joga nAmaka kisI rAjA ne sAcoMra kI mahAvIra pratimA ko hAthI ghor3oM se khIMcane kA evaM kulhAr3I se prabhu pratimA ko bhaMga karane kA prayatna kiyA thaa| yaha rAjA kauna thA ? itihAsa isa viSaya meM mauna hai sambhava hai dakSiNa bhArata kA koI jainadharma kA drohI hai| kintu muslima rAjAoM dvArA dhanapAla ke samaya taka jAlora-svarNagiri para AkramaNa hone kA koI ullekha nahIM miltaa| svarNagiri kanakAcala AdinAmoM se prasiddha tIrtha jAlora nagara se bilkula saMlagna hai| yaha parvata 1200 phuTa UMcA hai isa tIrtha kI sthApanA ko lagabhaga do hajAra varSa hone Aye haiN| yahA~ kA yakSavasati jinAlaya vikrama saMvat 126 se 135 ke bIca sthApita huA thaa| svarNagiri kA durga 800 gaja lambA aura 400 gaja caur3A hai| pahAr3a kI car3hAI lagabhaga 1 // mIla hai| yahA~ karor3apati loga hI nivAsa karate the 99 lAkha ke dhanADhya ke lie yahA~ nivAsa sthAna nahIM miltaa| nAhar3a rAjA ke nirmApita yakSavasati nAmaka gaganacumbI mahAvIra mandira ke sivAya yahA~ aSTApada prAsAda, kumara vihAra ( saMvat 1222) Adi aneka maMdiroM kA nirmANa huA thaa| zrIdAkSiNyacinha udyotanasUri ne saMvat 835 meM jAvAlipura ke RSabhadeva jinAlaya meM kuvalayamAlA grantha kI racanA kI thii| __ pratihAroM ke rAjya ke pazcAt cauhAna vaMza ke rAjya taka yaha tIrtha unnati ke zikhara para ArUr3ha thA / yahA~ kaI jinAlayoM kA nirmANa huA thaa| kumaravihAra Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke pazcAt saM0 1242 meM cauhAna samarasiMha ke rAjya meM bhaMDArI pAsu putra yazovIra ne jIrNoddhAra karAyA saM0 1256 meM toraNAdi kI pratiSThA huI / saM0 1268 ke prekSAmaNDapa Adi bane evaM svarNamaya kalazAropaNa huMA saM0 1296 ke AbU meM lekhAnusAra aSTApada maMdira se saMlagna AdinAtha devakulikA nAgora ke zreSTha lAhar3a ne tathA pratimAyukta do khattaka zreSThI devacaMda ne banAye the / yahA~ kukumarolA nAmaka jinAlaya pArzvanAtha bhagavAna kA thA / jinapAla upAdhyAyakRta kharatara gaccha vRhad gurvAvalI se vidita hotA hai ki saM0 1316 mAgha sudi 6 ko rAjA cAciMgadeva ke rAjyakAla meM zAMtinAtha jinAlaya para svarNamaya dhvaja daNDa kalaza sthApita kiye gaye the zrAvaka dharma prakaraNa nAmaka lakSmItilakopAdhyAyakRta sacitra tAr3apatrIya grantha meM zAMtinAtha jinAlaya kA citra hai jise paM0 zrI zIlacandravijayajI mahArAja ne saMpAdita kara prakAzita kiyA hai usameM se yahA~ ke zAMtinAtha jinAlaya kA citra aura grantha likhAne vAle tIna bhrAtAoM ke sapatnIka citra ko isa grantha meM sAbhAra prakAzita kiyA jA rahA haiM / isa prakAra isa mahAtIrtha kI unnata avasthA dillIpati alAuddIna khilajI ke 1368 meM AkramaNa se zeSa huI aura indra kI alakApurI sadRza jinAlayoM se maNDita dhanakuberoM kI haveliyoM se suzobhita svarNagiri durga ekadama vIrAna ho beliyA~ aura kalApUrNa sthApatya mandirAdi dhvasta kara die aba kevala mahAvIra jinAlaya, aSTApada jinAlayAdi bace haiM / kumaravihAra nAmazeSa eka deharI svarUpa hai / mahAvIra svAmI kA saudha - zikharI jinAlaya mUla garbhagRha gUDha maNDapa sabhA maNDapa zRMgAra caukI Adi se alaMkRta hai / atrastha 4 - 5 dhvasta mandiroM kI zilpa samRddhi tathA zilAlekhAdi jAlora nagara meM sthita topakhAnA nAmaka imArata meM lage hue haiM jinakI nakala isa pustaka dI gaI hai| jo jAlora kharatara gaccha rUpI kamala kA sarovara kahA jAtA thA / aneka mahAn AcAryo ne aneka granthoM kI racanA kI, aneka dIkSAeM pratiSThAeM va samRddha dharmakArya hue vaha upatyakA meM basA huA eka jile kA mukhya nagara raha gayA hai / jaba yaha nagara jodhapura ke rAjyAdhikAra meM AyA to mahArAjA gajasiMha ke maMtrI jayamala muNota ne jIrNoddhAra karAke saM0 1681 meM zrI vijayadevasUri ke AjJAnuvartI zrI jayasAgara gaNi se pratiSThA karavAI / aSTApadAvatAra caumukha maMdira kA jIrNoddhAra bhI karAyA gayA aura praveza dvAra ke sAmane hAthI para ArUr3ha maMtrI jayamala kI pratikRti hai / yaha dvitala mandira bhI kalApUrNa aura darzanIya hai / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagiri para aba jaina mandiroM ke atirikta zivAlaya, devI mandira, hanumAna maMdira, rAjamahala, pAnI kI TaMkiyAM aura masjida ke sivAya vIrAna hai / idhara jAlora ke kSetroM meM zvetAmbara mUttipUjaka sAdhuoM kA vihAra vigata zatAbdiyoM meM kama hone se amUttipUjaka sampradAya kA prAbalya ho gayA aura durga sthita jinAlayoM kI pUjA arcanA banda sI ho gii| jaina saMgha kI upekSA se durga sthita jinAlayoM meM rAjakIya karmacAriyoM ne apanA adhikRta AvAsa aura zastrAstra evaM bArUda rakhane kA gudAma banA liyaa| 20vIM zatAbdI se pUrva tIna dazakoM meM jinAlayoM para rAja kA hI Adhipatya rhaa| vikrama saM0 1933 kA cAturmAsa rAjendrakoza ke nirmAtA zrImad vijaya rAjendra sUrijI mahArAja kA jAlora meM huA ve svAdhyAya dhyAna hetu sonAgiri kI kandarAoM meM aksara padhArate the| Azvina mAsa meM eka dina Apa kiledAra vijayasiMha kA AmaMtraNa pAkara kile meM pdhaare| yakSavasati prAsAda kA gaganacumbI jinAlaya aura aSTApadAvatAra bhI dRSTigocara huaa| nIce Ane para anveSaNa se spaSTa ho gayA ki ye to jinAlaya haiN| sarala AtmA kiledAra vijayasiMha kA sahakAra milA, jinAlayoM meM jinezvara bhagavAna kI AzAtanA dekhI aura AcAryazrI ne AzAtanA nivAraNa karAne kA nirNaya kara liyaa| saM0 1933 ke poSa mAsa meM jodhapura nareza mahArAjA yazavaMtasiMha ne svarNagiri ke tInoM jinAlayoM se zastra sAmagrI nikalavAkara unheM saMgha ko samarpita kara diyaa| isake bAda jIrNoddhAra kArya sampanna huA saM0 1933 ke mAgha sudi 1 somavAra ko vidhipUrvaka tInoM jinAlayoM meM jinabimboM ko pratiSThA huii| isa prakAra AcArya mahArAja dvArA prAcIna tIrtha kA punaruddhAra saMpanna huaa| isa tIrtha ke aSTApadAvatAra caitya meM nimna zilAlekha lagA hai :saMvacchabhe naya strizannandaka vikramAdvare, mAgha mAse site pakSe candra pratipadA tithau // 1 // jAlaMdhare (jAlaure ) gaDhe zrImAn zrIyazasvantasiMha rAT tejasA yu maNiH sAkSAt khaNDayAmAsayA ripUna // 2 // vijayasiMhazca killA-dAra dharmI mahAbalI, tasminnavasare saMghe jIrNoddhArazca kAritaH // 3 // caityaM caturmukhaM sUri rAjendraNa pratiSThitam, evaM pArzva caitye'pi pratiSThA kAritAvarA // 4 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ozavaze nihAlasya caudharI kAnugasya ca, sutapratApamallena pratimA sthApitA zubhA // 5 // ___ zrIRSabha jinaprAsAdAt likhitam gaNivarya zrI mahimAprabhasAgarajI maho0 lalitaprabhasAgarajI va AryAzrI jitayazAzrIjI ke dIkSAvasara para bAr3amera se nAkoDAjI jAlora Adi sthaloM meM yAtrA hetu jAne para zrImAn ugamasIjI modI ne jAlora-svarNagiri tIrtha kA itihAsa likhane kA Agraha kiyaa| hama vahA~ kula 2 dina Thahare the jo kucha bhI prAcIna sAhitya meM dekhA-sunA pustikA taiyAra kara bhijavAyI kintu vahA~ arthAbhAva ke kAraNa prakAzita na hone para vApasa maMgavA lI aura aba prAkRta bhAratI evaM bI0 je0 nAhaTA phAuNDezana kI ora se saMyukta prakAzita kI jA rahI hai| gaNivarya zrI maNiprabhasAgarajI ne jAlora ke mandiroM ke citra bhijavAye unheM sAbhAra isa grantha meM diye jA rahe haiN| kAkAjI agaracaMdajI nAhaTA ke Adeza se asvasthatA ke samaya likha kara taiyAra kiyA jise Aja 15 varSa ho gaye ataH smRti doSa se rahI azuddhiyoM ke lie kSamAprArthI huuN| isa grantha ke prakAzana meM mere kaniSTa putra zrI padmacanda nAhaTA jyeSTha pautra zrI suzIlakumAra nAhaTA kA parizrama AzIrvAdAha hai| vinIta bhaMvaralAla nAhaTA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tortha zrI svarNagiri - jAlora svarNagiri pahAr3a ke nIce uttara-pUrva kI DhAlU jamIna para basA huA jAlora nagara jodhapura 121 kilomITara dakSiNa meM hai / yaha prAcIna nagara sukar3I nadI ke vAma taTa para hai aura isake pUrva aura uttara kI ora cAra pakke daravAje aura jIrNAvasthA meM prAcIra bhI vidyamAna hai / jAvAlipura, jAlyodhara, jAlora ke tathA kaMcanagiri, kanakAcala Adi svarNa vAcIparyAya isI svarNagiri ke nAma hai / isa prAcIna aura aitihAsika nagara ko na kevala mAravAr3a kI hI balki pratihAra samrATa vatsarAja kI rAjadhAnI arthAt prAya: arddha bhArata kI rAjadhAnI hone kA gaurava prApta thaa| jinaharSa gaNi kRta vastupAla caritra ( prastAva 2 ) meM ise marusthalI ke bhAlasthala para suzobhita tilaka kI upamA dI gaI hai / yataH ito marusthalI mAlasthalI tilaka sannibhe / jAvAlinagare svarNagiri zrRMgArakAriNI // 74 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ 'kuvalayamAlA' graMtha se pramANita hai ki yaha nagara IsA kI AThavIM zatAbdI meM AbAda thaa| vikrama saMvat 835 meM yahA~ vatsarAja' nAmaka pratihAra rAjA kA rAjya thA aura AcArya vIrabhadra dvArA nirmApita RSabhadeva mandira meM dAkSiNyacihna udyotanasUrijI ne isa mahAn grantha-ratna ko raca kara pUrNa kiyA thaa| usa samaya yaha nagara devAlayoM aura lakSAdhIzoM kI haveliyoM se samRddha thaa| samrATa vatsarAja ke pazcAta usakA putra nAgabhaTa yahA~ se rAjadhAnI haTAkara kannauja calA gayA para pratihAra zAsana to kAyama hI thaa| yahA~ para kauna-kauna pratihAra zAsaka hue yaha patA nahIM para dazavIM se bArahavIM zatAbdI taka mAlavA ke paramAroM kA yahA~ zAsana thaa| jAlora ke topakhAne meM sthita paramAra vIsaladeva ke lekhAnusAra 1 vAkpatirAja, 2 candana, 3 devarAja, 4 aparAjita, 5 vijjala, 6 dhArAvarSa aura 7 vIsala' nAmaka rAjA hue| isake pazcAt cauhAna rAjavaMza zaktizAlI huA aura usane AkramaNa karake apane adhikAra meM le liyA mAlUma detA hai / bijoliyA ke saM0 1226 ke zilAlekha ke anusAra vigraharAja ne yahA~ ke rAjA sajjana ko burI taraha parAsta kara rAjadhAnI jAvAlipura ko jalAkara naSTa kara diyA likhA hai yataH kRtAntapatha sajjo bhUtsajjano sajjato bhuvaH / vaikutaM kutaM pAlogA (dyata) vaku (ta) pAlakaH // 20 // jAvAlipuraM jvAlA (pu) raM kRtA pallikApi pallIva / na dU (Dvi) la tulyaM roSanna (da) laM yena sau (zau)yaNa // 21 // arthAt-vigraharAja ( arNorAja ke putra ) ne sajjana nAmaka kunta (jAlaura) narezvara ko burI taraha parAsta kiyA thA aura kunta kI rAjadhAnI jAvAlipura meM Aga lagAkara use naSTa kara diyaa| pAlI aura naDDUla nagaroM kA vinAza kara ddaalaa| 1. An advanced History of India meM vatsarAja ke pitA kA nAma devarAja ( deva zakti) likhA hai jo nAgabhaTa prathama kA bhatIjA thaa| usake pitA kA nAma ajJAta likhA hai| 2. yaha abhilekha saM0 1174 (caitrAdi 1175) ASADha sudi 5 ( I0 san 1118 tA. 25 jUna ) maMgalavAra kA hai, isameM vIsala kI rAnI merala devI dvArA sindhurAjezvara ke mandira para svarNa-kalaza caDhAye jAne kA ullekha hai| 3. 'rAjasthAna ke itihAsa kA tithi krama' ke anusAra cauhAnoM ne jAlora para I0 san 1143 arthAt vikrama saMvat 1200 meM kabjA kiyA thaa| usa samaya taka yahAM aMtima paramAra rAjA sajjana kA rAjya hogaa| 2 ] Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ isase vidita hotA hai ki sajjana hI antima paramAra rAjA thA usake bAda vigraharAja ke bhatIje pRthvIrAja dvitIya kA aura phira somezvara kA nAma zilAlekha meM hai ata: jAlora para inhIM kA adhikAra rahA hogaa| kavi mahezvara kRta 'kAvya manohara' ke anusAra somezvara svarNagiri ke rAjA the aura unake bAda unakA putra Ananda rAjA huaa| inake rAjyakAla meM svarNagirA zrImAla AbhU aura usakA putra abhayada pradhAna maMtrI hue| usa samaya abhayada dvArA gUjarAta ke nRpati para vijayazrI prApta karane kA ullekha hai / abhayada ke putra aMbar3a maMtrI ne svarNagiri para vigraheza ko sthApita kiyaa| vigraheza arthAt vIsaladeva samajhanA cAhie jo rAjA Ananda kA uttarAdhikArI huaa| cauhAnoM kI vaMzAvalI meM ye nAma bArabAra Ate haiM ataH prAcInakAla meM pratApI nAmoM kI punarAvRtti hone kI prathA thii| 'kAvya manohara' ke zlokoM kA avataraNa Age svarNagiriyA zrImAla matriyoM ke paricaya meM diyA jaaygaa| bijolyA ke zilAlekha meM nADola para bhI cauhAnoM kA adhikAra ho gayA pramANita hai| jAlora para isake bAda rAjA kAttipAla ke zAsana hone kA ullekha milatA hai yaha kIttipAla AlhaNadeva kA putra aura kelhaNa rAjA kA laghu bhrAtA thaa| ye bhI cauhAna the ataH saM0 1236 meM ye Ananda yA usake uttarAdhikArI ke goda AgayA ho aura isa prakAra kIttipAla jAlora kA rAjA ho gayA ho yaha kalpanA yukti saMgata pratIta hotI hai| svarNagiri ke nAma se ye sonagirA cauhAna kahalAne lge| itaH pUrva gujarAta ke paramArhat cAlukya mahArAjA paramArhata kumArapAla ke rAjyavistAra meM jAlora, kirADU Adi sudUra rAjasthAna ke bhAga bhI A gae the para ve karada yA adhInatA meM rAjya karate rhe| saM0 1221 meM svarNagiri para mahArAjA kumArapAla ke 'kumara-vihAra' nAmaka pArzvanAtha jinAlaya nirmANa karAyA thaa| jaba gujarAta ke cAlukyoM kI sattA samApta ho gaI aura kramazaH 1 rAjA kIttipAla 2 samarasiMha 3 udayasiMha 4 cAcigadeva 5 sAmaMtasiMha 6 kAnhar3adeva rAjA hue| AbU kI lUNigavasahI kI pratiSThA ke samaya (saM0 1293 meM ) sammilita hone vAle tIna mahAmaNDalezvaroM meM jAvAlipura ke svAmI bhI hone kA kavi jinaharSa ne vastupAla caritra meM ullekha kiyA hai yataH "zrI jAvAlipura svAmI naDUla ngreshvrH| candrAvatIpurI svAmI vayo'mI maNDalezvarA // " "rAjJaH samarasiMhasya / putra mAnavatAgraNIH zrImAnudasiMhosti prathitaH pRthivIpatiH // 7 // " Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dillI ke muslima zAsakoM kI A~kha haradama jAlora para lagI rahI thI / una logoM ne kaI bAra AkramaNa bhI kie| saMvat 1348 meM phiroja khilajI ne jAlaura rAjya para AkramaNa kiyA aura vaha sAMcora taka pahu~ca gayA thA para gujarAta ke sAraMgadeva vAghelA ne cauhAnoM kI sahAyatA kI aura muslima senA ko khader3a diyA [ vividha tIrtha-kalpa ] sulatAna alAuddIna khilajI ne to varSoM taka jAlora ko hastagata karane ke lie saMgharSa kiyA thA / jisakA vizada varNana kAnhar3ade prabandha meM pAyA jAtA hai jo Age likhA jAyagA parantu usake pahale bhI jaba udayasiMha rAjya karatA thA taba saM0 1310 vasanta paMcamI ke dina sulatAna jalAluddIna ne jAlora para gherA DAlA thA / usa samaya rAula ne sulaha karane ke lie bApar3a rAjapUta ko niyukta kiyA thA / ne chattIsa lAkha dramma sulatAna daNDa svarUpa mAMge / usane kahA maiM dramma nahIM jAnatA 'pArutthaka' de dUMgA / nikaTastha vyakti ne kahA deva ! Apa svIkAra karaleM, eka pArutthaka ke ATha dramma hote haiM, sulatAna ne mAna liyA / purAtana prabandha saMgraha pR0 51 meM aisA ullekha hai / usa samaya to jAlora baca gayA kintu alAuddIna ne citaur3a, raNathaMbhaura, devagiri kI bhA~ti jAlora para adhikAra karane kI saphalatA prApta karalI aura anta meM durbhAgyavaza kAnhar3adeva - vIramadeva pitA-putra dahiyoM ke chala se mAre gae aura jAlora para kAnhar3ade prabandhAnusAra saM0 1368 meM zAhI adhikAra ho gayA / para kharataragaccha - yuga pradhAnAcArya gurvAvalI meM saM0 1371 meM mlecchoM dvArA jAlora bhaMga hone kA vizvasanIya ullekha hai / zAhI adhikAra hone ke pazcAt bhI alAuddIna ne san 1314 meM cittaur3a kA adhikAra jAlora ke sonigarA mAladeva ko sauMpA thA ataH jAlora, ke zAsaka bhI 7 mAladeva 8 banavIradeva aura 9 raNavIradeva cauhAnoM ke nAma milate haiN| cauhAnoM ke pazcAt jAlora para vihArI paThAnoM kA adhikAra ho gayA / rAjasthAna ke itihAsa krama meM likhA hai| ki i0 san 1392 meM vIsaladeva cauhAna kI vidhavA rAnI popAM bAI ko haTAkara usake dIvAna vihArI paThAna khurramakhAMne adhikAra kiyA / san 1394 meM gujarAta ke sultAna se use sanada milI vihArI paThAnoM meM 1 khurramakhAna, 2 yusupha khAna 3 hasanakhAna, 4 sAlArakhAna 5 usmAnakhAna, 6 buDhanakhAna, 7 mujAhidakhAna ne rAjya kiyA / usakA niHsantAna dehAnta ho jAne se gujarAta ke bAdazAha ke bheje hue amIra jIvAkhAna - babhukhAna ke netRtva meM san 1510 se 1513 taka jAlora rahA, phira bihArI paThAnoM ko sauMpa diyA gayA / vihArI paThAnoM meM 8 alIzerakhAna 9 sikandara khAna 10 gajanIkhAna ( prathama ), 11 sikandarakhAna (dvitIya) hue / isake bAda san 1535 se san 1553 taka arthAt 18 varSa taka bihAriyoM ke hAtha se nikalakara baloca aura rAThor3oM ke 4 ] Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikAra meM jAlora rhaa| tatapazcAt dillI ke bAdazAhoM kI prasannatA se 12 malekakhAna ko sattA prApta ho gii| usake bAda 13 gajanIkhAna (dvitIya) 14 pahAr3akhAna (prathama ) zAsaka huA / IsvI sana 1618 se 1680 taka dillIpati jahA~gIra Adi bAdazAhoM kI hakUmata rahI aura dillI se bheje hue hAkima jAlora para zAsana karate rhe| inake nAma kramazaH isa prakAra haiM (1) mahArAjA sUrasiMha rAThaur3a ( san 1618 se 1620), (2) sIsodiyA rANA bhIma siMha ( san 1620-21) (3) mahArAjA gajasiMha rAThaur3a (san 1621 se 1638 ), (4) navAba mIrakhAna (san 1638 se 1643 taka), (5) navAbapheja alIkhAna (san 1643), (6) haMsadAsa rAThaur3a (san 1643 se 1655 taka ) (7) mahArAja jasavaMtasiMha rAThaur3a ( san 1655 se 1679) aura (8) mahArAja sujAnasiMha ( 1679-80 ) isa prakAra 64 varSa jAlora bAdazAha ke adhIna raha kara san 1680 divAna kamAlakhAna ( karaNa kamAla ) ke bhrAtA phatehakhAna ke adhIna ho gyaa| isake pazcAt san 1697 meM durgAdAsa rAThaur3a ke upakAroM ke badale auraMgajeba bAdazAha ne jAlora kI jAgIra ajitasiMha rAThaur3a ko sauMpa dii| usake bAda jAlora kI yaha jAgIra jodhapura rAjya ke antargata rhii| aitihAsika sAdhanoM se vidita hotA hai ki jAlora para bIca bIca meM dillI aura gujarAta ke bAdazAhoM kA bhI vahAM varcasva rahA hai| gayAsuddIna sulatAna aura gujarAta ke mahammada begar3A ke do abhilekha milate haiN| svarNagiri durga para jinAlaya ke nikaTa eka masjida hai jisa para phArasI meM eka lekha khudA hai jisase pAyA jAtA hai ki ise gujarAta ke sulatAna mujaphphara ( dUsarA ) ne banavAyA thaa| solahavIM zatAbdI meM rAva mAladeva ( jodhapura ) kA adhikAra huA aura abdurrahIma khAnakhAnA ne phira gajanIkhAna se kabjA le liyA thaa| hindU kAla meM bane hue aneka vizAla aura kalApUrNa jaina mandira aura zivAlaya Adi muslima zAsana ke samaya naSTa 'mraSTa kara die gae aura jAlora kI prAcIna garimA ko samApta karane ke sAkSI svarUpa aba bhI nagara ke madhya sthita 'topakhAnA' apane kalevara meM kitane hI mandiroM ke bhagnAvazeSa samAye baiThA hai| AkrAntA musalamAnoM ne yahA~ ke kaI mandira naSTa kie aura kSatigrasta kie jinakA lekhA jokhA lagAnA kaThina hai| kitane hI mandiroM kI adbhuta kalApUrNa zilpa samRddhi ko ukhAr3a kara masjidoM ke nirmANa meM prayukta kie ge| kile kI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparokta masjida aura 'harajI khAMDA' nAmaka masjida jaina mandiroM ko dhvasta karake hI nirmita kI gaI hai| svarNagiri durga ke AdinAtha, pArzvanAtha aura mahAvIra jinAlayoM kA samayasamaya para jIrNoddhAra avazya huA para pArzvanAtha jinAlaya-kumArapAla mahArAjA kA kumaravihAra apanI vizAlatA ko kAyama na rakha skaa| vaha eka choTe se kalApUrNa zikhara ko lie choTe se mandira ke rUpa meM sthita hai prAcInatA ke nAma para aba kevala usakI dIvAla meM azvAvabodha samalIvihAra kI paTTikA lagI jAlora ke pUrva meM sIrohI rAjya, pazcima meM lUNI nadI, uttara meM pAlIbAlotarA paraganA aura dakSiNa meM sAMcora va jasavatapurA paraganA hai| isakI lambAI pUrva aura pazcima 72 mIla, caur3AI uttara dakSiNa 50 mIla ke lagabhaga hai| isameM do pahAr3iyAM haiM, eka pazcima aura dUsarI dakSiNa pUrva hai jo 2757 phuTa UMcI hai| pazcima pahAr3I para suprasiddha durga 800 gaja lambA aura 400 gaja caur3A va 1200 phuTa UMcA hai| samudra kI sataha se isakI UMcAI 2408 phuTa hai| jAdudAna cAraNa ke anusAra yaha kilA 1247 gaja lambA aura 470 gaja caur3A hai| isakA caDhAva 2000 kadama hai| isake tIna daravAje aura 52 burja haiN| isa kile kI nIMva bhojane DAlI aura kituka kIttipAla va cAciga deva va sAmaMtasiMha cauhAna ne uddhAra karAyA thaa| dIvAna phatekhAna (prathama ) ne patita bhAga kA marammata karAke yahAM eka mahala kA nirmANa karAyA thaa| kile para sUraja pola, dhra va pola, cAMda pola aura loha pola haiM jinheM pAra karake kile para jAyA jAtA hai, gaDha ke darzanIya sthAnoM meM jaina mandiroM ke atirikta mallika sAha kI daragAha, dahiyoM kA gaDha aura vIramadeva kI caukI hai| kumaravihAra ke sAmane do eka hindU mandira bhI haiN| prAcIna kAla se jAlora aura svarNagiri kI atizayazAlI tIrtha kSetroM meM gaNanA kI jAtI thii| isa viSaya ke tIrthamAlAoM Adi ke ullekha stavana Age die jAeMge para mahendraprabhusUri kI aSTottarI tIrthamAlA kI terahavIM zatI kI saTIka racanA ke anusAra yahA~ bahuta bar3e dhanADhayoM kA nivAsa sthAna thA yataH 'nava navai lakkha dhaNavaha aladdhavAse suvaNNagiri sihare / nAhar3a niva kAloNaM yuNi vIraM jkkhvshoe||' arthAt 99 lAkha kI sampatti vAle seThoM ko bhI jahAM rahane kA sthAna nahIM milatA thaa| arthAt jahA~ karor3apati hI rahate the aise suvarNagiri zikhara para Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAhar3a rAjA ke samaya meM bane hue 'yakSavasati' nAmaka prAsAda meM zrI mahAvIra svAmI kI stavanA karo / zrI sUri kI vicAra zreNi ke anusAra yaha nAhar3a rAjA vikramAditya kI cauthI pIDhI meM huA thA jisakA rAjya kAla vi0 saM0 126 se 135 thA / isa se yakSavasati kA nirmANakAla saM0 126 se 135 ke bIca kA nizcita hotA hai / 'kAlINaM' ke pAThAntara meM 'kAriyaM' zabda bhI milatA hai jo nAhar3a dvArA nirmANa karAne kA sUcaka hai / 1 uparyukta gAthA se phalita hotA hai ki suvarNagiri para karor3apati loga nivAsa karate the jo adhikAMza jaina the / jo karor3apati nahIM the ve pahAr3a ke nIce base hue nagara meM nivAsa karate hoMge / pahAr3a kI upatyakA meM base hue nagara kA nAma jAbAlipura - jAlyodhara aura jAlora nAma se prasiddha rahA hai / Aja kA jAlora prAcIna kAla meM jAbAlipura kahalAtA thA jisakA prAcIna ullekha 'kuvalayamAlA' grantha kI prazasti meM milatA hai / zrI dAkSiNyacihna udyotanasUri ne vikrama saMvat 835 meM jAbAlipura meM zrI vIrabhadra dvArA kArApita zrI RSabhadeva prAsAda meM vaha grantha raca kara pUrNa kiyA / arthAt saM0 835 se pUrva yahA~ zrI RSabhadeva jI kA mandira vidyamAna thA aura usa samaya uttuMga jinAlayoM se suzobhita aura zrAvakoM kI bastI se bharapUra samRddhizAlI nagara thA / kuvalayamAlA grantha kI prazasti meM isa prakAra likhA hai tuMgamalaMghaM jiNa bhavaNa maNaharaM sAvayAulaM visayaM / jAbAlipuraM aTThAvayaM va aha atthI puhabIe // 18 // turaMgaM dhavalaM maNahAri rayaNa pasaraMta dhayavaDA DovaM / usaha jiNidAyataNaM karAviyaM vIrabhaddeNa // 19 // tatyaTThieNa jaha cohamIe cettassa kanha vakkhami / NimmaviA bohikaro bhavvANaM hou savvANaM ||20|| zrI udyotanasUri ne yaha bhI likhA hai ki usa samaya vahA~ vatsarAja' nAmaka pratihAravaMzI rAjA rAjya karatA thA / isakA rAjyakAla DA0 smitha ne saM0 826 se 856 kA nizcita kiyA hai, joki 'kuvalayamAlA' ke racanA samaya se samarthita hai / nauMvI zatI meM jAbAlipura - jAlora unnata avasthA meM thA / ina gAthAoM meM hameM vIrabhadra kArita jinAlaya kA paricaya milatA hai jo aSTApada jaisA thA / AbU kI lUNiga-vasahI ke saM0 1296 ke zilAlekha se [ 7 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAta hotA hai ki jAbAlipura ke suvarNagiri para pArzvanAtha caitya kI bhamatI meM aSTApada kI deharI meM khattaka dvaya karAye the / jAlora nagara ke madhya bhAga meM 'junA topakhAnA' nAma se prasiddha imArata hai jisameM praveza karate hI bAvana jinAlaya vAle vizAla mandira kA AbhAsa hotA hai / usake zveta pASANa kI dehariyAM, koraNIvAle patthara aura zilAlekha yukta stambha, meharAba, dehariyA~ aura dIvAloM se prApta zilAlekhoM se spaSTa hotA hai ki yaha imArata jaina mandiroM ke pattharoM se banI huI hai / DaoN0 bhANDArakara kA mantavya hai ki - "yaha imArata kama se kama cAra devAlayoM kI sAmagrI se banAyI gaI hai jisameM eka to 'sindhurAjezvara' nAmaka hindU mandira aura anya tIna AdinAtha, pArzvanAtha aura mahAvIra svAmI ke jaina mandira the, inameM se pArzvanAtha jinAlaya to kille para thA / " / gaccha se sambandhita yaha pArzvanAtha jinAlaya nizcita hI svarNagiri para mahArAjA kumArapAla dvArA nirmApita 'kumara bihAra' nAmaka prasiddha caitya thA zrI mahAvIra svAmI kA mandira 'candana vihAra' nAma se prasiddha thA jo nANakIya thA / mahendraprabhasUri ne 'yakSavasati' nAmaka mahAvIra jinAlaya ko nAhar3a nRpa ke samaya kA batalAyA hai / hameM mandiroM ke nAmoM para vicAra karate mahArAja 'candana' nAmaka paramAra vAkpatirAja ke uttarAdhikArI nizcayarUpa se thA evaM 'yakSa vasati' nAma dene ke kAraNa para vicAra karane para sahasA 'yakSadattagaNi' kA nAma smaraNa hotA hai / udyotanAcArya ne likhA hai ki "unakI pUrva paramparA meM pAMca pIr3hI pahale zivacandragaNi jinavandanArtha bhramaNa karate hue zrI bhinnamAla nagara meM Thahare the / unake guNavAna kSamAzramaNa mahAn ziSya yakSadattagaNi mahAna mahAtmA tIna loka meM pragaTa yaza vAle hue" nAhar3a, yakSadatta aura candana ke samaya meM kAphI antara hai ataH mahAvIra jinAlaya abhinna mAnane meM bAdhA hai ye donoM alaga-alaga jinAlaya the nAmakaraNa sakAraNa huA hoM to patA nahIM, vidvAnoM ko isa para prakAza DAlanA cAhie / yakSadattagaNa ne gujarAta aura rAjasthAna meM aneka sthAnoM ko jina mandiroM se suzobhita kiyA thaa| jinake nAma kI smRti meM yakSavasati nAma diyA jAnA saMbhavita hai / RSabhadeva jinAlaya ko udyotanAcArya ne vIrabhadra kArita batalAyA hai yadi vaha svarNagiri sthita mAneM to isI mandira ke Age zrImAla zrAvaka yazodeva ke putra yazovIra ne maNDapa banavAyA thA / usake dvArA jinAlaya nirmANa nahIM kalApUrNa darzanIya maNDapa saM0 1239 meM nirmANa karAne kA hI zilAlekha meM ullekha hai / yadi jAvAlipura nagara ke AdinAtha mandira ke Age ukta maNDapa = ] Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banAyA ho to usase pahale vahAM mandira vidyamAna thA jisakA saMketa kuvalayamAlA kI gAthA meM hai| topakhAne meM saM0 1239, 1268, 1294, 1320 aura saM0 1323 ke alaga-alaga varSoM meM likhe hue zilAlekha Aja bhI vidyamAna haiM ina sabhI zilAlekhoM ko Age prakAzita kiyA gayA hai yahAM unakA paricaya ullekha kiyA jA rahA hai| mahArAjA samarasiMha ke samaya meM hue zrImAla vaMza ke seTha yazodeva ke putra zreSThi yazovIra ne jAlora ke AdinAtha mandira kA ramaNIya maNDapa saM0 1239 ke baizAkha sudi 5 guruvAra ko karAyA thaa| yaha maNDapa zilpakalA kA adbhuta namUnA thA jise dekhane ke lie deza-videza ke saikar3oM prekSaka Ate the| sabhA maNDapa ke pATa para utkINita lekha meM etadviSayaka ullekha isa prakAra hai "nAnA deza samAgata navanavaiH strI puMsa varga muMhuyaMsyA ho ! racanAvalokana paraiH no tRpti raasaadyte| smAraM smAra mayo yadIya racanA vaicitya sphajitam taiH svasthAna gatairapi pratidinaM sokatkaNTha mAvarNyate // " saM0 1268 kA lekha kumaravihAra kA hai, isa lekha se vidita hotA hai ki saM0 1221 meM mahArAjA kumArapAla ne gaDha para zrI pArzvanAtha bhagavAna kA mandira nirmANa karAyA thA aura sad vidhi pravartanArtha vAdi devasUri ke pakSa ko samarpita kara diyaa| saM0 1242 meM cauhAna narezvara samarasiMha ke Adeza se bhAM0 pAsu ke putra bhAM* yazovIra ne uddhAra kraayaa| saM0 1256 jyeSTha sudi 11 ko zrIdevAcArya ke ziSya pUrNadevAcArya ne rAjakula kI AjJA se pArzva jinAlaya ke toraNAdi kI pratiSThA va mUla zikhara para svarNamaya dhvajAdaNDa pratiSThA aura dhvajAropaNa kiyaa| saM0 1268 meM nava nirmita prekSA-maNDapa meM zrI pUrNadevAcArya ke ziSya rAmacandrAcArya ne svarNamaya kalazoM ko pratiSThita kara caDhAye / isa lekha meM nirdiSTa zrI rAmacandrasUri ne saMskRta meM 7 dvAtriMzikAeM racI haiN| isa mandira kI bhavyatA vizAlatA aura mahattA spaSTa hai| yaha bAvana jinAlaya thA jisameM pArzvanAtha bhagavAna kI phaNayukta pratimA virAjamAna thii| saM0 1296 ke eka abhilekha se jJAta hotA hai ki nAgapurIya lAhar3a ne isa mandira kI bhamatI meM eka deharI karAke zrI AdinAtha bhagavAna kI pratimA pratiSThA karAI thii| isI lekha meM usI ke vaMzaja devacandra zreSThI ke aSTApada mandira meM do gavAkSa banavAne kA ullekha hai| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1294 ke lekha meM zrImAlIya vijA aura devar3a dvArA apane pitA ke zreyArtha mahAvIra jinAlaya meM karodi ? karAne kA ullekha hai / saM0 1320 aura 1323 ke abhilekhoM se mAlUma hotA hai ki caMdanavihAra nANakIya gaccha sambandhita thA, prathama lekha meM isa mahAvIra jinAlaya meM Asoja aSTAhnikA ke lie dravyadAna karane kA aura dUsare meM mahArAjA cAcigadeva aura mahAmAtya yakSadeva ke samaya meM telaharA gotrIya mahaM0 narapati ne dhanezvarasUri ko dravya 50 dramma mAsika pUjA ke lie diye tAki isa dravya ke byAja se vyavasthA kI jAya / saM0 1353 kA abhilekha mahArAula sAmaMtasiMha aura kAnhar3adeva ke samaya kA hai jisameM sonI gotrIya zrAvaka parivAra dvArA svarNagiri ke pArzvanAtha jinAlaya ko eka hATa pradAna karane kA ullekha hai jisake bhAr3e kI Aya se paMcamI ke dina prativarSa vizeSa pUjA karAI jAne kA nirdeza hai | svarNagiri pahAr3a para aura bhI jinAlaya the jinakA ullekha stotroM evaM yugapradhAnAcArya gurvAvalI Adi meM pAyA jAtA hai / eka saMskRta stotra ( jaina stotra saMdoha bhAga - 2 pR- 180 ) meM kumkumarola nAmaka pArzvanAtha jinAlaya kA ullAsa hai / kavi nagarSi ne jAlora ke paMca jinAlaya caitya paripATI stavana meM ku kumarola pArzvanAtha jinAlaya pA~cavA~ likhate haiM jisameM saptaphaNavAlI pratimA thI, ve svarNagiri ke kisI mandira kA ullekha nahIM karate / jAlora zahara ke bAhara saMDelAva nAmaka vizAla tAlAba hai jisake kinAre cAmuNDA mAtA kA mandira hai, isake pArzvavarttI eka kuTI meM eka mUrti hai jise loga causaTha jogaNI kI mUrti kahate haiM / vastutaH yaha mUrti kAyotsarga sthita jina pratimA hI hai jisake aMga pratyaMga ghisakara jogaNI jaisA banA diyA hai jo bar3e dukha kI bAta hai / isa para utkIrNita abhilekha saM 1975 kA hai jisameM jAvAlipura ke caitya meM sAmaMtasiMha zrAvaka ke parivAra dvArA jAvAlipura ke caitya meM zrI suvidhinAtha deva ke khattaka para dvAra karAne kA ullekha hai / aba yugapradhAnAcArya gurvAvalI ke AdhAra se saMkSepa meM batAyA jA rahA hai ki saM0 1269 se 1346 taka kitanI pratiSThAeM aura dhvaja-daNDa bimba sthApanAdi hue aura ve saba itihAsa ke pannoM meM nAma zeSa ho gae / yavana atyAcAroM aura vinAzalIlA kI dukhada kahAnI kA hI yaha eka adhyAya hai / jAvAlipura meM vidhi caityAlaya kA nirmANa hokara usameM kuladhara maMtrI nirmApita mahAvIra svAmI kA vidhi caitya jisakA nAma 'mahAvIra bolI' meM 'udaya 10 ] Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bihAra' likhA hai - kI sthApanA saM0 1269 meM zrI jinapatisUrijI ne samArohapUrvaka kI thI, isI parivAra ne isa mahAvIra jinAlaya meM pArzvanAtha devakulikA aura seTha lAlana ne vAsupUjya devagRhikA nirmANakarAI saM0 1278 meM jAvAlipura meM naye devagRha kA prAraMbha huaa| saM0 1281 meM isI mahAvIra jinAlaya meM dhvajArohaNa saM0 1288 meM stUpa dhvaja pratiSThA, saM0 1298 meM svarNadaNDa dhvajArohaNa huaa| saM0 1310 meM isI mahAvIra vidhicaitya meM caturviMzati jinAlaya saptati zatajina, sametazikhara, nandIzvaradvIpa, mAtRpaTa, mahAvIra svAmI (ujjaina ke lie ), candraprabha, zAntinAtha, sudharmA svAmI, jinadattasUri, sImaMdhara svAmI, yugamaMdharAdi nAnA pratimAeM pratiSThita huii| saM0 1317 meM 24 dehariyoMpara svarNa kalaza-dhvaja daNDa cddhaaye| saM0 1325 vaizAkha sudi 14 ko isI mandira meM 24 jinabiMba, sImaMdhara yugamaMdhara, bAhu subAhu jina bimboM kI pratiSThA huii| saM0 1328 vai0 su0 14 ko kSemasiMha kArita candraprabha mahAbiMba, mahaM0 pUrNasiMha kArita RSabhadeva mahAvIra svAmI pratimAoM kA pratiSThA mahotsava huaa| saM0 1331 meM sA0 kSemasiMha ne zrI jinezvarasUri stUpa kA nirmANa karAyA / saM0 1332 jyeSTha vadi ko kSemasiMha kArita pratiSThA mahotsava huA jisameM namivinami sevita AdIzvara, dhanadayakSa va svarNagiri para candraprabha svAmI va vaijayantI kI pratiSThA karAI, dillI Adi ke zrAvakoM ne bhI aneka pratimAeM pratiSThita krvaaii| jyeSTha badi 6 ko candraprabha svAmI ke dhvajArohaNa jeTha badi 9 ko jinezvarasUri stUpa meM pratimA kI pratiSThA huii| saM0 1342 jyeSTha badi 9 ko kSemasiMha kArita 27 aMgula kI ratnamaya ajitanAtha pratimA, RSabhadeva, neminAtha, pArzvanAtha pratibhA tathA dedA maMtrI kArita yugAdideva, neminAtha, pArzvanAtha bimboM kI evaM chAhar3a kArita zAntinAtha svAmI ke mahattama bimba kI, vaidyadehar3a kArita aSTApada dhvaja-daNDa kI pratiSThA huii| saM0 1346 mAgha badi 1 ko sA. kSemasiMha bhA0 bAhar3a kArita candraprabha jinAlaya ke pAsa AdinAtha neminAtha bimboM ko maNDapa ke khattaka meM sametazikhara ke 20 bimboM kA sthApanA mahotsava huaa| vaizAkha sudi 7 ko jinaprabodhasUri mUtti ko stUpa meM sthApita kI, dhvajAdaMDa bhI sAha abhayacanda ne caDhAe / isase jAvAlipura meM mahAbIra svAmI ke vidhi caitya kI vizAlatA aura anya mandira bhI sthApita hue jinakA AbhAsa milatA hai| svarNagiri para bhI saM0 1313 meM vAhitrika uddharaNa pratiSThApita zAntinAtha pratimA ko mahAprAsAda meM sthApita kii| vai0 va0 1 ko padU, mUliga dvArA dvitIya devagRha meM ajitanAtha svAmI kI pratiSThA huii| saM0 1314 meM svarNagiri ke [ 11 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha prAsAda para inhoMne hI svarNa kalaza daNDa dhvajAdi caDhAe / saM0 1325 meM vai0 su0 14 ko pratiSThita kie hue 24 jina bimboM kI sthApanA jeTha badi 4 ko svarNagiri ke zAntinAtha vidhi caitya meM huii| isI prakAra saM0 1328 meM sA0 kSemasiMha ne jisa caMdraprabha mahAbimba kI pratiSThA karavAI thI saM0 1330 vaizAkha badi 8 ko svarNagiri para use zikhara meM sthApita kiyaa| sA0 vimalacaMdra ke putroM dvArA svarNagiri zikharAlaMkAra candraprabha, AdinAtha, neminAtha prasAda banavAne kA ullekha anekAnta jayapatAkA kI prazasti meM hai| isase jJAta hotA hai ki svarNagiri para bhI zAntinAtha vidhi caitya thA jisameM 24 bhagavAna kI dehariyAM evaM anya bhI dehariyAM aura zikhara Adi meM jinabiMba virAjamAna hue the| ina saba avataraNoM se jAvAlipura aura svarNagiri ke samRddha atIta kI acchI jhAMkI mila jAtI hai| mlecchoM dvArA bhaMga hone ke pazcAt bhI jAlora meM aneka utsava mahotsava hote rahe haiN| saM0 1383 meM dAdA sAhaba zrI jinakuzala sUri jI ne mahAtIrtha rAjagRha ke lie aneka pASANa va dhAtumaya jina bimboM kI pratiSThA bhI yahIM kI thii| hindUkAla meM sabhI tIrtha sAtizaya-camatkArapUrNa the| musalamAnoM ne gomAMsAdi se apavitra karake unakA devAdhiSThitva naSTakara diyaa| jAlora ke mahAvIra jinAlaya kA AzcaryakArI camatkAra likhate hue terahavIM zatI ke zrI mahendraprabhasUri ne TIkA meM khulAsA kiyA hai ki rathayAtrA ke samaya susajjita ratha meM virAjita vIra prabhu kI mUrti svayameva nagara meM saMcaraNa karatI hai binA vajAye paTaha rathayAtrA ke samaya nagara meM gujAyamAna hote haiM / __ prAcIna tIrthamAlA saMgraha bhAga meM prakAzita paM0 mahimAkRta caitya paripATI meM jAlora gar3ha ke 3 uttuMga deharoM meM pratimAoM kI saMkhyA 2041 aura svarNagiri para tIna prAsAdoM meM 85 pratimAeM likhI haiM / saM0 1651 meM narSi gaNi ne 'jAlura nagara paMca jinAlaya caitya paripATI' nAmaka tIrthamAlA meM yahAM kI cAra pauSadhazAlA aura pAMca jinAlaya evaM tatrasthita pratimAoM kI saMkhyA likhI hai kintu suvarNagiri ke caityoM kA koI ullekha nahIM kiyA hai ataH mahAtIrtha-tIrtha ke rUpa meM prasiddha svarNagiri kI garimA lupta ho gaI mAlUma detI hai samayasundara jI yahA~ vicare haiM, phira bhI tIrthamAlA stavana meM svarNagiri gar3ha ke caitya vIrAna dazA meM rahe hoM aura nagarSijI kI dRSTi meM na Ae hoM, unhoMne nagara ke 1 mahAvIra svAmI, 2 neminAtha 3 zAntinAtha 4 AdinAtha 12 ] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 pArzvanAtha ye pAMca caitya vidyamAna the, likhA hai| nagarSi ne mahAvIra jinAlaya meM 95 pratimAeM, neminAtha jinAlaya meM 413, zAntinAthajI meM 125, AdinAtha jI meM 71 pratimAeM hone kA ullekha kiyA hai, pAMcaveM maMdira pArzvanAthajI kI pratimA saMkhyA kA ullekha nahIM hai / mugaloM ke zAsana kAla meM jahAMgIra bAdazAha ke samaya mAravAr3a ke rAThaur3a vaMzIya mahArAja gajasiMha aura unake maMtrI muhaNota jayamalajI hue haiM unhoMne saM0 1681 meM suvarNagiri durgapara eka jinAlaya banavA kara tIna pratimAeM sthApita kI aura vahAM ke prAyaH sabhI mandiroM kA jIrNoddhAra aura pratiSThAe~ karAI thI / maMtrI jayamalajI kI patniyAM sarUpade aura sobhAgadene kitanI hI mUrtiyA~ banavAkara pratiSThita karAI jo Aja bhI vidyamAna hai / sarUpa de ke putra naiNasI anya sabhI putroM se adhika nAmAMkita hue / jodhapura ke tatkAlIna rAjA jasavaMtasiMha ( prathama ) ne unheM apanA dIvAna banAyA / apane maMtrItva kAla meM inhoMne atyanta kuzalatA kA paricaya diyA / mAravAr3a kI sarvAdhika prasiddha khyAta - itihAsa ' naiNasI rI khyAta" nAma se likhA jo kevala mAravAr3a hI nahIM kintu mevAr3a tathA rAjapUtAne ke anya sabhI rAjyoM ke lie bhI atyanta upayogI aura mahatvapUrNa itihAsa grantha hai / 1. jAbAlipura meM pratihAra samrATa vatsarAja ne rAjya karate hue gaur3a, baMgAla, mAlava Adi para vijaya prApta kara uttarApatha meM mahAna rAjya sthApita karane meM prayatnazIla thA / usane uttara pradeza ke kannauja meM apanI rAjadhAnI sthApita kI / itaH pUrva jAvAlipura rAjadhAnI thI isa prakAra jAlora ko na kevala mAravAr3a kI hI apitu tatkAlIna bahuta bar3e sAmrAjya kI rAjadhAnI hone kA bhI gaurava prApta huA thaa| zaka seM0 705 ( vi0 saM0 40 ) meM jaina harivaMza purANa ke karttA digambarAcArya jinasena ne pazcima meM rAjya karane vAle samrATa vatsarAja kA ullekha kiyA hai, yataH - [ 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkeSvandazateSu / saptasu vizaM pacottaraSatarAM pAtIndrAyudha nAmni kRSNa napaje zrI vallabhe dakSiNAm pUrvA zrImadavantibhUbhRti nape vatsAdhirAje'parAM sauryA (rA) NAmadhi maNDale (laM) jayayute vIre varAhe'vati arthAt-zaka saM0 705 meM jaba iMdrAyudha nAmaka rAjA uttara dizA meM rAjya karatA thA, zrI kRSNarAja kA putra zrI vallabha dakSiNa dizA meM rAjya karatA thA, pUrva meM avantirAja, pazcima meM vatsarAja aura saurya maNDala meM jayavarAha rAjya karatA thaa| isI vatsarAja ke putra nAgabhaTa ne sadA ke lie jAvAlipura se haTAkara rAjadhAnI kannauja meM sthApita kI thii| nAhar3a zabda nAgabhaTa kA hI paryAya hai| ataH isI nAhar3a ke samaya mahAvIra jinAlaya kA nirmANa na huA ho? vatsarAja ke samaya udyotanasUri ne RSabha jinAlaya kA hI ullekha kiyA hai, vidvAna loga vicAra kreN| yaha nAgabhaTa prathama thA aura dUsarA nAgabhaTa nAgAvaloka Ama rAjA thA jise bappabhaTTisUri ne pratibodha diyaa| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagiri ke jinAlaya 1. bhagavAna mahAvIra svAmI kA mandira-tIrtha dhAma kA yaha mukhya mandira vizAla, bhavya aura ramaNIka hai mUla garbhagRha, gUDhamaNDapa, naucaukI, vizAla sabhA maNDapa, zRMgAra caukI aura unnata zikhara yukta bhavya racanA vAlA hai| isameM mUla nAyaka bhagavAna kI 2 hAtha UMcI zveta varNI pratimA hai| jisa para saM0 1681 meM zrI vijayadevasUrijI ke AjJAnuvartI zrI jayasAgaragaNi dvArA pratiSThA karAne kA lekha hai| maMtrI jayamala muhaNota ne isakA jIrNoddhAra karavAyA thaa| usase pahale jo mUlanAyaka bhagavAna kI prAcIna pratimA thI vaha bAhya maNDapa ke gavAkSa meM rakhI huI hai| prAcIna 'yakSavasati prAsAda' ise hI mAnA jAtA hai kyoMki isameM gUDha maNDapa, prekSA maNDapa, gavAkSa Adi ke bhAga jIrNoddhAra ke samaya ke lagate haiM kintu pASANa aura unakI koraNI, mUla zikhara kA bhAga to prAcIna arthAt 13vIM zatI ke pazcAt kA nahIM pratIta hotaa| mahArAjA kumArapAla ne jaba kumAra vihAra kA nirmANa karAyA usI samaya isa mandira kA bhI jIrNoddhAra karAyA thaa| antima uddhAra zrI vijayarAjendrasUrijI mahArAja ke upadeza se sampanna huaa| 2. zrI AdinAthajI kA mandira-svarNagiri ke ucca zikhara para yaha caumukhajI kA dvitala jinAlaya hai| isameM mUlanAyaka zrI zAntinAtha aura zrI neminAtha bhagavAna haiN| isakI racanA sumeru zikhara kI bhA~ti hai aura aSTApadAvatAra nAma se pukArA jAtA hai| kuvalayamAlA kI prazasti meM jisa aSTApada mandira kA sUcana hai vaha yahI mandira honA caahie| musalamAnoM ke krUra hAthoM dvArA kSatigrasta hone para bhI mUla gaMbhAre kI koraNI terahavIM zatI ke bAda kI nahIM lgtii| jIrNoddhAra ke samaya 'cau aTha dasa doya' ke badale dumaMjile ke caumukha bhI banA die mAlUma dete haiN| Upara aura nIce kI maMjila meM caturdiga prabhu pratimAeM virAjamAna haiM jo adhikAMza prAcIna haiN| pravezadvAra ke dAhinI ora evaM mUlanAyaka ke vAma pArzva meM eka sarvAMga sundara pratimA virAjamAna hai| zrI kuthunAtha bhagavAna kI camatkArika pratimA alaga deharI meM virAjita hai| muslima AkrAntAoM dvArA kSatigrasta mandiroM ko jIrNoddhArita karane kA zreya saM0 1683 ke lagabhaga muhaNota jayamala ko hai / [ 15 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isa mandira meM saM0 1932 meM sarakArI topakhAnA-zastrAstra rakhe hue the, jo zrI vijayarAjendrasUrijI mahArAja ke satprayatnoM se haTAye jAkara jaina saMgha ke adhikAra meM jinAlaya AyA aura jIrNoddhAra bhI unhoM ke upadezoM se sampanna huaa| 3. zrI pArzvanAtha bhagavAna kA mandira-kucha dUrI para sthita mandira choTA sA kintu ramaNIka hai| paramArhat cAlukya nareza kumArapAla dvArA nirmApita 'kumara vihAra' to vizAla bAvana jinAlaya thaa| usakI bhamatI meM saM0 1296 meM gavAkSa banavAkara pratimAeM virAjamAna kI gaI thii| Age batAyA jA cukA hai ki topakhAne meM sthita zilAlekha ke anusAra saM0 1242 meM tatkAlIna dezAdhipati samarasiMha kI AjJA se bhAM0 yAsU ke putra yazovIra ne karAyA thaa| tathA saM0 1256 pUrNadevAcArya dvArA toraNa va svarNamaya daNDa kalaza dhvajAropaNAdi pratiSThita karane va anya sabhI vyavasthA kA ullekha Age kiyA jAcukA hai| Aja kA yaha mandira to choTA sA hai aura prAcIna kalAkRti bhI surakSita nahIM hai phira bhI isake zikhara kI zailI bArahavIM terahavIM zatI ke zikharoM ke samakakSa hai| saMbhavataH prAcIna kumara vihAra ke sampUrNa dhvasta hone para usake badale yaha navya mandira banAyA gayA ho jise kumAra vihAra kA jIrNoddhAra rUpa mAnA jA sakatA hai| isa mandira kA jIrNoddhAra bhI zrI vijayarAjendrasUrijI ke sadupadeva se huA hai| 4-5. zAntinAtha va neminAtha ke jinAlaya-zrI svarNagiri tIrtha ko paMcatIrthI rUpa meM pratiSThita karane ke hetu ina donoM choTe-choTe jinAlayoM ko pAsapAsa meM nirmita karAyA gyaa| pUjya AcArya zrI vijayabhUpendrasUrijI mahArAja ke upadezoM se jaina saMgha ne saM0 1988 meM nirmANa karavA kara pratiSThA krvaaii| . ye donoM devAlaya zilpakalA ke udAharaNa hai aura isI cauka meM eka ora gurumandira kA navya nirmANa huA hai| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIrasvAmI - tapAvAsa, jAlora Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nandIzvara tIrtha, jAlora Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AKALAM zrI gaur3I pArzvanAtha mandira, jAlora Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI svarNagiri durga ke mandira kA bAharI dRzya Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vAsupUjyajI jaina mandira, jAlora Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C artoER ERang zrI mahAvIra svAmI mandira - svarNagiri, jAlora Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kharatarA pArzvanAtha mandira kA bAharI dRzya, jAlora Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntinAtha caritra citra - paTTikA niH|| zrIjAbAli DAARAM - rAUdA gA.rAmA ThrnAgata BYaaa tagirAyAzAniAmA pApA jayanalArAjArAma zAntinAtha nirvANa sammeta zikhara Upara siddhazilA zAsvata sthiti zrI jAvAlipure svarNagirI zAMti vidhi caitya go. dedau jayatala go. UdA nehar3ahi go. rAmadeva rAmvasirI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlora ke jinAlayAdi jAlora nagara meM Aja 4 upAzraya, do posAleM, tIna dharmazAlAeM, jJAnabhaNDAra, pustakAlaya-vAcanAlaya Adi haiN| tIna thuI vAloM kI dharmazAlA sabase bar3I, pakkI aura dumaMjilI hai| isake eka kamare meM jJAna bhaMDAra hai jisameM mudrita va hasta likhita granthoM kA saMgraha hai| yahAM kI kezaravijayalAyabrarI meM bhI acche-acche granthoM kA saMgraha hai| yatIndra-vihAra-digdarzana ke anusAra 50 varSa pUrva yahAM dazA vIsA osavAloM ke 755 aura poravADoM ke 100 ghara the jinameM tristutika sampradAya ke 135 ghara, caturtha stutikoM ke 300 ghara, sthAnakavAsiyoM ke 325 aura dAdUpaMthI-rAmasnehI dharma pAlana karane vAle 5 ghara the| zahara ke mahAjanI muhalloM meM saudhazikharI 8 gRha-mandira 1 sUraja pola ke bAhara zikharabaddha 1 yoM daza mandira haiN| 11vAM zrI gaur3I pArzvanAthajI kA mandira aura bArahavAM zrI varddhamAna vidyAlaya meM nandIzvara dvIpa racanA vAlA bhavya mandira nava-nirmita hai| | mUla nAyaka pASANa sarvadhAtu muhalloM kA nAma | caraNapAdukA 1. pArzvanAtha kAMkariyAvAsa 2. vAsupUjya pholAvAsa 3. pArzvanAtha kharataravAsa 4. jIrAvalA pArzvanAtha posAla meM 5. munisuvrata khAnapurAvAsa 6. mahAvIra tapAvAsa 7. neminAtha 8. zAntinAtha 9. AdinAtha 10. RSabhadeva sUraja pola 11. gaur3I pArzvanAtha 12. varddhamAna vidyAlaya [ 17 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayanemisUri jJAnabhaMDAra ahamadAbAda meM 'zrAvaka dharma prakaraNa' kI sacitra tADapatrIya prati hai jisakI racanA saM0 1313 dazahare ke dina pAlanapura meM zrI jinezvarasUri jI mahArAja ne kI thii| usa para AcArya zrI ke ziSya lakSmItilakopAdhyAya ne saM0 1317 mA0 zu0 14 ko jAvAlipura (jAlora) meM pandraha hajAra zloka parimita vRhadvRtti racI hai jo adyAvadhi aprakAzita hai / prastuta grantha kI kASThapaTTikAoM para ati sundara citra bane hue hai| jo usI prati ke haiM aura lagabhaga usI arase meM citrita hue haiN| jisa dina yaha TIkA pUrNa huI usI dina jAlora ke zrI mahAvIra svAmI ( caubIsa jinadevagRhikA yukta) jinAlaya para svarNa kalaza daNDa dhvajAropaNa sarva samudAya ne karAyA thaa| usase do dina pUrva lakSmItilaka gaNi ko upAdhyAya pada aura padmAkara muni kI dIkSA huI thii| yuga pradhAnAcArya gurvAvalI meM upAdhyAyajI kI dIkSA saM0 1288 meM huI likhI hai jisase unakA janma sthAna bhI jAlora saMbhavita hai| prastuta 'zrAvaka dharma prakaraNa vRtti' kI prati likhavAne vAle zrAvakoM ke citra isameM hone se tathA jinAlaya kA citra hone se yaha prati bar3I mahattvapUrNa hai| yadyapi prazasti vAle antima patra naSTa ho gaye kintu bace khuce Tukar3oM se jAvAlipura ke dvitIya jinarAjASTAhnikA, vIrabhavane svazreyase aSTAnhikA caitra mAsi caturthikA tathA svarNagiri para svajananI dheyortha aSTAnhikA caitra mAsi tRtIyikA..." ke ullekha ke sivA aura kucha nahIM miltaa| zAntinAtha caritra ke citroMvAlI prastuta tAr3apatrIya prati kI kASThapaTTikA dvaya meM dUsarI kASThapaTTikA ke pRSTha bhAga meM jinAlaya ke pAsa tIna puruSoM aura tIna striyoM kI AkRtiyAM citrita haiM jinakA paricaya isa prakAra likhA hai-"zrI javAlipure svarNagirI zrI zAntevidhi caitye // go dedau // go UdA go0 rAmadeva" inake nIce kakSa meM tIna zrAvikAeM caityavaMdana kara rahI haiN| unake nAma "jytl| nehaDahI / raamvsirii|" ye tInoM bhAiyoM kI dharma-patniyAM hoNgii| ___ gaNivarya zrI zIlacandravijayajI ne citra ke prastuta antima vibhAga kA paricaya isa prakAra diyA hai--kASThapaTTikA ke antima khaNDa meM abhI eka sundara dRzya hama dekha sakate haiN| isa antima dRzya meM prathama eka nakkAsIdAra zikhara se vibhUSita jina mandira hai| isake zikhara para pIle raMga kA arthAt svarNamaya dhvaja-daNDa aura kalaza pratiSThita hai| jinamandira meM eka jinamUrti hai| yaha jina mandira jAvAlipura ( jAlora) ke nikaTavartI jaina tIrtha bhUmi rUpa zrI svarNagiri kI pahAr3I para ke zAntinAtha bhagavAna ke caitya kI pratikRti hai| aisA kASThapaTTikA para likhita ullekha par3hane 18 ] Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se samajha sakate haiM / jina mandira ke nIce nIle raMga ke pASANa khaNDa svarNagiri ke pratIka haiM / isa jinamandira aura jinapratibhA ke sammukha Upara tIna puruSa aura nIce tIna striyAM baiThI haiM / tIna puruSa ve bhAI haiM ki jinhoMne bhagavAna zAntinAtha ke caritra kA Alekhana vAlI ina kASThapaTTikAoM kA nirmANa karAyA hogA / aisA anumAna hai / aura nIce kI paMkti meM baiThI huI tIna striyAM prAyaH ina tInoM bhrAtAoM kI dharmapatniyAM mAlUma detI haiM / tInoM bhrAtAoM meM prathama do dAr3hI mUMcha hai, tIsare ke nahIM ataH vaha abhI kizora yuvaka hogA taba ye paTTikAeM citrita huI hogI / yaha grantha panyAsa zrI zIlacandravijayajI gaNi dvArA saMpAdita aura L. D. insTIcyUTa Apha iNDolojI ahamadAbAda se sacitra prakAzita huA hai / [ 19 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlora meM vibhinna gaccha aura zAsana prabhAvanAeM kharatara gaccha gyArahavIM zatAbdI meM caityavAsiyoM kA zithilAcAra carama sImA para pahuMca gayA thaa| rAjyAzraya prApta gujarAta to unakA amedya durga thA, jahAM suvihita sAdhuoM kA praveza bhI azakya thaa| jaina dharma kI astitva rakSA ke lie suvihita sAdhvAcAra aura vidhi-mArga kI pratiSThA ko nitAnta Avazyaka samajha kara dillI kI ora se zrI vardhamAnasUrijI apane jinezvarasUri aura buddhisAgarasUri Adi 18 ziSyoM ke sAtha gujarAta kI ora bddhe| unhoMne mArgavartI svarNagiri-jAlora kI pAvana tIrtha bhUmi ko suvihita mArga pracAra kI urvarA bhUmi jJAta kara usa para dhyAna kendrita kiyA aura pATana meM durlabharAja kI sabhA meM caityavAsiyoM ko parAjita kara unakI rIDha tor3a do, aba sarvatra unmukta sAdhuvihAra hone lagA / ve loga gujarAta se vihAra kara punaH jAlora Aye aura yahAM cAturmAsa kara ke vidhi-mArga ko paripuSTa kiyaa| zrI jinezvarasUri, buddhisAgarasUri, saMvegaraMgazAlA kartA zrI jinacandrasUri Adi yahA~ anekazaH vicare, cAturmAsa kie, mahAna granthoM kA nirmANa kiyaa| unake ziSya gaNa bhI yahA~ vicarate rhe| somacaMdra gaNi (zrI jinadattasUri ) yahAM anekazaH vicare the| unheM zrI jinavallabhasUrijI ke paTTa para AcArya pratiSThApita karane kA nirNaya bhI yahIM sAta AcAryoM ne mila kara liyA thaa| kyoMki ve bhAvI yugapradhAna aura sarvathA yogya hone ke sAtha-sAtha zrI jinezvarasUrijI ke ziSya dharmadevopAdhyAya ke ziSya the| vRddhAcArya prabandhAvalI jo yugapradhAnAcArya gurvAvalI ke pR-92 meM prakAzita hai meM zrI jinadattasUrijI kI pada-sthApanA nirNayakA isa prakAra ullekha haiM "jiNavallahasUri pade anne sattAyariyA jAlaura nagaraMmi miliUNa maMtaM iha kayaM / samagga saMgha gaccha parivAriyA bIyaM bhaTTAragaM karissAmi, jiNavallahasari ptttte| tao dakkhiNa dese devagiri nagare jiNadattagaNI caumAsI Thiyo atthi, taM sapabhAvagaM gIyatthaM paTTa juggaM jANiUNa saMghehi aahuuo| paTTa ThavaNA do muhuttA gaNiyA tao saMgha patthavaNA vasAo jiNadatta gaNI clio| 20 ] Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o gaNabI muhUta jAlaura dugge egAraha sayai guNahattare varise jiNadattavAstava meM yaha pada sthApanA cittaur3a meM huI thI piTTe vio va saMha | kintu nirNaya jAlora meM huA thA / pAThaka raghupati kRta jinadattasUri chanda ( gA0-35 saM0 1839 meM racita ) meM Apake dvArA botharA vaMza pratibodha kA ullekha : jAlora nayare maro jamANI, sagara nRpa cahuANa e tasu putra bohitha teNa gurU paya praNamiyA guNa jANa e jIvAyai kari jApa jiNadatta jaina dharma sabhaMta e jinadattasUrIsa sadguru sevatAM sukha saMta e // 18 // yaha varNana bahuta bAda kA hai, para zrI jinadattasUrijI ne avazya hI jAlora meM vicaraNa kiyA thA / zrI pUjya jI ke daphtara meM bacchAvata vaMzAvalI meM devar3A sonigarA gotrIya sAmaMtasI ke caturtha putra sagara ko putra bohittha se bohitharA gotra honA likhA hai / zrImAla jAti kA sonagirA gotra jAlora se sambandhita aura kharataragaccha pratibodhita hai jisake vaMzaja mANDavagar3ha ke suprasiddha maNDana aura dhanarAja Adi vidvAna aura dhanADhya, rAjamAnya vyakti the / saubhAgya se yuga pradhAnAcArya gurvAvalI meM jAlora ke timirAcchanna itihAsa para samyak prakAza DAlane vAle svarNima pRSTha upalabdha haiM jo atyanta vizvasta aura pramANika haiM yahA~ una prAcIna pramANoM kA ullekha kiyA jA rahA hai / zrI jinapatisUri saM0 1269 meM jAvAlipura ke vidhi caityAlaya meM maMtrIzvara kuladhara dvArA nirmApita zrI mahAvIra svAmI kI pratimA ko bar3e bhArI samAroha pUrvaka zrI jinapatisUri jI ne sthApita kiyA / zrI jinapAla gaNi ko upAdhyAya pada se alaMkRta kiyA evaM pravattanI dharmadevI ko mahattarA pada diyA gayA aura usakA nAma prabhAvatI prasiddha kiyA / yahIM para mahendra, guNakItti, mAnadeva nAmaka sAdhu aura candrazrI, kevalazrI sAdhviyoM ko dIkSA dekara AcArya pravara zrI jinapatisUrijI mahArAja vikramapura padhAre / 1. prazasti saMgraha pR0 46 meM sUrata sthita mohanalAlajI mahArAja ke jJAna bhaNDAra kI saM0 1546 likhita svarNAkSarI kalpasUtra kI gA0 48 kI prazasti prakAzita hai jisameM rAThaur3a jayacaMdra ne chAjahar3a vaMza ke uddharaNa kuladhara 21 ] Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1275 meM jyeSTha sudI 12 ko yahIM para bhuvanazrI gaNinI, jagamati, maGgalazrI-tIna sAdhviyAM aura vimalacandragaNi va padmadeva gaNi kI dIkSA sampanna Adi kI begar3a zAkhA kI prazasti hai jisameM jAlora meM maMtrI kuladhara ke dvArA prAsAda nirmANa kA ullekha tatputro'ya kuladharaH kulamAra dhurandharaH prauDha pratApa saMyuktaH zatrUNAM tapanopamaH // 13 // zrI jAvAlipure bhinnamAle dhIbAgmaTa tathA prAsAdAH kAritA stena nija vitta vyayAdvarA // 14 // pR0 7 meM zrI zAntinAthajI ke bhaNDAra, khaMbhAta kI abhayatilakoSAdhyAya kRta zrI paMca prasthAna vyAkhyA kI prazasti prakAzita huI hai jo zrI lakSmItilakopAdhyAya saMzodhita hai| isakI apUrNa prazasti meM mAnadeva, kuladhara, bahudeva, yazovaddhana bhrAtA aura unake vaMzajoM ke dIkSotsavAdi ke sAtha-sAtha jAvAlipura ke vIra jinAlaya meM pArzvanAtha bhagavAna kI devakulikA nirmANa karAne kA ullekha isa prakAra hai"zrI jAvAlipure'nna devagRhikAM pArzvasya vIre zituzcatye" isI vaMza kI eka prazasti jo zrI abhayatilakopAdhyAya kRta dvayAzraya mahAkAvya vRtti patra 273 kI hai, kI nimna do gAthAeM yahA~ uddhRta kI jAtI haiM jinameM jAvAlipura sambandhI ullekha draSTavya hai-- zrI jAvAlipure ca vIra bhavane zrI pAvaM tIrthaMzituH sauvaM puNya mahonu devagRhakaM namalya zAlyunatam yaH prAcIkara dud dhvajaM himavatA kUTaM tanajaM nilaM svarNAcA ''tmajayA saha prahita madvArdopacAre kRte (?) // 16 // santuSThodasiMharAT prahitayA nAMdI ninAda spRzA zrIkaryAmala kAri dhIMdha itaraH svAsnuH svaevaukasi zrI devyA svaya mateyA kula kalA dravyarjutA satyatA sAdhutva priya vAditAdika guNairAkRSTaye voccakaH // 17 // zrI candratilakopAdhyAya kRta abhayakumAra caritra kI munizrI puNyavijayajI ke saMgraha kI prati kI puSpikA (gA0 48 ) meM jo kumAragaNi racita hai meM seTha 22 ] Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinezvarasUri zrI jinapatisari jI kA svargabAsa ho jAne para unake paTTa para saM0 1278 mitI mAgha sudi 6 ko jAvAlipura meM sAre saMgha kI sammati se zrI mahAvIra deva bhavana meM tIrtha prabhAvanArtha AcArya sarvadevasUri ne jinapAlopAdhyAya jinahitopAdhyAya adi saMgha ke sAtha pUjya zrI kI AjJAnusAra unake ziSya zrI vIraprabhagaNi ko sthApita kara zrI jinezvarasari nAma se prasiddha kiyaa|' jAlora saMgha ne satrAgAra, amAri ghoSaNA, gIta gAna evaM rAsa racane va yAcakoM ko manovAchita dAna dete hue yaha utsava bar3e bhArI samArohapUrvaka mnaayaa| mitI mAgha sudi 9 ko yazaHkalaza gaNi, vinayarUci gaNi, buddhisAgara gaNi, ratna kItti gaNi, tilakaprabha gaNi, ratnaprabha gaNi aura amarakIti gaNi nAmaka 7 sAdhuoM kA dIkSA samAroha bhI jAvAlipura meM huaa| isake pazcAt zrI jinezvarasUrijI mahArAja kuladhara bahudeva yazovarddhana ke parivAra ke sukRtyoM kA vizada varNana hai jisameM nimnokta zloka meM jAvAlipura-mahAvIra caitya meM seTha lAlaNa dvArA apanI mAtA ke puNyArtha vAsupUjya devagRhikA nirmANa karAne kA ullekha 20vIM gAthA meN| yataH tatrAbhUd dhuri nAgapAla urudhIH puNyo'thayo'vI karata sArddha lAlaNa sAdhunA svajananI puNyAya vIra prabhoH caitye dvAdaza deva devagAhakAM sauvarNa kumbhadhvajAM zrI jAvAlipure tathA dvirakarot tIrtheSu yAnAM mudA // 20 // zrI jinapatisUri jI isI vaMza ke the tathA khIMvar3a kI putrI ne jinezvarasUri jI se tathA jinaprabodhasUri ke AcArya pada ke samaya isI vaMza ke bhAI bahina sthirakItti aura kevalaprabhA ne dIkSA lI thii| 1. hamAre sampAdita aitihAsika jaina kAvya saMgraha meM prakAzita guru guNa SaTa pada meM bAra aThahattarai mAha siya chaTTi maNijjai jiNesarasUri paisarai saMdhu sayalu viviha sajjai sUrimaMtu siri saMgvaevasUrihiM jasu dinnau jAlaurihi jiNa vIra bhuvaNi bahu uchaba konau kaMsAla tAla jhallari paDaha veNa vaMsu raliyAmaNau supaDaMti bhaTTa sumahi gahira jaya jaya sadda suhAvaNau // 7 // [ 23 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAlanagara padhAra gye| vahA~ kaI dIkSA aura pratiSThAdi utsava hue| mitI ASAr3ha sudi 10 ko zrImAlanagara meM jagaddhara kArita samavasaraNa kI pratiSThA aura zAntinAtha svAmI kI sthApanA huii| usI dina jAvAlipura meM devagRha kA prArambha huaa| saM0 1279 mitI mAgha sudi 5 ko jAlora meM arhaddatta gaNi, viveka zrI gaNinI, zIlamAlA gaNinI, candramAlA gaNinI. aura vinayamAlA gaNinI kI dIkSA sampanna huii| saM0 1281 mitI vaizAkha sudi 6 ko zrI jinezvarasUrijI ke sAnnidhya meM vijayakItti, udayakIrti, guNasAgara, paramAnanda aura kamalazrI gaNinI kI dIkSA huii| mitI jyeSTha sudi 9 ko jAvAlipura meM zrI mahAvIra jinAlaya para dhvajAropaNa huA thaa| ___ saM0 1288 mitI bhAdrapada zukla 10 ko stUpa-dhvaja pratiSThA sampanna huii| pauSa zukla 11 ko zaraccaMdra, kuzalacandra, kalyANakalaza, prasannacandra, lakSmItilaka gaNi, vIratilaka, ratnatilaka nAmaka sAdhu aura dharmamati, vinayamati gaNinI, vidyAmati gaNinI aura cAritramati gaNinI ko bhAgavatI dIkSA dI gii| isI grantha ke kharatara guru guNa varNana chappaya meM mAha chaTTi jAlauri suddha tahi Thaviya jiNesara bAraha aThahattarai rUpa lAvanna manohara jiNapabohasUri Asoja paMcami jAlauraya bhayau ikatIsa varasi anutara sai paTTa taru iNipari lyu||8|| jinezvarasUri saptatikA meM tatto suvaNNagiri maNaharammi supaiTTa laTTa vijayaMmi / niccala sImA paccala avicala guru giri vibhattami // 33 // abbhuya bhuyabala lacchIvallaha vakkahAra rAya rehille / titthapa tittha pasatthe, jAvAlipure videhivva // 34 // cAuddisi cauviha saMgha cauvihAmara nikAya priyrio| jiNavai panihattho savvadevasUri suhammido // 35 // gaya haya ravi (1278) varise, mAhasuddha chaTThIi tuha payabhiseya / sirivIra maMdarami kAsI jiNasseva ||36||ctubhiH klaapkm|| 24 ] Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1291 mitI baizAkha sudi 10 ko jAvAlipura meM yatikalaza, kSamAcandra, zIlaratna, dharmaratna, cAritraratna, meghakumAra gaNi, abhayatilaka gaNi, zrIkumAra tathA zIlasundarI gaNinI aura candanasundarI kI dIkSA sampanna huI / mitI jyeSTha badi 2 mUlArka meM zrI vijayadevasUri ko AcArya pada diyA gayA / saM * 1298 vaizAkhI ekAdazI ko jAvAlipura meM mahaM0 kulacandra ne samudAya sahita guNacandra dvArA svarNamaya daNDa- dhvajAropaNa sampanna kiyA / saM0 1299 mitI prathama Azvina badi 2 ko mahAmaMtrI kulaghara ne samasta rAjaloka va nAgarikoM ko AzcaryAnvita karane vAlI, mahA mahotsava ke sAtha ullAsapUrvaka bhAgavatI dIkSA svIkAra kI / sUrijI dvArA maMtrIzvara kA dIkSA nAma kulatilaka muni prasiddha kiyA gayA / saM0 1310 vaizAkha sudi 11 ko cAritravallabha, hemaparvata, acalacitta, lAbhanidhi, modamandira, gajakItti, ratnAkara, gatamoha, devapramoda, vIrANaMda, vigatadoSa, rAjalalita, bahucaritra, vimalaprajJa, ratnanidhAna - pandraha sAdhuoM kI dIkSA sampanna huI / inameM cAritravallabha aura vimalaprajJa pitA-putra the / isI vaizAkhI 13 svAti nakSatra zanivAra ko zrI mahAvIra svAmI ke vidhicaitya meM rAja zrI udayasiMhadevAdi rAjapuruSoM va maMtrI jaitrasiMha Adi rAjamAnya vyaktiyoM tathA pralhAdanapurIya, vAgar3a dezIya samasta samudAya kI upasthiti meM caturviMzati jinAlaya, saptatizata ( 170 ) jina, sammetazikhara nandIzvara, tIrthaGkara mAtRpaTTa, hIrA sambandhI zrI neminAtha, ujjayinI ke lie zrI mahAvIra svAmI, candraprabha, zAntinAtha, va zreSThi haripAla ke nirmApita sudharmAsvAmI, zrIjinadattasUri, sImaMdhara svAmI, yugamaMdhara svAmI Adi nAnA pratimAoM kI pratiSThA sampanna kI / pramodazrI gaNinI ko mahattarApada dekara lakSmInidhi nAma rakhA evaM jJAnamAlA gaNinI ko pravartinI pada diyA / saMvat 1313 phAlguna sudi 4 ko jAvAlipura - svarNagiri para vAhitrika uddharaNa pratiSThApita zrI zAntinAtha pratimA kI mahAprAsAda ( bar3e mandira ) meM sthApanA kI / mitI caitra sudi 1.4 ko kanakakIti, vibudharAja, rAjazekhara, guNazekhara, sAdhu evaM jayalakSmI, kalyANanidhi, pramodalakSmI aura gacchavRddhi sAdhviyoM kI bar3I dIkSA huI / isake bAda vaizAkha badi 1 ko zrI ajitanAtha pratimA kI pratiSThA kI / inheM padra, mUliMga ne pracura dravya vyaya pUrvaka dvitIya devagRha meM sthApita kI / [ 25 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1314 mAgha sudi 13 ke dina rAjA zrI udayasiMha ke prasAda se kanakagiri-svarNagiri para nirmApita pradhAna prAsAda para dhvajAropaNa mahotsava nirvighnatayA sampanna huaa| saM0 1316 mitI mAgha sudi 1 ko jAvAlipura meM dharmasundarI gaNinI ko pravattinI pada se vibhUSita kiyA gyaa| mAgha sudi 3 ke dina pUrNazekhara va kanakakalaza nAmaka do sAdhuoM kI dIkSA huii| . mAgha sudi 6 ko svarNagiri ke zAntinAtha prAsAda para svarNa daNDa kalaza kA AropaNa rAjA zrI cAcigadeva ke rAjya meM uparyukta pad-mUliga dvArA sampanna huaa| - saM0 1317 mAgha sudi 12 ko lakSmItilaka gaNi ko upAdhyAya pada va padmAkara kI dIkSA bar3e samAroha pUrvaka huii| mAgha sudi 14 ke dina zrI jAvAlipurAlaGkAra zrI mahAvIra jinAlaya kI cauvIsa dehariyoM para svarNakalaza aura svarNa daNDa-dhvajAropaNa sampanna huA, yaha utsava sarva samudAya ne karAyA thaa| ___ saM0 1323 mArgazIrSa badi 5 ko nemidhvaja sAdhu va vinayasiddhi, AgamavRddhi sAdhviyoM kI dIkSA huI / jAvAlipura meM hI saM0 1323 vaizAkha sudi 13 ke dina devamUtigaNi ko vAcanAcArya pada diyA gyaa| dvitIya jyeSTha zulka 10 ke dina jesalamera ke zrI pArzvanAtha vidhi caitya para car3hAne ke lie sA0 nemikumAra sA0 gaNadeva kArita svarNamaya daNDa-kalaza kI pratiSThA kii| vivekasamudra gaNi ko bAcanAcArya pada se alaMkRta kiyA gyaa| mitI ASAr3ha badi 1 ko hIrAkara sAdhu ko bhAgavatI dIkSA dii| saM0 1324 mArgazIrSa badi 2 zanivAra ke dina kulabhUSaNa-hemabhUSaNa sAdhu dvaya tathA anantalakSmI, vratalakSmI, ekalakSmI, pradhAnalakSmI sAdhviyoM kI dIkSA jAvAlipura meM bar3e samAroha pUrvaka sampanna huii| ... saM0 1325 vaizAkha sudi 10 ke dina jAvAlipura ke zrI mahAvIra vidhi caitya meM pAlanapura, khaMbhAta, mevAr3a, ucca aura vAgar3a deza ke sarva samudAya ke ekatra hone para vratagrahaNa, mAlAropaNa, samyaktva dhAraNa, sAmAyakAropa Adi ke lie nandI maNDANa bar3e vistAra se huaa| gajendrabala sAdhu aura padmAvatI sAdhvI kI dIkSA huii| miti vaizAkha sudi 14 ko mahAvIra vidhi caitya aura caturviMzati jina bimboM ke 24 dhvajAdaNDoM kI, sImaMdhara-yugamaMdhara-bAhu-subAhu bimboM kI evaM aura bhI bahuta sI pratimAoM kI pratiSThA bar3e vistAra se kI gii| mitI jeTha 26 ] Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badi 4 ko suvarNagiri para sthita zAntinAtha vidhi caitya meM caubIsa dehariyoM meM 24 jinabimboM kA sthApanA mahotsava bar3e vistAra se sampanna huaa| usI dina dharmatilaka gaNi ko vAcanAcArya pada se vibhUSita kiyA gayA / saM0 1328 mitI vaizAkha sudi 14 ke dina jAvAlipura meM sA0 kSemasiMha ne zrI candraprabha svAmI kA mahAbimba, mahaM0 pUrNasiMha ne zrI RSabhadeva, mahaM0 brahmadeva ne bhagavAna mahAvIra svAmI ke bimba kA pratiSThA mahotsava kraayaa| mitI jyeSTha badi 4 ko hemaprabhA sAdhvI kI dIkSA huii| saM0 1330 mitI vaizAkha badi 6 ko prabodhamUtti gaNi ko vAcanAcArya pada evaM kalyANaRddhi gaNinI ko pravattinI pada se alaMkRta kiyaa| vaizAkha badi 8 ke dina zrI svarNagiri para zrI candraprabha svAmI kA mahAbimba zikhara meM sthApita kiyaa| isa prakAra pratidina vizva ko camatkRta karane vAle saccAritra pUrNa dharmaprabhAvanA karate hue zrI mahAvIra bhagavAna ke tIrtha va zAsana kI prabhAvanA karate hue, saMsAra samudra meM DUbate hue prANiyoM kA nistAra karate va kalpavRkSa kI bhAMti samasta prANiyoM kA manoratha pUrNa karate hue apanI vacana cAturI se vRhaspati kA 1. Ukeza vaMzI sA0 brahmadeva likhApita dharmaprakaraNa vRtti kI apUrNa 16-17 gAthA ko prazasti meM zrI jinezvarasUrijI kA varNana apUrNa raha gayA hai, kintu nimnokta 3 zlokoM meM jAvAlipura-svarNagiri meM karAye hue aSTAhnikA mahotsavAdikA varNana isa prakAra hai : zrI jAvAlipure dvitIya jinarAjo'STAhikAM yo'ddha taaN| caine mAsi tRtIyakAM vitanute manye vRSodyAnikAM // 6 // zrI jAvAlipure jineza bhavane svazreyase'STAhikAM / caitremAsi caturthikAM gurutarAM cakre tathA svastikAM // 9 // sodaryAH sukRte zrI svarNagire stathA svajananI zreyo'rthamaSTAhikAM / caitre mAsi""""matha * suvarNInyAH zubhAyAzvine // 10 // 2. Upara zrI jinezvarasUrijI ke aneka prakAra se jAlora meM dharma prabhAvanA karane kA varNana A cukA hai| zrI vijayanemisUri zAstra bhaNDAra, khaMbhAta kI anekAnta jaya patAkA vRtti kI prazasti meM sA0 bimalacandra ke putroM dvArA [ 27 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhI parAbhava karane vAle, lokottara jJAna ke bhaNDAra zrI jinezvarasari mahArAja ne zrI jAvAlipura meM virAjate apanA antima samaya jJAta kara sarva saMgha ke samakSa saM0 1331 mitI Azvina kRSNa 5 ko prAtaHkAla aneka guNa-maNi ke nidhAna vA0 prabodhamUrti ko apane paTTa para sthApita kiyA' aura unakA nAma zrI jinaprabodhasUri diyaa| usa samaya zrI jinaratnasUrijI pAlanapura the ataH unheM Adeza diyA ki caumAse bAda samasta gaccha-samudAya ko ekatra kara zubha muhUrta meM vistAra pUrvaka AcAryapada sthApanotsava kara denaa| zrI jinezvarasarijI ne anazana le liyA aura paMca parameSThI ke dhyAna meM samasta jIvoM ko kSAmaNA pUrvaka Azvina kRSNa 6 ko rAtri do ghar3I jAne para svarga kI ora prayANa kara gye| dUsare dina prAtaHkAla samasta rAjakIya logoM ke sAtha bAje gAje se samAroha pUrvaka sUrijI kA agni-saMskAra kiyA gyaa| usa sthAna para sarva samudAya ke sAtha sA0 kSemasiMha ne stUpa nirmANa kraayaa| kavipalhu Adi kRta SaTapadAni meM zrI jinezvarasUri ke paricaya ke sAtha jAvAlipura ke stUpa ko pApanAzaka aura manavaMchita pUrNa karane vAlA likhA hai| yahAM etadviSayaka do padya uddhata kiye jAte haiM "svarNagiri zikharAlaMkAra zrI candraprabha-zrI yugAdideva-zrI neminAtha prAsAda vidhApana zrI zatruJjayojjayantAdi mahAtIrtha sarvasaMghayAtrA kArApaNa upArjita puNya prAsAdaropita kalaza dhvajAbhyAM sA0 kSemasiMha sA0 cAhar3a suzrAvakAbhyAM svazreyase" vAkyoM dvArA unake svarNagiri para prAsAda nirmANa aura saMghayAtrAdi kA ullekha hai| yaha pustaka unhoMne saM0 1351 mAgha badi 1 ko pAlanapura meM zrI jinaprabodhasUri paTTAlaMkAra zrI jinacandrasUrijI ke upadeza se kharIda kI thii| isI vimalacandra ko putrI sAU-rUyar3a ne zrI jinezvarasUrijI ke pAsa pAlanapura meM dIkSA lI thI aura usakA nAma ratnavRSTi rakhA gayA thaa| yaha dIkSA saM0 1315-16 meM ASAr3ha sudi 10 ko huI thii| saM0 1334 mArgazIrSa sudi 13 ko inhIM ratnavRSTi sAdhvI ko pravattinI pada se vibhUSita zrI jinaprabodhasUri ne kiyA aura saM0 1366 meM zrI jinacandrasUrijI ke bhImapallI se pattana, khaMbhAta aura mahAtIrthoM kI yAtrA ke lie nikale saMgha meM ye ratnavRSTi 15 ThANoM se sAtha thii| 1. sirijAvAla puraMmi Thiehi, jahiM niyaaMtasamayaM muvi / niyaya paTTa mi saiMhatthi saMThAvio vANAriu pabohamutti gaNi // 30 // [zrI jinezvarasUri saMyamazrI vivAha varNana rAsa ] 28 ] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAraha saya paNayAli (1245) maggasiri gArasi siya diNi / jasu kammaNi siri nemicaMdu lakhamiNi raMjiya maNi // aTThAvanai (1258) kheDinayari cittAsiya dui diNi / sajama siri saMgahiya saMti jiNa bhavaNahi bhAviNi // payaThavaNu jAlauri aThahattarai (1278) mAha suddha chaTTihi divasi / teraha igatIsai (1331) divagamaNu kinha chaTTi Asoya nisi // 30 // so jAvAla puraMmi raMmi vara thUmaha maMDaNu bhava saya ajjiya duTTha pAva kammaha sakhaMDaNu sayala bhaviya jala nivaha vimala maNa vaMchiya pUraNu deva asura nara vibuha gaNa vara maNa raMjaNu / jiNadattasUri guru paTTadharu vIra tittha uddharaNa kara jugapahANa jiNasarahasUri havau saMgha suha riddhikaru // 31 // jinaprabodhasUri zrI jinezvarasUrijI ke AjJAnusAra cAturmAsa pUrNa hone para zrI jinaratnAcArya jAvAlipura padhAre aura bar3e vistAra se sabhI dizAoM ke samudAya kI upasthiti meM zrI jinaprabodhasUrijI kA padasthApanA mahotsava huaa|' zrI candratilakopAdhyAya, zrItilakopAdhyAya, vA0 padmadeva gaNi Adi aneka sAdhuoM kA saMgha bhI A pahuMcA aura bar3e bhArI ADaMbara ke sAtha saM0 1331 phAlguna badi 8 ravivAra ko yaha mahotsava sampanna huaa| mitI phAlguna sudi 5 ko sthirakItti, bhuvanakItti muni va kevalaprabhA, harSaprabhA, jayaprabhA, yazaHprabhA sAdhviyoM ko zrI jinaprabodha sUrijI ne dIkSita kiyaa| 1. jinaprabodhasUri bolikA gA-12 meM jiNarayaNa sUrihiM vitthareNaya jassa payaThavaNU sAvI jAvAlipura vara mana raMgi nimmiu niya guruhi Aesau // 5 // zrI jinaprabodhasUri catuHsaptatikA meMAvaya tamabhara diNamaNi nANA jiNa bhavaNa hemagiri ruire / ANaMda kaMda nore jAvAlipuraMbhi pura pavare // 44 // a"dAya sAli bhoyaNa kittI pIyUsa jUsa niyareNa / ANaMdiya sayala jaNo muNirAu jiNesaro sUrI // 45 // [ 29 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1332 mitI jeTha badi 1 zukravAra ke dina zrI jAvAlipura meM sarva samudAya ke samakSa mahAn vistAra se kSemasiMha zrAvaka ne pratiSThA mahotsava kA Ayojana kiyA, jisameM nami-vinami sevita zrI AdIzvara bhagavAna, mahAvIra svAmI, avalokana zikhara-zrI neminAtha bimboM, zAmba-pradyumna pratimA zrI jinezvarasUri mUtti, dhanada yakSa mUtti va svarNagiri zrI candraprabha svAmI va vaijayantI kI pratiSThA kraaii| isa avasara para zrI yoginIpura-dillI nivAsI maMtridalIya haru zrAvaka ne zrI neminAtha svAmI kI, sA0 haricandra zrAvaka ne zrI zAntinAtha bhagavAna kI va anya zrAvakoM ne bhI bahuta se bimboM kI pratiSThA krvaaii| mitI jyeSTha badi 6 ko suvarNagiri para zrI candraprabha svAmI kA dhvajAropaNa huaa| jyeSTha badi 9 ko stUpa meM zrI jinezvarasUrijI kI mUtti sthApita kI gii| usI dina vimalaprajJa ko upAdhyAya pada va rAjatilaka muni ko vAcanAcArya pada se vibhUSita kiyA gyaa| mitI jyeSTha sudi 3 ko gacchakItti, cAritrakIti, kSemakItti muni aura labdhimAlA, puNyamAlA sAdhviyoM kI dIkSA sampanna huii| ___ saM0 1333 mAgha badi 13 ko zrI jAvAlipura meM kuzalazrI gaNinI ko prattinI pada se alaMkRta kiyA gyaa| isI varSa sA0 vimalacandra suta sA0 kSemasiMha, sA0 cAhar3a samAyojita maMtri dedA ke putra maMtrI mahaNasiMha ke pRSTha rakSaka prAgbhAra se sA0 kSemasiMha, sA0 cAhar3a, sA0 hemacandra, seTha haripAla yoginIpura vAstavya sA0 veNU ke putra pUrNapAla, sauNika dhAMdhala suta sA0 bhIma va uparyukta dedA ke putra mantrI mahaNasiMha pramukha samasta vidhi saMgha ke gADha uparodha se zrI zatru jaya mahAtIrtha kI yAtrA ke hetu mitI caitra badi 5 ko jAvAlipura se prasthAna huaa| sadguru zrI jina prabodhasUrijI mahArAja ke sAnidhya meM zrI jinaratnAcArya zrI lakSmItilakopAdhyAya, zrI vimalaprajJopAdhyAya, vA0 padmadeva gaNi vA0 rAjatilaka gaNi Adi 27 sAdhu sevita caraNa kamala va pra. jJAnamAlA gaNinI, pra0 kuzalazrI, pra. kalyANaRddhi prabhRti 21 sAdhviyoM kA parivAra sAtha thaa| dharma prabhAvanA karate hue zrI zrImAlanagara ke zrI zAntinAtha vidhi-caitya meM vidhi saMgha ne dramma 1474 saphala kiye| pAlanapurAdi meM vistAra se caityapravAr3I karake zrI tAraMgAjI phuNce| sA0 nIMbadeva suta sA0 hemA ne dra0 1174 saggaM sAdiu kAmo chattIsa guhiM AuhiMca niuNaM saralaM dhIraM gambhIraM pahu tumaM naauN||46|| sasi gaja gaja3 sasi' varise Asoe kiNha paMcamI divase / sapae saMkheveNaM saya hattheNaM Thaviya turiyaM // 47 // 30 [ Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekara indrapada liyaa| indra ke parivAra ne dramma 2100 dekara maMtrI Adi pada grahaNa kiye| kalazAdi saba milAkara vidhi saMgha ne-vahA~ dramma 5274 vyaya kie| bIjApura ke vAsupUjya vidhi-caitya meM mAlA grahaNAdi dvArA cAra hajAra dramma saphala kiye| zrI staMbhana pArzvanAtha mahAtIrtha meM goSTika kSemaMdhara ke putra yazodhavala ne 1174 dramma dekara indra pada liyA / indra parivAra ne 2400 dramma dekara maMtrI Adi pada lie| kalaza Adi saba milA kara bidhi saMgha ne 7000 dramma vyaya kie isI prakAra bharauMca meM samudAya ne 4700 dramma die / zrI tIrthAdhirAja zatruJjaya pahuMcane para Adozvara bhagavAna ke caitya meM yoginIpura nivAsI sA0 pUnapAla ne 3200 dramma se indra pada va indra parivAra ne maMtrI pada Adi lie| seTha haripAla ne 4200 dramma va anya saba milA kara tIrtha ke bhaNDAra meM 250 dramma die| zrI jinaprabodhasUrijI ne mitI jeTha badi 7 ko zrI AdIzvara bhagavAna ke samakSa jIvAnaMda sAdhu evaM puSpamAlA, yazomAlA, dharmamAlA, lakSmImAlA ko dIkSita kara vistAra pUrvaka mAlAropaNa Adi mahotsava dvArA vidhi-mArga kI prabhAvanA kii| zreyAMsanAtha svAmI ke vidhicaitya meM dramma 708 die / zrI ujjayanta-giranAra tIrtha meM sA0 mUliga suta sA0 kumArapAla ne dramma 750 se indrapada liyA va indra parivAra ne 2150 dramma se maMtrI Adi pada lie| vittharahi ajjiya jalahara pIyUSa kiraNa ravi kitti / vijjA naI samudaM jiNarayaNa muNiMda mAisiya // 46 // nANA rAhaNa bhUsaNa aNasaNu sugaiM gaiMda maaruddho| sajjANa silha hattho takkhaNi saggaM suhaM patto // 49 // SaDbhiHkulakam // unbhar3a kasAya riu bhaDa thaDa vihaDaNa gahiya vikkama phalehi / khitta su dIna dutthiya satthe suya vihadhu ditehiM // 50 // dasa disi milaMta cauviha saMghehiM titthanAha sinnehi / parivario muNirAo vihiNA jiNarayaNasUrivaro // 51 // muNicakkitto pahutta saphagguNa kasiNa?mIi ThAvisu / sayala jaga sajjaNaNaM nayaNA mANasuparamAyaM ca // 2 // tribhiHkulakam // [ 31 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA0 hemacandra ne apanI mAtA rAjU ke lie do hajAra dramma dekara mAlA grahaNa kii| saba milA kara zrI saMgha ne vahAM 23000 dramma saphala kie| isa prakAra sthAna-sthAna para pravacanAdi dharma prabhAvanA dvArA janma saphala karate vidhi-saMgha ke sAtha nirvighna mahAtIrthoM kI yAtrA karake zrI jinaprabodhasUrijI Adi caturvidha saMgha samanvita sA0 kSemasiMha ne mitI ASAr3ha sudi 14 ko devAlaya sahita jAvAlipura meM praveza mahotsava sampanna kiyaa| saMvat 1339 meM aneka nagara ke saMghoM ke sAtha zrI jinaprabodhasUrijI zrI jinaratnAcArya, devAcArya, vAcanAcArya vivekasamudrAdi muni-maNDala parivRta AbUjI kI yAtrA karake jAvAlipura pdhaare| samasta saMgha kA pravezotsava bar3e dhUma-dhAma se huaa| isI varSa jyeSTha badI 4 ko jagaccandra muni, kumudalakSmI, bhuvanalakSmI sAdhviyoM kI dIkSA huii| paMcamI ke dina candanasundarI gaNinI ko mahattarA pada se vibhUSita kiyaa| unakA nAma candanazrI huaa| isake bAda zrIsoma mahArAjA kI vInatI se pUjya zrI ne samiyANA meM cAturmAsa kiyaa| tatpazcAt mahArAjA zrI karNa ke sainya-parivAra sahita sAmane Ane para saM0 1340 meM phAlguna caumAsI para jaisalamera pdhaare| akSaya tRtIyA ko aSTApada prAsAda kI bimba va dhvajAdaNDa kI pratiSThA meM zrI jAvAlapura kA saMgha bhI sammilita huA thaa| bhagavAna mahAvIra ke zAsana kI prabhAvanA karane vAle zrI jinaprabodhasUrijI mahArAja ke deha meM dAhajvara ho gayA, taba Apane dhyAna bala se apanA Ayu alpa jJAta kara avicchinna prayANa se jAvAlipura pdhaare| zrI mahAvIra svAmI ke mahAtIrtha meM samasta logoM ke citta ko camatkAra paidA karane vAle pravezotsava meM nAnA prakAra ke vAjitra, gIta-gAna aura dhavala-maGgala purAGganAoM dvArA nRtya aura dIna dukhiyoM ko mahAdAna dene kA Ayojana thaa| sUri mahArAja ne akSaya-tRtIyA ke dina apane paTTa para bar3e bhArI mahotsava pUrvaka zrIjinacandrasUri ko sthApita kiyaa| isI dina rAjazekhara gaNi ko vAcanAcArya para diyaa| tadanantara vaizAkha sudi 8 ko sakala saMgha ke sAtha vistArapUrvaka mithyAduSkRta diyA aura caDhate hue zubha pariNAmoM meM sthira raha kara bhAvanA bhAte hue deva-guru ke caraNoM meM sadjJAna pUrvaka ArAdhanA karate svamukha se paMca parameSTI mahAmaMtra uccAraNa karate hue mitI baizAkha zukla 11 ko pUjya sUri mahArAja zrI jinaprabodhasUrijI svargavAsI hue| 32 ] Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra svAmI mandira - svarNagiri, jAlora Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gaur3I pArzvanAtha mandira, jAlora Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCCC 13. HEESHIEEEEEEEEEEEEE stejk' pubblico eing 002 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NO E VESWAE. CASE ST ANA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caumukhajI jaina mandira svarNagiri durga, jAlora Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kIrti stambha - nandIzvara tIrtha, jAlora Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GRRRAAAMIN ANE zrI svarNagiri mahala, jAlora Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI svarNagiri, jAlora Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinacandrasUri saM0 1342 mitI baizAkha zukla 10 ke dina jAvAlipura meM zrI mahAvIra svAmI ke vidhi caitya meM zrI jinacandrasarijI mahArAja ne mahA mahotsava pUrvaka prIticandra, sukhakItti nAmaka kSullaka dvaya va jayamaMjarI, ratnamaJjarI, zIlamaJjarI nAmaka kSullikA traya dIkSita kii| usI dina vAcanAcArya vivekasamudra gaNi ko abhiSeka pada, sarvarAja gaNi ko vAcanAcArya pada, buddhisamRddhi gaNino ko pravattinI pada se vibhUSita kiyaa| saptamI ke dina samyaktva grahaNa, mAlAropaNa, sAmAyakAropa adi nandi-mahotsava kie ge| mitI jyeSTha badi 9 ko seTha kSemasiMha dvArA nirmApita zrI ajitanAtha svAmI kI 27 aMgula pramANa kI ratnamaya pratimA, RSabhadeva, neminAtha aura pArzvanAtha pratimAoM kI tathA maMtrI dedA kArita yugAdideva, neminAtha, zrI pArzvanAtha bimboM 1. dedhAkuli siri devarAu maMtI supasiddhau kAmaladevi kalattu tAsu sIliNa susamiddhata tANa putta sirikhaMbharAu bAluvi guNasAyara laiya dikkha guru pAsi sikkhai sikkha kari yaru jAvAlinayari vIraha bhuvaNi jiNapaboha guru cakkavai jiNacaMdasUri tasunAmu dhuri guru ucchavi niyapaha Thavaha // 41 // [ SaTpada meM ] zrI jinakuzalasUrijI kRta "zrI jinacandrasUri catuHsaptatikA" meM zrI jinaprabodhasUrijI ke paTTa para inheM abhiSikta karane kA varNana isa prakAra haiM jugavara nava navucchava pavare, jAvAlipuravare ptto| sirijiNapaboha guruNo, vaMdiya guru vibuha kama kamalA // 30 // tattha siri vIra vihi ceiyaMmi suravai vimala tullNmi| terahasaya igayAle (1341) vaisAha suddha toyaMmi // 31 // siri jiNapaboha guruNA, niya hattheNaM sa gaccha bhAra dhuraa| guru rayaNANaM tumhANa, saMThaviyA saMgha paccakkhaM // 32 // maMti kula kamala diNayara, nANA mai rayaNa rohaNa girissa / tuha sUra maMta jA so, guru rAehiM kao ThANe // 33 // jiNa tulla rUva tihuyaNa, mANidaNa caMda caMdimA paDima / siri jiNacaMda muNIsara, ii nAma dei tumha guru // 3 // [ 33 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI ; bhANDAgArika chAhar3a kArita zrI zAntinAtha svAmI ke mahattama bimba kI, vaidya deha kArita aSTApada dhvajA - daNDa kI tathA anya bhI bahuta se jina bimboM kI pratiSThA bar3e vistAra se zrI sAmantasiMha mahArAjA ke vijayarAjya meM kI / yaha pratiSThA mahotsava zrI jinacandrasUrijI ke kara kamaloM se saba ke citta ko camatkAra paidA karane vAlA aura pApanAzaka thA / prasanna citta mahArAjA zrI sAmantasiMha ke sAnidhya se sakala svapakSa-parapakSa AhlAdakArI va vidhimArga prabhAvaka pracura dravya vyaya se indra mahotsavAdi sampanna huye / mitI jyeSTha badi 11 ko vA0 devamUrti gaNa ko abhiSeka pada va mAlAropaNa - nandimahotsavAdi hue / saMvat 1344 mitI mArgazIrSa sudi 10 ko mahAvIra vidhi caitya meM sA0 kumArapAla ke putra paM0 sthirakIti gaNi ko zrI jinacandrasUrijI ne AcArya pada dekara zrI divAkarAcArya nAma se prasiddha kiyA / saMvat 1345 ASAr3ha sudi 3 ko maticandra aura dharmakItti kI dIkSA huI / baizAkha badI 1 ko puNyatilaka, bhuvanatilaka aura cAritralakSmI sAdhvI kI dIkSA huI / rAjadarzana gaNi ko vAcanAcArya pada se vibhUSita kiyA / saM0 1346 mAgha badi 1 ko sA0 kSemasiMha bhA0 bAhar3a dvArA kArita suvarNagiri ke zrI candraprabha jinAlaya ke pAsa AdinAtha neminAtha bimboM ko maNDapa ke khattaka meM va sametazikhara ke 20 bimboM kA sthApanA mahotsava huA / zrI jinaprabodhasUri jI ke stUpa meM mUrti kI sthApanA va dhvaja - daNDAropaNa mahotsava sA0 abhayacaMda dvArA kiyA gayA / inakI pratiSThA baizAkha sudi 7 ko huI thI va nirmANa bhI sA0 abhayacaMda ne karavAyA thA / saM 0 0 1349 mitI bhAdrapada kRSNa 8 ko sAdharmika satrAkAra saMghapuruSa abhayacandra suzrAvaka kI saMstAraka dIkSA huI, inakA nAma abhayazekhara sA0 rakhA gayA / cAturmAsa bIjApura karake aneka nagaroM ke saMgha ekatra badi 5 ko jAvAlipura zrI jinacandrasUrijI mahArAja saM0 1353 kA jAvAlipura saMgha kI vinatI se vihAra karake padhAre / hone para caitya paripATI Adi mahAmahotsavapUrvaka vaizAkha se prasthAna karake bahuta sI muni maNDalI va caturvidha saMgha sahita AbU tIrtha kI yAtrArtha padhAreM / vidhimArga saMgha ne indra pada, snAtra, dhvajAropAdi mahotsavoM ke uddezya se bAraha hajAra dramma saphala kiye| isake bAda kuzalapUrvaka saMgha 34 ] Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAvAlipura lauTA aura vistArapUrvaka pravezotsava huA / isameM sA0 salakhaNa zrAvaka ke putraratna sA0 sIhA kA acchA yogadAna rahA / saM0 1354 mitI jyeSTha badi 10 ko jAvAlipura meM zrI mahAvIra vidhi caitya meM sA0 salakhaNa ke putra sA0 sIhA kI ora se dIkSA - mAlAropaNAdi mahotsava Ayojita hue, jisameM vIracandra, udayacandra, amRtacandra sAdhu aura jayasundarI sAdhvI kI bhAgavatI dIkSA sampanna huI / saM0 1361 meM pUjya zrI ne zamyAnayana ( sivANA ) ke zAntinAtha vidhi caitya meM pratiSThA mahotsava karAyA jisameM jAvAlipurIya saMgha bhI sammilita huA thA / jAvAlipurIya saMgha kI abhyarthanA se zrI jinacandrasUrijI ne padhArakara bhagavAna mahAvIra ko vandana kiyA / saMvat 1364 vaizAkha kRSNa 13 ko maM0 bhuvanasiMha, sA0 subhaTa, maM0 nayanasiMha, maM0 dusAja maM0 bhojarAja aura sA0 sIhA Adi samasta saMgha ke protsAhana se pUjya zrI ne rAjagRhAdi mahAtIrthoM ko namaskAra karake Ane para vA0 rAjazekhara gaNi ko AcArya pada se vibhUSita kiyA gayA / saM0 1367 meM zrI jinacandrasUrijI ke tatvAvadhAna meM bhImapallI se zatru MjayAdi tIrtha-yAtrA ke hetu mahAn saMgha nikalA, jisameM jAvAlipura kA saMgha bhI sammilita huA thA aura yahA~ ke pradhAna mahAjana sA0 devasIha suta sA0 thANalanandana sA0 kulacandra, sA0 dedA suzrAvakoM ne donoM mahAtIrthoM para indra pada Adi grahaNa kara pracura dravya sArthaka kiyA thA / saM0 1371 meM zrI jinacandrasUrijI mahArAja zrI saMgha kI gADha abhyarthanA se jAvAlipura padhAre aura mitI jyeSTha badi 10 ko maM0 bhojarAja, devasiMha Adi samasta saMgha dvArA dIkSA - mAlAropaNa - nandI mahotsava Adi kA samAroha Ayojita huA / devendradatta muni, puSyadatta, jJAnadatta aura cArudatta muni tathA puNyalakSmI, jJAnalakSmI, kamalalakSmI, matilakSmI sAdhviyoM ko bhAgavatI dIkSA pradAna kI / isake bAda jAvAlipura meM mlecchoM dvArA bhaMga huA / zrI jinakuzalasUri saM0 1380 meM yoginIpura - dillI ke saMghapati rayapati kA saMgha zrIjinakuzala sUrijI mahArAja ke netRtva meM zatruJjaya mahAtIrtha gayA / vaha vizAla saMgha jAvAlipura AyA aura usakA rAjaloka-nAgarika logoM ne ADambara pUrvaka nagara [ 35 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praveza karAyA evaM caMtya paripATI prabhAvanAdi zrI saMgha ne kI / Adi sthAnIya loga yAtrI saMgha meM sammilita hue / sA0 maharAja saM0 1381 meM pattana meM zrI jinakuzalasUrijI ne vizAla pratiSThA karAI thI jisameM jAvAlipura ke maMtrI bhojarAja putra maM0 salakhaNasiMha raMgAcArya lakSaNa Adi sammilita hue / inameM jAvAlipura ke lie zrI mahAvIra svAmI Adi pratimAoM kI pratiSThA huI thI / usI varSa phira bhImapallI se vizAla yAtrI saMgha nikAlA jisameM jAvAlipura vAstavya sA0 pUrNacandra sA0 sahajA Adi sammilita hue the / saM0 1383 meM jAvAlipura saMgha kI bInatI se zrI jinakuzalasUrijI mahArAja bAhar3amera se vihAra kara lavaNakheTaka, samyAnayana hote hue jAlora pdhaare| yahAM kA saMgha nAnA prakAra ke utsava karane ko prastuta thA aura sUrijI kA pravezotsava bar3e samArohapUrvaka karAyA / tIrthAdhirAja zrI mahAvIra prabhu ke caraNoM meM vandana kiyA / maMtrIzvara kuladhara ke putra maM0 bhojarAja ke putra maM 0 salakhaNasiMha sA0 cAhar3a putra sA0 jhAMjhaNa pramukha saMgha kI vInati se nAnA nagaroM ke saMgha kI upasthiti meM mahAn utsavoM kA prArambha huA / daza-pandraha dina pahale se dIkSArthiyoM ke utsava, tAlhArAsa, svarNa rajata- vastra - anna dAna, gIta-gAna saMgha pUjA svadharmIvAtsalyAdi ke sAtha sAtha amAri udghoSaNA dvArA nAnA dhArmika prabhAvanA ke kArya sampanna hue / saM0 1383 phAlguna badi 9 ke dina pratiSThA, vratagrahaNa, mAlAropaNa, samyaktvAropa, nandI mahotsavAdi vidhAna hindu-muslima sabake citta ko camatkRta karane vAle nirvighna sampanna hue / rAjagRha mahAtIrtha ke vaibhAragiri para sthApanArthaM Tha0 pratApasiMha ke putra Tha0 acala kArita caturviMzati jinAlaya ke mUlanAyaka yogya mahAvIra svAmI Adi kI aneka pASANa va dhAtu nirmita pratimAeM, gurumUttiyA~ va adhiSThAyakAdi kI pratiSThA huI / nyAyakItti, lalitakItti, somakIrti, amarakItti, namikItti, devakItti 6 muniyoM ko dIkSita kiyA | aneka zrAvaka-zrAvikAoM ne mAlA, samyaktvAdi vrata, dvAdaza vrata aGgIkAra kie / yugapradhAnAcArya gurvAvalI ke pratApa se hameM jAlora ke itihAsa sambandhI mahattvapUrNa itanI jAnakArI mila sakI hai isake pazcAt koI vyavasthita itihAsa upalabdha nahIM hai / zrI jinabhadrasUrijI mahArAja eka mahAn prabhAvaka AcArya hue haiM jinhoMne jaisalamera Adi aneka sthAnoM meM jJAna bhaNDAra sthApita kie the / zrI samaya 36 ] Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sundaropAdhyAya kRta aSTalakSI prazasti ke anusAra unhoMne jAvAlipura-jAlora meM bhI jJAna bhaNDAra sthApita kiyA thA / yataH - zrI majjesalameru durgaM nagare jAvAlapuryA tathA zrI maddevagirau tathA ahipure zrI pattane pattane bhANDAgAra mabI bharad varataraM nAnAvidhaH pustakaiH sa zrI majjinabhadrasUri suguru rbhAgyAdbha uto'bhUdbhuvi // 21 // yugapradhAna zrI jinacandrasUri vihAra patra ke anusAra zrI jinacandrasUrijI ne saM0 1641 meM jAlora meM cAturmAsa kiyA thA aura pratipakSiyoM se zAstrArtha meM vijaya prApta kI thI / isI varSa zrI jinacandrasUrijI ke sAnnidhya meM jAlora se AbU tIrtha kI yAtrA ke hetu saMgha nikalA thA / jisake varNana svarUpa 'arbudatIrtha caitya paripATI' ( gA - 21 ) meM kavi labdhikallola ne likhA hai ki bhagavAna pArzvanAtha ko vandana kara jAlora kA saMgha yugapradhAna zrI jinacandrasUrijI ke sAtha AbU yAtrA ke lie calA jisakA saMkSipta varNana karate hue kavi likhatA hai ki- sarvaprathama RSabhadeva, zAntinAtha, neminAtha, pArzvanAtha aura mahAvIra bhagavAna ne pAMcoM jinAlayoM ko vandana kara dAdA sAhaba zrI jinakuzalasUrijI ke caraNa kamaloM meM namaskAra kara saMgha ne prayANa kiyA / pahale suvidhinAtha jina phira uDU gA~va meM, gohalI meM, sIrohI meM AdinAthAdi 7 jinAlaya, saMghaNoda, hammIrapura, sIroDhI, pAlaDI haNAdrapura, ke jinAlayoM ko vandana kara kramazaH devalavAr3A pahu~ce / vahA~ vimalavasahI, lUNigavasaI bhI mAvasahI, maMDalIka ( kharatara ) vasahI aura humbar3a vasahI kI yAtrA karake acalagaDha gae. / vararAdha vihAra meM zAntinAtha bhagavAna aura yugapravara zrI kItiratnasUrijI ( kI pratimA ) ko vandana kiyA / sahasA ke caumukha prAsAda meM AdinAtha, tIsare mandira meM kunthunAtha prabhu ko vandana kiyA / orIsai meM mahAvIra bhagavAna kI lauTate hue phira haNAdrA, velAMgiri, kAlandrI hokara kuzalakSema pUrvaka sovanagiri-jAlora pahuMce / ( yugapradhAna jinacandrasUrijI gujarAtI pR0 yAtrA kara apane ghara 305 ) samrATa akabara ke AmantraNa se khaMbhAta se lAhaura jAte hue saM0 1648 kA cAturmAsa akabara ke vacanAnusAra jAlora meM bitAyA jisakA varNana zrI sumati kallola kRta gIta meM isa prakAra hai [ 37 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "guru jAlauri padhAriyA, tihAM kiNi rahayA caumAsi / zrIjI nai vacanai karI, pUrai bhaviyaNare 2 mana kerI Asiki // 6 // " kavivara samayasundara kRta aSTaka meM"ejI gujarateM gurUrAja cale, vica meM,caumAsa jAlora rahe" zrIjinacandrasUri akabara pratibodha rAsa meMsobanagiri zrI saMgha Avau, ucchava kara gurU vaMdiyA gurU saMgha zrI jAvAlapura naha, vegi pahuMtA paarnni| ati ucchava kIyau sAha vannai, sujasa lodhau tiNi khaNai // 66 // kavi kuzalalAbha kRta saMghapati somajI ke saMgha yAtrA stavana meM jAlora ke saMghake sammilita hone kA ullekha hai| yaha stavana gA0 75 kA apUrNa hai jisakA sAra jaina satyaprakAza varSa 18 aMka 3 meM prakAzita hai / sAdhukotti upAdhyAya suprasiddha vidvAna upAdhyAya sAdhukItti jI ne jAlora meM vicaraNa kiyA thaa| saM0 1646 meM Apa kA yahIM para svargavAsa huA thaa| zrI jayanidhAna kRta sAdhukItti guru svargagamana gIta meM : gAma nagara puri viharI mahIyalaI, par3ibohI jana vRndojii| sola chayAlai AyA saMvataha, puri jAlora muNidojI // 5 // mAha bahula pakhi aNasaNa uccari, ANI niyamana tthaamojii| " // 6 // Au pUrI caudasi dima bhalai, pahutA taba suraloka jii| Qbha apUrva kiyau guru taNau praNamIjai bahuloka jo // 7 // zro jinasAgarasUri zrI dharmakIttikRta jinasAgarasUri rAsa meM :jAlaurai Avai gaccharAja, bAjina vAjai bahuta divAja / zrI saMgha suvaMdAi kAminI, rUpai jItI sura bhAminI // 63 // ....................... sAdhu vihArai paga bharaie, sovanagirai ahitthaann|| zrI saMgha ucchava nitakaraie, avasaranau je jANa // 16 // 38 ] Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi sumativallabha kRta jinasAgarasUri rAsa meM : bIlAr3A maI saMghavI kaTAriyAjI, jaitAraNa jAlora / paciyAkha pAlaNapura bhuja sUratamaijI, dillI nai lAhora // 6 // kavivara samayasundaropAdhyAya kRta jinasAgarasUri aSTaka meM --- " zrI jAvAlapure ca yodhanagare zrI mallAbhapure ca vIramapure, zrI nAgapuryyAM punaH zrI satyapuryAmapi // " zrI jinaratnasUri zrI jinarAjasUri ke paTTadhara the / zrI jinaratnasUri nirvANa rAsa meM inake jAlora padhArane para seTha pIthA dvArA pravezotsava karAye jAne kA ullekha isa prakAra hai ---- sovanagiri zrIsaMgha Agrahi, AviyA gaNadhAra re / paisArauchaba sabala kIdhau sI (se) Tha pIthai sAra re // 3 // saMgha nai vaMdAvi suparaha, pUjyajI paTadhAra re / vicaratA marudhara deza mAMhe, sAdhu nai parivAra re // 4 // jJAnamUrti - saM0 1688 meM kharatara gacchIya zrI jJAnamUti muni jAlora meM vicare the aura mitI phAlguna zukla 14 ko jinarAjasUri kRta zAlibhadra caupAI kI prati likhI jo patra 24 kI prati sUrata ke vakIla DAhyAbhAI ke saMgraha meM hai / yuga pradhAnAcArya gurvAvalI ke vyavasthita varNana meM hama dekha cuke haiM ki jAlora ke mantrI, zreSThi Adi saikar3oM vairAgya raMjita dharmAtmAoM ne bhAgavatI dIkSA svIkAra kI hai aura yahA~ ke saMgha ne tadupalakSa meM mahotsava Ayojita kara apanI capalA lakSmI kA unmukta sadupayoga kiyA hai / usake pazcAt itihAsa aprApta hai para itanA to sahaja hI mAnA jA sakatA hai ki yaha paramparA avazya hI cAlU rahI hai / jayapura vAle zrI pUjyoM ke daphtara meM jAlora meM jo sAdhu-yatijana kI dIkSAoM kA ullekha hai use yahA~ uddhRta kiyA jAtA hai zrI jinasukhasUrijI ne saM0 1770 mAgha badi 12 ko jAlora meM paM0 karmacandra ko dIkSA dekara paM0 kIrtijaya nAma se paM0 dayAsAra ke prasiddha kiyA thA / ziSya rupa meM [ 39 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ zrI jinabhaktisUrijI ne saM0 1793 mitI poSa sudi 15 budhavAra ke dina jAlora meM "saubhAgya" nandi (nAmAnta pada) pravattita kara nimnokta 7 dIkSA dekara bhinna-bhinna upAdhyAya, vAcakAdi ke ziSya rUpa meM prasiddha kiye thedIkSArthI dIkSAnAma gurunAma paM0 kuzalI kuzalasaubhAgya bA0 amaramUtti paM0 hIro hitasaubhAgya . paM0 jayasukha paM0 yazo yuktisaubhAgya paM0 abhayarAja paM0 lAlI lakSmIsaubhAgya u0 kSamApramoda paM0 AtmArAma abhayasaubhAgya paM0 abhayasundara paM0 kAnI kanakasaubhAgya paM0 hemavijaya paM. jayakaraNa jagatasaubhAgya paM0 abhayarAja isI 'naMdi' meM bhAdavA sudi 2 ko paM0 hemA ko dIkSita kara harSasaubhAgya nAma se paM0 cAritrahaMsa ke ziSya rUpa meM prasiddha kiyA thaa| zrI pUjya zrI jinamahendrasUrijI ne saM0 1902 jAlora meM nimnokta 3 dIkSAeM dii| paM0 zobhAcanda sukhakItti ma. zrI hitapramoda gaNe pautraH (kSema zAkhA) paM0 zrIcanda sadAkIti paM0 viradhau vinayakatti zrI pUjya zrIjinacandrasUrijI ne saM0 1977 caitrakRSNa 9 zukravAra ko jAlora durga meM paM0 vIrA ko dIkSA dekara paM0 vivekaratna muni nAma se kSema zAkhA ke paM0 pra0 puNyarAja gaNi ke ziSya aura paM0 udayalAbha gaNi ke praziSya rUpa meM prasiddha kiyA thaa| ina donoM zrI pUjyoM ke upayukta dIkSA vivaraNa se jJAta hotA hai ki jAlora meM unake AdezI kSemazAkhA ke yatijana rahate the| isI prakAra kharatara gaccha kI AcArya zAkhA meM saM0 1774 miti poSa sudi 13 ko jAlora meM paM0 jaggA ko dIkSita kara paM0 vinayazIla nAma se prasiddha kiye jAne kA ullekha milA hai| zrI jinaharSasUri saM0 1863 kA caumAsA zrI jinaharSasUrijI ne jAlora meM kiyA thaa| zrI pUjyajI ke daphtara meM khAnapurA Adi muhalloM ke adhivAsI lUNiyA, DosI, 40 ] Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArakha, vachAvata, seThiyA modI, saMkhavAlecA gotrIya kitane tatkAlIna zrAvakoM ke nAma bhI haiN| isI varSa phAlguna sudi 12 ke zrI gaur3I pArzvanAtha jinAlaya ( jAlora durga) ke abhilekha meM mahArAjAdhirAja mAnasiMha aura mahArAjakumAra chatra siMha ke vijaya rAjya meM vandA muhatA akhayacandra lakSmIcanda, dvArA prAsAda nirmANa aura bhaTTAraka zrI jinaharSasUrijI dvArA pratiSThita hone kA ullekha hai| yuga pradhAnAcArya gurvAvalo ke vizada varNana meM hama dekha cuke haiM ki jAlora svarNagiri meM aneka bAra mandiroM, dehariyoM, pratimAoM Adi kI saikar3oM kI saMkhyA meM pratiSThA huI hai| yahA~ prArambha se hI kharatara gaccha kA prabhAva sarvAdhika rahA hai| prAcIna sAhitya meM jAlora ko vidhimArga rUpI kamala kA sarovara batalAyA gayA hai| yahA~ zrI jinezvarasUri, zrI jinaprabodhasUri Adi aneka mahAn pUjya puruSoM kA svargavAsa huA hai aura unakI pratimAeM, stUpa-caraNa Adi kI pratiSThAeM huI jinakA varNana hama Age kara cuke haiN| kAla kI karAla gati se svarNagiri kI hajAroM imArateM, bahuta se prAcInatama mandirAdi dhvasta kara bhUmisAt kara die gae jinakA nAma nizAna bhI nahIM rahA to una sabakA astitva samApta honA svAbhAvika thaa| satarahavIM zatAbdI se phira svarNagiri ke mandiroM kA jIrNoddhArAdi huA aura unake caraNa-stUpAdi sthApita hue| satarahavIM zatAbdI meM yahA~ dAdA sAhaba ke stUpa caraNAdi hone ke ullekha phira milate haiN| Aja kharatarAvAsa ke mandira meM dAdA sAhaba ke caraNa-chatarI hai| svataMtra dAdAvAr3I kI khoja Avazyaka hai jisakA astitva nimnokta pramANoM se siddha hotA hai| 1. rAjasamudra kRta stavana meM svarNagiri para dAdA stubha kA ullekha jI ho vIramapura sovanagire dAdA yodhapure vilasaMta / 2. rAjasAgara kRta gA0 9 ke dAdA stavana meM___ are lAla jodhapurai nai meDataM, jaitAraNa ne nAgora re lAla / sojata nai pAlIpure, jAlora zrI sAcora re lAla // 4 // 3. rAjaharSa kRta zrI jinakuzala sUri aSTottara zata sthAne sthubha nAma gabhita stavana meM "sovanagiri maMDaNa sorohI, nUtanapuranita caDhatau nUra" 4. abhayasoma kRta jinakuzalasUri chaMda meM "jAlora jeti siMdharI, khaMbhAite kharAkharI" [ 41 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. udayaharSa kRta stavana meM ___"jI ho sAcore sobhA dhare, jAlore jasa vAsa" 6. khuzyAla kRta dAdA sAhaba ke 79 gAthA ke chaMda (saM0 1823 ) meM pUjata thubha pATale khaMbhAyata supAva e jAlora setarAva meM japaMta citta cAva e 7. u0 kSamAkalyANajI kRta zrI jinakuzalasUri vRhatstotra ( gA0 22 ) meM zrI yukta jesalAdrau pravara jinagRhe pattane laudravAye / senAve koTar3e vA vidita puravare cAra bIkAdinere / mUlanANe maroTTe giri viSamapure bAhar3Adya ca merau / jAlore puSkariNyAM vara mahimapure zrI phalAddhikAyAm // 14 // 8. amarasindhura kRta dAdAjI chaMda ( gA0 65 ) meM luli nai pAya lAgaMta lAhora, jAgaMtI jota guru jAlora / aMcala gaccha merutugasUrijI ne laghuzatapadI kI prazasti meM likhA hai ki jaba azAtA ke kAraNavaza AcArya zrI mahendrasiMha timiravATaka meM virAjate the, taba jAlora kA saMgha vandanArtha aayaa| AcArya zrI ne eka hI vyAkhyAna meM unake 82 praznoM kA evaM ekAnta meM unake do praznoM kA samAdhAna kara diyaa| zrI ajitadevasUri ko saM0 1316 meM jAvAlipura-svarNa giri meM gacchanAyaka pada para pratiSThita kiyA gyaa| saMgha ke Agraha se unhoMne vahIM cAturmAsa kiyA phira pattana padhAra kara apane 15 ziSyoM ko upAdhyAya pada diyaa| AcArya ajitasiMhasUri jaba jAlora meM the usa samaya aneka sthAnoM se unheM vandanArtha saMgha AyA krtaa| saMgha ke sabhI loga tatkAlIna rAjA samarasiMha se sAkSAtkAra karate aura unake samakSa bheTa najarAnA avazya rkhte| rAjA una logoM ke muMha se guru mahArAja ke viSaya meM tyAga tapasyA kI cahuta kucha jAnakArI prApta karatA aura prabhAvita ho kara dharma-dezanA zravaNa karane AtA aura phala svarUpa jaina dharma ko svIkAra kara apane deza meM amAri udghoSaNA karAtA rhtaa| rAjA ke anukaraNa meM sabhI varNa ke loga jaina dharma kA AcAra pAlana karane lge| merutuMgasUrijI likhate haiM ki namaskAra-smaraNAdi pravRttiyoM ke kAraNa Aja bhI zANAdi gAMva dharmakSetra ke rUpa meM prasiddha haiN| 42 ] Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dharmaprabhasUri-bhinnamAla se vyApAra hetu jAvAlipura meM Akara vasane vAle seTha lIMbA-vIjalade mAtA ke ye putra the| inakA janma saM0 1331 aura dIkSA 1341 meM huii| ye devendrasiMhasUri ke ziSya the| zrI devendrasiMhasUri eka vAra vicarate hue jAlora pdhaare| rAjya maMtrI lAlana sevAjI ne pravezotsava kiyaa| saM0 1341 kA cAturmAsa saMghAgraha se jAlora meM huaa| dharmacaMdra ne pratibodha pAkara mAtA-pitA kI AjJA se jAlora meM dIkSA lii| inako saM0 1359 meM AcArya pada milaa| kavivara kAnha ke anusAra inakA sUri pada bhI jAlora meM hI huA thaa| siri dhammapahasUri guru, bhInavAli ai rammu, lIMbAkuli vIjala uyare, tera igatIsai jammu // 79 // tera igatAlai muni pavaro, mahima mahodadhi sAra, aguNasaThai jAlauri huu, AcArija suvicAra // 8 // saM0 1445 meM AcArya pada pAne vAle AcArya merutugasUrijI ke vihAra varNana meM unake jAlora meM vicarane kA bhI ullekha AyA hai| cakrezvarI devI kI sUcanA se dillI para bhArI saMkaTa jJAta kara merutugasUri kI AjJA se dillI chor3a kara Ane vAle zrAvakoM meM devANaMda zikhA gotra ke zrAvaka jAlora Akara vase the / aMcalagaccha digdarzana meM gotra pratibodha ke sambandha meM isa prakAra likhA hai___saM0 713 meM jAlora ke sonagirA soDhA vaMza kA kAnhar3a de nAmaka solaMkI rAjapUta rAjya karatA thaa| svAti AcArya ke upadeza se usane jaina dharma svIkAra kiyA aura jAlora meM candraprabha svAmI kA jinAlaya nirmANa karAyA, usake vaMzajoM ne jaina dharma kI bar3I sevAeM kI aura lAlana gotra huA [pR0 78 ] saM0 1255 meM jesalamera meM jayasiMhasUri dvArA pratibodhita devar3a nAmaka cAvar3A rAjapUta se bane osavAla ke putra jhAmara ne jAlora meM eka lAkha sattara hajAra TaMka kharaca ke zrI AdinAtha prabhu kA zikharabaddha prAsAda karAyA, vastrAdi kI lAhaNa kI, bandIjanoM ko chudd'aayaa| devar3A, deDhiyA gotrIya osavAla isI vaMza ke haiN| saM0 1252 meM dharmaghoSasUri ke samaya pUrva dizA ke kAntinagara meM dahiyA rAjapUta jAti ke hemarAja aura khemarAja do bhAI the| hemarAja vahAM kA rAjA [ 43 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huA aura khemarAja ne jAlora Akara rAjA kAnhar3ade kA prItipAtra bana kara sAyalA Adi 48 gAMva prApta kie| usake vaMzaja bAda meM syAla nAma se prasiddha hue| saM0 1265 meM dharmaghoSasari jAlora padhAre taba cauhAna vaMza ke bhIma nAmaka kSatriya ne jaina dharma svIkAra kiyaa| osavAla jAti meM usakA gotra cauhAna prasiddha huaa| jAlora nareza ne bhIma ko DoDa gAMva diyA jisase vaha DoDa gA~va meM Akara DoDiyAlecA khlaayaa| dharmaghoSasari ke upadeza se usane vAsupUjya jinAlaya kraayaa| isI vaMza ke vIrA seTha ne jAlora meM candraprabha prAsAda banavAyA thaa| saM0 1266 meM DoDa gAMva ke mandira kI pratiSThA dharmaghoSasari ne kii| DoDiyAlecA ke sivA govAuta, suvarNagirA, saMghavI, pAlanapurA aura seMdhalorA bhI isI gotra se sambandhita haiN| kavivara kAnha ne gacchanAyaka guru rAsa meM likhA hai ki dharmaghoSasUri ne bIlha Adi ko pratibodha diyaa| yata: "jAlauri paDibohiya bIlha pamuho gaNahari dhammaghoSasUri" isase jJAta hotA hai ki unhoMne jAlora meM anekoM ko pratibodha diyA thaa| lAkhaNa bhAlANI gA~va ke paramAra raNamala ke putra hariyA ko sarpa daMza se viSa mukta karake jIvanadAna dene vAle dharmaghoSasUri se pratibodha pAkara hariyAsAha jaina hue jinako saM0 1266 meM jAlora aura bhinnamAla ke zrAvakoM ne osavAla jAti meM milA liyaa| bhaTTa granthoM meM ullekha hai ki kAnhar3adeva ke zAsanakAla meM mahendrasiMhasUri ne bhIma cauhAna ko bodha diyaa| bhAvasAgarasUri ne use 'bhIma narendra' saMjJA se pukArA hai yataH "siripAsa bhavaNa majjhe bhIma narideNa kahiya pAsa thui" osavAla vaMza, ke cauhAna gotrIya vIrA seTha ne jAlora meM candraprabha jinAlaya banavAyA (pR0 269) vAhaNI gotrIya osavAla varajAMga ne jAlorI, sAcorI rADadrahI, sIrohI cAra dezoM ko jimAyA isI vaMza ke karmA ne jAlora meM dharma kAryoM meM pracura dravya vyaya kiyaa| 44 ] Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1700 meM AcArya zrI kalyANasAgarasari jAlora pdhaare| caMDIsara gotrIya selota jogA maMtrI ne mahAmahotsava pUrvaka nagara praveza kraayaa| AcArya zrI ne maMtra prabhAva se mahAmArI roga dUra kiyaa| anya darzanI logoM ne bhI samyaktva svIkAra kiyaa| sa0 1700 kA cAturmAsa jAlora huaa| tapAgaccha udayapura ke zItalanAtha jinAlaya sthita dharmanAtha pratimA ke abhilekha se vidita hotA hai ki jAlora meM zrI lakSmIsAgarasarijI ne isakI saM0 1542 meM pratiSThA karAI thii| yaha biMba prAgvATa kuTumba dvArA nirmApita hai isakA nimna lekha nAharajI ke lekhAGka 1100 meM va zrI vijayadharmasUrijI ke lekhAGka 481 meM chapA hai| saM0 1542 varSe phA0 ba0 2 dine jAlaura mahAdurge prAgvATa jJAtIya sA0 poSa bhA0 pomAde putra sA0 jesAkena bhA0 jasamAde bhrAtA lAkhAdi kuTuba yutena sva zreyo'rtha zrI dharmanAtha biMbakAritaM pra0 tapA0 zrI somasundarasUri saMtAne vijaya mAna zrI lakSmIsAgara sUribhiH / / zriyostu // jahAMgIra bAdazAha kA pharamAna lekara jaba mukarabakhAna gujarAta jA rahA thA to jaba vaha rAste meM jAlora pahuMcA to upAdhyAya zrI bhAnucaMdajI usase jAkara mile aura zrI siddhicaMdajI ko usake sAtha ahamadAbAda bhejA ( jaina satya prakAza varSa 5 pR0 217) / vijayasiMhasari vijaya prakAza rAsa meM jAlora ko mAravAr3a ke 9 koToM meM tIsarA koTa batalAyA hai - "bIjo arbuda gaDha te jANyo, bIjau gaDha jAlora vakhANyo // 27 // jaba AcArya mahArAja varakANA tIrtha padhAre taba jAlora kA saMgha unheM vandanArtha gayA thA yataH jaMgama pAvara tIrtha doi miliyA varakANai / jAlorau saMgha baMdavA ASyo jaga jANai // 8 // jAlora nagara ke tapAvAsa sthita zrI neminAtha jinAlaya meM saM0 1665 meM pratiSThita jagadguru zrI hIravijayasUrijI mahArAja kI sundara pratimA hai / [ 45 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM0 1651 meM nagarSi gaNi kRta 'jAlura nagara paMca jinAlaya caitya paripATI' meM jAlora ke 5 jinAlayoM kI biMba saMkhyA avazya dI hai para svarNagiri ke mandiroM kA koI ullekha nahIM hai ataH usa samaya ve mandira bhagna dazA meM yA khAlI dazA meM hoNge| jahA~gIra ke samaya meM mahArAjA gajasiMha rAThaur3a aura unake maMtrI muhaNota jayamalajI hue| muhaNotajI ne svarNagiri para jinAlaya banavA kara pratiSThA karavAI aura anya mandiroM kA jIrNoddhAra bhI krvaayaa| saM0 1681 meM tapAgacchIya AcArya zrI vijayadevasUrijI ke AjJAnuvartI muni jayasAgara gaNi dvArA pratiSThA karAye jAne ke abhilekha vidyamAna haiN| kucha pratimAoM para muhaNotoM ke atirikta kAver3iyA-koThArI, coraver3iyA Adi ke bhI lekha pAye jAte haiM / muni zrI kalyANavijayajI sampAdita "zrI tIrtha mAlA saMgraha" nAmaka pustaka meM kavi jasasoma racita mer3atA se zatrujaya tIrtha mArga caitya paripATI prakAzita hai jisameM saM0 1686 kA nimna ullekha hai| isa samaya svarNagiri ke mahAvIra svAmI ke jinAlaya ke jIrNoddhArita ho jAne se usakA bhI ullekha hai| zubha muhUtaM zakuna pramANa, pahilu hiva kodha prayANa / saMgha miliu bahu samelo, jAlora thayo sahu bhelo // 8 // pUjyA tihAM paMca vihAri, jina phAga ramai nara nAri / sovanagiri vIra juhAryA, bhava pAtaka dUra nivAryA // 9 // mahopAdhyAya vinayavijaya kRta indu dUta-vijJapti patra ( padya 131 va gadya ) meM jodhapura se sUrata ke mArga meM suvarNAcala kA varNana 6 zlokoM meM kiyA hai| isameM jAlora ko jAlaMdharapura likhA hai tathA sIrohI ko zrIrohiNI likhA hai| isameM svarNagiri para mahAvIra, pArzvanAtha ke jinAlayoM kA hI ullekha hai| yataH tasmin zaile'ntima jinavarA vAma vAmeya deva, prAsAdau yau taruNa kiraNaH saMgaraM nirmimaate| madhyasthaH san sughaTita rucI tau kuru prAyazo yat, prottagAnAM bhavati mahata vApa ne yo virodha // 3 // tatra krIDopavana saraso svaccha nIrAntareSu, snAtvA svaraM pratikRti miSAntavya dhautAMzukaH san / jyotsnA jAlaiH snapaya madhurai Ura vAmeya devI, karpUrAcchastavanu ca kara rajayAbhyarcya puNyam // 36 // 46 ] Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyA ghastAnagara maparaH svarga evAstiyasya, prauDhebhyAnAM bhavana nikarai vastamAnA vimAnAH / kvApyekAnte kRta vasatayaH sajjalajjAbhibhUtA, bhUmI pIThA vataraNa vidhau paGgatA mAzrayanti // 37 // paTTAvalI samuccaya meM likhA hai ki jodhapura nareza ke mukhya mAnya jayamalla ne saM0 1681 cAturmAsa ke bAda zrI vijayadevasUrijI ko sirohI se jAlora bulAkara uparA UparI tIna caumAse karAke apane banavAye hue suvarNagiri ke caityoM kI pratiSThA krvaayii| saM0 1684 po. su. 6 ko gaNAnujJA kA naMdi mahotsavAdi kiyaa| zrI vijayasiMhasarijI ne saM0 1704 meM jaitAraNa cAturmAsa kara ahamadAbAda jAte hue mArga meM svarNagiri tIrtha kI yAtrA kii| saM0 1686 prathama ASAr3ha badi 5 ko maMtrI jayamallajI ne jAlora meM pratiSThA karAI thii| zrI padmaprabhasvAmI kI pratimA nADola ke rAyavihAra meM sthApita kI jisakA lekha jinavijayajI ke prAcIna jaina lekha saMgraha ke lekhAMka 367 meM prakAzita hai| jAlorI gaccha jAlora ke prAcIna nAmoM meM jAlyoddhara-jAllodhara bhI pAyA jAtA hai / jaina sAhitya saMzodhaka varSa 3 aMka 1 meM caurAsI gacchoM ke nAmoM kI do sUciyAM chapI hai jinameM eka jAlorI gaccha bhI hai| nagaroM ke nAma se aneka gaccha aura jAti-gotra pAye jAte haiM usI prakAra isa prAcIna aura mahatvapUrNa sthAna ke nAma se prasiddha gaccha ke katipaya pratimA lekha pAye jAte haiN| yahA~ una lekhoM ko uddhata kiyA jAtA hai1. 1 saM0 1331 moDha jJAtIya parI0 mahaNAkena nija mAtA''jAlhaNa devi zreyo'tha zrI pArzva bimbaM kAritaM // pratiSThitaM zrI jAlyodhara gacche zrI hari prabhasUribhiH [prAcIna jaina lekha saMgraha naM0 483 ] 2. 60 // saMvat 1349 varSe caitra badi 6 ravau moDha jJAtIya parI0 pUnA suta parI0 tihuNAkena bhrAtR mahaNA zreyo'rtha zrI mahAvIra bibaM kAritaM // pratiSThitaM zrI jolyodhara gacche zrI devasUri saMtAne zrI haribhadrasUri ziSyaH zrI hariprabhasUribhiH zubhaMmavatu [prA. jai0 le0 saM0 484 ] [ 47 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . saM0 139 baizAkha sudI 3 moDha vaMze zre0 pAjAnvaye vya0 devA suta vya0 muMjAla bhAryayA vya0 ratnadivyA Atma zreyorthaM zrI neminAtha biMbaM kAritaM zrI jAlyoddhara gacche zrI sarvANaMdasUri satAne zrI devasUri paTTabhUSaNamaNi prabhu zrI haribhadrasUri ziSyaiH suvihita nAmadheya bhaTTAraka zrI candrasiMhasUri paTTAlaMkaraNa zrI vibudhaprabhasUrINAM zrI pAjAvasahikAyAM bhadraM bhavatu / [ prAcIna lekha saM 0 le0 67 ] 4. saM0 1423 varSe phA0 su0 9 moDha jJAtIya zre0 gaNA bhA0 va0 lADo sutasAmalena mA0 pitR0 zre0 zrI zAMtinAtha bi0 kA0 pra0 jAlyodhara ga0 pra0 zrI lalitapramasUribhiH [ prA0 le0 saM0 le0 76 ] 5. saM0 1503 varSe mAgha sudi 14 some kumAradevyA supuNyAya zrI pArzvanAtha bibaM kAritaM zrI jAllodhara gacche bhadraratnasUri mANikyasUribhiH ziSyaiH pratiSThitaM [ jaina dhAtu pratimA le0 99 ] 6. zrI jAloharIya gacche zrI vaccha suta nimitaM zAMtana NenakAritA / [ pratiSThA lekha saMgraha le0 23 ] 7. 9 / / saM0 1331 varSe baizAkha sudi 15 budhe jAlyodhara gacche moDha vaMze zre0 yazopAla suta Tha0 pUnAkena mAtR mAlhANa zreyortha vimalanAtha biMbaM kAritaM pratiSThitaM zrI hariprabhasUribhiH [ prAcIna jaina lekha saMgraha naM0 498 ] ina lekhoM meM cAra lekhoM meM pratimA nirmApaka moDha jJAti ke the, do meM nirdeza nahIM hai / kintu devasUri saMtAnIya ullekha hone se saMbhavataH vRhad gacchIya vAdIndra devasUri kI paTTa paramparA hI Age cala kara jAlorI gaccha nAma se prasiddha ho gaI mAluma detI hai / topakhAne meM sthita kumaravihAra ke abhi lekha meM inhIM devasUri saMtAnIya AcAryoM ko mandira kI vyavasthA se sambandhita niyukta kiyA gayA thA, spaSTa ullekha hai, paTTa paramparAdi anveSaNIya hai inakI niyukti mahArAja samarasiMha ke Adeza se huI thI / nANakIya gaccha saM0 1320 aura saM0 1323 ke abhilekhoM se vidita hotA hai ki caMdana vihAra nAmaka mahAvIra jinAlaya isa gaccha se sambandhita thA aura vaha mahArAja caMdana ke samaya kA nirmita hogA / AcArya dhanezvarasUri ke vidyamAnatA meM telaharA gotrIya zrAvaka isa gaccha ke anuyAyI the / 48 ] Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu pUrNimA gaccha jAlora meM sabhI gacchoM ke AcAryoM kA AvAgamana aura mAnyatA thii| una AcAryoM dvArA pratiSThita pratimA lekhoM se yaha cAru tayA pramANita hai| bIkAnera ke pArzvanAtha jinAlaya ( kocaroM kA cauka) kI eka candraprabha caubIsI pratimA saM0 1508 meM svarNagiri para pratiSThita hai jisakA nirmANa jAlora ke zrIvatsa gotrIya osavAla vaMza dvArA huA thaa| prastuta abhilekha yahA~ diyA jA rahA hai ___ saM0 1508 varSe jyeSTha sudi 5 ravau adya ha svarNagirau jAlyoddhara vAstavyaH zrI Ukeza vaMze zrIvatsa gotrIya pa0 devA bhA0 devalade tatputra saM0 bAbAkhya tadbhAryA vilhaNade bhrAtR devasiMha putra jAgA bhAryA kapUrIti kuTuba yutaH zrI candraprabhasya biba sa caturviMzati jinamacI karata zrI sAdhu pUrNimA pakSe zrI rAmacaMdrasUri paTTe paramaguru bhaTTAraka zrI puNyacaMdrasUrINAmupadezena vidhinA zrAddhaH maMgalaMbhUyAt zramaNa saMghasya / [bIkAnera jaina lekha saMgraha naM0 1625 ] surANA gaccha saMvat 1554 va0 pauSa ba0 2 budhe surANA gotre sA0 cIcA bhA0 kutI pu0 meghA bhA0 raMgI pu0 sUryamalla svapuNyArtha zrI vAsupUjya biMba kAritaM pra0 sUrANA gacche zrI padmANaMdasUri paTTe zrInaMdivarddhanasUribhiH jAlura vAstavyaH / [bI jai0 le0 saM0 naM0 1123 ] nAgapuro tapA ( pAyacaMda gaccha ) 66 vivekacandrasUri-jAlora ke osavAla saMghavI zA0 mUlacaMda pitA aura mahimAde mAtA kI kokha se saM0 1809 meM inakA janma huaa| saM0 1820 nAgaura meM dIkSA aura AcArya pada saM0 1837 mitI Azvina sudi 2 ko vIrama gA~va meM evaM bhaTTAraka pada mAgha sudI 5 ko huaa| saM0 1854 zrA0 ba0 13 ko ujjaina meM svargavAsI hue| upakeza gaccha devaguptasUri ke ziSya vIracaMda jo Agama, chaMda, maMtra zakti Adi meM bar3e pravINa the| jAvAlipura meM khaMDeraka AcArya ke pAsa jA kara kriyA hote dekha sUri jI se kahA--Aja se 29veM dina mere ( zava ke ) pAsa Apa loga aisI kriyA karoge ! vacana satya huA aura kathanAnusAra vaha vIracaMda jo ATha zAstroM kA ( aSTAGga nimitta) paNDita aura mAtra 28 varSa kI avasthA meM thA, svargastha ho gayA aura bhaviSyavANI satya huii| [ 49 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ var3a gaccha rAjasthAna zodha saMsthAna, caupAsanI ke granthAGka 305 (7) meM karama prabhasUri kRta bar3a gaccha paramparA stavana meM zrI jayamaMgala sUri dvArA jAlora meM varddhamAna svAmI ke sthApana karane kA ullekha isa prakAra hai varddhamAna jiji thApiyA e, siri jAlora maMjhAre / jugapradhAna vaMdu sahiya, zrIjaya maMgala sUre // 8 // nAgorI kA paTTAvalI prabandha saMgraha meM AcArya hastImalla jI ne lukA zAha aura pUjya rUpacaMda jI ke sambandha meM likhA hai idhara kisI pauSadhazAlikoM ne bhUmighara meM sthita siddhAnta granthoM ko galatA huA jAna kara jAlora nivAsI lukA nAma ke lekhaka ko bulAkara use ekAnta meM rakha kara pustaka lekhana karavAyA / x x " bAda lukA sAha ne jAlora nagara se sabhI Agama likha kara rUpacaMda jI ke pAsa bheja die x x jAlora meM kocara vaMzIya velAvata, kAlU nivAsI bhaMDArI, jesalamera meM boharAvaMzI, kRSNagar3ha meM vAghacAra, caNDAliyA caudhara" --"aneka jAti ke aura agravAla bhI nAgorI lukA gacchI ho gae / hajAra ghara ko unhoMne pratibodha diyA / okeza vaMzIya ( osavAla ) isa taraha eka lAkha assI 50 ] Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAgvATa dhaNadeva kI vaMza paramparA zrI saMgha ke bhaMDAra, pATaNa kI zrI zAntinAtha caritra kI tADapatrItha prati jo caudahavIM zatI kI hai, zrImAla vaMzI zrAvikA salavaNA pradatta hai isameM 5-6 prazastiyAM hai eka meM jAlora kA nAma jAlyodhara likhA hai| pATaNa bhaMDAra sUcI (pR0 344 ) meM dharma vidhi vRtti kI vastra para likhI prati hai jisakI dAtA kI prazasti se vidita hotA hai ki saM0 1418 ke likhe isa grantha ko zrI ratnaprabhasUri ne vAMcA thaa| prazasti yaha hai : jAvAli durge nagare pradhAne babhUva pUrva dhaNadeva naamaa| sahajalhadevi dayitA tadIyA brahmAka liMbA tamayau ca tasyA // 1 // gauradevi dayitA prababhUva liMbakasya tanayaH kaDusiMhaH / tasya ca priyatamA kaDudevI tasya caiva samabhUd dharaNAkaH // 2 // brahmAka putaH prababhUva jhaMjhaNaH prAgvATa vaMzasya ziromaNistu / AzAdharastasya babhUva naMdana putrazca tasya prababhUva gogilaH // 3 // gogilasya tanayaH prababhUva padmadeva sukRtI sukRtjnyH| tasya caiva dayitA sura lakSmI jaina dharma karaNeka kovidA // 4 // amI jayaMti tanayA yasyAzca jagatI tle| subhasiMhaH kSemasiMhaH sthirapAlastathaiva ca // 5 // jAyA subhasiMhasya sonikA hema vnnikaa| tasyAH sutA jayantyucca rete vidata vikramAH // 6 // tejAko jayatazcaiva - nA(jA)var3a paatlstthaa| etAH putryazca yasyA hi kAmI nAmala cAmikA // 7 // jAyA sthavirapAlasya bhAvikA dedikaabhighaa| tasyAH sutAH SaDete ca jayaMtI jagatI tale // // [ 51 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narapAlazca hApAka stribhuvanastu kAlukaH / kelhAka: pethaI zcaiva SaDete sura sundarAH // 9 // sthavirapAlasya sAhAjjA (gyA) t zrI ratnaprabhasUribhiH / vizAlAyA dharmavidheH pustakaM vAcitaM varam ||10||chH|| dhaNadeva ( sahajalade ) libA ( gauradevI) kaDusiMha ( kaDudevI ) brahmA jhaMjhaNa AzAdhara dharaNAka gogila padmadeva (suralakSmI ) / subhaTasiMha kSemasiMha sthirapAla ( dedikA) (sonikA) putra-tejA jayata jAvar3a pAtala putrI 1 kAmI 2 nAmala 3 cAmikA narapAla hApA tribhuvana kAlu kelhA pethar3a isa prazasti se prAgvATa vaMzI sthirapAla kA vaMzavRkSa isa prakAra banatA hai, ye jAvAlipura vAsI the| 52 ] Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlora ke maMtrI AbhU, abhayada aura aMbar3a mANDavagar3ha ke suprasiddha vidvAna aura sAhityakAra maMtrI maNDana aura dhanadarAja Adi ne kevala mANDavagar3ha mAlavA meM hI nahIM apanI satpravRttiyoM dvArA unake va unake pUrvajoM kI mahAn sevAoM kA ullekha unakI prazastiyoM Adi meM pAyA jAtA hai| unakA gotra sonigirA-zrImAla vaMza jAlora-suvarNagiri se hI sambandhita thaa| jAlora meM unake pUrvajoM kI sevAoM kA ullekha kavi mahezvara kRta 'kAvya manohara' mahAkAvya ke saptama sarga meM isa prakAra hai - yadudbhavAH puNyadhiyo mahAntaH kIrtyaJcitA jIvadayA kulAGkAH / nandanti janyAH sa tu loka madhye zrImAla vaMzo jayati prakAmam // 2 // gotre svarNagirIyake samabhava jjAvAla satpattane, hyAbhUrityabhidhAna bhRnmatimatAM varyaH pradhAnezvarA / zrI somezvara bhUbhujaH pratidinaM yAtonnatiH khyAti te, vyApAre nikhile sukItti vimale lokotsavAlaGkRte // 3 // tasyAtmajastvabhayado 'bhavadana vaMze hyAnaMdanAma nRpateH sakalaM pradhAnam / cAturya nirmala guNottama karmakottiH sadyAyakodha satatAmita dattabhUtiH // 4 // . yo gUjarAnnupavarAdvijaya zriyaMvai lebhe'mamitra iha dhairya guNa prazastaH / jAvAlanAmni nagare sa babhUvavarye zrImaniketana vibhAsita digvimAge // 5 // tasmAda bhU dambar3a nAma dheyaH sva vikramai stajjita baiMrivargaH / yo 'ropayatsvarNagirI gariSThe rAjanya vayeM vara vigrahezam // 6 // arthAt-zrImAla vaMza ke svarNagirIyaka ( sonagarA) gotra meM jAvAlapattana (jAlora ) meM AbhU nAmaka pratApI pUrvaja huA vaha buddhimAna thA aura rAjA somezvara kA mUkhya maMtrI thaa| AbhU kA putra abhayada huA jo AnaMda nAmaka rAjA kA mukhya maMtrI thA aura usane gUrjara rAja para vijayazrI prApta kI thii| yaha jAlora meM prasiddha huA thA isake putra aMbar3a ne suvarNagiri para vigraheza (vIsaladeva) ko sthApita kiyaa| __ [ 53 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isake bAda likhA hai ki usakA putra sahaNapAla mojadIna nRpa kA mukhya pradhAna thA / usa rAjA ne kacchapa tuccha ( kaccha ? ) deza ko ghera liyA taba dukha se rote hue logoM para dayA lAkara sahaNapAla ne deza ko mukta karAyA / yavanAdhipa ne 101 tArkSya aura 7 mudrAoM se maMtrI ko puraSkRta kiyA / sahaNapAla ke putra naiNA ko sulatAna jalAluddIna ne samasta mudrAeM dekara rAjya kA sampUrNa adhikAra sauNpaa| usane kalikAla kevalI zrI jinacaMdrasUrijI ke sAtha zatru jaya - giranAra tIrthoM kI yAtrA kI thI / isa 47 zlokoM kI prazasti meM aura bhI aneka aitihAsika jJAtavya haiM / maNDana ke kAvya campUmaNDana, alaGkAramaMDanAdi granthoM kI prazastiyoM meM bhI aitihAsika tathya haiM / yahA~ upara ke zlokoM meM jAlora ke sambandhita zlokoM ko hI diyA gayA hai tathA bAda ke 5-6 zlokoM kA bhAvArtha samaya nirddhArita karane meM sahAyaka hogA kyoMki ina zlokoM meM jAlora ke somezvara aura Ananda pitAputra nRpatidvaya ke AbhU aura abhayada ke mukhya maMtrI hone kA ullekha hai / ye pandrahavIM zatAbdI ke prAmANika ullekha haiM jina para jAlora ke ina donoM zAsakoM para nayA prakAza par3atA hai / ye donoM rAjA sambhavata: nADula ke cauhAnoMkIrtipAla aura paramAra dhArAvarSa - vausala ke madhyavarttI cauhAna zAsaka the jinakA Age ullekha kiyA jA cukA hai / " pratiSThA lekha saMgraha " ke lekhAGka 364 meM savArDa mAdhopura ke vimalanAtha jinAlaya kI paMcatIrthI kA lekha prakAzita hai jo mAMDavagar3ha ke suprasiddha svarNagiriyA vaMza kA hai jo isa pracAra hai / / saMvat 1503 varSe vaizAkha su0 5 za0 zrImAlavaMze svargagiriyA gotre sA0 cAhar3a bhAryA gaurI sutasya saM0 caMdrasya sva pitRvya bhrAtuH puNyArthaM saM0 dehar3a bhA0 gAMgA suta saM0 dhanarAjena la0 bhrAtR saM0 khImarAja saM0 udayarAjAdi yutena zrI AdinAtha biMbaM kAritaM zrI kharatara ga0 zrI jinacaMdrasUribhiH pratiSThitaM naMdatAt // TippaNI-bijoliyA ke saM0 1226 ke zilAlekhAnusAra antima hindU samrATa pRthvIrAja cauhAna ke pitA somezvara the jinake pUrvaja vigraharAja ne jAbAlipura (jAlora), pAlI aura nADUla ko jIta liyA thA / ataH AbhU somezvara kA mukhya maMtrI hogA / AnaMda kA maMtrI abhayada batalAyA hai yaha AnaMda somezvara kA putra thA / vigraheza somezvara kA bar3A bhAI vigraharAja caturtha - apara nAma vIzaladeva thA / jise abhayada ke putra ambar3a ne sthApita kiyA / - aMbar3a kA putra sahaNapAla jisa mojadIna kA mukhya maMtrI thA vaha rajiyA begama kA bhAI moijudIna - baharAma ( saM0 1296-97 se 1298-99 ) thA / 54 ] Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yavanoM kA atyAcAra-zAsanadeva kA camatkAra muslima zAsanakAla meM devAlayoM kI jo durgati kI gaI vaha varNanAtIta hai / jAlora-svarNagiri ke vaibhavazAlI mandiroM ko bhUmisAt karake saikar3oM varSoM kI ajita garimA ko naSTa karane ke sAtha-sAtha vismRti ke garbha meM na jAne kitane kIrtikalApa nestanAbUda kie hue ajJAta ghAva vidyamAna haiM, kalpanA nahI kI jA sktii| ve durAzaya zAsaka durabhisandhi se apane khataranAka paMje phailAye rakhate aura jahAM bhI maukA lagatA apanI rAkSasI vRtti kA zikAra una pAvana sthAnoM ko bhI banA lege, itihAsa sAkSI hai| jIrAvalA kI ghaTanA jAlora se jIrAvalA tIrtha anatidUra hai usakI pavitratA naSTa karane ke lie jo kiyA, usakI saMkSipta jhAMkI jo milatI hai avikala uddhRta kI jAtI hai| saM0 1368 meM ve duSTAtmA yamadUta kI bhA~ti jIrAvalA tIrtha jA pahuMce, jaina satyaprakAza varSa 19 aMka 9 "jIrAvalA pArzvanAtha tIrtha sthApanA kA samaya zIrSaka lekha se 20vIM gAthA yahA~ dI jAtI haimaha teraha ar3asaTTA varasihi suratANIha dala amarasa varasihi, ukkarasihi ai puTTha / aNa jANaha jAluraha huMtA, jIrAulivegi pahuMtA, jamadUta jima duTTha // 20 // jaina paramparA ke itihAsa pR0 723 meM isakA vizeSa khulAsA isa prakAra hai :' eka bAra jAlora ke musalamAnoM ne tIrtha ko tor3ane kA vicAra kiyA para ve saphala na ho ske| isase 7 zekha-maulavI loga jaina yati kA veza dhAraNa kara mandira meM Aye / rAtri meM unhoMne khUna chir3aka kara use apavitra kiyA aura pratimA ko tor3akara usake 9 Tukar3e kara ddaale| isa duSkRtya se ve bebhAna hokara gira pdd'e| bAhara na nikala sakane se subaha meM logoM ne unheM pakar3a kara mAra ddaalaa| isa ghaTanA se sabako duHkha huaa| seTha ne upavAsa kiyA to rAtri meM deva ne Akara kahA-kheda na karo, jo bhAvi bhAva ho vaisA hotA hai| aba daravAje banda kara nau sera lApasI banA kara usameM pratimA ke navoM Tukar3e dabA kara sAta dina rkho| [ 55 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMgha ne vaisA hI kiyA para sAtaveM dina eka chaH rI pAlatA saMgha AyA, jisake Agrahavaza daravAjA kholanA par3A / sabane prabhu darzana kiye, aMga jur3a gaye para thor3I rekhAeM raha gaIM jisase khaDDa e raha gae / isI arase meM jAlora ke sUbedAra ke yahA~ bhayAnaka upadrava huA / usane dIvAna ke kathana se jIrAvalA jAkara bha0 pArzvanAtha kI pratimA ke samakSa zira muMDA kara mAphI mAMgI, jisase unheM zAnti huI / taba se yahAM sira muMDAne kI prathA calI jo solahavIM zatI taka thI / bhInamAla kI ghaTanA saM0 1651 meM devala kI IMTa khodate hue bhinnamAla meM zrI pArzvaprabhu kI pratimA prakaTa huI / zrI vIra prabhu kA samavazaraNa tathA sundara pratimA, zrI zAradA kI mUrti Adi 8 mUrtiyA~ pragaTa huI / yataH -- IMTa khaNatAM devala bhaNI e, pragaTacA zrI pAsa / saMvata sola ekAvane, bahu pugI Asa // 8 // samavazaraNa zrI vIra nuM e, pratimA sundara sAra / mUrata zrI sArada taNI e, ATha mUrata aMbAra // 9 // [ bhinnamAla pArzvastavana ] mehatA lakSmaNa aura bhAvaDaharA gaccha ke caturdazI pakSa ke panyAsa Adi yaha dekha kara ati prasanna hue / zAntinAtha jinAlaya meM yaha pratimA lAye aura snAtramahotsava, gIta-gAna hone lage / yaha bAta usa samaya jAlora nagara meM dezapati gajanIkhAna kA rAjya thA aura usakA sevaka bhinnamAla meM zAsaka thA / usane khAna ko jAkara kahA- sAheba ! pItala kA adbhuta butakhAnA pragaTa huA hai, vaha Apa lAoge to bahuta sA dravya deMge / khAna ne yaha sunakara turanta isa pratimA ko apane pAsa maMgavA lI aura kahane lagA ki Aja mujhe bahuta pItala milA hai, hAthI ke lie ghaNTa karAUMgA / jaba sarvatra phailI to catuvidha saMgha ekatra huA / gajanIkhAna ke pAsa jAkara prArthanA kii| mahAjanoM ne mAna pUrvaka javAba maaNgaa| unhoMne kahA pItala kA dhana hamAre pAsa lo aura butakhAnA chor3a do ! bAbA Adama kA yaha rUpa hai, isake bahuta svarUpa haiM jisakI sevA karanI cAhie, use naSTa kaise kiyA jAya ? salAma karake Apa pArzvanAtha ko chor3a deM, jisase sabake mana kI AzA pUrNa ho / hama cAra hajAra pIrojI (mudrA) de deMge ! 56 ] Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa samaya gajanIkhAna ne kahA-lAkha rupaye ke mAmale meM itane se kaise chor3a ? saMgha lauTa aayaa| hRdaya meM atyanta duHkha huaa| hAya ! yaha duHkha kisase kaheM ? mleccha se pratimA kaise leM ? logoM ne vividha prakAra ke abhigraha lie| usa gA~va meM ati guNavAna saMghavI vIracanda rahatA thA, usane pArzvanAtha pratimA chUTe taba taka niyama liyA ki pArzvanAtha mUrti ko pUja karake hI anna grahaNa kruuNgaa| isa para nIle ghor3e para savAra aura nIle vastrAbhUSaNa se pArzva (yakSa) dharaNendra padmAvatI ke sAtha pragaTa hue aura abhigrahadhArI seTha se kahA-seTha ! merI bAta suno, rAta-dina kyoM bhUkhe marate ho? pArzvanAtha bhagavAna kI vAstavika pratimA ko to gajanIkhAna ne tor3a DAlA hai, aba vaha kisI prakAra nahIM A sakatI ! tuma itane laMghana kyoM karate ho ? seTha ne kahA-isa bhava meM to maiMne jo niyama liyA hai vahI sAra hai, yadi pArzvanAtha pratimA nahIM AvegI to mara jAnA hI zreyaskara hai ! __ seTha kA citta nizcala jAna kara dharaNendra jAlora gayA aura gajanIkhAna se kahA-tuma soye ho to jAgo ! jaldI uThakara mere pA~va par3o aura bhinnamAla nagara meM mujhe chor3o ! nahIM to tumhAre para kalikAla ruSTa huA-samajhanA ! jo maiM ruSTa huA to burA hogA aura tuSTa huA to apAra Rddhi dUgA, zatruoM para vijaya karAUMgA! gajanIkhAna ahaMkAra meM bharakara kahane lagA-are butakhAnA ! tU mujhe kyA DarAtA hai ? tuma ruSTa yA tuSTa hokara merA kyA kara sakate ho? maiM bhAgyabalI hU~, Darane vAle hindU gobare, hama to khudA ke yAra haiN| mulka meM musalmAna bar3e haiM, butakhAne ke lie to ve kAlasvarUpa haiN| merI bAta suna lo spaSTa, tumhArI deha ke Tukar3e-Tukar3e kara DAlUMgA aura galI-galI meM phiraauuNgaa| maiM dekhUgA ki tuma tuSTa hokara mujhe kyA de sakate ho aura ruSTa ho karake kyA le loge ! mere sevaka hokara tuma mujhe kyA doge? gajanIkhAna ne tatkAla phaisalA kara dene kA nirNaya kara sirohI ke cAra sunAroM ko bulAyA aura unheM kahA-isako tor3akara Tukar3e karo! jisameM ( nikale hue sone ) se bIbI ke lie navasara hAra tathA ghor3e ke gale ke lie ghUgharamAla taiyAra karo ! AjJA pAkara jaba sonI loga tor3ane ko prastuta hue to sahasA bhauMroM kA dala guMjArava karane lgaa| aura usI samaya bIbI vyAkula hokara daur3ane lgii| matavAlI kAlI ghaTA AsamAna meM dekha kara khAna bhI citta meM vyAkula huaa| [ 57 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharaNendra ne cetAvanI dI-are khAna ! tuma pArzvanAtha ke kopa-bhAjana kyoM banate ho? maiM dharaNendra, pArzvanAtha kA pradhAna hU~, dhyAna rakha kara soco ! ____ lazkara meM mAra par3ane lagI, hAthI ghor3oM kA saMhAra hone lagA, sthAna-sthAna para manuSya marane lge| bIbI, bandhu, beTe najara dekhate akele jAne lage, dhIraja TUTane lgaa| jahA~ jAlorI saMkosI thA, varSA kI bUMda bhI na girI aura teja dhUpa tapane lgaa| prajA pukAra karane lagI-khUnakAra ! pArzvanAtha mUtti ko chor3o, saba kI sAra karo! khAna ( bhInamAlaM ke hAkima ) ne kahA-mAlika ! ise mata chor3o, isase bahuta kAma nikaleMge, adhika dhana kI mAMga karo! dharaNendra ne soye hue mallika gajanIkhAna ko nIce girA diyaa| vaha mukha se pArzvanAtha ! pArzvanAtha ! kahane lgaa| AvAja AI-mUrti ko chor3o to tumheM choDUMgA ! use mArmika prahAra se mArA, aMga meM apAra roga utpanna ho gayA, apAra vedanA huii| anna jala ke prati aruci ho gaI, nidrA dUra calI gaI / maraNAnta samaya AyA dekha gajanIkhAna ne vicArA-pArzva jinezvara mAna cAhate haiM ! usane kahA - prabhu, merI vedanA rAtri meM zAnta ho gaI to prAtaHkAla Apako avazya chor3a dUMgA ! khAna ke aisA kahate hI vedanA zAMta ho gii| khAna ne pArzvanAtha ko siMhAsana para baiThA kara nirabhimAna ho pUjA-salAma karate hue kahane lagA___allAha, alakha aura Adama tumhI ho, tumhAre jaisA koI nahIM ! pIra, paigambara, khudA aura sulatAna tumhIM ho! bAlaka para kRpA karo! tumhArI AjJA kabhI ullaMghana nahIM kruuNgaa| pIra to bahuta se haiM para he tevIsaveM rAya (pArzvanAtha ! ) Apa jaisA anya koI nahIM ! itanI stuti karane ke pazcAt saMgha ko bulAkara unheM pArzvanAtha pratimA sauMpa dii| jAlora nagara meM utsava huaa| nitya naye vAjita vajane lge| sadhavA striyA~ bhAsa gAne lgii| raMga bhara ke khelane lage, yAcakoM kI AzA pUrNa huii| - bha. pArzvanAtha kI pratimA ko rathArUr3ha karake ADaMbara pUrvaka jAlora se bhinnamAla phuNcaayaa| saMghavI vIracaMda harSita huA aura isa avasara para usane mahotsava kiyA, sataraha-bhedI pUjA rcaaii| cAroM dizAoM ke saMgha ko Amantrita kara mahotsava ke pazcAt saMgha ko peharAvaNI karake bahumAna diyaa| zoka-santApa dUra hokara mana ke manoratha siddha hue| / satarahavIM zatI kI isa ghaTanA ko kavi puNyakamala ne vaNita kiyA hai| anya tIrthamAlA, caitya-paripATI Adi meM bhI varNana pAyA jAtA hai| 58 ] Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlora kA maMtrI yazovIra terahavIM zatAbdI meM jAlora meM yazovIra nAma ke tIna nAmAGkita vyakti hue haiN| tInoM dhanavAna, dharmiSTha aura rAja-samAja meM pratiSThita prabhAvazAlI puruSa the| prathama yazovIra zrImAla yazodeva ke putra the jinhoMne mahArAjA samarasiMha ke samaya saM0 1239 meM AdinAtha jinAlaya kA ramaNIya maNDapa bnvaayaa| dUsare bhAM0 pAsu ke putra bhAM0 yazovIra the jinhoMne saM0 1242 meM mahArAjA samarasiMha ke Adeza se 'kumara vihAra' kA jIrNoddhAra karAyA thaa| tIsare yazovIra kA yahA~ paricaya karAnA abhISTa hai| jAlora ke itihAsa meM maMtrI yazovIra kA nAma svarNAkSaroM meM likhe jAne yogya hai| usa para sarasvatI aura lakSmI kI samAna kRpA thii| rAjanIti ke kSetra se bhI vaha dharmanIti aura dAnavIratA meM kisI prakAra nyUna nahIM thaa| isake pitA dharkaTa vaMzIya dusAdha udayasiMha aura mAtA kA nAma udayazrI thaa| jinaharSa kRta vastupAla caritra meM maMtrI yazovIra ke sambandha meM vistRta ullekha haiN| vaha cauhAna rAjA samarasiMha va udayasiMha kA maMtrI thaa| usake nirmANa karAI huI devakulikAeM AvU tIrtha kI vimalavasahI aura lUNigavasahI meM hai, jinake lekha isa prakAra haiM : (1) saMvat 1245 varSe vaizAkha badi 5 gurau zrI yazodevasUri ziSyaH zrI neminAtha pratimA zrI devacaMdrasUribhiH prtisstthitaa| zrISaMDeraka gacche dusA0 zrI udaya siMha putreNa maMtrI zrI yazovIreNa mAtR du0 udayazrI zreyo'rtha pratimA satoraNA saddevakulikA kAritA zrImaddharkaTa vaMze / (2) da0 // saM0 1245 vrsse| zrISaMDeraka gacche mahati yazobhadrasUri santAne / zrI zAMtisUri rAste tatpAda saroja yuga bhRgaH // 1 // vitIrNadhana saMcayaH kSata vipakSa lakSAgraNIH kRtoru guru raivata pramukha tIrtha yAtrotsavaH / dadhata kSiti bhRtAM mude vizadadhIH saduHsAdhatAmabhUdudaya saMjJayA vividhavIra cUDAmaNi // 2 // tadaMgajanmAsti kavIndra bandhu maMtrI yazovIra iti prasiddhaH / brAhmI ramAbhyAM yugapad guNosya virodha zAntyartha mivAzritoyaH // 3 // tena sumatinA jinamata [ 59 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ napuNyAt kAritA sva punnyaay| zrI nemibibAdhiSThita madhyA saddevakulikeyaM // 4 // zubhaM bhavatu ||chH|| ye donoM lekha vimalavasahI ke haiM, prathama to neminAtha pratimA kI caraNa caukI para va dUsarA stambha para hai| laNagavasahI meM do dehariyAM apane pitA aura mAtA kI smRti meM banAI thI jisameM uparyukta dUsare lekha kI 3 gAthAe avikala haiM, kevala pahalI gAthA meM 'taccaraNAMbhoja" aura 'taccaraNa saroja' kA antara hai| ataH yahA~ sumatinAtha aura padmaprabha bhagavAna kI devakulikAoM ke caturtha zloka hI yahAM diye jA rahe haiM / (3) ...."tena lumatinA jinamata nipuNena zreyase piturakAri / zrIsumatinAtha bibena saMyutA devakulikeyaM ||4||ch|60 ||ch|| (4) ....tena sumatinA mAtuH zreyArtha kAritA kRtajJana / zrIpadmaprabhabibAlaMkRta saddevakulikeyaM ||4||ch||603||ch| __ ye cAroM lekha "zrI arbuda-prAcIna-jaina-lekha saMdoha" ke lekhAGka 150-51 evaM 359-361 meM prakAzita haiN| lekhAGka 360 aura 362 meM sumatinAtha va padmaprabha kI paMca kalyANaka tithiyA~ haiM jinheM yahA~ nahIM likhA gayA hai / zrI jayantavijayajI mahArAja ne jaina satyaprakAza varSa 2 aMka 10 meM tIna abhilekha prakAzita kiye haiM jo guDA-bAlotAna ke haiN| mAdar3I gA~va meM yazovIra kA nanihAla thaa| vahAM isa samaya jainoM kI bastI nahIM hai, sATha varSa pUrva mAdar3I gA~va kI sImA meM nikalI huI pAMca pratimAoM ko yati rAjavijayajI ne lA kara apanI bagIcI meM ghara derAsara banA kara virAjamAna kara dI thii| usa mAdar3I gA~va meM aura bhI aneka pratimAeM chipI par3I haiM kintu usa samaya gA~va kA jAgIradAra pAvaThA kA ThAkura anukUla na hone se prApta karanA to dUra para jaina saMgha dekha taka na sakA thaa| ina tIna lekhoM meM do lekha maMtrI yazovIra ke haiM, jo isa prakAra haiM :1 saMvat 1288 varSe jyeSTha sudi 13 budhe zrI khaM (paM)Deraka gacche zrI yazobhadra sUri saMtAne dusAdha zrI udayasiMha putreNa maMtrI zrI yazovIreNa svamAtuH zrI udaryAzrayaH zreyase mAdar3I grAma caitye jina yugalaM kAritaM pratiSThitaM ca zrI zAMtasUribhiH / arthAt-saM0 1288 jeTha sudi 13 budhavAra ko zrI khaMDeraka gacchIya zrI yazobhadrasUrijI kI paramparA kI AmnAya vAle duHsAdha virudadhAraka zrI udaya 60 ] Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMha ke putra maMtrI zrI yazovIra ne apanI mAtA zrI udayazrI ke zreya ke hetu mAdar3I gA~va ke jinAlaya meM jina yugala ( kAyotsarga pratimAeM ) karAye aura usakI pratiSThA zrI zAMtisUrijI ne kI / dUsarI pratimA para bhI isI saMvat - mitI kA yahI lekha hai jo mUlanAyakajI ke dAhinI ora hai, muni jayantavijayajI ne usakA lekha alaga se nahIM diyA hai / 2 OM zrI khaM (SaM) Deraka gaccha sUri caraNopAsti pravINAnvaye / duHsAdhodaryAsaha sUnu rakhila kSmAcakra jAgradyazAH / zAMti vibhozcakAra yazovIro guru caitye svayaM biMbaM mAtuH zrIudayazriyaH zivakRte jyeSTa (STha) pratiSTA (SThA) zukla mAdar3I sa trayodazyAM grAme cakre - maMtriNA / kArite // 1 // vasuvasvarka vatsare / zrI zAMtisUribhiH // arthAt --saMDeraka gaccha ke AcAryoM ke caraNopAsanA meM pravINa vaMzotpanna dusAdha udayasiMha ke putra, samasta rAjAoM meM phailI huI kIti vAle yazasvI mahAmaMtrI yazovIra ne apanI mAtuzrI udayazrI ke Atma zreyArtha zrI zAMtinAtha svAmI kI pratimA mAdar3I meM apane banavAye hue caityAlaya meM saM0 1288 jyeSTha sudi 13 budhavAra ko zrI zAMtisUrijI dvArA pratiSThA karAI / saM0 1293 meM AbU kI lUNigavasahI kI pratiSThA meM 84 rANA, 12 maNDalika, 4 mahAdhara aura caurAsI jAtiyoM kI vizada sabhA meM sobhana sUtradhAra dvArA nirmita 'lUNiga vasati' ke zilpa kalA samRddha adbhuta caitya kI bhUloM ke sambandha meM pUchane para vidvAna maMtrI yazovIra ne 14 bhUleM batalAI thI, jisakA upadezasAra TIkA meM bhI ullekha hai / maMtrIzvara ne vastupAla yazovIra maMtrI ke zilpa zAstrAdi sabhI vidyA kauzala Adi sadguNoM kI bhUri-bhUri prazaMsA kI thI / prabandha - cintAmaNi ( caturtha prakAza ) meM maMtrI yazovIra ke sambandha meM isa prakAra likhA hai ki jAvAlipura nivAsI maMtrI yazovIra zilpa zAstrAdi kA bar3A anubhavI vidvAna thA / AbU para tejapAla maMtrI dvArA apane bhrAtA kI smRti meM vizAla, 'lUNigavasahI' kA nirmANa hokara pratiSThA ke bAda maMtrI yazovIra ko bulAkara prAsAda ke guNa-doSa kA abhiprAya puuchaa| usane sthapati zobhanadeva ko bulA kara kahA - raMgamaNDapa meM zAla-bhaMjikA ( puttalI ) kI jor3I kI vilAsa ghaTanA, [ 61 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaGkara prAsAda meM sarvathA anucita aura vAstu zAstra se niSiddha hai| isI taraha bhItarI gRha ke praveza dvAra para siMhoM kA yaha toraNa devatA kI vizeSa pUjA kA vinAza karane vAle haiN| tathA pUrvaja puruSoM kI mUttiyoM se yukta hAthiyoM ke sanmukha prAsAda kA honA banAne vAle ke bhaviSya ke vinAza kA sUcaka hotA hai| isa vijJa kArIgara ke hAtha se bhI jo isa prakAra ke apratikArya ye tIna doSa ho gae, ye bhAvI karma kA doSa hai| aisA nirNaya karake vaha jaise AyA thA, vaise hI calA gyaa| usakI stuti ke ye zloka haiM- ' 220 he yazovIra, yaha jo candramA hai vaha tumhAre yaza kI rakSA ke lie (kisI kI najara na laga jAya isa lie ) kiyA gayA rakSA (rAkha) kA 'zrI' kAra hai| 221 he yazovIra, zUnya jisake madhya meM hai aise ye bindu yoM to nirarthaka hI haiM para tuma rUpa eka ( aMka ) ke sAtha ho jAne se ye saMkhyAvAna bana jAte haiM / 222 he yazovIra, jaba vidhAtA ne candramA meM tumhArA nAma likhanA prAraMbha kiyA to usake pahale ke do akSara ( yazaH ) hI bhuvana meM na samA sake / [163] yazovIra ke nikaTa na koI [ kavi ] mAgha kI prazaMsA karatA hai na koI abhinaMda kA abhinaMdana karatA hai, aura kAlidAsa bhI usake pAsa kalAhIna (nisteja ) mAlUma detA hai| [164] yazovIra maMtrI ne sajjanoM ke sAkSAt ( sanmukha ), mukha meM rahI dA~toM kI jyoti ke bahAne brAhmI ( sarasvatI) ko aura hAtha meM rahI huI sone kI mudrA ke bahAne zrI ( lakSmI ) ko prakAzita kiyaa| [165] isa cauhAna narendra ke maMtrI ne vaise guNa arjana kie jinase brahmA aura samudra kI putriyoM ( sarasvatI aura lakSmI ) ko bhI niyantrita kara diyaa| [166] jahA~ lakSmI hai vahA~ sarasvatI nahIM hai, jahA~ ye donoM haiM vahA~ vinaya nahIM hai| para he yazovIra, yaha bar3A Azcarya hai ki tuma meM ye tInoM vidyamAna haiN| [167] vastupAla aura yazovIra ye donoM sacamuca hI vAgdevatA (sarasvatI) ke putra haiM, nahIM to phira ina donoM kA dAna karane meM eka hI jaisA svabhAva kaise hotA? 62 ] Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candragacchoya kharatara sA0 salakhaNa AbU tIrtha kI vimalavasahI ke staMbhAdi para utkIrNita lekha se vidita hotA hai ki saM0 1307 meM jAvAlipura ke kharataragacchIya zrAvaka salakhaNa ne bhagavAna AdinAtha ke sarvAMgAbharaNoM kA jIrNoddhAra karAyA thA, jisakA lekha isa prakAra hai : saMvat 1308 varSe phAlguNa badi 11 zukre zrI jAvAlipura vAstavya candragacchIya kharatara sA0 dulaha suta sadhIraNa tatsuta sA0 vIjA tatputra sA0 salakhaNena pitAmahI rAjU mAtA sAu bhAryA mAlhaNadevi (vI) sahitena zrI AdinAtha satka sarvAMgAbharaNasya sAU zreyorthaM jIrNoddhAraH kRtaH // arthAt - saM0 1308 mitI phAlguna badi 11 ko jAvAlipura nivAsI kharatara gacchIya sA0 dulaha putra sadhIraNatatputra vIjA ke putra sA0 salakhaNa ko apanI pitAmahI rAjU, mAtA sAU aura bhAryA mAlhaNadevI Adi ke sAtha mAtA sAu ke zreya - kalyANa nimitta zrI AdinAtha bhagavAna ke sarvAMgAbharaNoM kA jIrNoddhAra karAyA / nAgaura ke varahuDiyA sAhu nemar3a kA parivAra saM0 1296 mitI vaizAkha sudi 3 kI AbU kI lUNigavasahI kI prazasti jo prAcIna jaina - lekha -saMgraha ke lekhAGka 66 meM prakAzita hai, usameM nAgaura ke varahuDiyA sAhu nemar3a suta sA0 rAhar3a sA0 jayadeva, sahadeva putra sA0 kheTA, gosala, jayadeva ke putra sA0 vIradeva, devakumAra, hAlU evaM rAhar3a ke putra sA0 ciNacandra, dhanezvara, abhayakumAra laghu bhrAtR lAhar3a ne aneka sthaloM - tIrthoM-mandiroM meM jo nirmANa karAye, unakA ullekha hai yaha abhilekha 45 paMkti meM hai / paMkti 32-13 dovAra likhA pratIta hotA hai| isameM jAlora ke pArzvanAtha caitya kI jagatI meM zrI AdinAtha bimba aura devakulikA nirmANa karAne kA ullekha 13-14vIM paMkti meM hai tathA 33 34vIM paMkti meM phira pArzvanAtha caitya kI jagatI meM aSTApada (deharI) meM khattaka dvaya nirmANa karAne kA ullekha isa prakAra hai : "zrI jAvAlipure zrI pArzvanAtha caitya jagatyAM zrI AdinAtha biba devakulikA ca" "zrI jAbAlipure zrI sauvarNagirau zrI pArzvanAtha jagatyAM aSTApada madhye khattaka dvayaM ca " [ 63 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAlora meM racita sAhitya __ jaina dharma meM jJAna-darzana-cAritra triratna ko mokSa kA mArga batalAyA hai| svarNagiri-jAlora tIrtha inakI samyak ArAdhanA meM gata do sahasrAbdI se agraNI rahA hai| vizva sAhitya meM AdaraNIya sthAna pAne vAle mahAna granthoM kA yahA~ nirmANa huA, darzana ke AdhArabhUta mahAna jinAlayoM ke nirmANa kArya vikrama kI dUsarI zatI se aba taka anavarata hotA rhaa| bhArata para yavana rAjya grahaNa se grasita ho aneka pAvana jinAlaya bhUmisAt kara die gae para samaya-samaya para jIrNoddhAra-nava nirmANa dvArA Aja bhI bhava-samudra se tirAne vAle tIrtha ke rUpa meM Aja bhI yaha pavitra tIrtha gauravAnvita hai| yahA~ mahAna jainAcAryoM ne vicaraNa kara apane caraNa raja se pavitra kiyA, aneka navya jainoM ko pratibodha diyA aura apane sArabhUta upadezoM ko akSara deha-grantha rUpa meM nirmANa kara bhAvI pIDhI ke lie prakAzastabha sthApita kiye| rAjasthAna meM cittaur3a aura bhinnamAla kI bhA~ti jAlora-svarNagiri bhI zruta-jJAna kI sevA meM agraNI rahA hai| yahA~ una mahAn granthoM kA saMkSepa meM paricaya diyA jA rahA hai| (1) kuvalayamAlA vizva sAhitya ke mahatvapUrNa granthoM meM apanA sthAna prApta karane vAle kuvalayamAlA grantha kI racanA bhI jAvAlipura-jAlora meM huii| vi0 saM0 834 ( zaka saM0 699 ) ke antima dina meM udyotanasUri nAmaka jainAcArya ne apanA nAma dAkSiNyAMkasUri rakha kara isakI racanA kI hai| yaha grantha prAkRta sAhitya kA eka amUlyaratna hai isakI racanA bANa kI kAdambarI aura trivikrama kI damayantI kathA kI bhA~ti campU zailI meM hai| isa manorama kRti meM prAkRta bhASA ke atirikta apabhraza aura paizAcI bhASA meM bhI kie hue varNana bhASAzAstra kI dRSTi se atyanta upayogI haiN| apabhraMza bhASA ke udAharaNa sarvaprAcIna haiM aura aThAraha dezoM meM prayukta hone vAlI bhASA kA AbhAsa milatA hai| kavi ne apane se pUrvavartI pAdalipta, sAtavAhana, SaTaparNaka, guNADhya vyAsa, vAlmIki, bANa, vimalAGka, di. raviSeNa, devagupta, prabhaMjana aura bhava-viraha ( haribhadra ) Adi kaviyoM ko bhI smaraNa kiyA hai| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi ne apanA vizeSa paricaya dete hue grantha ke anta meM likhA hai ki 'hrIM' devI ke darzana ke pratApa se yaha kathA likhI hai| apane ko siddhAnta sikhAne vAle guru vIrabhadra aura yukti sikhAne vAle guru .....ko mAnA hai| apane sAMsArika avasthA ke pUrvaja Adi kA paricaya dete hue likhA hai ki trikarmAbhirata, mahAdukara meM prasiddha udyotana nAmaka kSatriya huA jo vahAM kA tatkAlIna bhUmipati thaa| usakA putra saMprati yA vaDesara kahalAtA thaa| usake putra udyotana ne jAvAlipura nagara meM vIrabhadra kArita zrI RSabhadeva jinAlaya meM caitra kRSNa pakSa kI caturdazI ke dina bhavyajana ko bodha denevAlI isa kathA kA nirmANa kiyaa| usa samaya vahAM zrI vatsarAja nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| kavi ne apanA candrakula likhA hai| kAvya buddhi yA kavitvAbhimAna se nahIM para dharma kathA kahane ke Azaya se isa grantha kI racanA kI hai| kavi ke dIkSA guru tattvAcArya the| pratihAra vaMzI rAjA vatsarAja jAvAlipura meM rAjya karate hue bhI gaur3a, baMgAla, mAlava pradezoM meM digvijaya karake uttarApatha meM mahAna rAjya sthApita karane meM udyamazIla thaa| 2. caityavandanaka-jaina dharma meM phaile hue caityavAsa zithilAcAra ko dUra kara vidhimArga prakAzaka, durlabharAja kI sabhA, pATana meM kharatara virUda prApta karane vAle jainAcArya jinezvarasUri ne saM0 1080 kA cAturmAsa jAvAlipura-jAlora meM karake prastuta grantha kI racanA kii| 3. aSTaka prakaraNa vRtti --yaha racanA bhI saM0 1080 meM zrI jinezvarasUrijI ne kii| 4. paMca granthI vyAkaraNa-uparyukta zrI jinezvarasUrijI ke guru bhrAtA zrI buddhisAgarasUrijI ne isI saM0 1080 ke cAturmAsa meM 7000 zloka parimita isa mahAna vyAkaraNa grantha kI racanA kI hai| isakI prazasti ke 113 zloka meM racanA samaya aura sthAna kA nirdeza isa prakAra hai :zrIvikramAditya narendra kAlAta sAzItike thAti samA shsr| sazrIka jAvAlipure tavAdya dRbdhaM mayA sapta sahasra kalpam // 11 // 5. viveka vilAsa -yaha grantha aneka vyavahArika viSayoM se saMpRkta hai jisakI racanA vAyar3agacchIya zrI jinadattasUrijI ne jAvAlipura nareza cAhamAna udayasiMha ke maMtrI devapAla ke putra dhanapAla ke lie kI hai jisakI prazasti yahAM uddhRta kI jAtI hai| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viveka vilAsa prazasti : asti prItipadaM gaccho jagataH sahakAravat / jana puMskokilAkIrNA vAyar3a sthAnaka sthitiH // 1 // AmravRkSa ke tulya jagata ko prIti upajAne vAle aura zreSTha puruSa rUpI kokiloM se vyApta aisA vAyar3a nAmaka gaccha hai / ahaMn mata purI vapra-statra zrI rAzila: prbhuH| anullaMghyaH parairvAvi-vIraiH sthairya guNaka bhUH // 2 // usa gaccha meM, janamata rUpI nagarI ke rakSaka kile ke sadRza, vAdi rUpI zUravIroM se ajeya aura sthiratA Adi sadguNoM ke nivAsa sthAna aise rAzila (sUri ) prabhu hue| guNAH zrIjIvadevasya, prabho raDUta kelayaH / vidvajjana zirodolAM yanojjhanti kadAcana // 3 // zrI jIvadeva guru mahArAja ke guNoM kI lIlA kucha adbhata hai| kyoM ve ( guNa ) vidvajjanoM ke mastaka rUpI jhUle ko kisI samaya nahIM chodd'te| arthAt vidvAna loga hamezA ziradhuna kara zrIjIvadeva mahArAja ke guNoM kI prazaMsA karate haiN| asti taccaraNopAsti - saMjAta svasti vistrH| sUriH zrI jinadattAkhyaH khyAtaH sUriSu bhUriSu // 4 // una jIvadeva mahArAja ke caraNa sevA se kalyANa-paramparA prApta zrIjinadattasUri nAmaka AcArya saba AcAryoM meM prasiddha haiN| cAhumAnAnvaya pAthodhi - saMvardhanavidhau vidhaH / zrImAnupasiMho'sti, zrIjAvAlipurAdhipaH // 5 // cAhamAna ( cauhAna ) vaMza rUpa samudra ko ullAsa dene ko candramA sadRza zrIudayasiMha jAbAlipura kA raajaa| tasya vizvAsa sadanaM, koza rakSA vicakSaNaH / devapAlo mAhAmAtyaH, prajJAnandana candanaH // 6 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usa udayasiMha rAjA kA vizvAsa sthAna, koza-bhaNDAra kI rakSA meM nipuNa devapAla nAmaka mahAmaMtrI buddhirUpI nandana vana meM candana jaisA yAnI bar3A buddhizAlI hai| AdhAraH sarvadharmANA - mavadhirjJAna zAlinAm / AsthAnaM sarvapuNyAnA - mAkara sarvasampadAm // 7 // pratipannAtmajastasya, vAyaDAnvaya sambhavaH / dhanapAla zucirdhImAn vivekollAsi mAnasaH // 8 // sarva dharmoM kA AdhAra jJAnazAlI logoM meM agrasara, saba puNyoM kA vasatisthAna saba sampadAoM kI khAna pavitra, buddhizAlI, viveka vikasita manavAlA vAyar3a vaMzotpanna dhanapAla nAmaka devapAla kA putra hai| tanmana stoSa poSAya, jinAya dattasUribhiH / zrI vivekavilAsAkhyo, prantho'yaM nirmame'naghaH // 9 // zrI jinadattasUrijI ne usa dhanapAla ke mana ko santuSTha karane ke lie yaha vivekavilAsa nAmaka pavitra grantha racA hai| devaH zrI dharaNo bhujaMgama guruvidya gAdi pramoH, zrI madvizva vidaH pravisphura kalAlaMkAra zRGgAriNaH / bhakti vyakti vizeSameSa kurute tAvacciraM nandatAt, grantho'yaM bhRzamazlathAvaraparaiH pApaThayamAno budhaiH // 10 // nAgakumAra kA svAmI zrI dharaNendradeva, sphuraNa pAtI huI saba kalAoM ko zobhA dene vAlI aura sarvajJa zrI yugAdi nAtha RSabha bhagabAna kI atizaya bhakti jahAM taka pragaTa karatA hai vahAM taka paMDita puruSoM ke dvArA Adara se aura bAra-bAra par3hA jAne vAlA yaha vivekavilAsa grantha cirakAla taka AbAda rhe| 6. jIvadayA rAsa-kavi Asigu jAlora nivAsI thaa| usane saM0 1257 meM isa rAsa kI racanA kI hai| Adi-uri sarasati Asigu bhaNai, navau rAsu jIvadayA saar| kannu dharivi nisaNehu jaNa, duttara jema tarahu saMsAra // 1 // jAlaurau kavi vajjarai, dehA saravari haMsu vakhANa // 2 // [ 67 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X X X vaMda sAmiu pAsa - jiNu, jAlaurAgiri kumara vihAri // 49 // aMti - vAlA maMtri taNai pAchopas, vehala mahinaMdana mahiropai ? tasu sakkhahaM kulacaMda phalu, tasu kuli AsAita acchaMtu / tasu valahiya pallI pavara, kavi Asigu bahuguNa saMjutta // 51 // sAtau pariyA kavi jAlaurau, mAusAli summai soyalarau / AsI dava dohI vayaNa, kavi Asigu jAlauraha Ayau sahajigapura pAsaha bhavaNi, navau rAsu ihu tiNi niSpAi // 5 // saMvata bAraha saya sattAvannai (1257), vikkama kAli gayai paDipunnai / Asoyaha~ siya-sattamiha hattho hattha jiNa niSpAyau / saMtisUri-paya- bhattayari, rayau rAsu bhaviyaha~ maNa mohaNu // 53 // 7. caMdanabAlA rAsu - yaha rAsa bhI uparyukta kavi Asigu kI racanA hai / aMta - ehu rAsu puNa vRddhihi jaMtI, bhAviha bhagatihi jiNahari ditI | paDha paDhAvai je suNai, taha savi dukkhaI~ khaiyaha jaMtI // jAlaura-nayari Asigu bhaNai, jammi jammi tUsau sarasattI // 35 // - 8. prabuddha rohiNeya nATaka - saM0 1268 vAdidevasUri praziSya rAmabhadra e 9. zAMtideva rAsu - yaha racanA saM0 1313 meM lakSmItilakopAdhyAya ne kii| jAlora ke rAjA udayasiMha ke rAjya meM svarNagiri para phAlguna sudi 4 ko zrI jinezvarasUri dvArA mahotsava pUrvaka sthApanA karane kA ullekha nimnokta gAthAoM meM hai - 68 ] udaryAMsaha rajji sovanagirI jAlaura uvari so saMti ThAviu jiNesarasUrI pavara-pAsAya mami saMkcchare phagguNa - siya- cautthi terahai teruttare // 48 // - jema iMdihi jema iMdihi lacchi - vicchaDi.. neUNa sovannagiri saMtinAhu jammakkhaNi nhAviu / tima guruyADaMbariNa siri-suvannagiri-uvari ThAviu // jayasiMha iMda-muha, iMdahi nhAvijjaMtu / sayala saMgha-duriyai harau, saMtinAhu aikaMtu // 49 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dhAvaka dharma vidhi vRhad vRtti - ise 15131 zlokoM meM zrIlakSmItilakopAdhyAya ne saM0 1317 mAgha sudi 14 ke dina jAlora meM rcaa| yaha mUla prakaraNa zrI jinezvarasUri kRta hai| prazasti gata nimnokta 2 zloka uddhata kiye jAte haiM - "zrIbIjApura-vAsupUjya bhavane hemaHsadaNDo ghaTo, yatrAropya tha vIra caitya masidhat zrI bhImapalyAM puri / tasmin vaikrama vatsare muni zazi vratendu mAne (1317) catudazyAMmAgha sudIha cAciganRpe jAvAlipuryAM vibhau // vIrAhada-vidhi caitya maNDana jinAdhIzAM caturvizatisaudheSu dhvajadaNDa-kumbha paTalI haimI mahiSThemahaiH / zrImatsUri jinezvarAH yugavarA pratyaSTha rasmin kSaNe, TIkA'laGka ti reSikA'pi samagAt pUtti pratiSThotsavam // arthAt-jisa varSa bIjApura ke vAsupUjya jinAlaya para suvarNadaNDa evaM svarNa kalaza car3hAye gae aura jisa varSa meM bhImapallIpura meM vIra prabhu kA caitya siddha huA, usa vikrama saMvat 1317 meM mAghasudi 14 ke dina yahA~ jAvAlipura-jAlora meM cAciga rAjA ke rAjyakAla meM vIra jinezvara ke vidhi-caitya ke maNDana rUpa cauvIsa jinezvaroM ke mandiroM para bar3e mahotsava pUrvaka yugapradhAna zrI jinezvarasUri ne dhvajA daNDa ke sAtha svarNa-kalazoM kI pratiSThA kii| usI kSaNa yaha TIkA rUpI alaMkAra bhI paripUrNa pratiSThita huaa| 11. zrAvakadinacaryA-saMvegaraMgazAlA nAmaka 18000 zloka parimita mahAn grantha ke racayitA zrI jinacaMdrasUrijI jaba jAvAlipura padhAre to unhoMne "cIvaMdaNamAvassaya" Adi gAthAoM kA vyAkhyAna zrAvaka saMgha ke samakSa kiyaa| isameM jo saiddhAntika saMvAda Aye ve sUrijI ke ziSya ne likha lie jisase 300 zloka parimita dinacaryA' grantha taiyAra ho gayA jo zrAvakoM ke lie bar3A upakArI hai| . 12. nirvANalIlAvatI kathA sAra-zrI jinezvarasUrijI dvArA saM0 1092 meM racita nirvANalIlAvatI kathA ke sAra rUpa zrI jinaratnasUri ne saM0 1341 meM jAvAlipura meM isa grantha kI racanA kI jinakI 267 patra kI kAgaja para likhI prati (kramAGka 351 ) meM jesalamera bhaMDAra meM hai jisameM nimna ulekha hai [ 69 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgA'" dizi puSya yoge jAvAlipatana vare'tha samathito'yam / pratyakSara gaNanayA""paJcAzatAddha sAddha vizatyadhika yukta manuSTubhAMbhoH // 18 // 13. mahAvIra kalaza gA0-29-isa ajJAta kattaka racanA kA ullekha jaina maru-gUrjara kavi aura unakI racanAeM pR0 45 meM hai| 14. jAlora navaphaNA pArzva 10 bhava stavana-yaha gA0 35 kI racanA saM0 1543 meM padmamandira kI hai jisakI prati saM0 1546 likhita jaisalamera bhaNDAra ke guTake meM hai| 15. sumitrakumAra rAsa-pippalaka vivekasiMha zi. dharmasamudra kA yaha rAsa saM0 1567 meM racita upalabdha hai| 16. zIla rAsa-saM0 1612 se pUrva zrI vijayadevasUri dvArA bha0 neminAtha ke sambandha meM yaha jAlora meM racita hai| 17. vilhaNa paMcAzikA caupAI-saM0 1639 A0 su. 1 ko maDAhar3a gacchIya sAraMga kavi kI racanA gA0 412 kI hai / 18. mAtRkA bAvanI-saM0 1640 pauSa badi 10 guruvAra, maDAhar3a gacchIya kavi saarNg| 19. bhoja prabandha caupAI-saM0 1651 zrAvaNa badi 9 jAlora, maDAhar3a gacchIya kavi saarNg| 20. vIrAMgada caupAI-saM0 1645 jyeSTha sudi 5 jAlora maDAhar3a gacchIya kavi saarNg| 21. bhAvaSadvizikA saTIka-saM0 1675 ASAr3ha sudi 5 jAlora maDAhar3a gacchIya kavi saarNg| 22. jAlora caitya paripATI-saM0 1651 meM narSi kRta hai| 23. varakANA pArzvanAtha stotra-*saM0 1651 jAlora narSi gA-71 / 24. pArzvanAtha stavana-(saMskRta) gA0 13 satarahavIM zatI ke kavi jJAna pramoda / 70 ] Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. sUkti dvAtrizikA vivaraNa-tapA gacchIya kavi rAjakuzala dvArA saM0 1650 meM gajanIkhAna ke rAjya meN| 26. madanakumAra caritra rAsa-dayAsAgara (pippalaka udayasamudra zi0 ) . saM0 1669 laghu guru-baMdhu devanidhAna ke Agraha se / 27. zatruJjaya yAtrA rAsa -saM0 1679 hemadharma zi0 vinayameru / 28. vRtta ratnAkara vRtti-samayasundaropAdhyAya saM0 1694 jAlora-lUNiyA phasalA ke sthAna meN| 29. kSullakakumAra caupAI-samayasundaropAdhyAya saM0 1694 jAlora-lUNiyA phasalA ke sthAna meN| . 30. campaka seTha caupAI-samayasundaropAdhyAya saM0 1625 jAlora 31. sapta smaraNa vRtti-samayasundaropAdhyAya saM0 1695 lUNiyA phasalA pradatta basati meM zi0 harSanaMdana sa0 / 32. kathA koza-samayasundaropAdhyAya saM0 1695 caita sudi 5 li0 6000 33. parihAM ( akSara ) battIsI-dharmavarddhana saM0 1735 jaalor| 34. rohiNI caupAI-karmasiMha (pAyacaMda gaccha ) saM0 1737 kA* su0 1. ravi jaalor| 35. jAlora maMDana SaT jiNahara stavana-gA0 17 matikuzala saM0 1727 / 36. rasika priyA TokA-samayamANikya ( samaratha ) saM 1755 / 37. pradezI saMbaMdha-tilakacaMda ( jayaraMga ziSya ) saM0 1741 jAlora / 38. samayasAra bAlAvabodha- rAmavijaya (kha0 dayAsiMha zi0 ) saM0 1792 svrnngiri| 39. sAdhu vandanA-jayamala saM0 1807 jAlora / 40. ajitanAtha stavana-jayamala saM. 1807 jAlora / [ 71 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *pRthvI pati vikrama ke rAja marajAda lInhai, satrahasaivIte para bAnuA varasa meM / AsU mAsa Adi dyausa saMpUrana natha kInhau, vAratika karikai udAra vAra sasi meM / jo pai yahu bhASA graMtha sabada subodha yAkau, tohU binu saMpradAya nAvai tatva vasa meM / yAteM jJAna lAbha jAni saMtanikovaina mAni bAta rUpa natha likhyau mahAzAnta rasa meM // kharatara gaccha nAtha vidyamAna bhaTTAraka jinabhaktisUrijU ke dharma rAja dhura meN| khema sAkha mAjhi jinaharSajU vairAgI kavi ziSya sukhavarddhana siromani sughara meM / tAke ziSya dayAsiMgha gaNi guNavaMta mere dharama AcArija vikhyAta zrutadhara meN| tAko parasAda pAi rUpacaMda AnaMda sauM pustaka banAyo yaha sonagiri pura meM / modI thApi mahArAja jAkauM sanamAna dInho phatacaMda pRthIrAma putra nathamAla ke| phatacaMda jU ke putra jasarUpa jagannAtha gota gunadhara meM dharaiyA zubha cAla ke / / tAmeM jagannAtha jU ke bUjhiva ke hetu hama vyauri ke sugama kInhai vacana dayAla ke / vAMcata paDhata aba AnaMda sadA e karo saMgi tArAcaMda aru rUpacaMda bAla ke / dezI bhASA ko kahUM, artha viparyaya kIna / tAko bhicchA dukkaDaM siddha sAkha hama kIna / *aMta-caMdra anai rasa jANIi tu bhamarulI bANa valI sasI joi tu sA navaraMgI, te saMvacchara nAma kahutu bhamarulI sAvaNa sudi tiya hoi sA navaraMgI 69 zrI jAlura nayara bhalu tu bhamarulI, jiNahara paMca visAla sA navaraMgI, harakhi tihAM maI tavana karu tu bhamarulI, bhaNatAM maMgalamAla sA navaraMgI"70 72 ] Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAnhar3ade prabandha meM jAlora varNana kavi padmanAbha kA kAnhar3ade prabandha rAjasthAnI kA eka sarvottama mahAkAvya hai jisameM allAuddIna khilajI ke sAtha kAnhar3ade-vIramade ke yuddhoM kA prAmANika itivRtta hai| isameM jAlora nagara kA bar3A hI sundara citra prastuta kiyA hai, yahAM usakA kucha aMza uddhRta kiyA jAtA hai : zrInagara jAlahura taNI rcnaa| gaDha maDha mandira polipagAra / aTTAlIya / mAlIyAM ToDaDe trikalasaM gagana cumbita kosIsAM / sAtakhaNAM dhvlgRh| ramya prvesh| sUkar3iyA gavAkSa / malayAgirI jaalii| kRSNAgiri thaaNbhlii| maNibaddha kAcabaddha bhUmi / urAurI vlbhii| pagathIyAMrI caukIsara cUnAlUAM / zatabhUmikA sahasrabhUmikA sabhA nI rcnaa| mahArAjAdhirAja zrI kAnhar3ade sabhA pUrI baiThau chi| siMhAsani pAu paraThiu chi| meghavanA ulaca bAMdhyA chi| parIyacha DhalI chai / ketakI nA gaMdha gahagahIyA chai / sorabhanA sor3a sAMcariyA chi| sabhA mAMhi serI melhANI chai / jAi velI vAlau pADala nA parimala paMcavarNa puSphajAti nA prakara pAthariyA chai / gullAla nA gaMdha gaha gahIyA chai / paDIyAM kapUra pAe caMpAi chi| ghor3A vahIAlai ghAlIyA chi| hAthIyAnI sArasI Agali kAni paDiuM kAMi nathI sNbhlaatu| paMca zabda vAjina vAjai chai / galyAM pItala ratAMjaNI taNAM paSAvaja dhauMkAra karai chai / nRtyakI pAtra nRtya karai chai / tata vitata ghana zukhira paMcavarNa vAjina vAjai chai / paMca varNa chatra dhariyAM chi| cAmara vyijana bihUM paSi hui chi| amAtya pradhAna sAmaMta maMDalIka mukuTa varddhana zrIgaraNA vaigaraNA dharmAdi karaNA masAhaNI TAvaro bArahIyA puruSa vaiThA chai / ||cupii|| koThA nai kosIsAM ghaNAM, guSa bAra maDha matavAraNAM / valI dhavalahara joyAM caDI, ratana jaDita baiThI phUdaDI // 242 // rAjaloka joyA. kuyarI, jihAM kAnhar3anI aNteurii| kUyari karai ketalaDaM vaSANa, joyA paMca varNa kekANa // 243 // [ 73 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // haa|| kaNayAcala jaNi jANIi, ThAma taNau jAvAli / tahIM lagai jagi jAlahura, jaNa jaMpai iNi kAli // 5 // viSama durga suNIi ghaNA, isiu nahI Asera / jisau jAlahura jANIi, tisau nahIM gvAlera // 6 // citrakUTa tisau nahIM, tisu jisau jAlahura jANIi, tisau nahIM cAMpAnera / nahIM bhAMbhera // 7 // mAMDavagaDha tisau jisau jAlahura nahIM, jANIi, tisau tisau nahIM nahIM sAlera / mUlera // 8 // ||cupii|| vasai nagara giri Upari ghaNau~, kisUvarNavauM talahaTI taNauM / veda purANa zAstra abhyasai, isyA vipra tiNi nayarI vasai // 9 // vidyAvAda vinoda apAra, vinaya viveka lahai suvicAra / rAjavaMza vasai chatrIsa, chinnU guNa lakSaNa batrIsa // 10 // cAhUANa rAu tiNiThAi, abalA vipra mAnIi gAi / chatrIsai daMDAyudha dharai, hINa karma ko navi Acarai // 11 // cyAri varNa uttama jANIyA, vivahArIyA vasai vANIyA / vuharai vIkai cAlai nyAya, desAuri karai vivasAya // 12 // jalavaTa thalavaTa cihuM disi taNI, vasta videsI Avai ghnnii| vIsA dasA vigati vistarI, eka zrAvaka eka mAhesarI // 13 // phaDIyA dosI nai javaharI, nAmi nestI kAmai krii| vividha vastu hATe pAmIi, chatrIse kirIyANAM lIi // 14 // nagari mAMDavI vAru pITha, AchI SerA cola maMjITha / pADasUtra paTuA sAlavI, vuharai vasta aNAvai navI // 15 // 74 ] Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMsArA. naTa nANuTIA, ghaDiyA ghATa vecai lohttiijaa| kAgala kApar3a nai hathiyAra, sAthi sudAgara tejI sAra // 16 // talyAM sUSaDAM tolai mAna, nAgaraveli aNIAlAM pAna / iNipari vasta vikAi bahU, je joIi te lAbhai sahU // 17 // ghaDI ghaDI ghaDIyAle sAna, rAti divasa nu lAbhai mAna / cahuTAM cauka cautarA ghaNAM, ThAmi ThAmi mAMDai peSaNAM // 18 // serI sAMtha mokalI vATa, nagara mAMhi choha paMkita hATa / ghAMcI mocI sUI sUtAra, vasai nagara mAMhi varNa aDhAra // 19 // gAMchA chIpAnai teramA, vivasAIyA vasai nagaramAM / jApApaNi kAji sahu milai, cahuTai haIi haIuM dalai // 20 // AsApurI Adi yoginI, deva caturmukha gaNapati anii| kAnha svAmi girUA prasAda, ziSara taDovaDi lAgu vAda // 21 // ATha puhara nitapUjA karai, IDe dhvajA vastra pharaharai / valatai vAri hui nitujAtra, nATaka nRtya nacAvai pAtra // 22 // pUrai pratyA dhyAi loka, bhUSa dUSa nai TAlai zoka / joi jiNAlA ThAma visAla, vasahI deharAM nai posAla // 23 // gaDha Upari jala ThAma visAla, jhAlara vAvi kuDa jAvAli / vArU vAvi mAMDahI taNI, sAhaNa-vAvi ati sohAmaNI // 24 // rANI taNI vAvi gaMbhIra, naTaraSa vAvi niramala nIra / sobhita burja burja kAkarau, nadI tarUara UmAharau // 25 // sAlhA caukI karahar3I jANi, kAnhamera rUyar3au vaSANi / sAlhA vADI tarUara caMga, rAya taNau chai maMDapa raMga // 26 // jINai vasai jAlaurau kAnha, rAja Rddhi chai iMdra samAna / rAma poli atiruliyAmaNI, triNai poli talahaTI taNI // 27 // [ 75 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poli phUTarI pATaNa taNI, cItruDI nai DhIlI tnnii| bArI poli bhalerau bhAva, kuara taNau talahaTI talAva // 28 // sUdara nAma talAvaha jeu, bholelAva kacolI beu / pANI taNI parva apAra, sahU ko mAMDai satkAra / / 29 / / je pahirai mudrA kAMthar3I, Avadda jatI jogI kaapdd'ii| desaMtari paMSIyA bhATa, anna avArI pUchai vATa // 30 // taruara chAMha parasa cauvaTe, rAuta ramai jitu juuvtte| nagara nAyakA rUpa apAra, nitu nitu karai navA siNagAra // 31 // tAsa taNA maMdiri vIsamai, bhogI puruSa tehasyU ramai / vAvi sarovara vADI kUA, nagara nivesi Dhalai DhIMkUA // 32 // gaDha giruu jisau kailAsa, puNyavaMta nau Upari vAsa / jisau trikUTa TAMkaNe ghar3iu, sapata ghAta kosIse jaDiu // 33 // ghaNI phArakI visamA mAra, jINai ThAmi rahai jUjhAra / jhUjha bANanI samadAvalI, visamA vAra vahai DhIMkulI // 34 // golA yaMtra magaravI taNA, Agai gaDha Upari chai ghaNA / Upari anna taNA koThAra, vyApArIyA na jANU pAra // 35 // mANika motI sonA sAra, gaDha mAMhi garatha bhariyA bhaMDAra / TAMkAM vAvi bharayAM ghI tela, varasa lASa pahucai dIvela // 36 / / jUnAM sAlaNA sUkAM SaDa, IdhaNa bhaNI ghaNA laakdd'| jAlahura gaDha visaMmau ghaNau, cAhUANa rAya nU baisaNau // 37 // yaha racanA saMvat 1512 kI hai, isakA racayitA avazya hI rAjavaMza se saMbandhita thA jisane vizvasanIya aitihAsika tathyoM para prakAza DAlA hai| jaba gujarAta para AkramaNa karane alAuddIna kI senA jA rahI thI to vIra kAnhar3ade ne mArga denA asvIkAra kara dillI saltanata se zatrutA mola le lI thI para somanAtha aura gujarAta ko tahasa nahasa kara vaha mAravAr3a kI ora bar3hI to sonagarA cauhAna Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ senA ne vIratA pUrvaka mukAbalA karake zAhI senA ko asaphala kara diyA sultAna ne punaH AkramaNa karanA taya kiyA aura usane samIyANe para AkramaNa kiyA / kAnhar3ade ne apane bhatIje zItalasiMha kI bharapUra sahAyatA kI aura zAhI senA ko harA diyaa| sultAna ne dUsarI vAra samiyANA para svayaM sadala bala AkramaNa kiyA aura sAta varSa DerA DAle rahA anta meM go mAMsa se jalAzaya ko apavitra karane ke kutsita upAya se usa para Adhipatya kara liyaa| phira usane AdhInatA svIkAra karane ke lie kAnhar3ade ke pAsa prastAva bhejA jise asvIkAra karane para alAuddIna ne jAlora para AkramaNa kiyA aura jAlora ke samIpa hI zAhI senA ne par3Ava ddaalaa| isa samaya sultAna ke sAtha usakI zAhajAdI phirojA bhI thI jo kAnhar3ade ke kumAra vIramade ke guNoM kI prazaMsA sunakara usa para pUrNatayA AsaMkta ho gaI thI sulatAna alAuddIna ne vivAha kA prastAva kAnhar3ade ke pAsa bhejA jise usane sarvathA ThukarA diyaa| sulatAna ne jAlora para gherA DAla diyA para vaha asaphala hokara dillI lauTane lgaa| kumArI phIrojA vIramade kA darzana karanA cAhatI thI ataH vaha thor3I sI senA ke sAtha gar3ha meM gii| kAnhar3ade ne usakA svAgata kiyaa| vIramade bhI usase milA avazya para usane zAhajAdI phIrojA dvArA svayaM kiye hue vivAha prastAva ko jAti maryAdA kI rakSA ke hetu asvIkAra kara diyaa| rAjakumArI ne jAlora ghUmaphira kara dekhA, kAnhar3ade ne use pracura mAtrA meM bheMTa dene ke sAtha sasammAna bidA kiyaa| alAuddIna isa Atithya se prabhAvita hokara rAjadhAnI lauTa gyaa| ATha varSa bAda phira allAuddIna kI senA ne jAlora para AkramaNa kiyaa| isa bAra zAhajAdI phirojA svayaM na Akara apanI dhAya ko senA ke sAtha bhejA aura use jIvita vIramade ko bandI banAkara lAne kA kahA yadi vaha vIragati prApta ho jAya to usakA mastaka vaha le Ave / jAlora para gherA DAlA huA thA, cAra varSa yuddha claa| mAladeva aura vIramade ne kar3A mukAbalA kara zAhI senA ke chakke chur3A die| kintu bhaNDAra rikta ho gayA to prajA ne svadeza ke lie pUrNa sahAyatA kI jisase ATha varSa aura zatru kA sAmanA kiyaa| bAraha varSa yuddha karane ke anantara durbhAgya vaza pralobhana meM Akara sejavAla vIkama dvArA zAhI senA ko gupta mArga kA patA laga gayA jisase vaha durga meM praviSTa ho gii| sejavAla kI strI hIrAdevI ne apane dezadrohI pati ko apane hAtha se mAra DAlA aura rAjA ko sUcanA de dii| rAjapUta senA thor3I hI raha gaI thii| phira bhI vIratApUrvaka lar3ate hue kAnhar3ade mArA gayA, vIramade ne sATha dina taka yuddha kiyA anta meM rAniyoM ne jauhara kiyA aura vIramade ne zatru ke [ 77 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAtha na mara ke svayaM kaTAra apane udara meM bhauMkakara bhI zatru pakSa ke aneka sAmantoM ko mAra kara prANa tyaage| phIrojA kI dhAya ne usakA mastaka le jAkara use bheMTa kiyaa| rAjakumArI phIrojA usakI vIratA se mugdha to thI hI usane yamunAtaTa para jAkara sirake sAtha kUdakara nadI meM jala samAdhi lelI aura apane manonIta priyatama ke sAtha sacce prema kA pramANa prastuta kara Atma visarjana kara diyaa| rAThaur3a vaMzAvalI ke navakoToM kI vigata meM AThamo koTa jAlora pamAra bhoja ro basaNo ch| bhAkhara Upara bar3o gaDha ch| mAMhe jhAlara bAva akhUTa pANI ch| ghAsa balItA nai ghaNI Thaur3a cha pAkhatI kalasa jalaMdharInAtha bevar3A bhAkhara chai sahara heThe basa cha saha dolau koTa cha talAva bAvar3I bar3I jAyagA cha gAMva 360 lagai ch| DoDIvAla, sIvANo, rAmaseNa, lohIyANo, bar3agAMva, gUdAU, rAr3adhaDo itarA to paraganA lAgai chai dharatI mAhai rajapUta maiNA, bhIla rahai chai| bar3I bAMdhI jAyagA cha ghaNI unAlI paraganai nIpaja cha / jodhapurarA dhaNI rau rAja cha // 8 // saM0 1301 kAnar3ade sonigarai jAlaMdharInAtharI davA susovanagiri upara gaDha kraayo| jAlaMdharInAtha jogI re nAMva Abai pahAr3aro nAma jAlaMdhara kahIje ch| saM0 1315 baizAkha sudi 9 jAlora gar3ha bhAMgo kAnar3ade vIramade rANagade kAma aayaa| noTa-isameM ullikhita saMvata galata hai, IsvI san hoto phira bhI vAstavikatA se nikaTa A sakatA hai| 78 1 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna tIrthamAlAoM meM svarNagiri . jAlora prAcIna tIrthamAlAoM meM sahasrAbdi se svarNagiri-kanakagiri-svarNazaila Adi aneka paryAyavAcI nAmoM se isa mahAtIrtha ko namaskAra kiyA gayA hai| kharataragaccha meM prAtaHkAlIna pratikramaNa meM bole jAne vAle "sadbhaktayA" saMjJaka sakala tIrthanamaskAra meM 'kanakagirau' aura 'svarNazaile' nAma do vAra Aye haiM jinameM se eka nAma isI svarNagiri ko uddezya kara likhA hai| svarNazaila nAma nimna padya meM hai zrI zaile vindhyabhRge vimalagirivarehyarbude pAvake vA sammete tArake vA kulagiri zikhare'STApade svarNazaile sahyAdrI cojjayante vipula girivare gUrjare rohaNAdrau zrI mattIrthakarANAM prati divasamahaM tatra caityAni vande // 3 // 'sakalArhat' stotra ke antima padya meM jo prasiddha giri tIrtha batalAe haiM unameM suvarNagiri kA kanakAcala nAma se ullekha kiyA gayA hai| yataH "khyAto'STApada parvato gajapadaH sammeta zailAbhidhaH zrImAn raktakaH prasiddha mahimA zatruJjayo maNDapaH vaibhAraH kanakAcalo'buIgiriH zrI citrakUTAdaya stana zrI RSabhAdayo jinavarAH kurvantu vomaGgalan // " aba terahavIM zatI ke jainAcArya zrI mahendraprabhasUri kRta tIrthamAlA vRtti kA mahattvapUrNa virATa ullekha dekhie bahuviha acchariya nihI rahoa paDahoa payar3a saadivyo| balabhiccagAi dunnivi jAlaure vIrajiNa bhavaNe // 86 // navanavaha lakkha dhaNavai alakhuvAse suvaNNagirisihare / nAhar3a niva kAloNaM thuNi vIraM akkhavasahIe // 7 // [ 79 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taha cira bhavaNe bIe vaMde caMdappahaM tao taDae paNaya jaNa pUriyAsaM kumara vihAraMmi siri pAsaM // 88 // TIkA - jAvAlipure zrI vIrajina bhavane ati bahu Azcarya nidhiH rathovarttate tatra tadA rathayAtrA pravarttatesma saca rathaH sajja svayameva upari niviSTAyAM zrI vIra mUrtI svayameva puramadhye saMcarati prakaTa sAdivyaH prakaTAtizayaH paTahazcAsti saca paTaho rathayAtrAyAM avAditaH svayaM puro garjate dvauca balabhRtyau puruSa rUpa pratibhAdharau vRSabha sthAne bhUtvA rathayAtrAyAM ratha vAhayata iti // 86 // | suvarNagiri zikhare yakSa vasati nAma prAsAde nAhar3a nRpa kAlIna nAhar3a nRpa vArake pratiSThitaM vIra zrI varddhamAnaM stuti viSayaM kuru kiM0 vi0 suvarNagiri zikhare navanavati lakSa dhanapatya labdha vAse navanavati lakSa pramANa dhanasya patibhiH alabdho vAso yatra yadAhi nAhar3a nRpa vArake 99 lakSa dhana svAminaH suvarNagiri zikhare vAsaM na prApuH koTi-dhvajA eva tatra tadA'vasanneti // 87 // yathA dvitIye cira bhavane ciraMtana prAsAde caMdraprabhuM vaMde tatastRtIye bhavane punaH kumarabihAre kumArapAla nRpa kArita prAsAde praNata jana pUritAzaM pArzva vaMde praNatAnAM janAnAM pUritAH siddhi nItA AzAyena / / 88 / / jaina satyaprakAza varSa 19 aMka 4-5 meM prakAzita muniprabhasUri kRta aSTottarI tIrthamAlA meM- 80 kuMkumalolo // 10 // u0 vinayaprabha kRta tIrthayAtrA sta0 ( gA0 25) jaina satyaprakAza varSa 17-1 / maMgala namivau nava pallava, sovanagiri samarI saphalau bhava, karivau vAhar3amerihi risaha saMti jAlauhi voro / siri sAcaurihiM bhImapallo vAyar3apuri vIro 4 saM0 1477 meM hemahaMsasUri likhita mAtRkAkSara caitya paripATI meM - jIrAuli jAlauri jUnaigaDha jiNa jAlahare / jiNahara jiNaha vihAri jAlaMdhari jamaNA tar3ihi // 11 // 32 meM-- sammeya sela settu jja ujjale abbuyaMmi cittaur3e / jAlore raNathaMbhe gopAlagirimmi vaMdAmi // 19 // ] zrI siddhasena sUrikRta sakala tIrtha stotra gA0 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapA jayasAgara kRta tIrthamAlA ( jaina satya prakAza varSa 22 aMka 8) sebhavithaNa jodhapura jAlora bhinnamAla mAM te jina namI Atma tAra / prAcIna tIrthamAlA saMgraha bhAga 1 ke avataraNapaM0 mahimA kRta caitya paripATI (pR. 58 ) meM jAlura gaDha mAM sudarU re, deharA chi uttaga re ca0 sahisa doya ikatAla syure lAla, pratimAsyu mujha raMga re ca0 sovanagiri mAM sAhibA re, upari vaNya prasAda re ca0 paMcyAsI pratimA kahuM re lAla, bhamarANIi ulhAsa re ca0 zIlavijaya kRta tIrthamAlA (pR0 103 ) se - jAlora nagari gajanIkhAna, pizuna vacana prabhu dhariyA jAna / bajaraMga saMghavI varIu jAma, pAsa pekhi nai jimasyu tAma // 25 // svAmI mahimA dharaNendra dharyo, mAnI malika ni valI vasi kryo| pUjI praNamI ApyA pAsa, saMgha caturvidha pUgI Asa // 26 // svAmI sevA taNi saMyogi, pAlha paramAra no TalIo roga / sola kosIsAM jinahari sari, hema taNA tiNikodhAM ghari // 27 // zrI jJAnavimalasUri kRta tIrthamAlA (pR0 136 ) meMsovanagiri tihAM nirakhiyo e, je pahilA jina ThAma / vividha deharA vaMdiyA niramAlar3I e praNamyAM te abhirAma manarahie // 42 // zrI meghavijaya kRta pArzvanAtha nAmamAlA ( pR0 150 ) jAlorau jagi jAgaI jI, maMDovara mana lAgai jii| paM0 megha viracita tIrthamAlA (pR0 54) ___ zrI jAlauri nayari bhInavAli, eka vipra bihu naMda vicAli / paM0 kalyANasAgara kRta pArzvanAtha caitya paripATI (pR0 70) ___ jAlorai jaga jAgato, saravADe ho sevaka sAdhAra / ratnAkara gacchIya hemacaMdrasUri ziSya jinatilakasUri kRta sarva caitya paripATI meM cArUpI phalaughI sAmIya pAsa, jAla urI nAgarI jai ucI pAsa / kalikuDi vANArasI mahurI pAsa, sacarAcari jagathiu pUrai Asa // 25 // jayanidhAna kRta pArzvanAtha stavana meMjIrAuli jAlora ujeNI, phalavadhi rAvaNa ima bahu khoNI, namiyai pAsakumAra // [ 81 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stavana stotrAdi saMgraha zrI nagarSi kRta jAlura nagara paMca jinAlaya caitya paripATI zrI guru caraNa namI karI, sarasati samarIjai, kaviyaNa'mADI tu bhalI, niramala mati dIjai ; harakha dharI hu~ racisyu heva vara ciyaparivAr3I, mana vaMchita sukha veli taNI, vAdhai varavADI // 1 // sohai jaMbUdIpa bhalu jima sovana - thAla, lAMbu joyaNa lAkha eka, tenu suvizAla ; te vaci meru mahIdharU, joyaNa lakha tuga, bharatakSetra dakhiNa dizi, teha thI ati caMga // 2 // madhyama khaMDi nayara ghaNAM, navi jANu pAra, zrI jAlura nayara bhalu, lakhimI bhaMDAra ; sovanagiri pAsai bhalu, vADI bana sohai, vanasapatI bahu jAti bhAti, dIThai mana mohai // 3 // maDha maMdira pAyAra' sAra, dhanavaMta nivesa, nyAyavaMta ThAkura bhalu, jANai savisesa ; sAvaya sAvI. dharamavaMta, dAtAra apAra, dayAvaMta dIsai ghaNA, karatA upagAra // 4 // jaina satya prakAza varSa 10 aMka 6 meM zrI aMbAlAla premacaMda zAha saMpAdita / 1. kavijana 2. zobhita 3. UMcA 4. sudara 5. prAkAra-gaDha 6. ghara 7. zrAvaka 8. zrAvikA 82 ] Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caMdrayA9 causAla sAra, poSadhazAlA 4 cyArI malI, paMca 5 ya jiNahara dIpatAM, taliyA- toraNa teja puMja, hiva' pahile vaMdaMtAM paMcANu N 95 vaci baiThu aNiyAlI chu locana hai hai be saravaMgi 13 n * 3 3. re, manohara tava sAra mUrati, pekhatAM mana (r3a) u hulasai 11, mukha dekhi pUnamacaMda bIhatu, gayaNa 12 maMDali jai vasai // 7 // 3. // DhAla // re, cukI 10 bahu sohai, dIThai mana mohai ; sohai suvisAla, kari pUjatA pratimA vIra jiNahari trisalA saMkaTa varaNana sahita jiNaMda bhAkamAla // 5 // ucI nAsA suya caMcu naI aNiyAlAM ati hU ketu maMna mohana jagajIvana re, bhavijana tujha darasani re, mana ciMtAmaNi re, kAmakuMbha jagabaMdhava ne vaMchita navi kUyarU, harU ; jiNesarU, manoharU // 6 // karU N varaNana kema torU, anaMta guNa nuM tU dhaNI, mukhi eka jIhA' 4 theva 15 buddhi, kema guNa jANu guNI // 9 // dIsatI, jIpatI ; suMdarU, ww karUM // 8 // jaga nAyakU, sukha - dAyakU ; sukha pAmIi, kAmIi16 // 10 // kAmIi je aratha saghalA, vIra jina tujha nAma thI, pAmIi bhaviyaNa kahai kaviyaNa, namaI je tujha bhAva thI // 11 // 9. caMdrovA 100 caukI 11. ullasita ho 12. AkAza 13. sarvAMga - saba 14. jIbha se 15. alpa 16. kAmanA karanA prakAra se [ 83 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // ddhaal|| hiva bIjai jiNa maMdiri jAsyu bhAva thI re ati moTai maMDANi, thuNasyu nemi jiNesara rAjIu re // 12 // samudravijaya bhUpati 17 kulagayaNa diNesarU18 re, mAtA zivAdevI pUta ; sohai re sohai re, rAjImatI vara sudarU re // 13 // mastaka mukuTa virAjai re, hema'2 rayaNa taNu re kAne kuDala sAra; jhalakai re jhalakai re, ravi zazi maMDala jIpatAM re // 14 // hiyai20 hAra tima bAhiM, aMgai dIpatAre avara vibhUSaNa sAra ; pekhI re pekhI re, saMgha sahu mani harakhIu re // 15 // jANe dhana ghanasAra 21 sudhArasa nIpanI re, kaya nija jasa ghana piMDa ; sohai re sohai re, nemi jiNesara mUratI re // 16 // causaya423 teDotara 22 jina pratimA sobhatUre, nemi jiNaMda dayAla ; vaMdu re vaMdu re, bhaviyaNa bhAva dharI sadA re // 17 // // DhAla // gIta gAna nATaka karI, nemi bhavana thI valiyA re; trIjai3 jiNahari maniralI, jAtAM bahu saMgha miliyA re // 18 // jaya jaya saMti jiNesaru namatAM vighana pulAyA23 re pUjatAM saMkaTa Talai, zubha dhyAni citta lAyA re... jaya jaya saMti jiNesarU, AMcalI, hathaNAura24 pura sudarU, vissasena45 bhUpAlA re, tasa kula-kamala-divAkara, sayala jIva rakhavAlA re'jaya jaya / / 19 / / 17. rAjAoM ke samudAya rUpa AkAza meM 18. sUrya 19. svarNaratna 20. hRdaya para 21. kapUra 22. 413 23. dUrahaTe 24. hastinApura 25. vizvasena 84 ] Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka pasU26 nai kAraNiM, nija jIvita navi gaNIyA re, pagilAgI sura vInavai, sAcA surapati thuNiyA27 re""jaya jaya // 20 // acirA kUkhi sarovara, rAjahaMsa avatariyA re, tINI avasari rAgAdikU, zrI jinaiM avahariyA28 re"jaya jaya // 21 // bhavabhaya bhaMjana jina tU suNI, laMchaNa masi29pagi lAgu re, migapati bIhatu miga sahI, hiva mujha nai bhaya bhAgu re""jaya jaya // 22 // tujha guNa pAra na pAmIi, tU sAhiba chaiM morA re, je tuma seva karai sadA, te sukha lahaiM bhalerA re "jaya jaya // 23 // ika 3 * sata paNavIsaya 125 bhalI, saMti sahita jina pratimA re, bhAvadharI je vAMdisiiM, te lahasIi vara padamA31 rejaya jaya // 24 // // ddhaal|| cauthai jiNahari heva, bhAva dharI ghaNu, jAsyu ati UlaTa dharI e, namasyu prathama jiNaMda, vidhi pUrava sadA, tIna payAhiNa syu karI e // 25 // nAbhi bhUpa kulacaMda, mAtA marUdevA uyari32 sarovara haMsalu e, avatariu jaganAha, trihuM nANe karI, pUrau niramala guNa nilu e // 26 // paDhama jiNaMda dayAla, paDhama muNIsara, paDhama jiNesara jagadhaNI e, paDhama bhikhAcara33 jANi, paDhama jogIsara, paDhama rAya tU bahuguNI e // 27 // Adi jiNesara deva, mUrati tuma taNI, bhavijana naiM sukha-kAriNI e, rUpa taNu nahIM pAra, teji tribhuvana, tribhuvana mohIi e // 28 // tU ThAkura tU deva, tU jaganAyaka, jagadAyaka tU jagaguru e, mAya34 tAya35 tU mIta 6, parama sahodara, parama puruSa tU hitakaru e // 29 // 71 ekottiri37 jiNa-biMba, tiNi kari sobhatI,riSabhadeva tujha mUratI e je vAMdai naranAri prahauThI. sadA, te jANajyo subhamatI e // 30 // 26. pazu-kabUtara ke 27. stavanA kI 28. apaharita kiyA 29. bahAne 30. eka sau pacIsa 31. zreSTha lakSmI 32. udara 33. bhikSAcara-bhikSu 34. mAtA 35. pitA 36. mitra 37. ikahattara [ 85 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ddhaal|| paMcama jiNahari jAyasyu re, jihAM ke pAsa jiNaMda, kukumarola namu sadA re, jimaghari kukumarola, jiNesara tU mhimaavNt"||31|| sovana sama tujha mUratI re, sapata38 phaNAmaNi sobha, je tujha nAma japai sadA re, te pAmai navi khobha39 "jiNe0 // 32 // sAyaNI40 DAyaNI41 joyaNI42 re, bhUta preta na chalaMti43, roga soga sahu upasamai re, je tujha pUja44 karaMti jiNe // 33 // dharaNarAya padamAvatI re, ahonizi sAre seva, ThAmi ThAmi tUM dIpatu re, tujha samavar3i nahi deva jiNe // 34 // tujha guNa pAra na pAmIi re, tU chai guNa bhaMDAra, je tuma seva karaiM sadA re, te pAmaiM sukhasAra jiNe0 // 35 // ||ddhaal|| ciiparivAr3I je karaiM mAlhaMtar3e, prahaUgamatai sUra45, suNisudara prahaU0, bodhi bIja pAmaiM ghaNu e mAlaMtar3e tasa ghari jaya saMpati pUra" suNi0 // 36 // tasa ghari uchava navanavAe mAlaMtar3e tasa ghari jaya jayakAra, tasa ghari ciMtAmaNi phalyu mAlaMtar3e te jANu suvicAra suNi0 // 37 // sasi rasa vANa sasI (1651) suNue mAlaMtar3e, te saMvacchara jANi, bhAdava vadi taiyA 6 bhalIe mAlatar3e, suraguruvAra vakhANi suNi0 // 38 // // kalaza // nayara zrI jAlura mAhai, caita paripATI karI, e tavana bhaNatAM anaiM suNatAM, vidhana sava jAiM TarI47, tapagaccha nAyaka sumatidAyaka, zrI hIravijaya sUrIsaro, kavi kuzalavaradhana sIsa pabhaNai, 'nagA' gaNi vaMchiya kro||39|| // iti zrI jAlura nagara paMca jinAlaya caitya pripaattii|| (71) 38. sAta 39. kSobha 40. zAkinI 41. DAkinI 42. yoginI 43. chala-kapaTa kare 44. pUjA 45. sUrya 46. tRtIyA 47. TalajAya Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI matikuzala kRtam jAlora maNDaNa SaT jiNahara stavanam dUhA-soraThA sakala sadA sukhadAya, sAnidhakArI sevakAM / jAlorai jinarAya, SaT jinahara namu khNtisyu||1|| pArasanAtha sAMti RSabha prasiddha, deM siddha, mahAvIra nemIsaru / paratA pUrai pAsajI // 2 // rAga-soraTha DhAla-dhanarI soraThI Aja divasa Ugo bhalau he sahIyAM, pekhyA pArasanAtha / mana gamatI AvI milyau ho jI, sUdhau zivapura sAtha / / 3 / / praNamau pAsajI, bahinI vaMdI he bhAvasu bhagavAna / AMkaNI // Arati dukha dUre gayA he sahIyAM, pragaTayo puNya paDUra / bhava bhaya bhAgau bheTIyAM ho jI, harakhyo Aya hajUra ||4||pr0|| DhAla-manahara lAhI loja ho sAhibA jinavara nAma suNIne ho harakhIyo, vIrAM meM mahAvIra ji. arIya utheDyA ho ApaNA, hiva kari mAharI bhIra ji0 // 5 // mahira karIjai ho moparA, mAharI to pari mAMDa ji0 / mAta piyA nai ho mUki nai, chorU jAi kihAM chAMDa ji0 // 6 // tai aparAdhI ho tArIyA, hiva kari mAharI sAra ji.| para upagArI ho tu sahI, tArika virUda cItAri ji0 // 7 // [ 87 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DhAla--alabelau hAlI hala khaDa ho nema jiNesara nirakhIyau ho, harakhIyau mAharau cIta / mugati mahelI melivA mona miliyau ho mana melU AvI mIta // 8 // sahU Asa phalI mana mAhilI ho, monai miliyo ho aMtarajAmI Ai |shuu. viNa kahIyAM mana vAtar3I ho, jANa upaje jeha / bhAgya udai maiM bheTIyo, sahuvaMchita pUraNa' sAmI eha ||9||shuu0|| DhAla-mukhanai motI lyAjyo rAja mukhanai motI lyAjyo kAMi mAharI mudita karejyo rAja, mAharI mudita krejyo| nija tana dAna dei nai rAkhyau, pUraba bhava paarevii| eha viruda sAMbhali hUM Ayau, hivamujha sujasa gahevau rAja ||10||maa0|| saraNa rAkhau saMti jiNesara, ehija araja amhaarii| parama sanehI aMtara pari hari, valijAUbAra hajArI rAja ||11||maa0|| DhAla-jhiramira varasa meha jharokhai koilI ho lAla jha0 pAMcamai bhavaNe prathama jiNesara pekhIyau ho lAla ji0 / mAnava janama pramANa maiM Aja e lekhIyau ho lAla maiM / marudevI suta mahiyala mahimA sAgara ho lAla ke ma0 / sudha samakita rau Aja AkhAM tujha AgarU ho lAla A0 // 12 // paya juga pravahaNa rUpa bhavodadhi tArivA ho lAla bha0 / mujha nai miliyau Ai, sayala dukha vArivA ho lAla sa0 / Aja saryA sahu kAja, nivAjyau kari dayA ho lAla ni / mana sudha zrI mahArAja karI mopari mayA ho lAla ka0 // 13 // DhAla-paMthIr3Ano AsyA pUraNa milIyo pAsajI re, dAika devA avicala rAja re| kaMcana nI pari kasavaTIya kasyojI, kor3i samArai vaMchita kAja re // 14 // Aja manoratha phalIyA mAharA re, pAyau pUraba bhavanau sAma re / sevA saphalI thAsI ehanI re, mahIyala vadhasI mAharI mAMma re ||1||aaj0|| 88 ] Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paratau pUgau pahilI pAsa nau re, sevA thI lahyA lIla vilAsa re / hiva vali caraNa gahyA prabhu tAharA re, pUro vaMchita pAsa ulhAsa re ||16||aaNj0|| ||klsh // ima namyA jinavara parama hita ghara, jAlaura ati aastaa| nava niddha namatAM dIye iNa bhava, parabhavai sukha sAsatA // saMvata satarai sai satAvIsa (1727) jeTha sudi cavadisa din| matikuzala zrI mahArAja bheTayAM, mAnava bhava saphalo giNe // 17 // // iti zrI jAlaura maMDala SaT jiNahara stavanaM samAptam // zrI pAzrva jina stavana rAga-sAraMga DhAla-paMthIr3AnI mujha mana bhamarau tujha guNa ketakI re aTakANau pala dUri na jAi re / mUrati mohai mohanavelaDI re, nirakhaMtAM khiNa tRpti na thAi re // 1 // 10 // pUnima sisa mukha sohai svAMma nau re, dIpazikhAsI nAsA eha re| adhara pravAlI sama raMga jANIyai re, aNIyAlI aMkhar3I bahu neha re ||2||mu0|| sakaMdha kalasa sohai ati devanA re, kAna kuDala sisihara sUra re / sapata-phaNAmaNi dai sukha sAsatA re, pAsa namyAM pAtika sahu dUri re ||3||mu0|| tu revA huM gavara sama sahI re, huM kekI tU meha samAna re| tu caMdo huM cakora taNI para re, cakavI citta cAhai jyU bhAna re ||4||mu0|| haMsa to mAnasarovara chor3i ne re, navi jAya kiNa saravara pAsa re / tima hUM hariharAdika deva nai re, navi sevu dhari mana ulhAsa re||5||mu0|| nihacau eka kiyau maiM ehavaure, bhava bhava tu hija deva pramANa re / jau tila kUr3a kahuM iNa aksarai re, to mujha tumacI ANa re||6||10|| cola majITha taNI para mAharo re, mana lAgau tosyu ikatAra re| matikuzala kahai kara jor3I karI re, avasari karajyo amhacI sAra re ||7||mu0|| // iti zrI pArzva stavanaM samAptam // [ 89 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvaNyasAgara kRta zrI sovanagiri mahAvIra jina stavana vIra jiNesara jagi rAyA, sovanagiri Upari meM pAyA / locana doya amI lAyA, jaba sAhiba mujha nijareM AyA // 1 // khatrIkuNDa nayareM jAyA, sIdhAratha rAya re kuli aayaa| trizalA naMdana maiM dhyAyA, saba iMdra iMdrANI mila gAyA // 2 // saMvata sola ikyAsI, jayamalajI hIyeM vimAsIyeM / muhUrata paritiSThA velA, bahu paMDita jana kIdhA bhelA // 3 // saMgha saha ne zrIphala ApI, caitrI badi paMcami dina thaapii| jayasAgara paMDita rAyA, paratiSThA kari bahu sukha pAyA // 4 // jAlora nayara nI pUgI ja ralI. tihAM paratikha dIseM saraga purii| jAlora nagara no saMgha bhAvI, pUjo pratimA Upari AvI // 5 // sAta ATha milI TolI, zrI vIra bhuvana phire dolii| muhaNota jasA no suta jIvo, teM kaliyuga meM thApyo dIvo // 6 // megha taNI pari tu varaseM, sovanagiri liSamI tu kharace / kAne kuDala doya lAyA, jANe caMda sUrija saraNe AyA // 7 // caMdra A sakharA lAyA, jANe mukhamala su maMDapa chAyA / tujha guNa jehaNe mana vasIA, so naranArI A saraNe AyA // 8 // pApIrA tu mada cUro, puNyaMvata nI tu paratA puureN| sAhiba suNi ika vInati morI, bhavi bhavi deyo sevA torI // 9 // 90 ] Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kalaza // iha akala mUrati sakala sUrati sovana girivara thApanA / gajasiMha rAjeM tUra vAjeM nahiMa kArija vijeMdevarAyA mujha suhAyA sevA karIyeM muhaNota jayamala zikhara cohaDyo sevA pApanA || pAyanI / saphalI sAmanI // 10 // paMDita meM paradhAna dinakara jeMsAgara tasa nAma letAM ridaya dharatAM pApa na rahe zrI vIra dekhyAM pApa nAseM aMga ema jaMpe dejyo sagalI lAvaNyasAgara // iti zrI mahAvIra stavana / / paMDita jatI / ekA ratI // ApadA / nAseM saMpadA // 11 // [ patra 1 abhaya jaina graMthAlaya naM0 11990 ] kavi palhu Adi kRta SaTpadAni se zAMtinAtha varNana so jayau saMtinAho, kAsava kula maMDaNo kaNaya vanno cAlIsa pamANo, jAlaure jayau saMtiyaro // 1 // dha karau saMti saMghassa saMti jugapavara jiNesara saMti sayala naresara airA naMdaNu loyalsa saMti udayaha devahi jAi rAi visaseNaha cakku lacchi paricatta jayai jiNa pAva vihaMDaNu kammaTThe karaDi ghaDa paMcamuhu bhaviyaloya bhava bhaya haraNa jaya jaya jayahi jayahi jaya saMtiyara saMtinAhasivasuha karaNa // 5 // vikkamauri jayasalameraha saMtinAhu vijjAuri bAhaDameraha titthesaru jiNa vIru, pAsajiNu sirimAli, paDhama jiNu vasupujja sAmi kAhu caMda pahu palhaNanayari solasamu caramu jiNu jAlauri, bhaviya namaha diDha cittu dhari risahesaru paNamahu cittaur3i jima na par3ahu saMsAra sari // 9 // sumarahu paramesaru [ 91 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnapramoda gaNi kRta zrI suvarNagiri maNDana pArzvanAtha stavanam vimala guNa nidhAnaM kevala zrI pradhAnaM sakalaM sukha vidhAnaM jyotiracyaM dadhAnaM / duritabhidavadhAnaM zreyasAMsaMnidhAnaM jinamupasama dhAnaM naumi pArvAbhidhAnaM // 1 // bhavika kumudacandrastyakta doSo vitandra pramada dama samudra puNya padmA subhadra / praNata suranarendra saukhyakArI jinendro jayata nati dayAstajjitAnaGga mudra // 2 // azvasenA vanInAtha ramyAGgajaM pannagAdhIza padmAzritAM hayaM bhujaM / tatvadhIsaudadhI pAnu kAraM sadA bhavya satvA vibhu saMzriyadhvaM mudA // 3 // indranIlaGga varNa niraMhastataM vAsavAcArya vAcA magamya strutaM / tvAMsi mArAdhayaMti trisadhyayake pArzva dhanyAhya pAstAnyakRtpAstake // 4 // satya vidyA tapaH zrI praNetApradhI rugra vaMzAMbarA harmaNi dhIradhI / pArzva nAtho janai namyate..... ma prAgvilInAthi mithyA tamo vibhrama // 5 // drAgbhavAbdhivvuDajjaMtu potopamaH kopathidhva....... viddhaM sa pUSottama / kAma mutphulla padmAnanaH pAraga pAvaM yakSAccita stvaM jayAM ko raga // 6 // vAmodarodAra saromarAlaM tIrthAdhirAja suyazo vizAlaM / dhyAyantiye tvAM paramAtma rUpaM bhavyA labhante prabhutA svarUpam // 7 // gIrvANa dhe.............."kAma pra......."nAMtvada / bhAvai vizva pUjAtisayA... " // 8 // .........."ra janana vrata kevala zrI sidyutsa vAgala............. sushrii| loka nayI ? pramada vRnda sukha pradAni kuryAjjino bhavinRNAM sa samIhitAni // 9 // gADhaM saThogra kamaThoru tapo tidharma nirmAtha pAtha utabhASita zuddha dharma / sphajjitphaNA maNi vibhA vizathI kRtAsa pArzva prabhurjayati sarba jagatprakAsa // 10 // 92 ] Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama puruSa nava hasta tanu bhagavaMta mananta guNaM sutatu nata pUrita kAma ma kAma minaM prayatAH kRtino bhajatArya jinaM / / 11 / / kanakAdripurA tula caitya ramA vara bhUSaNa pArzva nirasta tama sakalAnimanobhigatAnisatAM kila pUraya vizva pate sukRtAM // 12 // itthaM suvarNagiri maNDana pArzvanAtho bhaktayA zrutaM sabhavinAM mahimA sanAtha / zrI ratnadhIra suguro raNu bhAvatastu jJAnapramoda gaNinA prabhutA pradostu // 13 // // iti zrI pArzvanAtha stavanam // zrI mahAvIra bolikA tAgujjara nArihi iha saMsArihi maNi hayau ANaMdu / tA tisalahi naMdaNu kamma vihaMDaNu vaMdaha vIra jiNiMdu / tA kaNayaha kalasU amiyaha varisU sumai maNahara dNddu| tA sahiyaha diTThai pAU phiTTai rorU jAi saya khNddu||1|| tA vahila saMjoI turiya ticoi laggau maNi uMmAhu / tA dhannu nakhatta divasa sumuhuttU jahi vaMdaha jiNa naahu|| tA riddhihi sahitI aMgi namaMtI pahutI saM parivAri / tA kArahi sohA jaNa maNa mohA jAlauraha majjhAri // 2 // tA paMkaya nayaNI sasahara vayaNI muhi kudujjala daMta / tA pINa paohari sassa kisoyari mayagala jiva malhaMti // tA UyaTi kijjhahi par3i pahirijjahi kaMcuya tADiya neu / tA mAMkuNi jhINI lATaka vINI kajjali aMgiya netra // 3 // tA tilaya kareviNu dhar3ai raeviNu muhi sugaMdhu taMbolu / tA mayamaya caMgI nava nava bhaMgI maMDiya tAi kapola / / tA pAe neura vAhA keura koTahi nava saru hAru / tA sovana cUr3A pahirahi rUr3A valayA jhaNu huNakAra // 4 // tA caMgI vAlI pahirahi pAlI kani kuDala jhalikati / tA kaNayai kaMThI ratanihi khaMcI vara khikhiNi vajjati / / tA bhattihi juttau jiNahari jaMti nayaraha hUyau khohu / tA tihiM siNagArI mannohArI mohiu sayalu vi lou // 5 // [ 93 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA kArahi maMDaNU dohaga khaMDaNu pahirAvaNI tA vali maMDAvahi bhogu karAvahi agari kapUra tA abhau diyAvahi pUya rayAvihi vayaNu bharahi tA kelihi khaMbhA naccahi raMbhA suraMga | sucaMgu // kappUra / vajjahi naMdiya tUra // 6 // harisihi tiva naccati / tA ghoDu kudeviNu maMgala deviNu tA raMbhA haraNI suravara gharaNI jima ajjavi samaraMti // tA gujjara ramaNI suhuguru vayaNI ucchau karahi tA miliyau loU huyau pamoU jayau jayau jiNa 94 ] 4 tA udaya-vihArU tA asura suriMdA khayara nariMdA pakkhivi tA tAsu paiTThA kiyai visiTThA sIsa jayavaMtU tA dhamma kahaMtU jagi sAroddhArU kAriu kuladhari dhuNAviu jiNisarasUri suraMmu / maMti / sI dhuNaMti // // zrI mahAvIra bolikA samAptA // dhammu // 7 // iMdu | muNidu // 8 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni jinavijayajI ke prAcIna jaina lekha saMgraha se jAlora - svarNagiri ke abhilekha ( 1 ) kula gRhaM dharma vRkSAla vAlaM manye mAMgalyamAlA praNata (1) " ( sAkSA ?) trailokya lakSI vipula zrI mannAbheyanAtha krama kamala yugaM maMgalaM vastanotu / bhava bhRtAM siddhi saugha praveze yasya skandha pradeze vilasati gavala zyAmalA ku talAlI // 1 // zrI cAhumAna kulAMbara mRgAMka zrI mahArAja aNahilAnvayo dbhava zrI mahArAja AlhaNa suta / (2) "ryAvalI durlalita dalita ripu bala zrI mahArAja kIrtipAla deva hRdayA naMdi naMdana mahArAja zrI samarasiMha deva kalyANa vijaya rAjye tatyAda padmopajIvini nija prauDhimA tireka tiraskRta sakala pIlvAhikA maMDala ta [ska ]ra vyati kare rAjya cintake jojala rAjaputre ityevaM kAlaM ( le ) pravarttamAne / (3)...... [f] rapukula kamalenduH puNya lAvaNya pAtraM naya vinaya nidhAnaM dhAma sauMdaryya lakSmyAH dharaNi taruNa nArI locanAnaMda kArI jayati samarasiMha kSmApatiH siMha vRttiH // 2 // tathA // autpattikI pramukha buddhi catuSTayena nirNIta bhUpa bhavano cita kAryaM vRttiH / yanmAtulaH samabhavat kila jojalAhvo / (4) -- (dodda Da ? ) khaMDita duraMta vipakSa lakSaH // 3 // zrI caMdragaccha mukhamaMDana suvihita yati tilaka suguru zrI zrIcandra sUri caraNa nalina yugala durlalita rAjahaMsa zrI pUrNa bhadrasUri caraNa kamala paricaraNa catura madhukareNa samasta goSThika samudAya samanvitena zrI zrImAla vaMza vibhUSaNa zreSThi yazodeva sutena sadAjJAkAri nija / (bhrA ) tR yazorAja jagadharavidhIyamAna nikhila manorathena zreSTi (SThi ) yazovIra parama zrAvakeNa saMvat 1239 vaizAkha sudi 5 gurau sakala trilokI talA bhoga bhramaNa parizrAM [ ta ] kamalA bilAsinI vizrAma vilAsa [ 95 (x)**** Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMdiraM ayaM maMDapo nirmArpitaH // tathA hi // nAnAdeza samAgatai nava navaiH strI pusa vargermu [ hu ] ryasyai-- (6)-~~-~~~-~~-~-bAvalokana parena tRpti rAsAdyate / smAraM smAramayo yadIya racanAvaicitrya visphUrjitaM teH svasthAna gataM rapi pratidinaM sotkaMTha mAvarNyate // 4 // vi [ zvaM ] bharAvara vadhU tilakaM kimetallIlAraviMda matha kiM duhitu payodhe: / dattaM surairamRta kuMDamidaM kimatra yasyAvalokanavidhau vividhA vikalpA ||5|| garttApUreNa pAtAlaM / (7) " ( vistAre ? ) [ Na ] mahItalaM / tu gatvena nabho yena vyAnaze bhuvana trayaM // 6 // kiMca // sphUrjjad vyoma saraH samIna makaraM kanyAli kuMbhA [ ku ] laM meSADhya sakulIra siMha mithunaM prodyadvRSAlaMkRtaM / tArA kairava midudhAma salilaM sadrAja haMsAspadaM yAvattAvadihAdinAtha bhavane naMdyAdasau maMDapaH // 7 // kRtiriyaM zrI pUrNabhadrasUrINAM // bhadramastu zrI saMghAya // ( 2 ) ( 1 ) OM / / saMvat 1221 zrI jAvAlipurIya kAMcanaf [ga]ri gaDhasyopari prabhu zrI hemasUri pratibodhita zrI gurjaradharAdhozvara paramArhata caullakya / (2) mahArA [ ja ] dhirAja zrI [ ku ] mArapAla deva kArite zrI pA [ pUrva ] nAtha satkamU [ la biMba sahita zrI kuvara vihArAbhidhAne jaina caitye / sadvidhi prava [ rtta ] nAya vR [ bR] hRdgacchIya vA (3) dIMdra zrI devAcAryANAM pakSe AcaMdrAkkaM samarpite / / saM0 1242 varSe etadda sA [zA ] dhipa cAhamAna kula tilaka mahArAja zrI samarasiMha devAdezena bhAM0 pAsU putra bhAM0 yazo / (4) vIreNa sa [ mu]ddhate zrIbhadrAjakulAdezena zrI de[ vA ]cArya ziSyaiH zrIpUrNa devAcAryeH / saM0 1256 varSe jyeSTha su0 11 zrI pArzvanAtha deve toraNAdinAM pratiSThA kArye kRte / mUla zikha (5) reva ca kanakamaya dhvajAdaMDasya dhvajAropaNa pratiSThAyAM kRtAyAM // saM0 1268 varSe dIpotsava dine abhinava niSpanna prekSAmadhyamaMDape zrI pUNNaMdevasUri ziSyaH zrI rAmacaMdrAcAryai [ : ] suvarNamaya kalasAropaNa kRtA / / su ( zu ) bhaM bhavatu // cha // 96 ] Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) 1. OM / / [ saM ] vat 1353 [ varSe ] 2. vai [ zA ] kha badi 5 | some ] zrI 3. suvarNagirau adya eha mahA4. rAjakula zrI sAma (maM) tasiMha 5. kalyANaM (Na) vijayarAjye ta - 6. tpAdapadmopajIvini 7. [ rA ] jazrI kAnhar3a deva rA5. jyadhurA (mu ) dvahamAne ihai 9. va vAstavya saMghapati guNadha 10. ra Thakura AMbar3a patra va (Tha) kura 11. jasa pu [tra ] sonI mahaNasIha 12. bhAryA mAlhaNi putra [ sonI ] rata13. na [ siM ] ha NAkho mAlhaNa gajasIha 14. tihaNA putra [ so ] nI narapati ja15. yatA vijayapAla [ na ] rapati bhA - 16. ryA nAyaka devi ( vI ) putra lakhamIdha 17. ra bhuvaNapAla [ su ] haDapAla dvi 18. tIya [ bhAryA jAlhaNa devi (vI) i19. tyAdi kuTaMva (TuMba ) sahite [na] bhA - 20. nAyaka devi ( vI ) [ zraM ] yorthe 21. deva zrI pArzvanAtha caitye paMca 22. mI bali nimitta ( ttaM ) nizrA [ ni ] kSe 23. pa [ha] TTamekaM narapatinA datta ( tta N ) 24. tat ( d ) bhATakena deva zrIpA [ pUrva ] 25. nAtha goSTi (SThi) [kai : prati ba] rSaH (SaM) 26. AcAM (caM) drArkaM paMcamI va (ba) li: 27. kAryA (ryaH ) [ || zubhaM ] bhava [tu] ||ch / ( 4 ) (1) // 0 // saMvat 1681 varSe prathama caitra vadi 5 gurau adya ha zrI rAThor3a vaMze zrI sUrasiMgha paTTe zrI mahArAja zrI gajasiMhajI / [ 97 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vijayirAjye muhaNotra gotre vRddha usavAla jJAtIya sA0 jesA bhAryA jayavaMtade putra sA. jayarAja bhAryA manoratha de putra sA0 sAdA subhA sAmala suratANa pramukha parivAra puNyArthaM zrI svarNagiri gaha (Dha) du (3) goparisthita zrImat kumara vihAre zrImati mahAvIra caitye sA0 jesA bhAryA jayavaMtade putra sA0 jayamalajI vRddha bhAryA sarUpade putra sA0 nahaNasI sundaradAsa AsakaraNa laghubhAryA sohAgade putra sA0 jagamAlAdi putra pautrAdi zreyase (4) sA0 jayamalajI nAmnA zrI mahAvIra biMbaM pratiSThA mahotsava pUrvaka kAritaM pratiSThitaM ca zrI tapAgaccha pakSe suvihitAcAra kAraka zithilAcAraNa [ nighA ]raka sAdhu kriyoddhAra kAraka zrI ANaMdavimalasUri paTTa prabhAkara zrI vijayadAnasUri (5) paTTa zRMgAra hAra mahAmlecchAdhipati pAtazAhi zrI akabara pratibodhaka taddatta jagadguru virudadhAraka zrI zatrujayAditIrtha jIjIyAdi karamocaka taddatta SaNmAsa amAri pravartaka bhaTTAraka zrI 6 hIravijayasUri paTTa mukuTAyamAna bha0 (6) zrI 6 vijayasenasUri paTTe saMprati vijayamAna rAjya suvihita ziraH zekharAyamANa bhaTTAraka zrI 6 vijayadevasUrIzvarANAmAdezena mahopAdhyAya zrI vidyAsAgara gaNi ziSya paMDita zrI sahajasAgaragaNi ziSya paM0 jayasAgara gaNinA zreyase kArakasya / (1) // saMvat 1683 varSe ASADha badi 4 gurau zravaNa nakSatre / (2) zrI jAlora nagare svarNagiri durge mahArAjAdhirAja mahArAjA zrI gaja siMhajI vijaya rAjye / (3) mahuNotra gotra dIpaka maM0 acalA putra maM0 jesA bhAryA jaivaMtade pu0 maM0 zrI jayamalla nAmnA bhA0 sarupadedvitI (4) yA suhAgade putra nayaNasI sudaradAsa AsakaraNa narasiMhadAsa pramukha kuTuba yutena sva zreyase // zrI dharma (5) nAbiMba kAritaM pratiSThitaM zrI tapAgaccha nAyaka bhaTTAraka zrI hIra vijayasUri paTTAlaMkAra bhaTTAraka zrI vijayasena. [ sUribhiH ? ] // 98 ] Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) // saMvat 1683 varSe / ASADha badi 4 gurau sUtradhAra uddharaNa tatputra toDarA Isara / (2) TAhA dUhA horAkena kArApitaM pratiSThitaM tapAgacche bhA0 zrI vijayadevasUribhiH / (7) zrImadravatakAbhidhe zikhariNi zrIsAraNAdrau ca yadvikhyAte bhuvi nandivaddhana girau saugaMdhike bhUdhare / ramye zrIkalazAcalasya zikhare zrInAtha pAdadvayaM bhUyAtpratyahameva deva ! bhavato bhattayAnataM zreyase / (1) // 60 / / saMvat 1681 varSe prathama caitra vadi 5 gurauzrI (2) zrImuhaNotragotre sA0 jesA bhAryA jasamAde putra sA0 jayamala bhAryA sohAgadevI zrI AdinAtha biMbaM (3) kAritaM pratiSThAmahotsava pUrvakaM pratiSThitaM ca zrItapAgacche zrI 6 vijayadevasUrINAmAdezena jayasAgara gaNena (nninaa)|| (9) (1) saMvat 1684 varSe mAgha sudi 10 some zrI meDatAnagara vAstavya Ukeza jJAtIya (2) prAmecA gotra tilaka saM0 harSA laghu bhAryA manaraMgade suta saMghapati sAmIdAsakena zrIkuthunAtha biMba kAritaM pratiSThitaM zrI tapA gacche zrI (3) tapAgacchAdhirAja bhaTTAraka zrIvijayadebasUribhiH // AcArya zrIvijaya siMhasUri pramukha parivAra pari karitaiH / zrIrastu / (10) (1) // saMvat 1175 vaizAkha badi 1 zanau zrIjAbAlipurIya caitye SAM (?) gata zrAvakeNa vIraka putreNa ubocana putra zubhaMkara rehaDAnyA (?) sahitena [ 99 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) tatputra debaMga devadharasyAM (?) putreNa tathA jinamati bhAryA procchA tsAhitena zrIsuvidhinAya devasya khatake dvArakAritaM dharmArthamiti // maMgalaM mahAzrIH / ( 11) __ 9 saMvat 1294 varSa (rSe) zrImAlIyazre0 vIsala suta nAgadeva statputrA delhA salakSaNa jhaapaakhyaaH| jhAMpAputrobIjAkastena devar3a sahitena pitRjhAMpA zreyorthaM zraujA (vA) lipurIya zrImahAvIra jina caitye karodi: kAritA / / zubhaM bhvtu|| (12) (1) // saMvat 1320 varSe mAgha su(2) di 1 some zrInANakIya ga(3) ccha pratibaddha jinAlaye sahA(4) rAja zrIcaMdanavihAre zrI(5) kSIvarAyezvara sthAnA (na) pa(6) tinA bhaTTAraka rA [va] la la(7) kSmIdhareNa devazrI ma [hA(8) vIrasya Asauja mAse / (9) aSTAhnikA pade dramANAM (10) 100 zatamekaM pradattaM // tadvyA (11) jamadhyAta (t ) maThapatinA goSThi(12) kaizca drama 10 dazakaM becanI (13) yaM pUjA vidhAne deva zrImahAvIrasya / / ( 13 ) (1) 90 // saMvat 1323 varSe mArgasu(2) di 5 budhe mahArAja zrI cA(3) cigadeva kalyANa vijaya(4) rAjye tanmudrAlaMkAriNi (5) mahAmAtya zrI jakSadeve / / (6) zrInANakIya gaccha pratibaddha(7) mahArAja zrI caMdanavihAre (8) vijayini zrImaddhanezvara (9) sUrau telagRhagotrodbha (10) venamahaM narapatinA svayaM (11) kArita jinayugala pUjA 100 ] Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) nimitta maThapati goSTi (SThi) ka(13) samakSaM zrImahAvIra deva - (14) bhAMDAgAre drammANA satA(15) ddhaM pradatta // tadvyAjodbhave(16) na drammArddhana necarkamAsaM (17) prati karaNIyaM // zubhaMbhavatu // (14) gauDIpArzvanAtha caraNa pavvAsana para zrI paramAtmane namaH / saMvadvaizvAnara kRtikA tanayAnana nAga-rohiNIramaNa (1863) pramite vasu nayanAzvavasudharA (1728) parimite zake ca pravata mAne mAsottama-phAlguna-mAsa valakSe pakSe dvAdazI 12 tithau bhRguvAsare kudakumudacaMca ccArucaMndra candrikAti vizada vilasadyazovitAna dhavalitAkhila jaganmaMDaleSu, taruNa taraNimaMDala samaprabhA'khaMDA'skhalita jayottha tApajvala jjvAlAmAlA-valIDhavaMri jana kAnanodbha ta prabhUta dhUmadhUsarita gIrvANapatheSu, rAjarAjezvara mahArAjAdhirAja zrI 108 zrImAnasiMgheSu, tatsuta zrImanmahArAja rAjakumAra zrI chatrasiMhajI vijaya pAlita zrIjAlora durge zrImadgavaDI pArzvanAtha jinendrANAmayaM prAsAdaH, zrIbRhad kharatara bhaTTArakIya gacchAdhirAja jaMgamayugapradhAna-bhaTTAraka kSIjinaharSasUrIzvaraiH pratiSThitaH / osa vaMzodbhava-baMdAbhidhAna gotrIya mukhyamaMtrI mu0 akhayacaMdraNa sutalakSmIcaMdrayutenA'yaM prAsAdaH kAritazca / kArigara somapurA kAzIrAma-kRtaH / [ 101 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caumukha maMdira meM RSabhadeva jI ke pabAsana para' samvacchubhe trayastrinnandake vikramAdvare / mAgha mAse site pakSe, candra pratipadA tithau / / 1 / / jAlandhare gar3he zrImAn, zrIyazasvanta siMha rAT / tejasA dyu maNiH sAkSAt, khaNDayAmAsa yo ripUn // 2 // vijayasiMhazca killAdAradharmI mahAbalI / tasminnavasare saMghe jIrNoddhArazca kAritaH // 3 // caityaM caturmukhaM sUrirAjendraNa pratiSThitam / evaM zrI pArzvacaitye'pi pratiSThA kAritA varA // 4 // osavaMze nihAlasya, codharI kAnugasya ca / suta pratApamallena, pratimA sthApitA zubhA // 5 // * na jAne kaba ina mandiroM para kabjA karake rAjya-karmacAriyoM ne sarakArI yuddhasAmagrI Adi bhara ke inake cAroM ora kAMTe lagavA diye the| vi0 saM0 1932 meM jaba zrImadvijayarAjendrasUrijI mahArAja jAlora padhAre to unase jinAlayoM kI yaha dazA nahIM dekhI gii| Apane tatkAla rAjakarmacAriyoM se mandiroM kI mAMga kI aura unheM aneka prakAra se smjhaayaa| parantu jaba ve kisI prakAra na mAne to sUrijI ne dRr3hatA pUrvaka ghoSaNA kI ki jaba taka tInoM jinAlayoM ko rAjakIya zAsana se mukta nahIM karavAUMgA, taba taka maiM nitya eka hI bAra AhAra lUMgA aura dvitIyA, paMcamI, aSTamI, ekAdazI, catudazI aura amAvasyA tathA pUrNimA ko upavAsa kruuNgaa| Apane saM0 1933 kA cAturmAsa jAlora kiyA aura yogya samiti banAkara vAstavika nyAya prApta karane ke hetu unheM jodhapura nareza yazavaMtasiMhajI ke pAsa bheje / kAryavAhI ke pazcAt rAjA yazavaMtasiMhajI ne apanA nyAya isa prakAra ghoSita kiyA- 'jAloragar3ha ( svarNagiri ) ke mandira jainoM ke haiM, isalie unakA mana na dukhAte hue zIghra hI mandira unheM sauMpa die jAeM aura isa nimitta unake guru zrIrAjendrasUrijI jo abhI taka ATha mahInoM se tapasyA kara rahe haiM, unheM jaldI se pAraNA karavA kara do dina meM mujhe sUcanA dI jAya / ' ___ zrIrAjendrasUrijI ke upadeza se jIrNoddhAra huA aura saM0 1933 mA0 sa0 1 ravivAra ko mahotsavapUrvaka pratiSThA karake unhoMne nau upavAsa kA pAraNA kiyaa| uparyukta zilAlekha aSTApadAvatAra caumukha jI ke mandira meM lagA huA hai| 102 ] Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarNagiri para sthita pustakAlaya meM rakhI huI khaMDita mUrtiyoM para nimna abhilekha haiM // 60 / / saMvat 1681 varSe prathama caitra vadi 5 gurau / // adyeha zrI jAlora mahAdurga vAstavya zrI kAber3iyA koThArI gotre paM0 jasavaMta bhAryA jasamAde putra / / maM0 rUpasI bhAryA rAjalade putra maM0 padamasI bhAryA sohAgade putra maM0 rahiyA kesava dvitIya putra maM0 devasI bhAryA raMgAde putra samaratha dvitIya bhAryA dADimade putra mAnasiM khetasI tRtIya putra dharamasI bhA0 laaddimde| pu0 pur| pramukha kuTumba zreyase zrImahAvIra biMbaM kAritaM pratiSThitaM tapA gacche zrIhIravijayasUri zrIvijayasenasUri paTTa zrI vijayadevasUriNA mAdezena paM0 sahajasAgara ziSya jayasAgara gaNinA / / 60 // saM0 1681 varSe prathama caitra badi 5 gurau zrI rAThaur3a vaMze mahArAja zrI gajasiMghajI raajye| zrI muhaNotra gotre sA0 ThAkurasI bhAryA jayavaMtade putra sA0 jayamala bhAryA rAjalade putra sA0 zrI sundaradAsa bhAryA zrI kuthunAtha biMba kAritaM pratiSThitaM ca zrItapA gacche zrI vijayadevasUribhiH / 60 // 1681 varSe caitra badi 5 coraveDayA gotre maM0 rAjasI bhAryA... nAmnyA zrI saMbhavanAtha biMbaM kAritaM pratiSThitaM zrI tapAgacche zrI 6 vijayadeva sUriNAmAjJayA jayasAgareNa / // 60 // 1681 varSe caitra badi 5 gurau // zrIvUDhatarA grAme saMciyA vUharA gotra sA0 vAchA bhAryA lADimade kAritaM zrI zAMtanAtha biMbaM pratiSThitaM zrI tapA gaccheza zrI 6 vijayadeva sUrINAmAjJayA paM0 jayasAgara gnninaa| // saMvat 1681 varSe siddha ? kalA bhAryA cugatU zrI munisubrata svAmI bibaM kAritaM pratiSThitaM tapAgakche zrI vijayadevasUribhiH / zrI zAMtinAtha ( pIle pASANa ) / [ 103 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa0 2029 vaizA0 zu0 6 mu0 kesavaNA vA0 ghor3A bhUramala oTamala hastI0 chagana munisubrata bi0 kA0 zre0 pannAlAla pArasamala sA0 vA0 zrI pratiSThAyAM prati bi. kA. paM0 zrI kalyANa zrI sobhA muni mukti pari zrI jAbAlIpure / sA 1948 mAgha sIta 5 pratiSThA kRtA bh| rAjendra / caraNa saM0 1955 phAguna kRSNa 5 gurau samasta saMghena vardhamAna jina pagalyA kAritaM pratiSThitaM bhaTTAraka zrI vijayarAjendrasUribhiH pratiSThAkRtA jasarUpajI tAbhyAM aaho| saMvat 1770 varSa vaizAkha sudi 12 satrA satradhara TAhAta satrA pAtAkena satra catarabhujaH / (caumukha mandira ke bAhara dibAla para ) / jAlora nagara meM topakhAnA nAma se prasiddha sthAna jo DI0 Ara0 bhaNDArakara ke anusAra kama se kama cAra devAlayoM kI sAmagrI se nirmita hai jinameM eka to sindhurAjezvara nAmaka hindu mandira aura anya tIna AdinAtha, pArzvanAtha aura mahAbIra svAmI ke jinAlaya the, inameM pArzvanAtha jinAlaya kile para thaa| 1-yaha lekha isa topakhAnA ke parasAla ke eka kone ke staMbhoM para utkINita hai| pahale eka zloka meM bha0 RSabha deva kI stuti hai aura bAda meM gadya meM mahArAjA kIttipAladeva ke putra samarasiMha deva kA ullekha hai ye kAttipAladeva cauhAna vaMza rUpa AkAza meM candra ke samAna, aNahilAnvayodbhava mahArAjA AlhaNa ke putra the| phira rAjaputra jojala kA nAma hai jo pIlvAhikA maMDala ke taskara kA damanakAraka thaa| bAda ke zloka meM samarasiMha kA varNana hai| ye jojala inake mAmA the aura parabatasara prAnta kA pAlavA hI upayukta pIlavAhikA maMDala hogaa| jisa mandira ke maMDapa kA yaha lekha hai usakA nirmANa zrImAlavaMza ke seTha yazodeva ke putra parama zrAvaka yazovIra ne apane bhrAtA yazorAja, jagadhara Adi ke sAtha karAyA thaa| candragaccha ke AcArya zrIcandrasUri ke ziSyapUrNabhadrasUri kA yaha yazovIra bhakta thA aura maMDapa kA nirmANa kAla saM0 1239 vaizAkha sUdi 5 ( I0 san 1183 tA0 28 aprela ) gurUvAra hai| zloka 4 se 7 paryanta maNDapa kI prazaMsA kI huI hai Isa prazasti kI racanA zrIpUrNabhadrasUri ne kI hai| 2-dUsarA lekha bhI isI topakhAnA kI meharAba para lagA huA hai| saM0 1221 meM zrI jAvAlipura ke kAMcana ( suvarNa ) giri gar3ha para hemacandrAcArya pratibodhita gUrjarezvara caulukya paramArhat mahArAjA kumArapAla dvArA nirmApita 104 ] Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha mUlanAyaka yukta 'zrI kuvara vihAra' nAmaka jinAlaya meM sadvidhi pravattita rahe isalie vRhad gacchIya vAdIndra zrI devAcArya ke pakSa-samudAya ko sadA ke lie sauMpA / phira saM0 1242 meM dezAdhipati cauhAna zrI samarasiMhadeva kI AjJA se bhAM0 ( mAMDAgArika-bhaDArI yA bhaDazAlI ) pAMsU ke putra bhAM0 yazovIra ne isakA samuddhAra kiyaa| phira saM0 1256 jyeSTha sUdi 11 ke dina rAjAjJA se zrI devAcArya ke ziSya pUrNadevAcArya ne pArzvanAthadeva ke toraNAdi kI pratiSThA kI aura mUla zikhara para svarNamaya daNDa-kalaza aura dhvajAropaNa kI pratiSThA kii| phira saM0 1268 meM dIpAvalI ke dina navIna nirmita prekSAmaNDapa kI pratiSThA bhI pUrNadevasUri ke ziSya zrI rAmacandrasUri ne svarNamaya kalazoM kI sthApanApratiSThA kii| vAdi devasUri ke praziSya aura jayaprabhasUri ke ziSya kavirAmabhadra ne 'prabuddharauhiNeya' nAmaka sundara nATaka kI racanA isI yazovIra ke nirmApita AdinAtha jinAlaya meM yAtrotsavAdi meM khelane ke lie kI thii| isake prArambha meM hI sUtradhAra ke muMha se yazovIra kI nimna vAkyoM dvArA prazaMsA kI hai| sUtradhAra zrI cAhamAnA samAna lakSmIpati pRthula vakSasthala kaustumAyamAna nirupamAna guNa gaNa prakaSau zrI jaina zAsana samabhyunnati vihitA sapatna prayatnotkaSauM proddAma dAna vaibhavodbha viSNu kIti ketakI prabala parimalollAsa vAsitA zeSa digantarAlau ki vetsi zrI madyazovIra-zrI ajayapAlau ? yau mAlatI vica kilojjvala puSpadantau zrI pArzvacandra kula puSkara puSpa dantau rAjapriyau satata sarvajanIna cittau kasto na vetti bhuvanAdbhuta vRtta cittau // isa avataraNa se vidita hotA hai ki yazovIra ke jaisA hI guNavAna usake ajayapAla nAmaka laghu bhrAtA thaa| ye donoM samarasiMha deva ke atyanta prItipAtra aura sarvajana hitaiSI va jaina dharma kI unnati ke abhilASI va dAnI the| usa samaya jAlora meM yazovIra nAma ke tIna dharmadhurandhara, rAjanItijJa va nAmAMkita vyakti the uparyukta prathama lekha ke yazovIra zrImAla the aura yazodeva ke putra the| dUsare ye bhAM0 pAsU (pArzvacaMdra ) ke putra the| tIsare yazovIra dharkaTa udayasiMha ke putra the aura duHsAdha upAdhi vAle mahAmaMtrI the| isI samarasiMha cauhAna ke uttarAdhikArI udayasiMha ke maMtrI the jinake abhilekhAdisaha vizeSa paricaya isI lekha meM anyatra diyA gayA hai| ye mahAmAtya ke parama mitra the| [ 105 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-yaha lekha uparyukta topakhAne kI pazcimI parasAla ke stambha para utkINita hai| yaha 27 paMkti kA lekha saM0 1353 baizAkha badi 5 ( I0 1296 tA0 23 apraila ) somavAra kA hai| suvarNagiri ke narezvara mahArAula sAmaMtasiMha aura unake pAdapadmopajIvI zrI kAnhar3adeva ke rAjajyakAla meM narapati nAmaka zrAvaka ne apanI dharmapatnI nAyakadevI ke puNyArtha apane usa makAna ko jo bAhara ke lie cAlAna hone vAle mAla ko rakhane meM kAma AtA thA, dharmadAya rUpa meM bheMTa kiyaa| usake bhAr3e kI AmadanI se prativarSa zrI pArzvanAtha devAlaya meM paMcamI ke dina vizeSa pUjAdi kArya karAye jAeM, yaha uddezya thaa| isa lekha meM yahIM ke adhivAsI saMghapati guNadhara kA nAma aura Thakura AMbar3a kI vaMzAvalI dI hai| usake putra Thakurajasa ke putra sonI mahaNasiMha kA putra hI dAnapati-narapati thA / mahaNasiMha ke do patniyAM thii| mAlhaNi aura tihunnaa| mAlhaNi ke ratnasiMha, NAkho, mAlhaNa aura gasiMha nAmaka putra the| dUsarI patnI tihuNA ke narapati, jayatA aura vijayapAla tIna putra the| ina sabakI 'sonI' upAdhi thii| narapati ke do striyA~ thii| 1 nAyaka devI aura 2 jAlhaNa devii| nAyaka devI ke putra lakhamIdhara, bhuvaNapAla aura suhar3apAla the| narapati kI prathama strI nAyaka devI ke puNyArtha usake parivAra dvArA yaha dharmadAya bheMTa kI gaI thii| 4-saM0 1681 caitra badi 5 gurUvAra ko rAThaur3a sUrasiMha ke uttarAdhikArI gajasiMha ke rAjya meM muhaNota osavAla sA0 jesA kI bhAryA jayavaMtade ke putra jayarAja bhAryA manorathade ke putra sA0 sAdA, subhA, sAmala, suratAna Adi saparivAra ne suvarNagiri durga sthita kumaravihAra ke zrImahAvIra caitya meM jesA-jasavaMta ke putra sA0 jayamalajI jinakI bar3I bhAryA sarupade ke putra sA0 nayaNasI, sundaradAsa, AsakaraNa the aura laghu bhAryA sohAgade ke putra sA0 jagamAlAdi putra pautroM ke zreyArya sA0 jayamalajI ne zrImahAvIra bimba kI pratiSThA mahotsava pUrvaka suvihita kriyoddhAraka tapAgacchIya zrI ANaMdavimalasUri ke paTTaprabhAkara zrIvijayadAnasUrihIravijayasUri-vijayasenasUri ke paTTa sthita zrIvijayadevasUri ke Adeza se mahopAdhyAya vidyAsAgara zi0 sahajasAgara ke zi0 paM0 jayasAgara gaNi ne kii| 5-saM0 1683 ASAr3ha badi 4 gurUvAra ko jAlora-svarNagiri durga para mahArAja gajasiMha ke rAjyakAla meM muhaNota maM0 acalA ke putra maM0 jasAbhAryA jaivaMtade putra maM0 jayamala bhAryA 1 sarUpade 2 suhAgade putra nayaNasI, sundaradAsa, AsakaraNa, narasiMhadAsa Adi kuTumba sahita apane zreyArthaM zrIdharmanAtha pratimA karAke uparyukta tapA gacchIya zrIhIravijayasUrijI ke paTTAlaMkAra zrIvijayasena sUri...... ne pratiSThA kii| 106 ] Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6--saM0 1683 ASAr3ha badi 4 gurUvAra ko sUtradhAra uddharaNa ke putra toDarA, Isara TAhA, dUrA, horAne banavAI aura A0 vijayadevasUri ne pratiSThA kI / - yaha lekha kisa sthAna khudA hai patA nahI, kevala 1 zloka hai jisameM raivatagiri, zikhara, sAraNAdvi, nandivarddhana giri, saugandhika parvata, zrIkalazaparvata para zrInAthajI ke caraza vandanA kA ullekha haiM / - 60 8 - saM0 1681 mitI caita vadi 5 gurUvAra ko muhaNota sA0 jesA - jasamAde ke putra sA0 jayamala bhAryA sohAgadevI ne zrI AdinAtha bhagavAna kI pratimA banavAkara zrI mahotsavapUrvaka tapA gacchAcArya zrIvijayadevasUri ke Adeza se jayasAgara gaNi se pratiSThita karavAI / 9 - saM0 1684 mAgha sUdi 10 somavAra ko meDatA nivAsI osavAla prAmecA gotrI saM 0 harSA kI laghubhAryA manaraMgade putra saMghapatisAmodAsa ne zrIkuMthunAtha biMba banavAkara tapA gacchIya kI vijayadevasUri AcArya vijayasiMhasUra ke pAsa saparivAra pratiSThA karAI / 10- - jAlora ke bAhara sAMDelAva nAmaka tAlAba para cAmuMDA mAtA ke mandira ke pAsa eka jhoMpar3I meM 'cosaTha jogaNI' nAma se prasiddha jaina pratimA para yaha abhilekha khudA hai / saM0 1975 vaizAkha badi 1 (san 1119 tA0 29 mArca) zanivAra ko jAvAlipurIya caitya meM vIraka ke putra khAMgata, ubocana ke putra zubhaMkara khehar3a ne svaputra devaMga - devadhara ? tathA bhAryA jinamati ke protsAhana se suvidhinAtha deva ke khattaka kA dvAra dhamArtha banAyA - isa prakAra kA ullekha hai / 11 - saM0 1294 meM jAvAlipura ke mahAvIra jinAlaya meM zrImAlIya seTha vIsala ke putra nAgadeva ke delhA, salakhaNa, jhAMpA nAmaka putroM meM se jhAMpA ke putra bIjA aura devA ne apane pitA jhAMpA ke kalyANArtha karodi: ( ? ) karAI, yaha abhilekha topakhAne meM lagA huA hai / 12 - saM0 1320 mAgha sudi 1 ko nANakIya gaccha pratibaddha jinAlaya meM mahArAja zrI caMdanavihAra meM zrI kSIvarAyezvara sthAnApati bhaTTAraka rAvala lakSmIdhara ne prabhu zrI mahAvIra svAmI ke Asoja aSTAhnikA kI pUjA ke lie 100 dramma die jisake vyAja meM se maThapati- goSThikoM ko 10 drama vyaya karanA hogA / ullekha vAlA yaha lekha topakhAne ke janAnA gailerI meM lagA hai aisA bhAMDAra - kara sAhaba likhate haiM / [ 107 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13-saM0 1323 mArgazIrSa zukla 5 budhavAra ko cAhamAna mahArAjA cAcigadeva ke rAjya kAla meM mahAmAtya yakSadeva jo usakA mudrAdhikArI thA-ke samaya nANakIya gaccha pratibaddha mahArAja zrI caMdana vihAra meM dhanezvarasUri ke vijaya zAsana meM telaharA gotrIya mahaM0 narapati ne apane nirmANa karAye hue jina yugala kI pUjA ke nimitta maThapati va gauSTika ke samakSa 50 dramma mahAvIra svAmI ke bhaMDAra meM pradAna kiye jisake vyAja arddha damma pratimAsa kI AmadanI se pUjA karAI jAya, ye ullekha hai| yaha lekha bhI topakhAnA. ke janAnA gelerI meM hai / 14-saM0 1863 ( zaka saM0 1728 ) phAlguna zukla 12 bhRguvAra ke dina mahArAjAdhirAja zrI mAnasiMha jI aura mahArAja kumAra zrI chatrasiMha jI ke vijaya rAjya meM jAlora durga meM zrI gaur3I pArzvanAtha bhagavAna kA yaha prAsAda vRhatkharatara gacchIya yuga pradhAna bhaTTAraka zrI jinaharSasUri jI ne pratiSThita kiyA osavAla vaMza ke baMdA ( mehatA ) gotrIya mukhya maMtrI muhatA akhayacaMdra ne apane putra lakSmIcaMda sahita isa prAsAda kA nirmANa kraayaa| somapurA kArIgara kAzIrAma ne bnaayaa| yaha lekha jAlora se pazcimottara koNa meM lAla daravAje se cAraphalA~ga dUra parakoTe ke bIca bane hue gaur3I pArzvanAtha jinAlaya ke caraNoM meM para khudA huA hai| prAcIna jaina lekha saMgraha ( jinavijaya ) ke lekhAMka 66 meM lUNivanasahI zilAlekha kI paMkti 13-14 meM // "zrI jAvAlipure zrI pArzvanAtha caitya jagatyAM zrI AdinAtha biMbadeva kulikA ca" phira paMkti 33 meM-"zrI jAbAlipure zrI sauvarNagirau zrI pArzvanAtha jagatyAM aSTApada madhye khattakadvayaM ca" // ye nAgapurIya barahuDiyA parivAra dvArA aneka sthAnoM ke maMdirAdi nirmANa kA ullekha hai-rAhar3a ke putra jinacandra bhAryA cAhiNI ke putra devacandra ne pitAmAtA ke zreyArtha banAyA thaa| 108 ] Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthoddhAraka zrI rAjendrasarijI mahArAja rAna kalakattA