Book Title: Ishanugrahavichar Dvantrinshika
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004676/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracita IzAnugrahavicAradvAjhizikA zabdazaH vivecana soLamI batrIzI samitilikhitaM pho. zikhaM caM thayu* Liard tte, saMsAra nidhanaM tmaja () SSSB SooB6th 000661 YOGO vivecaka : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA viracita dvAnnizaddhAtrizikA aMtargata IzAnugrahavicAradvAciMzikA zabdazaH vivecana mULa graMthakAra tathA TIkAkAra ja laghuharibhadrasUri mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjA AzIrvAdadAtA + vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA SadarzanavettA, mAvacanikapratibhAdhAraka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvAna pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImadvijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA saMkalana-saMzodhanakArikA che sva. paramapUjya AcAryadeveza zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya pravartinI sAdhvIjI rohitAzrIjI mahArAjanA ziSyaratnA sAdhvIjI caMdanabAlAzrI : prakAzaka : kAtAthI - 5, jena marcanTa sosAyaTI, stehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA zabdazaH vivecana * vivecanakAra * paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2535 * vi. saM. 2065 AvRtti : prathama * nakala : 300 mUlya : rU. 75-00 Arthika sahayoga 5 vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka paramapUjya AcAryadeveza sva. zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya AcArya bhagavaMta sva. zrImadvijaya hemabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjanA AjJAvartI 5. pU. pravartinI sA. zrI hemazrIjI ma.nA nizrAvartI 5. pU. viduSI sA. zrI jayavardhanAzrIjI ma. tathA viduSI sA. zrI surakSitAzrIjI ma.nA sadupadezathI zrI solApura jaina zve.mU. saMghanI ArAdhikA zrAvikA baheno ane zrI labdhi-vikrama jaina zve.mU. saMgha-amadAvAdanI ArAdhikA zrAvikA baheno taraphathI nAdurasta tabiyatamAM karI rahela pa. pU. viduSI sA. zrI caMdanabAlAzrI ma.nI zrutabhaktinI anumodanArthe jJAnadravyamAMthI A batrIzInA prakAzanamAM saMpUrNa lAbha lIdhela che. : mukhya prAptisthAna : tArtha 02, 95 5, jaita marcanTa sosAyaTI, phtehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * mudraka navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phona : (mo.) 9428500401 (ghara) 27714703 : Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. * (079) 26604911, 32911471 : prAptisthAna : * muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, ga2vAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400020. (022) 22814048 zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naheru roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsara pAchaLa, muluMDa (ve), muMbaI-80. * (022) 25680614, 25686030 * surata H DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbu nivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. * (0261) 3228623 * BANGALORE : Shri Vimalchandji C/o. J. NEMKUMAR & COMPANY Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-53. (080) (O) 22875262, (R) 22259925 zrI naTavarabhAI ema. zAha(AphrikAvALA) phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, amadAvAda-13. * (079) 27478512 zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA jvelarsanI upara, malADa (I.), muMbaI-400097. * (022) 32438434 (mo.) 9322264851 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varkasa C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001. * (0288) 2678513 * rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. * (0281) 2233120 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nI "gItArtha gaMgAnuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, 5. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelAM vividha paramArthabhUta tatvonAM rahasyonuM vaya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyAM che, aneka zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvako-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTa nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonAM pustako prakAzita karavAM ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tatvajijJAsa mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyam jJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jena marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItArtha gaMgAnA prakAzano 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA (moTA paMDita ma. sA.)nA pravacananA pustako 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra 5. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) kRta, saMpAdita ane pravacananA pustako 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo 2. yogadRSTisamuccaya 3. karmavAda kaNikA 4. sadgati tamArA hAthamAM ! 5. darzanAcAra 6. zAsana sthApanA 7. anekAMtavAda 8. praznottarI 9. cittavRtti 10. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 11. manovijaya ane Atmazuddhi 12. bhAgavatI pravrajyA paricaya 13. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 14. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vighnajaya, siddhi, viniyoga) 15. nainazAsana sthApanA 16. cittavRtti 17. zrAva che vAra4 vrata puchyuM vittva 18. lokottara dAnadharma " anukaMpA" Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. praznottarI 20. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 21. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 22. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ? 23. ninazAsana svataMtra dharma nA saMya ? 28. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? 24. Status of religion in modern Nation State theory 26. gRhajinAlaya mahAmaMgalakArI 27. zrI upadhAna mAgoMpadezikA - saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 25 1. pAkSika aticAra gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI Wharton 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA saMkalanakartA: jyotiSabhAI zAha 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!! (guja.) saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti pa. Right to Freedom of Religion !!!!! saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti (aMgrejI) 6. "rakSAdharma' abhiyAna (guja.) saMkalanakartAH dharmatIrtha rakSA samiti 7. "Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA: dharmatIrtha rakSA samiti gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1 2. dharmatIrtha bhAga-2 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ as : gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho : ka - vivecanakAra - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecanA 9. samyakatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadaSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnadvAciMzikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAdvAciMzikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecanA 23. paMcavastaka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAciMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAciMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmathyAbiMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudrAviMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSADhAviMzikA-28 zabdazaH vivecana Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. yogadaSTinI sajajhAya zabdazaH vivecanA 30. kevalibhaktivyavasthApanadvAciMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAbiMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAciMzikA-4 zabdazaH vivecana 35. samyagdaSTidvAciMziphA-15 zabdazaH vivecana 36. yogalakSaNadvAbiMzikA-10 zabdazaH vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAciMzikA-13 zabdazaH vivecana 38. apunarbhadhakadvAciMzikA-14 zabdazaH vivecana 39. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadaSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 44. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana 45. devapuruSakAradvAaizikA-17 zabdazaH vivecanA 46. tArAditrayadvAciMzikA-22 zabdazaH vivecana 47. kutarkagrahanivRttidvAciMzikA-23 zabdazaH vivecana 48. saddaSTidvAbiMzikA-24 zabdazaH vivecana 49. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 50. mArgadvAbiMzikA-3 zabdazaH vivecanA 51. dezanAdvAciMzikA-2 zabdazaH vivecana para. jinabhaktidvAciMzikA-5 zabdazaH vivecana pa3. yogAvatAradvAciMzikA-20 zabdazaH vivecana pa4. yogamAhAbhyadvAciMzikA-26 zabdazaH vivecana 55. sajjanastutidvAciMzikA-3ra zabdazaH vivecana 56. pUrvasevAdvAciMzikA-12 zabdazaH vivecana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dvAtriMzadvAtriMzikA' graMthanI 'IzAnugrahavicAradvAtriMzikA'nA zabdazaH vivecananA saMkalana-saMpAdananI veLAe prAstAvika zrutasadananA sUtradhAra mahopAdhyAyajI mahArAjA H vikramanI sattaramI sadImAM janmelA jainadharmanA 5ramaprabhAvaka, jainadarzananA mahAna dArzanika, mahAna tArkika, SaDdarzanavettA ane gujarAtanA mahAna jyotirdhara zrImad yazovijayajI mahArAjA - jeo eka jaina munivara hatA. yogya samaye amadAvAdanA jaina zrIsaMghe samarpita karelA, upAdhyApadanA birudathI 'upAdhyAyajI' banyA hatA. sAmAnya rIte vyakti 'vizeSa' nAmathI ja oLakhAya che, paNa AmanA mATe thoDI navAInI vAta e hatI ke jaina saMghamAM teozrI vizeSyathI nahi paNa 'vizeSaNa'thI vizeSa oLakhAtA hatA. "upAdhyAyajI mahArAja Ama kahe che, A to upAdhyAya mahArAjanuM vacana che" Ama 'upAdhyAyajI'thI zrImad yazovijayajI mahArAjAnuM ja grahaNa thatuM hatuM. AvI ghaTanAo virala vyakti mATe banatI hoya che. eozrI mATe to A bAbata kharekhara gauravAspada che. vaLI teozrInA vacano mATe paNa ene maLatI bIjI eka viziSTa ane vi2la bAbata che. emanI vANI, vacano ke vicAro 'TaMkazAlI' evA vizeSaNathI oLakhAya che. vaLI upAdhyAyajI mahArAjanI zAkha eTale 'AgamazAkha' arthAt zAstravacana evI paNa prasiddhi che. Ama zrIjinazAsananA gaganamAM pUjya upAdhyAyajI mahArAja sarvatra prasiddhine pAmelA mahApuruSa che. 'dvAtriMzadvAtriMzikA' : IzAnugrahavicAradvAtriMzikA : sarvanayamayI vANI vahAvanAra mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAnI eka adbhuta amarakRtirUpa A 'dvAtriMzadvAtriMzikA' graMtha, 5050 zlokapramANa adbhuta arthagaMbhIra ane mananIya 'tattvArthadIpikA' nAmanI svopajJavRttithI samalaMkRta che. pUjyazrIe zrutasAgaranI agAdha jalarAzine valovIne niSpanna amRtane A graMthagAgaramAM ApaNane pIrasyuM che. teozrInI eka eka kRti Master Piece - benamUna namUnArUpa che, je temanA ucca bauddhika staranAM Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/prastAvanA ApaNane darzana karAve che. A graMthanuM adhyayana karatAM aneka padArthonuM yuktisabhara nirUpaNa joI graMthakAra upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAnI prakhara tarkazaktine ane tIvra medhAzaktine biradAvyA vinA rahI zakAtuM nathI. A koI AgamagraMtha nathI, paraMtu AgamagraMthonAM gUDha rahasyonuM udghATana kare tevo saraLa arthabodhaka graMtha che. mATe pU. upAdhyAyajI mahArAje TIkAmAM paNa mAtra durgama ane durbodha zabdonuM spaSTIkaraNa karela che. dvAtrizadvArkiMzikA graMtha' samyajJAnano dariyo che. temAM AgamanA gaMbhIra padArtho, yogamArganA atIndriya bhAvo, dArzanika padArtho ane AcArasaMhitA paNa gUMthAyelAM che. tema ja aneka mahattvanA padArthonuM saMkalana ane vizadIkaraNa paNa A graMtharatnamAM karavAmAM AvyuM che. jema pU. sUripuraMdara zrIharibhadrasUrIzvarajI mahArAje svaracita graMthonAM nAmAbhidhAna, SoDazakaprakaraNa, aSTakaprakaraNa, vizativizikA Adi tenA vividha zlokasamUhanI saMkhyAne AzrayIne Apela che; tema ahIM vividha 32 viSayonuM nirUpaNa karatAM 32 prakaraNane racyAM, ane eka eka prakaraNamAM 32-32 zlokonAM jhUmakhAM mUkavA dvArA mukhya 32 viSayonI sAMgopAMga ane arthagaMbhIra vizada chaNAvaTa karela che. TUMkamAM prastuta kRti ddhAtrizaddhAtrizikA' yoga, Agama ane tarka-yuktinA ziramora samAna eka aNamola ane anupama mahAna graMtha che. kharekhara ja, A zAstrono vAraso A kalikALamAM ApaNane prApta na thayo hota to ApaNe saraLatApUrvaka AtmakalyANa sAdhI zakavA samartha kema banI zakata ? vartamAnamAM tattva ke sAra pAmavA mATe AlaMbanarUpa A graMtha aneka zAstronA nicoDarUpa amUlya khajAno che. kAtrizaddhAtrizikA" graMthanuM A 16muM prakaraNa "IzAnugrahavicAra" dvAtrizikA che. 15mI "samyagdaSTi'batrIzImAM samyagdaSTi koNa che tenuM svarUpa spaSTa karyuM. jIva jyAre samyakta pAme tyAre temanAmAM raheluM samyakta bhagavAnanA anugrahathI nirvAha pAme che, tethI samyaktano nirvAhaka "IzAnugraha' che te IzAnugraha zuM che ? tenI vicAraNA prastuta batrIzImAM karela che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/prastAvanA pAtaMjalamatavALA ekAMte IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che tema kahe che. te mata batAvIne ekAMte te vacana yukta nathI. te spaSTa karavA mATe prathama pAtaMjalamatano graMthakArazrIe upanyAsa karela che. pAtaMjalo traNe kALamAM klezAdinA sparza vagarano puruSavizeSa Izvara che tema svIkAre che. tema kahIne pAtaMjalamatAnusAra IzvaranuM svarUpa, karmAzayanuM svarUpa, vipAkAzayanuM svarUpa, jAti, AyuSya ane bhoganuM svarUpa, cittanuM svarUpa, karbhAzayathI vipAkane anurUpa vAsanAonI abhivyakti batAvIne karmavAsanAnuM svarUpa zloka-1mAM batAvela che. pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM apratigha ane sahajasiddha jJAna, vairAgya, aizvarya ane dharmanuM svarUpa zloka-2mAM batAvela che. pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM sarvajJapaNAnI siddhi ane jagatkartutvanI siddhi anukrame zloka-3/4mAM batAvela che. A rIte zloka-1thI 4mAM pAtaMjalamatAnusAra IzvaranuM svarUpa batAvIne sthApana karyuM ke IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che, te pAtaMjalamatane dUSita karatAM pUjya upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjA zloka-pa/kamAM jaNAve che ke IzvarathI anugraha pAmavA yogya evA yogInA AtmAmAM anugrAhyasvabhAva mAnyA vagara IzvaranA anugrahathI yoganI prAptinI saMgati thaI zakatI nathI. ane te doSanA nivAraNa mATe pAtaMjaladarzanakAra Izvarano anugrAhakasvabhAva ane saMsArI jIvono anugrAhyasvabhAva svIkAre to IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che e teonuM kathana saMgata thAya, paraMtu tema svIkAravAthI AtmA pariNAmI siddha thAya, tethI pAtaMjalamata pramANe AtmAnA phUTasthapaNAnI hAni prApta thAya. vaLI IzvaramAM sAttvika pariNAma parAkASThAno che, tenA baLathI jJAnAdi dharmonA utkarSathI IzvaranI siddhi pAtaMjaladarzanakAra kare che te paNa yukta nathI; kema ke jJAnAdi dharmono atiutkarSa ajJAnAdimAM atiprasaMjaka che. vaLI, AtmAne pariNAmI svIkAryA vagara jagatkartArUpe IzvaranI siddhi thaI zakatI nathI ane Izvarane jagatkartA svIkAravA ucita nathI. tenI yukti Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/prastAvanA batAvatAM kahe che ke Izvarane jagatane karavAnuM koI prayojana nathI, mATe Izvara jagatano kartA nathI. ane Izvarane jagatkartA svIkAravA mATe rAjamArtaDavRttikAra bhoja deva kahe che ke Izvara parama karUNAvALA hovAthI jagatano anugraha karavo e IzvaranuM prayojana che, tethI Izvara jagatane kare che. teno uttara ApatAM graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke bhojana vacana pramANe Izvara jagatanA jIvonA anugraha mATe jagatane karatAM hoya to sarva jIvonuM iSTa ja saMpAdana kare, tethI jagatanA jIvonA anugraha mATe Izvarane jagatanA kartA mAnavA ucita nathI. A rIte IzvaranA anugrahaviSayaka graMthakArazrIe zloka1thI 4 sudhI pAtaMjalamata batAvyo ane zloka-pa-3mAM te mata saMgata nathI tema sthApana karyuM. have AtmAne pariNAmI svIkArIe to Izvarano anugraha AtmAmAM kaI rIte saMgata thAya, te batAvatAM graMthakArazrI kahe che ke kevala IzvaranA AjJApAlanasvarUpa arthaprApta vyavahArane AzrayIne Izvarano anugraha svasiddhAMtanI nItithI saMgata thAya che. ane A rIte artha prApta vyApArathI IzvaranA anugrahano svIkAra karavAthI oMkAra dvArA IzvaranA japathI prayUhano saMkSaya thAya che ane pratyacaitanyano lAbha thAya che e pramANe pataMjaliRSithI yukta kahevAyuM che. ema zloka-78mAM batAvyuM che. praNavanA oMkAranA jApathI vighnono nAza thAya che e pramANe kahyuM, tethI have pAtaMjalamatAnusAra yogamArgamAM vighnarUpa nava prakAranA prayUhonuM vighnonuM, svarUpa zloka-9thI 1ramAM batAvela che. te pratyuho=vino, A pramANe che - (1) vyAdhi, (2) jaDatA, (3) pramAda, (4) Alasya, (5) vibhrama, (9) saMdeha, (7) avirati, (8) bhUmino alAbha ane (9) yogamArgamAM anavasthiti. A vibo japathI kaI rIte nAza pAme che, tenuM svarUpa zloka-13mAM batAvela che. IzvaranA japathI pratyacaitanyano lAbha thAya che e pramANe pataMjaliRSie kahyuM te graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjane potAne kaI rIte saMmata che, te Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/prastAvanA batAvatAM kahe che ke bhagavAnanA japathI bAhya vyApAranA rodha dvArA aMtaryotivistAramaya pratyakcaitanya thatuM amane saMmata che. e pramANe zloka-14mAM batAvela che. bhagavAnanA japathI kaI bhUmikAnuM pratyacaitanya pragaTe che. te batAvatAM kahe che ke yoganA atizayathI Izvarano japa stotrathI koTiguNa kahevAyo che ane budhapuruSo vaDe yogadRSTithI dhyAnanI vizrAMta bhUmikA jovAI che. e pramANe zloka-1pamAM batAvela che. mAdhyathyanuM avalaMbana karIne ja devatAvizeSanI sevA sarva budho vaDe iSTa che je kAraNathI kAlAtIte paNa kahyuM che ane kAlAtIte zuM kahyuM che ? te batAvatAM kahe che ke upAya evA devatAnA nAma Adino bheda hovA chatAM paNa muktaavidyArivAdI evA anya tIrthAtarIono paNa tattvathI ame kahela - kAlAtIte kahela, mArga vyavasthita che. e pramANe zloka-16/17mAM batAvela che: anya tIrthAtarIone paNa devatAviSayaka upAsanA mATe ekaviSayapaNArUpe kAlAtIte kahela mArga vyavasthita che. e kathanane spaSTa karatAM kahe che ke je kAraNathI mukta, buddha, arihaMta vagere aizvaryathI samanvita hoya te kAraNathI muktAdi ja kAlAtIta vaDe kahevAyela Izvara thAya. muktAdikathanamAM saMjJAbheda che e pramANe kAlAtIte zloka-18mAM batAvela che. para kalpita vizeSanA nirAkaraNa mATe kAlAtIta kahe che ke IzvaranA te te taMtrAnusArathI anAdizuddha ityAdi je bheda kalpanA karAya che te paNa nirarthaka che ema huM=kAlAtIta mAnuM chuM. ane IzvaranA anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA kema nirarthaka che, te batAvatAM kahe che ke vizeSanuM aparijJAna hovAthI, yuktiono jAtivAda hovAnA kAraNe prAya: virodha hovAthI ja ane bhAvane AzrayIne phaLano abheda hovAthI anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA nirarthaka che. e pramANe zloka-18/19bhAM batAvela che. saMsAranA kAraNarUpe paNa sarvadarzanakAronI mAnyatA samAna che. phakta saMsAranA kAraNanA teo nAmabheda kare che te nirarthaka che, e batAvatAM kahe che ke je Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnagRhavicAradvAtrizikA/prastAvanA kAraNathI avidyA, kleza, karmAdi bhavanA kAraNa che te kAraNathI bhavanuM kAraNa pradhAna ja=prakRti ja, saMjJAbhedane pAme che ane bhavanA kAraNamAM paNa kAlAtItathI anya darzanakAro vaDe parikalpita vizeSanA nirAkaraNa mATe kAlAtIta kahe che ke pradhAnano paNa te te darzananA bhedathI te te prakAre citra upAdhivALo bhavanA kAraNathI je aparabheda jovAyo che, te paNa buddhimAnone atIta hetuothI prayojana rahita che. e pramANe zloka-ra1/22mAM batAvela che. IzvaramAM anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA ane bhAvanA kAraNe karmamAM mUrtatva-amUrtavAdirUpa bhedanI kalpanA nirarthaka che, tethI vaLI devAdi-vizeSano grAhaka anumAnano viSaya sAmAnya hovAthI devAdigata vizeSanI vicAraNA e asthAnaprayAsa che. e pramANe graMthakArazrIe zloka-23mAM batAvela che. A rIte zloka-17thI 23mAM varNana karyuM e rIte, bhavanA kAraNamAtranA jJAnathI bhavanA kAraNane dUra karavA mATe, guNavAna puruSavizeSanuM ArAdhana karavuM joIe. vaLI vizeSavimarza niprayojana che, e pramANe kAlAtIta mata vyavasthita che ane pUrvamAM kAlAtIta mata batAvyo e amane paNa=jaina siddhAMtakArane paNa, vizeSavimarzamAM asamarthapuruSanA svaAgrahanA cheda mATe sAmAnya evA yoganI pravRtti arthe anumata che. vaLI kadAgraha vagaranA tattvanA parIkSaka evA anyano zAstrAnusArathI IzvaraviSayaka ane bhavanA kAraNaviSayaka vizeSa vimarza paNa bhagavAnanI viziSTa upAsanArUpapaNuM hovAnA kAraNe azraddhAmalanA kSAlanathI viziSTa nirjarAno hetu che; kema ke vizeSa vimarza tattvajJAnagarbha vairAgyano jIvAtu che, ethI IzvaraviSayaka ke bhavanA kAraNaviSayaka vizeSavimarzanuM kAlAtIta kahe che, tema sarvathA viphaLapaNuM nathI, e prakAranA abhiprAyavALA graMthakArazrI kahe che ke A kAlAtItano mata paramArthanA bodha vagara sva-svadarzananA AgraharUpa kucitikAnA tyAga mATe zAstrAnusArI tarkathI arthanI siddhi thavAthI nAmabhedano anabhiniveza hovAne kAraNe pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjAne paNa aMgIkRta che. A sarva kathanathI e spaSTa thAya che ke tattvArthanI siddhimAM nAmamAtrano kleza yogano pratipaMthI che, paraMtu dharmavAdathI vizeSavimarza yogano apratipaMthI che. e pramANe zloka-24mAM batAvela che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/prastAvanA have vizeSavimarzamAM zAstra ane tarkanA prakRSTa sthAnane batAvavA mATe prathama zAstranA upayoganA prakRSTa sthAnane batAvatAM kahe che ke sat nizcaya prati aMdhane rUpa aviSaya che, tevI rIte chabasthane tattvathI AtmAdi vizeSarUpa atIndriya vastu aviSaya che. A rIte zloka-rapamAM dRSTAMtathI batAvyuM ke, atIndriya evA AtmAdi padArthamAM chadmastha jIvo vizeSano nirNaya karI zake nahi, tethI have sarvajJanA vacanathI te vizeSano nirNaya chadmastha jIvo sAmAnyathI karI zake, te batAvatAM kahe che ke, hastasparza jevuM zAstra che, zAstrathI ja chabastha pramAtAmAM koIka prakAre atIndriya vastuno nirNaya paNa te prakAranA caMdra uparAganI jema thAya, A rIte zloka-rapa/ra6mAM vizeSavimarzamAM zAstranA upayoganA prakRSTa sthAnane batAvela che. have vizeSavimarzamAM tarkanA upayoganA prakRSTa sthAnane batAvatAM kahe che ke zloka-2pamAM dRSTAMtathI batAvyuM. e rIte zAbdajJAnamAM aspaSTatA batAvI te aspaSTa zAbdabodhamAM mAdhyacya nItithI vicAravuM yukta che; kema ke tarkathI vicAravAmAM Ave to zAstrathI thayelA zAbdabodharUpa prAmANika jJAnano tarka anugrAhaka bane che; kema ke tarka vaDe ja zAstravacananA aidaMparyanI zuddhi che ane aidaMparyanI zuddhi spaSTajJAnatulya che. je kAraNathI vyAse paNa kahyuM che ke, vedazAstranA avirodhI evA tarkathI ArSane ane dharmopadezane anusaMdhAna karanArA puruSo dharmanA jANakAra che ane itara dharmanA paramArthane jANanArA nathI. A pramANe zloka-2728mAM batAvela che. prastuta batrIzImAM IzvaranA anugrahano vicAra karavAno prAraMbha karela temAM prathama IzvaranA anugrahaviSayaka pataMjaliRSinuM kathana batAvIne te kaI rIte saMgata nathI te batAvyuM, tyArapachI ArthavyApArane AzrayIne bhagavAnano anugraha yuktisaMgata che tema sthApana karyuM. have te sarva kathananuM nigamana karatAM kahe che ke ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha che ane te anugraha sarvajJanA vacanAnusAra pravRtti karavAthI thAya che te kAraNathI dRSTa-iSTa arthanA avirodhI evA zAstrathI syAdvAdanyAyathI saMgata samyaguM AcaraNa Izvarano anugraha che. e pramANe zloka-29mAM batAvela che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/prastAvanA je yogIo dRSTa, iSTa arthanA avirodhI evA zAstrathI samyag AcaraNA kare che temane Izano anugraha thAya che ema zloka-29mAM batAvyuM. tyAM prazna thAya ke, vItarAga sarvajJa bhagavAna to koI jIva upara anugraha ke kopa karatAM nathI, tethI dRSTa-iSTa avirodhI evA zAstrathI samyag AcaraNA karanArA yogIo upara Izvarano anugraha thAya che tema kema kahI zakAya ? A prakAranI zaMkAnA samAdhAnamAM graMthakArazrI upAdhyAya mahArAja kahe che ke sarva tIrthaMkaroe jagatanA yogya jIvone samyag darzana, samyag jJAna ane samyak cAritramaya mokSamArga ApIne anugraha karyo che. ane je jIvo syAdvAdanyAyathI saMgata evA zAstrathI samyag AcaraNA kare te jIvo upara mokSamArganI prAptirUpa Izano anugraha prApta thAya che. A pramANe zloka-30mAM batAvela che. anAdikALathI saMsAramAM paribhramaNa karI rahela jIvo ca2mAvartamAM Ave che ane ca2mAvartamAM ca2mayathApravRttikaraNanI prApti thayA pachI apUrvaka2Na ane anivRttikaraNanA adhyavasAyathI jIvane samyagdarzananI prApti thAya che ane samyagdaSTijIvanuM svarUpa 15mI samyagdaSTidvAtriMzikAmAM batAvyA pachI prastuta 16mI IzAnugrahavicAradvAtriMzikAmAM jIvane prApta thayeluM samyaktva bhagavAnanA anugrahathI nirvAha pAme che te samyaktvano nirvAhaka IzAnugraha zuM che ? tenI vicAraNA karatAM prastuta batrIzIno phalitArtha e prApta thAya che ke bhagavAna koI upara sAkSAt anugraha karatAM nathI ke nigraha karatA nathI, topaNa vItarAga pratyeno rAga ane vItarAganA mArga pratyeno rAga AtmAmAM pragaTa thayelA samyaktvanA nirvAhaka che, tethI upacArathI bhagavAnano anugraha samyaktvano nirvAhaka che ema kahevAya che. mATe vItarAga pratye ane vItarAganA mArga pratye dRDha rAga keLavIne bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI bhagavAnano anugraha prApta thAya che, tethI je jIvo zAstrane avalaMbIne svazakti anusAra AcaraNamAM yatna karatAM nathI ane mAtra bhagavAnanI bhaktithI bhagavAna pAse yAcanA kare che temane bhagavAna sAkSAt kAMI ApanAra nahi hovAthI temanA upara bhagavAnano anugraha thaze nahi. te batAvatAM kahe che ke prApta evA anya dharmanuM pAlana jeo karatA nathI ane bhagavAna pAse yAcanA kare che evA vihvaLa puruSone Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtrizikA/prastAvanA bhAgya vagara kayA mUlyathI yAcanA karelA padArthanI prApti thAya arthAtu nahi thAya=dharmanI bAbatamAM pramAdI ane mAtra yAcanA karanAra jIvone mokSamAM gayelA siddhanA jIvo ke, tIrthakaranA jIvo koI anugraha karatA nathI, paraMtu tIrthakaroe Apelo je mokSamArga che tene samyaka sevavAthI ja bhagavAnano anugraha thAya che, te kAraNathI bhagavAnanA anugrahathI mArA kalyANanI prApti che e prakAre mAnanArA puruSoe svAmInA guNanA rAgapUrvaka paramAnaMdathI atyaMta utsAhathI, bhagavAne batAvela anuSThAna samyaka sevavuM joIe. e pramANe zloka-31/32mAM pUjya upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAjAe batAvela che. A rIte 16mI IzAnugrahavicAra' batrIzImAM kahelA padArthonuM ahIM saMkSipta digdarzana karAvela che. te aMge vizeSa samaja saMkSipta saMkalana, viSayAnukramaNikA vAMcavAthI prApta thaze, ane graMthakArazrInI TIkAnA AdhAre je zabdazaH vivecana karela che, te vAMcatAM apUrva padArthadarzana thayAnI anubhUti thaze. atyaMta nAdurasta tabiyata thaI javAthI jaMghAbaLa kSINa thatAM amadAvAda mukAme mAre sthiravAsa karavAnuM banyuM, ane prajJAdhana suzrAvaka paMDitavarya zrI praviNabhAI pAse yogaviSayaka ane adhyAtmaviSayaka saMvega-vairAgyavardhaka graMthonA vAcanano suMdara suyoga prApta thayo. nAdurasta tabiyatamAM paNa paramAtmAnI kRpA, gurukRpA, zAstrakRpA ane graMthakArazrInI kRpAthI 16mI IzAnugrahavicArabatrIzI'nA zabdazaH vivecananI saMkalanAno A prayAsa saphaLa thayo che. graMthanA vivaraNamAM sarvajJakathita padArthonuM kyAMya avamUlyana thaI na jAya te mATe pUro prayatna karela hovA chatAM chabasthatAne kAraNe koI kSati rahI hoya, ke taraNatAraNa zrIjinezvaradevonI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Azayaviruddha anAbhogathI kyAMya padArthanuM nirUpaNa thayela hoya to trividha trividha "micchA mi dukkaDa' mAMguM chuM ane zrutavivekIjano tenuM parimArjana kare ema icchuM chuM. A batrIzInI saMkalanAno padArthanI dRSTie saMzodhana karavAmAM zrutapremI paMDitavarya zrI pravINabhAI motAno amUlya phALo che ane teone paNa potAne AvA uttama graMtharatnanA adhyayana-adhyApana karAvavA dvArA svAdhyAyanI amUlya taka sAMpaDe che te badala dhanyatAnI lAgaNI anubhavela che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA|prastAvanA prAMte bhagavAnanA guNanA 2AgapUrvaka zaktino atizaya karIne paramAnaMdathI= atyaMta utsAhathI, huM ane sau koI laghukarmI bhavya jIvo bhagavAne batAvelA samyag anuSThAnanuM sevana karI bhagavAnanA pAramArthika anugrahane jhIlI vItarAgabhAvanI sanmukha-sanmukhatara gamana karI vItarAgabhAvanI prakarSanI bhUmikAne pAmIne vItarAgatulya banI sarva karmathI vinirmukta thaI nijazuddhasvarUpanA bhoktA banI zAzvatasukhane pAmIe. e ja zubha abhyarthanA. 10 vi. saM. 2064, Aso suda-10, tA. 9-10-2008, guruvAra, epha-2, jeThAbhAI pArka, nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. 'lyANamastu sarvanIvAnAma Wan vyAkhyAnavAcaspati paramapUjya AcArya bhagavaMta zrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA paramapUjya samatAmUrti pravartinI sAdhvIjI rohitAzrIjI mahArAjanA ziSyaratnA sAdhvIjI caMdanabAlAzrI Shi Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/saMkalanA 11 ke 16mI "izAnugrahavicAradvAciMzikA'mAM AvatA che padArthonI saMkSipta saMkalanA. pAtaMjaladarzanakAra mahezanA anugrahathI yoganI siddhi thAya che tema kahe che ane te maheza kevA che tenuM svarUpa zloka-1thI 4mAM batAvatAM kahe che - jeo klezAdithI rahita che, jemanuM jJAna, vairAgya, aizvarya ane dharma asAdhAraNa ane sahajasiddha che teo Izvara che ane kapalAdi RSionA paNa te guru che. pAtaMjaladarzanakAra IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi kahe che te yukta nathI te graMthakArazrI zloka-pa-kamAM batAvela che. jainadarzanakAra bhagavAnanI AjJAnA pAlana svarUpa bhagavAnano anugraha che tema svIkAre che, te yuktisaMgata che. tema zloka-7mAM batAvela che. praNavaAdinA jApathI aMtarAyo dUra thAya che ane pratyagu caitanya prApta thAya che, ema je pataMjali RSi kahe che te sarva jinavacanAnusAra bhagavAnano anugraha svIkAravAthI saMgata thAya che te kathana zloka-8thI 1pamAM spaSTa kare che. ahIM zaMkA thAya che ke, bhagavAna vItarAga hovAthI sAkSAt anugraha karatAM nathI to temanA ArthavyApArathI anugraha jainadarzanakAra mAne che te kevI rIte saMgata thAya ? tenI spaSTatA zloka-13mAM karela che. anya darzanakAro je IzvaranI upAsanA kare che te paNa paramArthathI sarvajJanA upAsaka che. nAmabhedamAtrathI temano bheda che tenI spaSTatA zloka-17thI 21mAM karela che. IzvaranA viSayamAM anAdizuddha Adi je bhedo kalpAya che, te paNa asthAna prayogarUpa che tenI spaSTatA zloka-27-27mAM karela che. zAstranI parIkSA karIne dRSTa, iSTaavirodhI evA zAstrathI jeo samyagu AcaraNA kare che te bhagavAnanI AjJAnA pAlanarUpa che ane te ja Izvarano anugraha che, tenI spaSTatA zloka-ra9mAM karela che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/saMkalanA bhagavAna mokSamAM gayA pUrve jagatanA jIvono je anugraha karavA jevo hato te sarva ekI sAthe karyo che, ane te anugraha mokSapathanA pradAnarUpa che, tethI je jIvo mokSapathanA paramArthane jANIne jinavacanAnusAra mokSapathane seve che te Izvarano anugraha che, tema zloka-30mAM kahela che. 12 jainadarzanamAM paNa keTalAka ardhavicAraka jIvo mAne che ke, bhagavAna pAse prArthanA ka2vAthI bhagavAna ApaNane mokSapatha Apaze, te prArthanAthI anugraha thAya nahi, paraMtu zakti anusAra bhagavAnanI AjJAnA pAlanathI ja anugraha thAya che tenI spaSTatA zloka-31mAM karela che. IzvaranA anugrahanA sArarUpe chelle zloka-32mAM kahyuM ke, jeo IzvaranA anugrahane mAne che, temaNe bhagavAnanA guNanA rAgapUrvaka bhagavAne je mArga batAvyo che tene zaktinA atizayathI sevavo joIe to Izvarano anugraha prApta thAya. chadmasthatAne kAraNe prastuta vivecanamAM vItarAga bhagavaMtanI AjJAviruddha ke graMthakArazrInA Aviruddha ajANatAM kaMI paNa lakhAyuM hoya to trividhe trividhe micchA mi dukkaDaM mAMguM chuM. vi. saM. 2064, Aso suda-10, tA. 9-10-2008, guruvAra, 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda 7. (5) Shi - pravINacaMdra khImajI motA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/saMkSipta digdarzana 16mI 'IzAnugrahavicAradvAtriMzikA'mAM AvatA padArthonuM saMkSipta digdarzana pAtaMjalamatAnusAra IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi : zloka-1 pAtaMjalamatAnusAra IzvaranuM svarUpa | kleza, karmAzaya ane karmanA vipAkanA AzayathI nahi sparzAyalA evA puruSavizeSa Izvara klezo (1) avidyA (2) asmitA (3) rAga (4) dveSa (5) abhiniveza pAtaMjalamatAnusAra karmAzayanuM svarUpa dRSTajanmavedanIya karmAzaya jAti-manuSyAdi bhavonI prApti | kleza mULa karmAzaya pAtaMjalamatAnusAra vipAkAzayanuM svarUpa | tIvra saMvegathI karAyelA devatA ArAdhanAdi puNyarUpa karmonuM phaLa 1 bhoga 13 adRSTajanmavedanIya karmAzaya AyuSya-cirakALa sudhI zarIrano saMbaMdha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/saMkSipta digdarzana karmane sAdhanArI karaNane sAdhanArI bhAvane sAdhanArI vyutpattithI vyutpattithI indriyo vyutpattithI bhoganA viSayo iSTa-aniSTa padArthonA saMyogathI thatA sukha-duHkhanuM saMvedana pAtaMjalamatAnusAra cittanuM svarUpa saMsArI puruSa yogI puruSa sAzaya citta pAtaMjalamatAnusAra ayogI jIvanA karmanuM svarUpa anAzaya citta pAtaMjalamatAnusAra yogI jIvanA karmanuM svarUpa zukla karma kRSNa karma zukla-kRSNa karma zubha phaLane azubha phaLane zubha-azubha phaLane dhyAnathI thanAruM ApanAra ApanAra ApanAra azukla-akRSNakarma yAgAditya brahmahatyAdikRtya ubhayasaMkIrNakRtya pAtaMjalamatAnusAra karbhAzayanuM svarUpa sAzaya cittavALA ayogI puruSo phaLanI apekSA rAkhI kRtyo karatA hovAthI temanA kRtyothI phaLajanaka karbhAzayanuM pragaTIkaraNa anAzaya cittavALA yogI puruSo phaLatyAganuM anusaMdhAna karI sarva kRtyo Izvarane arpaNa karatA hovAthI temanA kRtyothI phaLajanaka karbhAzayanuM apragaTIkaraNa Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/saMkSipta digdarzana pAtaMjalamatAnusAra karmavAsanAnuM svarUpa smRtimAtra phaLavALI karmavAsanA pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM sahajasiddha anAdikALathI rahelA cAra bhAvo : zloka-2 jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI karmavAsanA apratigha jJAna | nitya sarva viSayavALuM apratigha vairAgya | rAgano abhAva hovAthI sarvabhAvo saMskArarUpa pratye madhyasthabhAva dharma pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM sarvajJapaNAnI prasiddhi H zloka-3 pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM jagatkartRtvanI siddhi H zloka-4 pAtaMjalamatAnusAra IzvaranA anugrahathI yogInI siddhinA kathananuM pU. upAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAjA dvArA nirAkaraNa : zloka-5-6 | (1) yogInA AtmAmAM anugrAhyasvabhAva vagara IzvaranA anugrahathI yoganI prAptinI asaMgati. 15 apratigha aizvarya apratidha dharma | | aNimA-ladhimA prayatnarUpa ane Adi labdhio svarUpa (2) Izvara ane AtmAnA vicitra anugrAhya-anugrAhaka svabhAvanA bhedamAM AtmAnA pariNAmIpaNAnI siddhi ane ema svIkAravAmAM pAtaMjaladarzanakArane apasiddhAMtanI prApti. (3) jJAnAdi cittadharmono ati utkarSa svIkArIne anAdizuddha Izvara svIkAravAmAM ajJAnAdinA utkarSavALA puruSanA svIkArano atiprasaMga. (4) AtmAne pariNAmI svIkAryA vagara jagatkartArUpe IzvaranI asiddhi. (5) IzvaranA jagatkartRtvanuM yukti dvArA nirAkaraNa. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/saMkSipta digdarzana jaina siddhAMta anusAra AryavyApArane AzrayIne IzvaranA anugrahanuM kathana H zloka-7 praNava oMkAra dvArA IzvaranA japathI phaLaprAptiH zloka-8 prayUhonokacittanA vikSepono nAza pratyakcaitanyano lAbha pAtaMjalamata pramANe cittanA vikSeponuM svarUpa zloka-lhI 13 (1) vyAdhi (2) myAna (3) saMzaya (4) pramAda dhAtunA vaiSamyathI cittanuM akarmapaNuM ubhayakoTinA anavadhAnatA= thanArA jvarAdi yogamArganA AlaMbanavALuM samAdhinA prAraMbhathI kriyAno jJAna=A pravRtti sAdhanomAM aprAraMbha yogarUpa che ke audAsInya nahi ? evo saMzaya (5) Alasya (9) avirati (7) vibhrama=AMtidarzana kAyA ane cittanuM viSayanA saMprayogasvarUpa zaktimAM rajatanI jaDapaNuM cittanI vRddhi jema viparyayavALuM jJAna (8) bhUmialAbha=alabdha bhUmikatva (9) anavasthiti= samAdhinI bhUmi hovA chatAM cittanI apratiSThA samAdhinI bhUmino alAbha Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 IzAnugrahavicAradvAbiMzikA/saMkSipta digdarzana IzvaranA japathI bahircApAranA rodha dvArA antaryotiprathAmaya pratyakracaitanya graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAjAne abhimata H zloka-14 IzvaranA japathI thatA pratyakratanyanuM svarUpa H zloka-1pa (1) yoganA atizayathI Izvarano japa stotrathI koTiguNa hovAne kAraNe vacanayoganI apekSAe manoyoganuM adhikapaNuM hovAthI maunavizeSathI ja japanI prazaMsA. (2) yogadaSTithI japa e dhyAnanI vizrAma bhUmikA. viSayavizeSanA pakSapAtathI Izvarano anugraha svIkAravAthI ArthavyApArathI IzvaranA anugrahano svIkAra : zloka-16 muktAdivAdI ane avidyAdivAdIonA mate kAlAtIta dvArA kahevAyela mArga vyavasthitaH zloka-17 kAlAtIta nAmanA zAstrakAranuM kathana IzvaranuM nAma ane IzvaranA svarUpane kahenArA vizeSaNAdino bheda hovA chatAM paNa paramArthathI rAgAdirahita pUrNapuruSa upAsya che ityAdirUpa ekaviSayapaNArUpe kAlAtIta dvArA kahevAyela mArga vyavasthita. kAlAtIte devatAnI upAsanAno kahela mArga sarvadarzanakAronI sAthe samAna che tenuM spaSTIkaraNa H zloka-18 nAma mAtranA bhedathI upAsyano bheda na hovAthI je kAraNathI mukta, buddha ane ahetu jJAnAdi atizayasvarUpa aizvaryathI samanvita che te kAraNathI anya darzanakAro dvArA upAsyarUpe svIkArela muktAdi kAlAtIta vaDe svIkArAyela Izvara. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 parabrahmavAdIonA bauddhonA Izvara mukta Izvara buddha kAlAtIta dvArA para vaDe kalpita IzvaranA vizeSa svarUpanuM nirAkaraNa : zloka-19 para vaDe kalpita IzvaranuM vizeSa svarUpa zaivadarzanakAranA mate Izvara anAdizuddha ane sarvavyApI muktAdinA kathanamAM kevala saMjJAbheda IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/saMkSipta digdarzana anAdizuddha ityAdi bheda nirarthaka (1) vizeSanuM aparijJAna yuktiono jAtivAda hovAne kAraNe hovAthI prAyaH virodha hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bheda nirarthaka vedAMtInA mate avidyA jainadarzanakAranA mate Izvara sAdizuddha ane asarvagata bhaMgura anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA kema nirarthaka che, temAM kAlAtIte ApelA traNa hetuonuM kathana : zloka-20 jainonA Izvara arhat bauddhadarzanakAranA mate Izvara pratikSaNa saMsAranA kAraNono nAmabheda nirarthaka che, e prakAre kAlAtItanuM anya vaktavya H zloka-21 kAlAtIta saMsAranA kAraNane pradhAnarUpe=prakRtirUpe svIkAre che te saMsAranA kAraNonA nAmabheda (3) bhAvathI phaLano abheda hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bheda nirarthaka sAMkhyonA mate jainonA mate bauddhonA mate zaivonA mate phleza karma vAsanA pAza=baMdhana Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/saMkSipta digdarzana bhavanA kAraNamAM para vaDe parikalpita vizeSanuM kAlAtItA dvArA nirAkaraNa : zloka-22 zAstravacanathI zAbdabodha karyA pachI tarkathI vicAraNA karavI Avazyaka che, temAM vyAsaRSinA kathananuM samarthanaH zloka-28 vyAsaRSinuM kathana vedazAstranA avirodhI evA tarkathI ArSane ane dharmopadezane anusaMdhAna karanArA puruSo dharmanA jANakAra, itara ajANakAra prastuta batrIzImAM - IzvaranA anugrahanA vicArano prAraMbha, tyArapachI * IzvaranA anugrahaviSayaka pataMjaliRSinuM kathana, tyArapachI IzvaranA anugrahaviSayaka pataMjaliRSinuM kathana kaI rIte saMgata nathI tenI samAlocanA, tyArapachI ArthavyApArane AzrayIne bhagavAnano anugraha yuktisaMgata che, tenuM sthApana karyuM, te sarva kathananuM nigamana dRSTa-iSTa arthanA avirodhI evA zAstrathI syAdvAdanyAyathI saMgata samyaga AcaraNa Izvarano anugraha : zloka-29 zAstravacana dRSTa avirodhI zAstravacana iSTa avirodhI zAstravacana je zAstravacano dekhAtA anubhavathI virodhavALA na hoya evA arthane kahe te dRSTa avirodhI zAstravacana. jIva mATe iSTa mokSa che te iSTa evA mokSane kahenArA paraspara virodhavALA na hoya evA sApekSa vacano je zAstramAM hoya te iSTa avirodhI zAstravacana. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/saMkSipta digdarzana IzvaramAM anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA ane bhavanA kAraNa karmamAM mUrtatva-amUrtavAdirUpa bhedanI kalAnA nirarthaka che tethI devAdivizeSano grAhaka anumAnano viSaya sAmAnya hovAthI devAdigata vizeSanI vicAraNA e asthAna prayAsaH zloka-23 paramArthanA bodha vagara sva-svadarzananA AgraharUpa kucitikAnA tyAga mATe pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjA vaDe kAlAtIta matano svIkAra H zloka-24 tattvArthanI siddhimAM upAsyaviSayaka ke bhavanA kAraNaviSayaka nAmamAtrano kleza yogano pratipaMthI paraMtu dharmavAdathI vizeSavimarza yogano apratipaMthI. atIndriya padArthaviSayaka vizeSa vicAraNAmAM zAstra ane tarka baMnenA upayoganuM prakRSTa sthAnaH zloka-rapathI 27 vizeSavimarzamAM zAstranA upayoganuM prakRSTa sthAnaH zloka-rapa-26 1. sat nizcaya prati aMdhane rUpa aviSaya che, tevI rIte chagha0ne tattvathI AtmAdi vizeSarUpa atIndriya vastu aviSaya. 2. aMdha puruSane purovarsI padArthanA upalabdhino hetu evA hastasparza jevuM atIndriya pArthaviSayavALA zAstrathI ja caMdra uparAganI jema anya paNa atIndriya vastuno nirNaya. vizeSavimarzamAM tarkanA upayoganuM prakRSTa sthAnaH zloka-27 zAstravacanathI thatA aspaSTa bodhamAM mAdhyazmanItithI vicAraNA yukta syAdvAdanyAyathI saMgata samyam AcaraNA || tenAthI samya darzana, samyam jJAna ane samyapha cAritramaya mokSamArganI prAptirUpa IzanA anugrahanI prAptiH zloka-30 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/saMkSipta digdarzana bhagavAne batAvelA uttama dharmanuM sevana - tenAthI uttama dharmanA saMskAronuM AdhAna | tenAthI janmAMtaramAM vizeSa prakAranA dharmanI prApti kevaLa yAcana karavAmAM vihvaLa puruSone uttama dharmanuM anAsevana | tenAthI uttama dharmanA saMskAronuM anAdhAna | tenAthI janmAMtaramAM prArthanA karAyelA dharmanI aprApti H zloka-31 bhagavAnanA guNanA rAgapUrvaka samyak anuSThAnanuM sevana | tenAthI vItarAgabhAvano prakarSa pAmI vItarAgatulya banavuM te pAramArthika IzAnugraha : zloka-32 21 --M - pU. rohitAzrI ziSyANu sA. caMdanabAlAzrI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/anukramaNikA haka anukramaNikA haka blokanaM. viSaya pAnA naM.) pAtaMjalamatAnusAra IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi. pAtaMjalamata pramANe IzvaranuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra karbhAzayanuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra vipAkAzayanuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra jAti AyuSya ane bhoganuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra cittanuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra ayogI jIvonA traNa prakAranA karmanuM kRtyanuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra karbhAzayathI vipAkane anurUpa vAsanAonI abhivyakti. pAtaMjalamatAnusAra karmavAsanAnuM svarUpa. pAtaMjalamatAnusAra klezAdinA sparza vagaranA IzvaranuM svarUpa. 1-19 pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM apratigha ane sahajasiddha jJAna, vairAgya, aizvarya ane dharmanuM svarUpa. 19-22 pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM sarvajJapaNAnI prasiddhi. 22-25 pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM jagakartutvanI siddhi. 25-27 yogInA AtmAmAM anugrAhyasvabhAva vagara IzvaranA anugrahathI yoganI prAptinI asaMgati. (i) Izvara ane AtmAnA vicitra anugrAhya anugrAhaka svabhAvanA bhedamAM AtmAnA pariNAmIpaNAnI siddhi ane ema svIkAravAmAM pAtaMjaladarzanakArane apasiddhAMtanI prApti. (ii) jJAnAdi cittadharmono atiutkarSa ajJAnAdimAM atiprasaMjaka. 27-29 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 4. IzAnugrahavicAradvAciMzikA/anukramaNikA bliokanaM. viSaya pAnA naM. (iii) AtmAne pariNAmI svIkAryA vagara jagatkartArUpe IzvaranI asiddhi. (vi) Izvara jagatkartA nathI tenI yukti. 29-39 svasiddhAMtanI nItithI ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha. 39-41 (i) oNkAra dvArA IzvaranA japathI vighnono nAza. (iii) IzvaranA japathI pratyakacaitanyano lAbha. 41-44 pAtaMjalamata pramANe cittanA vikSeponuM svarUpa. 44-48 10thI 12 | cittanA vikSeponuM svarUpa.. 49-55 13. japathI vikSepo kaI rIte nAza pAme che tenuM svarUpa. papa-pa8 graMthakArazrIne abhimata pratyacaitanyanuM svarUpa. 58-60 bhagavAnanA japathI thatAM pratyakacaitanyanuM svarUpa. 60-64 viSayavizeSanA pakSapAtathI Izvarano anugraha svIkAravAthI ArthavyApArathI IzvaranA anugrahano svIkAra. 64-68 kAlAtIta nAmanA zAstrakAra zuM kathana kare che tenuM varNana. kAlAtIte devatAnI upAsanAno kahela mArga sarvadarzanakAronI sAthe samAna che tenuM spaSTIkaraNa. | 71-72 kAlAtIta dvArA para vaDe kalpita IzvaranA vizeSa svarUpanuM nirAkaraNa. 72-7pa anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA kema nirarthaka che ? | temAM kAlAtIte ApelA traNa hetuonuM kathana. saMsAranA kAraNono nAmabheda nirarthaka che, e prakAre kAlAtItanuM anya vaktavya. 80-82 68-70 75-79 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 22. IzAnugrahavicAradvAciMzikA anukramaNikA blioka naM. viSaya | | pAnA naM.) bhavanA kAraNamAM para vaDe parikalpita vizeSanuM kAlAtIta dvArA nirAkaraNa. 82-84 IzvaramAM anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA ane bhavanA kAraNe karmamAM mUrtitva-amUrtavAdirUpa bhedanI kalpanA nirarthaka che tethI, vaLI devAdivizeSano grAhaka anumAnano viSaya sAmAnya hovAthI devatAdigata vizeSanI vicAraNA e asthAnaprayAsa. 84-87 24. (i) kAlAtItano mata pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjAe kaI rIte svIkAra karela che, tenuM spaSTIkaraNa. (ii) zAstrAnusArI tarkathI arthanI siddhi thavAthI nAma bhedano anabhiniveza hovAne kAraNe pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA vaDe kAlAtIta matano svIkAra. (iii) tattvArthanI siddhimAM nAmamAtrano kleza yogano pratipaMthI paraMtu dharmavAdathI vizeSa vimarza yogano apratipaMthI 87-96 25. sat nizcaya prati aMdhane rUpa aviSaya che, tevI rIte chabasthane tattvathI AtmAdi vizeSarUpa atIndriya vastu aviSaya. 97-99 vizeSavimarzamAM zAstranA upayoganuM prakRSTa sthAna. 99-102 zAstravacanathI thatA aspaSTa bodhamAM mAdhyazmanItithI vicAraNA yukta. 102-105 vedazAstranA avirodhI evA tarkathI ArSane ane dharmopadezane anusaMdhAna karanArA puruSo dharmanA jANakAra, itara ajANakAra. 105-106 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa pAnA naM. ( 106-109 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/anukramaNikA zliokana viSaya 29. | (i) daSTa-iSTa arthanA avirodhI evA zAstrathI syAdvAdanyAyasaMgata samyam AcaraNA Izvarano anugraha. (ii) dRSTa-iSTa arthanA avirodhI evA zAstravacananuM tAtparya. syAdvAdanyAyathI saMgata zAstrathI samyagu AcaraNA karavAthI samyagu darzana, samyaga jJAna ane samyaku cAritramaya mokSamArganI prAptirUpa IzanA anugrahanI prApti. prApta evA anya dharmane nahi pALatA ane jino pAse yAcanA karatA evA vihvaLa puruSane yAcanAnA viSayabhUta padArthanI aprApti. 32. zAstrathI karAyela samyam AcaraNA e Izvarano anugraha hovAthI svAmInA guNanA rAgapUrvaka atyaMta utsAhathI anuSThAnanI kartavyatA. 109-110 | 111-113 113-115 | O | Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hIM aha~ namaH / OM hrI~ zrIzaddhezvarapArzvanAthAya namaH / che namaH | nyAyavizArada-nyAyAcArya-zrImadyazovijayopAdhyAyaviracitA svopajJavRttiyutA dvAtriMzadvAtriMzikA antargata IzAnazrehavighAradvAaizaol-16 15mI samyagdaSTibatrIzI sAthe prastuta IzAnugrahavicArabatrIzInuM yojana: samyagdRSTinirUpaNAnantaraM tanirvAhakamIzAnugrahaM vicArayati - artha : samyagdaSTinA nirUpaNa pachI tenA nirvAhaka sakhyattvanA nirvAhaka, IzAnugrahano vicAra kare che - bhAvArtha : 15mI samyagdaSTibatrIzImAM samyagdaSTi koNa che tenuM svarUpa spaSTa karyuM. koI jIva samyakta pAme tyAre temanAmAM raheluM samyakta bhagavAnanA anugrahathI nirvAha pAme che, tethI samyatvano nirvAhaka IzAnugraha zuM che tenI vicAraNA prastuta batrIzImAM karela che. vizeSArtha - bhagavAna koI upara sAkSAt anugraha karatA nathI ke koI upara kupita thatA nathI, topaNa vItarAga pratyeno rAga ane vItarAganA mArga pratyeno rAga Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-1 AtmAmAM pragaTa thayelA samyaktvanA nirvAhaka che, tethI upacArathI bhagavAnano anugraha samyaktvano nirvAhaka che tema kahevAya che. 2 avataraNikA : keTalAka matavALA ekAMte bhagavAnanA anugrahathI yoganI niSpatti thAya che tema kahe che, te mata batAvIne ekAMte te vacana yukta nathI, te spaSTa karavA arthe prathama pAtaMjalamatano graMthakArazrI upanyAsa kare che zloka H mahezAnugrahAtkecidyogasiddhiM pracakSate / klezAdyairaparAmRSTaH puMvizeSaH sa ceSyate / / 1 / / anvayArtha H cit=keTalAka=pAtaMjalo, mahezAnuprajJA=mahezanA arthAt IzvaranA anugrahathI yoiindra=yogasiddhine pracakSate kahe che ==ane vozAgheraparAbhRSTa:= klezAdithI aparAbhRSTa=traNe kALamAM klezAdinA sparza vagarato puMvizeSaH= puruSavizeSa sa=te=maheza te=icchAya che. / / 1 / / zlokArtha : pAtaMjalo IzvaranA anugrahathI yogasiddhine kahe che ane traNe kALamAM klezAdinA sparza vagarano puruSa vizeSa Izvara IcchAya che. I|1|| TIkA H mahezeti kecit =pAtaJjalA:, mahezAnugrahAt yogasyoktalakSaNasya siddhiM yogakSemalakSaNAM, pracakSate - kathayanti, sa ca mahezaH puMvizeSaH puruSavizeSaH, iSyate kIdRza ityAha-klezAdyaiH = klezakarmavipAkAzayaiH, aparAmRSTaH triSvapi kAleSu, tathA ca sUtraM "klezakarmavipAkAzayairaparAmRSTaH puruSavizeSa IzvaraH ", [1-24] iti / atra klezA avidyAsmitArAgadveSAbhinivezA vakSyamANalakSaNAH / "vatterAmUtta: AMzaya: sRSTAtkRSTananmavevanIyaH" [2-12] / / asminneva banmansanubhvniiyo dRSTajanmavedanIyaH, janmAntarAnubhavanIyastvadRSTajanmavedanIyaH, tIvrasaMvegena V Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 hi kRtAni puNyAni devatArAdhanAdIni karmANi ihaiva janmani phalaM jAtyAyurbhogalakSaNaM prayacchanti, yathA nandIzvarasya bhagavanmahezvarArAdhanabalAdihaiva janmani jAtyAdayo viziSTAH prAdurbhUtAH, na caitadanupapattiH, sadanuSThAnena pratibandhakApanayane kedArAntare jalApUraNavat pAzcAtyaprakRtyApUraNenaiva siddhivizeSopapatteH, taduktaM"janmauSadhimantratapaHsamAdhijAH siddhayaH" [4-1] / / siddhizcotkarSavizeSaH kAryakAraNasya, "jAtyantarapariNAmaH prakRtyApUrAt" [4-2] / / "nimittamaprayojakaM prakRtInAM varaNabhedastu tataH kSetrikavat" [4-3] iti / / "sati mUle tadvipAko jAtyAyu gAH" [2-13] / / sati mUle klezarUpabIje, teSAM kuzalAkuzalakarmaNAM, vipAkaH phalaM, jAtyAyu gA bhavanti / jAtirmanuSyAdiH, AyuzcirakAlaM zarIrasaMbandhaH, bhogA viSayAH, indriyANi, sukhaduHkhasaMvicca karmakaraNabhAvasAdhanavyutpattyA bhogazabdasya / TImArtha : kecit ..... iSyate, 240=pAtaM049o, mahezanA manugrahathI Gst lakSaNavALA yoganI 11mI pAtaMjala yogalakSaNavicArabatrIzImAM karAyelA lakSaNavALA yoganI, yoga-kSemarUpa siddhine kahe che. ane te=maheza, puruSavizeSa IcchAya che. kIdRza ityAha - Balustral puruSavizeSa cha ? methI 4 cha - klezAdyaiH ..... kAleSu, 3 5 mAM zAthIleza, mAzaya ane vipAkAzayathI, aparAkRSTa arthAt traNe paNa kALamAM klezAdinA sparza vagarano, evo puruSavizeSa maheza IcchAya che ema avaya che. tathA ca sUtraM - sa ta bhare-pUrvamA maheza sva35 patAvyuM te re, pAtaMjala yogasUtra 1/24 che. "kleza ..... IzvaraH" iti / "iza, bhAzaya sane qiuitzayathA aparAmRSTa=l& sparzAvelo, puruSavizeSa Izvara che." iti za6 pAtaMjalayogasUtra 1/24aa thinanI samAptisUya che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-1 atra vakSyamALanakSaLA:| ahIM=IzvaranuM svarUpa batAvyuM emAM kahyuM ke kleza, karmaAzaya ane vipAkaAzayathI nahi sparzAyelo puruSavizeSa Izvara che e kathanamAM, klezo avidyA, asmitA, rAga, dveSa ane abhiniveza AgaLamAM kahevAze te svarUpavALA che. 4 44444 pUrvamAM kleza, karmaAzaya ane vipAkaAzayathI nahi sparzAyelo puruSavizeSa Izvara che ema kahyuM temAM klezo zuM che te batAvyuM. have karmAzaya pAtaMjalayogasUtra 2/12thI batAve che . "vaheNamUla: vevanIyaH" / / klezamULa dRSTa-adRSTajanmavedanIya evo karmAzaya che. asminneva vevanIya:, A ja janmamAM anubhava karavA yogya evo karmAzaya dRSTajanmavedanIya che. vaLI janmAMtaramAM anubhava karavA yogya evo karmAzaya adRSTajanmavedanIya che. pUrvamAM kahyuM ke traNe paNa kALamAM klezAdithI nahi sparzAyelo puruSavizeSa Izvara che temAM kleza ane karmaAzaya batAvyo. have vipAkAzaya batAve che - tIvrasaMvegena 355tte:, tIvra saMvegathI karAyelA puNyarUpa devatAArAdhanAdi karmo A ja janmamAM jAti, AyuSya ane bhogasvarUpa phaLa Ape che. je pramANe - naMdIzvarane bhagavAna mahezvaranA ArAdhanAnA baLathI A ja janmamAM jAti Adi viziSTa prApta thayA. ane AvI=tIvra saMvegathI karAyelA puNyarUpa devatAArAdhanAdi karmo A ja janmamAM phaLa Ape che enI, anupapatti nathI; kema ke sadanuSThAna dvArA pratibaMdhaka evA karmo dUra thaye chate=pUrvamAM baMdhAyelA hIna jAtyAdivALA karmo je viziSTa jAtyAdinA udayamAM pratibaMdhaka che te karmo dUra thaye chate, kedArAMtaramAM jala ApUraNanI jema prAzcAtyaprakRtiApUraNathI ja siddhivizeSanI devatAnA ArAdhanathI thayelI pAchaLanI puNyaprakRtinA ApUraNathI ja viziSTa jAti Adi siddhivizeSanI, upapatti=saMgati che. taduktaM te=pUrvamAM kahyuM ke tIvrasaMvegathI karAyelA puNyarUpa devatA ArAdhanAdi karmothI siddhivizeSatI upapatti=saMgati che te, pAtaMjalayogasUtra 4/1, 4/2, 4/3mAM kahevAyuM che. -- Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 "nadhi ... siddhayaH" !! "janma, auSadhi, maMtra, tapa ane samAdhithI siddhio thAya che." (4/1) siddhi ... kAryakArI, ane siddhi kAryanA kAraNano utkarSa vizeSa che viziSTa kArya karavAne anurUpa zaktivizeSarUpa kAraNano utkarSavizeSa nAntara ..... mApUra" || "prakRtinA pUrAvAthI jAtyaMtarano pariNAma thAya che (=pUrvamAM kahyuM ke naMdIzvara mahezvaranA ArAdhananA baLathI viziSTa jAtyAdi thayA tethI pUrva karatAM temane jAtyaMtarano anya jAtino, pariNAma thayo te mahezanI ArAdhananA baLathI thayela puNyaprakRtinA pUrAvAthI che.") (4-2) "nimittamaprayoga .... kSetravat" | rUti "nimitta aprayojaka che vaLI tenAthI=vartamAnamAM karela devatAnA ArAdhanarUpa karmathI, prakRtiono varaNabheda=sArI jAti AdivA AvAraka evA adharmAdirUpa prakRtiono AvaraNa bheda kSaya, kSetrikanI jema thAya che (=jema kheDUta eka kedAramAMthI anya kedAramAM jala laI javA mATe anya kedAramAM jalane jatA aTakAvavA arthe pUrvamAM je pALa bAMdhelI te pALarUpa AvaraNano nAza kare to te jala svayaM ja anya kedAramAM jAya che tema naMdIzvaranA vartamAnanI devatAnI ArAdhanAdithI navA jAti AdinA AvaraNarUpa udayamAM AvavAmAM aTakAyatarUpa je pUrvamAM AvaraNarUpa adharmAdi hatA te vartamAnanA dharmanI ArAdhanA dvArA kSaya thavAthI navA jAti Adino udaya thAya che) ti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che." vipAka Azaya batAvyA pachI kleza hote chate karmano vipAka prApta thAya che te spaSTa karavA arthe pAtaMjalayogasUtra 2/13 kahe che -- "ta.T" "mULa hote chate-klazorUpa mULa hote chate, teno vipAka karmono vipAka, jAti, AyuSya ane bhoga che." pAtaMjalayogasUtra 2/13no artha spaSTa kare che - sati .... moTA zabdastha | mULa hote chate phlazorUpa bIja hote chate, teono kuzaLa-akuzaLa karmono, vipAka phaLa, jAti, AyuSya ane bhoga thAya che. jAti manuSyAdi che, AyuSya cirakALa sudhI zarIrano saMbaMdha che, bhogo viSayo, indriyo ane sukha-du:khanI saMvitrasaMvedana che. bhogazabdanI karma, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 karaNa ane bhAvane sAdhanArI vyutpattithI A traNa artho thAya che arthAt bhoganuM karma viSayo che, bhoganuM karaNa indriyo che ane bhogano bhAva=bhoganuM saMvahana, suNa-duH5 che. TI : idamatra tAtparya - cittaM hi dvividhaM sAzayamanAzayaM ca, tatra yoginAmanAzayaM, tadAha-"(tatra)dhyAnajamanAzayam" [4-6] / / ata eva teSAmazuklAkRSNaM karma, tadAha-"karmAzuklAkRSNaM yoginaH trividhamitareSAm" [4-7] / / zubhaphaladaM karma yAgAdi zuklaM, azubhaphaladaM brahmahatyAdi kRSNaM, ubhayasaMkIrNaM zuklakRSNaM, tatra zuklaM dAnatapaHsvAdhyAyAdimatAM puruSANAM, kRSNaM nArakANAM, zuklakRSNaM manuSyANAM, yoginAM tu vilakSaNamiti, sAzayaM cittamayoginAM, tatra phalatyAgAnusandhAnAbhAvAt phalajanakaH karmAzayaH, "tatastadvipAkAnuguNAnAmevAbhivyaktirvAsanAnAM" [4-8] / / dvividhA hi karmavAsanAH-smRtimAtraphalA jAtyAyurbhogaphalAzca, tatrAdyA yena karmaNA yAdRk zarIramArabdhaM devamAnuSatiryagAdibhedena jAtyantarazatavyavadhAnena punastathAvidhasyaiva zarIrasyArambhe tadanurUpAmeva smRtiM janayanti, anyAdRzIM ca nyagbhAvayanti devAdibhave nArakAdizarIropabhogasmRtivat, na cAtivyavahitayoH smRtisaMskArayorjanyajanakabhAvAnupapattiH, dUrAnubhUtasyApyavicalitacitte vAsanAtmanA sthitasyodbodhavizeSasahakAreNa smRtivizeSapariNAme vyavadhAnAbhAvAt, taduktaM-"jAtidezakAlavyavahitAnAmapyAnantaryaM smRtisaMskArayorekarUpatvAt" [4-9] / / tAzca sukhasAdhanAviyogAdhyavasAyasaMkalpasya mohalakSaNasya bIjasyAnAditvAdAdirahitAH, taduktaM-"tAsAmanAditvaM cA''ziSo nityatvAt" [4-10] / / dvitIyA api cittabhUmAvevAnAdikAlaM saMcitA yathA yathA pAkamupayAnti tathA tathA guNapradhAnabhAvena sthitA jAtyAyurbhogalakSaNaM kAryamArabhanta iti, tadetatkarmAzayaphalaM jAtyAdivipAkamiti, yadyapi sarveSAmAtmanAM klezAdiparAmarzo nAsti, tathApi te cittagatAsteSAM vyapadizyante, yathA yodhagato jayAjayo svAminaH, asya tu triSvapi kAleSu tathAvidho'pi klezAdiparAmarzo nAstIti vilakSaNo'yamanyebhyaH / / 1 / / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/bloka-1 TIkArya : rUvamatra tAtparyam - ahIM=pUrvamAM klezo, karmAzaya ane vipAkaAzayanuM svarUpa pAtaMjalayogasUtranA uddharaNapUrvaka graMthakArazrIe spaSTa karyuM emAM A=AgaLamAM kahe che e, tAtparya che. cittaM JanAzayam, citta be prakAranuM che (1) sAzaya ane (2) anAzaya, tatra anAzaya che. ***** JanAzavam, tyAM=be prakAranA citta kahyA temAM, yogIonuM citta che. tadAha tene kahe che-be prakAranA citto che temAM yogIonuM citta anAzaya che tene pAtaMjalayogasUtra 4/6mAM kahe che - " "(taMtra) dhyAnanamanAg2ayam" / / "tyAM=be prakAranA citto che temAM, dhyAnathI utpanna thayela=samAdhithI utpanna thayela, je citta che te anAzaya=karmavAsanArahita che." ata eva rma, AthI ja teone=yogIone, azukla-akRSNakarma tavAda - teneyogIone anAzayacitta hovAne kAraNe azukla-akRSNakarma che tene, pAtaMjalayogasUtra 4/7mAM kahe che - - "mAMzuvana ..... tarevA" / / "yogIone azukla-akRSNakarma che, itarane=bIjAone, traNa prakAranuM karma che." itaranA ane yogIonA karmanA svarUpane batAve che ..... zubhaphaladaM vilakSaLamiti, zubhaphaLane ApanAruM yAgAdi karma=kriyA, zukla che, azubhaLane ApanAruM brahmahatyAdi kRSNa che, ubhayasaMkIrNa zuklakRSNa che. tyAM=traNa prakAranA karma batAvyA temAM, dAna, tapa ane svAdhyAyAdivALA puruSone zukla=zuklakarma che, nArakone kRSNa=kRSNa karma che ane manuSyone zukla kRSNa-zuklakRSNa karma che. vaLI yogIone vilakSaNakarma che arthAt Azaya vagaranuM karma che. kRti zabda karmanA svarUpanI samAptisUcaka che. pUrvamAM be prakAranA citto kahyA temAM yogIone anAzaya citta che te batAvyuM. have bIjA prakAranuM sAzaya citta kone hoya te batAve che Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 sAyaM ..... veza:, ayogIone sAzaya citta che. tyAM sAzaya cittamAM, phaLatyAganA anusaMdhAnano abhAva hovAthI phaLajanaka karbhAzaya che. sAzaya cittavALA ayogIone karbhAzaya thAya che, te karmAzayanuM kArya zuM che te pAtaMjalayogasUtra 4/8thI batAve che - "tataH ... vIsananam" || "tenAthI-karmAzayathI, tenA vipAkane anuguNa ja=anurUpa ja, evI vAsanAonI abhivyakti che." pAtaMjalayogasUtra 4/8nuM tAtparya spaSTa kare che - dvividhA ..... mRtiva, be prakAranI karmonI kRtyonI, vAsanA che. (1) mRtimAtraphaLavALI ane (2) jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI che. temAM be prakAranI karmavAsanA batAvI temAM, je karmo vaDe deva, manuSya ane tiryaMcAdi bhedathI jevuM zarIra AraMbha karAyuM. vaLI seMkaDo anya jAtinA vyavadhAnathI tevA prakAranA zarIranA AraMbhamAM Adha=smRtimAtraphaLavALI karmavAsanA, tene anurUpa ja smRtine pedA kare che, ane devatAdhizarIranA bhavamAM nArakAdi zarIranA upabhoganI smRtinI jema anya prakAranI smRtine tirodhAna kare che. pUrvamAM kahyuM ke je devAdibhava ghaNA bhavo pachI maLe che temAM pUrvanA devAdibhavonI smRti thAya che, paraMtu vacalA vyavadhAnavALA bhavonA anubhavanI smRti thatI nathI. tyAM zaMkA karatAM koI kahe che, tenuM graMthakArazrI nirAkaraNa kare che - na cAtivyavaditoH . vyavasthAnAmAvAn ! ativyavadhAnavALA smRti ane saMskAramAM janya-janakabhAvanI anupapatti che. tene graMthakArazrI kahe che ke ema na kahevuM kema ke dUra anubhavAyelA paNa avicalita cittamAM vAsanArUpe rahelA evA saMskArono udbodha vizeSanA sahakArathI smRtivizeSatA pariNAmamAM vyavadhAnano abhAva che. talun - te-pUrvamAM kahyuM ke devAdibhavamAM anubhavAyelI vAsanAnuM pharI devAdibhavanI prAptikALamAM smRti thAya che temAM udbodhavizeSanA sahakArane kAraNe vyavadhAnano abhAva che te, pAtaMjala yogasUtra 4/9mAM kahevAyuM che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 natiza ..... patnI" / "jAti, deza ane kALathI vyavahita evA paNa smRti ane saMskAranuM AmaMtarya che; kema ke smRti ane saMskAranuM ekarUpapaNuM che." tA ..... garirahita, mohasvarUpa sukhasAdhananA aviyoganA adhyavasAyanA saMkalparUpa bIjanuM anAdipaNuM hovAthI tenavAsanA, Adi rahita che. tevuram - te-vAsanA Adihita che ema pUrvamAM kahyuM te, pAtaMjala yogasUtra 4/10mAM kahevAyuM che - "tAsAm ... nityatvo" || "teonuM=vAsanAonuM, anAdipaNuM che kema ke AziSanuM mahAmoharUpa IcchAnuM, nityapaNuM che." pUrvamAM be prakAranI karmavAsanA-kRtyonI vAsanA, batAvI temAM smRtimAtraphaLavALI vAsanAnuM svarUpa batAvyuM. have jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI karmavAsanAonuM svarUpa batAve che - dvitIyA ..... nAvivipamiti, bIjI paNa=jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI karmavAsanA paNa, cittabhUmimAM ja anAdikALathI saMcita je je prakAre pAkane prApta kare che te te prakAre guNa-pradhAnabhAvathI rahelI evI karmavAsanA jAti, AyuSya ane bhogasvarUpa kAryano AraMbha kare che. rUti zabda jAti, AyuSya ane bhogasvarUpa bIjA prakAranI karmavAsanAnA svarUpanI samAptisUcaka che. te A=be prakAranI karmavAsanA batAvI ane temAM bIjI karmavAsanA jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI che te A, karbhAzayanuM phaLa jAtyAdi vipAka che. rUti zabda phulamatra tAtparyanA kathananI samAptisUcaka che. pUrvamAM graMthakArazrIe zlokanA uttarArdhamAM kahyuM ke klezAdithI nahi sparzAyelo evo puruSavizeSa Izvara che ane tenI puSTi atyAra sudhI pAtaMjalayogasUtronA baLathI karatAM kleza, karbhAzaya ane vipAkaAzayanuM svarUpa batAvyuM. have klezAdithI nahi sparzAyelA puruSavizeSa Izvara che te batAvatAM kahe che - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-1 yapi .... anyeyaH / / joke sarve AtmAone klezAdino parAmarza=sparza, nathI topaNa cittagata evA teo=klezo, te AtmAnA vyapadeza karAya che. je pramANe yoddhAgata jaya-ajaya svAmInA vyapadeza karAya che. vaLI Ane=Izvarane, traNe paNa kALamAM tevA prakArano paNa=je prakArano anya AtmAomAM upacArathI klezano vyapadeza karAya che tevA prakArano paNa, klezAdino parAmarza-klezAdino sparza, nathI ethI anya jIvothI A=Izvara, vilakSaNa che. 11911 10 * tUrAnubhUtasyApi - ahIM pi thI e kahevuM che ke najIkanA bhavomAM anubhavAyeluM to vAsanArUpe cittamAM avicalita rahe che, paraMtu ghaNA bhavomAM vyavadhAnavALA dUranA bhavomAM anubhavAyela paNa vAsanArUpe cittamAM avicalita rahe che. * tripi tevu - ahIM pathI e kahevuM che ke IzvaramAM koI eka kALamAM to klezAdino parAmarza nathI, paraMtu bhUta, vartamAna ane bhaviSyarUpa traNe paNa kALamAM klezAdino parAmarza nathI. * tarthAvadhotti - ahIM pithI e kahevuM che ke Izvarane bIjA koI prakArano to klezAdino sparza nathI, paraMtu saMsArI jIvone jevA prakArano klezAdino sparza che, tevA paNa prakArano klezAdino sparza nathI. bhAvArtha: pAtaMjaladarzanakAro kahe che ke saMsAravartI jIvo yoganA baLathI mokSane pAme che ane pAtaMjaladarzanakArane abhimata evuM yoganuM lakSaNa pUrvamAM pAtaMjalayogalakSaNavicA2-11mI dvAtriMzikAmAM "yo'zcittavRttinirodhaH" batAvyuM ane te yoganI siddhi mahezanA anugrahathI thAya che ema pAtaMjaladarzanakAro kahe che te mahezanuM svarUpa zlokanA uttarArdhathI batAvatAM graMthakArazrI kahe che pAtaMjalamata pramANe IzvaranuM svarUpa H kleza, karmAzaya ane karmanA vipAkanA AzayathI nahi sparzAyelo evo puruSavizeSa Izvara che. pAtaMjalamata pramANe IzvaranuM svarUpa batAvyA pachI temanA mata pramANe klezo zuM che te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/bloka-1 klezo : (1) avidyA, (2) asmitA, (3) rAga, (4) dveSa ane (5) abhinivezasvarUpa klezo che. klezonuM svarUpa svayaM graMthakArazrI AgaLamAM batAvavAnA che. pAtaMjalamatAnusAra karmAzayanuM svarUpa : klezamULa karmAzaya che=jIvamAM kRtya karavAno Azaya che ane te karmAzaya dRSTajanmavedanIya ane adaSTajanmavedanIya che. dRSTajanmavedanIya karmAzaya : je karma A janmamAM vedanIya=bhogavavA yogya che, te dRSTajanmavedanIya karmAzaya che. adRSTajanmavedanIya karmAzaya : - je karma janmAMtaramAM vedanIya=bhogavavA yogya che, te adRSTajanmavedanIya karmAzaya che. 11 AnAthI e prApta thAya che ke klezone kAraNe jIvamAM te te kRtyo karavAno karmAzaya thAya che ane tenA kAraNe puNyarUpa ke pAparUpa karma baMdhAya che ane te puNyarUpa ke pAparUpa karma keTalAka A bhavamAM vedanIya che ane keTalAka anya bhavamAM vedanIya che. have A bhavamAM vedanIyakarma kaI rIte phaLa Ape che te spaSTa karatAM vipAka Azaya batAve che - pAtaMjalamatAnusAra vipAkAzayanuM svarUpa : tIvrasaMvegathI karAyelA devatA ArAdhanAdi puNyarUpa karmo A ja janmamAM jAti, AyuSya ane bhogasvarUpa phaLa Ape che. ahIM prazna thAya ke pUrvabhavanA karmane kA2Ne jAti AdinI prApti che tenuM parAvartana A bhavanA karmothI kaI rIte thaI zake ? te dRSTAMta dvArA spaSTa kare che -- Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 jema - naMdIzvara nAmanA koIka sAdhakane bhagavAna mahezvaranI ArAdhanAnA baLathI A ja janmamAM pUrvamAM je jAti Adi prApta thayelA tenA karatAM viziSTa jAti Adi prApta thayA. ahIM prazna thAya ke pUrvabhavanA karmane kAraNe je jAtyAdi maLela hoya te jAtyAdi vidyamAna hoya to mahezvaranI ArAdhanAnA baLathI te bhavamAM viziSTa jAti Adi kevI rIte prApta thaI zake ? arthAt thaI zake nahi. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - jema kheDUta kyArAo karIne pANInuM siMcana karato hoya, te vakhate eka kyArAmAM pANInuM siMcana karyA pachI anya kyArAmAM pANIne laI javA mATe je pratibaMdhakarUpe mATInI pALa karelI hoya, tene dUra kare to te pANIno pravAha svAbhAvika anya kyArAmAM jAya che, tethI jema anya kyArAmAM jalanuM ApUraNa thAya che, tema sadanuSThAnanA baLathI viziSTa jAti Adine vipAkamAM lAvavAmAM pratibaMdhaka evA A janmamAM prApta thayela jAti AdirUpa pratibaMdhakane sadanuSThAna dvArA dUra karavAmAM Ave to mahezvaranI ArAdhanAnA baLathI prApta thayelI pAzcAtya prakRtionuM ApUraNa thavAthI arthAt ArAdhanAthI pragaTa thayelI pAchaLanI prakRtio udayamAM AvavAthI, viziSTa jAti AdinI prApti thAya che. ane te viziSTa jAti AdinI prApti siddhivizeSa kahevAya che arthAt mahezvaranI ArAdhanAnA baLathI te naMdIzvara nAmanA sAdhakane viziSTa jAti AdinI prAptirUpa siddhivizeSa thaI ema kahevAya che. temAM pAtaMjalayogasUtra 4/1nI sAkSI Ape che - keTalIka siddhio janmathI thAya che, jema - pakSIne AkAzagamananI siddhi. keTalIka siddhio auSadhithI thAya che, jema - auSadhinA baLathI manuSyo potAnuM rUpa parAvartana kare che. keTalIka siddhio maMtrathI thAya che, keTalIka siddhio tapathI thAya che ane keTalIka siddhio samAdhithI thAya che. | siddhi zuM che te spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - kAryanA kAraNano utkarSavizeSa siddhi che=kAryane karavAnuM sAmarthyavizeSa siddhi Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 jema - pUrvamAM rUpaparAvartananI zakti na hatI, paraMtu auSadhine kAraNe rUpaparAvartana karavAno je utkarSavizeSa prApta thayo te siddhi kahevAya che. vaLI naMdIzvarane A janmamAM pUrva karatAM viziSTa jAti Adi prApta thayA te jAtyaMtarano pariNAma mahezvaranI ArAdhanAthI baMdhAyelI puNyaprakRtinA pUraNathI thayela che ema pAtaMjala yogasUtra 4/ramAM kahela che. naMdIzvarAdine mahezvaranI ArAdhanAnA baLathI A ja janmamAM viziSTa jAti Adi prApta thayA tyAM koIne prazna thAya ke naMdIzvare je IzvaranI ArAdhanA karI te rUpa dharmathI viziSTa jAti Adi prApta thayA. paraMtu sUtra 4ramAM kahyuM tema puNyaprakRtinA pUraNathI viziSTa jAti Adi prApta thayA nathI. tenA nirAkaraNa mATe pAtaMjalayogasUtra 43mAM kahe che. nimitta aprayojaka che=devatAnA ArAdhanAdithI thayela dharmarUpa nimitta te viziSTa jAti AdinA prAdurbhAvamAM aprayojaka che to kaI rIte te devatAArAdhanAdi dharmathI viziSTa jAti AdinI prApti thaI te spaSTa karavA arthe kahe che - devatA ArAdhanAdirUpa dharmathI prakRtinA varaNano bheda thAya che tenAthI viziSTa jAti Adino prAdurbhAva thAya che. kSetrikanI jema. Azaya e che ke kheDUta kyArAmAM pANI siMcana karatI vakhate prathama kyArAmAM pANI jAya AgaLamAM na jAya te mATe tyAM mATInI pALa bAMdhe che, ane te kyArAmAM jarUra pramANe pANI apAyA pachI anya kyArAmAM pANI laI javA arthe te mATInI pALane dUra kare che, tethI pANI svataH anya kyArAmAM jAya che, tema naMdIzvare je mahezvaranI ArAdhanA karI te ArAdhanArUpa dharmathI pUrvabhavamAM je hIna prakAranA jAti Adi bAMdhelA ane teno udaya vartamAnabhavamAM hato, te hIna jAti Adine navI jAti Adine vipAkamAM lAvavAmAM AvaraNarUpa hatA, teno devatAArAdhanAdi rUpa dharmathI bheda thAya che, tethI vartamAnanI ArAdhanAnA baLathI prApta thayelA viziSTa jAti Adi svataH vipAkamAM Ave che. vaLI saMsArI jIvomAM karmonuM mULa evuM klezarUpa bIja hoya, to te klezarUpa bIjathI kuzaLa-akuzaLa karmo thAya che ane teono jAti, AyuSya ane bhogasvarUpa vipAkarUpa phaLa prApta thAya che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 pAtaMjalamatAnusAra jAti, AyuSya ane bhoganuM svarUpa :- jAti manuSyAdi che, AyuSya cirakALa sudhI zarIranA saMbaMdharUpa che ane bhoga zabdathI traNa arthanuM grahaNa thAya che. (1) karmane sAdhanArI vyutpattithI bhoga zabdathI bhoganA viSayo grahaNa thAya che. (2) karaNane sAdhanArI vyutpattithI bhoga zabdathI indriyo grahaNa thAya che, kema ke indriyo dvArA saMsArI jIvo bhoga kare che. (3) bhAvane sAdhanArI vyutpattithI iSTa-aniSTa padArthanA saMyogathI thatA sukha-duHkhanuM saMvedana prApta thAya che. A rIte pAtaMjalamatAnusAra jAti, AyuSya ane bhogathI sarva karmonA phaLano saMgraha thAya che; kema ke karmonA phaLano A traNamAM samAveza thAya che. pUrvamAM IzvaranuM svarUpa batAvatAM graMthakArazrIe kahyuM ke kleza, karbhAzaya ane vipAkAzayathI nahi sparzAyelo puruSavizeSa Izvara che. tyArapachI kleza, karbhAzaya ane vipAkAzayanuM svarUpa atyAra sudhI spaSTa karyuM. have tenuM tAtparya zuM che te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - pAtaMjalamatAnusAra cittanuM svarUpa - saMsArIjIvonuM citta be prakAranuM che : (1) sAzaya ane (2) anAzaya. yogIone anAzaya citta hoya che ane ayogIone sAzaya citta hoya che. yogIonuM anAzaya citta kevuM che te pAtaMjalayogasUtra 46thI spaSTa kare che - anAzayacittanuM svarUpa - dhyAnathI thanAruM anAzaya citta hoya che, arthAt yogIo AtmAnA zuddhasvarUpanuM dhyAna karatA hoya che, tenA kAraNe teone anAzaya citta pragaTe che, AthI yogIonuM karmakRtya, azukla-akRSNa hoya che. ayogI jIvone traNa prakAranuM karma hoya che te traNa prakAra batAve che - Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA|zloka-1 15 pAtaMjalamatAnusAra ayogI jIvonA traNa prakAranA karmanuM=kRtyanuM, svarUpa : (1) zuklakarma :- zubhaphaLane ApanAruM yAgAdi karma=kRtya, zuklakarma che arthAt saMsArI jIvonuM je sAzaya citta che, tenAthI teo je kriyA kare che te kriyAmAM teo je yAgAdikriyA kare che te zubhaphaLane ApanAra zuklakarma che. (2) kRSNakarma :- ayogI jIvo je brahmahatyAdi kriyA kare che te azubhaphaLane ApanAra kRSNakarma che. (3) zukla-kRSNakarma :- ubhaya saMkIrNa=keTalAka jIvo zukla ane kRSNa ubhaya kRtyo kare che te zukla-kRSNakarma che. temAM=traNa prakAranA kRtyomAM, je puruSo dAna, tapa ane svAdhyAyAdi pravRttio kare che teonuM zuklakarma che. nA2kanA jIvo je paraspara saMkleza kare che teonuM kRSNakarma che. ane manuSyo je saMsA2mAM zubha ane azubha pravRttio kare che te zukla-kRSNa karma che. yogIone azukla-akRSNakarma : vaLI yogIone vilakSaNa=azukla-akRSNakarma che. yogIo anAzacittavALA che ane ayogIo sAzacittavALA che, ema pUrvamAM batAvyuM. tyArapachI sAzacittavALA ayogIo kevA kRtyo kare che, te batAvavA arthe traNa prakAranA karmo batAvyA, ane yogIone anAzaya citta hovAthI teonuM kRtya azukla-akRSNa hoya che tema batAvyuM. have sAzayacittavALA jIvo je kRtyo kare che tenAthI karmAzaya pragaTe che arthAt puNya ane pAparUpa karmAzaya pragaTe che te batAvavA arthe kahe che pAtaMjalamatAnusAra karmAzayanuM svarUpa : sAzaya cittavALA jIvo potAnA kRtyo Izvarane samarpaNa karIne phaLatyAganuM anusaMdhAna karatA nathI, paraMtu phaLanI apekSA rAkhIne te te kRtyo kare che, tethI teonA kRtyothI phaLajanaka evo karmAzaya pragaTa thAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-1 A kathanathI arthathI e phalita thAya che ke yogIo potAnA sarva kRtyo Izvarane arpaNa kare che, tethI teone phaLanA tyAganuM anusaMdhAna hovAthI phaLajanaka evo karmAzaya pragaTa thato nathI, jyAre ayogI jIvonA karmothI phaLajanaka evo karmAzaya pragaTe che. pAtaMjalamatAnusAra karmAzayathI vipAkane anurUpa vAsanAonI abhi : vyakti: A karmAzayathI tenA vipAkane anurUpa vAsanAonI abhivyakti thAya che e pramANe pAtaMjalayogasUtra 48mAM kahyuM che ane te kathanane spaSTa karatAM kahe che pAtaMjalamatAnusAra karmavAsanAnuM svarUpa : AtmAmAM be prakAranI karmavAsanA=kRtyonI vAsanA, paDelI che - (1) smRtimAtraphaLavALI karmavAsanA ane (2) jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI karmavAsanA. smRtimAtraphaLavALI karmavAsanAnuM svarUpa : koI jIve je prakAranA kRtyothI je prakAranuM deva, manuSya ke tiryaMca vagerenuM zarIra banAvyuM hoya, tyArapachI ghaNA bhavanA vyavadhAna pachI pharI tevuM devAdinuM zarIra banAve tyAre te zarIrane anurUpa smRti utpanna thAya che, te smRtimAtraphaLavALI karmavAsanA che. Azaya e che ke koI jIve vartamAnanA devanA bhavamAM je prakAranA kRtyo karyA hoya, te devabhavathI te jIva manuSya ke pazu Adi bhavamAM jAya tyAre te devabhavanA kRtyonA saMskAro jAgRta thatA nathI, paraMtu je manuSya ke pazu Adino bhava maLyo che te manuSya ke pazu AdinA bhava jevA pUrvanA koI manuSya ke pazu AdinA bhavanA saMskAro jAgRta thAya che, ane devabhavanA kRtyonA saMskA2o te vakhate tirodhAna thAya che, ane te jIva pharI devabhavamAM Ave tyAre te devabhavamAM je kRtyo karelA tevA kRtyonA saMskAro jAgRta thAya che. AthI koI manuSya mRtyu pAmIne bhUMDanA bhavamAM jAya to manuSyabhavamAM viSTA pratye jugupsAnA saMskAro Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 hatA te jAgRta thatA nathI, paraMtu pUrvanA bhUMDanA bhavanA viSTA pratye AkarSaNanA saMskAro hatA te jAgRta thAya che. ahIM koIne zaMkA thAya ke, eka devabhava pachI bIjA devabhavanA vacamAM ghaNuM vyavadhAna paDe che, tethI devabhavanA kRtyonA saMskAro ativyavadhAnavALA bIjA devabhavamAM te saMskAronI smRtinuM kAraNa kaI rIte banI zake ? tethI kahe che - devabhavamAM karAyelA kRtyonA saMskAro vAsanArUpe cittamAM rahelA hoya che, ane pharI devabhava maLe tyAre te devabhava te saMskArono uddhodhaka bane che, tethI te saMskAronI smRtivizeSa thavAmAM vyavadhAna nathI, arthAt vacce bIjA vikRta vyavadhAna che paNa devabhava maLyA pachI pharI devabhava maLyo tyAre te devabhavanA kRtyonA saMskAro jAgRta thavAthI te devano AtmA pharI tevA kRtyo kare che. A rIte smRtimAtraphaLavALI karmavAsanA batAvI. have A smRtimAtraphaLavALI vAsanAnA saMskAro AtmAmAM anAdikALathI che te batAve che - sukhanA sAdhananA aviyoganA adhyavasAyanA saMkalparUpa je mohanAM pariNAma che te mohanA pariNAmarUpa bIjanuM AtmAmAM anAdipaNuM che, tethI smRtimAtraphaLavALI karmavAsanA anAdithI pravarte che. Azaya e che ke saMsArI jIvone sukhanA sAdhananA aviyogano adhyavasAya varte che, je bhoga padArtha pratye mohano pariNAma che. A mohano pariNAma jIvamAM anAdikALano che, tethI te te bhogomAMthI AnaMda levAnI icchA anAdinI varte che ane te te bhogomAMthI AnaMda levAnI icchA anAdinI che, tethI jIva je bhavamAM jAya te bhAvane anurUpa te te kRtyonA saMskAro jAgRta thAya che, tethI te te bhavamAM tevA tevA kRtyo karIne te te prakAre AnaMda levA prayatna kare che. jo jIvamAM sukhanA sAdhananA aviyogano adhyavasAya na hoya to bhoganAM sAdhanamAMthI AnaMda levA te te bhavamAM te te kRtyo kare che te prakAre kRtyo kare nahIM. AthI ja vItarAgane mohano pariNAma nahIM hovAthI te te padArthamAMthI te te prakArano AnaMda levA te te kRtyo karatA nathI. pUrvamAM be prakAranI karmavAsanA che tema kahyuM, temAMthI smRtimAtraphaLavALI karmavAsanAnuM svarUpa atyAra sudhI spaSTa karyuM. have jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI karmavAsanAnuM svarUpa spaSTa kare che -- Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 jAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI karmavAsanAnuM svarUpa : bIjA prakAranI A karmavAsanA cittabhUmimAM anAdikALathI saMcita che, ane je je prakAre pAkane pAme che, te te prakAranA guNa-pradhAnabhAvathI rahelI evI te vAsanA jAti, AyuSya ane bhogasvarUpa kAryano AraMbha kare che. Azaya e che ke, saMsArI jIvo je kRtyo kare che te vAsanArUpe cittabhUmimAM saMcita rahe che, ane je je prakAre te karmavAsanA pAkane=udayane, pAme che te te prakAre jIvamAM keTalIka vAsanA gauNabhAvathI ane keTalIka vAsanA pradhAnabhAvathI rahelI che, arthAt je udayamAM Ave che te pradhAnabhAvathI rahelI che, ane je udayamAM AvelI nathI te gauNabhAvathI rahelI che. te vAsanArUpa karmane kAraNe jIvane te te bhavamAM te jAti, te AyuSya ane te bhogarUpa kAryanI prApti thAya che, ane AgajAti, AyuSya ane bhogaphaLavALI vAsanA e, karbhAzayanuM phaLa jAtyAdi vipAka che arthAt saMsArIjIvo je je kRtyo kare che te kRtyonA AtmA upara karbhAzayarUpa saMskAro paDelA hoya che, ane te saMskAranuM phaLa te jIvane jAti AdinA vipAkarUpe prApta thAya che. A pramANe pAtaMjalamatAnusAra kleza, karbhAzaya ane vipAkaAzayanuM svarUpa spaSTa karyuM. have te kleza, karbhAzaya ane vipAkaAzayathI nahi sparzAvelA evA Izvara che, anya jIvo nathI te spaSTa karatAM kahe che - pAtaMjalamatAnusAra klezAdinA sparza vagaranA IzvaranuM svarUpa : joke pAtaMjalamatAnusAra sarva jIvo apariNAmI che arthAt kUTastha nitya che, tethI klezAdino sparza koI jIvane nathI, topaNa je jIvo saMsAramAM che te jIvonA cittagata klezAdi hoya che, ane te klezAdi cittagata hovA chatAM saMsArI jIvomAM che, tema upacAra karAya che. jema- koI rAjAnA sainiko koI bIjA rAjA sAthe yuddha kare ane te jaya pAme ke parAjaya pAme, to te rAjA jItyo ke te rAjA parAjaya pAmyo tema kahevAya che. vastutaH te rAjAe yuddha karyuM nathI, paraMtu tenA yoddhAoe yuddha karyuM che ane yoddhAo jaya ke parAjaya pAmyA che, topaNa te jaya ke parAjayano upacAra rAjAmAM karAya che. tema saMsArI jIvonA cittamAM je klezAdi thAya che, te klezAdinA upacAra te saMsArI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtrizikA/zloka-1-2 jIvomAM karAya che, tethI saMsArI jIvo traNa kALamAM klezAdi sparza vagaranA nathI, paraMtu jyAre sAdhanA karIne mokSane prApta kare che, tyAre klezAdi sparza vagaranA che tema kahevAkSa che, ane Izvara traNe paNa kALamAM saMsArI jIvo jevA klezAdi sparzavALo nathI, tethI sarva anya jIvo karatAM Izvara vilakSaNa che, ane tevA IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che ema pAtaMjalamatavALA kahe che. [1] avataraNikA : zloka-1nA uttarArdhamAM IzvaranuM svarUpa batAvyuM. have te IzvaranuM vizeSa prakAranuM svarUpa pAtaMjalamata pramANe batAve che - zloka : jJAnamapratighaM yasya vairAgyaM ca jagatpateH / aizvaryaM caiva dharmazca sahasiddhaM catuSTayam / / 2 / / anvayArtha : yasya namasta =je jagatpatinuM zloka-1mAM je puruSavizeSarUpa Izvara kahyo te rUpa je jagapatinuM, gapratighaM apratigha jJAna--jJAna vairANaM ca vairAgya zvarya vaiva-aizvarya tharSa ane dharma siddha sahasiddha-anAdi evA IzvararUpa AtmA sAthe sahaja raheluM, catuSTaya=catuSTaya che. rA. zlokArtha : zloka-1mAM je puruSavizeSarUpa Izvara kahyo te rUpa je jagatpatinuM apratigha, jJAna vairAgya aizvarya ane dharma sahasiddha evuM catuSTaTya che. IrA. TIkA : jJAnamiti-jJAnAdayo hyatrA'pratipakSAH('pratihatAH) sahajAzca zuddhasattvasyAnAdisaMbandhAt, yathA hi-itareSAM sukhaduHkhamohatayA vipariNataM cittaM nirmale sAttvike dharmAtmaprakhye pratisaMkrAntaM cicchAyAsaMkrAntAntaHsaMvedyaM bhavati, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA|zloka-2 naivamIzvarasya, kintu tasya kevala eva sAttvikaH pariNAmo bhogyatayA vyavasthita iti, kiJca prakRtipuruSasaMyogaviyogayorIzvarecchAvyatirekeNAnupapatteranAdijJAnAdimattvamasya siddham / / 2 / / 20 TIkArya : jJAnAdayo sahanAzva / / ahIM=IzvaramAM, jJAnAdi=jJAna, vairAgya, aizvarya ane dharma e cAra apratigha=apratihata che, ane sahaja che-IzvaranA AtmA sAthe sahajasiddha che. jJAnAdi cAra IzvaramAM kema aprati ane sahajasiddha che temAM hetu kahe che - zuddhasattvasya sabhyasthAt, zuddhasattvato anAdi saMbaMdha che=IzvaranA AtmAmAM zuddhasattvano anAdi saMbaMdha che. IzvaramAM zuddhasattvano anAdi saMbaMdha che, anyamAM nathI te yAdithI spaSTa kare che -- yathA tti ..... kRti / je pramANe ja itaranuM=saMsArIjIvonuM sukha, duHkha ane mohapaNAthI vipariNata evuM citta nirmaLa evA sAttvika dharmAtmaprakhyamAM pratisaMkrAMta thayeluM citkAyAnA saMkrAMtathI aMtaHsaMvedya che, e pramANe Izvarane nathI, paraMtu temane=Izvarane, kevala ja sAttvikapariNAma bhogyapaNArUpe vyavasthita che. kRti zabda IzvaramAM zuddhasattvano anAdi saMbaMdha che tenA spaSTIkaraNanI samAptisUcaka che. zlokamAM IzvaranuM svarUpa batAvyuM te TIkAmAM spaSTa karyuM. have saMsArI jIvo karatAM atirikta evA Izvarane anAdi evA jJAnAdimAnapaNArUpe svIkAravAnI yukti pAtaMjalamatAnusAra graMthakArazrI batAve che kiJca siddham / / vaLI IzvaranI icchA vagara prakRti ane puruSanA saMyoga-viyoganI anupapatti=asaMgati hovAthI AvuM=IzvaranuM, anAdijJAnAdimAnapaNuM siddha che. / / 2 / / * ahIM TIkAmAM pratipakSAH pATha che tyAM syAdvAdakalpalatAmAM jJAnamapratighaM zloka che tenI TIkA mujaba apratihatAH pATha susaMgata jaNAya che. ***** Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-2 bhAvArtha : zloka-1mAM kahyuM ke, IzvaranA anugrahathI pAtaMjalamatAnusAra yoganI siddhi thAya che, ane Izvara klezAdinA sparza vagarano che tema batAvyuM. have IzvaramAM cAra bhAvo anAdinA che te batAvatAM kahe che - pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM apratigha ane sahajasiddha jJAna, vairAgya aizvarya ane dharmanuM svarUpa : (1) IzvaramAM jJAna apratigha=apratihata, che; kema ke IzvaranuM jJAna nitya che ane sarvaviSayavALuM che, mATe koI kALamAM te jJAna pratihata nathI, paraMtu sarvakALamAM vidyamAna che ane koI viSayamAM sparza na pAme tevuM nathI, paraMtu sarvaviSayane jANe tevuM che mATe apratihata che. (2) Izvarano vairAgya apratigha=apratihata che; kema ke IzvaramAM rAgano abhAva che, tethI sarva bhAvo pratye sadA madhyasthabhAva che. (3) IzvaranuM aizvarya pAtaMtryanA abhAvanA kAraNe apratigha=apratihata che; ane te aizvarya aNimAladhimA Adi labdhio svarUpa che. (4) IzvaramAM prayatna ane saMskArarUpa dharma apratigha=apratihata che; kema ke IzvaramAM adharmano abhAva che. vaLI A jJAnAdi cAre IzvaramAM sahajasiddha che=anyanI apekSA nahi hovAne kAraNe anAdikALathI IzvaranA AtmA sAthe vyavasthita che. noMdha : ahIM bhAvArthamAM lakhela IzvaramAM apratihata ane sahajasiddha jJAnAdi cArenuM svarUpa jJAnamapratighaM zloka zAstrAvArtAsamuccaya graMthamAM che, te graMthanI syAdvAdakalpalatA TIkAmAM jaNAvyA mujaba che. A kathanane yathA hithI TIkAmAM spaSTa kare che - pAtaMjalamatAnusAra saMsArIjIvo phUTastha nitya che, tethI Izvara jevA che, topaNa teone sukha, duHkha ane mohapaNAthI vipariNata evuM citta prApta che, ane te citta dharmanAmanA nirmaLa evA sAttvika pariNAmamAM pratisaMkrAMta thAya Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-2-3 che, ane te sAttvika pariNAmamAM puruSanI cichAyA pratisaMkrAMta thAya che, tethI te nirmaLa citta puruSane aMtaHsaMvedya bane che, arthAt cittamAM je sukha, duHkha ane mohanA pariNAmo che te mane thAya che, e prakAre puruSane aMtaHsaMvedya bane che, paraMtu e rIte Izvarane thatuM nathI; kema ke Izvarane kevala ja sAttvika pariNAma bhogyapaNArUpe vyavasthita che. AnAthI e phalita thAya che ke, cittamAM vartatA sukha, duHkha ane mohanA pariNAmarUpe saMsArI jIvone gauNa-mukhyabhAvathI sAtvika, rAjasa ane tAmasa bhAvonuM vedana che. kevala sAttvika pariNAmanuM vedana nathI, jyAre Izvarane kevala sAttvika pariNAma bhogyarUpe vyavasthita che. tethI saMsArIjIvonI jema Izvara cittanA bhAvonuM vedana karanAra nathI, paraMtu zuddhasattvanuM Izvarane anAdithI vedana che mATe Izvarane jJAnAdi apratigha ane sahajasiddha che. have Izvarane anAdinA jJAnAdi cArabhAvorUpe svIkAravAnI yukti batAve saMsArI jIvone prakRtino saMyoga che, ane yoganI sAdhanA dvArA prakRtino viyoga prApta thAya che. A saMyoga ane viyoga IzvaranI icchA vagara thaI zake nahi; tethI prakRtinA saMyoga ane viyogane karanAra evA anAdi jJAnAdivALA Izvara che e pramANe siddha thAya che. ll avataraNikA : zloka-2mAM IzvaramAM apratigha evA jJAnAdi cAra bhAvo che tema batAvyuM, ane zloka-2nI TIkAmAM spaSTa karyuM ke, Izvarane kevala sAtvika pariNAma bhogyapaNArUpe vyavasthita che. have Izvarane sAtvika pariNAma hovA chatAM sarvajJapaNuM kema che te pAtaMjalamata pramANe batAve che - bloka : sAttvikaH pariNAmo'tra kASThAprAptatayeSyate / nAkSapraNAlikAprApta iti sarvajJatAsthitiH / / 3 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 IzAnugrahavicAradvAbiMzikA/zloka-3 anvayArtha : matra=ahIM=IzvaramAM, vaISThA prAptata kASThAprAptapaNAthI=atyaMta utkRSTapaNAthI sAttviH pariNAma:=sAtvika pariNAma phate IcchAya che. nAkSaprati prApta =akSapraNAlikA prApta nahi=Indriya dvArA prApta sAtvika pariNAma IcchAto nathI ti=ethI sarvajJatasthiti =sarvajJatAnI sthiti che arthAt IzvaramAM sarvajJapaNAnI prasiddhi che. 3 zlokArtha : IzvaramAM kASThaprAptapaNAthI atyaMta utkRSTapaNAthI sAtvika pariNAma IcchAya che. akSapraNAlikA prApta nahi Indriya dvArA prApta sAtvika pariNAma IcchAto nathI, ethI IzvaramAM sarvajJApaNAnI prasiddhi che. I3II TIkA : sAttvika iti-atra-Izvare, sAttvikaH pariNAmaH kASThAprAptatayA= atyantotkRSTatvena, iSyate, tAratamyavatAM sAtizayAnAM dharmANAM paramANAvalpatvasyevAkAze paramamahattvasyeva kASThAprAptidarzanAt jJAnAdInAmapi cittadharmANAM . tAratamyena paridRzyamANAnAM kvaciniratizayatvasiddheH, na punarakSapraNAlikayA indriyadvArA, prApta upanItaH, iti hetoH sarvaviSayatvAdetaccittasya sarvajJatAyAH sthitiH prasiddhiH, tadu-"tatra niratizayaM sarvajJavInam" [-ra1] pArUAA TIkArya : satra....prasiddhiA ahIM=IzvaramAM sAtvika pariNAma kASThAprAptapaNAthI atyaMta utkRSTapaNAthI, IcchAya che; kema ke kASThAprAptinuM darzana hovAthI tAratamyavALA sAtizaya dharmonuM paramANumAM alpapaNAnI jema=paramANamAM alpapaNAnI kASThAprAptinuM darzana hovAthI paramANunA alpapaNAnI jema, AkAzamAM paramamahatpaNAnI jema AkAzamAM utkRSTapaNAnI kASThAprAptinuM darzana hovAthI AkAzamAM paramamahatpaNAnI jema, tAratamyathI paridRzyamAna evA-dekhAtA evA, jJAnAdi paNa cittadharmotI koIka ThekANe niratizaya Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-3 paNAnI siddhi che, paraMtu akSapraNAlikAthI=indriya dvArA prApta evo=upatIta evo sAttvika pariNAma IzvaramAM nathI e hetuthI emanA cittanuM=IzvaranA cittanuM, sarvaviSayapaNuM hovAthI sarvajJatAnI sthiti=IzvaramAM sarvajJapaNAnI prasiddhi, che. 24 tavu m - te kahevAyuM che=zlokamAM je kahyuM te pAtaMjalayogasUtra 1/25mAM kahevAyuM che. "taMtra sarvajJavIna" / / "tyAM=IzvaramAM niratizaya-niratizaya evo sAttvika pariNAma, sarvajJanuM bIja che." / / 3 / / * jJAnAvInAvi vittadharmALAM - ahIM vithI e kahevuM che ke anya dravyanA to sAtizaya dharmo tAratamyathI paridRzyamAna che, paraMtu jJAnAdi paNa cittadharmo tAratamyathI paridazyamAna che. bhAvArtha : pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM sarvajJapaNAnI prasiddhi : zloka-2nI TIkAmAM kahyuM ke, IzvaramAM kevala ja sAttvika pariNAma bhogyapaNArUpe vyavasthita che ane A sAttvika pariNAma bodhanuM kAraNa che. vaLI, saMsArI jIvone sAttvika pariNAmathI thato bodha indriyo dvArA thAya che, tethI saMsArI jIvone bodhanI taratamatA dekhAya che, paNa bodhanI parAkASThA dekhAtI nathI. ane Izvarane indriyo dvArA bodha nathI, tethI IzvaramAM vartato sAttvika pariNAma parAkASThAne pAmelo che. kema IzvaramAM sAttvika pariNAma parAkASThAne pAmelo che te batAvIne tenA dvArA IzvaramAM sarvajJatvanI siddhi kare che jema - paramANumAM alpapariNAma parAkASThAne pAmelo che ane AkAzamAM mahatpariNAma parAkASThAne pAmelo che, tethI je taratamatAvALA sAtizaya dharmo hoya che te koIka ThekANe alpapaNArUpe parAkASThAne pAmelA dekhAya che ane koIka ThekANe mahatpariNAmarUpe parAkASThA prApta dekhAya che. tema - saMsArI jIvomAM jJAnAdi cittadharmo taratamapaNAthI dekhAya che, tethI tevA jJAnAdi cittadharmo parAkASThA prApta hovA joIe, tevuM anumAna thAya che Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-3-4 ra5 ane tevA parAkASThA prApta cittadharmo IzvaramAM che, tethI IzvaranuM citta sarvaviSayavALuM che, mATe IzvaramAM sarvajJapaNAnI prasiddhi che. III avataraNikA : zloka-1mAM kahyuM ke, pAtaMjala mata pramANe IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che, tethI IzvaranuM svarUpa zuM che tevI jijJAsA thAya, tethI zloka-1nA uttarArdhamAM klezAdinA sparza vagarano Izvara che tema batAvyuM. zloka-2mAM jJAnAdi cAra IzvaramAM apratihata che tema batAvyuM, tethI sarva saMsArI jIvo karatA Izvara vizeSa che tema siddha thayuM. zloka-3mAM IzvaramAM sarvajJapaNuM kema che tenI siddhi karI. have pAtaMjala mata pramANe IzvaranI IcchAthI AkhuM jagata pravarte che te batAvavA arthe kahe che - zloka : RSINAM kapilAdInAmapyayaM paramo guruH / tadicchayA jagatsarvaM yathAkarma vivartate / / 4 / / anvayArtha : =A=Izvara, pitAvInAmapi pIpa =kapilAdi paNa RSionA parama =parama utkRSTa :=guru che. tachiyA temanI icchAthI IzvaranI IcchAthI sarva na-sarva jagata yathArma yathAkarma vivartita vivarta pAme che arthAt UMca-nIca phaLa bhogavatAruM thAya che. . zlokArtha : Izvara kapilAdi paNa RSionA paramaguru che. IzvaranI IcchAthI sarva jagata yathAkarma vivarta pAme che. [4 TIkA : RSINAmiti-ayam IzvaraH, kapilAdInAmapi RSINAM paramaH=utkRSTo, guraH tadu- "sa pUrveSAmapi guru vAltanA navaccha" [2-ra6] rUtti 1 tasvaiishvrsy, icchayA sarvaM jagat yathAkarma-karmAnatikramya, vivartate uccAvacca Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-4 phalabhAga bhavati, na ca karmaNaivA'nyathAsiddhaH, ekakArakeNa kArakAntarAnupakSayAditi bhAvaH / / 4 / / TIkArya : 3yam.... guru, A=Izvara, kapilAdi paNa RSionA parama=utkRSTa, guru che. takum - te=sarva paNa RSionA Izvara paramaguru che te, pAtaMjala yogasUtra 1/26mAM kahevAyuM che. sa pUrveSApa ..... navacchedrA" kRti "pUrvanA paNa sarvano te=Izvara, guru che; kema ke kALathI anavaccheda cheHkALathI anAdi che." rUti zabda uddharaNanI samAtisUcaka che. tasya ..... mAvA temanI=IzvaranI, IcchAthI sarva jagata yathAkarma karmano atikrama karyA vagara=potAnA karAyelA karmonuM ullaMdhyA vagara, vivarta pAme che=UMcA, nIcA phaLane bhogavanAra thAya che. ane karmathI ja anyathAsiddha nathI arthAt jIvo vaDe karAyelA kRtyathI ja kArya thatuM hovAthI Izvara anyathAsiddha nathI; kema ke eka kAraka dvArA kArakAMtarano=anya kArakato, anupakSaya che. e pramANe bhAva che. Indu pinAkInAmapi trAvINam - ahIM pa thI e kahevuM che ke anya saMsArI jIvonA to Izvara paramaguru che, paraMtu kapilAdi paNa RSionA paramaguru che. bhAvArtha :pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM jagakartutvanI siddhi - pUrvamAM varNana karyuM evA svarUpavALA Izvara kapilAdi RSionA paNa utkRSTa guru che; kema ke IzvaranA upadeza anusAra sarva RSio yogamArgamAM pravRtti kare che. vaLI jagatanA sarva jIvo je kAMI paNa UMcuM ke nIcuM phaLa bhogave che te sarva IzvaranI icchAthI thAya che. phakta Izvara te te jIvonA te te kRtyone ullaMghIne phaLa ApatA nathI, paraMtu je jIva sArA kRtyo kare che, tene sAruM phaLa Ape che ane kharAba kRtyo kare che tene kharAba phaLa Ape che. tethI jIvone potAnA kRtyonuM je kAMI phaLa maLe che, te sarva IzvaranI icchAthI prApta thAya che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-4-5 27 ahIM koIne prazna thAya ke, jIvonA karmothI te karmone anusAra te jIvone phaLa maLatuM hoya, to te phaLa pratye Izvarane kAraNe mAnavAnI jarUra nathI, tethI te phaLa pratye Izvara anyathAsiddha thaze. tenuM nirAkaraNa karatAM pAtaMjaladarzanakAra kahe che - koI kArya pratye eka kAraka hoya tenAthI anya kArakane kAraka nathI, tema kahI zakAya nahi. jema - ghaTa pratye daMDa sAdhanarUpe kAraka che teTalA mAtrathI kuMbhArarUpa kArakane anyathAsiddha kahI zakAya nahi. tema jIvone potapotAnA kRtyonuM phaLa maLe che, te phaLa pratye teonuM kRtya kAraka che, tema te kRtyonuM phaLa ApavAnI IzvaranI icchA paNa kAraka che, mATe jagatamAM jIvone je kAMI phaLa maLe che te sarva pratye IzvaranI icchA kAraNa che. A rIte IzvaranuM jagatkartutva siddha thAya che, mATe IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che, ema pAtaMjalo kahe che. ll avataraNikA : etad dUSayati - avataraNikArca - Ane dUSita kare che zloka-1thI zloka-4 sudhI IzvaranuM svarUpa batAvIne sthApana karyuM ke IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che te pAtaMjalamatane, graMthakArazrI dUSita kare che - zloka : naitadyuktamanugrAhye tatsvabhAvatvamantarA / nANuH kadAcidAtmA syAddevatAnugrahAdapi / / 5 / / anvayArtha - anugrA anugrAhyamAM arthAt IzvarathI anugraha pAmavA yogya evA yogInA AtmAmAM, tattvamAvavattara tasvabhAvapaNA vagara=anugrAhyasvabhAvapaNA vagara, taAEyoganuM Izvara anugrahajavyapaNuM,nayuyukta Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-5 nathI; (kema ke) levAnudApi devatAnA anugrahathI paNa ma=paramANa vAvikyAre paNa mAtmA na cA-AtmA thato nathI. pA. zlokArca - anugrAhyamAM=IzvarathI anugraha pAmavA yogya evA yogInA AtmAmAM, tasvabhAvapaNA vagara=anugrAhyasvabhAvapaNA vagara, yoganuM Izvara anugrahajanyapaNuMyukta nathI; (kema ke, devatAnA anugrahathI paNa paramANu kyAre paNa AtmA thato nathI. ApaII TIkA - naitaditi-etad-IzvarAnugrahajanyatvaM, yogasya na yuktaM, anugrAhye tatsvabhAvatvam anugrAhyasvabhAvatvam, antarA=vinA, yato devatAyA anugrahAdapi 'aNurAtmA bhavatu' itIcchAlakSaNAt kadAcidapi aNurAtmA na syAt, mAvA ravRitte gAvA TIkArca - tan... kaparIvRttaII anugrAhyamAM anugraha karavA yogya evA yogInA AtmAmAM, tasvabhAvapaNA vagara=IzvarathI anugrAhya thavAnA svabhAvapaNA vagara, AyoganuM Izvara anugraha jAnyapaNuM, yukta nathI. je kAraNathI aNu AtmA thAva" e prakAranI IcchAsvarUpa devatAnA anugrahathI paNa kyAreya paNa aNu AtmA thato nathI; kema ke svabhAvanI aparAvRtti cheH aNumAM je jaDa svabhAva che te cetanasvabhAvarUpe parAvartana pAmato nathI. pA. revatAyA anudApi - ahIM nathI e kahevuM che ke devatAnA anugraha vagara to aNu AtmA thAya nahi, paraMtu devatAnA anugrahathI paNa aNu kyAreya paNa AtmA thAya nahi. bhAvArtha : pataMjaliRSi mAne che ke, IzvaranI icchAthI yoganI siddhi che, A prakAranI temanI mAnyatAthI yoganiSpatti pratye IzvaranI icchA ekAMte kAraNa che tema teo svIkAre che, temanI te mAnyatA yukta nathI te batAvavA arthe kahe che - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-pa-6 yogInA AtmAmAM anugrAhyasvabhAva vagara IzvaranA anugrahathI yoganI prAptinI asaMgatiH je jIvomAM IzvaranA anugrahane jhIlI zake tevo svabhAva na hoya tevA jIvomAM IzvaranA anugrahathI yoganI niSpatti thAya che tema kahI zakAya nahi. jema - paramANumAM AtmArUpe thavAnI yogyatA nathI. Ama chatAM Izvarane icchA thAya ke "A aNune huM AtmA banAvuM topaNa aNu kyAreya AtmA bane nahi; kema ke aNumAM rahelo jaDa svabhAva kyAreya parAvartana pAmIne cetanasvabhAva banI zake nahi, tethI je jIvomAM IzvaranA anugrahane jhIlavAnI yogyatA che, tevA jIvone sanmArga batAvavA dvArA Izvara anugraha karI zake tema svIkArI zakAya, paraMtu je jIvomAM anugraha pAmavA yogya svabhAva nathI, tevA jIvomAM IzvaranA anugrahathI yoga niSpanna thAya che, tema svIkArI zakAya nahi. pI. avataraNikA : zloka-pamAM pAtaMjalamatane dUSaNa ApatAM graMthakArazrIe kahyuM ke IzvarathI anugrAhya jIvamAM anugrAhyasvabhAva vagara IzvarathI anugraha thaI zake nahi. te doSanA nivAraNa mATe pAtaMjaladarzanakAra Izvarano anugrAhakasvabhAva ane saMsArI jIvono anugrAhyasvabhAva svIkAre to Izvarano anugraha saMgata thAya, paraMtu tema svIkAravAthI AtmA pariNAmI siddha thAya. tethI pAtaMjalamata pramANe AtmAnA kUTasthapaNAnI hAninI prApti thAya e batAvavA arthe, vaLI IzvaramAM sAtvika pariNAma parAkASThAno che tenA baLathI jJAnAdi dharmonA utkarSathI IzvaranI siddhi pAtaMjaladarzanakAra kare che te paNa yukta nathI, e batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che - zloka : ubhayostatsvabhAvatvabhede ca pariNAmitA / / atyutkarSazca dharmANAmanyatrAtiprasaJjakaH / / 6 / / anvayArtha: =ane 3mayo:=ubhayatA=Izvara ane IzvarathI anugrAhya evA AtmAnA, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 IzAnugrahavicAradvAsiMzikA/zloka-6 tatsvabhAvatvabhede tasvabhAvanA mehamA=viyitra prA2nA manumA, manusyamAvanA manamai, pariNAmitAbhIj thAya= SARD bhane sAmAnuM paribhIpA{ thAya. casane dharmANAm atyutkarSaH= dhonI mati GsL, (2no sAdha svIravAmAM Ave to,) anyatra zAnAthI sanyatra mAnaEiat Gesti, atiprasaJjakaH=tiprasaM045 che arthAt IzvarathI pratipakSa evA ajJAnAdinA utkarSavALA puruSane svIkAravAnI ApattirUpa doSa che. list zloArtha : Izvarane ane IzvarathI anugrAhya evA AtmAnA tasvabhAvapaNAnA bhedamAM IzvaranI ane AtmAnI pariNAmitA thAya. ane jJAnAdi dharmono ati utkarSa jJAnAdithI anyatra ajJAnAdinA utkarSamAM atiprasaMjaka che. / / / / TI : ubhayoriti-ubhayoH IzvarAtmanoH, tatsvabhAvatvabhede ca vyaktikAlaphalAdibhedena vicitrAnugrAhyAnugrAhakasvabhAvabhAjanatve ca, pariNAmitA syAt, svabhAvabhedasyaiva pariNAmabhedArthatvAt, tathA cApasiddhAntaH, jJAnAdidharmANAmatyutkarSeNezvarasiddhirityapi ca nAsti, yato dharmANAmatyutkarSaH sAdhyamAno jJAnAdAvivAnyatrAjJAnAdAvatiprasaJjako'niSTasiddhikRt, atyutkRSTajJAnAdimattayezvarasyeva tAdRzAjJAnAdimattayA tatpratipakSasyApi siddhyApatteH, itthaM ca jJAnatvamutkarSApakarSAnAzrayavRtti, utkarSApakarSAzrayavRttitvAt mahattvavadityatra jJAnatvaM na tathA cittadharmamAtravRttitvAt ajJAnatvaditi pratirodho dRSTavyaH, prakRtipuruSasaMyogaviyogI ca yadi tAttviko tadAtmano'pariNAmitvaM na syAt, tayoDheiSThatvena tasya janyadharmAnAzrayatvakSateH, no cetkayoH kAraNamIzvarecchA, kiJca prayojanAbhAvAdapi nezvaro jagat kurute, na ca paramakAruNikatvAd bhUtAnugraha evAsya prayojanamiti bhojasya vacanaM sAmprataM, itthaM hi sarvasyAyamiSTameva saMpAdayedityadhikaM zAstravArtAsamuccayavivaraNe / / 6 / / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 TIkArya - mo: ..... mAsiddhAnta , ane ubhayanA Izvara ane AtmAnA, tasvabhAvapaNAnA bhedamAM vyakti, kALa ane phaLAdinA bhedathI vicitra anugrAhya-anugrAhakasvabhAvatA bhAjalapaNAmAM, pariNAmatA thAya=Izvara ane AtmAnI pariNAmitA thAya=Izvara ane AtmAnuM pariNAmIpaNuM thAya; kema ke svabhAvabhedanuM ja pariNAma bhedArthapaNuM che ane te rIte=Izvara ane AtmAne pAtaMjaladarzanakAra pariNAmI svIkAre che te rIte, apasiddhAMta che=AtmAtA kUTastha nityapaNAnA pAtaMjaladarzanakAranA siddhAMtano virodha che. zloka-3mAM pAtaMjalamatAnusAra IzvaramAM sarvajJatAnA svIkAra mATe kahela ke IzvaramAM sAttvika pariNAma kASThA prApta che, ane temAM mukti Apela ke, jJAnAdi cittadharmonuM tAratamyathI paridRzyamAnapaNuM hovAthI koI sthAnarUpa IzvaramAM niratizayapaNAnI siddhi che. tenuM nirAkaraNa karatAM zlokanA uttarArdhathI graMthakArazrI kahe che - jJAnA i.... sidhdhApara, ane jJAnAdidharmonA utkarSathI IzvaranI siddhi che e paNa nathI, je kAraNathI jJAnAdimAM sAdhyamAna evo dharmone atiutkarSa enI jema anyatra ajJAnAdimAM, atiprasaMjaka=aniSTasiddhine karanAruM che; kema ke atiutkRSTa jJAnAdimaHNAthI IzvaranI jema tevA prakAranA ajJAnAdimatpaNAthI atiutkRSTa ajJAnAdimatpaNAthI, tenA pratipakSanI paNa IzvaranA pratipakSa evA ajJAnAdimAna puruSanI paNa, siddhinI Apatti che. rUDhyuM... anAzravRtti, ane A rIte-pUrvamAM thato tharnAm ..... sidhyApaka dvArA sthApana karyuM e rIte, jJAnatva utkarSa-apakarSaanAzrayavRtti che utkarSanA anAzrayamAM vRtti che ane apakarSanA anAzrayamAM vRtti che. ahIM prazna thAya ke zloka-3mAM sthApana karyuM ke tAratamyavALA sAtizaya dharmono paramANumAM alpatva maLe che ane AkAzamAM mahattva maLe che, tenI jema jJAnatvano Azraya jJAna kyAMka niratizaya siddha thaI zake che. tenA nirAkaraNa mATe kahe che - Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 varSa ..... dRSTavyA, utkarSa-apakarSa AzrayavRttipaNuM hovAthI= tAratamyavALA dharmonuM utkarSaAzrayavRttipaNuM ane apakarSaAzrayavRttipaNuM hovAthI, mahattvanI jema e prakAranA anumAnamAM jJAnatva tevuM nathI; kema ke cittadharmamAtravRttipaNuM che, ajJAnatvanI jema, e prakAre pratirodha jANavo= jJAnatvane utkarSanA AzrayamAM vRtti svIkAravAmAM pratirodha jANavo. A rIte zlokanA arthane spaSTa karyA pachI zloka-ranI TIkAmAM kahela ke prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoganI IzvaranI icchA vagara anupapatti hovAthI anAdi evA jJAnAdimatpaNAthI IzvaranI siddhi che. e kathanamAM graMthakArazrI kahe che - prakRti ... anAzrayatnakSatta, prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoga jo tAtvika hoya to AtmAnuM apariNAmIpaNuM thAya nahi; kema ke te benuM=prakRti ane puruSanA saMyogarUpa te benuM athavA to prakRti ane puruSanA viyogarUpa te benuM, dviSThapaNArUpe=baMnemAM rahevApaNArUpe, tenI=prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoganI, janyadharma anAzrayapaNAnI kSati che=janyadharmano je anAzraya hoya te apariNAmI kahevAya tevA janyadharmanA anAzrayatnarUpa AtmAnA apariNAmIpaNAnI kSati che. no re ..... phaeNzvarecchA, prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoga tAtvika nathI ema jo pUrvapakSI kahe to, kayA enuM kAraNa IzvaranI IcchA che arthAt kAlpanika evA te saMyoga ane viyoganuM kAraNa IzvaranI IcchA che tema mAnavuM paDe. vi . sAmRtam, vaLI prayojananA abhAvathI paNa Izvara jagatane karatA nathI, ane paramakAruNikapaNuM hovAthI jIvono anugraha ja AnuM IzvaranuM, prayojana che e prakAre bhojanuM vacana paNa sAMpratatrayukta, nathI. kema yukta nathI temAM hetu kahe che - rUlya .... vivarajI || A rIte=bhUtano anugraha ja IzvaranuM prayojana che e rIte, A=Izvara, sarvanuM ISTa ja saMpAdana kare=sarva jIvonuM ISTa ja saMpAdana kare, e pramANekagraMthakArazrIe zloka-1thI 4mAM pAtaMjalamata Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-6 batAvyo ane tyArapachI zloka-pa-6mAM tenuM nirAkaraNa karyuM e pramANe, adhika zAstravArtAsamuccayanA vivaraNamAM che. ImgII. jJAnAvidharmA matyurvezvarasiddhirityapa 2 nAsti - ahIM thI e kahevuM che ke jagatkartArUpe to IzvaranI siddhi nathI, paraMtu jJAnAdi dharmonA atiutkarSarUpe IzvaranI siddhi e paNa nathI. tatratAkSasthapi sidhyApA - ahIM pa thI e kahevuM che ke sAdhyamAna evo dharmono utkarSa jJAnAdimAM svIkArIe to IzvaranI siddhi thAya, tenI jema ajJAnAdimaHNAthI IzvaranA pratipakSanI paNa siddhi thAya. A prayoganImavAra - ahIM thI e kahevuM che ke pAtaMjalamatAnusAra AtmA apariNAmI che, mATe Izvara puruSa ane prakRtinA saMyoga ane viyoga karatA nathI, paraMtu prayojanano abhAva hovAthI paNa Izvara jagatane karatA nathI. bhAvArtha :Izvara ane AtmAnA vicitra anugrAhya-anugrAhakasvabhAvanA bhedamAM AtmAnA pariNAmIpaNAnI siddhi ane ema svIkAravAmAM pAtaMjaladarzanakArane apasiddhAMtanI prApti : zloka-pamAM kahyuM ke, AtmAnA anugrAhyasvabhAva vagara IzvaranA anugrahathI paNa yoganI siddhi thaI zake nahi tethI pataMjali RSine IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che, tema svIkAravuM hoya to Izvarano ane AtmAno te prakArano svabhAva mAnavo paDe arthAt Izvarano anugraha karavAno svabhAva che ane AtmAno anugrAhyasvabhAva che tema mAnavuM paDe, ane Izvarano anugraha sarva jIvo upara eka kALamAM thato nathI; kema ke jo eka kALamAM sarvajIvo upara Izvarane anugraha thato hoya to sarva jIvone eka kALamAM yoganI prApti Adi thavI joIe. ane tema thatuM nathI e pratyakSathI dekhAya che. tethI je vyakti upara jyAre anugrAha thAya che, je kALamAM thAya che ane je prakAranI yoganI niSpattirUpa phaLAdi bheda thAya che. te prakAranA vicitrasvabhAvavALo jIvono IzvarathI anugrAhyasvabhAva che, ane Izvarano te prakAranA vicitrasvabhAvavALo anugrAhakasvabhAva che, tema mAnavuM paDe ane tema svIkAravAthI Izvara ane AtmA baMne vicitra prakAranA anugrAhya-anugrAhaka svabhAvanA bhAjana bane, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-6 ane Izvara ane AtmAne vicitra prakAranA anugrAhya-anugrAhakasvabhAvanA bhAjana svIkArIe to IzvaranI ane AtmAnI pariNAmitA siddha thAya; kema ke saMsArI jIvono pUrvamAM anugrAhya svabhAva na hato, tethI Izvarano anugraha thayo nahi, ane Izvarano paNa te jIvane AzrayIne pUrvamAM anugrAhakasvabhAva na hato; kema ke pUrvamAM IzvaranA anugrahathI tene yoganI prApti thaI nahi, ane jyAre te jIvane yoganI prApti thAya che tyAre te jIvamAM anugrAhyasvabhAva pragaTa thAya che, ane IzvaramAM paNa te jIvane AzrayIne anugrAhakasvabhAva pragaTa thAya che. tethI te jIvamAM ane IzvaramAM pUrva karatAM svabhAva bhedanI prApti thaI, ane te svabhAvabheda e ja pariNAmabheda che, tethI IzvaranI ane AtmAnI pariNAmitA siddha thAya che, ane tema svIkArIe to AtmAne kUTastha svIkArIne apariNAmI svIkAranAra pAtaMjalamatamAM apasiddhAMtanI prApti thAya, mATe pataMjaliRSi kahe che ke, IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che te vacana saMgata thAya nahi; kema ke pAtaMjalamatAnusAra Izvara apariNAmI che ane saMsArI jIvo paNa apariNAmI che, tethI saMsArI jIvono je svabhAva che temAM parAvartana thaI zake nahi, ane IzvaranA svabhAvamAM paNa parAvartana thaI zake nahi, tethI apariNAmI evA AtmAne IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi thAya che, ema kahevuM te paraspara virodhI vacana che. vaLI zloka-2mAM apratigha jJAnAdi dharmavALo Izvara che tema sthApana karyuM, ane tyArapachI zloka-3mAM sAttvika pariNAma IzvaramAM kASThA prApta che mATe IzvaramAM sarvajJatA che tema sthApana karyuM, ane tema sthApana karavAmAM yukti ApelI ke tAratamyavALA evA sAtizaya dharmonI kyAMka alpatAnI parAkASThA ane kyAMka utkRSTanI parAkASThA prApta thAya che, tema jJAnAdi cittadharmo paNa saMsArI jIvomAM taratamatAthI dekhAya che ane te utkarSanI parAkASThAnA IzvaramAM che. tenuM nirAkaraNa karatAM zlokanA uttarArdhathI kahe che - jJAnAdi cittadharmono atiutkarSa ajJAnAdimAM atiprasaMjaka : dharmono atiutkarSakajJAnAdi cittadharmono atiutkarSa, IzvaramAM svIkAravAmAM Ave to anyatra te atiprasaMgane karanAra che=ajJAnAdimAM atiprasaMgane karanAra che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 35 Azaya e che ke, pAtaMjaladarzanakAra jJAnane cittano dharma svIkAre che, AtmAno dharma svIkAratA nathI ane saMsArI jIvonA cittamAM jJAnAdinA utkarSaapakarSanI taratamatA dekhAya che, tema ajJAnAdinA paNa utkarSa-apakarSanI taratamatA dekhAya che, tethI pAtaMjaladarzanakAra anumAna kare che ke, tAratamyavALA sAtizaya dharmo koIka ThekANe parAkASThAvALA hoya che. jema - AkAzamAM parama mahattva parAkASThAvALuM che, ane paramANumAM parama alpatA parAkASThAvALI che, ane te dRSTAMtonA baLathI saMsArI jIvonA cittamAM dekhAtA tAratamyavALA jJAnAdi dharmone paNa koI ThekANe utkarSanI parAkASThAvALA svIkArIne te dharmonA utkarSanA AzrayathI IzvaranI siddhi kare to te thaI zake nahi; kema ke cittamAM dekhAtA taratamatAvALA jJAnAdi dharmo che, tema ajJAnAdi dharmo paNa che; kema ke saMsArI jIvonA cittamAM koI-koI viSayanuM ajJAna dekhAya che te ajJAna koIkanA cittamAM adhika che, to koIkanA cittamAM alpa che, tevuM taratamatAvALuM prApta thAya che, tethI jo ema kahevAmAM Ave ke saMsArI jIvonA cittamAM dekhAtA taratamatAvALA jJAnAdi dharmo koIka puruSanA cittamAM parAkASThAvALA che, tenI ema ema paNa svIkAravuM paDe ke, saMsArI jIvonA cittamAM dekhAtA ajJAnAdi dharmo koIka puruSanA cittamAM parAkASThAvALA che, tethI jema pAtaMjaladarzanakAra parAkASThAvALA jJAnAdi cittadharmonA AzrayarUpe IzvaranI siddhi kare, to parAkASThAvALA ajJAnAdi cittadharmonA AzrayavALA Izvara karatAM pratipakSabhUta evA puruSanI paNa siddhi thAya, ane jagatamAM ajJAnAdi cittadharmonI parAkASThAvALo koI puruSa dekhAto nathI; kema ke saMsArI jIvonA cittamAM ajJAna varte che, topaNa tatpatipakSa evuM koIka jJAna paNa varte che, mATe ajJAnAdi cittadharmonI parAkASThAvALuM evuM citta koInuM nathI, Ama chatAM IzvaranI jema ajJAnAdi cittadharmonI parAkASThAvALo koI puruSa che tema pAtaMjaladarzanakArane mAnavuM paDe, mATe jJAnAdi dharmonA utkarSathI IzvaranI siddhi che, e paNa pAtaMjaladarzanakAranuM vacana saMgata nathI. pUrvamAM graMthakArazrIe kahyuM ke, dharmono utkarSa jJAnAdimAM sAdhyamAna hote jIte ajJAnAdimAM atiprasaMjaka che, mATe IzvaramAM jJAnAdino utkarSa che tema svIkArI zakAya nahi; e rIte jJAnamAM raheluM jJAnatva utkarSa-apakarSa anAzrayavRtti che Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-1 ema phalita thAya che arthAt jema mahattva utkarSanA Azraya evA AkAzamAM vRtti che ane apakarSanA Azraya evA paramANumAM vRtti che evuM jJAnatva nathI, paraMtu jJAnatva utkarSa-apakarSanA anAzrayamAM vRtti che, tethI koI puruSamAM jJAnano utkarSa che ane koI puruSamAM jJAnano apakarSa che tema svIkArI zakAya nahi. ahIM prazna thAya ke jema utkarSano Azraya AkAza che temAM mahattva rahe che ane apakarSano Azraya paramANu che temAM alpatva rahe che, tema utkarSa-apakarSa AzrayavRttipaNuM hovAthI mahattvanI jema jJAnatvane svIkArIe to zuM vAMdho che? teno uttara ApatAM kahe che - jJAnatva tevuM nathI=jJAnatvano Azraya evuM jJAna koI ThekANe utkarSavALuM ke koI ThekANe apakarSavALuM prApta thAya tevuM nathI, kema tevuM nathI ? temAM hetu kahe cittadharmamAtravRttipaNuM che=cittano dharma je jJAna te jJAnamAtramAM jJAnatvanuM vRttipaNuM che, ane cittanA dharmarUpa jJAna kyAMya utkarSavALuM prApta thaI zake nahi; kema ke cittathI thanAruM jJAna chadmasthane thAya che, ane koI chamastha jJAnanA utkarSavALA nathI. jo jJAnane AtmAno dharma svIkAravAmAM Ave to tenA AvAraka sarvakarmanA vigamanathI sarva zeyanuM jJAna AtmAne thAya che tema svIkArI zakAya, paraMtu pAtaMjaladarzanakAra to zloka-3mAM kahyuM te rIte jJAnAdine cittanA dharma tarIke svIkAre che, ane cittano dharma jJAna svIkAravAmAM Ave to cittanA vyApArathI koIne jJAna thAya te jJAna sarva jJeyane viSaya kare che tema kahI zakAya nahi. ane temAM dRSTAMta kahe che ke, ajJAnatvanI jema - tethI e phalita thAya ke jema cittano ajJAna dharma che ane temAM raheluM ajJAnatva kyAre paNa utkarSanA AzrayavALuM prApta thatuM nathI, tema cittano jJAna dharma che tethI temAM raheluM jJAnatva paNa utkarSanA AzrayavALuM kyAre paNa prApta thatuM nathI, ane jo cittanA dharmarUpa jJAnanA AzrayavALA jJAnatvane utkarSanA AzrayavALuM svIkAravAmAM Ave, to cittanA dharmarUpa ajJAnanA AzrayavALA ajJAnatvane paNa utkarSanA AzrayavALA svIkAravAnI Apatti Ave, ane tema svIkArIe to IzvaranI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-1 jema tevA prakAranA ajJAnapaNAthI IzvaranA pratipakSa evA puruSanI siddhi thAya e prakArano pratirodha che, mATe jJAnatvane utkarSa-apakarSa anAzrayavRtti svIkAravuM joIe, ane tema svIkArIe to niratizaya jJAnavALA Izvara che, ema je pAtaMjaladarzanakAra kahe che te siddha thAya nahi. vizeSArtha : jainadarzananI prakriyA pramANe jJAna AtmAno dharma che, ane tenA upara karmanA AvaraNo che, tethI je je aMzamAM AvaraNanuM vigamana thAya che, te te aMzamAM jJAna pragaTa thAya che; ane sarva karmonuM vigamana thAya tyAre utkarSavALuM jJAna kevalIne prApta thAya che, ane karmanA AvaraNavALuM jJAna prasthAne che, tethI chabastha jIvo pUrNa zeyane jANI zakatA nathI, paraMtu manovyApAra dvArA kiMcit zeyane jANI zake che. tethI chabastha jIvone utkarSavALuM jJAna svIkArI zakAya nahi. pAtaMjaladarzanakAra jJAnane cittano dharma svIkAre che, ane te jJAnano utkarSa IzvaramAM che tema mAne che, te temanuM vacana yukta nathI; kema ke cittanA dharmarUpa evuM jJAna utkarSavALuM svIkArIe to cittanA dharmarUpa evuM ajJAna paNa kyAMka utkarSavALuM svIkAravuM joIe, ane chabastha jIvone cittamAM jJAna ane ajJAna baMneno anubhava thAya che, tethI cittano dharma jema jJAna che tema cittano dharma ajJAna paNa che, ane te cittanA dharmarUpa ajJAnane koIka cittamAM utkarSavALuM che, tema svIkArIe to ajJAnanA utkarSavALA evA puruSanI siddhi thAya. vastutaH jaDa padArthamAM ajJAnano utkarSa che, ane jagatamAM koI evo puruSa nathI ke jemanA cittamAM utkarSavALuM ajJAna varte che. Ama chatAM koIka cittamAM ajJAnano utkarSa che tema svIkArIe to e prApta thAya ke, koIka evo puruSa che ke jenA cittamAM jaDa padArthanI jema ajJAnano utkarSa che, tema svIkAravAnI pAtaMjaladarzanakArane Apatti Ave. AtmAne pariNAmI svIkAryA vagara jagatkartArUpe IzvaranI asiddhiH zloka-ranI TIkAmAM pAtaMjalamatAnusAra kahyuM ke, prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoga saMsArI jIvomAM dekhAya che, tethI saMsAra ane mokSa saMgata thAya che, Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-6 te prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoga IzvaranI icchA vagara thaI zake nahi, mATe anAdijJAnAdivALA IzvaranI siddhi che. tene graMthakArazrI kahe che - prakRtino saMyoga ane viyoga jo pAtaMjaladarzanakAra tAttvika mAne to AtmA apariNAmI siddha thAya nahi; kema ke prakRti ane puruSano saMyoga ane prakRti ane puruSano viyoga e bemAM rahenAro dharma che, tethI te saMyoga ane viyoga jo IzvaranI icchAthI tAttvika thatA hoya to, prakRtinA saMyogarUpa janyadharma ane prakRtinA viyogarUpa janyadharma IzvaranI icchAthI AtmAmAM niSpanna thAya che tema mAnavuM paDe, ane tema svIkArIe to prakRtino AtmA sAthe saMyogarUpa ane viyogarUpa janyadharma saMsArI jIvomAM pragaTa thAya che mATe te janya dharmane kAraNe AtmA pariNAmI che tema mAnavuM paDe, ane jo prakRtino saMyoga ane viyoga tAtvika nathI tema kahIne pataMjaliRSi AtmAne apariNAmI sthApana kare to, IzvaranI icchA kayA saMyoga ane viyoganuM kAraNa che arthAt kAlpanika evA saMyoga ane viyoganuM kAraNa che tema mAnavuM paDe, te atyaMta asaMmajasa che, mATe IzvaranI icchAthI A sarva jagata te te rUpe pariNamana pAme che tema svIkAravAmAM Ave to, AtmAne pariNAmI svIkAravo paDe, ane jo pataMjaliRSi AtmAne pariNAmI na svIkAre to jagatkartArUpe IzvaranI siddhi karI zake nahi. A rIte zloka-ramAM kahyuM ke prakRti ane puruSanA saMyoga ane viyoga IzvaranI icchA vagara thAya nahi, mATe anAdijJAnAdivALA IzvaranI siddhi che, te kathana AtmAne apariNAmI svIkAravAthI saMgata thAya nahi; tema graMthakArazrIe sthApana karyuM. have Izvarane jagatkartA svIkAravA ucita nathI te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - Izvara jagatkartA nathI tenI yukti - Izvarane jagatane karavAnuM koI prayojana nathI, ethI paNa Izvara jagatano kartA nathI. Izvarane jagatano kartA svIkAravA mATe bhoja kahe che ke, Izvara paramakarUNAvALA che mATe jIvono anugraha karavo e IzvaranuM prayojana che, tethI Izvara jagatane kare che. tene graMthakArazrI kahe che - Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-6-7 bhojanuM A vacana paNa saMgata nathI; kema ke jo Izvara jagatanA jIvonA anugraha mATe jagatane karatA hoya to sarva jIvonuM iSTa ja saMpAdana kare. vastutaH jagatanA jIvo saMsAramAM aneka prakAranI kadarthanA pAmatA dekhAya che, tethI jo Izvarane jagatkartA svIkArIe to Izvare keTalAka jIvonuM ahita karyuM che, ane keTalAka jIvonuM hita karyuM che, tema mAnavuM paDe. tethI jIvonA anugraha mATe Izvara jagatano kartA che tema mAnavuM ucita nathI. A rIte IzvaranA anugrahaviSayaka graMthakArazrIe zloka-1thI 4 sudhI pAtaMjalamata batAvyo ane zloka-pa-6mAM te mata saMgata nathI tema sthApana karyuM. A viSayamAM adhika vaktavya zAstravArtAsamuccaya graMthanA vivaraNamAM graMthakArazrIe karela che tethI jijJAsue tyAMthI jovuM. IIkA avataraNikA : zloka-1mAM kahyuM ke pAtaMjalamatAnusAra mahezanA anugrahathI yoganI siddhi thAya che, te matane dUSaNa ApatAM graMthakArazrIe zloka-pamAM kahyuM ke jIvamAM anugrAhyasvabhAva vagara IzvaranA anugrahathI paNa yoga niSpanna thaI zake nahi, ane zloka-6mAM kahyuM ke Izvarano anugrAhakasvabhAva ane jIvono anugrAhyasvabhAva svIkAravAmAM Ave to IzvaranA anugrahathI yoganI siddhi mAnI zakAya, paraMtu tema mAnavAmAM AtmAnA phUTasthapaNAnI hAni thAya che. have AtmAne pariNAmI svIkArIe to Izvarano anugraha AtmAmAM kaI rIte svIkArI zakAya te batAvatAM kahe che - zloka - ArthaM vyApAramAzritya tadAjJApAlanAtmakam / yujyate paramIzasyAnugrahastantranItitaH / / 7 / / anvayArtha: parakevala taddAttApAnanAtmatemanI AjJApAlana svarU5=IzvaranI AjJApAlana svarUpa martha vyApAramazri=artha prApta vyApArane AzrayIne Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-7 zastha Izvarano anu=anugrahatatranItita =svasiddhAMtanI nItithI yukta ghaTe che. kA zlokArca - kevala IzvaranI AjJApAlana svarUpa artha prApta vyApArane AzrayIne Izvarano anugraha svasiddhAMtanI nItithI ghaTe che. llii TIkA : Arthamiti-ArthaM tataH sAmarthyaprAptaM na tu prasahya tenaiva kRtaM, tadAjJApAlanAtmakaM vyApAramAzritya paraM-kevalaM, tantranItitaH asmatsiddhAntanItyA, IzasyAnugraho yujyate, taduktaM-"ArthaM vyApAramAzritya na ca doSo'pi vidyate" / iti / / 7 / / TIkArca - martha ..... yukyate I tenAthI IzvarathI, sAmarthya prApta paraMtu prasahya tenA vaDe karAyeluM nahi-atyaMtathI Izvara vaDe karAyeluM nahi evuM, temanA IzvaranA, AjJApAlana svarUpa ArthavyApArane AzrayIne kevala taMtranItithI amArA siddhAMtanI nItithI, Izano Izvarano, anugraha ghaTe che. tadum - te zlokamAM kahyuM te, yogabiMdu zloka-297nA pUrvArdhamAM kahevAyuM che - mArtha ... vidyate" rUti "artha prApta vyApArane AzrayIne (Izvarano anugraha che ane ema svIkAravAmAM) doSa paNa vidyamAna nathI." skRta zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. IIkA bhAvArtha : zloka-pamAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, Izvarano anugrAhaka svabhAva ane AtmAno anugrAhya svabhAva svIkAryA vagara IzvarathI yogano anugraha thaI zake nahi. vaLI IzvaranI icchAthI yoganI prApti che tema svIkAravAthI zuM doSa Ave che, tenuM sthApana zloka-6mAM karyuM. have Izvarano anugraha kaI rIte svIkAravo ucita che te batAvatAM graMthakArazrI kahe che - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-7-8 svasiddhAMtanI nItithI ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha - svasiddhAMta anusAra caramabhavamAM tIrthakaro sanmArga batAve che te sanmArgane sAMbhaLIne yogya jIvomAM yogamArga ullasita thAya che, tethI IzvarathI sAmarthya prApta evuM temanI AjJAnA pAlana svarUpa vyApAra yogya jIvomAM pragaTa thAya che, paraMtu jIvonI icchA vagara atyaMta Izvara dvArA yogamArganI pravRtti jIvomAM thatI nathI te apekSAe Izvarano anugraha svIkAravAmAM koI virodha nathI. AnAthI e phalita thAya che ke tIrthaMkaro upadeza Ape che ane je jIvomAM anugrAhyasvabhAva che te jIvomAM tIrthakarano upadeza samyaka pariNamana pAme che, tethI yogya jIvo tIrthakaranI AjJAnuM pAlana kare che. tIrthakaranI AjJApAlana svarUpa te vyApAra jIvo svaparAkramathI kare che topaNa arthathI tIrthakaronA vacanathI jIvo yogamArgamAM pravRtta thAya che, mATe tIrthakaranA anugrahathI yoganI siddhi che tema kahevAmAM koI virodha nathI. vizeSArtha : jema - kuMbhAra potAnI icchAnusAra mATImAMthI ghaDo kare che, tema Izvara potAnI icchAnA baLathI jIvomAM yoganI niSpatti karatA nathI, paraMtu jema koIne zAstranI koI paMkti svayaM besatI na hoya ane yogya upadezaka temane samajAve ane temanA samajAvavAnA prayatnathI zrotAmAM paMktine yathArtha sthAne joDavAno anukULa vyApAra ullasita thAya, tyAre upadezakanA sAmarthyathI prApta evo te zrotAno bodhane anukULa vyApAra che. tema IzvaranA upadezathI yogya jIvomAM temanI AjJApAlanane anukULa je vyApAra thAya che te IzvaranA sAmarthyathI prApta che, paraMtu atyaMta IzvaranI icchAthI ja te AjJApAlanano vyApAra thayo nathI. III zloka : evaM ca praNavenaitajjapAt pratyUhasaMkSayaH / pratyakcaitanyalAbhazcetyuktaM yuktaM pataJjaleH / / 8 / / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-8 anvayArtha : vaM ra=ane A rIte=zloka-7mAM kahyuM e rIte, (arthathI prApta vyApArathI IzvaranA anugrahano svIkAra karAya cha0)pravena=kAra dvArA taLapatni AnA IzvaranA japathI pracUdakSA =pracUhano saMkSaya vidgono nAza A=ane pratyata nAma =pratyakacaitanyano lAbha thAya che ta=e pramANe pratijJa= pataMjaliRSithI yuyukta kahevAyuM che. 8 zlokArca - zloka-7mAM kahyuM e rIte artha prApta vyApArathI IzvaranA anugrahano svIkAra karAye chate oMkAra dvArA IzvaranA japathI prayUhano saMkSaya ane pratyaka caitanyano lAbha thAya che e pramANe pataMjaliRSithI yukta kahevAyuM che. IITall TIkA - __evaM ceti-evaM cArthavyApAreNezAnugrahAdare ca, praNavena oGkAreNa, etasya= Izvarasya, japAt pratyUhAnAM-vighnAnAM saMkSayaH, viSayaprAtikUlyenAntaHkaraNAbhimukhamaJcati yattat pratyakcaitanyaM jJAnaM, tasya lAbhazca iti pataJjaleruktaM yu, "tasya vIra: praNava:', "tannArthabhAvana", "tata: pratyatanayAno'ntraayaabhaavshc" [1/27-28-29] iti prasiddherguNavizeSavataH puruSasya praNidhAnasya mahAphalatvAt / / 8 / / TIkArca - parva ... mahAtatvAn ! ane A rIte zloka-7mAM kahyuM e rIte, arthathI prApta vyApArathI Izvarano anugraha svIkAra karAye chate praNava dvArA=oNkAra dvArA, AnA=IzvaranA japathI prasthUhono=vighnono arthAt yogamArganI prAptimAM bAdhaka karmono, saMkSaya ane viSayanA pratikULapaNAthI aMtaHkaraNane abhimukha je prApta thAya che te pratyakcaitanyajJAna teno lAbha thAya che arthAt IzvaranA japathI pratyakcaitanyano lAbha thAya che, e pramANe pataMjalithI yukta kahevAyuM che; kema ke "teno=Izvarano, vAcaka praNava Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-8 che", "teno japa=praNavano japa, tenA arthanuM praNavanA vAcya evA IzvararUpa arthanuM, bhAvana che", "tenAthIete japathI ane tenA arthanA bhAvathI arthAt IzvaranA japathI ane praNavanA vAcya evA IzvararUpa arthanA bhAvanathI, pratyapha cetanAno adhigama thAya che arthAt viSayanA pratikULapaNAthI sva aMta:karaNane abhimukha evI cetanAno adhigama thAya che ane aMtarAyono abhAva thAya che e pramANe pAtaMjala yogasUtra 1/27-28-29mAM prasiddhi hovAne kAraNe guNavizeSavALA puruSanA praNidhAnanuM mahAphaLapaNuM che. bhAvArtha - zloka-7mAM graMthakArazrIe kahyuM ke ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha ghaTe che ane e rIte ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha svIkAravAmAM Ave to pataMjaliRSie pAtaMjala yogasUtra 127-28-29mAM je kahyuM che te yukta saMgata thAya che pataMjaliRSie zuM kahyuM che te batAvatAM graMthakArazrI kahe oNkAra dvArA IzvaranA japathI vipnono nAza : praNava dvArA=oNkAra dvArA, IzvaranA svarUpanA bhAvanapUrvaka IzvaranA japathI vinono nAza thAya che. AnAthI e phalita thAya che ke, koI puruSa Izvarane guNavAna puruSa tarIke upasthita karIne jApa kare to temanuM citta guNavAna evA IzvaranA svarUpathI bhAvita thavAne kAraNe guNavAna evA Izvara pratye rAgabhAvavALuM thAya che, te vItarAgatAnA rAga svarUpa che ane te rAgane kAraNe yogamArganI niSpattimAM bAdhaka evA karmorUpa vipnono saMkSaya thAya che; kema ke avItarAgabhAvathI yogamArganA bAdhaka evA karmo baMdhAyelA, te karmo yogamArgamAM vijJabhUta che, ane vItarAganA rAgathI japa karanArano AtmA vItarAgabhAvane abhimukhapariNAmavALo bane che, tethI avItarAgabhAvathI baMdhAyelA vipna ApAdaka karmono kSaya thAya che. IzvaranA japathI pratyakracaitanyano lAbha - IzvaranA guNonA praNidhAnapUrvaka IzvaranA japathI viSayanA pratikULapaNAthI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-8-9 aMtaHkaraNane abhimukha evuM pratyakramaitanyajJAna pragaTa thAya che ema pataMjaliRSi kahe che - AnAthI e prApta thAya che ke IzvaranA japathI citta AtmAnA zuddhabhAvane abhimukha bane che, tethI viSayonA Abhimukhyano tyAga karIne zuddhacaitanyarUpa AtmAnA pariNAmane abhimukha te japa karanArano AtmA bane che, tethI pataMjaliRSinuM te vacana IzvaranA ArthavyApArane AzrayIne saMgata thAya che; kema ke Izvarano japa karavAthI je lAbha thAya che, te arthathI IzvarathI thayo tema kahIe to IzvaranA vyApArathI japa karanArane yogamArganI prAptirUpa anugraha thAya che, tema svIkAravAmAM koI virodha nathI; kema ke guNavAna puruSa evA paramAtmAnA praNidhAnavALA cittanuM mahAphaLapaNuM che. vizeSArtha : praNavanA jApathI japa karanArane je yogamArganI prApti thAya che, te sAkSAt japanA prayatnajanya che, topaNa te prayatnanuM AlaMbana Izvara che, tethI arthathI IzvaranA anugrahathI te yogamArga niSpanna thayo che tema kahevAya che, ane japa karanAra yogImAM Izvarane avalaMbIne thatA dRDhavyApArathI vipnabhUta karmanA nAzane kAraNe yogamArgane sparze evA nirmaLa jJAnanA prAdurbhAvathI sAkSAt yogamArga niSpanna thAya che. dA. avataraNikA : zloka-8mAM kahyuM ke praNavanA japathI prabhUhono saMkSaya thAya che, tethI pAtaMjalamatAnusAra yogamArgamAM vidhvarUpa pratyuho kayA kayA che te batAve che - zloka : pratyUhA vyAdhayaH styAnaM pramAdAlasyavibhramAH / sandehAviratI bhUmyalAbhazcApyanavasthitiH / / 9 / / anvayArca - vyAdha =vyAdhio, rasyAnaM=sthAna=cittanI akarmaNyatA arthAt cittanI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAravAtrizikA/zloka-9 45 apravRtti, pramIlAtaviprama=pramAda, ALasa, vibhrama, aviratI=saMdeha, avirati, mUcAma=bhUmino alAbha arthAt samAdhinI bhUmino alAbha yApi ane anavasthiti =anavasthiti=samAdhinI bhUmi prApta thavA chatAM cittanI temAM apratiSThA pracUdA =prathotravidhyo che. hA zlokArca : vyAdhio, sthAna, pramAda, ALasa, vibhrama, saMdeha, avirati, bhUmino alAbha ane anavasthiti pracUho vipno che. III TIkA - pratyUhA iti-"vyaadhistyaansNshyprmaadaalsyaavirtibhraantidrshnaalbdhbhuumiktvaanizcitana vikSepa: teDantarAyA:" [2-20] kRti sUtram IIT TIkArca - vyaya ..... mantarIyA:"ti sUtram ! "vyAdhi, sthAna, saMzaya, pramAda, Alasya. avirati, bhrAMtidarzana, alabdhabhUmikatva ane anavasthitatva cittanA vikSepo (che) te aMtarAyo che. e pramANe pAtaMjala yogasUtra 1/30 che. bhAvArthapAtaMjalamata pramANe cittanA vikSeponuM svarUpa : jIvamAM raja ane temanA baLathI pravartamAna cittanA vikSepo thAya che. ekAgratAnA virodhI evA te vikSepothI citta vikSipta thAya che. pAtaMjalayogasUtra 1/30 rAjamArtaDa TIkAnusAra cittanA vikSeponuM varNana :(1) vyAdhi :- dhAtunA vaiSamyathI thanArA varAdi vyAdhio che. koI vyAdhivALA mahAtmA cittane yogamArgamAM pravRtta karavA yatna kare topaNa zarIranI asvasthatAne kAraNe yatna karI zakatA nathI, tethI vyAdhio yogamArganI pravRttimAM vikSepa karanAra che. IzvaranA japathI te vijJaApAdaka karmono kSaya thavAthI yogI yogamArgamAM pravRtti karI zake che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 IzAnugrahavicAradvAtrizikA/zloka-9 (2) sthAna - cittanuM akarmapaNuM. koI yogI mahAtmAne yogamArgamAM pravRtti karavI hoya ane te mahAtmAne vyAdhio paNa na hoya Ama chatAM cittamAM jaDatA vartatI hoya to citta yogamArganI pravRtti karavA mATe samartha bane nahi, kadAca te mahAtmA cUlathI koI yogaviSayaka pravRtti kare to paNa temanuM citta yogamArganI pravRttimAM samya pravartana thaI zake nahi, tenuM kAraNa temanA cittanI sthAnatA=jaDatA, che ane IzvaranA japathI te jaDatA dUra thAya to yogI yogamArgamAM samyak pravRtti karI zake che. (3) saMzaya :- ubhayakoTinA AlaMbanavALuM jJAna saMzaya che. koI yogI yogamArgamAM pravRtti karatA hoya tyAre A yogamArganI pravRtti mArAthI sAdhya che ke nahi ? tevo saMzaya thAya to potAne abhISTa evA yogamArgamAM daDha pravRtti thAya nahi, tethI saMzaya yogamArganI pravRttimAM aMtarAyarUpa che ane IzvaranA japathI nirmaLa thayelA cittathI saMzaya ApAdaka karmo dUra thAya che, tethI svabhUmikA anusAra A yogamArga mArAthI sAdhya che tevo nirNaya karIne yogI yogamArgamAM dRDha pravRtti karI zake che. (4) pramAda - anavadhAnatA e pramAda che arthAt samAdhinA sAdhanomAM dAsInya e pramAda che. koI yogI yogamArgamAM pravRtti karatAM hoya topaNa cittamAM pramAda vartato hoya to te yogamArganA sevanakALamAM te yogamArganA sevanathI cittamAM je samAdhi pragaTa karavAnI che tene anukULa evA mAnasavyApArarUpa sAdhanamAM audAsInya varte che, tethI lakSyanA avadhAnapUrvaka yoganI kriyA thatI nathI, mATe pramAda e yogamArganI pravRttimAM aMtarAyarUpa che ane IzvaranA japathI citta nirmaLa bane to te pramAda dUra thAya ane avadhAnapUrvaka yogamArganI pravRtti yogI karI zake che. (5) Alasya :- kAyA ane cittanuM jaDapaNuM e ALasa che. yoganA arthI jIvomAM paNa kAyA ane cittanuM jaDapaNuM hoya che. te ALasa yogaviSayaka pravRttinA abhAvano hetu che, tethI yoganiSpattinA arthI jIvo Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-9 paNa ALasane kAraNe yogamArgamAM pravRtti karI zakatA nathI. kvacit yatnapUrvaka yogamArganI pravRtti kare topaNa kAyA ane cittanI jaDatAne kAraNe yogamArganI pravRtti samyaka thatI nathI, mATe ALasa e yoganI niSpattimAM aMtarAyarUpa che ane IzvaranA japathI te prakArano aMtarAya dUra thAya to yogI yogamArgamAM samyak pravRtti karI zake che. () avirati - cittanI viSayanA saMprayoga svarUpa gRddhi avirati che. yoganA arthI jIvo paNa indriyonA viSayomAM vRddhivALA hoya to temane viSayonI prApti thAya tyAre temAMthI temanuM citta vRddhine kAraNe khasatuM nathI, tethI bAhyathI yogamArganI pravRtti thatI hoya topaNa aviratine kAraNe viSayothI vimukha aMtaraMga AtmabhAvomAM citta jatuM nathI, AthI ArAdhaka paNa yogI sadanuSThAnakALamAM indriyonA viSayothI yojana pAmIne te te bhAvo kare che. tethI yoganI niSpattimAM avirati aMtarAyarUpa che ane IzvaranA japathI IzvaranA guNo pratye rAgavALuM citta bane to viSayonI vRddhi ochI thAya che, tenAthI aviratirUpa aMtarAya dUra thAya che, mATe yogI yogamArganI samyaka pravRtti karI zake che. (7) vibhrama bhrAMtidarzana:- zaktimAM rajatanI jema viparyayavALuM jJAna. yoganA arthI jIvo yogamArganI pravRtti karI rahyA hoya tyAre kyA prakAranI yoganI pravRtti kayA aMtaraMga vyApArapUrvaka guNaniSpattinuM kAraNa bane che, te viSayamAM viparIta bodha hoya to te bhrAMtidarzanarUpa che; A prakAranI bhrAMti yogazAstronA vacanono samyagu bodha nahi thavAthI yogamArganA vacanonA yathArtha tAtparyanA Ayojanane kAraNe thAya che ane te prakAranuM bhrAMtidarzana vartatuM hoya to yogamArganI bAhya pravRttithI paNa yoganI niSpatti thAya nahi ane IzvaranA japathI pragaTa thayela nirmaLa matine kAraNe te bhrAMti nAmano aMtarAya dUra thAya che, tethI yogI yogamArgamAM samyak pravRtti karI zake che. (8) bhUmialAbha=alabdhabhUmikatva - koI nimittathI samAdhinI bhUmino alAbha=asaMprApti e alabdhabhUmikatva nAmano aMtarAya che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 IzAnugrahavicAradvAaizikA/zloka-9 yogamArganI aneka bhUmikAo che ane je bhUmikAne anurUpa AtmAmAM kaSAyanI anAkuLatArUpa samAdhi prApta thayelI hoya tevI cittanI bhUmivALo sAdhaka uttaranA yogamArgane sevavA mATe samartha bane che, tethI pUrvabhUmikAvALuM citta uttaranA yogamArgane anukULa evI samAdhinI bhUmi che. jema - sarvaviratine anukULa jemanuM citta upazAMta thayeluM hoya temanAmAM sarvaviratinI samAdhinI bhUmi che, ane tevo sAdhaka sarvavirati grahaNa kare to sarvaviratinI kriyAthI sarvaviratinI pariNatirUpa yoganI saMprApti thAya, ane je jIvone koIka nimittathI tevI samAdhinI bhUmi prApta thayelI na hoya arthAt koI zArIrika sthitine kAraNe ke koI kauTuMbika klezane kAraNe ke koI tathA prakAranA bodhanA abhAvane kAraNe ke koI anya kAraNe tevI samAdhinI bhUmino alAbha hoya, ane te mahAtmA sarvaviratinA grahaNarUpa yogamArganI pravRtti kare to te yogamArganI pravRttithI sarvaviratinI pariNatirUpa yoga niSpanna thaI zakato nathI; kema ke te mahAtmAnuM citta sarvaviratine anukULa labdhabhUmikAvALuM nathI, tethI alabdhabhUmikA yogamArganI pravRttimAM vighnarUpa che, ane dRDha praNidhAnapUrvaka Izvarano japa karavAthI IzvaranA guNo pratye rAgano atizaya thAya che, mATe cittamAM nirmaLatA Ave che, tethI alabdha-bhUmikAvALuM citta te te yogamArgane anukULa labdhabhUmikAvALuM bane che, tethI yogI te te yogamArganI samyapha pravRtti karI zake che. (9) anavasthiti-anavasthitatva:- yogI yogamArganI sAdhanA karatAM hoya tyAre koI nimittathI samAdhinI bhUmimAM citta pratiSThA na pAme te anavasthitatva nAmano aMtarAya che. yogamArgane anukULa labdhabhUmikAvALuM citta hoya Ama chatAM cittanA cAcalyane kAraNe te te bhUmikAnA anuSThAnamAM citta pratiSThA pAmatuM na hoya te anavasthitatva nAmano aMtarAya prApta thAya che, ane IzvaranA japathI sthira thayeluM citta svabhUmikA anusAra yogamArgamAM samyaka pravRtti karIne yoganI niSpatti karI zake che. A nava cittavikSepo yogamArganI niSpattimAM aMtarAyo jANavA. llA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-10 avatAraNikA : zloka-9mAM batAvelA nava prakAranA vidhdhonuM svarUpa graMthakArazrI zloka10-11-12mAM batAve che - zloka : dhAtuvaiSamyajo vyAdhiH styAnaM cAkarmaniSThatA / pramAdo'yatna AlasyamaudAsInyaM ca hetuSu / / 10 / / anvayArtha - thatuvaiSaya :=dhAtunA vaiSamyathI thanAro =vyAdhi che, carmaniSThatAane akarmaniSThatA tyAnazsthAna che, yatna =ayatna prA=pramAda che, ra=ane detupu-hetuomAM arthAt samAdhinA sAdhanomAM govAlIca=udAsInatA mAttISkaALasa che. 10mA zlokArca - dhAtunA veSagathI thanAro vyAdhi che, ane akarmaniSThatA tyAna che, ayatna pramAda che, ane samAdhinA sAdhanomAM odAsInya ALasa che. II10II TIkAH dhAtviti-dhAtuvaiSamyajaH dhAtUdrekAdijanitaH, vyAdhivarAtisArAdiH, styAnaM cAkarmaniSThatA Adita eva karmAprArambhaH, pramAdo'yatnaH Arabdhe'pyanutthAnazIlatA, AlasyaM ca hetuSu-samAdhisAdhaneSu, audAsInyaM mAdhyasthyaM na tu pakSapAtaH T20 nA TIkArya : tuveSacano.... gatisAraddhi, dhAtunA vaiSamyathI thanAro dhAtunA udrakAdithI janita javara-atisArAdi vyAdhi che, cAnaM ..... prArambha, AdithI ja karmanA aprAraMbharUpa akarmaniSThatA sthAna che, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-10 pramAvo.... anutthAnazInatA, Arabdha paNa anuSThAnamAM anutthAnazIlatArUpa ayatna pramAda che, mArca ... pakSapatiH | samAdhinA sAdhanarUpa hetuomAM audAsIka mAdhyastha, paraMtu pakSapAta nahi te Alasya che. 10 || mAra vyakathanutthAnatratA - ahIM pa thI e kahevuM che ke anArabdha evA yogamArgamAM to pramAdane kAraNe anutthAnazIlatA hoya, paraMtu Arabdha enA paNa yogamArgamAM pramAdane kAraNe anutthAnazIlatA prApta thAya. bhAvArtha :cittanA vikSeponuM svarUpa : (1) vyAdhi - dehamAM sAta dhAtuo che teno viSamabhAva thAya tyAre koIka dhAtuo udraka pAme che, tenAthI jvarAdi vyAdhio pragaTe che te yogamArgamAM aMtarAyarUpa che. (2) svAna jaDatA :- yogamArgamAM prAraMbhathI ja kriyAno aprAraMbha te akarmaniSThatA che, tethI koI sAdhaka phakta kriyA kare, paraMtu te kriyAmAM koI prakArano manovyApAra na kare. jema - upayogarahita pratikramaNAdinI kriyA te syAna doSa kahevAya che. te yogamArgamAM aMtarAyarUpa che. (3) pramAda :- Arabdha paNa anuSThAnamAM anutthAnazIlatA te ayatna che ane te pramAda che. jema - koI utsAhapUrvaka yoganiSpatti arthe pratikramaNAdi kriyAno prAraMbha kare. Ama chatAM sUtra ane arthathI bhAvita thaI kriyA karavI kaSTasAdhya jaNAya tethI te prakAranuM citta anutthAnazIla bane tyAre te pramAdadoSavALuM anuSThAna bane ane pramAda yogamArgamAM aMtarAyarUpa che. myAna ane pramAdamAM taphAvata - myAnamAM AdithI ja kriyAno prAraMbha nathI phakta bAhyathI kriyA che, jyAre pramAdamAM prathama kriyAno prAraMbha che, pAchaLathI te prayatna kaSTa sAdhya jaNAvAthI citta pramAdI bane che. (4) Alasya :- samAdhinA sAdhanabhUta evA hetuomAM audAsIje Alasya che. cittamAM rAgAdi bhAvonI alpatA thavArUpa samAdhi che ane te te anuSThAnathI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa1 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-10-11 sAdhya evI samAdhinA sAdhanabhUta evA yogamArganA svabhUmikA anusAra anuSThAnonA sevanamAM jemane pakSapAta nathI, paraMtu audAsInya che arthAt dveSa nathI ane rAga paNa nathI, paraMtu madhyasthabhAva Alasya che. samAdhinA sAdhanamAM rAgapUrvaka pravRtti karavAthI yoganI niSpatti thAya che. ane dveSapUrvaka pravRtti karavAthI yogamArganI prAptimAM bAdhaka karma baMdhAya che, paraMtu jeo yogamArganI pravRtti kare che ane rAgapUrvaka pravRtti karatA nathI paraMtu ALasathI kare che. teo yoganA anuSThAnamAM pravRtti karavA chatAM guNanI niSpatti karI zakatA nathI mATe teonuM sevAyeluM anuSThAna vyartha bane che, tethI ALasa e yogamArganI pravRttimAM vinarUpa che. [10mAM bloka :vibhramo vyatyayajJAnaM sandehaH syAnavetyayam / akhedo viSayAvezAd bhavedaviratiH kila / / 11 / / anvayArtha : - vyatyayajJAnaM vyatyayajJAna vizvama=vibhrama che, e cIsa vI A yoga che ke nahi ? ti e prakArano sada=saMdeha che, sittaekharekhara viSayavezaviSayanA AvezathI 9 =akheda=viSayonI pravRttino anuparama, virati"ve--avirati che. [11il. zlokArya : vyatyayajJAna vibhrama che, A yoga che ke nahi ? e prakArano saMdeha che, kharekhara viSayanA AvezathI akheda arthAta viSayonI pravRttino anuparama avirati che. ll11T TIkA - vibhrama iti-vibhramo=vyatyayajJAnaM, rajate ragabuddhivat iSTasAdhane'pi yoge'niSTasAdhanatvanizcayaH, sandeho'yaM yogaH syAdvA na vetyAkAraH, viSayAvezAd bAhyendriyArthavyAkSepalakSaNAt, akhedo'nuparamalakSaNaH kilAviratirbhavet 22 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-11 TIkArca - vikramo ..... nirava , rajatamAM raMgabuddhinI jema ISTanA sAdhana paNa yogamAM aniSTa sAdhanatva nizcayarUpa vyatyayajJAna vibhrama che, sI. rUcAvAra, A yoga thAya ke nahi? pote je yoganI pravRtti kare che te pravRttine AzrayIne vicAre ke A pravRtti yoga thAya ke nahi ? e prakArano saMdeha che, viSayAvezAt .... bhavet | bAhya indriyArthanA thAkSepasvarUpa viSayanA AvezathI anuparamasvarUpa akheda=viSayonI pravRttimAM IndriyonA anuparamasvarUpa akheda, kharekhara avirati che. 11 rUdhaneDapi - ahIM thiI e kahevuM che ke aniSTanA sAdhana evA pratikULa padArthomAM to aniSTasAdhanatvano nizcaya che, paraMtu iSTanA sAdhana evA yogamAM paNa aniSTasAdhanatvano nizcaya che. bhAvArtha : (5) vibhrama:- rajatamAM raMganI buddhi thAya te viparIta jJAna che, tene vibhrama kahevAya che. Avo vibhrama yogamArgamAM kevA prakArano thAya che te spaSTa karatAM kahe che - yogamArganI pravRtti cittanI svasthatA ApAdana karIne kalyANanuM kAraNa hovAthI kalyANarUpa evA iSTanuM sAdhana che. AvA yogamArgamAM je jIvone aniSTa sAdhanatvano nizcaya che arthAt A yoganI pravRtti jIvone bhoganA AnaMdathI vaMcita karanAra hovAthI aniSTa evA bhoganA tyAganuM sAdhana che e prakArano jemane nizcaya che te vibhrama che. jema - pradezI rAjAne paralokamAM azraddhA hatI tyAre paraloka mATe yoganI pravRtti anarthaka che tevI buddhi hatI te vibhrama che, ane A vibhrama e yogamArganI pravRttimAM vinarUpa che. (9) saMdeha :- koI jIvane yogamArga kalyANanuM kAraNa che, jIva mATe hitAvaha che, tevI buddhi hoya to paNa koI vivalita evI yogamArganI pravRttimAM saMdeha thAya che arthAt A pravRtti yogarUpa che ke nahi evo saMzaya thAya che, tethI yoganA arthI evA te jIvane paNa te yoganI ucita pravRtti karavAmAM utsAha thato nathI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-11-12 pa3 (7) avirati - yoganA arthI jIvo yogamArganI pravRtti karatAM hoya topaNa indriyonA bAhya viSayomAM cittanuM AkarSaNa hovAne kAraNe yoganI pravRtti kALamAM citta te te indriyonA viSayane grahaNa karavAmAM uparama pAmatuM nathI aTakatuM nathI, tethI temanA cittamAM avirati varte che, tenA kAraNe yoganI pravRtti samyapha thatI nathI. jema - bhagavAnanI pUjA Adi anuSThAna kALamAM bhagavAnanA guNone choDIne citta anya anya vastune jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM vyApAravALuM thAya te aviratirUpa che. ll11pa. bloka - bhUmyalAbhaH samAdhInAM bhuvo'prAptiH kathaJcana / lAbhe'pi tatra cittasyApratiSThA tvanavasthitiH / / 12 / / anvayArtha : thaSyana=koIka rIte samAthIna=samAdhionI muva:=bhUminI prApti = aprApti mUnAma =bhUmino alAbha che, tuEvaLI nAkheDapi lAbhamAM paNa arthAt samAdhionI bhUmino lAbha thavA chatAM paNa tatra= tyAM=samAdhionI bhUmimAM cittastha cittanI pratiSThA=apratiSThA=aniveza anavasthiti = anavasthiti che. 12 zlokArca - koIka rIte samAdhionI bhUminI aprAti bhUmino alAbha che, vaLI samAdhionI bhUmino lAbha thavA chatAM paNa samAdhionI bhUmimAM citanI apratiSThA anavasthiti che. navarA TIkA : bhUmyalAbha iti-kuto'pi hetoH samAdhInAM bhuvaH sthAnasya, aprAptiH bhUmyalAbhaH, lAbhe'pi-samAdhibhUprAptAvapi, tatra-samAdhibhuvi, cittasyApratiSThA=anivezaH, vanatiH mArA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-12 TIkArca - vukatoDapi ..... pUnAma:, koIpaNa hetuthI samAdhionI bhUminI=sthAnanI, aprApti bhUmino alAbha che, nAmeDapi ..... anavasthiti che. vaLI samAdhionI bhUminI prAptimAM paNa, tyAM=samAdhionI bhUmimAM, cittanI apratiSThA=cittano aniveza, anavasthiti che. 12aaaa nAme samadhipUtAva - ahIM thI e kahevuM che ke samAdhinI bhUminI aprApti hoya ane cittanuM tyAM apratiSThAna hoya to to anavasthiti vighnarUpa che, paraMtu samAdhinI bhUminI prApti hovA chatAM paNa samAdhinI bhUmimAM cittanuM apratiSThAna anavasthiti che. bhAvArtha (8) bhUmelAbha :- je je prakAranI yogamArganA ucita anuSThAnane samyaka karavAmAM pratibaMdhaka evI rAgAdinI anAkuLatA thAya che, te te prakAranI yogamArganI pravRttine anukULa cittamAM samAdhi pragaTe che, ane tevA prakAranI samAdhivALuM citta te bhUmikAne anurUpa yogamArganI pravRtti karIne uttara uttaranI bhUmikAnA anuSThAnane samyak karI zake tevI samAdhivALuM bane che, tethI aneka prakAranI yogamArganA samyagu sevananuM kAraNa bane tevI cittanI samAdhio che, ane te samAdhine anurUpa ucita yogamArganA sevananI pravRtti te te prakAranA yoganI niSpatti dvArA kalyANanuM kAraNa bane che, paraMtu je mahAtmAne koIka nimitte svIkArAyelA yogamArganI pravRttine anukULa samAdhinA sthAnanI aprApti hoya to sevAtA evA te anuSThAnanI pravRttithI guNanI vRddhirUpa yoga niSpanna thato nathI, mATe svIkArAyelA anuSThAnane anurUpa cittanI bhUmino alAbha yoganI pravRttinA phaLanI prAptimAM aMtarAyarUpa che. (9) anavasthiti :- koIka yogIne pote je anuSThAna svIkArela che tene anurUpa samAdhinI bhUminI prApti thayelI hoya, Ama chatAM yogamArganI pravRtti kare tyAre samAdhinI bhUmiomAM citta niveza pAme nahi te anavasthiti nAmano aMtarAya che, tethI samAdhinI bhUmine pAmelA yogIne paNa yoganA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-12-13 papa sevananuM phaLa prApta thatuM nathI. mATe anavasthiti e ucita anuSThAnathI niSpAdya evA guNanI prAptirUpa yogamAM aMtarAyarUpa che. vizA avataraNikA : zloka-10thI 12 sudhI graMthakArazrIe aMtarAyonuM svarUpa batAvyuM. have te aMtarAyo japathI kaI rIte nAza pAme che te graMthakArazrI batAve che - zloka : rajastamomayAddoSAdvikSepAzcetaso hyamI / sopakramA japAnnAzaM yAnti zaktihatiM pare / / 13 / / anvayArtha:rastamomayAdoSA-raja ane tamomaya doSathIyeto cittanAdi kharekhara gamI vikSepa: sopazcama =A sopakrama vikSeponapatrijapathI nAza kAntilAza. pAme che pare=para=nirupakrama vikSepo tizaktinI hatine pAme che. TI13il. blokArya : raja ane tamomaya doSathI cittanA A sopakrama vikSepo japathI nAza pAme che ane nirupakrama vikSepo zaktinI hatine pAme che. ll13|| TIkA : raja iti-amI hi rajastamomayAddoSAccetaso vikSepA-ekAgratAvirodhinaH pariNAmAH, sopakramA apavartanIyakarmajanitAH santaH japAd-bhagavati praNidhAnAt, nAzaM yAnti pare nirupakramAH zaktihatiM-doSAnubandhazaktibhaDga, ubhayathApi yogapratibandhasAmarthyameSAmapagacchatIti bhAvaH / / 13 / / TIkArca - amI ..... mAvaH je aMtarAyo, raja ane tamomaya doSathI cittanA A= pUrvamAM varNana e, vikSepo-ekAgratAnA virodhI pariNAmo, sopakramaka apavartanIya karmathI utpanna thayelA chatA japathI=bhagavAnaviSayaka praNidhAnathI, nAza pAme che. para=nirupakrama evA aMtarAyo zaktinI hatine-doSanI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 IzAnugrahavicAratAsiMcikA/zloka-13 anubaMdha zaktinA bhaMgane prApta kare che. Ama baMne paNa prakAranuM yogapratibaMdhanuM sAmartha=pUrvamAM batAvelA aMtarAyarUpa doSonuM sopakrama ane nirupakarmarUpa baMne paNa prakAranuM yogapratibaMdharUpa sAmarthya, dUra thAya che arthAt japathI dUra thAya che e prakArano bhAva che. II13 3mayathApi yo prativanyasAmarthyam - ahIM pa thI e kahevuM che ke sopakrama ke nirupakramakarmavALA vikSepomAMthI ekanuM to yogapratibaMdha sAmarthya bhagavAnanA japathI dUra thAya che, paraMtu sopakarma ane nirupakarmarUpa baMne paNa prakAre teonuM yogapratibaMdha sAmarthya bhagavAnanA japathI dUra thAya che. bhAvArtha :japathI vikSepo kaI rIte nAza pAme che tenuM svarUpa - zloka-10thI 12 sudhI aMtarAyonuM svarUpa batAvyuM, temAM vyAdhidoSa dhAtunA vaiSamyathI thAya che, paraMtu raja tama doSathI sAkSAt thato nathI, chatAM te vyAdhine kAraNe cittamAM je vikSepa thAya che te raja ane tama ubhayanA doSathI thAya che, ane te sivAyanA anya sarva aMtarAyo raja ane tama ubhayanA doSathI thAya che. AnAthI e prApta thAya che ke, zarIramAM vyAdhi vartato hoya, tenA kAraNe yogamArgamAM daDha pravRtti thAya tevo rAgano atizaya yogaviSayaka ullasita thaI zakato na hoya, paraMtu vyAdhinI pIDAthI citta zubhita thatuM hoya to vyAdhi aMtarAyarUpa bane che, ane dehamAM vyAdhi hovA chatAM jemanuM citta zubhita thatuM nathI temane vyAdhi aMtarAyarUpa banatuM nathI. AthI sanakumAra cakravartIne dehamAM rahelA vyAdhio yogamArganI pravRttimAM aMtarAyarUpa banyA nahi, chatAM vyAdhi jemane yogamArganI pravRttimAM aMtarAyarUpa bane che tevA paNa yogI japa kare to te japathI vyAdhinA ApAdaka sopakrama karma hoya to dUra thAya che ane nirupakrama hoya topaNa japathI zAMta thayeluM citta thavAthI vyAdhi aMtarAyarUpa banatI nathI. vaLI vyAdhi sivAyanA sarva aMtarAyo raja ane tama ubhayanA doSathI cittamAM vikSepa karanArA che; kema ke anya sarva doSo to yogamArganI daDha pravRtti ullasita kare tevA rAgamAM sAkSAt pratibaMdhaka che ane tevA doSavALuM citta raja ane tamathI abhibhUta che ane tenA kAraNe cittamAM pUrvamAM zloka-10thI Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 IzAnugrahavicAradvAtrizikA/zloka-13 1ramAM varNana karyuM e vikSepo, pedA thAya che. ane A cittanA doSo sopakrama karmathI utpanna thayelA hoya to IzvaranA japathI nAza pAme che, ane nirupakrama karmathI utpanna thayelA hoya to doSanA anubaMdhanI zakti nAza pAme che. Azaya e che ke, cittamAM vikSepa karanArA rAgAdi bhAvo yogamArganI pravRttimAM ekAgratA lAvavAmAM bAdha karanArA che, ane te rAgAdi bhAvo sopakrama karmanA udayathI vartatA hoya to puruSanA prayatnathI nivartana pAme tevA che, tethI koI yogI dRDha praNidhAna karIne Izvarano japa kare to IzvaranA guNo pratye rAgavALuM citta bane che, ane IzvaranA guNo pratye rAgavALuM thayeluM citta hoya tyAre yogamArgamAM bAdhaka evA sopakrama karmathI thayelA rAgAdi bhAvo nivartana pAme che, tethI yogI ekAgratApUrvaka yogamArgamAM pravRtti karI zake che, AthI ja duSkatanI garcA karIne duSkatathI vimukha thavA mATe ane sukRtanI anumodanA karIne suphatane abhimukha thavA mATe tatpara thayelA yogI arihaMtAdi cAranuM zaraNuM svIkAre che, te cAranA zaraNa svIkAranI kriyAthI arihaMtAdi cAra bhAvo pratye rAgabhAvavALuM citta bane che, ane tenA kAraNe cittamAM zAMti utpanna thAya che ane zAMta thayeluM citta duSkRtanI gaha ane sukRtanI anumodanA dvArA uttara-uttaranA yogamArgane niSpanna karI zake che. AnAthI e phalita thAya che ke IzvaranA japathI sopakrama karmathI utpanna thayelA vikSepo nAza pAme che. vaLI koI yogInA vikSepone pedA karanArA nirupakrama karyo hoya to te yogI vikSepone dUra karavA mATe Izvarano japa kare tethI bhagavAnanA guNonA praNidhAnavALuM citta bane topaNa te nirupakrama karmo nAza pAme nahi, chatAM te nirupakrama karmomAM doSanA anubaMdhanI zaktino nAza thAya che, tethI te vikSepane karanArA nirupakrama karmo pravAharUpe cAlatA nathI, paraMtu te nirupakrama karmo vipAkamAM AvIne bhogavAI jAya pachI yogI sukhapUrvaka yogamArgamAM pravRtti karI zake che. jema - naMdiSeNamunine cAritramAM pratibaMdhaka nirupakrama karmo hatA, chatAM zratathI bhAvita temanuM citta hovAne kAraNe temanA nirupakrama karmomAM anubaMdha zakti nAza pAmelI tethI te nirupakrama karmo bhogavAIne dUra thayA tyAre naMdiSaNamuni vidhvarahita saMyamamAM pharI yatnazIla banyA. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-13-14 AnAthI e prApta thAya che ke bhagavAnanA japathI vikSepa ApAdaka karmomAM yoganA pratibaMdhanuM sAmarthya baMne paNa prakAre dUra thAya che arthAt sopakrama karmo hoya ke nirupakrama karyo hoya te baMne paNa prakAranA karmonuM sAmarthya dUra thAya che. phakta sopakrama karmo tatkALa nivartana pAme che ane nirupakrama karmo pravAhathI nivartana pAme che. 13 avataraNikA : zloka-8mAM graMthakArazrIe kahyuM te rIte pAtaMjalamatAnusAra IzvaranA japathI vighnono saMkSaya thAya che ane pratyakacetavyano lAbha thAya che te yukta che. tyAM prathama IzvaranA japathI pracUhono vighnono, saMkSaya kevI rIte thAya te atyAra sudhI batAvyuM. have IzvaranA japathI pratyaphacaitanyano lAbha thAya che, te graMthakArazrIne kaI rIte saMmata che te batAvatAM kahe che - zloka : pratyakccaitanyamapyasmAdantajyotiHprathAmayam / bahirvyApArarodhena jAyamAnaM mataM hi naH / / 14 / / anvayArtha: al-AnAthI=bhagavAnanA japathI, divArona=bahiryApAranA rodha dvArA santajvatiH prathAmaya--annajaryotiprathAmaya pratIpa pratyakSacaitanya paNa nAma naM-thatuM hiM=kharekhara =amane mata= saMmata che. I14. zlokArca - bhagavAnanA japathI bahircApAranA rodha dvArA antaryotiprathAmaya pratyatanya paNa thatuM kharekhara amane saMmata che. ll14ll TIkA : pratyagiti-asmAd bhagavajjapAt, bahirvyApArarodhena zabdAdibahirarthagrahatyAgena, antaryotiHprathA jJAnAdivizuddhivistAraH, tanmayaM pratyakcaitanyamapi hi jAyamAnaM mataM naH asmAkaM, tathaiva bhaktizraddhAdyatizayopapatteH / / 14 / / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa9 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-14 TIkArya : mAt... 3papaH || AnAthI=bhagavAnanA japathI, bahirgApAranA rodha dvArA=zabdAdi bAhya arthatA grahaNanA tyAga dvArA, antaryotiprathA= jJAnAdinI vizuddhino vistAra, tanmaya evuM vistAramaya evuM, pratyakcaitanya paNa thatuM amane saMmata che; kema ke te rIte ja=praNidhAnapUrvaka jApa karavAmAM Ave te rIte ja, bhakti ane zraddhAdinA atizayanI upapatti che. 14mA pratyakSatapa - ahIM pa thI e kahevuM che ke IzvaranA japathI prabhUhono saMkSaya to amane saMmata che, paraMtu pratyacaitanya paNa thatuM evuM amane saMmata che. ja mazriddhatizayopattei. - ahIM zraddhAdri mAM AdithI sUkSmabodha, rAgAdinI tAnavatA AdinuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - graMthakArazrIne abhimata evuM pratyakramaitanyanuM svarUpa : koI yogI mahAtmA bhagavAnanA guNonA praNidhAnapUrvaka bhagavAnano japa kare to IzvaranA guNomAM cittano dRDha vyApAra thavAthI bahiryApArano rodha thAya che=pAMca indriyonA zabdAdi bAhya arthonA grahaNano tyAga thAya che, ane IzvaranA guNone abhimukha evuM citta thatuM hovAthI aMtaryotino vistAra thAya che arthAt mohathI anAkuLa evI AtmAnI nirmaLa avasthAne jovAne anurUpa jJAnazaktino vistAra thAya che, vaLI cittamAM dhairya thavAne kAraNe cAritranI vizuddhino vistAra thAya che, ane tevA jJAnAdinI vizuddhinA vistAramaya evuM pratyacaitanya paNa te yogImAM pragaTa thatuM dekhAya che arthAt pratyacaitanya= kevala caitanya, ane tevuM caitanya vItarAgamAM pUrNa pragaTa che, ane japakALamAM yogImAM tevuM pratyacaitanya pUrNa pragaTa nathI topaNa kAMIka kAMIka pragaTa thatuM dekhAya che, e prakAre amane paNa saMmata che ema graMthakArazrI kahe che. japathI pratyacaitanya pragaTa thatuM kema dekhAya che, temAM graMthakArazrI yukti Ape che - te prakAre ja bhakti ane zraddhAnA atizayanI upapatti che, arthAt IzvaranA guNonA praNidhAnapUrvaka Izvarano japa karavAmAM Ave tyAre IzvaranA jevuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ go IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-14-15 caitanya potAnAmAM pragaTa thAya, tene anukULa Izvara pratyenI bhaktino atizaya thAya che, ane IzvaranA guNo ekAMte jIva mATe hitakArI che tevI zraddhAno atizaya thAya che, ane IzvaranA jevA thavA mATe anukULa evI mativizeSano atizaya thAya che, ane Izvara sAthe ekAkAra citta thAya tevA dRDhayatnano atizaya thAya che, tethI bhagavAnanA japathI AvuM pratyakcaitanya pragaTa thatuM amane saMmata che. vizeSArtha : saMsArI jIvono AtmA avItarAgabhAvanAthI atyaMta bhAvita che, tethI rAgAdithI AkuLa thaIne bAhya viSayomAM satata pravarte che, ane potAnA avItarAgabhAvane atizaya-atizayatara kare che, ane jyAre yogI dRDha praNidhAnapUrvaka Izvarano japa kare che, tyAre vItarAgamaya evA IzvaranA svarUpa pratye yogInuM citta dRDha varte che, tethI yogIno AtmA satata vItarAgabhAvanAthI bhAvita bane che, jenA kAraNe AtmAmAM paDelA avItarAgabhAvanA saMskAro kSINa-kSINatara thAya che, ane vItarAgabhAva pratye pakSapAtanA saMskAro atizayaatizayatara thAya che, tethI te yogIno AtmA vItarAgabhAvane Asanna-Asannatara bane che, te japathI thatuM evuM pratyakramaitanya che, ane jyAre yogI vItarAga bane che tyAre temanuM caitanya vItarAganI jema pratyakramaitanya banI jAya che arthAt saMpUrNa mohathI anAkuLa evuM caitanya banI jAya che. 14 avataraNikA : zloka-14mAM kahyuM ke bhagavAnanA japathI pratyakSacetavya paNa thatuM amane saMmata che, tethI have bhagavAnanA japathI kaI bhUmikAnuM pratyakcaitanya pragaTe che te spaSTa karavA arthe kahe che - zloka : yogAtizayatazcAyaM stotrakoTiguNaH smRtaH / yogadRSTyA budhairdRSTo dhyAnavizrAmabhUmikA / / 15 / / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u1 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-15 anvayArtha : ca=ane yotizayata:=mana-vacana-kAyAnA vyApArarUpa yoganA atizayathI mAM A=Izvarano japa stotraTipu =stotrathI koTiguNa mRta =kahevAyo che (a) vadhe =budho vaDe yogadRSTA=yogadaSTithI vizrAmabhUmi-dhyAnanI vizrAma bhUmikA dRSTI=jovAI che. ll1pA zlokArca - ane yoganA atizayathI Izvarano japa stotrathI koTiguNa kahevAyo che (ane) budho vaDe yogadaSTithI dhyAnanI vizrAma bhUmikA jovAI che. II15II. TIkA : yogeti-yogAtizayatazca-AtmAbhyantarapariNAmotkarSAcca, ayaM japaH, stotrakoTiguNaH smRtaH cirantanAcAryaiH, vAgyogApekSayA manoyogasyAdhikatvAt, ata eva maunavizeSeNaiva japaH prazasyate, tathA budhairvizAradaiH yogadRSTyA yogajaprAtibhajJAnena, dhyAnasya vizrAmabhUmikA-punarArohasthAnaM, dRSTaH / / 15 / / TIkArca - yAtizayataH .....tRSTa: ane yoganA atizayathI=AtmAnA atyaMtara pariNAmarUpa mananA utkarSathI, A japa, stotrathI koTiguNa ciraMtanAcAryo vaDe kahevAyo che; kema ke vAgyoganI apekSAe manoyoga, adhikapaNuM che. AthI ja vAgyoganI apekSAe manoyoganuM adhikapaNuM che AthI ja, mautavizeSathI ja japanI prazaMsA karAya che ane badho vaDe vizArado vaDe, yogadRSTithI yoganA sevanathI thayelA pratibhajJAnathI arthAt yoganA sevanathI thayelI mativizeSathI, dhyAnanI vizrAma bhUmikA jovAI che=dhyAnanuM pharI ArohanuM sthAna jovAyuM che. ll15ll Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-15 bhAvArtha : bhagavAnanA japathI thatA pratyakracaityanuM svarUpa : bhagavAnanI pUjA anyatra puSpa, AmiSa, stotra ane pratipattirUpa ema cAra prakAre uttarottara adhika adhika kahela che, te pramANe bhagavAnanA guNonI mRtipUrvaka puSpapUjA karanArane je bhAvo thAya che, tenA karatAM AmiSapUjAmAM vItarAgatAne abhimukha adhika bhAva thAya che, ane AmiSapUjAmAM vItarAgatAne abhimukha je bhAva thAya che, tenA karatAM stotrapUjAmAM vItarAgatAne abhimukha adhika bhAva thAya che. vItarAgatAne abhimukha A bhAvo ja jAyamAnaHutpanna thatuM evuM, pratyakcaitanya che, ane stotrapUjAthI je prakArano vItarAgatAne abhimukha bhAva thAya che, tenA karatAM japathI yoganA atizayane kAraNe ghaNo adhika bhAva thAya che, te batAvavA mATe kahe che ke, atyaMtara pariNAmanA utkarSane kAraNe japane stotrathI koTiguNo ciraMtanAcAryo kahe che. abhyatara pariNAmano utkarSa eTale bAhyavyApAranA rodhapUrvaka japanA viSayabhUta evA paramAtmAne abhimukha aMtaraMga pariNAmano utkarSa stotrathI thatA pariNAma karatAM mana dvArA thatA jApa dvArA atyaMtara pariNAmano utkarSa kema thAya che ? temAM graMthakArazrI yukti Ape che - vAgyoganIkavacanayoganI, apekSAe manoyoganuM adhikapaNuM che. AnAthI e phalita thAya che ke, je yogIo Adya bhUmikAmAM che teo bhagavAnanI puSpapUjAthI vizeSa prakAranA bhAvo karI zake che, tenAthI adhika saMpanna bhUmikAvALA yogI AmiSapUjAthI adhika bhAvo karI zake che, tenAthI paNa adhika saMpanna bhUmikAvALA yogIo ekAgratApUrvaka stotro bolIne bhagavAnanA guNone abhimukha jAya che. Ama chatAM te yogIo haju eTalA saMpanna nathI, ke vacanayoganA avalaMbana vagara mAtra manoyoganA baLathI vItarAgabhAvane abhimukha jaI zake tevA yogIo mATe stotrapUjA guNane karanAra che, ane jyAre stotrapUjA karI karIne, yogI saMpanna thAya che tyAre sthira AsanamAM besIne, cittane nAsikA Adi ucita sthAnamAM sthApana karIne, hoTha vagere halAvyA vagara aMtarjalpAkArarUpe japa dvArA vItarAganA guNone Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u3 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-15 abhimukha jaI zake che, tyAre stotrapUjA karatAM te yogI adhika zakti saMcayavALA che. AthI ja vacanayoganA avalaMbana vagara maunavizeSathI pariNAmano utkarSa karI zake che, tethI teonuM bhAyamAnaHutpanna thatuM evuM pratyakcaitanya stotrapUjAnA kALa karatAM adhika vItarAgabhAvane Asanna bane che, AthI stotrapUjA karatAM japa koTiguNavALo che ema kahyuM che. vaLI ahIM kahyuM ke, maunavizeSathI japa prazasya che. tethI e phalita thAya ke mAtra navakAra Adino jApa kare teTalAmAtrathI te jApa prazasya nathI, paraMtu pAMce indriyono saMvara hoya ane japanA viSayabhUta paramAtmAnA svarUpamAM japanA vacano dvArA citta praveza pAmatuM hoya tevA maunavizeSathI jApa prazasya che. AvA jApane budhapuruSo yogadRSTithI dhyAnanI vizrAma bhUmikA kahe che, arthAt koI yogI mahAtmA dhyAnamAM caDelA hoya ane vartamAnamAM dhyAnamAM na hoya tevA yogI mahAtmAo A rIte japa dvArA dhyAnamAM ArohaNa kare tenuM sthAna A jApa che, A jApanA baLathI te yogI mahAtmA pharI dhyAnamAM caDI zake tevI bhUmikA sarjana thAya che. ahIM TIkAmAM yogadRSTino artha karyo ke yogaja prAtijajJAnathI jApa dhyAnanI vizrAma bhUmikA che, tethI e prApta thAya che ke je yogIo maunavizeSathI jApa kare che te vakhate te japarUpa yoganA sevanathI jIvamAM evI pratibhAvizeSa thAya che ke, jethI vItarAgabhAvanA marmane sparzanAruM sUkSma matijJAna ullasita thAya che jene zAstrIya bhASAmAM yoga prAtijajJAna kahevAya che, ane vItarAgatAnA sUkSma svarUpane jonAra evA te prAtijajJAnarUpa matijJAnanA baLathI te yogI mahAtmA dhyAnamAM ArohaNa karIne vizeSa prakAranA pratyacaitanyane AvirbhAva karavA udyama karI zake che. vizeSArtha : vItarAgatAnA arthI jIvo vItarAganA dhyAnanA prakarSathI vItarAgatAne prApta kare che, Ama chatAM vItarAga pratyeno ahobhAva atizaya karavA arthe svabhUmikA anusAra puSpAdi pUjA Adi kare che, temAM tanmayatA Ave to dhyAna AvI zake Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-15-16 che, AthI ja puSpapUjA karatAM karatAM dhyAnanA prakarSathI nAgaketune kevalajJAnanI prApti thaI. Ama chatAM vItarAgatAnI sAthe laya pAmavA mATe dhyAnamAM yatna karavo atiduSkara che, ane puSpapUjA dvArA tenuM dhyAna prApta karavuM atiduSkara che, tethI dhyAnane anukULa zakti saMgama arthe sAdhaka AtmA svabhUmikA anusAra puSpapUjA, AmiSapUjA, stotrapUjA karIne cittane saMpanna kare che, ane jyAre te mahAtmA saMpannabhUmikAvALA thAya che tyAre maunavizeSathI japamAM udyama kare che. vaLI jema dhyAna maunavizeSathI manoyoga dvArA thAya che tema japa paNa maunavizeSathI manoyoga dvArA thAya che, tethI japamAM anya yogono nirodha hovAthI dhyAnanI Asanna bhUmikA varte che. AthI koI yogI koIpaNa yoga dvArA dhyAnane pAmelA hoya teo maunavizeSathI japa kare to pharI zIdhra dhyAnamAM caDI zake che; kema ke japa e dhyAnanI najIkanI bhUmikA che, phakta japamAM dhyAnanI jema ekAgratA nathI, topaNa anya sarva indriyonA rodhapUrvaka japanA viSayabhUta zabdomAM cittanuM gamana che, ane dhyAnamAM ekAgratApUrvaka vitarAgabhAva pratye gamana che, AthI japane dhyAnanI vizrAma bhUmikA kahela che arthAtu pharI ArohanuM sthAna kahela che. vipA avataraNikA : nanu parairyAdRza Izvaro'bhyupagatastAdRzasya bhavadbhiranabhyupagamAt kathamArthavyApAreNApi tadanugrahasiddhirityAzaGkAyAM viSayavizeSapakSapAtenaiva samAdhAnAbhiprAyavAnAha - avataraNikArya :nathI zaMkA kare che ke para vaDe pataMjaliRSi vaDe, jevA prakAranA Izvara svIkArAyA che=jagatanA jIvo upara anugraha karavAnA svabhAvavALA Izvara svIkArAyA che, tevA prakAranA Izvarano tamArA vaDe anabyupagama hovAthI asvIkAra hovAthI, kevI rIte ArthavyApArathI paNa=zloka-7mAM kahyuM e rIte ArthavyApArathI paNa, tenA anugrahanI siddhi che=IzvaranA anugrahanI siddhi che. e prakAranI AzaMkAmAM viSayavizeSatA pakSapAtathI ja stutinA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa IzAnugrahavicAradvAciMzikAzloka-16 viSayabhUta evA bhagavAna hovAthI stutinA viSayabhUta evA bhagavAnano A vyApAra che e prakAranA viSayavizeSatA pakSapAtathI ja, samAdhAnanA abhiprAyavALA graMthakArazrI kahe che - thanArthavyApArepa tavanuprasiddhiH - ahIM pi thI e kahevuM che ke, pataMjaliRSi jema sAkSAt IzvaranA vyApArathI IzvaranA anugrahanI siddhi kahe che, te to tamArA mate=jaina siddhAMtakAranA mate, saMgata thAya nahi, paraMtu ArthavyApArathI paNa, IzvaranA anugrahanI siddhi kaI rIte saMgata thAya ? arthAt thAya nahi. zloka : mAdhyasthyamavalambyaiva devatAtizayasya ca / sevA sarvevrrapTa(riNA) niAtIto yajJa tAddA anvayArtha ==ane madhyaccamAdhyasthanuM vartadhye=avalaMbana karIne ja revatAtizAstha-devatAtizayanI sevA sevA sarveLu =sarva budho vaDe phA=ISTa che, ca=je kAraNathI tAtI toDaji=kAlAtIte paNa na=kahyuM che. tenA zlokArca - ane mAdhyayyanuM avalaMbana karIne ja devatAtizayanI sevA sarva budho vaDe ISTa che, je kAraNathI kAlAtIte paNa kahyuM che. I16ll TIkA - __ mAdhyasthyamiti-mAdhyasthyam=anirNItavizeSakalahAbhinivezAbhAvalakSaNam, avalambyaiva, devatAtizayasya ca viziSTadevatAkhyasya ca, sevA stavanadhyAnapUjanAdirUpA sarvairbudhairiSTA-tannimittakaphalArthatvenAbhimatA, stavanAdikriyAyAH / svakartRkAyAH phaladAnasamarthatve'pi stavanIyAdyAlambanatvena tasyAH stotrAdeH phalalAbhasya stotavyAdinimittakatvavyavahArAt, yada yasmAt, kAlAtIto'pi zAstravRddhizeSo na Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-16 TIkArca - mAdhyazcam... mamatA, ane aniItavizeSamAM kalaha-abhinivezanA abhAvasvarUpa mAdhyasthanuM avalaMbana karIne jasupAsya evA devatAviSayaka aniSNatavizeSamAM kalaha ane abhinivezanA abhAvasvarUpa je madhyasthabhAva tenuM avalaMbana karIne ja, viziSTa devatArUpa devatAtizayanIkarAgAdinA abhAvavALA evA devatArUpa devatAtizayanI, stavana, dhyAna, pUjanAdirUpa sevA sarva badho vaDe ISTa che tabrimika phalArthapaNArUpe abhimata che-devatAnI sevAnimittaka potAne ISTa phaLa maLe che te svarUpe abhimata che. ahIM prazna thAya ke A kathanathI IzvaranA ArthavyApArathI anugrahanI siddhi che, te kaI rIte siddha thAya ? temAM hetu kahe che - stavanAdi ....... vyavahAra, svakartaka evI stavanAdi kriyAnuM phaLadAnamAM samarthapaNuM hote chate paNa stavanIyAdinuM AlaMbanapaNuM hovAne kAraNe tenA=stavatIyanA, stotrAdithI phaLalAbhanuM stotavyAdinimitakapaNAno vyavahAra che-stotavya evA bhagavAna Adi nimitapaNAno vyavahAra che. pUrvamAM kahyuM ke mAdhyathyanuM avalaMbana laIne devatAtizayanI pUjA sarva budho vaDe iSTa che. temAM hetu kahe che - vat ....... no | je kAraNathI zAstrakAra vizeSa evA kAlAtIte paNa kahyuM che. I16 - stavanayAyA: vetRchAyA: snAnasamarthaveMDapi - ahIM pa thI e kahevuM che ke svakartaka stavanAdi kriyA phaLadAnamAM samartha na hoya to to Izvarakartaka te phaLa che ema kahI zakAya, paraMtu svakartakastavanAdi kriyAnuM phaLadAnamAM samarthapaNuM hovA chatAM paNa stotavyanimittaka te phaLadAna thatuM hovAthI stotavya evA bhagavAnakRta te phaLa che, ema vyavahAra thAya che. stotavyatinimittavyavedArat - ahIM stotavyakti mAM thI te prakAranA upadezakanuM grahaNa karavuM. che tAtItADapi - ahIM pa thI e kahevuM che ke jainadarzanakAra to kahe che ke mAdhyazmanuM avalaMbana karIne devatAtizayanI sevA iSTa che, paraMtu kAlAtIta nAmanA zAstrakAravizeSa paNa e pramANe kahe che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-16 bhAvArtha :viSayavizeSanA pakSapAtathI Izvarano anugraha svIkAravAthI ArthavyApArathI IzvaranA anugrahano svIkAra : je deva rAga-dveSathI para hoya tevA devatAvizeSanI sevA madhyasthabhAvathI koI kare to tenAthI yoganI siddhi thAya che, tema sarva budhone mAnya che. madhyasthabhAvathI devatAnI pUjAvizeSa kaI rIte thAya te spaSTa karavA arthe kahe che -- jyAM sudhI anya sarvadarzanakArone upAsya evA deva karatAM tIrthakara bhagavaMto vizeSa che tevo nirNaya na hoya tevA jIvo mATe tIrthakaro anirNAtavizeSa che, ane anirNata vizeSa evA upAsya devamAM A deva upAsya che ane A deva upAya nathI ema kahIne upAsakonI sAthe kalaha karavo madhyastha puruSane yukta nathI. vaLI madhyastha puruSane A ja devanI upAsanAthI kalyANa thaI zake che, anya devanI upAsanAthI nahIM e prakArano abhiniveza karavo joIe nahi, paraMtu madhyasthatApUrvaka je koI devatA rAgAdithI para hoya tevA devatAnI upAsanA karavI joIe, ane tevA devatAnuM stavana karavuM, temanA svarUpanuM dhyAna arthAt ciMtavana karavuM ke temanuM pUjanAdi karavuM, te sarva te devatAnI pUjA che. A rIte devatAnI pUjA koI mahAdevanI karatA hoya, koI arihaMtanI karatA hoya ke koI anya devanI karatA hoya te nimittaka te sAdhakane yogamArganI prAptirUpa phaLa thAya che ema sarva budho svIkAre che ane temAM sAkSI Ape che ke, zAstrakAra vizeSa evA kAlAtIta paNa je kAraNathI AgaLamAM kahevAze tema kahe che, tethI nakkI thAya che ke sarva budhapuruSo kadAgrahanA tyAgapUrvaka guNasaMpanna puruSanI upAsanAthI yogamArganI prApti thAya che tema svIkAre che. ahIM prazna thAya che ke Ama kahevAthI ArthavyApArathI IzvaranA anugrahanI siddhi kaI rIte thAya ? tethI TIkAmAM teno khulAso kare che - jeo mAdhyathyanuM avalaMbana laIne devatAvizeSanI sevA kare che, teonI svakartaka evI stavanAdi kriyAthI yogamArganI prAptirUpa phaLa prApta thAya che, topaNa te pUjAnA AlaMbanIya evA IzvarAdi nimittaka A stotrapUjAnuM phaLa thayuM che tema vyavahAra thAya che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-16-17 AnAthI e phalita thAya che ke, sAkSAt jIvanA vyApArathI yogamArganI niSpatti thAya che, to paNa te yogamArganI niSpattimAM AlaMbanIya evA upAsya devanA nimittathI potAne yogamArga prApta thayo che, tevo vyavahAra thAya che te ArthavyApArane AzrayIne che arthAt sAkSAt potAnA vyApArathI yogamArga prApta thayo che, ane arthathI IzvaranA vyApArathI potAne yogamArga prApta thayo che tema kahevAya che, mATe zloka-7mAM kahela ke ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha amane saMmata che temAM koI virodha nathI. 16aaaa avataraNikA : zloka-16mAM kahyuM ke je kAraNathI kAlAtIte paNa kahyuM che, tethI have kAlAtIte zuM kahyuM che te graMthakArazrI batAve che - zloka : anyeSAmapyayaM mArgo muktAvidyAdivAdinAm / abhidhAnAdibhede'pi tattvanItyA vyavasthitaH / / 17 / / anvayArtha: mAnameiTreDari=abhidhAnAdi bheda hovA chatAM paNa arthAt upAsya evA devatAnA nAma Adino bheda hovA chatAM paNa, muvidyAvivAhinAm 3SAma=mukta-avighArivAdI evA anyone paNa, tattvanIca tatvanItithI mayaM mA A mArga-devatAviSayaka amArA vaDe kahevAyelo evo mArga arthAt kAlAtIte kahevAyelo evo mArga, vyavasthita =vyavasthita che. ll17nA. zlokArya : upAsya evA devatAnA nAma Adino bheda hovA chatAM paNa muktaavivAdivAdI evA anyono paNa tatvanItithI ame kahelo evo mArga vyavasthita che. T17ll TIkA : anyeSAmiti-anyeSAmapi tIrthAntarIyANAM kiM punarasmAkaM, ayam asmadukto, ana Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-17 - 69 mArgo devatAdigocaraH, muktAdivAdinAmavidyAdivAdinAM ca matena, abhidhAnAdInAM= nAmavizeSaNAdInAM, bhede'pi tattvanItyA paramArthataH, ekaviSayatayA vyavasthitaH= pratiSThita pAchA TIkArya : maSA ..... revatavira:, anya evA tIrthAtarIyone paNa vaLI amAre to zuM kahevuM? paraMtu anya evA tIrthakarIyone paNa A mArga-devatAdiviSayaka amArA vaDe kahevAyelo arthAt kAlAtIta vaDe kahevAyelo, mArga vyavasthita che ema atraya che. anya evA konA mate A mArga vyavasthita che te spaSTa karavA arthe kahe che - mupr ..... martana, muktAdivAdIonA mate ane avidyAdivAdIonA mate A mArga vyavasthita che ema atraya che. kaI rIte A mArga vyavasthita che te spaSTa karavA arthe kahe che - mighAnAvInAM pratiSThitaH II abhidhAna Adino nAma vizeSaNa Adino arthAt IzvaranuM nAma, IzvaranA svarUpane kahenArA vizeSaNAdino, bheda hovA chatAM paNa tatvanItithI=paramArthathI, eka viSayapaNArUpe= rAgAdirahita pUrNapuruSa upAsya che ItyAdirUpa ekaviSayapaNArUpe, vyavasthita che pratiSThita che. 1 midhAnAvIna=nAvizeSAdrInAM, Dipi - ahIM pa thI e kahevuM che ke nAma, vizeSaNAdino bheda na hoya to to ekaviSayapaNArUpe devatAdiviSayaka A mArga vyavasthita che, paraMtu nAma, vizeSaNAdino bheda hovA chatAM paNa tattvanItithI ekaviSayapaNArUpe devatAdiviSayaka A mArga vyavasthita che. nAvizeSaUvIne ahIM vathI devatAthI karAyelI prarUpaNAnuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :kAlAtIta nAmanA zAstrakAra zuM kathana kare che tenuM varNana : zloka-16mAM graMthakArazrIe kahyuM ke madhyasthabhAvanuM avalaMbana karIne ja viziSTa devatAnI sevA sarva budho vaDe iSTa che ane temAM kaheluM ke kAlAtIta Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 IzAnugrahavicAradvAtrizikA/bloka-17 paNa A pramANe kahe che, tethI kAlAtIta nAmanA zAstrakAranA vacanane batAvatAM kahe che - kAlAtIta nAmanA zAstrakAra kahe che ke, devatAdiviSayaka nAmabheda hoya, kAMIka svarUpabheda hoya arthAt anAdimukta ke AdimAna mukta ityAdirUpe kAMIka svarUpabheda hoya, topaNa paramArthathI rAgAdithI rahita ane guNothI pUrNa puruSa upAsya che, e rUpa ekaviSayapaNAthI upAsaka mATe upAsya evA deva svIkAravA yogya che ane e prakAre jema ame=kAlAtIta kahe che, tema muktAdivAdIo ane avidyAdivAdIo potAnA upAsya evA devane bhinna bhinna nAmathI kahe che, teonA matathI paNa upAsya evA devatAdiviSayaka A mArga vyavasthita che. AnAthI e phalita thAya che ke, jyAM sudhI kayA deva zuddhamArgane batAvanArA che ane teoe batAvelo yogamArga kaSa, cheda ane tApazuddha che ityAdi vizeSano nirNaya jemane thayelo nathI, tevA upAsaka jIvoe upAsyanA svarUpanA viSayamAM "Aja devanI upAsanA thAya, anya devanI upAsanA na thAya" evo kalaha karavo ucita nathI, "A ja devanI upAsanA thAya anya devanI nahi" tevo abhiniveza rAkhavo paNa ucita nathI, paraMtu rAgAdithI rahita guNothI pUrNa evA je hoya te nAmathI mahAdeva kahevAtA hoya ke viSNu kahevAtA hoya ke tIrthakaro kahevAtA hoya teonI upAsanA upAsakoe karavI joIe, jethI teonI upAsanAthI potAnAmAM rahelA rAgAdi bhAvonI alpatA thAya ane krame karIne vizeSa yogamArganI prApti thAya. ahIM muktAdivAdI ane avidyAdivAdI kahevAthI e prApta thAya che, keTalAka darzanakAro AtmAnI zuddha avasthAne "mukta' kahe che, to anya vaLI "buddha" kahe che to anya vaLI anya zabdothI kahe che, te sarvane yogamArganA sevanathI AtmAnI prApta karavA yogya avasthA eka ja che, phakta tene judA judA nAmothI kahe che. ane saMsAranA kAraNane koI "avidyA' kahe che to koI anya anya zabdothI saMsAranA kAraNane svIkAre che ane yogamArganA sevana dvArA teo avidyAdinA nAzano ja upadeza Ape che. tethI sarva darzanakAro mokSanI prAptino upAya yoga kahe che ane yogathI nAzya evI avidyAne ja judA judA zabdothI kahe che. II1LA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-18 avataraNikA : zloka-17mAM kahyuM ke avya darzanakArone paNa devatAviSayaka upAsanA mATe eka viSayapaNArUpe A mArga vyavasthita che ene ja spaSTa kare che - zloka : mukto buddho'rhan vApi yadaizvaryeNa samanvitaH / tadIzvaraH sa eva syAt saMjJAbhedo'tra kevalam / / 18 / / anvayArtha: je kAraNathI mu yuddhoincApa mukta, buddha ane arihaMta zvayaeNr= aizvaryathI samanvita =samanvitAyukta hoya tatte kAraNathI sa va te ja arthAt muktAdi ja, phaeNzvara =Izvara arthAt amArA vaDe kahevAyela=kAlAtIta vaDe kahevAyela, Izvara, cA-thAya tra=ahIM=muktAdinA kathanamAM, varta phakta saMsAme =saMjJAbheda che. 18 zlokArya : je kAraNathI mukta, buddha ane arihaMta aizvaryathI samanvita hoya te kAraNathI muktAdi ja kAlAtIta vaDe kahevAyela Izvara thAya, ahIM muktAdinA kathanamAM, saMjJAbheda che. !I18 TIkA : mukta iti-muktaH parabrahmavAdinAM, buddho bauddhAnAM, arhan jainAnAM, vApIti samuccaye, yad yasmAt, aizvaryeNa jJAnAdyatizayalakSaNena, samanvito-yukto, vartate, tat tasmAt, Izvaro'smaduktaH, sa eva muktAdiH syAt, saMjJAbhedo= nAmanAnAtvam, atra muktAdiprajJApanAyAM kevalam / / 18 / / TIkArca - mu . samuparabrahmavAdIonA Izvara mukta che, bauddhonA Izvara buddha che, jainonA Izvara at che ane zlokamAM kahela vAIpa zabda A badhAnA samuccaya mATe che. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-18-19 ka ... revatam | je kAraNathI mukta, buddha ane aham jJAnAdi atizayasvarUpa aizvaryathI samanvitayukta, varte che, te kAraNathI te ja muktAdi arthAt anya darzanakAroe upAsyarUpe svIkArela muktAdi, amArA vaDe= kAlAtIta vaDe, svIkArAyela Izvara thAya ahIM muktAdi prajJApanAmAM arthAt muktAdi upAsya deva che e prakAranA kathanamAM, kevala saMjJAbheda che nAmano bheda che. 18. bhAvArtha :kAlAtIte devatAnI upAsanAno kahela mArga sarva darzanakAronI sAthe samAna che tenuM spaSTIkaraNa : kAlAtIta nAmanA zAstrakAra kahe che ke, parabrahmavAdI upAsyadevane mukta kahe che, bauddho upAsyadevane buddha kahe che, ane jaino upAsyadevane arihaMta kahe che, Ama kahIne te te upAsyadevane jJAnAdinA atizayarUpa aizvaryathI yukta svIkAre che ane kAlAtIta kahe che ke, ame paNa jJAnAdinA atizayathI yukta evA Izvarane upAsyarUpe svIkArIe chIe, tethI sarvadarzanakAronA upAsya jJAnAdi guNothI pUrNa puruSa che, tethI jene ame Izvara kahIe chIe te Izvarane upAya svIkArIne sarva darzanakAro tenA judA judA nAmo Ape che, tethI upAyanA svarUpamAM koIne vivAda nathI mAtra upAsya evA devanuM nAma dareka darzanakAro juduM juduM kahe che, tethI nAmamAtranA bhedathI upAsyano bheda thAya nahi, paraMtu upAsyanuM svarUpa sarvane samAna saMmata hovAthI badhAnA upAsyadeva eka ja che, e pramANe kAlAtIta kahe che. ll18II avataraNikA - parakalpitavizeSanirAkaraNAyAha - avataraNitArtha : parakalpita vizeSanA nirAkaraNa mATe kAlAtIta kahe che - bhAvArtha : zloka-18mAM kAlAtIte kaheluM ke sarva darzanakAronA upAsyadeva jJAnAdi Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-19 atizayarUpa aizvaryathI samanvita hovAthI amArA vaDe kahevAyelA IzvarathI anya nathI. tyAM koI kahe ke amArA Izvara to anAdizuddha che, to vaLI anya koI kahe ke amArA Izvara to sarvagata che, tethI badhAnA upAsya evA IzvaramAM paraspara svarUpabhedanI prApti che, e prakAre para vaDe kalpita evA IzvaraviSayaka vizeSasvarUpanA nirAkaraNa mATe kAlAtIta kahe che - zloka : anAdizuddha ityAdiyoM bhedo yasya kalpyate / tattattantrAnusAreNa manye so'pi nirarthakaH / / 19 / / anvayArtha : vastha=jeno=je Izvarano, tattattastrAnusAreurete te taMtrAnusArathI banAvizuddha = anAdizuddhAdri ItyAdi =je me=bheda aite kalpAya che toDapi te paNa nirarthava:=nirarthaka che ma=ema huM mAnuM chuM. 19 zlokArca - je Izvarano te te taMtrAnusArathI anAdizuddha ItyAdi je bheda kalpAya che te paNa nirarthaka che, ema huM mAnuM chuM. ll19II TIkA : anAdIti-anAdizuddha ityevaMrUpa Adiryasya sa tathA, tatrAnAdizuddhaH sarvagatazca zaivAnAM, so'rhanasarvagatazca (so'rhan sAdirasarvagatazca) jainAnAM, sa eva pratikSaNaM bhaGguraH saugatAnAM, yaH punarbhedo-vizeSo, yasya Izvarasya, kalpyate, tasya tasya tantrasya-darzanasyAnusAreNa, anuvRttyA, manye-pratipadye, so'pi vizeSaH kiM punaH prAgabhihitaH saMjJAbheda ityapizabdArthaH, nirarthako niyonanaH yArA TIkA : anAvizuddha . niSponanaH | anAdizuddha e prakAranuM svarUpa che AdimAM jene te tevA cheHanAdizaddha ItyAdi rUpa che, tyAM=anAdizuddha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-19 ItyAdimAM, anAdiddha ane sarvagata zaivone mAnya che ane sAdi ane asarvagata jainone mAnya che ane te ja Izvara ja, pratikSaNa bhaMgura saugatone bauddhone mAnya che. te te taMtranA anusArathI anuvRttithI, jenA=IzvaranA, je vaLI pUrvamAM kayA evA je vaLI, bheda-vizeSa, kalpAya che te paNa vizeSa nirarthaka niprayojana huM mAnuM chuM kAlAtIta kahe che ke huM mAnuM chuM. soDapimAM rahela mafpano artha kare che - vaLI pUrvamAM kahela saMjJAbhedanuM zuM ? arthAt pUrvamAM kahela saMjJAbheda to nirarthaka che paraMtu anAdizuddha ityAdi vizeSa paNa nirarthaka che. e prakAre sapi zabdano artha che. 19o. zloka-19nI TIkAmAM soDaraMnnasarvAtaM% pATha che tyAM yogabiMdu zloka-303nI TIkAmAM savira sarvatazva pATha che te pATha saMgata che, tethI te mujaba ame artha karela che. bhAvArtha :kAlAtIta dvArA para vaDe kabhita IzvaranA vizeSasvarUpanuM nirAkaraNa: zloka-18mAM kAlAtIta nAmanA zAstrakAre kahyuM ke jJAnAdi atizayavALA Izvara che ane te sarvadarzanakArone upAsyarUpe mAnya che, tethI sarvadarzanakAronA upAsya evA Izvara svarUpathI samAna che, mAtra nAmabheda che. have te te darzanakAro Izvarane pUrNa puruSarUpe svIkAravA chatAM keTalAka Izvarane anAdizuddha kahe che, to vaLI keTalAka anya svarUpe kahe che, te sarvabhedanI kalpanA nirarthaka che, te batAvavA arthe kahe che - zaivadarzanakAranA mate Izvara anAdizuddha ane sarvavyApI : zaivadarzanakAra pUrNapuruSane upAsyarUpe svIkAryA pachI kahe che ke, amArA Izvara anAdizuddha che ane sarvagata=sarvavyApI che. jainadarzanakAranA mate Izvara sAdizuddha ane asarvagata: jainadarzanakAra kahe che ke, amArA upAsya pUrNapuruSa che te anAdizuddha nathI paNa sAdhanA karIne zuddha thayelA che, tethI sAdizuddha che ane sarvagata nathI, paraMtu svadeha pramANa che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-10-20 boddhadarzanakAranA mate Izvara pratikSaNa bhaMgura : saugano kahe che ke amArA upAsya pUrNapuruSa che te pratikSaNa bhaMgura che. A prakAre Izvarano bheda te te darzanakAro kalpanA kare che te koI prayojanavALo nathI; kema ke upAsanA devomAM vartatA guNothI thAya che ane te guNasaMpanna puruSa anAdithI zuddha hoya ke AdithI zuddha thayela hoya, sarvavyApI hoya ke dehavyApI hoya, ane kSaNikavAda matAnusAra kSaNabhaMgura hoya, te sarva bhedonI kalpanA koI prayojanavALI nathI, mATe je vizeSano nirNaya karavo duSkara hoya evA vizeSanI kalpanA karIne A deva upAsya che ane A deva upAsya nathI tevo kalaha karavo ke tevo abhiniveza rAkhavo ucita nathI, paraMtu upAsanAmAM joIe. e prakArano dhvani prastuta zlokathI kAlAtItano che. 1lA avataraNikA : kuta ityAha - avataraNikArca - zAthI ? ethI kahe cheHanAdizuddha ItyAdi bhedanI kalpanA nirarthaka che ema kAlAtIte zloka-19mAM kahyuM te kema nirarthaka che ? ethI kahe che - zloka : vizeSasyAparijJAnAdyuktInAM jAtivAdataH / prAyo virodhatazcaiva phalAbhedAcca bhAvataH / / 20 / / anvayArca - vizeSarajJAna=vizeSanuM aparijJAna hovAthI yunAM nAtivAtiH prAyo virodhatava yuktiono jAtivAda hovAne kAraNe prAyaH virodha hovAthI ja ra=ane bhAvatA=bhAvane AzrayIne nAmevA-phaLano abheda hovAthI (te paNa=anAdizuddha ItyAdi bheda paNa, nirarthaka che ema zloka-19 sAthe saMbaMdha che). ra0pA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 IzAnugrahavicAraddhAtrizikA/zloka-20 vizeSanuM aparijJAna hovAthI, yuktiono jAtivAda hovAne kAraNe prAyaH virodha hovAthI ja ane bhAvane AzrayIne Lano abheda hovAthI (te paNa-anAdizuddha ItyAdi bheda paNa, nirarthaka che ema zloka-19 sAthe saMbaMdha che). Il20I TIkA : vizeSasyeti-vizeSasya-muktAdeH(di)devatAvizeSagatasya, aparijJAnAdarvAgdarzipratyakSeNa, tathA yuktInAmanumAnarUpANAM, jAtivAdato'siddhyAdihetudoSopaghAtenAnumAnAbhAsatvAt, prAyo=bAhulyena, virodhatazcaiva vedAntibauddhAdiyuktInAM, ekeSAM hi nitya evAtmA prapaJcAdhiSThAnatvAt, apareSAM cArthakriyAkAritvasya svabhAvabhede niyatatvenAnitya eveti, phalasya klezakSayalakSaNasya guNaprakarSavizeSavatpuruSArAdhanasAdhyasya kvacinnityAnityatvAdau vizeSe ArAdhyagate satyapyabhedAd-avizeSAcca, bhAvataH=paramArthataH, guNaprakarSaviSayasya bahumAnasyaiva phaladAyakatvAttasya [ca] sarvatra muktAdAvavizeSAditi / / 20 / / TIkArya : vizeSa0 ... yujInAmuM muktAdidevatA vizeSagata vizeSanuM arvAgudarzajIvone pratyakSathI aparijJAna hovAne kAraNe, ane anumAnarUpa yuktiono jAtivAda hovAne kAraNe asidhyAdi hetudoSanA upaghAtathI anumAnAbhAsapaNuM hovAne kAraNe, prAyaH bahulatAthI, vedAMtI ane bauddhAdi yuktiono virodha hovAne kAraNe, anAdizuddha ItyAdi bheda nirarthaka che ema zloka-19 sAthe saMbaMdha che. vedAMtI ane bauddhAdi yuktiono virodha kema che ? te spaSTa karatAM kahe che - vAM ..... pati, ekatA=vedAMtInA mate, nitya ja AtmA che; kema ke prapaMcanuM adhiSThAnapaNuM che=jagacrtI je prapaMca che tenuM adhiSThAna zuddha brahma che e rUpa prapaMcanuM adhiSThAtapaNuM che, aparanA=bauddhonA mate, arthakriyA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-20 kAripaNAnuM svabhAvabhedamAM niyatapaNuM hovAne kAraNe anitya ja che=AtmA anitya ja che. kRti zabda vedAMtInI ane bauddhanI yuktionA paraspara virodhanA kathananI samAptisUcaka che. patnI...... paramArthatA, ane bhAvathI=paramArthathI, guNanA prakarSavizeSavALA puruSanI ArAdhanAthI sAdhya evA klezakSayasvarUpa phaLano kvacit ArAdhyagata nitya-anityavAdi vizeSa hote chate paNa abheda hovAne kAraNe=avizeSa hovAne kAraNe, anAdizuddha ItyAdi bheda nirarthaka che ema atraya che. ahIM prazna thAya ke ArAdhyagata vizeSa hovA chatAM paNa guNanA prakarSavALA puruSanI ArAdhanAthI sAdhya evA phaLano avizeSa kema che ? temAM hetu kahe che - ... vizeSAvitti 1 guNanA prakarSaviSaya bahumAnanuM ja phaLadAyakapaNuM che ane teno guNaprakarSato, sarvatra muktAdimAM avizeSa che. ti zabda zloka-19mAM kahelA anAdizuddha ItyAdi bheda nirarthaka che temAM batAvelA traNa hetuonA varNananI samAptisUcaka che. parA mutvatAvazeSatasya pATha mudritapratamAM ane hastapratamAM che te azuddha jaNAya che tyAM yogabiMdu zloka-304 pramANe muvidvatAvizeSamatI pATha saMgata che tethI te mujaba artha karela che. ane mutimAM matathI buddha, ahaMtu vagerenuM grahaNa karavuM. vatratyAnityasvAvo - ahIM mana thI sarvagata-asarvagatanuM grahaNa karavuM. TIkAmAM tasya sarvatra mudvAvazeSAt hetu che temAM tasya pachI kAranI saMbhAvanA che tethI taca va sarvatra mupvAvazeSAt pATha hovo joIe. bhAvArtha :anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA kema nirarthaka che, temAM kAlAtIte ApelA traNa hetuonuM kathana - zloka-19mAM kAlAtIte kahela ke, pUrNapuruSa evA IzvaranI upAsanA karanAra te te darzanakAro anAdizuddha ityAdi je bhedanI kalpanA kare che te nirarthaka che. kema nirarthaka che ? temAM traNa hetuo kahe che - Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 IzAnugrahavicAradvAciMzikAzloka-20 vizeSanuM aparijJAna hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bheda nirarthaka : (1) chamastha jIvone vizeSanuM aparijJAna che=A upAsyadeva anAdizuddha che ke sAdizuddha che tenuM aparijJAna hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA nirarthaka che. yuktiono jAtivAda hovAthI prAyaH virodha hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bheda nirarthaka : (2) yuktiono jAtivAda hovAthI prAyaH virodha che mATe te te darzanakAro anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA kare che te anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA nirarthaka che. bhAvathI phaLano abheda hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bheda nirarthaka : (3) paramArthathI anAdizuddha ke sAdizuddha evA pUrNapuruSanI upAsanAthI sAdhya klezanA kSayarUpa phaLano abheda hovAne kAraNe anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA nirarthaka che. Azaya e che ke - (1) upAsako arvAgudarzI che arthAt sanmukha rahelA padArthane jonArA che, ane guNavAna purUSanI upAsanA karIne guNaprApti arthe IzvaranI upAsanA kare che, ane chamastha jIvo pratyakSathI joI zakatA nathI ke upAsya evA Izvara anAdizuddha che ke sAdizuddha che, sarvagata che ke asarvagata che mATe IzvaranA tevA bhedonI kalpanA karavI te sarvadarzanakAronI kalpanA nirarthaka che. (2) vedAMtIo AtmAne nitya kahe che ane temAM yukti Ape che ke AtmA prapaMcanuM adhiSThAna che mATe nitya che, arthAt jema agnimAMthI sphaliMgo nIkaLe che, te sphaliMgo jyAre nIkaLatA hoya tyAre te agninuM astitva avazya hoya che, ane zuddha brahmamAMthI agnimAMthI sphaliMganI jema A brahmanA aMzo nIkaLe che, tethI sphaliMgarUpa je prapaMca che tenuM adhiSThAna zuddha brahmarUpa AtmA che, ane prapaMca satata vidyamAna che, tethI te prapaMcanuM adhiSThAna brahmarUpa AtmA nitya che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-20 vaLI bauddhadarzanakAra kahe che ke, svabhAvabhedanI sAthe arthakriyAkAripaNAnuM niyatapaNuM che, ane AtmA arthakriyAkArI che mATe anitya che. Azaya e che ke, dareka padArtho pratikSaNa koIka arthane anukULa kriyA kare che, tethI padArthanuM lakSaNa arthakriyAkAritva che, ane arthakriyAkAritva vastunuM lakSaNa svIkArIe to vastu pratikSaNa anya anya svarUpe prApta thAya che tema svIkAravuM paDe, ane vastu pratikSaNa anya anya svarUpe prApta thAya che tema svIkArIe to vastuno pratikSaNa svabhAvabheda prApta thAya, tethI svabhAvabhedathI vastubheda che tema mAnavuM paDe, mATe AtmArUpa vastuno paNa pratikSaNa svabhAvabheda prApta thato hovAthI AtmA anitya che. A rIte vedAMtI ane bauddhanI yuktiono paraspara virodha che. AnAthI e phalita thAya che ke, atIndriya padArthone siddha karavA mATe je yuktio apAya che, te yuktio anumAnAbhAsarUpa che, tethI te yuktiono prAyaH virodha prApta thAya che, mATe te te darzananI paraspara virodhI evI yuktionA baLathI AtmA anAdizuddha che ke AtmA pratikSaNabhaMgura che tevo nirNaya thaI zake nahi, mATe Izvarane keTalAka anAdizuddha karyuM che to vaLI keTalAka pratikSaNabhaMgura kahe che te sarva nirarthaka che, paraMtu sarvane upAsyarUpe pUrNapuruSa abhimata che te pramANa che ema kAlAtIta kahe che. (3) paramArthathI upAsya evA pUrNapuruSane anAdizuddha kahIne koI ArAdhanA kare, to vaLI anya koI upAsya evA pUrNapuruSane sAdizuddha kahIne ArAdhanA kare, to vaLI anya koI pratikSaNabhaMgura svIkArIne ArAdhanA kare, to te ArAdhanAnA phaLarUpe klezalaya sarvane samAna rIte prApta thAya che, kema ke sarva upAsako rAgAdirahita evA pUrNapuruSane upAsya svIkArIne temAM tanmaya thavA yatna kare tyAre temanAmAM vartato pUrNapuruSa pratyeno bahumAnabhAva phaLane ApanAra che, ane sarvadarzanakAronA upAsya evA muktAdimAM guNano prakarSa samAna che, tethI guNanA prakarSarUpe upAsanA karavAthI samAna phaLa prApta thAya che, Ama chatAM potAnA upAsyadeva anAdizuddha che ke sAdizuddha che ityAdi bheda karavA mAtrathI phaLamAM koI bheda paDato nathI, mATe pUrNapuruSanI anAdizuddha ityAdi bheda kalpanA nirarthaka che ema kAlAtIta nAmanA puruSavizeSa kahe che. ll20mAM Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-21 avataraNikA : pUrvamAM sthApana karyuM ke, sarvadarzanakArone abhimata upAsya Izvara eka che ane IzvaranA viSayamAM te te darzanakAro nAmabheda kare che ane anAdizuddha ItyAdi bheda kare che te nirarthaka che. have saMsAranA kAraNarUpe paNa sarvadarzanakAronI mAnyatA samAna che, phakta saMsAranA kAraNanA teo jAmabheda kare che te nirarthaka che. te batAvavA arthe kAlAtIta kahe che - zloka : avidyAklezakarmAdi yatazca bhavakAraNam / tataH pradhAnamevaitat saMjJAbhedamupAgatam / / 21 / / anvayArtha : ra=ane yata =je kAraNathI vidyAvartezadi -avidyA, kleza, karyAdi mavAra --bhavanA kAraNa che taete kAraNathI ati A=bhavanuM kAraNa prathAnameva=pradhAna ja arthAt kAlAtItane abhimata evuM pradhAna ja, saMsAmemupAti=saMjJAbhedane pAmela che. 21l. zlokArya : ane je kAraNathI avidhA, kleza, karmAdi bhavanA kAraNa che, te kAraNathI bhavanuM kAraNa pradhAna ja saMjJAbhedane pAmela che. ra1TI TIkA : avidyeti-avidyA vedAntinAM, klezaH sAGkhyAnAM, karma jainAnAM, AdizabdAdvAsanA saugatAnAM, pAzaH zaivAnAM, yato yasmAt, cakAro vaktavyAntarasUcanArthaH, bhavakAraNaM saMsArahetuH, tataH tasmAd, avidyAdInAM bhavakAraNatvAddhetoH pradhAnamevaitadasmadabhyupagataM bhavakAraNaM sat saMjJAbhedaM= nAmanAnAa, 3patim pArasI TIkArca - vidyA ... 35tam vedAMtIone avidyA, sAMkhyone kleza, jainone Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-21 karma, Adi zabdathI saugatone=bauddhone, vAsanA, zaivone pAza=baMdhana je kAraNathI bhavanuM kAraNa saMsArano hetu, abhimata che. te kAraNathI avidyAdinuM bhakAraNapaNArUpa hetuthI pradhAna ja evuM te amArA vaDe svIkArAyeluM= kAlAtIta vaDe svIkArAyeluM, bhavanuM kAraNa chatuM saMjJAbhedarUpa nAmanuM vAvApaNuM= judApaNuM, svIkArAyeluM che. cAra zlokamAM rahela 'ra' zabda vaktavyAMtaranA sUcana mATe che arthAt IzvaranA vaktavya karatAM bhavanA kAraNarUpa anya vaktavyanA sUcana mATe che. li21] bhAvArtha - ' saMsAranA kAraNono nAmabheda nirarthaka che, e prakAre kAlAtItanuM anya vaktavya : kAlAtIta nAmanA RSi kahe che ke, sarvadarzanakAronA upAsya pUrNapuruSa che. te pUrNapuruSarUpe amane abhimata evA IzvaranI anya darzanakAro nAmabhedathI upAsanA kare che. vaLI anya paNa vaktavya kAlAtIta kahe che ke, ame puruSa ane prakRti pradhAna svIkArIe chIe ane pradhAnane bhavanuM kAraNa kahIe chIe ane te pradhAnane vedAMtIo avidyA, sAMkhyo kleza, jaino karma, saugatokabauddho, vAsanA ane zaivo pAza=baMdhana, kahe che, tethI ame bhavanA kAraNane pradhAna kahIe chIe, te bhavanA kAraNane anya darzanakAro juduM juduM nAma Ape che, tethI je amane abhimata che, te sarvane abhimata che ema phalita thAya che. e pramANe kAlAtIta kahe che. vizeSArtha : kAlAtItano Azaya e che ke, bhava e viDaMbaNArUpa che ane bhavanuM kAraNa pradhAna che, bhavathI chUTavA mATe jagatvartI jIvo pUrNapuruSanI upAsanA kare che, ane pUrNapuruSanI upAsanAthI sAdhya bhavano aMta che, tethI sarvadarzanakAro mokSa arthe upadeza Ape che, ane tenA upAyarUpe pUrNapuruSanI upAsanA karavAnuM kahe che, ane bhavanuM kAraNa avidyAdi che, te sarva kathanamAM sarvadarzanakAronI ekavAkyatA Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-21-22 che, mATe nAmabhedano kalaha choDIne bhavanA kAraNanA uccheda mATe ane pUrNapuruSanI upAsanA mATe yatna karavo joIe. ravI avataraNikA : atrApi paraparikalpitavizeSanirAkaraNAyAha - avataraNikArca - ahIM paNa=bhavanA kAraNamAM paNa, para vaDe parikalpita vizeSanA nirAkaraNa mATe kAlAtItathI anya anya darzanakAro vaDe parikalpita vizeSatA nirAkaraNa mATe, kAlAtIta kahe che - 3 trApa - ahIM mA thI e kahevuM che ke, IzvaramAM to para vaDe parikalpita vizeSanuM nirAkaraNa kAlAtIte zloka-20mAM karyuM, paraMtu bhAvanA kAraNamAM paNa para vaDe parikalpita vizeSanA nirAkaraNa mATe kAlAtIta kahe che. zloka : asyApi yo'paro bhedazcitropAdhistathA tathA / gIyate'tItahetubhyo dhImatAM so'pyapArthakaH / / 22 / / anvayArtha: sasthApiAno paNa arthAt pradhAnano paNa tathA tathA te te prakAre te te darzananA bhedathI te te prakAre, citro pAdhi=citra upAdhivALo thoDapara meH je apara bhedabhavanA kAraNapaNAthI je aparabheda jayate kahevAya che toDapi te paNa ghImAM buddhimAnone matadetumya =atIta hetuothI= zloka-20mAM kahelA hetuothI mapArthavA=apArthaka-prayojana rahita che. l22aaaa zlokArya : pradhAnano paNa te te darzananA bhedathI te te prakAre citra upAdhivALo, bhavanA kAraNapaNAthI je aparabheda kahevAya che, te paNa buddhimAnone atIta hetuothI prayojana rahita che. ll22ll Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAbiMzikA/zloka-22 TIkA - __ asyApIti-asyApi-pradhAnasyApi, yo'paro bhavakAraNatvAt sarvAbhyupagatAdanyo, bhedo-vizeSaH, citropAdhiH nAnArUpamUrtatvAdilakSaNaH, tathA tathA tattadarzanabhedena, gIyate varNyate, atItahetubhyo'nantarameva 'vizeSasyAparijJAnAt' ityAdizlokoktebhyaH, dhImatAM so'pi kiM punardevatAgata ityapizabdArthaH, apArthakaH=apagataparamArthaprayojanaH, sarvairapi bhavakAraNatvena yogApaneyasyAsyopagamAdanyasya vizeSasya sato'pyakiJcitkaratvAt / / 22 / / TIkArca - pa ..... viSyiratvIt Ano paNa=pradhAnano paNa, je apara bheda=sarva vaDe svIkArAyela evA bhavanA kAraNapaNAthI je anya bheda vizeSa, nAnArUpa mUrtavAdisvarUpa citraupAdhivALo te te darzananA bhedathI te te prakAre varNana karAya che te paNa buddhimAnone anaMtara ja 'vizeSatA aparijJAnathI' ityAdi zloka-20mAM kahevAyelA atIta hetuothI apArthaka cheHapagata paramArtha prayojanavALuM che; kema ke sarvadarzanakAro vaDe bhavanA kAraNapaNArUpe yogathI apaneya evA Ato=pradhAnano, upagama hovAthI vidyamAna paNa anya vizeSatuM vidyamAna paNa mUrtavAdi anya vizeSatuM, akiMcitkarapaNuM che. 22aaaa sasthApi=pradhAnasthApi - ahIM pa thI e kahevuM che ke IzvaranA to sarvagataasarvagata ityAdi bheda nirarthaka che paraMtu bhavanA kAraNe evA pradhAnanA paNa mUrtatvAdi citra upAdhirUpa aparabheda nirarthaka che. bhAvArtha :bhavanA kAraNamAM para vaDe parikalpita vizeSanuM kAlAtIta dvArA nirAkaraNa - bhavanA kAraNane keTalAka avidyA, kleza Adi bhinna bhinna zabdothI kahe che, tethI bhavanA kAraNamAM nAmabheda sivAya anya koI bheda nathI, ema pUrvamAM kAlAtIte sthApana karyuM, tyAM koI kahe ke, bhavanA kAraNa evA karmane keTalAka mUrta kahe che, to vaLI keTalAka amUrta kahe che, A prakArano te te darzanakArono Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-22-23 bhavanA kA2NaviSayaka je bheda che, te paNa nirarthaka che. kema nirarthaka che ? temAM yukti Ape che zloka-20mAM kahela ke chadmastha jIvone vizeSanuM aparijJAna che, yuktio jAtivAdarUpa hovAthI prAyaH virodhI che, ane paramArthathI phaLano abheda che, te kAraNathI pradhAnaviSayaka mUrtatvAdirUpa bheda che te nirarthaka che. Azaya e che ke, sarva upAsako yoganA sevana dvArA bhavanA kAraNane dUra karavA prayatna kare che; kema ke sarvadarzanakAro kahe che ke, bhavanA uccheda arthe yogamArganuM sevana karavuM joIe, tethI yogamArganA sevana dvArA bhavanA kAraNano uccheda thAya che tema sarvane abhimata che, te bhavanA kAraNamAM mUrtatva-amUrtatvAdirUpa koI bheda hoya, te bhedanI yogamArganA sevanamAM koI upayogitA nathI; kema ke upAsako klezanAza thAya te rIte yogamArganI upAsanA karatA hoya to te upAsanAthI bhavanA kAraNano uccheda thaze, paraMtu te upAsako bhavanA kAraNane mUrtarUpe svIkArIne yogamArgamAM pravRtti ka2ze to bhavanA kAraNano uccheda thaze, ke amUrtarUpe svIkArIne yogamArgamAM pravRtti ka2ze to bhavanA kAraNano uccheda thaze tevo koI niyama nathI, mATe bhavanuM kAraNa mUrta hoya ke amUrta hoya te aMge vivAda bhavanA ucchedamAM upayogI nathI. [22] avataraNikA : yata evam - avataraNikArya : je kAraNathI A pramANe che=IzvaramAM anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA pUrNapuruSanI upAsanAmAM nirarthaka che, ane yogamArganI upAsanA dvArA uccheda karavA yogya evA bhavanA kAraNamAM mUrtatva-amUrtatvAdirUpa bhedanI kalpanA nirarthaka che, ema pUrvamAM sthApana karyuM e pramANe che, te kAraNathI zuM te zlokamAM batAve che - zloka H tato'sthAnaprayAso'yaM yattadbhedanirUpaNam / sAmAnyamanumAnasya yatazca viSayo mataH / / 23 / / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8pa IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-23 anvayArtha : tato te kAraNathI carmanirUpa =je tenA bhedanuM nirUpaNa=devAdivizeSanuM nirUpaNa kartha e thAnapravAsa:=asthAna prayAsa che =ane yataH=je kAraNathI manamAnastha anumAnano viSaya =viSaya sAmaciM=sAmAnya matiH= kahevAyo che (ethI paNa A asthAna prayAsa che.) 23 zlokArca - te kAraNathI devAdivizeSanuM nirUpaNa e asthAna prayAsa che ane je kAraNathI anumAnano viSaya sAmAnya kahevAyo che (ethI paNa A asthAna prayAsa che). 23 TIkA :- tata iti-tataH=sato vizeSasyApArthakatvAddhetoH, asthAnaprayAso'yaM tattvacintakAnAM yattadbhedasya-devAdivizeSasya, nirUpaNaM-gaveSaNaM, yatazcAnumAnasya devatAvizeSAdigrAhakatvenAbhimatasya sAmAnyaM viSayo mataH, ato'pi sarvavizeSAnugatasya tasyApratIterasthAnaprayAso'yam / / 23 / / TIkArca - tatA ... san ! te kAraNathI=vidhamAna vizeSatA apArthakapaNArUpa hetuthI devatAgata ane bhavanA kAraNagata vidyamAna vizeSatuM upAsanAmAM nirarthakapaNuM che e rUpa hetuthI, je tenA bhedanuM devAdhivizeSanuM, nirUpaNa= gaveSaNa, e tatvaciMtakone asthAna prayAsa che, ane je kAraNathI devatAvizeSAdigrAhakapaNArUpe abhimata evA anumAnano=upAsya devatA pUrNapuruSarUpa joIe e rUpa vizeSAdinA grAhakapaNArUpe abhimata evA anumAnano, viSaya sAmAnya kahevAyo che, AthI paNa sarvavizeSaanugata evA tenI sarva vizeSathI yukta evA IzvaranI, apratIti hovAne kAraNe A asthAna prayAsa che=Izvara anAdizuddha che ItyAdi bhedanuM nirUpaNa asthAna prayAsa che. 23 sevAvizeSaca - ahIM levA mAM Avi thI bhavakAraNanuM grahaNa karavuM. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-23 TevavazeSAdi... - ahIM Ava thI bhavakAraNanA vizeSanuM grahaNa karavuM. matoDapi - ahIM pa thI e kahevuM che ke upAsyamAM vidyamAna vizeSanuM upAsanAmAM apArthakapaNuM che tethI to A asthAna prayAsa che, paraMtu anumAnano viSaya sAmAnya che ethI paNa A asthAna prayAsa che. bhAvArtha - IzvaramAM anAdizuddha ityAdi bhedanI kalpanA ane bhAvanA kAraNe karmamAM mUrtatva-amUrtavAdirUpa bhedanI kalpanA nirarthaka che tethI vaLI devAdivizeSano grAhaka anumAnano viSaya sAmAnya hovAthI devatAdigata vizeSanI vicAraNA e asthAna prayAsa : kAlAtIte atyAra sudhI sthApana karyuM ke, saMsAranA uccheda arthe upAsya pUrNapuruSa che, ane pUrNapuruSanI upAsanA dvArA bhavanA kAraNano uccheda thAya che, e viSayamAM sarvadarzanakAronI samAna mAnyatA che. Ama chatAM pUrNapuruSanI upAsanAnA viSayamAM te te darzanakAro pUrNapuruSano nAmabheda kare che, ane pUrNapuruSane anAdizuddha ityAdi kahe che te nirarthaka che, ane bhavanA kAraNane paNa mUrta-amUrtavAdirUpe bhinna bhinna kahe che te nirarthaka che. je kAraNathI Ama che te kAraNathI devavizeSanuM nirUpaNa ane bhavanA kAraNa vizeSanuM nirUpaNa e asthAna prayAsa che; kema ke bhavanA ucchedanA arthIe yogamArganuM sevana karavuM joIe ane tenA mATe pUrNapuruSanI upAsanA karavI joIe, A niyama sarvane saMmata che, tethI pUrNapuruSaviSayaka anAdizuddha ityAdi bhedanuM nirUpaNa karavuM, ke bhavanA kAraNaviSayaka bhavanuM kAraNamUrti che ke amUrta che ityAdi gaveSaNa karavuM te nirarthaka che. vaLI IzvaranA vizeSanuM nirUpaNa ane bhavanA kAraNavizeSanuM nirUpaNa asthAna prayAsa che temAM anya hetu batAve che - jema dhUmane joIne parvatamAM agninuM anumAna karAya che, te anumAnano viSaya agni sAmAnya hoya che, paraMtu pratyakSathI dekhAtA agni jevo vizeSa viSaya hoto nathI, AthI pratyakSathI agnine jonAra puruSa kahI zake ke, A agni A sthAnamAM zvetAMzavALo che ane A sthAnamAM raktAMzavALo che, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/bloka-23-24 87 ATalo vistRta che evo bheda dhUmADAne joIne agnino nirNaya karAya te sthAnamAM thato nathI. te rIte kalyANanA arthI jIva anumAna kare che ke, guNasaMpanna puruSanI upAsanA karavAthI potAnAmAM guNa AvirbhAva pAme che, paraMtu A prakAranA anumAnathI e nirNaya thato nathI ke, upAsanAnA viSayabhUta guNasaMpanna puruSa anAdizuddha che ke sAdizuddha che, dehavyApI che ke sarvavyApI che, mATe anumAnanA viSayamAM vizeSano nirNaya thaI zakato na hoya, te vakhate upAsya evA pUrNapuruSaviSayaka tenA bhedanuM nirupaNa karavuM e asthAna prayAsa che. vaLI yogamArganI pravRtti karanAra jIva vicAre che ke, bhavanuM koIka kAraNa che tene dUra karavA arthe yogamArganuM sevana karavuM joIe, tethI bhavano uccheda thAya, A prakAranA anumAnamAM yogamArganA sevanathI uccheda karavA yogya evA bhavanA kAraNaviSayaka mUrtatva-amUrtatvAdino nirNaya thato nathI, paraMtu eTaluM ja anumAna thAya che ke, yogamArganA sevanathI bhavanA kAraNano uccheda thAya che, tethI bhavanA kAraNaviSayaka bhavanuM kAraNa mUrta che ke amUrta che, ityAdigaveSaNa karavuM e asthAna prayAsa che. I23 // avataraNikA : itthaM ca bhavakAraNamAtrajJAnAttadapanayanArthaM guNavatpuruSavizeSArAdhanaM kartavyaM, vizeSavimarzastu niSprayojana iti kAlAtItamataM vyavasthitaM, etaccAsmAkamapi vizeSavimarzAkSamasya svAgrahacchedAya sAmAnyayogapravRttyarthamanumataM, anyasya tu nirabhinivezasya zAstrAnusAreNa vizeSavimarzo'pi bhagavadviziSTopAsanArUpatayA'zraddhAmalakSAlanena tattvajJAnagarbhavairAgyajIvAtubhUtatvAdviziSTanirjarAheturiti na sarvathA tadvaiphalyamityabhiprAyavAnAha avataraNikArya : ane A rIte=zrloka-17thI 23mAM varNana karyuM e rIte, bhavakAraNa mAtranA jJAnathI tenA apanayana mATe=bhavanA kAraNane dUra karavA mATe, guNavAna puruSavizeSanuM ArAdhana karavuM joIe, vaLI vizeSavimarza Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-24 niprayojana che, e pramANe kAlAtIta mata vyavasthita che ane AnapUrvamAM kAlAtIta mata batAvyo e, amane paNa vizeSavimarzamAM asamarthapuruSanA svaAgrahanA cheda mATe sAmAnya evA yoganI pravRtti arthe anumata che, vaLI nirabhinivezavALA evA atyano kadAgraha vagaranA tatvanA parIkSaka evA acano, zAstrAnusArathI vizeSa vimarza paNa=IzvaraviSayaka ane bhavanA kAraNaviSayaka vizeSa vimarza paNa, bhagavAnanI viziSTa upAsanArUpapaNuM hovAne kAraNe azraddhAmanA kSAlatathI viziSTa nirjarAno hetu che; kema ke tattvajJAnagarbhavairAgyanuM jIvAtubhUtapaNuM che=vizeSa vimarza tattvajJAnagarbha-vairAgyanuM jIvAtu che, ethI sarvathA tenuM vaiphalya nathI=IzvaraviSayaka ke bhavanA kAraNaviSayaka vizeSavimarzatuM kAlAtIta kahe che, tema sarvathA viphaLapaNuM nathI e prakAranA abhiprAyavALA graMthakArazrI kahe che - ja pratApa - ahIM mA thI e kahevuM che ke kAlAtItane to A mata abhimata che, paraMtu vizeSavimarzamAM asamartha evA puruSanA svaAgrahanA cheda mATe amane paNa graMthakArazrIne paNa, sAmAnya yoga pravRtti mATe A mata abhimata che. vizeSavamA~s - ahIM pa thI e kahevuM che ke vizeSavimarzamAM asamartha jIvo mATe to kAlAtIte kahyuM te pramANe svIkAravuM ucita che paraMtu nirabhinivezavALA jIvone zAstrAnusArathI vizeSavimarza paNa viziSTa nirjarAno hetu che. bhAvArtha - zloka-16mAM graMthakArazrIe kahela ke, je jIvoe vizeSano nirNaya karyo nathI. teoe mAdhyayyanuM avalaMbana laIne devatAdinI pUjA karavI joIe paraMtu devatAviSayaka vizeSa nirNaya thayo na hoya to devatAviSayaka kalaha karavo ke, A ja devatA upAsya che ke A devatA upAsya nathI tevo abhiniveza karavo ucita nathI ane tenI puSTi karavA mATe zloka-17thI 23 sudhI kAlAtItano mata batAvyo. tenAthI zuM phalita thAya che te batAvatAM kahe che - je jIvone dekhAtA saMsAranI viDaMbaNA joIne bodha thayo che ke, bhavanuM je kAraNa che tene dUra karavuM joIe, ane tene dUra karavA mATe guNavAna puruSavizeSanI ArAdhanA karavI joIe, ane vaLI tevA jIvone guNavAna puruSaviSayaka Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-24 temanA prarUpaNa karAyelA zAstranI parIkSA karIne vizeSa nirNaya thayo nathI tevA jIvo mATe guNavAna puruSaviSayaka vizeSa vimarza niprayojana che, e prakArano kAlAtIta mata graMthakArazrIne paNa abhimata che tethI kahe che - je jIvone IzvaraviSayaka vizeSavimarza karavAnI zakti nathI, ane bhAvanA kAraNaviSayaka vizeSa vimarza karavAnI zakti nathI, Ama chatAM sva-svadarzananuM avalaMbana laIne sva-sva darzanananI mAnyatAnusAra Agraha kare che, tenA vyavaccheda mATe ane sAmAnyathI yogamArganI pravRtti mATe amane paNa=graMthakArazrIne paNa, kAlAtItano mata anumata che. ahIM sAmAnyathI yoganI pravatti kahevAthI e prApta thAya che ke bhagavAnanA zAsananA nayagarbha vacananA paramArthane jANIne jeo vizeSathI yogamArganI pravRtti kare che, teoe to yukti ane anubhava anusAra sarvazanA vacanano vizeSa nirNaya karavo Avazyaka che ane tevA jIvo vizeSathI yogamArgamAM pravRtti karanArA che, paraMtu je jIvomAM tevI prajJA haju pragaTa thaI nathI tevA jIvo to hiMsAdi bhavanA kAraNone jANIne sAmAnyathI hiMsAdinA tyAganI pravRtti karanArA hoya che, tevA jIvothI thatI sAmAnya yogamArganI pravRtti mATe kAlAtItano mata iSTa che; kema ke jainazAsanamAM paNa ghaNA evA jIvo che ke, jemane vizeSano koI nirNaya nathI chatAM sva-sva mAnyatAmAM Agraha karIne ane paraspara kalaha karIne yogamArgano nAza kare che, tevA jIvone vizeSanI anirNaya dazAmAM tevo kalaha karavo ucita nathI, paraMtu rAgAdino uccheda thAya tevI ucita pravRttirUpa yogamArganuM sevana karavuM ucita che, te batAvavA mATe graMthakArazrI kahe che ke, tevA jIvone AzrayIne kAlAtItano mata amane paNa iSTa che. vaLI je jIvone kyAMya abhiniveza nathI paNa parIkSA karIne tattvano nirNaya karavA tatpara thayA che, tevA jIvo kayuM darzana kaSa, cheda ane tApazuddha che teno nirNaya karIne ane kaSa, cheda ane tApazuddha evuM darzana sarvajJa kathita che tevo nirNaya karIne temanA vacanAnusAra anubhava ane yuktithI upAsya puruSa kevA mAnavA ucita che, ane bhavanuM kAraNa evuM karma kevuM mAnavuM ucita che, teno vizeSavimarza kare to tenAthI paNa te mahAtmAne viziSTa nirjarA thAya che; kema ke satparIkSaka evA te mahAtmA bhagavAne kahelA zAstranI parIkSA karIne ane Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-24 bhagavAne batAvelA padArthone yukti ane anubhavathI yathAsthAne joDIne upAsya evA pUrNapuruSaviSayaka viziSTa vimarza kare, ane bhavanuM kAraNa evuM karma kevuM mAnavuM ucita che teno vizeSa vimarza kare, to anubhavane anurUpa bhagavAnanuM A vacana che tevo sthira adhyavasAya thAya che, ane bhagavAne kahelA padArthane yukti ane anubhavathI jANavAnA karAyelA yatnathI bhagavAna pratye ja viziSTa bhakti thAya che, ane te prakAre bhagavAnanI viziSTa upAsanA thavAnA kAraNe temanAmAM rahela mithyAtvano vizeSa prakAre nAza thAya che arthAt kSayopazamabhAvanuM samyaktva hoya to te kSayopazamabhAvanuM samyaktva adhika adhika nirmaLa-nirmaLatara thAya che, tethI tevA jIvone AzrayIne vizeSa vimarza nirjarAno hetu che. 90 vaLI A prakArano vizeSa vimarza tattvanA yathArtha avalokanapUrvaka hovAthI te mahAtmAmAM vartatA tattvajJAnagarbha evA vairAgyano jIvAtu bane che, arthAt te mahAtmAmAM vartatuM tattvajJAnagarbha vairAgya puSTa-puSTatara thAya che; kema ke anubhava ane yuktithI sarvajJe kahevA padArtha yathArtha jovAthI sarvaze kahevA tattvajJAnathI te mahAtmAnuM citta atyaMta bhAvita thAya che jethI pUrva karatAM adhika adhika nirlepatA prApta thAya che. tethI guNavAna puruSaviSayaka vizeSavimarza ane bhavanA kAraNaviSayaka vizeSa vimarza tevA jIvo mATe kalyANanuM kAraNa che, mATe IzvaraviSayaka ane bhavanA kAraNaviSayaka vizeSavimarza kAlAtIta kahe che e pramANe sarvathA niSphaLa nathI. phakta Adya bhUmikAvALA jIvo mATe vizeSavimarza viphaLa che ane tattvajijJAsu ane madhyastha buddhivALA jIvo mATe te vizeSavimarza viziSTa kalyANanuM kAraNa che. e prakAranA abhiprAyavALA graMthakArazrI kahe che - zloka H AsthitaM caitadAcAryaistyAjye kucitikAgra / zAstrAnusAriNastarkAnnAmabhedAnupagrahAt / / 24 / / anvayArtha: ==ane citijAprade tyAjye=kucitikAno Agraha tyAjya hote chate zAstrAnusAriLastant=zAstrAnusArI tarkathI nAmamevAnupaprajJA-nAmabhedano Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-24 anupagraha hovAne kAraNe taAkAlAtItano mata, vArthe AcArya vaDe pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA vaDe, sthita--aMgIkRta che. rajA zlokArya : ane kucitikAno Agraha tyAjya hote chate zAstrAnusArI tarkathI nAmabhedano anupagraha hovAne kAraNe kAlAtItano mata pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjA vaDe aMgIkRta che. |24ll TIkA : AsthitaM ceti-etacca-kAlAtItamataM, AcAryaiH zrIharibhadrasUribhiH, Asthitam aGgIkRtam, kucitikAgrahe-kauTilyAve, tyAjye-parihArye, kucitikAtyAgArthamityarthaH, zAstrAnusAriNaH tarkAt, arthasiddhau satyAmiti gamyaM, nAmabhedasya-saMjJAvizeSasya, anupagrahAt=anabhinivezAt, tattvArthasiddhau nAmamAtraklezo hi yogapratipanthI, na tu dharmavAdena vizeSavimarzo'pIti bhAvaH / tadidamuktaM - "sAdhu caitadyato nItyA zAstramatra pravartakam / tathAbhidhAnabhedAttu bhedaH kucitikAgrahaH" / / 1 / / "vipazcitAM na yukto'yamaidaMparyapriyA hi te / yathoktAstatpunazcAru hantAtrApi nirUpyatAm" / / 2 / / "ubhayoH pariNAmitvaM tathAbhyupagamAd dhruvam / anugrahApravRttezca tathAddhAbhedataH sthitam" / / 3 / / "AtmanAM tatsvabhAvatve pradhAnasyApi saMsthite / IzvarasyApi sakriopoDadhizrato ma" mA || ti rajA TIkArya : tabdha ..... rUca , ane A=kAlAtItano mata, kucitikAno Agraha kauTilyano Aveza, tyAjya hote chate-parihArya hote chate, arthAt kucitikAnA tyAga mATe pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA vaDe Asthita =aMgIkRta che. kaI rIte pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA vaDe kAlAtItano mata aMgIkRta che te spaSTa karavA mATe kahe che - zAstrAnusArikha: ...... anamaniveza, zAstrAnusArI tarkathI arthanI siddhi hote chate tAmabhedano saMjJAvizeSano arthAt upAsyaviSayaka ane bhavanA kAraNaviSayaka saMjJAvizeSato, anupagraha hovAthI anabhiniveza hovAthI, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 IzAnugrahavicAradvArbizikA/zloka-24 pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA vaDe kAlAtItano mata aMgIkRta che ema avaya che. AnAthI zuM phalita thAya che te spaSTa karatAM kahe che - tattvArthasiddha ..... mAva: | tatvArthanI siddhimAM nAmamAtrano kleza= upAsyaviSayaka ke bhavanA kAraNaviSayaka nAmamAtrano kleza, yogano pratipaMthI che paraMtu gharmavAdathI tatvanI prApti arthe padArthanA svarUpa nirNayaviSayaka vizeSa vicAraNA arthe karAtA dharmavAdathI, vizeSavimarza paNa yogano pratipaMthI nathI e prakAre bhAva che. tavimu~te A zlokamAM je kahevAyuM te A, yogabiMdu zloka30 8, 309, 310, 312mAM kahevAyuM che. "sAdhu ... kutiprada:" . "vaLI A kAlAtIte kaheluM suMdara che, je kAraNathI nItithI=paramArtha citArUpa nItithI, ahIMyA-devatAdi arthamAM, zAstra pravartaka che, (te kAraNathI) te prakAranA abhidhAnanA bhedathI=devAdinA ane karmAdinA abhidhAnanA bhedathI, bheda=A deva upAsya che ane A deva upAsya nathI, A darzananuM bhavanuM kAraNa mithyA che ane A darzananuM bhavanuM kAraNa samyagU che e prakArano bheda, kucitikAgraha=khoTo Agraha che." vizvitAM ..... nisvasthatAm" !! "buddhimAnone A=kucitikAgraha, yukta nathI hi=je kAraNathI yathokta evA teo tAttvika evA buddhimAno, edaMparyapriya hoya che. vaLI teaidaMparya cA=zuddha ahIM paNa kAlAtIta vaDe kahevAyelA kathanamAM paNa. nipuNabuddhipUrvaka vicAro." ma. ... citam" n "ubhayanuM=Izvara ane pradhAnanuM, pariNAmIpaNuM dhruva che; kema ke te prakArano abhyapagama che. te prakAranA abhyagamane spaSTa kare che - anugrahathI ane pravRttithI=Izvara vaDe tevA prakAranA yogya jIvonA anugrahathI ane pradhAnanA vyApArathI, te prakAranA addhAbhedathI-te prakAranA kALanA bhedathI, sthita che=Izvara ane pradhAnanuM pariNAmIpaNuM sthita che." "Atmana .... bhave" AtmAnuM. pradhAnanuM paNa ane IzvaranuM paNa, tasvabhAvapaNuM saMsthita hote chate AtmAnuM anugrAhmasvabhAvapaNuM, pradhAnanuM nivRtta adhikAritvalakSaNa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-24 svabhAvapaNuM ane IzvaranuM anugrAhakavarUpa svabhAvapaNuM saMsthita hote chate, sanyAyathI= sadbhaktithI, adhikRta vizeSa thAya=tIrthaMkarAdirUpa vizeSa thAya." rUti zabda uddharaNanI samAptisUcaka che. 24 vizeviDa - ahIM pa thI e kahevuM che ke Adya bhUmikAmAM vizeSavimarzano abhAva to yogapratipaMthI nathI, paraMtu saMpanna bhUmikAvALA jIvone dharmavAdathI vizeSavimarza paNa yoga pratipaMthI nathI. bhAvArtha :kAlAtItano mata pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjAe kaI rIte svIkAra karela che tenuM spaSTIkaraNa : pUrvamAM graMthakArazrIe zloka-17thI 23mAM kAlAtItamata batAvyo, te kAlAtItamata pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjAe svIkArela che. tyAM prazna thAya ke kAlAtItanuM vacana pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjAe kema svIkAryuM che ? tethI kahe che - kucitikAnA tyAga mATe kAlAtItamatano svIkAra : kucitikAnA tyAga mATe=paramArthanA bodha vagara sva-svadarzananA AgraharUpa kucitikAnA tyAga mATe, pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjAe kAlAtIta matano svIkAra karyo che. kema kAlAtItamatano svIkAra karyo che temAM yukti batAve che - zAstrAnusArI tarkathI arthanI siddhi thavAthI nAmabhedano anabhiniveza hovAne kAraNe pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA vaDe kAlAtItamatano svIkAra : zAstrAnusArI tarkathI arthanI siddhi hote chate pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjAne nAmabhedano anabhiniveza hovAne kAraNe=Agraha nahi hovAne kAraNe, kAlAtIta matano svIkAra karyo che. Azaya e che ke, bhagavAnanuM vacana jIvone madhyastha thavAno upadeza Ape che ane madhyastha thaIne tattvAtattvano vibhAga karavo joIe ane tattvano Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-24 nirNaya karIne tattvamAM pravRtti karavI joIe, te prakAre zAstrAnusArI taka che, tethI je jIvo IzvaraviSayaka ke karmaviSayaka vizeSa nirNaya karavA samartha nathI tevA jIvone madhyasthatApUrvaka yogamArga sevavA mATe zAstravacana upadeza Ape che; kema ke potAne IzvaraviSayaka vizeSa nirNaya na hoya Ama chatAM A Izvara upAsya che ane A Izvara upAsya nathI, tevo Agraha avicAraka rIte svIkAra karelA potapotAnA darzana pratye vicArakone karavo ucita nathI, paraMtu madhyasthatAthI vicAravuM joIe ke upAsanAno viSaya guNasaMpanna puruSa che, ane guNasaMpanna puruSanI upAsanA karavAthI potAnAmAM guNo AvirbhAva pAme che, ane guNo pratye pakSapAtavALA jIvo thAya che, A prakArano zAstrAnusArI taka sAme rAkhIne pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjAe IzvaranA viSayamAM nAmabhedanA abhinivezano tyAga karIne zAstrAnusArI tarkathI kAlAtIta mata pramANe madhyasthatAthI sarva IzvaraviSayaka ane bhAvanA kAraNaviSayaka vicAravAnuM svIkAreluM che; kema ke te rIte ja Adya bhUmikAvALA jIvo pravRtti kare to kadAgraha vagara sva-svabhUmikAnA yogamArgane sevIne teone arthanI siddhi prApta thAya arthAt yogamArganA sevanathI janya bIjAdhAnAdirUpa arthanI siddhi thAya. te padArthane spaSTa karatAM graMthakArazrI kahe che - tatvArthanI siddhimAM nAmamAtrano kleza yogano pratipaMthI paraMtu dharmavAdathI vizeSavimarza yogano apratipaMthI : tattvArthanI siddhimAM nAmamAtrano kleza yogano pratipaMthI che arthAt potAnA upAsya devaviSayaka A nAmavALA deva upAsya che ane A nAmavALA deva upAsya nathI ema kahIne paraspara kleza karavo te madhyasthatApUrvaka AtmakalyANanI pravRttirUpa yogamArgamAM vijJabhUta che, paraMtu jeo nAmamAtrathI kleza karatA nathI paNa dharmavAda dvArA vizeSavimarza kare che, te vimarza dvArA Izvara vizeSano nirNaya kare ane bhavanA kAraNano vizeSa nirNaya kare, ane te rIte nirNaya karIne tIrthaMkarAdine Izvara tarIke svIkAre, anyane na svIkAre ane bhavanA kAraNane rUpI svIkAre, arUpI na svIkAre temAM koI doSa nathI. AnAthI e phalita thAya che ke, prastuta zlokanI avataraNikAmAM kahela te Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-24 pramANe Adya bhUmikAvALA jIvone sva-svadarzananA kutsita AgrahanA tyAga mATe pU. A. zrI haribhadrasUri mahArAjAe zAstrAnusArI tarkathI kAlAtItamatano svIkAra karyo che, kema ke Adya bhUmikAvALA jIvone kAlAtItanA vacanAnusAra madhyasthatAthI pravRtti karavAthI yogamArganI prAptirUpa arthasiddhi thAya che. zlokanA kathanamAM yogabiMdu zloka-308, 309, 310, 312nI sAkSI ApI teno bhAva : yogabiMdu zloka-308mAM pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjA kahe che ke, kAlAtIte A kahyuM che te suMdara che. kema suMdara che temAM yukti Ape che - paramArthanI ciMtA rUpa nItithI devatAdi arthamAM pravartaka zAstra che, tethI zAstravacanane avalaMbIne koI pUrNapuruSanI upAsanA karatA hoya ane te pUrNapuruSane koI mukta kahe, koI buddha kahe, koI ahaMtu kahe, teTalA nAmamAtrathI te devatAno bheda karIne Agraha karavAmAM Ave ke "A deva upAya che ane A deva upAsya nathI' te kucitikAgraha che. vaLI yogamArganA sevana dvArA AtmA upara lAgelA karmone dUra karavAnA che ane tenA mATe yogamArganI pravRtti zAstrAnusArI thAya che te vakhate te karmane koI pradhAna kahe, koI avidyA kahe, ke koI vAsanA kahe, teTalAmAtrathI teno bheda svIkArIne A darzananuM bhavanuM kAraNa samyak che ane A darzananuM bhavanuM kAraNa samyagu nathI e prakArano Agraha kucitakAgraha che. A rIte devatAviSayaka ane karmaviSayaka nAmabhedathI bheda karavo e kutsita Agraha che tema batAvyA pachI vidvAna puruSoe tevo Agraha karavo joIe nahi tema yogabiMdu zloka-309mAM kahe che; kema ke buddhimAna vidvAno audaMparyane jonArA hoya che, tethI teo vicArI zake che ke, guNasaMpanna puruSa upAsya che te guNasaMpanna puruSanuM nAma buddha hoya, ke mukta hoya, ke ahetuM hoya, tenAthI koI bheda paDato nathI. vaLI yogamArganA sevanathI dUra karavA yogya karmone pradhAna kahevAmAM Ave, ke karma kahevAmAM Ave, ke vAsanA kahevAmAM Ave tenAthI koI bheda paDato nathI, mATe upAsyanA viSayamAM ane yogamArganA prayatnathI apaneya evA karmanA viSayamAM audaMparyazuddha vicAravuM joIe ane Agrahane choDIne Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/bloka-24 upAsanAmAM pravRtti karavI joIe. A rIte kAlAtIta mata pU. A. zrIharibhadrasUri mahArAjAne iSTa che e batAvyA pachI kAlAtIta matAnusAra ane svamatAnusAra svIkAravAthI Izvara ane pradhAnanuM pariNAmIpaNuM prApta thAya che te yogabiMdu zloka-31mAM batAve kAlAtIta matavALA kahe che te pramANe svIkAravuM hoya to IzvaranA anugrahathI anugrAhya jIvomAM yogamArganI niSpatti thAya ane te vakhate pradhAna paNa jIvamAM yogaprAptine anukULa vyApAravALuM thAya che, ema arthathI mAnavuM paDe arthAt pUrvamAM Izvara vyApAravALA na hatA ane pAchaLathI jIvano anugraha karavAno vyApAra kare che, ane pradhAna paNa pUrvamAM vyApAravALuM na hatuM ane Izvarano anugraha thAya che tyAre jIvane yogamArganI prApti thAya te prakAranA vyApAravALuM thAya che, tethI IzvaranI anugrahanI pravRtti ane pradhAnanI vyApAranI pravRtti te te prakAranA kALanA bhedathI thAya che te saMgata thAya, ane tema kAlAtIta vagere darzanakAro svIkAre to Izvara ane pradhAna baMne pariNAmI che tema temane svIkAravuM joIe. AnAthI zuM phalita thAya che te yogabiMdu zloka-312mAM kahe che - jIvono IzvarathI anugrAhyasvabhAva che ane pradhAnano nivRttaadhikAritvarUpa svabhAva che ane Izvarano anugrAhakasvabhAva che ane tema svIkArIe to sanyAthI=sa yuktithI tIrthaMkarAdi vizeSa svIkRta thAya che, kema ke jIvo upara anugraha karanAra tIrthakaro che tethI anya jIvo karatAM tIrthakaranA jIvo vizeSa che ane anya jIvo tIrthakarathI anugrAhyasvabhAvavALA che. A pramANe siddha thAya che. kAlAtItano mata svIkAravAmAM graMthakArazrIne koI virodha nathI, phakta kAlAtItanA vacanathI AtmA, Izvara, karma vagere pariNAmI siddha thAya che ane tema kahenAruM jainavacana che ane tenI prarUpaNA karanArA tIrthakaro che, tethI tIrthakarAdirUpa devavizeSa paNa kadAgraha vagara dharmavAdathI koI svIkAre to te yogamArganI pravRttimAM virodhI nathI. 24 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/mloka-25 avataraNikA : vizeSavimarze zAstratarkayordvayorupayogaprasthAnamAha - avataraNikArya : vizeSavimarzamAM=atIndriya padArthaviSayaka vizeSa vicAraNAmAM, zAstra ane tarka baMnenA upayoganA prakRSTa sthAnane zloka-25thI 27mAM kahe che bhAvArtha : zloka-24nI avataraNikAmAM graMthakArazrIe kahyuM ke, nirabhinivezavALA evA anya jIvone zAstrAnusArathI vizeSavimarza paNa viziSTa nirjarAno hetu che, ane te kathanane zloka-24mAM spaSTa karatAM kahyuM ke, tattvArthanI siddhimAM nAmamAtrano kleza yogapratipaMthI che, paraMtu dharmavAdathI vizeSavimarza paNa yogamArgano pratipaMthI nathI, tethI jijJAsA thAya ke IzvaraviSayaka ke bhavanA kAraNa pradhAnaviSayaka vizeSavimarza zAnAthI thaI zake che ? tethI graMthakArazrI zloka-25thI 27 sudhI vizeSavimarzamAM zAstra ane tarka baMnenA upayoganA prakRSTa sthAnane kahe che. zloka H asthAnaM rUpamandhasya yathA sannizcayaM prati / tathaivAtIndriyaM vastu chadyasthasyApi tattvataH / / 25 / / 97 anvayArtha: yathA=je pramANe sannizvayaM prati=sat nizcaya pratye=yathArtha nirNaya pratye, anyasya=aMdhane rUpa=rUpa asthAnaM=asthAna che=aviSaya che tathaiva=te pramANe ja tattvataH=tattvathI chadmasthApi=chadmasthane paNa atIndriyaM vastu=atIndriya vastu (asthAna=aviSaya che.) // 25 // zlokArtha : je pramANe sat nizcaya pratye aMdhane rUpa asthAna che te pramANe ja tattvathI chadmasthane paNa atIndriya vastu asthAna che. / / 25 / aa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-25 TIkA : asthAnamiti-asthAnam aviSayaH, rUpaM nIlakRSNAdilakSaNam, andhasya= locanavyApAravikalasya, yathA sannizcaya=vizadAvalokanaM, prati-Azritya, tathaiva-uktanyAyenaiva, atIndriyaM vastu AtmAdivizeSarUpaM chadmasthasya arvAgdRzaH pramAturapi, tattvataH paramArthanItyA / / 25 / / TIkArya : masthAnam ..... paramArthanItyA che je pramANe sanizcaya pratye=vizada avalokanane AzrayIne aMdhanekalocana vyApAra rahita puruSane, nIlakRSNAdisvarUpa rUpa asthAna=aviSaya che. te pramANe jasuktanyAyathI ja arthAt prastuta zlokanA pUrvArdhamAM batAvelA daSTAMtathI ja, chaprasthane-arvAgdaSTivALA evA pramAtAne paNa, tattvathI=paramArthanItithI, AtmAdi vizeSarUpa atIndriya vastu aviSaya che ema avAya che. rapA chevasyA pramAtupa - ahIM 3pa thI e kahevuM che ke aMdha puruSone to atIndriya vastu aviSaya che, paraMtu chadmasthane arvAgdaSTivALA pramAtAne paNa atIndriya vastu aviSaya che. bhAvArtha :satanizcaya prati aMdhane rUpa aviSaya che, tevI rIte chadmasthane tattvathI AtmAdi vizeSarUpa atIndriya vastu aviSaya : prastuta zlokanI avataraNikAmAM kahela ke, vizeSavimarzamAM zAstra ane tarkanA upayoganA prakRSTa sthAnane kahe che, tethI have AtmAdi vizeSarUpa atIndriya vastuviSayaka zAstranA upayoganA prakRSTa sthAnane zloka-25-26mAM kahe che - je pramANe cakSurahita puruSa ghaTAdi vastune joIne te ghaTanuM rUpa nIla che ke kRSNa che ityAdi nirNaya karI zakato nathI, paraMtu teno nirNaya karavA mATe temaNe cakSuvALA puruSano Azraya karavo paDe, te rIte indriyothI sAme rahelI vastune jonArA evA chamastha jIvo paNa "AtmA dehavyApI che ke sarvavyApI che, Izvara Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAaizikA/zloka-25-26 99 anAdizuddha che ke sAdizuddha che, bhavanuM kAraNa evuM karmarUpI che ke arUpI che" ityAdi atIndriya vastuno nirNaya paramArthanItithI karI zakatA nathI, kema ke jema koI aMdha puruSonA samudAya vacce vivAda cAlato hoya ke A ghaTa nIla che, to vaLI anya koI kahe ke A ghaTa kRSNa che, to vaLI anya koI kahe ke A ghaTa rakta che, to te vivAdanuM bhaMjana cakSu vagaranA te puruSo svayaM karI zake nahi paraMtu teno nirNaya koI dekhatA puruSano Azraya te sarva aMdha puruSo kare to ja thaI zake. tema AtmAviSayaka, upAsyaviSayaka ke bhavanA kAraNe karmaviSayaka chabastha jIvono vivAda cAlato hoya to aMdhatulya te chadmastha jIvo te vizeSano nirNaya karIne vivAdanuM bhaMjana karI zake nahi, paraMtu sarvajJa batAvelA zAstravacananA avalaMbanathI teno vizeSa nirNaya karI zake. llrapA avataraNikA: zloka-2pamAM daSTAMtathI batAvyuM ke, atIndriya evA AtmAdi vastumAM chaprastha jIvo vizeSano nirNaya karI zake nahi, tethI have sarvajJanA vacanathI te vizeSano nirNaya chadmastha jIvo sAmAnyathI karI zake che. te batAvavA. arthe kahe che - zloka : hastasparzasamaM zAstraM tata eva kathaJcana / atra tanizcayo'pi syAttathA candroparAgavat / / 26 / / anvayArtha: dastasparzamaM hastasparza jevuM zAstra zAstra che, tata va=tenAthI ja zAstrathI ja, tra=ahIM=chagha0 pramAtAmAM, thaSyana=koIka prakArathI taMtriyopika teno nizcaya paNa arthAt atIndriya vastuno nirNaya paNa, tathA vandroparavi=te prakAranA caMdra uparAganI jema thA=thAya. 26 zlokArca - hastasparza jevuM zAstra che, zAstrathI ja chaprastha pramAtAmAM koIka prakArathI atIndriya vastuno nirNaya paNa te prakAranA caMdra uparAganI jema thAya. !rA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-26 TIkA : hasteti-hastasparzasamaM-tadvastUpalabdhihetuhastasparzasadRzaM, zAstramatIndriyArthagocaraM, tata eva zAstrAdeva, kathaJcana kenApi prakAreNa, atra-chadmasthe pramAtari, tanizcayo'pi atIndriyavastunirNayo'pi, syAt, tathA vardhamAnatvAdivizeSeNa, candroparAgavat-candrarAhusparzavat, yathA zAstrAt sarvavizeSAnizcaye'pi candroparAgaH kenApi vizeSeNa nizcIyata eva, tathA'nyadapyatIndriyavastu tatazchadmasthena nizcIyata iti bhAvaH / / 26 / / TIkArca - staraparza ..... thA, hastasparza jevuM te vastunI upalabdhino hetu evA hastasparza jevuM arthAt aMdha puruSane purovartI vastunA upalabdhino hetu evA hastasparza jevuM, atIndriyArtha gocara viSayavALuM zAstra che, tenAthI jazAstrathI ja, koIka rIte koIka prakArathI, ahIM-chaprastha pramAtAmAM, teno nizcaya paNa=atIndriya vastuno nirNaya paNa, thAya. chadmastha jIvone zAstrathI atIndriya vastuno nirNaya kaI rIte thAya, te dRSTAMtathI spaSTa kare che - tathA ....... vandarAdurzava, te prakAre vardhamAnatvAdi vizeSathI caMdrauparAgatI jema=caMdrane rAhunA sparzanI jema, chamastha jIvone zAstrathI atIndriya vastuno nirNaya thAya che ema avaya che. daSTAMta-dArTAttvika bhAvane spaSTa kare che - yathA .... rUti bhAva: . je pramANe zAstrathI sarvavizeSato anizcaya hovA chatAM paNa koIka paNa vizeSathI caMdrauparAga nirmIta thAya ja che, te pramANe anya paNa atIndriya vastu tenAthI=zAstrathI, chaprastha vaDe nirNAta thAya che. e prakAre bhAva che. 26 che toDapi - ahIM pa thI e kahevuM che ke, zAstrathI atIndriya vastuno keTalAka sthAne nirNaya nahi thato hovA chatAM paNa zAstrathI ja koIka prakAre atIndriya vastuno nirNaya paNa thaI zake che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-26 101 sarvavizeSAnizvayeDapi - ahIM pa thI e kahevuM che ke, zAstrathI atIndriya vastumAM sarva vizeSano nirNaya thato hoya to to AtmAdi vastuviSayaka zAstrathI nirNaya thaI zake, paraMtu zAstrathI sarvavizeSano anirNaya hovA chatAM paNa atIndriya evA AtmAdi vastuviSayaka caMdrauparAganI jema vizeSa nizcaya paNa thAya che. bhAvArtha :vizeSavimarzamAM zAstranA upayoganuM prakRSTa sthAna : janmathI cakSurahita puruSa purovarsI padArthanA rUpAdi vizeSa svayaM joI zakatA nathI, topaNa te vastune hAthathI sparza karIne A ghaDo che, A vastra che ityAdi sAmAnya nirNaya karI zake che, te rIte saMsAranA ucchedanA kAraNabhUta yogamArgamAM kevo aMtaraMga udyama karavo joIe ke, jethI jIva vItarAga sarvajJa banI zake tevo vizeSa nirNaya koI chadmastha jIvo karI zakatA nathI, AthI ja mokSanA atyaMta arthI cauda pUrvadharo apramAdapUrvaka saMyamamAM udyama karanArA hovA chatAM paNa vizeSa prakAranA sAmarthyayogakAlIna udyamamAM kaI rIte yatna karavo teno bodha nahi hovAthI kSapakazreNimAM pravRtta thaI zakatA nathI, Ama chatAM jema aMdha puruSa hastanA sparzathI A ghaTa che, A vastra che ityAdi sAmAnya nirNaya karI zake che, tema chamastha jIvo paNa hastasparza jevA zAstravacanathI yogamArgano sAmAnya nirNaya karI zake che, AthI ja zAstra bhaNelA gItArtho, pUrvadharo, mokSanA arthI jIvo zAstravacananA baLathI saMsAramArgathI bhinna evA yogamArgano sAmAnya nirNaya karIne jinavacanAnusAra yogamArgamAM pravRtti karI zake che, tethI chabastha jIvo mATe atIndriya padArthono bodha karavA mATe zAstra hastasparza jevuM che, to paNa te zAstravacanathI koIka sthAnamAM chabastha jIvone vizeSa nirNaya paNa thAya che, AthI jeo AtmA zarIravyApI che ke sarvavyApI che, karmarUpI che ke arUpI che, Izvara anAdizuddha che ke sAdizuddha che evuM sAkSAt jonArA nathI, tevA chadmastha jIvo paNa kaSa, cheda ane tApazuddha Agama karyuM che tenI parIkSA karIne te zAstravacananA avalaMbanathI ane AgaLanA zlokamAM kahevAze e prakAranA tarkanA avalaMbanathI AtmA zarIravyApI che ke nahi ? Izvara anAdizuddha che ke nahi ? ane karmarUpI che ke nahi ? teno nirNaya karI zake che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 kaI rIte nirNaya karI zake che ? temAM dRSTAMta batAve che caMdra rAhuthI te prakArano sparza amuka kALe pAmaze ityAdi koI chadmastha jIvo jotA nathI, topaNa zAstravacanathI te vizeSano nirNaya thaI zake che. te pramANe zAstrathI sarva vizeSano chadmastha jIvo nirNaya nahi karI zakatA hovA chatAM paNa AtmAdiviSayaka chadmastha evA te te darzanakArono vivAda cAle che, te sthAnamAM chadmastha jIvo zAstrathI te vizeSano nirNaya karI zake che. IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/mloka-26-27 Azaya e che ke, je pramANe aMdha puruSo ghaTavastuviSayaka varNano vivAda karatA hoya tyAre koIka dekhatA puruSanA AlaMbanane svIkArIne A ghaTa nIlavarNavALo che, anyavarNavALo nathI tevo nirNaya karI zake che, tema chadmastha jIvo paNa zAstravacanathI AtmAdiviSayaka je sthAnamAM bhinna bhinna darzanakArono vivAda cAle che, te sthAnamAM sarvajJanA vacanarUpa zAstrathI vizeSa nirNaya karI zake che. IIII avataraNikA : zloka-25nI avataraNikAmAM kahela ke vizeSavimarzamAM zAstra ane tarka e baMnenA upayoganuM prakRSTa sthAna batAvAya che, tethI zAstranA upayoganuM prakRSTa sthAna zloka-26mAM batAvyuM. have vizeSavimarzamAM tarkanA upayoganuM prakRSTa sthAna batAve che zloka H itthaM hyaspaSTatA zAbde proktA tatra vicAraNam / mAdhyasthyanItito yuktaM vyAso'pi yadado jagI ||27|| -- anvayArtha : nRtyaM=A rIte=zrloka-25mAM dRSTAMta batAvyuM e rIte, zAbve zAbdajJAnamAM arthAt zAstravacanathI thatA bodhamAM jhaspaSTatA=aspaSTatA di=kharekhara, pro=ikahevAI. taMtra=tyAM=zAstravacanathI thatA aspaSTa bodhamAM, mAdhyasthyanItito=mAdhyastha nItithI=madhyasthabhAvathI vidyArai=vicAravuM yu =yukta che arthAt ucita che ya--je kAraNathI ghvAso'pi-vyAse paNa ava:=Ave= AgaLanA zlokamAM kaheze ene, nau=kahyuM che. / / 27 / / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/mloka-27 zlokArtha : zloka-25mAM dRSTAMta batAvyuM e rIte, zAbdajJAnamAM aspaSTatA kahevAI. zAstravacanathI thatA aspaSTa bodhamAM mAdhyasthya nItithI vicAravuM yukta che. je kAraNathI vyAse paNa AgaLanA zlokamAM kahevAze ene kahyuM che. 112911 TIkA H itthaM hIti-ittham uktadRSTAntena, hi zAbde jJAne aspaSTatA proktA, tatra - aspaSTe zAbdajJAne, mAdhyasthyanItito vicAraNaM yuktaM, tarkasya pramANAnugrAhakatvAt, tenaivaidamparyazuddheH tasyAzca spaSTatAprAyatvAt, yad - yasmAd, adaH = vakSyamANaM, vyAso'pi no / / 24 / TIkAryaH 103 tyam nau / / kharekhara A rIte=ukta dRSTAMtathI=zloka-25mAM batAvelA dRSTAMtathI, zAbdajJAnamAM arthAt zAstravacanathI thatA zAbdabodhamAM, aspaSTatA kahevAI. tyAM=aspaSTa zAbdajJAnamAM arthAt aspaSTa zAbdabodhamAM, mAdhyasthya nItithI vicAravuM yukta che; kema ke tarkanuM pramANane anugrAhakapaNuM che arthAt tarkathI vicAravAmAM Ave to zAstrathI thayelA zAbdabodharUpa prAmANika jJAnano tarka anugrAhaka bane che, kaI rIte zAbdabodhamAM tarka anugrAhaka bane che te spaSTa kare che. tenA vaDe ja=tarka vaDe ja, aidaMparyanI zuddhi che arthAt zAstravacananA aidaMparyanI zuddhi che ane tenuM=aidaMparya zuddhinuM, spaSTatA prAyaHpaNuM che arthAt spaSTajJAna tulyapaNuM che, je kAraNathI Ave=vakSyamANane AgaLanA zlokamAM kahevAze ene, vyAse paNa kahyuM 8. 112911 bhAvArtha: zAstravacanathI thatA aspaSTa bodhamAM mAdhyasthyanItithI vicAraNA yukta : zloka-26mAM graMthakArazrIe sthApana karyuM ke, atIndriya padArthane batAvavAmAM zAstra hastasparza jevuM che, tethI e phalita thAya che ke, zAstrathI je zAbdabodha ..... Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-27 thAya che te zAbdabodhamAM aspaSTatA che, paraMtu pratyakSa jJAna jevI spaSTatA nathI, AthI ja cauda pUrvadharo paNa yogamArgane sAmAnyathI jonArA che, paraMtu kevalInI jema vizeSathI jonArA nathI. Ama chatAM jema aMdhapuruSo hAthanA sparzathI A ghaTa che, A paTa che, tema nirNaya karIne ucita vyavahAra kare che, tema zAstranA paramArthane jANanArA mahAtmAo atIndriya evA yogamArgamAM zAstravacanathI pravRtti kare che, ane zAstrathI je zAbdajJAna thAya che te zAbdajJAnamAM mAdhyacya nItithI vicAraNA karavI Avazyaka che ane te vicAraNA ucita tarkathI thaI zake che; kema ke tarka pramANano anugrAhaka che. Azaya e che ke, AtmA sarvavyApI che ke dehavyApI che, Izvara anAdizuddha che ke sAdizuddha che, yogamArganA sevanathI apaneya evuM karma rUpI che ke arUpI che, teno nirNaya bhinna bhinna zAstrakAronA vacanathI thaI zakato nathI; kema ke te viSayamAM sarvadarzanakArono vivAda varte che, te vakhate tarkathI vicAravAmAM Ave ke, sarvadarzanakAro mokSano upadeza Ape che ane tenA upAyarUpe yogamArganuM sevana kahe che, yogamArganA sevanathI bhavanuM kAraNa evuM karma apaneya che A pramANe kahe che. Ama chatAM AtmAne pariNAmI mAnatA nathI ane dehathI AtmAne ekAMte bhinna mAne che, temanA mate anupacarita evo saMsAra ane anupacarita evo mokSa saMgata thAya nahi. tethI kayuM darzana anubhavane anurUpa AtmAdi padArtho batAve che ane kayA darzananA vacanAnusAra saMsAra ane mokSanI saMgati thAya tenI parIkSA tarkathI thAya che, ane te parIkSA karyA pachI je darzana AtmAne pariNAmI svIkAratuM hoya, je darzananA sarva vacano mokSane anukULa ane saMsAranA ucchedane anukULa hoya te darzanakAranA vacanathI AtmA, Izvara ane karmaviSayaka vizeSa nirNaya paNa thaI zake che, ane tarkathI vicArIne te darzananA vacanathI zAbdabodha karavAmAM Ave to te zAbdabodhamAM aspaSTatA hovA chatAM daMparyanI zuddhi prApta thAya che, te audaMparyanI zuddhi sarvajJanA jJAna jevI spaSTatAvALI nahi hovA chatAM chadmastha avasthAmAM saMbhave tevI spaSTatAtulya che, AthI ja jeo madhyastha buddhithI kayuM zAstra sarvajJa kathita che, teno nirNaya karIne ane sarvajJanA vacanAnusAra Izvarane anAdizuddha kema na mAnavo ane sAdizuddha kema mAnavo teno tarkathI nirNaya kare to Izvara sAdizuddha che tevo Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-27-28 105 spaSTa nirNaya karI zake che, te rIte AtmAne sarvavyApI kema na mAnavo ane dehavyApI kema mAnavo te paNa tarkathI vicAre to zAstrathI thayelo aspaSTa bodha paNa tarkanA baLathI audaMparya zuddha prApta thAya che, ane te rIte karmane paNa amUrta kema na mAnavuM ane mUrta kema mAnavuM teno tarkathI nirNaya kare to audaMparya zuddhinI prApti thAya che, mATe aspaSTa evA zAbdajJAnamAM madhyastha buddhithI tarkanA AlaMbanathI vicAraNA karavI Avazyaka che, te vacanane daDha karavA mATe graMthakArazrI kahe che - je kAraNathI AgaLamAM kahevAze te pramANe zAbdabodha karyA pachI tarkathI vicAraNA karavI Avazyaka che ene vyAse paNa kahyuM che. garabA zloka : ArSaM dharmopadezaM ca vedazAstrAvirodhinA / yastarkeNAnusandhatte sa dharmaM veda netaraH / / 28 / / anvayArtha: vedrazAstrAvidhinA tarvetravedazAstranA avirodhI evA tarkathI =je gAu gharmopaveza =ArSane ane dharmopadezane anusanyajo=anusaMdhAna kare che sa:=te tharSadharmane ve=jANanAra che netara =Itara nahi arthAt Itara dharmane jANanAra nathI. 28 zlokArca - vedazAstranA avirodhI evA tarkathI je ArSane ane dharmopadezane anusaMdhAna kare che te dharmane jANanAra che, Itara dharmane jANanAra nathI. ra8II bhAvArtha :vedazAstranA avirodhI evA tarkathI ArSane ane dharmopadezane anusaMdhAna karanArA puruSo dharmanA jANakAra, itara ajANakAra: je puruSo saMsAranA ucchedanA arthI che, madhyastha buddhivALA che teo vicAre che ke, atIndriya padArtho sAkSAt indriyothI gamya nathI, mATe teno nirNaya Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-28-29 chabastha jIvo karI zake nahi, tethI atIndriya padArthone kahenArA vedazAstro=Agama vacano, tenI sAthe virodha na Ave te prakAre mArgAnusArI tarkathI ArSa puruSa koNa che ? arthAt atIndriya padArthanA yathArtha vaktA sarvajJa koNa che ? ane temano dharmopadeza kaI rIte yathArtha che, teno tarka dvArA nirNaya kare to te puruSo dharmane jANanArA bane che. jema - saMsAranA ucchedanA arthI jIvo mokSamArgamAM udyama kare che te mokSamArgane kahenArA ArSa evA sarvajJa, sarvadarzI koNa hoI zake ane temano upadeza kevo hoI zake, teno nirNaya karavA mATe kaSa, cheda ane tApathI parIkSA karavAmAM Ave to nirNaya thAya ke, je zAstra mokSano upadeza Ape che, tene anurUpa ja sarvavidhi te zAstramAM vAkyo che ane mokSanI viruddha je je pravRtti che teno niSedha karanArA vacano te zAstramAM che te zAstra kaSazuddha che, ane je vidhi ane niSedhanA vacano che tenI poSaka evI sarva ucita kriyAo je zAstramAM batAvI che te zAstra chedazuddha che, ane mokSane svIkAravAmAM saMgata thAya tevo pariNAmI tema ja dehathI kathaMcit bhinna ane kathaMcit abhinna AtmA che ityAdi je darzanakAro svIkAre che te darzana tApazuddha che tethI tevA kaSa, cheda ane tApazuddha Agama batAvanArA ArSa che, ane ArSa evA sarvajJanA vacanano kaSa, cheda ane tApa parIkSAthI nirNaya karIne je puruSo sarvajJanA vacanathI dharmane jANe che te puruSo dharmane jANanArA che itara sva-sva darzanAnusAra dharmane sevanArA purUSo, paramArthathI dharmane jANanArA nathI.li28 avataraNikA : prastuta batrIzImAM IzvaranA anugrahano vicAra prAraMbha karela temAM prathama IzvaranA anugraha viSayaka pataMjaliRSinuM kathana batAvIne te kaI rIte saMgata nathI te batAvyuM tyArapachI ArthavyApArane AzrayIne bhagavAnano anugraha yuktisaMgata che tema sthApana karyuM te sarva kathananuM niyamana kare che - zloka : zAstrAdAcaraNaM samyak syAdvAdanyAyasaMgatam / IzasyAnugrahastasmAd dRSTeSTArthAvirodhinaH / / 29 / / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-29 anvayArtha: tasmA-te kAraNathI-ArthavyApArane AzrayIne Izvarano anugraha che ane te anugraha sarvajJanA vacanAnusAra pravRtti karavAthI thAya che te kAraNathI, dRSTArthIvirodhanaH=daSTa, ISTa arthatA avirodhI evA zAstra--zAstrathI codavicArasaMti--syAdvAdavyAyathI saMgata sI=samyam mArA AcaraNa zastha Izano Izvarano, anudA=anugraha che. ra9 zlokArca - te kAraNathI daSTa, ISTa arthanA avirodhI evA zAstrathI syAdvAdanyAyathI saMgata samyam AcaraNa Izvarano anugraha che. llll bhAvArtha :daSTa-iSTa arthanA avirodhI evA zAstrathI syAdvAdanyAyathI saMgata sakhya AcaraNa Izvarano anugraha :- . atIndriya padArthono chabastha jIvo zAstrathI, tarkathI ane svAnubhavanA baLathI kAMIka nirNaya karI zake che, tethI jeo madhyasthatApUrvaka zAstranI parIkSA karIne sarvajJakathita zAstrano nirNaya kare, ane te sarvajJakathita zAstra dRSTa, iSTa arthano avirodhI che, tevo nirNaya thavAthI buddhimAnane nirNaya thAya ke, A zAstra sarvajJakathita che, ane tevA zAstrathI je yogIpuruSo syAdvAdanyAyathI saMgata evI samyagu AcaraNa kare temane Iza evA tIrthakarono anugraha prApta thAya che. Azaya e che ke, tIrthakara vItarAga sarvajJa che ane temaNe je kAMI upadeza Apyo che te syAdvAda nyAyathI saMgata che, ane temano sarva upadeza yogya jIvone potAnA tulya karavA arthe che, tethI temanA upadeza anusAra je jIvo sarvasaMyamanI ucita AcaraNa kare che te jIvo te AcaraNanA baLathI vitarAgabhAvathI bhAvita bane che, ane anAdinA avItarAgabhAvanA je saMskAro temanA AtmAmAM paDelA che te kyusara nAza pAme che, ane vItarAgabhAvane anukULa uttama saMskAro te cAritrAcAranI kriyAthI AdhAna karIne saMsAranA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/bloka-29 uccheda mATe samartha bane che, te temanA upara Izvara evA tIrthaMkarono anugraha che; kema ke jema jema tIrthaMkaranuM vacana temane pariNamana pAme che tema tema teo saMsA2thI para thaIne tIrthaMkara tulya siddhAvasthAnI prApti najIka bane che. syAdvAdanyAyasaMgata samyag AcaraNA kahevAthI e prApta thAya ke, bhagavAne koIpaNa AcaraNA A Ama ja karavI e pramANe vidhAna karela nathI, paraMtu puruSa, kALa, puruSanI zakti vagere sarvanI vicAraNA karIne je pravRttithI tenuM hita thAya te puruSane te pravRtti karavAnuM kahela che. AthI ja bhagavAnanuM vacana utsarga-apavAdamaya che tethI je puruSa bhagavAnanA vacanane ucita rIte yojana karIne te vacana anusAra je AcaraNA kare te syAdvAdanyAyasaMgata kahevAya. dRSTa-iSTa arthanA avirodhI evA zAstravacananuM tAtparya : dRSTaavirodhI zAstravacana H- zAstranuM vacana dRSTa-iSTa arthane avirodhI kahevAthI e prApta thAya che ke, je zAstravacano dekhAtA anubhavathI virodhavALA na hoya tevA arthane kahe te dRSTaavirodhI zAstravacana che. - jema - AtmAne pariNAmI kahe che te dRSTathI sarvane pratIta che ke potAno AtmA pratikSaNa navA navA pariNAma prApta kare che ane te sarva pariNAmomAM pote anugata che, AthI ja je huM 'bALa' hato te ja huM 'yuvA' chuM evI sarvajanane pratIti thAya che, tethI AtmAne pariNAmI svIkAravAthI dRSTathI bAdhA AvatI nathI. iSTaavirodhI zAstravacana :- jIvane iSTa sarvakadarthanA rahita evo mokSa che ane te mokSane kahenArA je zAstravacano che te iSTa evA mokSanA sAdhaka hovAthI iSTa che ane iSTa evA zAstra vacanomAM paraspara kyAMya virodha na hoya tevA sApekSa vacano je zAstramAM hoya te iSTaavirodhI zAstravacana kahevAya. jema - mokSanA arthe vidhi-niSedho kahyA pachI te vidhi-niSedhanA artha sAthe virodha Ave tevI koI AcaraNA bhagavAnanA zAstramAM nathI mATe sarvajJanuM vacana iSTaavirodhI che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 IzAnugrahavicAradvAtrizikA/zloka-29-30 A rIte dRSTa-ISTaavirodhI evA zAstrathI karAyelI samyam AcaraNA kalyANanuM kAraNa bane che. sArAMza : diSTa, iSTa avirodhI zAstravacana | tenAthI syAdvAdanyAyathI saMgata samyam AcaraNA tenAthI IzvaranA anugrahanI prApti. 29 avataraNikA : zloka-2mAM kahyuM ke je yogIo daSTa, iSTa arthanA avirodhI evA zAstrathI samyam AcaraNA kare che, temane Izano anugraha thAya che. tyAM prazna thAya ke, vItarAga sarvajJa bhagavAna to koI jIva upara anugraha ke kopa karatA nathI, tethI daSTa-ISTa avirodhI evA zAstrathI samyam AcaraNA karanArA yogIo upara Izvarano anugraha thAya che tema kema kahI zakAya ? tethI graMthakArazrI kahe che - zloka - ___ yaddAtavyaM jinaiH sarvairdattameva tadekadA / darzanajJAnacAritramayo mokSapathaH satAm / / 30 / / anvayArtha: satAM yogya jIvone salA=haMmezA sanasana caritramA =darzana, jJAna ane cAritramaya mokSapatha =mokSamArga vat rAtaa=je ApavA yogya che te sarve nijo =sarva jino vaDe vIkaeka vakhate ttaNeva apAyuM ja che. li30nA zlokArtha :yogya jIvone haMmezA darzana, jJAna ane cAritramaya mokSamArga je Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-30 ApavA yogya che, te sarva jino vaDe eka vakhate apAyuM ja che. II30nA bhAvArtha : jagatamAM je koI tIrthaMkaro thAya che te sarva jagatanA kalyANanA AzayathI baMdhAyelA tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI thAya che, tethI tIrthaMkaranA jIvo kevalajJAna pAmyA pachI jagatanA jIvamAtranA kalyANane anukULa je kAMI ApavA yogya che te Ape che. jema sarva tIrthaMkaro jagatanA kalyANane anukULa ApavA yogya vastu jagatanA jIvone Ape che, tema Asanna upakArI evA zrIvIrabhagavAne paNa eka sAthe jagatanA kalyANanuM kAraNa bane tevI vastu jagatane ApI che. ---- ahIM prazna thAya ke, jagatanA kalyANa arthe sarva tIrthaMkaro vaDe sadA yogya jIvone zuM ApavA yogya che ? tethI zlokanA uttarArdhathI tIrthaMkaro dvArA ApavA yogya vastu zuM che tenI spaSTatA kare che -- saMsAramAM jIvo mokSapathane pAmyA nathI, tethI saMsAramAM paribhramaNanI sarva kadarthanA pAme che, ane te kadarthanAmAMthI saMsArI jIvone mukta karIne sukhI karavA hoya to mokSaprAptino patha=mArga, sarva tIrthaMkaroe ApavA yogya che ane te mokSapatha samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritramaya che, tethI sarva tIrthaMkaroe jagatanA yogya jIvone darzana, jJAna ane cAritramaya mokSapatha ApIne anugraha karyo che, ane je jIvo syAdvAda saMgata evA zAstrathI samyag AcaraNA kare te jIvo upara mokSamArganI prAptirUpa Izano anugraha prApta thAya che ema zloka-29 sAthe saMbaMdha che. sArAMza: syAdvAdanyAyathI saMgata zAstrathI samyag AcaraNA huM tenAthI samyagdarzana, jJAna ane cAritramayamokSamArganI prAptirUpa IzanA anugrahanI prApti. II30nA Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-31 avataraNikA : zloka-29mAM kahyuM ke mokSapathane batAvanArA evA zAstrathI je samyag AcaraNA karAya te Izvarano anugraha che, ane zloka-30mAM kahyuM ke bhagavAne ApavA yogya samyag darzana, jJAna ane cAritramaya mokSapatha che te eka sAthe ApyuM che, tethI je jIvo zAstrane avalaMbIne svazakti anusAra AcaraNamAM yatna karatA nathI, ane mAtra bhagavAnanI bhaktithI bhagavAna pAse yAcanA kare che temane bhagavAna sAkSAt kAMI ApanAra nahi hovAthI temanA upara bhagavAnano koI anugraha thaze nahi. te batAvavA arthe graMthakArazrI kahe che zloka H jinebhyo yAcamAno'nyaM labdhaM dharmamapAlayan / taM vihvalo vinA bhAgyaM kena mUlyena lapsyate / / 31 / / anvayArtha: navyaM=prApta evA atyaM=anya gharmam =dharmane apAtava=nahi pALato ninebhyo=jino pAsethI yAtramAno=yAcanA karato evo vizrvataH=vihvaLa puruSa mAnyaM vinA=bhAgya vagara na mUlyena=kayA mUlyathI taM=tene arthAt yAcanAnA viSayabhUta padArthane, bhaSyane prApta karaze ? arthAt prApta nahi kare. / / 31 / / zlokArtha H prApta evA anya dharmane nahi pALato, jino pAsethI yAcanA karato evo vihvaLa puruSa bhAgya vagara kayA mUlyathI yAcanAnA viSayabhUta padArthane prApta karaze ? arthAt prApta nahi kare. II31 / / bhAvArtha : 111 prApta evA anya dharmane nahi pALatA ane jino pAse yAcanA karatA evA vihvaLa puruSane yAcanAnA viSayabhUta padArthanI aprApti :keTalAka jIvo kalyANanA arthI che, Ama chatAM svazakti anusAra jinavacananuM Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-31 avalaMbana laIne yogamArgamAM pravRtti karatA nathI, ane yogamArganI pravRtti kaSTasAdhya che tema vicArIne vicAra kare che ke, ApaNe bhagavAnane khUba bhaktithI yAcanA karazuM, tethI bhagavAna svayaM ApaNane mokSa Apaze, A rIte mokSa ane mokSamArganI yAcanA karatA teo svazakti anusAra kAMI udyama karatA nathI temane graMthakArazrI kahe che - vastutaH je dharmamAM potAnI zakti nathI te dharmane anukULa zakti potAnAmAM prApta thAya, tenA mATe te dharmanI prArthanA karIne te dharma karavAnI ruci potAnAmAM atizayita karavAmAM Ave che te prArthanAnA viSayabhUta dharmathI anya prApta evA dharmane=pote evI zake tevA dharmane, je pALatA nathI arthAt zAstrothI je dharma potAne prApta thayo che ane pote sevI zake tevo che, te dharmane jeo pALatA nathI ane bhagavAna pAse yAcanA kare che ke, bhagavAna tame mane cAritra Apajo ane mane mokSa Apajo, teo cAritradharmane zakti anusAra sevatA nahi hovAthI bhAgya vagaranA che; kema ke prApta thayelA dharmane sevavAnA bhAgyavALA nathI, tevA bhAgya vagaranA jIvo kayA mUlyathI tene prApta karaze ? arthAt yAcanA karavAmAM vihvaLa evA teo uttama dharmane sevIne zakti anusAra dharmanA saMskAro AdhAna karatA nathI, tethI te uttama saMskArorUpa mUlya vagara anya bhavamAM teo dharmanI prApti kevI rIte karI zake ? arthAt karI zakaze nahi. tethI jeone bhagavAnano anugraDa joIto hoya temaNe mAtra bhagavAnanI pAse prArthanA karavAthI toSa mAnavo joIe nahi, paraMtu bhagavAne je pokSamArga batAvyo che temAM paramArthane zakti anusAra jANavA mATe, jANIne sthira karavA mATe, ane sthira karyA pachI zakti anusAra tene sevIne AtmAmAM dharmanA uttama saMskAro AdhAna karavA mATe yatna karavo joIe. te uttama saMskArorUpa mUlyathI janmAMtaramAM te mahAtmAne vizeSa prakAranA dharmanI prApti thaze mATe dharmanI bAbatamAM ALasu ane mAtra yAcanA karanAra jIvone mokSamAM gayelA siddhanA jIvA ke nAlamAM gayelA tIrthakaranA jIvo koI anugraha karatA nathI, paraMtu tIrthakaroe Apelo je mokSapatha che tene samyaka sevavAthI ja tIrthaMkarano anugraha thAya che. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA/zloka-31-32 sArAMza : bhagavAne batAvelA uttamadharmanuM sevana huM tenAthI uttama dharmanA saMskAronuM AdhAna ! tenAthI janmAMtaramAM vizeSa prakAranA dharmanI prApti. kevaLa yAcanA karavAmAM vihvaLa puruSone uttama dharmanuM anAsevana huM tenAthI uttama dharmanA saMskAronuM anAdhAna tenAthI janmAMtaramAM prArthanA karAyelA dharmanI aprApti. tIrthaMkaroe batAvelA samyag darzana, jJAna ane cAritramaya mokSamArganA sevanathI IzanA anugrahanI prApti. * tIrthaMkaroe batAvelA samyag darzana, jJAna ane cAritramaya mokSamArganA anAsevanathI ane mAtra mokSa ke mokSamArganI yAcanAthI IzanA anugrahanI aprApti. ||31|| zloka H anuSThAnaM tataH svAmiguNarAgapuraHsaram / paramAnandataH kAryaM manyamAnairanugraham / / 32 / / 113 anvayArtha : tataH=te kAraNathI=zloka-31mAM kahyuM ke yAcanAmAtrathI bhagavAnano anugraha prApta thato nathI, paraMtu zloka-29mAM kahyuM e pramANe zAstrathI kahelI samyak AcaraNAthI Izvarano anugraha che te kAraNathI, anuprao= anugrahane mancamAne =mAnanArA puruSoe arthAt bhagavAnanA anugrahathI mArA kalyANanI prApti che e prakAre mAnanArA puruSoe svAminuRITpura: Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 IzAnugrahavicAradvAciMzikA/zloka-32 sarasvAmInA guNanA rAgapUrvaka paramAnanvataH-paramAnaMdathI arthAt atyaMta utsAhathI nuSThAnaM= anuSThAna paryazkaravuM joIe arthAt bhagavAne batAvela anuSThAna sevavuM joIe. li32aaaa zlokArtha - te kAraNathI anugrahane mAnanArA puruSoe svAmInA guNanA rAgapUrvaka paramAnaMdathI anuSThAna karavuM joIe. IIucA TIkA : ArSamityArabhya spaSTam / / 32 / / TIkArca - ArSad ..... aSTam | sarSa ..... zloka-28thI mAMDIne zloka-32 sudhI spaSTa hovAthI zloka-28thI zloka-32 sudhInI TIkA graMthakArazrIe karela nathI. 32aaaaN bhAvArtha :zAstrathI karAyela samyaga AcaraNA e Izvarano anugraha hovAthI svAmInA guNanA rAgapUrvaka atyaMta utsAhathI anuSThAnanI kartavyatA : zloka-31mAM kahyuM ke, je jIvo zakti anusAra bhagavAne batAvela dharmanuM sevana karatA nathI ane bhagavAna pAse cAritranI ke mokSanI yAcanA kare che, temane bhagavAna sAkSAt ApanArA nahi hovAthI yAcanAthI koI phaLa prApta thaze nahi. paraMtu bhagavAna vaDe je ApI zakAya evuM hatuM te mokSapatha bhagavAne eka sAthe Apela che, te mokSapathane zAstrathI jANIne jeo samyagU AcaraNA karaze temanA upara bhagavAnano anugraha thaze, te kAraNathI jeo mAne che ke bhagavAna anugraha kare che teoe bhagavAnanA anugrahanA paramArthane jANIne vicAravuM joIe ke, bhagavAna mokSamAM gayA pachI koI pravRtti karatA nathI, paraMtu bhagavAne je mokSapatha Apyo che te mokSapatha jeTalo mane samyak pariNamana pAmaze te bhagavAnano mArA upara anugraha che, tethI bhagavAne je mokSapatha mane Apyo che tenA paramArthane jANIne atyaMta utsAhapUrvaka bhagavAnanA guNanA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IzAnugrahavicAradvAtriMzikA|zloka-32 115 rAgapUrvaka te mokSapathanI AcaraNArUpa anuSThAnanuM sevana karavuM joIe, tethI vItarAganA rAgathI sevAyelA te anuSThAno dvArA AtmA vItarAgabhAvarUpe kAMIka pariNamana pAmIne prakarSanI bhUmikAne pAme tyAre vItarAgatulya bane che, e ja bhagavAnano potAnA upara pAramArthika anugraha che, mATe bhagavAnanA anugrahanA arthIe ratnatrayamAM apramAdathI udyama karavo joIe. sArAMza: bhagavAnanA guNanA rAgapUrvaka samyag anuSThAnanuM sevana / tenAthI vItarAgabhAvano prakarSa pAmI vItarAgatulya banavuM te pAramArthika izAnugraha. [[32][ / / zAnuprakRvicAradvAtriMzikA / 6 / / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ''yaMtivya ninai: sarve:, dattameva tdekdaa| darzanajJAnacAritramayo, mokSapatha: satAm '' "yogya jIvone darzana, jJAna, cAritramaya mokSamArga je ApavA yogya che te. sarva jinoe eka vakhate ApyuM ja che." : prakAzaka : thAtatha ga.' DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680