Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devakumAra-granthamAlA kA dvitIya puSpa (ka) - - jJAna-pradIpikA anuvAdaka aura sampAdaka, jyotiSAcArya paNDita rAmavyAsa pANDeya prakAzaka, nirmalakumAra jaina mantI zrIjena-siddhAnta-bhavana, pArA / cIra saMvat 2460 (san 1934) For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna-pradIpikA viSaya-sUcI (1) upodghAta kANDa (2) ArUr3ha chatra kANDa (3) dhAtucintA kANDa (4) mUla kANDa ... (5) manuSya kANDa ... (6) cintana kANDa (7) dhAtu kANDa ... (8) prArUr3ha kANDa ... () naSTa kANDa ... (10) roga kANDa ... (11) maraNa kANDa (12) svarga kANDa ... (13) bhojana kANDa ... (14) svapna kANDa ... (15) nimitta kANDa (16) vivAha kANDa (17) kSurikA kANDa (18) kAma kANDa ... (16) putrotpatti kANDa (20) putra prazna kANDa (21) zalya kANDa ... (22) kUpa kANDa (23) senA kANDa (24) yAtrA kANDa ... (25) vRSTi kANDa (26) arghya kANDa ... (27) naukANDa For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prstaavnaa| prastuta (jJAna pradIpikA) pustaka jotiSa ke usa bhAga se sambandha rakhatI hai jisameM prazna lagna para se phala batAyA jAtA hai| use praznatantra kahate haiM / nolakaNTha ne apanI pustaka ke antima adhyAya meM isI viSaya kA varNana kiyA hai| aura bhI kaI praznatantra kI pustake pracalita haiN| praznatantra ke viSaya meM yaha eka svatantra aura pUrNa pustaka kahI jA sakatI hai| isa grantha ke racayitA ke nAma Adi ke bAre meM jAnane ke liye hamAre pAsa sAdhana nahIM hai para prAraMbhika maMgalAcaraNa se itanA to spaSTa ho jAtA hai ki ve jaina the| astu jo prati hamAre sAmane hai vaha atyanta azuddha hai| pATha zuddha karane kA koI bhI sAdhana nahA hai| isa viSaya ke anya granthoM se milAna karane para kucha kucha zuddha karane kA prayatna kiyA gayA hai| para usameM bhI kaThinatA yaha hai ki isa grantha meM phala kahane kA prakAra kahA~ kahoM anya granthoM se bilakula nirAlA hai| yaha bAta eka prakAra se mAna lI gaI hai ki varSaphala aura prazna phala isa deza meM yavanoM ke saMsarga se pracalita huye haiN| phira bhI isa grantha meM sthAna sthAna para ko vizeSatAoM ke dekhane se jAna par3atA hai ki isa zAstra kA vikAsa bhI anya zAstroM kI taraha jainoM meM svatantra aura vilakSaNa rUpa se huA hai| vyAkaraNa kI azuddhiyA~ to prastuta prati meM itanI adhika haiM ki usase zAyada hI koI zloka bacA ho| unake zuddha karane meM isa bAta kA pUrA dhyAna rakhA gayA hai ki granthakAra kA bhAva na vigar3ane paave| padoM ke zuddha karane se jisa sthAna para zlAka kI vandiza TUTatI dikhAI dI vahAM use vaisA hI chor3a diyA gyaa| isakA kAraNa paramparAgata azuddhi samajhI gaI aura unheM jyoM kA tyoM vidvAnoM ke sammukha rakhane kA prayatna kiyA gyaa| eka bAta aur| lagna kI jagaha para hara jagaha praznalagna samajhanA caahiye| grahoM kI sthiti se praznakAlika grahoM kI sthiti se Azaya hai jisa prakAra isa bAta ko bAra bAra kahanA granthakAra ne ThIka nahIM samajhA usI prakAra anuvAda kartA ne bhii| kaI sthAna para zloka ke zloka chUTa aura TUTa gaye haiN| yathAsAdhya anya granthoM se milA kara unheM pUrNa karane kI ceSTA kI gii| phira bhI jo raha gaye unheM vidvAn pAThaka sudhAra leN| zIghratA, pramAda, Alasya Adi kAraNoM se azuddhi raha jAne kI saMbhAvanA ho nahIM nizcaya hai| guNagrAhI pAThaka yadi sUcanA deMge to sudhArane kA prayatna kiyA jaaygaa| -anuvAdaka For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vishess-vktvy| 1-jyotiss-shaastr| jisa zAstra ke dvArA sUrya, candra, maMgala Adi grahoM ko gati, sthiti Adi evaM gaNita jAtaka, horA Adi kA samyak bodha ho use jyotiSazAstra kahate haiN| vidvAnoM kA mata hai ki bhinna bhinna zAstroM ke samAna yaha zAstra bhI manuSyajAti kI prathamAvasthA meM aGkurita ho jJAnonnati ke sAtha sAtha kramazaH saMzodhita tathA parivardhita hokara vartamAna avasthA ko prApta huA hai| sUrya candrAdi anyAnya grahoM kA svabhAva aisA adbhuta evaM alaukika hai ki unakI ora prANimAtra kA mana AkarSita ho jAtA hai| prAcIna samaya se hI isakI ora sabhI jAtiyoM kA dhyAna vizeSataH AkRSTa huA thA aura apanI 2 buddhi ke anusAra sabhI logoM ko isa lopopayogI zAstra kA yatkiJcit jJAna bhI avazya thaa| isI liye cIna, grIka, mizra Adi sabhI jAtiyAM apane ko jyotiSazAstra kA pravartaka mAnatI haiN| ___ bhAratIya prAcIna vidvAnoM ne jyAtiSa zAstra ko sAmAnyataH do vibhAgoM meM vibhakta kiyA hai| eka phalita aura dUsarA siddhAMta athavA gaNita / phalita ke dvArA graha nakSatrAdi kI gati yA saJcArAdi dekha kara prANiyoM kI bhAvI dazA ( avasthA) aura kalyANa tathA akalyANa kA nirNaya kiyA jAtA hai| dUsare siddhAnta athavA gaNita ke dvArA spaSTa gaNanA kara ke graha nakSatrAdi ko gati, evaM saMsthAnAdi ke niyama, unakA svabhAva aura tajanya phalAphaloM kA spaSTIkaraNa kiyA jAtA hai| AMgleya vidvAn phalita jyotiSa ko Astrology aura gaNita jyotiSa ko Astronomy kahate haiN| para yahAM eka bAta maiM kahe detA hU~, gaNitajJa phalitajJoM ko sadA upekSA dRSTi se dekhate Aye haiN| isa dhAraNA kI puSTi meM bhAratIya gaNakaziromaNi DAkara gaNezI jI kA kathana hai ki janmakAlIna grahanakSanAdi kI sthiti dekha kara amuka samaya meM hameM sukha aura amuka samaya meM duzva hogA isako jAnanA na koI kaSTasAdhya bAta hai aura na usase kAI vizeSa lAbha hI hai| khaira, yaha eka vivAdAspada viSaya hai, ataH yahA~ maiMisa viSaya meM vizeSa ulajhanA nahIM cAhatA huuN| aba sAmudrika zAstra ko lojiye| sAmudrika bhI phalita jyotiSa kA eka khAsa vibhAga hai| isa zAstra ke dvArA hasta, pAda, aura lalATa kI rekhA evaM bhinna 2 zarIrastha vihna dekha kara manuSya kA bhUta, bhaviSya aura vartamAna kAla sambandhI zubhAzubha phala jAnA For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( kha ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAtA hai / isa vidyA ko aMgrejI meM Palmispy athavA Chiromaney kahate haiM / mukhyatayA hastAGkita rekhAdi dekha kara hI isa zAstra ke dvArA zubhAzubha phaloM kA nirdeza kiyA jAtA hai / vidvAnoM ne sAmudrika zAstra ko adhika mahatva kyoM diyA hai, isakA khulAsA nIce kiyA jAtA hai / dekha sakatA hai / yadyapi zarIra ke pratyeka aGga meM zubhAzubhabodhaka cihna vidyamAna haiM / kintu ve cihna vizeSa rUpa se spaSTa hathelI meM hI pAye jAte haiM / svabhAvataH hasta kA vizeSa mahatva dene kA hetu eka aura bhI hai| hamAre sabhI kAma hAtha se hI hote haiN| maMgala aura amaGgala kAryo kA karanevAlA yaho hai / ataH iso hAtha para zubhAzubha cihnoM kA citraNa karanA upayukta ho hai / isake sAtha 2 eka ora bho bAta hai, agara manuSya meM isa vidyA kA jJAna aura anubhava hA vaha apanA hAtha svayaM anya aMga ko apekSA AsAnI se yaha kArya anya kisI aGga se sulabha nahIM ho sktaa| isI se hasta ko rekhA parijJAna ke liye vizeSa sthAna prApta hai| vidvAnAM kA mata hai ki isake AviSkAraka hAne kA sobhAgya bhArata ko hI prApta hai| yahAM se cona ora grIka meM isa vidyA kA pracAra huaa| pazcAt grIka se yArapa ke anyAnya bhAgoM meM yaha vidyA phailI / aitihAsika vidvAnoM kA yaha bhI anumAna hai ki IsA ke lagabhaga 3000 varSa pUrva cIna meM evaM 2000 varSa pUrva grIka meM isakA pracAra huaa| ataH nirbhrAntarUpa se yaha jAnA jA sakatA hai ki bhArata meM isake pahale se hI isakA pracAra rahA hogaa| hAtha meM jitano hI kama rekhAyeM hAgI aura hAtha sApha rahegA vaha puruSa utanA hI adhika bhAgyazAlI samajhA jAtA hai / hathailI ke pradhAnataH sAta rekhAoM para hA vicAra hAtA hai / (1) pitRrekhA (2) mAtRrekhA (3) AyUrekhA (4) bhAgyarekhA (5) candrarekhA (6) svAsthya rekhA aura ( 7 ) dhanarekhA / inameM Adi ke cAra pradhAna haiN| inake atirikta santAna, zatru, mitra, dharma, adharma Adi aura bhI kaI rekhAyeM hotI haiM / astu isa viSaya ko yahAM adhika bar3hAnA aprAsaMgika hogA / aba mujhe yahAM para yaha vicAra karanA hai ki grahoM ke zubhAzubha phalakathana ke sambandha meM logoM kI kyA dhAraNA hai| vaijJAnikoM kA kathana hai ki manuSya apane apane karmAnusAra hI samaya samaya para sukhI yA duHkhI huA karate haiN| unake usa sukha-duHkha meM sUrya candrAdi khagAla ke graha kAraNa nahIM haiN| hA~, grahoM kI sthiti ke anusAra prANiyoM ke bhAvI kalyANa yA akalyANa kA anumAna kiyA jA sakatA hai| grahoM ke anusAra bhaviSya meM vipatti kI sambhAvanA hone para usako dUra karane ke liye zAnti kA anuSThAna karane se prANiyoM ko phira usa vipatti kA prAsa nahIM honA par3atA Adi / tu, vaijJAnikai kA grahaphalasambandhI yaha mantavya jainadharma ke prahaphalasambandhI mantavyoM For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( ga ) se sarvathA milatA hai| vidvAnoM kA kathana hai ki jainadharma eka vaijJAnika dharma hai / zrataH ullikhita mantavya kI ekatA mujhe to nitAnta hI ucita jaMcatI hai| kisI kisI jyotiSI kA yaha bhI mata hai ki anyAnya kAraNoM ke samAna grahoM kA avasthAna bhI mAnava ke sukhaduHkha meM 'anyatama kAraNa hai / jo kucha ho; grahoM kI sthiti se bhI manuSyoM ko zubhAzubha phaloM kI prApti hotI hai isase to sabhI sahamata hoMge / 2- digambara jaina sAhitya meM jyotiSazAstra kA sthAna | prathamAnuyogAdi anuyogoM meM jyotiSazAstra ko ucca sthAna prApta hai / garbhAdhAnAdi anyAnya saMskAra evaM pratiSThA, gRhAraMbha, gRhapraveza Adi sabhI mAMgalika kAryoM ke liye zubha muhUrtta kA hI Azraya lenA Avazyaka batalAyA hai| tIrthaGkaroM ke pA~coM kalyANa evaM bhinna bhinna mahApuruSoM ke janmAdi zubhamuhUrta meM hI pratipAdita hai / jaina vaidyaka tathA maMtrazAstra sambandhI granthoM meM bhI maMgala muhUrtta meM hI auSadha sampanna evaM grahaNa aura zAnti, puSTi, uccATana Adi karmoM kA vidhAna hai / karmakANDa sambandhI pratiSThApATha prArAdhanAdi granthoM meM bhI isa zAstra kA adhika Adara dRSTigocara hotA hai / yahIM taka nahIM AdyASTakAdi jo phuTakara stotra haiM unameM bhI jyotiSa kI jikra hai| balki navagrahapUjA anyAnya ArAdhanA Adi granthoM ne grahazAntyartha hI janma liyA hai / mudrArAkSasAdi prAcIna hiMdU evaM bauddha graMthoM se bhI jainI jyotiSa ke vizeSa vijJa the yaha bAta siddha hotI hai / prasiddha cInI yAtrI huvenacvAMga ke yAtrAvivaraNa se bhI jainiyoM kI jyotiSazAstra kI vizeSajJatA prakaTita hotI hai / ullikhita pramANoM se yaha bAta nivivAda siddha hotI hai ki jaina sAhitya meM jyotiSa - zAstra kucha kama mahattva kA nahIM samajhA jAtA thA / 3 - digambara jaina jyotiSa grantha / ajJAna tilaka Adi do eka grantha ko chor3a kara Aja taka ke upalabdha digambara jaina jyotiSa granthoM meM maulika grantha nahIM ke barAbara haiN| hAM, saMkhyApUrti ke liye jinendramAlA, kevalajJAnahorA, arhantapAsA kevalo, candronmIlana prazna yAdi katipaya choTI moTI kRtiyA~ upasthita kI jA sakatI haiM / parantu ina ullikhita racanAoM se na jaina jyotiSa pranthoM kI kamI kI pUrti hI ho sakatI hai aura na jaina sAhitya kA mahattva evaM gaurava ho vyakta ho sakatA hai| yahI bAta jaina vaidyaka ke sambandha meM bhI kahI jA sakatI hai| sacamuca darzana, nyAya, vyAkaraNa, kAvya alaGkArAdi viSayoM se paripUrNa jaina sAhitya ke liye yaha truTi For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( gha ) vizeSa khaTakatI hai| hA~, prAkRta evaM saMskRta sAhitya kI apekSA jaina kannar3a sAhitya ne isa viSaya meM kucha Age paira par3hAyA hai avazya / phira bhI vaha santoSaprada nahIM hai, kyoMki tadviSayaka ve grantha saMskRta granthoM kI chAyAmAtra haiM / arthAt vahAM bhI maulikatA kI mahaka nahIM hai| isa truTi kA kAraNa mujhe to aura hI pratIta hotA hai| jaina sAhitya meM maulika granthoM ke lekhaka RSi maharSi hI hue haiN| sAtha hI sAtha jaina dharma nivRttimArga kA pratipAdaka sarvocca lakSya ko liyA huA eka utkRSTa dharma hai| isI se jJAta hotA hai ki viSaya- virakta evaM AdhyAtmika rasika una RSi maharSiyoM kA dhyAna ina offer granthoM kI ora nahIM gayA / yA unhoMne socA hogA ki hindU vaidyaka tathA jyotiSa pranthoM se bhI jijJAsu jainiyoM kA kArya cala sakatA hai| kyoMki dharmaviruddha kucha bAtoM ko chor3a kara hindU evaM jaina vaidyaka tathA jyotiSa granthoM meM vizeSa antara nahIM pAyA jAtA hai kannar3a sAhitya ke lekhaka adhika saMkhyA meM gRhastha hI the / ataH unakI rUci usa ora adhika AkRta honA svAbhAvika hI kahA jA sakatA hai / astu phira bhI khoja karane para isa viSaya ke maulika grantha avazya hI upalabdha ho sakate haiN| ataH sAhityapremiyoM ko isa kArya kI ora avazya dhyAna denA cAhiye / khAsa kara karNATaka prAMta ke grAmoM meM khoja karane se isa sambandha meM vizeSa saphalatA mila sakatI hai / 1 - prastuta grantha jaina haiM ? yaha eka jaTila prazna hai| kyoMki maMgalAcaraNa ke atirikta ina donoM (sAmudrika zAstra tathA jJAnapradIpikA ) granthoM meM jainatva ko vyakta karane vAlI koI khAsa bAta najara nahIM AtI hai| balki jisakA mUla pATha isa mudrita grantha ke prArambha meM diyA gayA hai usa jJAnapradIpikA kI telagu attara meM mudrita maisora kI prati meM hindutvadyotaka hI maMgalAcaraNa milatA hai / hAM, ina granthoM ke anuvAdaka suyogya vidvAn jyotiSAcArya paM0 rAmajyasa jo prastuta granthadvaya meM anyatama sAmudrika zAstra ke karttA - sambandhI mere praznoM ke uttara meM tA0 25-6-26 ke apane patra meM isa prakAra likhate haiM-"Apa kA patra milA / uttara meM vidita ho ki purANoM ke sAmudrika aura isa meM bheda hai| phala donoM se eka AtA hai; kintu isakI ukti bar3hiyA hai| cAhe bAta kahIM ko hAM lekina yaha pustaka jainasiddhAntanirmita hI kahI jAyagI / " jJAnapradIpikA ke sambandha meM bhI isI jyotiSAcAryajI ne isa vizeSa vaktavya ke pahalI dI huI apanI prastAvanA meM nimna prakAra se likhA hai : "isa grantha meM sthAna sthAna para kI vizeSatAoM ke dekhane se jAna par3atA haiM ki isa zAstra kA vikAsa bhI anya zAstroM kI taraha jainoM meM svatantra aura vilakSaNarUpa meM huA hai / " For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAnapradIpikA ke sambandha meM paNDita jI ke pratipAdita ukta vicAroM ke atirikta "jaina mitra" varSa 24 aGka 12 meM prakAzita 'kerala praznazAstra" zIrSaka lekha kA kucha aMza bhI anveSaka vidvAnoM ke lAbhArtha nimnAhita kiyA jAtA hai : isa lekha meM lekhaka ne sambat 1931 meM kAzI se madrita "kerala praznazAstra" nAmaka eka pustaka ke kucha vAkyoM ko uddha ta kara likhA hai ki ye vAkya umAsvAmikRta tattvArtha-sUtra ke haiM; ataH yaha grantha kisI jenAcArya kA hI praNIta honA caahiye| balki apanI isa dhAraNA ko puSTa karane ke liye lekhaka likhate haiM ki isI nAma kA ( kerala praznazAstra ) eka aura pustaka samvat 1980 meM veMkaTezvara resa bambaI meM prakAzita huA hai| isake racayitA paM0 nandarAma haiN| paNDita jI ne apanI kRti ke prAraMbha meM likhA hai ki "yadyapi mithyA paNDitAbhimAnI zvetAmbaroM ke dvArA etadviSayaka bahuta se prabandha race gaye haiM, parantu chanda vyAkaraNAdi doSoM se dUSita ve prabandha aramya haiN| isI liye saMkSipta rUpa meM maiM isa pranya kI racanA karatA hai|" yahI paNDita jI Age phira likhate haiM ki "zvetavastradhArI evaM baddhAsya ( muMhaDhake hue ) aise nAstika, kuna, andha, badhira, bandhyA, vikalAMga evaM kuSThAdi rogaprasta!Adi vyaktiyoM ko chor3a kara hI anyAnya logoM se paNDita prazna khe|" balki inhoMne eka jagaha yaha bhI likhA hai ki "zvetAmbara jenoM ne jo candronmIlana nAmaka grantha racA hai vaha chanda vyAkaraNAdi se dUSita hai, ataH yaha vidvanmAnya nahIM ho sakatA hai" isa grantha ko samApti inhoMne 1824 Azvina zaka saptamI ko kI hai| jaina mitra ke lekhaka anta meM likhate haiM ki uparyukta kathana se isa 'kerala prazna zAstra" ke mUla lekhaka zvetAmbara sthAnakavAso hI spaSTa siddha hote haiN| maiMne isa bAta kA ullekha yahA~ para isaliye kara diyA hai ki isa jJAnapradIpikAko maisora kI prati ke prArambhika pRSTha meM 'jJAnapradopikA' isa nAma ke nIce koSThaka meM "keralapraznaprantha" spaSTa mudrita hai| parantu jJAnapradIpikA aura jainamitra ke ukta lekhaka ke dvArA pratipAdita kerala prazna-zAstra ye donoM eka nahIM kahe jA sakate, kyoMki isa mudrita bhavana kI 'jJAnapradIpikA' meM kahIM bhI tatvArtha-sUtra ke sUtra yA unake bhAga nahIM pAye jaate| hA~, isase itanA avazya jJAta hotA hai ki jaina vidvAnoM ne kerala praznazAstra ke nAma se bhI etadviSayaka grantha racA hai| ullikhita kathana se yaha bhI jJAta hotA hai ki bhAratIya anyAnya jyotirvidoM ke dvArA kerela prazna zAstra ke nAma se kaI grantha race gaye haiN| ukta lekha se yaha bhI mAlUma hotA hai ki jJAnapradIpikA aura candronmolana ina dAnoM ke kartA zvetAmbara jaina haiN| kintu isa sambandha meM jaba taka koI spaSTa pramANa nahIM milatA taba taka ise zvetAmbara kRta nirdhAnta nahIM kahA jA sktaa| kyoMki digambara vidvAn ise digambara racita hI mAnate haiN| For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khaira, zvetAmbara ho yA digambara jaina sAhitya ho, ise jainImAtra ko apanAnA cAhiye / parantu yahA~ para yaha prazna uTha sakatA hai ki mudrita ve grantha agara jaina haiM to maMgalAvaraNa kA parivartana kaise ? maMgalAcaraNa evaM antaraMga kalevara ko kucha ulaTa-pulaTa kara jainetara vidvAnoM ke dvArA prakAzita trivikramadevakRta prAkRtavyAkaraNAdi kucha jainagrantha hamalogoM ke sAmane upasthita haiM, ataH saMbhava hai ki unhIM kI taraha isameM bhI kucha ulaTa palaTa kara dI gayI ho| rAya bahAdura hIrAlAla ema0 e0 ne bhI svasampAdita "Catalogue of Sanskrit and Prakrit Manuscripts in the central province and Berar" nAmaka vistRta pranthasUcI meM isa jJAnapradIpikA ko jaina granthoM meM hI zAmila kiyA hai| aba isa sambandha meM prastuta granthoM ke andara bhI sthUladRSTi se ekabAra najara daur3AnA zrAvazyaka pratIta hotA hai| "nirdiSTaM lakSaNaM caiva sAmudravacanaM ythaa"| (sA0 zA0 pR0 1 zloka 3 ) "zatavarSANi nirdiSTaM nAradasya baco ythaa"| ( , ,, ,, 4 ,, 21) "puruSatritayaM hatvA caturthe jAyate sukhm"| ( , , , 18 , 27) isI prakAra-"prAdityArau punarbhUH syAtprazne vaivAhike vdhuuH"| (jJA0 pra0 pR0 46 zloka 15 zrAdi ) maiM samajhatA hU~ ki ukta zlokAntargata kucha siddhAntoM se katipaya jaina vidvAna prastuta granthoM ko jainAcAryoM ke dvArA praNIta mAnane kA prAyaH taiyAra nahIM hoNge| kintu isIke uttara meM anyAnya kaI jaina vidvAnoM kA hI kahanA hai ki jyotiSa, vaidyaka, mantra, nIti Adi viSaya laukika evaM sArvajanika haiM / ataH tadviSayaka ve granthasarvathA jaina darzana ke anukUla hI nahIM ho sakate arthAt kucha bAte pratikUla bhI ho sakatI haiN| isa bAtako puSTa karane ke liye ve vidvAn bhadrabAhusaMhitA arhannIti Adi granthoM ko upasthita karate haiN| unhIM vidvAnoM kA yaha bhI kahanA hai ki etadviSayaka ina laukika granthoM meM bhinna bhinna grahoM ke yoga se surApAnavatI, veNyA, bhraSTA, vyabhicAriNI, parapuruSagAminI Adi hotI haiM, aisA bhI ullekha milatA hai| isase yaha bAta siddha hotI hai ki sArvajanika laukika pranthoM meM ye saba bAteM upalabdha honA svAbhAvika hai| khaira, matavibhinnatA sadA se calI A rahI hai aura calatI hI rhegii| isa viSaya meM mujhe nahIM par3anA hai / aba anveSaka vidvAnoM se merI yahI prArthanA hai ki mere dvArA upasthita ko huI prastuta ye sAmagriyA~ ukta anya jainAcArga-praNota nirdhAnta siddha karane ke liye paryApta nahIM haiM, ataH ve isa sambandha meM vizeSa khoja karake sabala pramANoM ko vidvAnoM ke sAmane upasthita kara isa viSaya ko hala kara deN| For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5--mUla grantha tathA anuvAda / "zrIjaina siddhAnta bhavana" ke suyogya maMtrI evaM sAhityasevI jinavANIbhakta svagIya SAbU devakumAra jI ke Adarza suputra zrImAn bAbU nirmala kumAra jI ke dvArA apane pUjya pitA jo ke smAraka rUpa meM saMcAlita "zrIdevakumAra grantha-mAlA" meM katipaya maulika evaM luptaprAya jaina vaidyaka tathA jyotiSa grantho kA uddhAra karane kI Apa kI utkaTa abhilASA cirakAla se saJcita thii| kintu tatsambandhI koI maulika grantha upalabdha nahIM hone se apanI usa prabala zubhecchA ko unheM kucha samaya taka davA rakhanA pdd'aa| vizeSa anveSaNa karane para bhI jaba kAI mahattvapUrNa uddiSTa anya prApta nahIM huaa| taba unhoMne kahA ki isa samaya bhavana meM rakSita sAmudrika mAnapadIpikA aura candronmolana prazna sammilita inhIM granthoM ko sAnuvAda samAja ke sAmane samupasthita karanA zreyaskara hogA / basa, isI nirNayAnusAra ina graMthoM ke anuvAda tathA saMpAdana kA bhAra isa viSaya ke vizeSajJa evaM suyogya vidvAn jyotiSAcArya paMDita rAmavyAsajo pANDeya adhyApaka hiMdU vizvavidyAlaya banArasa kA sauMpA gayA / avakAzAbhAva ke hetu ukta ve pratha dIrghakAla taka unhoM ke pAsa par3e rhe| aMtatogatvA 'candrAnmolana' kA chor3akara zeSa hA graMtha sAnuvAda unase prAta hA gaye jA Apa soM ke sammukha upasthita haiN| jyAtiSAcArya jI ke kathanAnusAra ukta graMtha unase vizeSa azuddha the.avazya, phira bhI maiM yahI kahUMgA ki paNDita jI inake sambandha meM kucha adhika chAnabIna karate to ye graMtha kucha aura hI AkAra meM Apa saboM ke sAmane upasthita kiye jaate| kheda kI bAta hai ki mUla evam anuvAda meM bahuta so truTiyAM raha gayo haiM / ___ astu, jisa samaya ina granthoM ko prakAzita karane kA vicAra pakkA huA tabhI se inakI anyAnya pratiyoM kI khoja DhUMr3ha karane kA krama jArI rhaa| parantu aneka grantha bhANDaroM kI sUciyA~ TaTola ne para bhI isa sAmudrika zAstra kA patA kahIM bhI nahIM lgaa| DaoN. saubhAgya se kAraMjA evaM maisora rAjakIya pustakAlaya kI granthanAmAvalI meM jJAnapradIpikA kA nAma dRSTigata huaa| isake bAda hI kAraMjA ke granthabhANDAra ke prabandhaka ko do patra diye gye| para kheda ko bAta hai ki grantha bhejanA to dUra rahA patrottara taka nadArada / maisora se bhI pahale koI santoSajanaka patrottara nahIM milaa| kintu bhavanasthita isI azuddha prati ko jyoM tyoM kara chapa jAne ke uparAnta zrImAn zradvaya nyAyatIrtha e0 zAntirAja zAstrIjI kI kRpA se kevala do satAha ke liye mausora kI prati prAta ho skii| vaha prati mudrita thii| isI kA mUla pATha phira pIche chapAkara prAraMbha meM jor3a diyA gyaa| bhavana kI prati se yaha prati kucha vizeSa zuddha hai| kintu jahA~ para mesAra ko prati meM bhI sandeha jAna par3A For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vahA~ para sandigdha pATha ko chor3a kara bhAna kI pratikA yA svatantra zuddha pATha rakhane kI hI ceSTA kI gayI hai| isI se mUla pATha aura anuvAda meM sarvatra ekIkaraNa honA asaMbhava hai| __astu maiM aba vijJa pAThakoM kA vizeSa samaya nahIM lenA cAhatA huuN| Age isa pranthamAlA meM zrImAn bAvU nirmala kumAra jI kI zubhabhAvanAnukUla ho "vaidyasAra" "akalaGka saMhitA" (vaidyaka) "AyajJAna-tilaka' (jyotiSa) ye apUrva maulika jaina grantha kramazaH prakAzita hoNge| vaidyasAra kA anuvAda jArI hai| isake anuvAdaka AyuvedAcArya paNDita satyandhara jI jaina kAvyatIrtha chapArA haiN| Apa kA kahanA hai ki yaha grantha bar3A hI mahattvapUrNa hai aura isameM karIba DeDha sau prayoga prAtaHsmaraNIya AcAryapravara pUjyapAda jI ke haiN| isako kucha vizeSa paricaya murAdAbAda se prakAzita hone vAle sarvamAnya patra "vedya" meM zIghra hI prakAzita hogaa| pUrva nizcayAnusAra "candronmIlana prazna" jyotiSa grantha ko bhI prakAzita karane kA vicAra pahale thaa| parantu isakI zuddha prati ke abhAva se isa vicAra ko abhI sthagita karanA pdd'aa| ____ anta meM vijJa pAThakoM se merA yahI namna nivedana hai ki isa sAhityasevA kArya meM samucita sahAyatA pradAna kara isa granthamAlA ke saJcAlaka zrImAn nirmala kumArajI kA utsAha bar3hAyeMge ki jisase samaya samaya para bhavana se uttamottama grantha ratna prakAzita hotA rhe| zAntiH! zAntiH !! zAntiH !!! bhavana-phAlguna kRSNa paJcamI ravivAra vi0 saM0 1660 vIra saM0 2460 sAhitya sevakake. bhujabalI zAstrI pustkaalyaadhykss| For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIvItarAgAya namaH jJAna-pradIpikA ( kaglapraznagranthaH) atha upoddhAtakANDaH zrImadvIrajinAdhIzaM sarvajJa vijagadgurum / prAtihAryASTakopetaM prakRSTa praNamAmyaham // 1 // sthityutpattivyayAtmIyAM bhAratImAhatI satIm / atipUtAmadvitIyAmaharnizamabhiSTuve // 2 // jJAnapradIpakaM nAma zAstra lokopakArakam / praznAdarza pravakSyAmi sarvazAstrAnusArataH // 3 // bhUtaM bhavyaM vartamAnaM zubhAzubhanirIkSaNam / paJcaprakAramArgazca catuSkandrabalAbalam // 4 // ArUDha chatravargaJcAbhyudayAdibalAbalam / kSetra dRSTiM naraM nArI yugmarUpaM ca varNakam // 5 // mRgAdinararUpANi kiraNAnyojanAni ca / AyUrasodayAdyaca parIkSya kathayedbudhaH // 6 // carasthirobhayAn rAzIn tatpravezasthalAni ca / nizAdivasasandhyAzca kAladezasvabhAvakAn // 7 // dhAtu mUlaM ca jIvaM ca naSTaM muSTiJca cintanam / lAbhAlAbhau gadaM mRtyu bhukta svapnaJca zAkunam // 8 // baivAhikavicAraM ca kAmaciMtanameva ca / jAtakarmAyudhaM zalyaM kUpaM senAgamaM tathA // 6 // saridAgamanaM vRSTimaya'nausiddhimAditaH / phrameNa kathayiSyAmi zAstra jJAnapradIpake // 10 // iti upoddhAtakANDaH For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / atha ArUDhachatraH r at bizeSeNa grahANAM mitranirNayam / bhaumasya mitra zukrajJau bhRgorjJArArkimantriNaH // 1 // gara binA sarve grahamitrANi maMtriNaH / Adityasya gurumaMtra zanairvidgurubhArgavAH // 2 // bhAskareNa binA sarbe budhasya suhRdastathA / caMdrasya mitra jI jJau mitravarga udAhRtaH // 3 // siMhasyAdhipatiH sUryaH karkaTasya nizAkaraH / vRzcikayorbhImastulAvRSabhayossitaH // 4 // dhanurmInayormantrI tulAvRSabhayobhRguH / zanermakarakumbhau ca rAzInAmadhipAssmRtAH // 5 // dhanurmithuna pAThInakanyokSANAM zaniH suhRt / ravizvApAntyayorAraH tulAyugmottayoSitAm // 6 // kanyAmithunayorasaumyazza nirmakarakumbhayoH // arrot manadhanupasiMhasya dinakRtpatiH // 7 // kulIrasya nizAnAthaH kSetrAdhipatayaH kramAt / kodaNDamInamithunakanyakAnAM zazI suhRt // 8 // budhasya cApanakAlika jotatulAghaTAH / kriyAmithuna kodaNDakumbhAlimakarA bhRgoH // 3 // guroH kanyA lAkubhamithunottamRgezvarAH / rAzimaitra' grahANAJca mailamevamudAhRtam // 10 // sUryendroH paridhejavA dhUmajJazanibhoginAm / zakracApakujaiNAnAM zukrasyoccAstvajAdayaH // 11 // pratyu dazamaM vahnirmanuyuk ca tithIndriyaiH / saptaviMzatikaM viMzadbhAgAH saptagrahAH kramAt // 12 // budhasya vairI dinakRt candrAdityau bhRgorarI / bhaumasya ripabobhAnorvinA jIvaM pare'rayaH // 13 // gurusaumya vinA cendo ravIndravanijA grahAH / bRhaspate ripurbhImaH sitacaMdrAtmajau vinA || 14 || zanaizca ripavaH sarve teSAM tattagrahANi ca For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| raveNigalistvindoH kulIroM'gArakasya ca // 15 // zasya mInastvajaH saureH kanyA zukrasya kathyate / surAcAryasya makarastveteSAM nIcarAzayaH // 16 // rAhovaSayugaM cendradhanuSkeNa mRgezvarAH / pariveSasya kodaNDaH kuMbho dhUmasya nIcabhUH // 17 // mitrantulAnakakanyAyugmacApajhapAstvaheH / / kumbhakSetramaheH zatruH kulIro mRgarAdhiyau // 18 // udayAdicatuSkantu jalakendramudAhRtam / taJcaturtha cAstamayaM tatta yaM biyaducyate // 16 // tatta ryamudayaJcaiva catukendramudAhRtam / cintaneyaM tu dazame hibuke svapnaciMtanam // 20 // chatre muSTiM cayaM naSTamantye cArUr3hato'pi vA / cApokSakarkinakA ye te pRSThodayarAzayaH // 21 // tiryagadinabalAH zeSA rAzayo mastakodayAH / arkAGgArakabhandAstu santi pRSThodayodayAH // 22 // udyatastIryagevenduketU tatra prakIrtitau / udaye balinau jIvabudhau tu puruSau smRtau // 23 // ante catuSpadau bhAnubhUmijau balinau tataH / caturthe zukrazazinau jalarAzau balottarau // 24 // aryahI balinau cAste kITakAzca bhavanti hi / yugmakanyAdhanuHkuMbhatulA mAnuparAzayaH // 25 // dvandvodayau mInamRgau anye sarve svabhAvataH / catuSpAdA meSavRSau siMhacApau bhavanti hi // 26 // kulIrAlI bahupAdau pratINo mRgmiinbhau| dvipAdAH kumbhamithunatulAkanyA bhavanti hi // 27 // dvipAdA jIvavicchukrAH zanyarkArAzcatuSpadAH / zazisauM bahupAdau zanisaumyau ca pAkSaNau // 28 // zazisapauM jAnugatI padbhyAM yAntItare grahAH / udIyante'javIthyAntu catvAro vRSabhAdayaH // 26 // yugmavIthyAmudIyante catvAro vRzcikAdayaH / For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| uttavIbhyAmudIyante mInameSatulAH striyaH // 30 // rAzicakra' samAlikhya prAgAdivRSabhAdikam / pradakSiNakrameNaiva dvAdazArUr3hasaMjJakam // 31 // vRSazcaiva vRzcikasya mithunasya zarAsanam / makarastu kulIrasya siMhasya ghaTa ucyate // 32 // mInastu kanyakAyAzca tulAyA meSa ucyate / pratisUtrabazAdete parasparanirIkSakAH // 33 // gaganaM bhAskaraH prokto bhUmizcandra udAhRtaH / pumAn bhAnurbadhUzcandraH khacakrapANavantaviH (?) // 34 // bhUcakradehazcandraH syAditi zAstrasya nirNayaH / raveH zukraH kujasyArkaH gurorinduraherbudhaH // 35 // dhvajAdivyutkrameNaiva tattatkAlaM vinirdizet / ityArUDhachatrAH atha dhAtucintA praSTurArUDhabhaM jJAtvA tadvidyAmavalokya ca / ArUDhAdyAvatI vidhistAvato tUdayAdikA // 1 // tadrAzicchatramityukta zAstra jJAna-pradopake / ArUDhAdbhAnugAM vIthoM parigaNyAdayAditaH // 2 // tAbatA rAzinA chatamiti kecit pracakSate / meSasya vRSabhaM chatra meSacchatra vRSasya ca // 3 // yugmakarkaTasiMhAnAM meSacchatramudAhRtam / kanyAyA vRSabhaM chatra tulAyA vRSabhastathA // 4 // vRzcikasya yugacchatra dhanuSo mithunaM tthaa| nakrasya mithunacchatra yugaH kumbhasya kIrtitaH // 5 // mInasya vRSabhacchatra chalamevamudAhRtam / udyAtsaptame pUrNamadhaM pazyetrikoNake // 6 // caturasra tripAdaM ca dazame pAda eva ca / ekAdaze tRtIye ca padArdha vIkSaNaM bhavet // 7 // ravIndusitasaumyAstu balinaH pUrNabIkSaNe / For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / kSaNe surAcArya stripAtpAdArdhayoH kujaH // 8 // pAdekSaNe balI sauriH vIkSaNAdbalamIritam / tiryaka pazyanti tiryaJcA manuSyAH samadRSTayaH // 6 // UrdhvekSaNaH patnarathaH adhonetrAH sarIsRpAH / anyonyAlokitau jIvacandrau UrvekSaNo raviH // 10 // pazyatyaraH kaTAkSeNa pazyato'dhaH kavIndujau / ekaTyA himaMdau ca grahANAmavaleokanam // 11 // meSaH prAcyAM dhanuH siMhAvanAvutazca dakSiNe / mRgakanyeca nairRtya mithunaH pazcime tathA // 12 // vAyubhAge tulAkumbha udIcyAM karka ucyate / IzabhAge'limInau ca kramAnAdi sUcakAH // 13 // arkazukrArarAhnarkicandrajJaguravaH kramAt / pUrvAdInAM dizAmIzAH kramAnnaSTAdi sUcakAH ||14|| maitrayugmadhanuH kumbha tulAsiMhAzca pUruSAH / rAzayo'nye striyaH proktA grahANAM bheda ucyate // 15 // pumAMso'kariguravaH zukre ndubhujagAstriyaH / mandajJaketavaH klIbA grahamedAH prakIrttitAH // 16 // tulAkodaNDamithunA ghaTayugmaM narAH smRtAH / ekAkinau me siMho vRSakarNAlikanyakAH // 17 // kAkinyaH striyaH proktAH strIyugmaM makarAntimau I ekAkino'rkendukujAH zukrajJArkAhimantriNaH // 18 // pate yugmagrahAH proktAH zAstra jJAna- pradIpake / prAH kalimInAzca dhanuH siMhakriyA nRpAH // 16 // tulAyugmaghaTA vaizyAH zUdrA nakrokSakanyakAH / nRpau prarkakujau vipro bRhaspatinizAkarau // 20 // budho vaizyo bhRguH zudro nIcAvabhujaMgamau / raktAH maiSadhanuH siMhAH kulIrotatulAH sitAH // 21 // kugbhAlimInAH zyAmAH syuH kRSNayugmAMganA mRgAH / zukraH sitaH kujo raktaH piGgalAGgo bRhaspatiH ||22|| budhaH zyAmaH zazI zvetaH raktaH sUryo'sitaH zaniH / rAhustu kRSNavarNaH syAt varNabhedA udAhRtAH ||23|| For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| caturasra ca vRttaJca kRzamadhyaM trikoNakam / dIrghavRtta tathASTAna caturasrAyataM tathA // 24 // dIrghAyete kramAdete sUryAdyAH kRtayo matAH / paJcaikaviMzadriyo navAzAH poDazAndhayaH // 25 // bhAskarAdigrahANAJca kiraNAH parikIrtitAH / basurudattu rudrAzca vahiSaTkaM caturdaza // 26 // vizvartakazca vedAzca catustriMzadajAdinA / kulIrAjatulAkuMbhakiraNA vasusaMkhyakAH // 27 // * mithunokSamRgANAJca kiraNA RtusaMkhyakAH / siMhasya kiraNAH sapta kanyAkAmukayorbhavaH // 28 // catvAro vRzcikasyoktAH saptaviMzo jhaSasya ca / saptASTazaravayadrirudrayugdhAdhiSaDvasu // 26 // saptaviMzatisakhyAM ca meSAdInAM pare viduH / kujenduzanayo hrasyA dIrghA jIvabudhoragAH // 30 // ravizukrau samau proktau zAstre jJAnapradIpake / AdityazanisaumyAnAM yojanAnyaSTa saMkhyayA // 3 // zukrasya SoDaSoktAni gurozca navayojanam / / kujasya sapta vikhyAtAH zazAMkasyaikayojanam // 32 // bhUmijaH SoDazavayAH zukraH saptavayAstathA / vizadvayAzcandrasutaH gurustriMzadvayAH smRtaH // 33 // zazAMkaH saptativayAH paJcAzadbhAskarasya vai / / zanaizcarasya rAhozca zatasaMkhyaM vayo bhavet // 34 // tikta zanaizcaro rAhuH madhurastu bRhaspateH / AmlaM bhRgoviMdhoH kSAraM kujasya R rajA rasAH // 35 // tavaraH somaputrasya bhAskarasya kaTurbhavet / saumyArkakujajIvAnAM dakSiNe lAJchanaM bhavet // 36 // phaNInduzukramaMdAnAM vAme bhavati lAJchanam / zukrasya dhadane pRSThe kujasyAMse bRhaspateH // 37 // kate budhasya candrasya mUni bhAnoH kaTItaTe / Urau zaneH pade rAhoH lAJchanAni bhavanti hi // 38 // * yaha paGki tathA isI taraha kI kaI paTTiyAM maisora kI prati meM nahIM haiM For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| budhAdityau bhagnaGgo caMdraH zRGgavivarjitaH / tIkSNazRGgaH kujo dIrghazRGgau jIvakavI tathA // 36 // zanirAhU bhagnazRGgo zRGgabheda udAhRtaH / / vRSasiMhAlikuMbhAzca tiSThanti sthirarAzayaH // 40 // karkinakratulAmeSAzcaranti cararAzayaH / yugmakanyAdhanurmInarAzaya ubhayarAzayaH // 4 // dhanurmeSau vanaprAMte kanyakAmithunaM pure / harigirau tulAmInamakarAH salileSu ca // 42 // nadyAM kulIraH kulyAyAM vRSakuMbhau payoghaTe / / vRzcikaH kUpasalile rAzInAM sthitirIritA // 43 // banakedArakAdyAnakulyAdrivanabhUmayaH / ApagAtIrasadvApI taDAkAH saritastathA // 44 // jalakumbhazca kRpazca naSTadravyAdisUcakAH / ghaTakanyAyugmatulA grAme'jAlidhanurhariH // 45 // bane deze kulIrokSau nakramInau jalasthitau / bipine zanibhaumArA bhRgucaMdrau jale sthitau // 46 // budhajIvau tu nagare naSTadravyAdisUcakau / bhaumo bhUmirjale kAvyazazinau budhabhAginau // 47 // niSkuTaJceva randhraJca gurubhAskarayAnabhaH / mandasya vanabhUmizca balottarakhagasthitau // 48 // sUryAArabalaM bhUmau guruzukrabalantu khe / candrasaumyabalaM madhye kaizcidevamudAhRtam // 4 // nizAdivasasandhyAzca bhAnuyugrAzimAditaH / cararAzivazAdevamiti kecitpracakSate // 50 // praheSu balavAn yastu tadvazAtkAlamIrayet / zanerbarSa tadardhasyAdbhAnormAsadvayaM viduH // 51 // zukrasya pakSo jIvasya mAso bhaumasya vAsaraH / indormuhartamityukta grahANAM balato vadet // 52 // eteSAM ghaTikA proktA uccasthAnajuSAM kramAt / svagRheSu dinaM prokta mitrabhe mAsamAdizet // 3 // zatrusthAneSu nIceSu vatsarAnAhuruttamAn / For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / sUryArajIvavicchukazanicandrabhujaGgamAH // 44 // prAgAdidikSu kramazazvareyuryAmasaMkhyayA / prAgAdIzAdizaH svasvavArezAdyA bhavanti hi // 1.5 // prabhAte prahare cAdya dvitIye'gnyAdikoNataH / evaM yAmyatRtIye ca krameNa parikalpayet // 56 // bhUtaM bhavyaM vartamAnaM vArezAdyA bhavanti ca / rajyagninidhiSaTkeSu munivyomAmbubhUSu ca // 57 // vasvAyazarayugmeSu cArUr3he codayAtkramAt / bhUtaJca vartamAnaJca bhaviSyatkarkamAdizet // 58 // tadine candrayukta yAvadbhirudayAdikam / tAvadbhirvAsaH siddha kecidazAdhipAdviduH // 56 // sUryasyodayamArabhya sArddha dvighaTikAH kramAt / lagnaM tatra dRzyeta talagnena phalaM bhavet // 6 // praznanADIrvinizcitya sArddha dvighaTikAH kramAt / vRSAdigaNayeddhImAn yalagnaM tadvazAtphalam // 62 // prazne nizcitya ghaTikAH sArddha dvighaTikAH kramAt / sArddha dvinAdiparyantamarka lagna pracakSate // 62 // tadyathA kAlalagna' tu jJAtvA pUrvAdika N nyaset / tadvazAtpraSTurArUDhaM jJAtvA cArUr3hakezvarAn // 63 // zrArUDhAdhipatiryatra prabhAte naSTa nirgamaH / meSakarkitulA nakAzcatvAro dhAturAzayaH // 64 // kubhasiMhAlivRSabhAH zrUyante mUlarAzayaH / dhanurmInanuyukkanyA rAzayo jIvasa MjJakAH // 65 // kujendusauribhujagA dhAtavaH parikIrtitAH / mUlaM bhRgudinAdhIzau jIvau dhiSaNasaumyajau // 66 // svakSetrabhAnuruccandro dhAturanyatra pUrvavat / svakSetrabhAnujo mUlaM svakSetra dhAturindujaH // 67 // tAmro bhaumastrapurzazca kAJcana' dhiSaNo bhavet / raupya : zukraH zazI kAMsyaH yasa mandabhoginau // 68 // bhaumArkamandazukrAstu svasva lohasva me sthitAH / candrazaguravaH svasva lohAH svakSetramitragAH // 66 // For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna- pradIpikA / mizra mizraphalaM brUyAt grahANAJca balaM kramAt / zilAM bhAnorbudhasyAhuH mRtpAtra tUSaraM vidhoH // 70 // sitasya muktAsphaTika pravAlaM bhUsutasya ca / yasa bhAnuputrasya mantriNaH syAnmanaH zilA // 71 // nIlaM zanezva vaiDUrya bhRgormarakataM viduH / sUryakAnto dinezasya candrakAnto nizApateH // 72 // taptagrahavazAdvarNa tattadrAzivazAdapi / lAlavibhAgena mizra mizraphalaM vadet // 73 // nRzau khargadveSTe yukta vA martyabhUSaNam / tadrAzivAya tattapaM vinirdizet // 74 // iti dhAtucintA AA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha mUlakANDaH mUlacintAvidhau mUlAnyucyante mUlazAstrataH / kSudrasasyAni bhaumasya sasyAni budhazukayoH // 1 // kakSANi jJasya bhAnozca vRtazcandrasya vallarI | gurori gozciJca bhUruhAH parikIrtitAH // 2 // zanidhUmoragANAzca tiktakaNTakabhUruhAH / ajAlitudrasasyAni vRSakarkatulAlatA // 3 // kanyakAmithune vRkSAH karbaTe mRge / itumanakramArtha va kecidAhurmanISiNaH // 4 // akaNTakadrumAH saumyAH krUrAH kaNTakabhUruhAH / yugmakamAdityo bhUmijo hrasvakaraTakaH ||5|| ara secarH proktAH zanaizvarabhujaMgayoH / pApagrahANAM kSetrANi tathA kaNTakino drumAH // 6 // ziSTakakSANi saumyasya bhRgorniSkaNTakadrumAH / kadalI avarata girivRkSA vivasvataH // 7 // bRhatpattrayutA vRttA nArikelAdayo guroH / tAlAzana va rAhozca sArAsArau tarU vadet // // For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna- pradIpikA / sArahInAH zanIndrarkA antassArau kavIjyakau / bahissArAH svarAzisthazanizakujapannagAH // 6 // antassArAH svarAzisthA bahissArAstadanyake | iti mUlakANDaH atha mUladhAtukANDaH tvakkandapuSpadanaphalapakkaphalAni ca / mUlaM latA ca sUryAdyAH svasvakSetra Su te tathA // 1 // mudra jJasyADhakaH zvetaH bhRgozca caNaka N kujaH / tilaM zazAMko niSpAvaM ravirjIvo'ruNADhaka // 2 // mAtraM zanibhujaMgau ca tathAnyat dhAnyamucyate / priyagurbhUmiputtrasya budhasya vrIhayaH smRtAH // 3 // svasvarUpAnurUpeNa teSAM dhAnyAni nirdizet / una bhAnukujayorvalmIka budhabhoginau // 4 // salile candrasitayoH guroH zailataTe tathA / zanaiH kRSNazilA sthAne mUlAnyetAni bhUmiSu ||5|| varNa rasa kulaM ratnamAyasa' coktamUlikA | patra phalaM pakkaphalaM tvaGmUlaM pUrvabhASitam // 6 // grahokamAlikAM jJAtvA kathayedudayAdibhiH / iti mUladhAtukANDaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -- atha paJcabhUtakANDaH candro mAtA pitAdityaH sarveSAM jagatAmapi / guruzukrAramandajJAH paJca bhUtasvarUpiNaH // 1 // zrotratvakacattUrasanAghrANAH paJca ndriyAyamI / zabdasparzo rUparasau gandhazca viSayAmI ||2| jJAnaM gurvAdipaJcAnAM grahANAM kathayet kramAt / guroH paJca bhRgozvAvidhaH jJasya dvistriH kujasya ca // 3 // pakaM jJAnaM zanairukta zAstra jJAna- pradIpake / For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| budhavargA ime proktAH zaMkhazuktivarATakAH // 4 // matkuNAH zithilIyUkamakSikAzca pipiilikaaH|| bhaumavargA ime proktAH SaTpadA ye bhRgostathA // 5 // devA manuSyAH pazavo bhujaMgavihagA guroH / tathaikazAnino vRkSAH zanivargAH prakIrtitAH // 6 // ekadvitricatuHpaJcagaganAdiguNAH smRtAH / deho jIvassito jihvA budhonAsekSaNaM kujaH // 7 // zrotra zanaizcarazcaiva grahAvayava IritaH / dvipAzcatuSpAdvahupAdvihagA jAnugAH kramAt // 8 // zaGkhazambUkasandhAzca pAdahInAn vinirdizet / yUkamatkuNamukhyAzca bahupAdA udAhRtAH // 6 // godhAH kamaThamukhyAzca tathA cNkrmnnocitaaH| iti paJcabhUtakANDaH atha pakSikANDaH mRgamInau tu khacarau tatsthau mandabhUmijau / vanakukkuTakAkau ca cintitAviti kIrtayet // 1 // tadrAzisthe bhRgau haMsaH zukraH saumye vidhau zikhI / vIkSite ca tadA brUyAt grahe rAzau vicakSaNaH // 2 // tadrAzisthe ravau tena dRSTe brUyAtkhagezvaram / bRhaspatau sitabako bhAradvAjastu bhogini // 3 // kukkuTo jJasya zukrasya divAndhaH prikiirtitH| anyarAzisthakheTeSu tattadrAziphalaM bhavet // 4 // saumye kheTe'NDajAH saumyA krUrAH krUragrahaiH khgaaH| iti patikANDaH atha manuSyakANDaH uccarAzyudaye sUrye dRSTe bhUpAstadAzritAH / uyasthAne syite rAjA netA svakSetrage sthite // 1 // For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| rAjAzrito mitrabhaste vIkSite samabhe bhttH| cararAbhyudaye sUrye nRpAdyAzca balAnvite // 2 // anyarAziSu yukta vA dRSTaM vA saMkarAnvadet / kAMsyakAraH kulAlazca kAMsavikrayiNastathA // 3 // zaMkhacchido dhaatucuurnnaanvekssinnshcuurnnkaarinnH| nRrAzau jIvadRSTe vA bhAnuvabrAhmaNodayaH // 4 // kujayukta 'thavA dRSTe tattadrUpAstapasvinaH / budhayukta 'thavA dRSTe tattadryAttapasvinaH // 4 // tadvacchukraSu vRvalAna zaMkarAn zazibhoginaH / kiJcidasmin vizeSo'sti janahArakazaMkaraH // 6 // candrasya bhivajo jJasya vaizyazcauragaNAH smRtaaH| rAhorgaradacANDAlastaskarAH parikIrtitAH // 7 // zanestarucchidaH proktAH rAho(varajAlinaH / zaMkhacchedI naTaH kArunartakaH zilpinastathA // 8 // cUrNakRnmauktikagrAhI zukrasya parikIrtitaH / tattadrAzivazAjAtistattadrAzigataimra haiH // 6 // tattadrAzisthakheTAnAM balAtta, naSThanirgamau / iti manuSyakANDaH atha mRgAdijIvakANDaH meSarAzisthite bhaume meSamADarmanISiNaH / tasminnarke sthite jyAghra golAzUlaM budhe sthite // 1 // zukra gauvRSabhazcandra gurAvazvaH tataH param / mahiSI sUryatanaye phaNau gavaya ucyate // 2 // vRSabhasthe bhRgau dhenuH kuje'nyaM kurudAhRtaH / budhe kapi rAvazvaH zazAMke dhenurucyate // 3 // Aditye zarabhaH prokto mahiSI zanisarpayoH / karkisthe ca karo bhaume mahiSI nakrage kuje // 4 // vRSabhasthe hariyugmakanyayoH zvA ca pheraSaH / For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| haristhe bhUmije jyAghra ravIndvostatra kezarI // 5 // zukra zvA vAsaraH saumye tvanye svAkRtayo mRgAH / tulAgate bhRgorvatsazcandra gauH parikIrtitA // 6 // dhanuH sthiteSu jIvendukujeSu turago bhavet / mandAdityasthitau tatra mataGgaja udAhRtaH // 7 // sarpasthe tatra mahiSo vAnaro budhshukryoH|| zukrAmRtAMzusaumyeSu sthiteSu pazurucyate // 6 // jIvArkibhujage garbha vandhyA strI ca shniitite| aMgArakekSite zukrastatra jJAtvA vadet sudhIH // 6 // iti mRgAdijIvakANDaH atha cintanakANDaH vasye'haM cintanAM sUkSmAM janaistu paricintitAm / dhiSaNe kuMbharAzisthe trikoNe vAtha pazyati // 1 // mRgarAje sthite saumye dhanuSi vIkSite zubhe / smRto gajastato mInadhanuSi vIkSite zubhaiH // 2 // smRtaH kapirmeSagate bhAnau brUyAnmataGkajam / kuje meSagate chAgaM budhe nartakagAyakAn // 3 // guruzukradinezeSu vaNijaM vastrajIvinam / candra tathA vadenmande siMhasthe ripucintanam // vRSasthe mahiSI taule cakriNaM vRzcike gadam / meSage sUryatanaye mRtyuH klazAdayastathA // 5 // mitrAdipaJcavargaJca jJAtvA yaatpuroktitH| iti cintanakANDaH atha dhAtukANDaH dhAturAzau dhAtukhage dRSTe tacchannasaMyute / dhAtucintA bhavettadvat mUlajIvau tathA bhavet // 1 // For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAna-pradIpikA / dhAtvRttasthe mUlakheTe jIvamAhurvipazcitaH / jIvarAzau dhAtukhage dRSTe vA jIvamUlakA // 2 // mUlarAzau jIvakhage dhAtucintA prkiirtitaa| trivargakheTakaidRSTe yukta balavazAdvadet // 3 // pazyanti candra cedanye vadettattadgrahAkRAtam / dhAtumUlaJca jIvaJca vaMzaM varNa smRti vadet // 4 // udayArUDhayozchatra grahayogekSaNe tthaa| jJAtvA naSTazca muSTizca cintanAM kramazo vadet // 5 // kaNTakAdicatuSkeSu svoccamitragrahairyute / dRSTe vA sarvakAryANAM siddhiM brUyAca cintanam // 6 // udaye dhAtucintAsyAdArUDhe mUlacintanam / cho tu jIvacintA syAditi kaizcidudAhRtam // 7 // kendra phaNaparaM proktamApo klIbaM kamAtrayam / cintA tu muSTinaSTAni kathayet kAryasiddhaye // 8 // iti dhAtukANDaH athArUDhakANDaH udayArUDhage candra na naSTA zAzvatI sthitiH / prArUDhAdazame vRddhizcaturthe pUrvavadvadet // 1 // naSTadravyasya lAbhaH syAdrogahAnizca saptame / udyAdvAdaze SaSThe aSTamArUDhage sati // 2 // cintitArtho na bhavati dhanahAnirviSaM phalam / tanuM kuTumbaM sahajaM mAtaraM tanayaM ripum // 3 // kalatranidhanaJcaiva gurukarmaphalaM vyayam / udayAdikramAdbhAvastasya tasya phalaM vadet // 4 // ravInduzukrajIvazA nRrAziSu yadi sthitAH / maha~cintA tataH zauridRSTe naSTaM bhavettathA // 5 // kujasya kalahaH zaurestaskaraM galitaM bhavet For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| ravidRSTa'thavA yukta cintanA devabhUpateH // 6 // zubhacintA gurau zeyA vivAho guruzukrayoH / ityArUDhakANDaH - -*:---- atha chatrakANDaH dvitIye dvAdaze chatre sarvakArya vinazyati / gurau pazyati yukta vA tatra kArya zubhaM vadet // 1 // tRtIyaikAdaze chatra sarvakArya zubhaM bhavet / tasminpApayute dRSTa vinAzo bhavati dhru bam // 2 // tasmin saumyayute dRSTe sarvakArya zubhaM vadet / mizre mizraphalaM bayAt zAstra jJAnapradIpake // 3 // paJcame navame chatre sarvasiddhirbhaviSyati / tadvacchabhAzubhe dRSTe mizre mizraphalaM vadet // 4 // dvitIye cATame SaSThe dvAdaze chatrasaMyute / nadravyAgamo nAsti na byAdhizamanaM bhavet // 5 // na kAryasiddhinadveSazAMtigrahavazAdvadet / iti chatrakANDaH -0:*:0-- atha udayArUDhakANDaH bRhaspatyudaye zreyo dhanaM vijayamAgamaH / dveSazAMtiH sarvakAryasiddhireva na saMzayaH // 1 // saumyaudaye raNodyogI jitvA taddhanamAharet / punareSyati siddhiH syAt chatrasaMdarzane tathA // 2 // vyavahArasya vijayaM chatra pyevamudAhRtam / candrodaye'rthalAbhazcet prayANe gamanaM bhavet // 3 // ciMtitArthasya siddhiHsyAcchanArUDhasthite'pi ca / zukrodaye'rthalAbhaH syAt strIlAbho byAdhimocanam // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| jayAdyAntyarayaH nahaM chalArUDhasthite'pi vaa| udayArUDhachatreSu zanyA gArakA yadi // 5 // arthanAza manastApaM maraNaM vyAdhimAdizet / / eteSu phaNiyuktaSu vadecaurabhayaM param // 6 // maraNaM caiva daivajJo na sandigdho vadetsudhIH / / nidhanAridhanastheSu pApeSvazubhamAdizet // 7 // eSu sthAneSu kendraSu zubhAH syuzcecchubhaM vadet / tanvAdibhAvA nazyanti pApadraSTiyuto yadi // 8 // zubhadRSTiyutovApi vRddhi bhAvA vrajanti ca / meSodaye tulArUDhe naSTa dravyaM na sidhyati // 6 // iti udayArudakApaDaH atha naSTakANDaH tulodaye kriyArUDhe naSTasiddhirna saMzayaH / viparIte na naSTAptirvRSArUDhe'libhodaye // 1 // naSTasiddhirmahAlAbho viparIte viparyayaH / cApArUDhe naSTasiddhirbhavitA mithunodaye // 2 // viparIte na siddhiH syAt karkArUDhe mRgodye| siddhizca viparIte tu na sidhyati na saMzayaH // 3 // siMhodaye ghaTArUDhe naSTasiddhirna saMzayaH / / viparIte na siddhiH syAt jhavArUDhe'ganodaye // 4 // naSTasiddhiviparyAse dRSTAdRSTanirUpaNam / sthirodaye sthirArUDhe sthiracchaveca satyapi // // na mRtirna ca naSTazca na rogazamanaM tathA / dvidehabodhayArUDhe chatre naSTaM na sidhyati // 6 // na nyAdhizamanaM zatroH siddhirvidyA na ca sthiraa| vararAbhyudayArUDhachatraSu yadi sidhyati // 7 // naSTasiddhizca bhavati vyAdhizAntizca jAyate / sarvAgamanakAryANi bhavatyeva na saMzayaH // // For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| grahasthitivale va sarva vayAt zubhAzubham / carobhayasthirAH saumyAH sarvakAmArthasAdhakAH // 6 // ArUDhachabalagneSu RreSThastaM gateSu ca / pareNApahRtaM brUyAt tatsityati zubheSu ca // 10 // paJcamI navamalena naSTalAbhaH zubhAiye / yeSu pApena naSTAnirudyAditi keSu ca // 11 // bhrAtRsthAnayute pAye paJcame vA'zubhasthite / naSTadravyANi kenApi dIyante svayameva ca // 12 // praznakAle zakacA mena pariveSTite / dRSTanaSTa na bhavati tattadAzAsu tiSThati // 13 // pRSTodaye zazAMkasthe naSTaM dravyaM na gacchati / tadrAziH zaniTazcennaSTa vyorina kuje'gninA // 14 // bRhatpatyuiye svarNa naSTaM nAsti vinirdizet / zukra caturthake ro naSTa nAsti vadevadhuvam // 15 // saptamasthe zanoM kRnAlAhaM naSTa na jAyate / budhodaye vapuSTa nAsti candra caturthake // 16 // kAMsa naSTa na bhavati aMganA caiva saptame / Ara bhAnau dazamage tAnotina na yati // 17 // dazame pApasaMyukta na naSTaM ca catu padam / catuSpAdudathe rAhau sthita naSTAzcatuSpadAH // 18 // pandhanasthA bhaveyuste tadvadvipadarAzayaH / bahupAdukye rAho bahupAnnaSTamAdizet // 16 // pakSirAzau tathA naSTe eteSAM bandhramAdizet / karkavRzcikayolagne naSTaM sadmani kIrtayet // 20 // mRgamInodaye naSTa kapAtAntarayorvadet / kalaze bhUmije saumye ghaTe raktaghaTe gurau // 21 // zukra ca karake bhagnaghaTe bhAskaranandane / pAranAlaghaTe bhAnau candra lavaNabhANDaka // 22 // naSTadravyAzritasthAnaM sadmanIti vinirdizet / puMrAzau ghugraherdaSTe puruSastaskaroM bhavet // 23 // For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 18 www.kobatirth.org jJAna- pradIpikA | airat strIgrahai taskarI ca babhru bhavet / udayAdojarAzisthe pugrahe puruSo bhavet ||24|| samarAbhyudayaM corI samastaiH strIgrahairbadhUH / udayArUyazcaiva balAbalavazAdvadet // 25 // karkinakapuraMdhrISu naSTadravyaM na sidhyati / tulAvRSabhaku bheSu naSTadravyantu sidhyati // 26 // jIvaM vinA sarvakhage saptamasthe na sidhyati / pazyanti ye grahAcandra caurAstadvatsvarUpiNaH // 27 // dravyANi ca tathaiva syuriti jJAtvA vadetsudhIH / smArUpo yAti tasyAM dizi gataM vadet // 28 // taptagrahAMzusaMkhyAbhistattatsaMkhyAdinADikAH / bhAvAdhipavazAdeva anyadRSTivazAdvadet // 26 // candrasthAnAdudayabhaM yAvattAvaddinaM bhavet / carasthirobhayavazAdekadvitriguNAn vadet ||30|| iti naSTa kANDa: *: Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha lAbhAlAbhakANDaH / suvastulAbhaM ramyaJca rASTra grAmaM striyA yatiH / upAyanaM svakAryANi lAbhAlAbhAn vadetsudhIH // 1 // udayAdillikAn kheTAH pazyantyuccezvarA yadi / cintitArthAgamacaiva strIlAbho rAjyasiddhayaH ||2 // tAnIcadvipadaH kheTAH pazyanti yadi nAzayet / evaM vivAhakAryANAM zubhAzubhanirUpaNam // 3 // udayArUDha kutrANi pazyanti suhRdo yadi / zatru mitratvamAyAti ripuH pazyati cedrim ||4|| udayaM candralagnaM cedripuH pazyati vA yutaH / AyuhanI risthAnaM gatazca baMdhanaM bhavet // 5 // gato nAyAti na cedvahireva gatiM vadet / balacandrajIvAbhyAM kendraSu sahiteSu ca // 6 // For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna- pradIpikA / naSTapraznena naSTa syAt mRtyuprazne na nazyati / pApadRSTiyute kendra bhUyAntasya viparyayaH || || zavorAgamanaM nAsti caturthe pApasaMyute / iti kendraphalaM saumyAH sthitAzcetsarvasiddhayaH ||8| udayArUDha kutraSu kendraSu bhujago yadi / dUrasthito na cAyAti tatra baddho bhaviSyati // // viSAdipIDA - prazne tu rogiNAM maraNaM bhavet / gamane cintite praSTurnAstIti kathayedbudhaH // 10 // prArabdhakAryahAnizca dhanasyAhatirIritA / candrAdvayomasthite zukre jIvAyoma sthite vau // 11 // lagna kAryasiddhiH syAt pRcchatAM nAtra saMzayaH / udayAtsaptame vyoni zukrazcet strIsamAgamaH // 12 // dhanAgamazca saukhyaJca candro 'pyevaM prakIrtitam / mitraH svAtyucamAyAnti yadA kheAstatheSTAH // 13 // nIcArimUDhamApanA:. .: sarvakAryavinAzinaH / iti lAbhAlAbhakANDaH - atha rogakANDaH / pUrvazAstrAnusAreNa mRtyuvyAdhinirUpaNam / udayAt paSTa vyAdhiH me mRtyurucyate // 1 // pArUDhe vyAdhicintA nidhane mRtyucintanam / tatagrahate vyAdhi mRtyuM vadet kramAt // 2 // pApanIcArayaH kheTAH pazyanti yadi saMyutAH / na vyAdhizamanaM mRtyumavicArya vadet sudhIH // 3 // patayozcandrabhujagau tiSThato yadi codaye / garAdinA bhaved vyAdhiH na zAmyati na saMzayaH // 4 // pRSThodaya tacchatra vyAdhimokSo na jAyate / vyAdhisthAnAni caitAnimUrdhA va bhujaH karaH // 5 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / vakSaHsthala stanau kutiH kaTi mUlaM ca mehanam / urU pAdau ca maivAdyA rAzayaH parikIrttitAH // 6 // kujo mUrdhni mukhe zukraH kandharaM bhujayArbudhaH / candro bakSasi kuttau ca bhAnurnAbhiradho guruH // 7 // urvoH zanirahiH pAde grahANAM sthAnamIritam / sthAneveSu na bhavedeteSu rAziSu // // pApayukteSu dRSTeSu nIcAriSu rugbhavet / pazyanti cedragrahAcandra vyAdhisthAnAvalokanam // 6 // pUrvoktamAsavarSANi dinAni ca vadetsudhIH / pAme pApayute rogazAntirna jAyate // 10 // zubhayute rogaH zAmyati sarvadA / kacittatra vizeSo'sti rogamRtyusthale zubham // 11 // yAvadbhirdivasainti tAvadbhirvyAdhimocanam / rogasthAnaM bhavedante pApakheyute tathA // 12 // tatya candrasaMgaMgiyAM maragAM bhavet / rogasthAnaM kujaH payecchirovedho jvaraM bhavet // 13 // bhRgufaar samyacet kakSagranyirbhaviSyati / tathA cedudavyAdhiH zanirvAtazca paGgatA // 14 // rAhurviSaM zazI pazyenetrarogoM bhaviSyati / mUlavyAdhiguruH pazyeccandravat syAdbhRgoH pare // 15 // paridhAvindrakodaNDe SaSThe lagne yute kSite / kuSTavyAdhiriti brUyAt dhUme bhUtAhataM bhavet // 16 // sarvApasmAramAditye pizAcaparipIDanam / zvAsaH kAzazca zUla nau zItajvaraM kuje // 17 // kArmuke pariSTa prazne tu rogiNAm / na vyAdhizamanaM kiJcilagnaM pazyanti cet zubhAH // 18 // rogazAntirbhavecchI mitrasvAtyucca saMsthitAH / zirolalATe netra nAsAzrutyadharAH smRtAH // 16 // cibukaJcAGga lizcaiva kRttikAiyo nava / kaNThavakSaHstanaM caiveodaramadhyanitambakAH ||20|| For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaa-nprdiipikaa| ziznamandoravaH proktA uttarAdyA navoDavaH / jAnujaMghApAdasandhipRSThAntastalagulphakam // 2 // pAdAna nakharAMgulyo vaizyAdyAzcoDavo nava / udayartavazAdevaM jJAtvA tatra gadaM vadet // 22 // aMganakSatrakaM jJAtvA naSTadravyaM tathA vadet / trikoNalagnadazame zubhazca d vyAdhayo nahi // 23 // teSu nIcAriyukta Su dehapIDA bhavennRNAm / iti rogakANDaH atha maraNakANDaH / maraNamya vidhAnAni jJAtavyAni mniissibhiH| vRSasya vRSabhacchatra' siMhacchatra harerbhavet // 1 // alino vRzcikacchatra kumbhacchatra ghaTasya gh| uccasthAnamitijJAtvA rUDheH syAdudaye yadi // 2 // maraNaM na bhavettasya rogiNo nAtra saMzayaH / tulAyAH kArmukacchrana nIcomRtyurviparyaye // 3 // meSasya mithunacchatra nIcomRtyurviparyaye / nakrasya mInacchana ca nIcomRtyurviparyaye // 4 // kanyAcchatra' kulIrasya nIcomRtyuviparyaye / / nIcazca dvayAdhimotto na mRtyumaraNamAdizet // 5 // praheSu balavAn bhAnuryadi mRtyustadAgninA / / mandaH kSudhA jalenenduH zItena kavirucyate // 6 // budhastupAravAtAbhyAM zastra Noro balI yadi / rAhuviSeNa jIvastu kutirogeNa nazyati // 7 // vidhoH SaSThASTame pApaH saptame vA yadi sthitaH / rogamRtyustulAbhyAM vA rogiNAM maraNaM bhavet // 8 // ArUDhAnmaraNasthAnaM tasmAdaSTamagaH zazI / pApAH pazyanti cenmRtyu rogiNAM kathayetsudhIH // 6 // For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| dvitIye bhAnusaMyukta dazame pApasaMyute / dazAhAnmaraNaM brUyAt zukrajIbau tRtIyagau // 10 // saptAhAnmaraNaM va yAt rogiNAmahi buddhimAn / udaye caturasra vA pApAstvaSTadinAnmRtiH // 11 // lagnadvitIyagAH pApAzcaturdazadinAnmRtiH / lagnadvinidhane pApA dazame pApasaMyute // 12 // tridinAnmaraNaM kintu dazame pApasaMyute / tasmAtsaptamage pApe dazAhAnmaraNaM bhavet // 13 // nidhanArUDhage pApe dRSTe vA maraNaM bhavet / tattadgrahavazAdevaM dinamAsAdinirNayaH // 14 // iti maraNakANDaH atha svargakANDaH / grahoccaiH svargamAyAti ripo mRgakule bhavaH / nIce narakamAyAti mitra mitrakulodbhavaH // 1 // svakSetra svajane janma mRtAnAM tu vadet sudhIH / iti svargakAgaDaH atha bhojnkaannddH| kathayAmi vizeSeNa bhuktadravyasya nirNayam / pAkabhANDAni yutAni vyaMjanAni rasaM tathA // 1 // sahabhoktan bhojanAni tadAtRste hitAn ripun / mevarAzau bhavecchAgaM vRSabhe gavyamucyate // 2 // dhanumithunasiMheSu matsyamAMsAdibhojanam / nakrAlipharkimIneSu phalabhakSyaphalAdikam // 3 // tulAkanyAghaTeSvevaM zuddhAnnamiti kIrtayet / bhAnostiktakaTukSAramidhaM bhojanamucyate // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| uSNAnnakSArasaMyukta bhUmiputrasya bhojnm| bharjitAnyupadaM sauraH saumyasyAhurmanISiNaH // 5 // pAyasAnnaM ghRtairyukta gurorbhojanamucyate / bhRgo nArasayutaM zuddhazAlyannamIritam // 6 // satailaM kodrayAnnaJca prAcInAnnaM zarvadet / rAhAstubhiH sahAnnaM syAdrasabarga udAhRtaH // 7 // jIvasya mApavaTakaM nUnaM mijasya bhojanam / candrasya kandaprasavau matsyAyojana bhavet // 8 // taudrApUpapayoyumbhirbhojanaM vyaMjanabhRgAH / ojarAzau zubhaiThe tRpNayA bhojanaM bhavet // 6 // samarAzo zubhaidaSTe uSNaM svAdu ca bhojanam / / AjarAzau duSTadRSye duSTabhAjanamAdizet // 10 // samarAzau zubhedaSTe uSNaM svAdu ca bhojanam / samarAzau mandatRSNA bhukta 'lyaM pApavIkSite // 11 // kecitpazyanti pApazca t purANAnnaM kSudhArtitaH / arkArI mAMsabhoktArau uzanAzcandrabhoginau // 12 // navanItadhRtakSIradadhibhirbhojanaM bhavet / jalarAziSu pApeSu sasaumyepUditeSu ca // 13 // satailaM bhojanaM brUyAditi jJAtvA vickssnnH| pUrvoktadhAtuvargeNa bhojanAni vinirdizet // 14 // mUlavargeNa zAkAdInupadaMzAn vadebrudhaH / jIvavargeNa bhuktvA ca matsyamAMsAdikAnapi // 15 // sarvamAloDya nizcitya vadennRNAM vicakSaNaH / iti bhojnkaannddH| atha svpnkaannddH| svapna yAni ca pazyanti tAni vakSyAmi sarbadA / zirodaye devagRhaM prAsAdAdIn prapazyati // 1 // For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna-pradIpikA pRSThodaye dinAdhIze vidhau mAnuSyadarzanam / meSodaye dinAdhIze jJAtadehasya darzanam // 2 // vRSabhasyodaye'rkArau vyAkulAnmRtadarzanam / mithunasyodaye viprAn taparivavadanAni ca // 3 // kulIrasyodaye kSetra zasyaM dRSTa vA punargraham / tRNAnyAdAya hastAbhyAM gacchantIti vinirdizet // 4 // siMhodaye kirAtaJca mahiSIM giripannagam / kanyodaye'pi cArUDhe mugdhastrIkanyakAbadhUH // 5 // tulodaye nRpAn svarNa vaNijaJca sa pazyati / vRzcikasyodaye svapna pazyantyalibhRgAnapi // 6 // vRSAzcau ca tathA brUyAt svapnaM dRSTvA na zaMkitaH / udaye dhanuSaH pazyet puSpaM pana phalAphale // 7 // mRgodaye nadInArIpuMsaH svapneSu pazyati / kumbhodaye ca makaraM mIne svarNa jalAzayam // // caturthe tiSThati bhRgau rAjataM vastu pazyati / phujazcenmAMsaraktAMzca sazukraphalamaMganAH // 3 // mRgAH zanizcat saumyazcet pazun svapna tupazyati / prAdityazca nmRtAn puMsaH patanaM zuSkazAkhinAm // 10 // candrazcetsavanaM sindhau rAhumadhyaviSaM bhavet / atra kazcidvizeSo'sti chatrArUDhodayeSu ca // 11 // zukrasthitazcet suzvetasaudhasaumyAmarAnvadet / yaturthasya vazAtsvapna ba yAt grahanirIkSaNaiH // 12 // tattrAnukta yadakhilaM brUyAt pUrvoktavastunA / iti svpnkaannddH| --- --- - For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 25 jnyaan-prdiipikaa| atha nimittkaannddH| ayobhayarne pathiko dunimittAni pazyati / sthirodaye nimittAnAM virodhena na gacchati // 1 // carodaye nimittena samAyAtIti nirdizet / candrodaye divAbhItazazapArAvatAdayaH // 2 // zakunaM bhavatA dRSTamiti byaadvickssnnH| rAhUdaye tathA kAkabhAradvAjAdayaH khagAH // 3 // mandodaye kuliMgaH syAt jJodaye piNglstthaa| sUryodaye ca garur3aH zukraH savyavazAdvadet // 4 // sthirarAzau sthirAn pazyet care tiryagatAMstathA / ubhaye'dhvani vRddhiH syAt grahasthitivazAdvadet // 5 // rAhorneliviyozcAtra zasya cUcundarI bhavet / dadhizukrasya jIvasya kSIrasarpirudAharet // 6 // bhAnozca zvetagarur3a: zivA bhaumasya kiirtitaa| zanaizcarasya vahnizca nimittaM dRSTamAdizet // 7 // zukrasya pakSiNau va yAt gamane zaraTAn bakAn / / jIvakANDaprakAreNa pakSiNo'nyAnvicArayet // 8 // iti nimittakANDaH atha vivaahkaannddH| prazne vaivAhike lagne kujasUryAvubhau ydi| vaidhavyaM zIvramAyAti sA badhUrneti saMzayaH // 1 // udaye mandage nArI riktA mRtasutA bhavet / candrodaye tu maraNaM dampatyoH zIghrameva ca // 2 // zukrajIvabudhA lagne yadi tau dIrghajIvinau / dvitIyasthe nizAnAthe bahuputravatI bhavet // 3 // sthitA yadyarkamandArA manaH zoko daridratA / dvitIye rAhusaMyukta sA bhavet vyabhicAriNI // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaa-nprdiipikaa| zubhagrahA dvitIyasthA mAGgalyAyuSyavarddhanA / tRtIye ravirAhU cetsA vandhyA bhavati dhruvam // 5 // anye tRtIyarAzisthA dhanasaubhAgyavarddhanA / caturthe'rkanizAnAyau tiSThato yadi pApinau // 6 // zanizca stanyahInA syAdahiH sA patnavatyasau / budhajIvArazukrAzcet alpajIvanavatyasau // 7 // paMcame yadi sauriH syAd vyAdhibhiH pIDitA bhavet / zukrajIvabudhAH syuzcedvahuputravatI bhavet // 8 // candrAdityau tu vandhyA syAt ahizcenmaraNaM bhvet| Arazce putranAzaH syAt prazne pANigrahocite // 6 // SaSThe zazI cedvidhavA budhaH kalahakAriNI / SaSThe tiSThati zukrazcedIrghamAGgalyadhAriNI // 10 // anye tiSThanti nyArI sukhinI vRddhimicchati / saptamasthe zanau nArI larasA vidhavA bhavet // 11 // pareNApatA yAti kuje tiSThati saptame / budhajIvau sanmatiH syAdrAhuzcedvidhavA bhavet // 12 // vyAdhigrastA bhavennArI saptamastho raviryadi / saptamasthe nizAdhIze jvarapIDAdatI bhavet // 13 // zukrazcetpulasiddhiH syAtsA vadhUbharaNaM vrajet / aSTamasthAH zukragurubhujagA nAzayanti ca // 14 // zanizau vRddhidau bhaumacandrau nAzayataH striyam / AdityArau punarbhUH syAtvazne vaivAhike vadhUH // 15 // navame yadi somaH syAl vyAdhihInA bhavedvadhUH / jIvacandrau yadi svAtA bahuputravatI vadhUH // 16 // anye tiSThanti nabame yadi banthyo na sNshyH| dazame sthAnake candro bandhyA bhavati bhAminI // 17 // bhArgavo yadi vezyA syAt vidhaarssikujaavubhau| riktA guruzvejJAdityau yadi tasyAH zubhaM vadet // 18 // lAbhasthAnagatAH sarve putrasaubhAgyavarddhakAH / lagnadvAdazagazcandro yahi syAnnAzamAdizet // 16 // For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -pradIpikA / jJAna-pra zanibhaumau yadi syAtAM surApAnavatI bhavet / budha: pulavatI jIvo dhanadhAnyavatI vadhUH // 20 // sarpAdityau sthitau bandhyA zukra sukhatarI bhavet / iti bivAhakANDaH -:0: atha komakANDaH / strIpuMsoratibhedAca sneho'snehaH pativratA / zubhAzubhau kamAant zAstra jJAnapradIpake // 1 // pRcchatAmudayA rUDhakendra Su bhujago yadi / teSAM duSTastriyaH proktA devAnAmagyasaMzayaH // 2 // lagnAdekAdazasthAne tRtIye dazame zazI / jIvaSTitastiSThet yadi bhAryA pativratA ||3|| candra pazyanti puMkheTAstena yuktA bhavanti cet / tadbhAryA durjanAM brUyAditi zAstravido viduH ||4|| saptamastho dviSatkheTeDa zanIcAriMgaH zazI / bandhuvidveSaNI loke bhraSTA sA tu zubhAzubhaiH // 5 // bhAnujaial nizAdhIzaM pazyantau vA yutau yadi / pativratA bhavennArI rUpiNIti vadedudhaH // 6 // zukreNa yukto dRSTo vA bhaumazcetparabhAminI / bRhaspatiryudhArAbhyAM yukruzcetkanyakAratiH // 7 // zukravargayute bhaumai bhaumavargayute bhRgau / pRcchako vidhavA bharttA tasyA doSo bhaveddhruvam // 8 // bhAnuvargayute zukre rAjatroNAM ratirbhavet / jIvavargayute candra snehena ratimAn bhavet // 6 // candrastrivargayuktazcet strI svAtantryavatI bhavet / puMrAzau puruSeddaSTe yukte vA puruSAkRtiH // 10 // zanizcandreNa yuktazcedatIya vyabhicAriNI / pApavargayute dRSTe zukracedrayabhicAriNo // 12 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna-pradIpikA ahivargayutazcandro nIcastrIbhAgavAnbhavet / mitravargayutazcandro mitravargavadhUratiH // 12 // svakSetro yadi zItAMzuH svabhAryAyAM ratirbhavet / uccavargayutazcandraH svacchavaMzastriyAM ratiH // 13 // udAsInagrahayuto dRSTovA yadi cndrmaaH| udAsInavadhUbhogamitiprAhurmanISiNaH // 14 // lagne ca dazamasthe'tra paJcame zaniyuk zazI / corarUpeNa kathayet rAtrau svapna vdhuurtiH||15|| projodayastadadhipe ojasthe tvekamaithunam / samodaye tadadhipe samasthe dvi striyo rtiH||16|| lagnezvarabalaM jJAtvA teSAM kirnnsNkhyyaa| athavA kathayet dvidvisaMdRSTagrahasaMkhyayA // 17 // candra bhaumayute dRSTe kalahena pRthak shyH|| bhRgau sauriyute dRSTe svastrIkalaha ucyate // 18 // catutha ca tRtIye ca paJcame saptame'pi vA / candra zukrayute dRSTe svastriyA kalaho bhavet // 16 // tadIyavasanacchedaM racitaM parikIrtayet / saptame pApasaMyukte dazame pApasaMyute // 20 // tRtIye budhasaMyukta strIvivAdastale zayaH / lagne candrayute bhaume dvitIyasthe tathA nizi // 21 // jAgarazcorabhItyA ca rAzinakSatrasandhiSu / pRSThazcedvidhavAbhogamakaroditi kIrtayet // 22 // tatsandhau zukrasaumyau cet tattajjJAtipatiM vadet / yatra kutrApi zazinaM pApAH pazyanti cettathA // 23 // pusi na prIyati vadhUH zubhazcetpuruSapriyA / sAtvikAzcandrajIvArkA rAjasau bhRgusomajau // 24 // tAmasau zanibhUputrau evaM strIpuMgaNAH smRtAH / iti kaamkaannddH| For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna -pradIpikA / atha putrotpattikANDaH / putrotpattinimitteSu prazne strIbhiH kRte sati / chatrArUDhodaye jIvo rAhuzcedgarbhamAdizet // 1 // lagnaist candralagnAA trikANe saptame'pi vA / bRhaspatiH sthitA vApi yadi pazyati garbhiNI // 2 // zubhavargeNa yuktazcet sukhaprasavamAdizet / arinIcagrahairyukta sutAriSTaM bhaviSyati // 3 // praznakAle tu paridhau dRSTe garbhavatI bhavet / tadantasthagrahavazAt puMstrIbhedaM vadedbudhaH // 4 // yatra tatra sthitazcandraH zubhayukta e tu garbhiNI / lagnAcinavabhUteSu zukrAdityendavaH kramAt // 5 // tiSThanti cenna garbhaH syAdekatraite sthitAn ca / strIpuMviveke garbhiNyaH pRSTe vA tattrakAlike // 6 // parivepAdikaiH dvaSTe tasyA garbho vinazyati / lagnAdo sthite candra putra sUte same sutAm // 7 // vazAnnakSatrarAzInAM yathA yogaM sutaM sutAm / lagnatRtIyanavame saptamaikAdaze'pivA // 5 // bhAnuH sthitazcet putraH syAttathaiva ca zanaizcaraH / ojasthAnagatAH sarve grahAcetputra saMbhavaH || || samasthAnagatAH sarve yadi putrI na saMzayaH / zrArUDhAtsaptamaM rAzi yAvacchItAMzureSyati // 10 // tAvannakSatrasaMkhyAkaiH sA sUte divase sutam // iti putrotpattikANDa: / atha sutAriSTakANDaH / sutAriSTamatho vakSye sadyaH pratyayakAraNam / lagnaSaSThe sthite candra tadaste pApasaMyute // 1 // mAtuH sutasya maraNaM kintu paJcamaSaSThayoH / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / pApAstiSThanti cenmAturmaraNaM bhavati dhruvam // 2 // paJcame yadi pApAH syurjAtaH puDho vipadyate / dvAdaze candrasaMyukte pulavAmA kSinAzanam // 3 // vyayasthe bhAskare nazyet putradakSiNalocanam / pApAH pazyanti bhAnuM cet piturmaraNamAdizet ||4|| candreNa yukta dRSTe vA mAturmaraNamAdizet / candrAdityo guruH pazyet pitroH sthitimitIrayet // 5 // yadi lAgato rAhujIvadRSTivivarjitaH / jAtasya maraNaM zIghra bhavedala na saMzayaH // 6 // arratri saharst netrayugmaM vinazyati / SaSThe vA paJcame pApAH pazyantIndudivAkarau // 7 // pitrormaraNamevAsti tayormandaH sthito yadi / bhrAtRnAzaM tathA bhaumai mAtulasya mRti vadet // // udayAdidikastheSu kaNTakeSu zubhA yadi / featartyuccavargeSu sarvAdhiM vinazyati // // lagnaJca candralagnaJca jIvo yadi na pazyati / pApAH pazyanti cetputro vyabhicAreNa jAyate // 10 // iti jJAtvA vadeddhImAn zAstra jJAnapradIpake / iti sutArikANDa: / atha kSurikAkANDa | kSurika lakSaNaM samyak pravakSyAmi yathA tathA / rAhuNA sahite candra zatru bhaMgo bhaviSyati // 1 // nIcAristhAstu pazyanti yadi khaDgasya bhaMjanam / zubhagraha candra dvaSTe zAstraM zubhaM vadet // 2 // pApagrahasame teSu chatrArUDhAdayeSu ca / teSu dRSTaH sthitaH kintu tadastreNa hato bhavet // 3 // athavA kalahaH khaGgaH pareNApahRtA bhavet / teSu sthAneSu saumyeSu khaDgastu zubhado bhavet // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| pradarzitasya khaDgasya lagne vA pApasaMyute / khaDgasyAdAvRNaM brUyAt trikoNe pApasaMyute // 5 // zastrabhaGgasthito vyomni caturthe paapsNyute| khaDgasya bhaMgA madhye syAditi jJAtvA vadetsudhIH // 6 // ekAdaze tRtIye ca pApe zastrAgrabhaMjanam / mitrasvAmyuJcanIcAdivargAnadhigatAgrahAH // 7 // tattadvargasthalAyAtaM zastramityabhidhIyate / / sammukhe yadi khaDgaH syAttadIyaM khaDgamucyate // 8 // tiryagmukhazcettacchastramanyazastra vadetsudhIH / adhomukhazcetsaMgrAmecyutamAhRtamucyate // 6 // tattacceSTAnurUpeNa svaanyaahrnnvismRtiH| grahapAkApabhedena zAstra jJAnapradIpake // 10 // iti kSurikAkANDaH atha zalyakANDaH / zalyapane tu tatkAle pAdabhAvasunetrayuk / arvAtA nRpairbhaktA zeSANAM phalamucyate // 1 // kapAlAsthISTakAloSTA kaatthdaivvibhuutyH| sarvAGgArakadhAnyAni svarNapASANadardurAH // 2 // go'sthizvAsthipizAcAdikramAcchalyAni SoDaza / yeSu zalyeSu maNDUkasvarNagosthitadhAnyakAH // 3 // dRSTAzca duttamaM cAnye sare sthurazubhAH sthitAH / aSTAviMzatikoSTheSu vahnidiSTyAdikaM nyaset // 4 // yatra bhe tiSThati zazo tatra zalyamudAhRtam / udayAdikaM nyasyedaSTAviMzatikoSThake // 5 // gaNayecandranakSatraM tatra zalyaM prakIrtitam / zaMkAsthalasya vistArau yomAvanyonyatADitau // 6 // viMzatyApahRtaM ziSTamaraniriti kIsitam / For Private and Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 32 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / ranirguNitvA navabhirnakhAta tAlamucyate // 7 // tatprAdezaM praguNyAMGkataM viMzatibhiryadi / zeSamaGgulamevokta' ratniprAdezamaGgulam // // evaM krameNaratnAdyamagAdhaM kathayedbudhaH / kendraSu pApayukteSu pRSTaM zalyaM na dRzyate // // zubhagrahayuteSveSu zalyaM tatra prajAyate / pApasaumyayute kendra zalyamastIti nirdizet // 10 // raviH pazyati ceddavaM kujazca brahmarAkSasAn / kendra candrArasahite kujana kSatrako // 11 // zvazalyaM vidyate tatra kendra jIvendusaMyute / jIvasthoDugate koSThe svarNagopuruvAsthinI ||12|| kendra budhendusaMyukta budhanakSatrakeASTake / vazalyaM vidyate tatra kendra zukrendusaMyute || 13|| zukrasthitake koSThe raupyaM zvetazilApi vA / budhArUDhakendra svarbhAnuryadi tiSThati // 14 // Su rAhutAyute koSThe valmIkaM samudIrayet / zubhAH kendra gatAH pApaiH pazyati balibhiryadi // 15 // tadA nIcAriyuktAzca tatra zalyaM na vidyate / zukrendujIva saumyAzca kendrasthAnagatA yadi // 16 // tatraiva dRzyate zalyaM kaNTakasthAH zubhaM vadet / svakSetroccagatAH saumyAH lagnakendragatA yadi // 17 // tatve vidyate zalyaM teSu pApA yadi sthitAH / devapakSipizAcAdyAstava tiSThantyasaMzayam // 18 // grahAMzusaMkhyayA teSAM khAtamAnaM vadet sudhIH / paJcaSavasubhUtAni sapAdekaM tathaiva ca // 16 // sArdharUpAttoravayaH sUryAdInAM karAH smRtAH / svazalyagAdhamanenaiva kareNa parimANayet ||20|| iti zalyakANDaH / For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| atha kUpakANDaH / atha vakSye vizeSeNa kUpakhAtavinirNayam / AyAme cASTarekhAH syustIryagra khAstu paJca ca // 1 // evaM kRte bhavetkoSThA aSTAviMzatisaMkhyakAH / prabhAte prAGmukho bhUtvA koSTheSveteSu buddhimAn // 3 // cakramAlokayedvidvAn rAnA duttarAnanaH / madhyAhna mukhamArabhya maitrabhAdya nizAmukhe // 3 // IzakoSThadvayaM tyaktvA tRtIyAditriSu kramAt / kRtikAditrayaM nyasyaM taddho raudrabhaM nyaset // 4 // taduttaraM trayeSveva punarvasvAdikaM trayam / tatpazcimAdiyAmyeSu maghAcitrAvasAnakam // 5 // tatpUrvakoSThayoH svAtIvizAkhe nyasya tatparam / pradakSiNakramAdagninakSatrAntAzca tArakAH // 6 // madhyAhna dakSiNAzAsyaH pazcimAsyo nizAmukhe / arddharAjo dhaniSThAdya pUrvavat gaNayet kramAt // 7 // AgneyyAM dizi nairmRtyAM vAyavyAM koSThakadvayam / tyaktvA pratyekamevaM hi tRtIyAdya vilekhayet // 8 // dinArdha saptabhiha tvA tallabdhaM nADikAdikam / zAtvA tattatpramANena kRtikAdIni vinyaset // 6 // yannakSatraM tadA siddha praznakAle vishesstH| kRtikAsthAnamArabhya pUrvavadgaNayetsudhIH // 10 // yatkoSThe candranakSatraM tatrodayanamAlikhet / tadAdIni krameNaiva pUrvavadgaNayetsudhIH // 11 // yondu zyate tatra samRddhamudakaM bhavet / jIvanakSatrakoSTheSu jalamastItyudAharet // 12 // tulokSanakakumbhAlimInakAlirAzayaH / jalarUpAstadudaye jalamastIti nirdizet // 13 // tanasthau zukracandrau cedasti tatra bahUdakam / khudhajIvodaye tana kiJcijalamitIrayet // 14 // etAn rAzIn prapazyanti yadi zanyarkabhUmijAH / For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 shaan-prdiipikaa| jalaM na vidyate tatra phaNidraSTe bahUdakam // 15 // adhastAdudayArUDhe tacchadro copari sthite / jalagrahayute dRSTe adhastAtsyAvadhojalam // 16 // ucca dRSTe grahe rAzau uccamevodakaM bhavet / UrdhvAdhasthalayoH popAH tiSThanti yadi nodakam // 17 // adhojalaM catuHsthAne nAdhastAdyAgamaM vadet / dazame navame barSe kecidAhurmanISiNaH // 18 // jalAjalagrahavazAt jalanirNayamAdizet / kendraSu tiSTatazcandro jIvo yadi zubhodakam // 16 // candrazukrayute kendra parvate'pi jalaM bhavet / . candrasaumyayute kendra jIrNa syAllavaNodakam // 20 // prArUDhAtkendrake candra pariSyAdibhirItite / adhojalaM tato'gAdhaM pUrvoktagraharazmibhiH // 21 // zukraNa saumyayuktena kaSAyajalamAdizet / kanyAmithunagaH saumyo jalaM.syAdantarAlakam // 22 // bhAskare kSArasalilaM pariveSaM dhanuryadi / rAhuNA saMyute mande jalaM syAdantarAlakam // 23 // bRhaspatau rAhuyute pASANo jAyatetarAm / zukra candrayute rAho agAdhajalamedhate // 24 // arkasyonnatabhUmiH syAt pASANA knnttksthlii| nAlikerAdipuMnAgapUgayuktA kSamA guroH // 25 // zukrasya kadalI vallI budhasya panasaM vadet / ballikA ketakI rAhoriti jJAtvA vadedbudhaH // 26 // zanirAhRdaye kASThoragavalmIkadarzanam / svAmidRSTiyute vApi svakSetramiti kIrtayet // 27 // anyaiH yukta'thavA dRSTe parakIyasthalaM vadet / iti kuupkaannddH| isa kANDa kA zlokakrama "bhavana" kI prati ke anukUla hai| For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| atha senaakaannddH| senasyAgamanaM vakSye zatrorAgamanaM tathA / carodaye carArU pApAH praJcamagA yadi // 1 // senAgamanamastIti kathayecchAstravittamaH / catuSpAdudaye jAte yugme rAbhyudayo'pi vA // 2 // lagnasyAdhipatau vakra senA prtinivrtte| ArUDhAdudayAH kumbhakulIrAlijhaSA yadi // 3 // carodaye carArUDhe bhaumArkiguravo yadi / caturtha kendra balino yadi senA nivartate // 4 // tiSThanti yadi pazyanti senA yAti mhttraa| ArUDhe svAmimitroccAhayukta 'tha vIkSite // 5 // sthAyino vijayaM bra yAt yAyinazca parAjayam / evaM cho vizeSo'sti viparIte jayo bhavet // 6 // zrArUDhe balasaMyukta sthAyI vijayamApnuyAt / yAyI vijayamApnoti chatre balasamanvite // 7 // ArUDhe nIcaripubhimra hairyukta'tha viikssite| sthAyI paragRhItasya chana'pyevaM viparyaye // 8 // zubhodaye tu pUrvAhna yAyino vijayobhavet / zubhodaye tu sAyAhna sthAyI vijayamApnuyAt // 6 // chanArUDhAdaye vApi puMrAzau pApasaMyute / tatkAle pRcchatAM sadyaH kalaho jAyate mahAn // 10 // pRSThodaye tathArUDhe pApairyukta 'tha viikssite| dazame pApasaMyukta catuSpAdudye'pi vA // 11 // kalaho jAyate zIghra sandhiH syaacchubhviikssite| dazamAdAziSaTkeSu zubharAziSu cet sthitAH // 12 // sthAyano vijayaM brUyAt tava cendriyorjayam / pApagrahayute tadvanmizre sandhiH prajAyate // 13 // ubhayatra sthitAH pApAH balavantaH samo jayaH / turyAdirAzibhiSaDbhirAgatasya phalaM vadet // 14 // (tadanya rAzibhiH SaDbhiH sthAyinaH phalamAdizet ) For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaa-nprdiipikaa| evaM prahasthitivazAt pUrvavat kthyedbudhH| prahodaye vizeSo'sti zanyA gArakodaye // 15 // Agatasya jayaM brUyAt sthAyino bhaMgamAdizet / budhazukrodaye sandhiH jayI sthAyI gurudaye // 16 // paMcaSaTlAbharispheSu tRtIye'rkiH sthito yadi / AgataH strIdhanAdIni hRtvA vastUni gacchati // 17 // dvitIye dazame sauriH yadi senosamAgamaH / yadi zukrasthitaH SaSThe yogyasandhirbhaviSyati // 18 // caturthe paJcame zukro yadi tiSThati tatkSaNAt / strIdhanAdIni vastUni yAyI dattvA prayAsyati // 19 // saptame zukrasaMyukta sthAyI bhavati durlabhaH / navASTasaptasahajAn vinAnyatra kujo yadi // 20 // sthAyI vijayamApnoti parasenAsamAgame / candra SaSThe sthito vApi parasenAsamAgamaH // 21 // caturthe paJcame candra yadi sthAyI jayI bhavet / tRtIye paJcame bhAnuH yadi senAsamAgamaH // 22 // mitrasthAnasthitaH sandhi!cet sthAyI jayo bhavet / caturthe vittadaH sthAyI rise tu sthAyino mRtiH // 23 // udayAt sahaje saumye dvitIye yadi bhAskaraH / sthAyino vijayaM brUyAt vyatyaye yAyino jayam // 24 // sasaumye bhAskare yukta samaM yuddha vdedbudhH| lagnAtpaJcamage saumye yAyI bhavati cArthadaH // 25 // dvitristhe somaje yAyI vijayI bhavati dhruvam / dazamaikAdaze risphe sthAyI vijayameSyati // 26 // arkalAbhasthite yAyI hatazastraH sbaandhvH| zatru nIcasthita sUrye sthAyino bhaGgamAdizeta // 2 // udayAtpazcame bhrAtRvyayeSu dhiSaNo yadi / yAyI bhaMgaM samAyAti dvitIye sandhirucyate // 28 // dazamaikAdaze jIvo yadi yAtyarthado bhvet| candrAdityau samasthAne sandhiH syAttiSThato yadi // 26 // For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| viparIteSu yuddha syAt bhAnau dvAdazake vidhau / tatra yuddha na. bhavati zAstra jJAnapradIpake // 30 // cararAzisthite candra cararAzyudaye'pi vA / AgatArehi sandhAna viparIte viparyayaH // 31 // yugmarAzigate candra yugmarAzyudaye'pi vaa| ardhamArga samAgatya senA pratinivarvate // 32 // siMhAdyA rAzayaH SaT ca sthAyino bhaaskraatmkoH| pharkAtrimAH SaT ca yAyinazcandrarUpiNaH // 33 // svAyI yAyI krameNaivaM brUyAdgrahavazAt phlm| iti senaakaannddH| atha yaatraakaannddH| yAtrAkANDaM pravakSyAmi sarveSAM hitakAMkSayA / gamanAgamanaJcaiva lAbhAlAbhau zubhAzubhau // 1 // vicArya kathayedvidvAn pRcchatAM zAstravittamaH / mitrakSetrANi pazyanti yadi minagrahAstadA // 2 // mitrasyAgamanaM brUyAt nIvAnIcagrahA yadi / nIcAya gamanaM brUyAt ucca nuccagrahANi ca // 3 // svAdhikAgamanaM ba yAt purAzi puMgrahA yadi / puruSAgamanaM brUyAt strIrAzi strIgrahA yadi // 4 // strINAmAgamanaM brUyAdanyeSvevaM vicArayet / cararAbhyudayArUDhe tattadgrahavilokane // 5 // tattadAzAsu gacchanti pRcchatAM zAstranirNayaH / sthirarAbhyudayArUDhe zanyAGgArakAH sthitAH // 6 // athavA dazame vA ced gamanAgamane na ca / zukrasaumyendujIvAzca tiSThanti sthirarAziSu // 7 // vidya te sveSTasiddhayartha gamanAgamane tathA / sthitiprazne sthiti brayAnmastakodayarAziSu // 8 // For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAna-pradIpikA pRSThodaye tu gamanaM krameNa zubhadaM vadet // 6 // dvitIye ca tRtIye ca tiSThanti yadi puMgrahAH / tridinAtpatrikAyAti dUto vA preSitasya ca // 10 // lagnArtha sahajavyomalAbheSvinduzabhArgavAH / tiSThanti yadi tatkAle cAvRttiH proSitasya ca // 11 // zubhadRSTe zubhayute jIve vA kendramAgate / budhajIvau trikoNe vA proSitAgamanaM vadet // 12 // caturthe dvAdaze vApi tiSThanti cecchubhagrahAH / patrikA proSitAdvArtA samAyAti na saMzayaH // 13 // SaSThe vA paJcame vApi yadi pApagrahAH sthitaaH| proSito vyAdhipIDArtha samAyAti na saMzayaH // 14 // cApokSachAgasiMheSu yadi tiSThati candramAH / cintitastattadAyAti caturtha cettadAgamaH // 15 // svozvasvartaSu tiSThanti shukrjiivendusomjaaH| prayANAgamanaM brUyAt tattadAzAsu sarvadA // 16 // grahAH svakSetramAyAnti yAvattAvatphalaM vadet / prahagRhaM praviSTe vA pRSThato'pi prahaM gataH // 17 // caturthAntAntAragataH mArgamadhye phalaM vadet / madhyAntaragatervAcyaM gajadeze zubhAvaham // 18 // zubhagrahavazAtsaukhyaM pIr3AM pApagrahairvadet / saptamASTamayoH pApAstiSThanti yadi ca grahAH // 1 // proSito hRtasarvasvastauva maraNaM vrajet SaSThe pApayute mArgagAmI baddho bhaviSyati // 20 // jalarAzisthite pApe cireNAyAti cintitH| iti jJAtvAvadeddhImAn zAstra jJAnapradIpake // 21 // iti yaatraakaannddH| For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaan-prdiipikaa| B atha vRSTikANDaH / jalarAziSu lagneSu jalagrahanirIkSaNe / kathayevRSTirastIti viparIte na varSati // 1 // jalarAziSu zukrandU tiSThato vRSTiruttamA / jalarAziSu tiSThanti zukrajIvasudhAkarAH // 2 // prArUDhodayarAzI cet pazyantyadhikavRSTayaH / ete svakSetramuccaM vA pazyanti yadi kendrabham // 3 // tricaturdivasAdantarmahAvRSTirbhaviSyati / lagnAccaturtha zukrasyAttahine vRSTiruttamA // 4 // kSatre pRSThodaye jAte pRSThodayagrahekSite / tatkAle parivezadidRSTe vRSTirmahaptarA // 5 // kendraSu mandabhaumazarAhavo yadi sNsthitaaH| vRSTirnAstIti kathayethavA caNDamArutaH // 6 // pApasaumyavimitraizca alpavRSTiH prjaayte| cApasthau mandarAhU cet vRSTirnAstIti kIrtayet // 7 // zukrakArmukasandhizceddhArAvRSTirbhaviSyati / iti vRssttikaannddH| atha arykaannddH| uccana dRSTe yukta vAtyaya' vRddhirbhaviSyati / nIcena yukte dRSTe vA syAdarzAkSaya IritaH // 1 // mitrasvAmivazAt saumyAmitra jJAtvA vadetsudhIH / zubhagrahayute vRddhirazubhairaryanAzanam // 2 // pApagrahayute dRSTe tvaya'vRddhikSayo bhavet // iti agekaannddH| For Private and Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 shaan-prdiipikaa| atha naukaannddH| jalarAziSu lagneSu zukrajIvendavo yadi / potasyAgamanaM brU yAdazubhazcenna siddhayati // 1 // prArUDhachatralagneSu vIkSiteSvazubhagrahaiH / potabhaMgo bhavennIcazatru bhirvA tathA bhavet // 2 // pRSThodayagraharlagne saMdRSTe nauvajetsthalam / tadgrahe tu yathA dRSTe tathA naudarzanaM vadet // 3 // cararAzyudaye chatro dUramAyAti naustthaa| caturthe paJcame candro yadi nauH zIghrameSyati // 4 // dvitIye vA tRtIye vA zukrazcennausamAgamaH / anenaiva prakAreNa sarva vIkSya vadedbudhaH // 5 // iti naukaannddH| iti jJAnapradIpikAnAma jyotiSazAstram sampUrNam / For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna- pradIpikA ( jyotiSazAstram ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrImaduvIra jinAdhIzaM sarvajJaM trijagadgurum / prAtIhAryASTakopetaM prakRSTaM praNamAmyaham // 1 // tralokyanAyaka, sarvajJa, azoka vRkSAdi ATha prAtihAryoM se yukta, prakRSTa zrImahAvIra - svAmI ko maiM praNAma karatA hU~ / sthityutpattivyayAtmIyAM bhAratImAhitI satIm / atipUtAmadvitIyAmaharnizamabhiSTuve // 2 // sthiti, utpatti aura pralayasvarUpiNI, pUjyA satI, atyanta pavitra aura advitIya zrIjinavANI devI ko maiM ( granthakAra ) rAtadina stuti karatA hU~ ! jJAnapradIpakaM nAma zAstraM lokopakArakam / praznAdarza pravakSyAmi pUrvazAstrAnusArataH // 3 // pahale ke kahe hue zAstroMke anusAra loka ke upakAraka jJAnapradopikA nAmaka praznataMtra ke Adarza zAstra ko kahUMgA / bhUtaM bhavyaM vartamAnaM zubhAzubhanirIkSaNam / paMcaprakAramArga ca catuSkendravAvalam // 4 // AruDachatravargaM cAbhyudayAdibalAbalam / kSetraM dRSTiM naraM nArIM yugmarUpaM ca varNakam // 5 // mRgAdinararUpANi kiraNAnyojanAni ca / AyUrasodayAdyaJca parIkSya kathayed budhaH // 6 // For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAna- pradIpikA | bhUta, bhaviSya, vartamAna, zubhAzubha dRSTi, pA~ca mArga, cAra kendra, balAbala, ArUr3ha, chatra, varga, udaya bala, astabala, kSetra, dRSTi, nara, nArI, napuMsaka, varNa, mRga tathA nara Adi rUpa kiraNa, yojana. Ayu, rasa, udaya Adi kI parIkSA karake buddhimAna ko phala kahanA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir carasthirobhayAn rAzIn tatpradezasthalAni ca / nizAdivasa saMdhyAva kAladezasvabhAvataH // 7 // cara, sthira, dvisvabhAva rAziyA~, unake pradeza, dina, rAta, sandhyA kA kAlAdeza, rAziyoM kA svabhAva; - dhAtumUlaM ca jIvaM ca naSTaM muSTiM ca cintanam / lAbhAlAbhaM gadaM mRtyuM bhuktaM svapnaM ca zAkunam // 8 // dhAtu, mUla, jIva, naSTa, muSTi, lAbha, hAni, rAga, mRtyu, bhojana, zayana aura zakuna sambandhI prazna, jAtakarmAyudhaM zalya kopaM senAgamaM tathA / saridAgamanaM vRSTimadhyaM nausiddhimAditaH // 6 // -- janma, karma, astra, zalya (haDDI), kopa, senA kA Agamana, nadiyoM kI bAr3ha, varSA, avarSaNa, naukAsiddhi Adi, krameNa kathayiSyAmi zAstre jJAnapradAM pake / ina bAtoM ko isa jJAnapradIpaka zAstra meM kramazaH kahUMgA / ityupodghAtakANDa: atha vakSye vizeSeNa grahANAM mitranirNayam // 10 // aba grahoMkI maitrI kA varNana kareMge / bhaumasya mitre zukrajJau bhRgorjJArA rkimaMtriNaH / Adityasya gururmitraM zanairvidugurubhArgavAH // 1 // bhAskareNa vinA sarve budhasya suhRdastathA / candrasya mitra jIvajJau mitravargamudAhRtam // 2 // For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJApa-pradIpikA / maMgala ke mitra zukra aura budha, zukra ke budha, maMgala, zani aura bRhaspati sUrya ke bRhaspati, zani ke budha, bRhaspati aura zukra, budha ke mitra sUrya ko chor3a kara sabhI tathA candramA ke mitra bRhaspati aura budha haiM / siMhasyAdhipatiH sUryaH karkaTasya nizAkaraH / meSavRzcikayorbhImaH kanyAmithunayorbudhaH // 3 // dhanumInayomaMtrI tulAvRSabhayobhRguH / zanirmakarakuMbhayozca rAzInAmadhipA ime // 4 // siMha rAzi kA svAmI sUrya, karka kA candramA meSa vRSa kA maMgala, kanyA aura mithuna kA budha, dhanu aura mIna kA vRhaspati, tulA aura vRSa kA zukra, makara aura kuMbha kA svAmI zani haiM / dhanurmithunapAThInakanyokSANAM zaniH suhRt / ravizcApAntyayorAraH tulAyugmokSayoSitAm // 5 // dhanu, mithuna, mIna, kanyA, vRSa rAziyoM kA mitra zani hai| dhanu mIna kA mitra ravi hai / tulA, mithuna, vRSa aura kanyA kA mitra maMgala hai | kodaNDamInamithuna kanyakAnAM zazI sudRt / budhasya cApanakAlikAyaijokSatulAghaTAH ||6|| dhanu, mIna, mithuna aura kanyA kA mitra candramA hai / dhanu, makara, vRzvika, karka meSa, vRSa, tulA aura kuMbha kA mitra budha hai / kriyAmithuna kodaNDakuMbhAlimakarA bhRgoH / guroH kanyA tulA kuMbhamithunokSamRgezvarAH // 7 // rAzimaitraM grahANAM ca maitramevamudAhRtam / meSa, mithuna, dhanu, kuMbha vRzcika, makara kA mitra zukra tathA kanyA, tulA, kuMbha, mithuna, vRSa, aura makara kA mitra guru hai / isa prakAra rAzi aura grahoM kI maitrI batAI gayI haiN| sUryendroH paridhairjIvA dhUmajJazanibhoginAm // 8 // zakracApakujaiNAnAM zukrasyoccAstvajAdayaH / For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / sUrya kA meSa, candramA kA vRSa, paridhi kA mithuna, vRhaspati kA karka, dhUmakA siMha, budha kA kanyA, zani kA tulA, rAhu kA vRzcika, indra dhanu kA dhana, maMgala kA makara, ketukA kumbha aura zukra kA mIna yaha ucca rAziyAM kramase hotI haiM / atyuccaM darzanaM vahnirmanuyuka yuk ca tithIndriyaiH // 6 // saptaviMzatikaM viMzadabhAgAH saptagrahAH kramAt / sUrya meSa meM daza aMza para, candramA vRSa meM 3 aMza para, maMgala makara meM 28 aMza para, budha kanyA meM 15 aMza para, vRhaspati karka meM 5 aMza para, zukra mIna meM 27 aMza para, aura zani tulA meM 20 aMza para ucca ke hote haiN| budhasya vairI dina candrAdityo bhRgorarI // 10 // bRhaspate ripubhaumaH zukrasomAtmajau vinA / zanezca ripavaH sarve teSAM tattadugrahANi ca // 11 // kAverI sUrya, zukra ke zatru sUrya aura candra, bRhaspati ke maMgala, zani ke zatru budha, zukra ko chor3akara sabhI graha hai 1 vervaNigalistvindoH kulIroM'gArakasya ca / budhasya mIno'jaH saureH kanyA zukrasya kathyate // 12 // surAcAryasya makarastyeteSAM nIcarAzayaH / ravi kI nIca rAzi tulA, candramA kI vRzcika, maMgala kI karka, budha kI mIna, vRhaspati kI makara, zukra, kI kanyA aura zani kI meSa nIca rAzi hai / rAho payugazakradhanuSkeNa mRgezvarAH // 13 // parivezasya kodaNDaH kuMbho dhUmasya nIcabhUH / mitrastulA nakrakanyAyugma cApajhaSAstvaheH ||14|| kuMbhakSetramaheH zatruH kulIze nIcabhUH kriyAH / rAhu kA vRSa, indradhanukA siMha, parivezakA dhanu dhUmra kA kumbha ye nIca rAziyA~ hotI haiN| rAhu ke liye tulA makara kanyA mithuna dhanu aura mIna ye mitra rAziyAM hotI hai aura kuMbha rAzi zakta rAzi kahI jAtI hai tathA karka meSa ye nIca rAziyAM hotI haiM / For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna- pradIpikA / udayAdicatuSkaM tu jalakendramudAhRtam // 15 // taccaturthaM cAstamayaM tattUyaM viyaducyate tattumudayaM caiva catuSkendramudAhRtam // 16 // 1 lagna se cauthe sthAna ko jalakendra kahate haiM / caturtha sthAna se jo sthAna cauthe haiM use astama kahate haiM / saptama sthAna se caturtha sthAna ko 'viyat' yAnI dazama kahate haiM usase bhI cauthe ko udaya yA lagna kahA jAtA hai| ye cAroM sthAna kendra kahe jAte haiM / I cintanAyAM tu dazame hibuke svapnacintanam / chatre muSTiM cayaM naSTamAtyezcArudato'pi vA // 17 // cintA ke kArya meM dazama sthAna se aura svapnacintana meM caturtha sthAna se tathA chatra muSTi vRddhi naSTapApti ityAdi bAtoM kA jJAna lagna se hotA hai / cApokSakarkinakAste pRSThodayarAzayaH / tiryagadinabalAH zeSA rAzayo mastakodayAH || 18 || dhanu, vRSa, karka, makara - ye rAziyA~ pRSThodaya haiM / aura divAlI arthAt siMha, kanyA, tulA, vRzcika aura kuMbha ye zIrSodaya haiN| zeSa rAziyA~ bhI zIrSodaya haiM (vRhajjA taka ke anusAra mIna aura mithuna ubhayodaya haiM / ) arkAGgArakamandAstu santi pRSThodayA grahAH / rAhujIvabhRgujJAzca grahAH syurmastakodayAH // 16 // udyatastiryagevenduH ketustatra prakIrtitaH / sUrya, maMgala aura zani pRSThodaya graha, rAhu, bRhaspati, zukra aura budha mastakodaya tathA ketu aura caMndra tiryagudaya graha haiM / udaye balinau jIvabudhau tu puruSau smRtau // 20 // ante catuSpadau bhAnubhUmijau balinau tataH / caturthe zukazazinau jalarAzau balottarau // 21 // raat aort cAste kITakAzca bhavanti hi / For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaan-prdiipikaa| budha aura vRhaspati puruSa graha haiM aura lagna meM balavAna hote haiN| sUrya aura maMgala catuSpada graha haiM aura anta meM balavAn hote haiN| zukra aura candra jalacara hai aura caturtha tathA jala rAzi meM ( karka mIna , balavAna hote haiN| zani aura rAhu kITa graha haiM aura asta yAnI saptama meM balavAna hote haiN| yugmakanyAdhanuHkuMbhatulA mAnuSarAzayaH // 22 // antyodayau mInamRgau anye tattatsvabhAvataH / mithuna, kanyA, dhanu, kumbha aura tulA ye manuSya rAzi haiM / makara aura mIna antyodaya rAzi haiN| zeSa apane apane svabhAva ke anusAra haiN| catuSpAdau meSavRSau siMhacApau bhavaMti hi // 23 // kulIzAlI bahupAdau prakSINo mRgamInabhau / dvipAdAH kuMbhamithunatulAkanyA bhavaMti hi // 24 // meSa, vRSa, siMha aura dhanu ye vatuSpada, karka aura vRzcika ye bahupAda, makara aura mIna ye kSoNa-pAda tathA kuMbha, mithuna, tulA aura kanyA ye dvipAda rAzi haiN| dvipAdA jovavitzukrAH zanyaprAzcatuSpadAH / zazisapau bahapAdau zanisaumyau ca pakSiNau / / 25 / / zanisau jAnugatI padabhyAM yAntItare grahAH / bRhaspati budha zukra inakI dvipada saMjJA hai tathA zani sUrya maMgala ina grahoM kI catuSpada saMzA kahI gaI hai, candramA rAhu ye bahupada tathA zani budha ye pakSisaMjJaka kahe jAte haiM, zani aura rAhu kI jAnu gati hotI hai aura ina se bhinna graha paira se calate haiM / udIyate'javIthyAM tu catvAro vRSabhAdayaH / / 26 / / yugmavIthyAmudIryante catvAro vRshcikaadyH| ukSavIthyAmudoryante mInameSatulAstriyaH // 27 // vRSa, mithuna, karka, siMha ye meSa-vIthI meM; vRzcika, dhana makara aura kuMbha mithuna-vIthI meM; aura mIna, meSa tulA aura kanyA, vRSa vIthI meM kahe gaye haiN| For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir baan-prdiipikaa| rAzicakra samAlikhya prAgAdi vRSabhAdikam / pradakSiNakramaNava dvAdazArUDhasaMjJitam // 28 // vRSazcaiva vRzcikasya mithunasya zarAsanam / makarazca kulIzasya siMhasya ghaTa ucyate // 26 // monamtu kanyakAyAzca tulAyA meSa ucyate / rAzicakra likha kara usameM pUrvAdi krama se vRSAdi gaziyoM ko likhe| vRSa ke dAhine mithuna aura mithuna ke dAhine kaka ityaadi| isa para se krama se ArUr3ha isa prakAra smjhe| vRSa kA vRzcika, mithuna kA dhanu, karka kA makara, siMha kA kuMbha, kanyA kA mIna aura tulA kA mess| pratisUtravazAdeti parasparanirIkSitAH // 30 // gaganaM bhAskaraH prokto bhUmizcandra udAhRtaH / graha eka sUtrastha eka dUsare ko dekhate haiN| sUrya ko AkAza aura bhUmi ko candramA samajhanA caahiye| pumAn bhAnuvadhUzcaMdraH khacakapaNavAdibhiH // 31 // bhUcakadehazcandraH sthAditi zAstravinizcayaH / sUrya puruSa graha, candramA strI graha, sUrya svacakra aura candramA bhUmicakra deha kahA jAtA hai, yaha nirNaya zAstra kA nirNaya haiN| kheH zukaH kujasyAkaH gurArindurahirviduH // 32 // udayAdikameNaiva tattatkAlaM vinirdizet / sUrya ke liye zuka, maGgala ke liye sUrya, vRhaspati ke liye candramA aura gahu ke liye vudha lagnAdi krama se tAtkAlika ArUr3ha hote haiM, aisA Adeza krnaa| ityArUDhachatrAH praSTurArUDhabhaM jJAtvA tadavidyAmavalokya ca / ArUDhAdyAvati vidhistAvatI rudayAdikA // 1 // For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 8 jJAna- pradIpikA / pUMchane vAle kI ArUr3ha rAzi kA jJAna kara ke phira usakI vidyA kA jJAna karanA cAhiye, ArUr3ha para se udaya Adi kA yathokta phala kahanA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadrAzicchatramityukta zAstra jJAnapradIpake / ArUDhAM bhAnugAM vIthIM parigaNyodayAdinA ||2|| isI ko isa zAstra meM rAzi chatra kahate haiM / lagna ( udaya ) se sUrya ko jAne vAlI vIthI kI gaNanA karake tAvatA rAzinA chatramiti kecit pracakSate / jitanI rAzi Aye usI ko chatra kahate haiM- aisA kisI kisI kA matA hai / meSasya vRSabhaM chatraM meSacchatraM vRpasya ca // 3 // yugmakarkaTasiMhAnAM meSacchatramudAhRtam / kanyAyAzca paraM chatraM tulAyA vRSabhastathA // 4 // vRSabhasya yugacchatraM dhanuSo mithunaM tathA / nakasya mithunacchatram mepaH kuMbhasya kIrtitam // 5 // mInasya vRSabhacchatraM chatramevamudAhRtam / meSa kA chatra vRSa, vRSa kA meSa, mithuna, kaka aura siMha kA meSa, kanyA aura tulA kA meSa, vRzcika aura dhanu kA mithuna, makara kA bhI mithuna, kuMbha kA meSa aura mIna kA vRSa chatra rAzi hai| udayAt saptame pUrNa ardha pazyetikoNabhe // 6 // caturastre tripAdaM ca dazame pAdaeva ca // apane se saptama sthAnIya graha ko graha pUrNa dRSTi se dekhatA haiM, caturastra kA artha kendra haiN| para, yahAM kevala caturtha mAtra se tAtparya hai / tIna caraNa se trikoNa ( 5, 6, ) 1 bhASA yAnI do caraNa se aura dazama ko eka hI caraNa se dekhatA hai / ko ekAdaze tutoye ca padArdhaM vIkSaNaM bhavet // 7 // gyArahaveM aura tIsare sthAna ko graha Adhe caraNa se dekhatA haiM / For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdopikaa| ravIndusitasaumyAstu balinaH puurnnviikssnne| ardhakSaNe surAcAryastripAdapAdArdhayoH kujaH / 8 // pAdekSaNe balI sauriH vokSaNe balamIritam / sUrya, caMdra, zukra aura budha pUrNa dRSTi meM balI hote haiM, vRhaspati Adho meM, maMgala tripAda aura arddha meM tathA zani pAda dRSTi meM balI hote haiM -aisA dRSTibala kahA gayA hai| tiryaka pazyanti tiryaJco manuSyAH samadRSTayaH // 6 // Urddha vekSaNe patrarathAH adhonetraM sriistRpH| tiryag yoni ke graha tirache dekhate haiM, manuSyasaMjJaka graha samaSTi arthAt sAmane dekhane vAle hote haiN| patraratha Upara kI ora dekhate haiM aura sarIsRpa saMjJaka graha nIce dekhate haiN| grahoM kI isa prakAra kI saMjJAyeM pahale hI batA dI gayo haiM / anyo'nyAlokitau jIvacandrau Urddha vekSaNo raviH // 10 // pazyatyaraH kaTAkSeNa pazyato'tha kviindujo| ekadRSTa yArkamandau ca grahANAmavalokanam // 11 // bRhaspati aura caMdra eka dUsare ko dekhate haiN| sUrya Upara ko dekhatA hai| maMgala; zukra aura budha kaTAkSa se dekhate haiM, sUrya aura zani eka dRSTi se dekhate haiM -isa prakAra grahoM kA avalokana hai| meSaH prAcyAM dhanuHsiMhAvagnAvukSazca dkssinne| mRgakanye ca naiRtyAM mithunaH pazcime tathA // 12 // vAyubhAge tulAkumbhau udIcyAM karka ucyate / IzabhAge'limInau ca naSTadravyAdisUcakAH // 13 // naSTa dravyAdi ke sUcana ke liye rAziyoM kI dizAyeM isa prakAra haiN| meSa pUrva, dhanu aura siMha agni koNa, vRSa dakSiNa, makara aura kanyA naiRtya koNa meM; mithuna pazcima, tulA, kuMbha vAyavya koNa, karka uttara tathA vRzcika aura mIna IzAna meN| akezukrArarAkicandrajJaguravaH kramAt / pUrvAdInAM dizAmIzAHkramAnnaSTAdisUcakAH // 14 // sUrya, zukra, maMgala, rAhu, zani, caMdramA, budha aura bRhaspati ye graha kramazaH pUrvAdidizAmoM ke svAmI haiN| For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / meSayugmadhanuH kumbhatulA siMhAzca pUruSAH / rAzayo'nye striyaH proktA grahANAM bheda ucyate // 15 // meSa, mithuna, dhanu, kuMbha, tulA aura siMha ye puruSarAziyA~ haiM bAko strIrAzi | pumAnso'rkAraguravaH zukrandubhujagAH striyaH / mandajJaketavaH klIer grahabhedAH prakIrtitAH || 16 || grahoM meM sUrya, maMgala, bRhaspati, ye puruSagraha, zuka, caMdra aura rAhu strIgraha tathA zani budha 'aura ketu ye klIva graha haiM / tulA kodaNDamithunA ghaTayugmaM narAH smRtAH / ekAkinau meSasiMho vRSakarkAlikanyakAH ||17|| ekAkinaH striyo proktAH stroyugmau sakarAntimo / ekAkino'rkendukujAH zukrajJArkAhimantriNaH || 18 || ete yugmagrahAH proktAH zAstra jJAnapradIpake / tulA, dhanu, mithuna, kuMbha, mithuna (?) ye puruSagraha haiM, mepa siMha ye ekAkI puruSa haiN| vRSa pharka vRzcika kanyA ye ekAkI strIrAzi haiN| makara aura mIna ye stroyugma kahe jAte haiM / sUrya candramA maMgala ye ekAkI graha haiM aura zuka budha zani rAhu bRhaspati ye grahayugma graha ke nAma se isa jJAna pradIpaka meM kahe gaye haiM / viprAH kalimInAzca dhanuH siMha kiyA (2) nRpAH // 16 // vaizyAH : zudrA nakokSakanyakAH / tulAyugmaghaTA karka, vRzcika, aura mIna ye brAhmaNa, dhanuH siMha aura mepa ye kSatriya, tulA mithuna aura kuMbha ye vaizya tathA vRSa makara aura kanyA ye zUdrarAziyA~ haiM / nRpau arkakujau vipro bRhaspatinizAkarau ||20|| budhA vaizyo bhRguH zUdro nIcAvarkabhujaGgamau / grahoM meM bhI sUrya maMgala kSAtraya, vRhaspati aura caMdra brAhmaNa, budha vaizya, zukra zudra bhaura zani tathA rAhu nIca haiN| For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| raktA: meSadhanuHsiMhAH kulIrokSatulAssitAH // 21 // kumbhAlimInAH zyAmAH syuH kRSNayugmAMganAmRgAH / meSa, dhanu aura siMha ye lAla, karka, vRSa aura tulA ye sapheda, kuMbha vRzcika aura mona ye zyAma tathA mithuna kanyA aura makara ye kRSNa varNa ke haiM / zukaH sitaH kujo raktaH piGgalAGgo bRhaspatiH // 22 // budhaH zyAmaH zazI zvetaH raktaH sUryo'sitaH zaniH / rAhustu kRSNavarNaH syAt varNabhedA udAhRtAH // 23 // zukra kA varNa zveta, maMgala kA lAla, guru kA piMgala, budha kA zyAma, caMdrakA zveta, sUrya kA lAla, zani kA kRSNa, rAhu kA varNa kAlA hai| caturana ca vRttaM ca lazAmadhyaMtrikoNataH / dIrghavRttaM tathASTAstra caturastrAyataM tathA // 24 // dIrghAyete kramAdete sUryAyAH kramazo matAH / sUrya Adi nava grahoM kA svarUpa kramazaH isa prakAra hai---caukonA, vRttAkAra, vIca meM patalA, tribhuja, dIrghavRtta ( aMDAkAra ) aSTabhu, caukonA Ayata aura lNdhaa| paJcakaviMzayo dRSTI navadika ghoDazAbdhayaH // 25 // bhAskarAdigrahANAM ca kiraNAH parikIrtitAH / 5, 21, 2, 6. 10, 16 aura 4 ye kramazaH sUryAdi grahoM kI kiraNeM haiN| vasu rudrAzca rudrAzca vahniSaTkaM caturdazam // 26 // vizvAzA zatavedAzca catustriMzadajAdinA / kulIrAjatulAkumbhakiraNo vasusaMkhyayA // 27 // mithunokSagANAM ca kiraNA RtusNrvyyaa| siMhasya kiraNAH sapta kanyAkArmakayostathA // 28 // catvAro vRzcikasyoktAH saptaviMzat jhaSasya ca / 8, 11, 11, 3, 6, 14, 13, 10 100, 4, 4 aura 30 ye saMkhyAyeM kramazaH meSAdi rAziyoM kI kiraNoM kI dyotaka hai| kisI ke mata meM pharka, meSa tulA aura kuMbha inakI For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 jJAnapradIpikA / kiraNoM kI saMkhyA 8 haiM / mithuna RRSa aura makara ko 6, siMha kanyA aura makara kI * vRzcika kI 4 aura mIna kI kiraNasaMkhyA 27 haiM / saptASTazaravahnayadrirudrayugdhAdhiSaDvasu // 26 // saptaviMzatisaMkhyAJca meSAdInAM pare viduH / kucha AcArya aisA bho mAnate haiM ki meSAdi rAziyoM kI saMkhyA kramazaH, 7 853 7 1124 4 68 aura 27 ye haiM / kujenduzanayo hrasvA dIrghA jIvabudhoragAH ||30|| ravizukrau samau proktau zAstra jJAnapradIpake / maMgala candramA aura zani ye hrasva, vRhaspati budha rAhu ye laMbe kadake tathA sUrya zukra ye samAna kadake isa jJAnapradIpaka meM kahe gaye haiM / AdityazanisaumyAnAM yojanaM cASTasaMkhyayA // 31 // zukrasya SoDazoktAni gurozca navayojanam / sUrya, zani aura budha inake yojana kI saMkhyA 8 hotI hai| zukra kI yojana saMkhyA 16 aura guru kI nava hai / bhUmijaH SoDazavayAH zukraH saptavayAstathA // 32 // viMzadvayAzcandrasutaH gurustriMzadvayAH smRtaH / zazAMkaH saptativayAH paJcAzad bhAskarasya vai // 33 // zanaizvarasya rAhozca zatasaMkhyaM vayo bhavet / maMgala kI avasthA 16 varSa kI, zukra ko sAta kI, budha kI bIsa ko, guru kI tIsa kI, candramA kI sattara kI, sUrya kI pavAsa kI, zani aura rAhu kI avasthA sau varSa kI hai| titau zanaizcaro rAhuH madhurastu bRhaspatiH ||34|| amlaM bhRgurvidhuH kSAraM kujasya krUrajA rasAH / taraH (?) somaputrasya bhAskarasya kaTurbhavet ||35|| zani aura rAhu tikta, vRhaspati madhura, zukra amla, maMgala khArA, budha kasailA aura ravi kaTu graha haiN| For Private and Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAnapradIpikA / vRSasiMhAlikuMbhAzca tiSThanti sthirarAzayaH / karkina tulAmeSAzcaranti cararAzayaH // 36 // yugmakanyAdhanurmInarAzayo dvisvabhAvataH / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vRSa, siMha, vRzcika aura kuMbha ye sthira rAziyA~ haiM / karka, makara, tulA aura meSa ye cara rAziyAM haiN| mithuna kanyA dhanu aura mIna ye dvisvabhAva haiM / dhanuSavanaM proktaM kanyakA mithunaM pure // 37 // harirgirau tulAmInamakarAH salileSu ca / dhanu aura meSa inakA sthAna vana hai, kanyA aura mithuna kA grAma, siMha kA parvata aura tulA mIna aura makara kA sthAna jala meM hai / nayAM kulIra: kulyAyAM vRSaH kuMbhaH payoghaTe ||38|| vRzcikaH kUpasalile rAzInAM sthitirIritA / vanakedArakodyAnakulyAdrivanabhUmayaH // 36 // ApagAdisaridvApi taTAkAH saritastathA / karka kA sthAna nadI meM, vRSa kA kulyA (kSudrajalAzaya ) meM kuMbha kA jala ke ghar3e meM, vRzcika kA sthAna kueM ke pAnI meM hai - yahI rAziyoM kI sthiti hai 13 vana, kyArI, bagIcA, kulyA ( kSadrajalAzaya ) parvata, vana, bhUmi jalAzaya yA nadI, tar3Aga ( tAlAva ) tathA nadiyA~ - jalakuMbhazca kRpazca naSTadravyAdi sUcakau // 40 // ghaTakakanyA yugmatulA grAme'jAlidhanurhariH / jala kuMbha, kUpa, ye Upara ke batAye anusAra sthAna naSTa vastu ke sUcaka haiN| kuMbha kanyA, mithuna aura tulA rAziyA~ gA~va meM vane cApi kulirokSanakramInA : jalasthitAH // 41 // vipine zanibhaumArki bhRgucandrau jale sthitau / For Private and Personal Use Only meSa, vRzcika, dhanu aura siMha vana meM tathA, karka vRSa, makara aura mIna ye jala meM rahate haiM / isI prakAra zani, bhauma aura sUrya bana meM, zuka aura caMdramA jala meM -
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 14 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / budhajIvau ca nagare naSTadravyAdi sUcakau // 42 // bhaume bhUmirjalaM kAvye zazino budhabhAginaH / budha aura bRhaspati nagara meM naSTa dravya ke sUcaka hote haiM / isI taraha maMgala ke balavAna hone para bhUmi, zukra ke balI hone para jala caMdramA aura budha ke balavAna hone para - niSkuTazcaiva raMdhazca gurubhAskarayornabhaH // 43 // maMdasya yuddhabhUmizca balottarakhage sthite ( 2 ) / gRhodyAna, bRhaspati se chidra, sUrya se AsamAna, zani ke balavAna hone para yuddha kI bhUmi- ye naSTa dravya ke sUcaka hote haiM / sUryArkArale bhUmau guruzukavale khage // 44 // caMdrasaumyavale madhye kaizvidevamudAhRtam / / sUrya, maMgala aura zani ke balavAn hone para bhUmi meM guru aura zukra ke balI hone para AkAza meM candramA aura budha ke balI hone para bIca - ye kinhIM kinhIM kA mata hai nizA divasasandhyAzca bhAnuyugrAzimAditaH // 45 // | cararAzivazAdevamiti kecitpracakSate / kucha loga cara, fter or facenta rAziyoM ke baza se rAta dina aura sandhyA kA kramazaH nirdeza karate haiM / graheSu balavAnyastu tadvazAddalamorayet // 46 // zarvarSaM tadarthaM syAdbhAnormAsadvayaM viduH / grahoM kA bala vicAra karate samaya jo balavAna ho usI ke anusAra usakA bala kahanA cAhiye / zani kA Der3ha varSa kAla haiM, sUrya kA do mAsa -- zukrasya pakSo jIvasya mAso bhaumasya vAsaraH || 474/4/ iMdormuhUrtamityuktaM grahANAM calatI vadet / zukra kA eka pakSa, vRhaspati kA eka mAsa, maMgala kA eka dina caMdramA kA eka muhUrta kAla hai| prazna vicArate samaya grahoM kA balAbala vicAra kara tadanusAra phala kahanA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| eteSAM ghaTikA proktA uccasthAnajuSAM kramAt // 4 // svagRheSu dinaM proktaM mitrame mAsamAdizet / yadi graha apane ucca ke hoM to ghaTikA, svagRho hoM to dina, mitra gRha hoM to mAsa kA Adeza karanA-- zatrusthAneSu nIceSu vatsarAnAhuruttamAH // 46 // . zatru gRhI hone para yA nIca rAzi meM hone para eka varSa hote haiM aisA uttamoM kA kahanA hai suuryaarjiivvicchRshnicndrbhujNgmaaH| prAgAdidikSu kramazazcareyuyomasaMkhyayA // 50 // prAgAdIzAnaparyantaM vArezAya tagA grahAH / sUrya, maMgala, vRhaspati, vudha, zukra, zani, caMdra rAhu ye ATha graha kramazaH pUrvAdi dizAoM ke svAmI hote hai| prabhAte prahare cAnye dvitIye'gnyAdikoNataH // 51 // evaM yAmyatRtIye ca krameNa parikalpayet / kucha logoM kI rAya meM dina ke ATha paharoM meM prathama prahara meM pUrva kI ora usI dina kA vAreza rahatA hai, dvitIya meM agni koNa meM usase dUsarA, tRtIya meM dakSiNa meM tIsarA isa prakAra se digoza rahate haiN| bhUtaM bhavyaM vartamAnaM vArezAdyA bhavaMti ca // 52 // tadine caMdrayuktakSa yAvadbhirudayAdikam / tAvadbhirvAsaraiH siddha kecidaMzAdhipAda viduH // 53 // ukta prakAra se bhUta bhaviSya aura vartamAna phala dyotaka vAreza hote haiN| prazna ke dina cAMdra nakSatra jitane aMzAdi se udita huA hai utane ho dina meM kArya siddha hotA hai| para dUsaroM ke mata se navamAMza ke svAmI ke aMzAdi para se ise nikAlate haiN| sArdhahinADiparyaMtamaMkalana pracakSate / prazne nizcitya ghaTikAH saardhdvighttikaaHkrmaat||54|| tadyathAkAlalagnatu tadA pUrvA dizA nyaset / tadvazAtpraSTurArUDhaM jJAtvA cArUDhakezcarAt // 55 // AruDhAdhipatiryatra prabhAte nssttnirgmH| For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / meSakarkitulAnakAH dhAturAzaya IritAH // 56|| kuMbhasiMhAlivRSabhAH zrUyaMte mUlarAzayaH / dhanurmonayukakanyA rAzayo jIvasaMjJakAH // 57 // meSa, karka, tulA aura makara ye dhAturAziyA~ haiM / kuMbha, siMha, mUlarAziyA~ haiM / dhanu, mIna, mithuna aura kanyA ye jIvarAziyA~ haiM I kujeMdusauribhujagA dhAtavaH parikIrtitAH / mUlaM bhRgurdinAdhIzau jIvau dhiSaNasaumyajau // 58 // vRzcika aura svakSetrabhAnuruccaMdro dhAturanyazca pUrvavat / svakSetrabhAnujo vallI svakSetradhAturindujaH // 56 // (1) isI prakAra maMgala, candramA, zani aura rAhu ye dhAtu graha, zukra aura sUrya mUla graha aura bRhaspati ye jova graha haiM / budha vRSa ye vizeSatA yaha hai ki, sUrya apane gRha kA, aura candramA ucca kA dhAtu hote haiN| zani svakSetra meM mUla aura 'budha svakSetra meM dhAtu hotA haiM, zeSa graha pUrvavat hI rahate haiM / tAmro bhaumastrapurzazca kAMcanaM dhiSaNo bhavet / raupya zukraH zazI kAMsya: ayasaM maMdabhoginau // 60 // bhaumArkamaMda zukAstu svasva lohasvabhAvakAH / candrajJaguravaH svasvalohAH svakSetramitrAH // 61 // mizra mizraphalaM jJAtvA grahANAM ca phalaM kramAt / For Private and Personal Use Only maMgala, tAmA, budha trapu ( pItala ? ), guru sonA, zukra cAMdI, caMdramA kAMsA, zani rAhu lohe hote haiM / aura maMgala sUrya zani zukra ye apane 2 bhAva meM lauikAra ke hote haiM, candramA budha vRhaspati apane kSetra tathA mitra kSetra meM hone se lauhakAraka kahe gae haiN| mizra meM mizrita phala kA Adeza krama se karanA cAhiye /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdopikaa| zilA bhAnobudhasyAhuH mRtpAtraM coSaraM viduH // 62 // sitasya muktAsphaTike pravAlaM bhUsutasya ca / ayasaM bhAnuputrasya maMtriNaH syAnmanaHzilA // 63 // nIlaM zanezca vaiDUyyaM bhRgormarakataM viduH / sUryakAnto dinezasya caMdrakAnto nizApateH // 64 // tattadgrahavazAnnityaM tattadAzivazAdapi / sUrya ko zilA, budha kA mRtpAtra aura uSara, zukra kA moto aura sphaTika maNi, maMgala kA mUMgA, zani kA lohA, guru kA manaHzilA, ( dhAtu vizeSa ) zani kA nIlama aura vaiDUrya, zuka kA marakata, sUrya kA sUryakAnta, caMdra kA caMdrakAMta, ye ratna prazna vicArate samaya tattadrAzi aura graha para se batAne caahiye| balAbalavibhAgena mizra mizraphalaM bhavet // 65) / nRrAzau nRkhagaidRSTe yukte vA mrtybhuussnnm|| tattadrAzivazAdanyat tattadrUpaM vinirdizet // 66 // balI, nirmala kA vicAra karake dRDha aura adRDha phala batAnA caahiye| yadi mizrabala ho to phala bhI mizra hotA hai| yadi nararAzi manuSyagraha-dvArA dRSTa kiMdhA yukta ho to dhAtusaMbaMdhI prazna meM mAnavabhUSaNa batAnA caahiye| zeSa rAzi aura graha ke svarUpavaza xxxx / iti dhAtuciMtA mUlacintAvidhau mUlAnyucyante pUrvazAstrataH / aba pUrNazAstrAnusAra mUlacintA kA varNana karate haiM / kSudrasasyAni bhaumasya sasyAni budhajIvayoH // 67 // kakSANi jJasya bhAnozca vRkSazcandrasya vllrii| . gurorikSu goJcicA bhUruhAH parikortitAH // 6 // zanerdArUragasyApi tIkSNakaNTakabhUruhAH / / maGgala ke choTe sasya, budha aura bRhaspati ke bar3e sasya, x x x x sUrya kA vRkSa, candramA ko latAyeM, vRhaspati kI Ikha, zukra kI imalI, zani kA dAru, rAhu ke tIkhe kAMTedAra vRkSa yevRkSa kahe gaye haiN| For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 18 jJAnapradIpikA | ajAlikSudsasyAni vRSakarka tulAlatA // 66 // kanyakAmithune vRkSe kaNTadrumaghaTe mRge / ikSurmInadhanuH siMhAH sasyAni parikIrtitAH // 70 // 1 meSa vRzcika inake kSudra sasya, vRpa karka aura tulA inakI latAyeM, kanyA aura mithuna inake vRkSa, kuMbha aura makara inake kA~TedAra vRkSa, mIna, dhanu aura siMha inake sasya Ikha haiM' akaMTadrumaH saumyasya krUrAH kaNTakabhUruhAH / yugmakaNTakamAditye bhUmije hrasvakaNTakAH // 71 // vakrAzca kaNTakAH proktAH zanaizcarabhujaMgamau / pApagrahANAM kSetrANi tathAkaNTakino drumAH // 72 // budha ke binA kA~Te ke vRkSa, krUra grahoM ke bhI kA~TedAra vRkSa sUrya kA do kA~ToM vAlA, maMgala kA choTe kAMToM vAlA, zani rAhu kA Ter3he kAMToM vAlA vRkSa kahA gayA hai x X x x / sUkSma kakSANi saumyasya bhRgorniSkaMTakadrumAH / kadalI cauSadhozasya girivRkSA vivasvataH // 73 // bRhatpatrayutA vRkSA nArikelAdayo guroH / tAlA : zanezca rAhozca sArasArau tarU vadet // 74 || sArahIna zanondvarkavantara sArau kapitthakau Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bahusArAH svarAzisthazanijJakujapannagAH // 75 // budha kA sUkSma vRkSa, zukra kA niSkaMTaka vRkSa caMdra kA kadalI vRkSa, sUrya kA parvata vRkSa, bRhaspati kA nAriyala Adi bar3e pattoM vAle vRkSa, zani kA tAla vRkSa aura rAhu kA sAravAn vRkSa kahA gayA hai x x x x apane rAzistha zani, budha maMgala aura rAhu ke bahusAra vRkSa kahe gaye haiM / antasAro hArasthAne bahirasArastu mitrage / svakkandapuSpachadanAH phalapakva phalAni ca // 76 // mUlaM latA ca sUryAdyAH svasvakSetreSu te tathA / zatrusthAnastha graha antaHsAra vRkSa aura mitrasthAnastha bahiH sAra vRkSa ko kahate haiM / apanI apanI rAzi meM sthita sUrya Adi graha kramazaH tvak, mUla, puSpa, chAla, phala, pake phala, mUla, aura latA inake bodhaka hote haiN| For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdopikaa| mudra jJasyADhakaH zvetaH bhRgozca caNakaM kuje // 77 // tilaM zazAMke niSpAvaM kherjIvo'ruNADhakaH / mASaM zanerbhujaMgasya kuthAnyaM dhAnyamucyate // 78 // budha kA mUMga, zukra kA sapheda arahara, maMgala kA canA, caMdramA kA tila, sUrya kA maTara, vRhaspati kA lAla arahara, zani kA ur3ada aura rAhu kA kulI dhAnya hai / priyaMgurbhUmiputrasya budhasya nihagastathA / svasvarUpAnurUpeNa teSAM dhAnyAni nirdizet // 86 // maMgala kA priyaMgu (TAMta) budha kA nihaga dhAnya hotA hai| grahoM kA dhAnya unake rUpa ke anusAra hI batAnA cAhiye / unnate bhAnu kujayorvalmIke budhabhoginoH salile candrasitayoH guroH zailataTe tathA // 80 zaH kRSNazilAsthAne mUlAnyetAsu bhUmiSu / 16 sUrya maMgala kA unnata sthAna meM, budha aura rAhu kA bila meM, candra zukra kA pAnI meM, bRhaspati kA parvatatala meM aura zani kA kRSNa zilAtala meM sthAna hai| inhIM bhUmiyoM meM mUla kI cintA karanA | varNa rasaM phalaM ratnamAyudhaM cAktamUlikA // 81 // (2) patraM phalaM paktraphalaM tvaGmUlaM pUrvabhASitam / For Private and Personal Use Only varNa, rasa, phala, ratna, astra, mUla, patra svak Adi kA vicAra pUrva kathita roti se karanA cAhiye / iti mUlakANDa:
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| candro mAtA pitA''dityaH sarveSAM jagatAmapi / guruzukrAramaMdajJAH paMca bhUtasvarUpiNaH // 1 // sAre jagat ko mAtA candramA aura pitA sUrya haiN| bRhaspati zukra maMgala zani aura budha ye pAMco paMca mahAbhUta haiN| zrotratvakacakSarasanAghrANAH paJcedriyANyamI / zabdazparzI rUparasau gaMdhazca viSayA amI // 2 // zrotra ( kAna ) tvak ( carma ) AMkha, jIbha, ghrANa (nAka) ye pAMca indriya haiN| aura zabda sparza, rUpa, rasa aura gandha ye kramazaH inake viSaya hai| jJAnaM gurvAdipaMcAnAM grahANAM kathayekramAt / guroH paJca bhRgozvAbdhiH trayaM jJasya kujasya dve // 3 // ekaM jJAnaM zaneruktaM zAstra jJAnapradIpake / guru, zukra, maMgala, budha aura zani inakA jJAna kramazaH 5, 4, 2, 1, aura 3 hai| aisA jJAna pradApaka zAstra kA kahanA hai| bhaumavargA ime proktAH shNkhshuktivraattkaaH||4|| matkuNAH zithilAyUkamakSikAzca pipIlikAH / zaMkha, zukti, kaur3o, khaTamala, jU , makkhiyAM, cITiyAM-ye bhaumavarga arthAt maMgala ke jIva haiN| budhavargA ime proktAH SaTpadA ye bhRgostathA // 5 // devA manuSyAH pazavo vihagAH guroH / (2) tathaikajJAnino vRkSAH zanivRkSAH prakIrtitAH // 6 // ekadvitricatuHpaMcagaganAdigaNAH smRtaaH| bhauMre budhavarga meM, deva manuSya zukra varga meM, pazu aura pakSI guru varga meM, aura vRkSa zanivarga meM kahe gaye haiM x x x x X! For Private and Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / deho jIvassito jihvA budho nAsekSaNaM kujaH // 7 // zrotraM zanaizcarazcaiva grahAvayavamIritam / bRhaspati deha, zukra jIbha, budha nAka, maMgala A~kha, aura zani kAna ye grahoM ke zArIrika avayava haiM / dvipAccatuSpAda bahupAddihago jAnugaH kramAt // 8 // zaMkhazaMbUkasaMghazca bAhuhInAn vinirdizet / do paira vAlA, cAra paira vAlA, bahuta paira vAlA, pakSI, jaMghA se calane vAlA, zaMkha, ghA~trA saMgha aura bAhuhIna ye sUryAdi graha ke bheda haiM / yUkamatkuNamukhyAzca bahupAdA udAhRtAH // 6 // godhAH kamaThamukhyAzca bahupAdA udAhRtAH / yUka (jU) matkuNa ( khaTamala ) vagairaha ye bahupAda kahe jAte haiM, sarpiNo, kacchA Adi bhI isI taraha se bahupAda kahe jAte haiM / mRgamInau tu khacarau tatrasthau maMda bhUmijau // 10 // vanakukkuTakAkau ca ciMtitAviti kIrtiyet / tadrAzisthe bhRgau haMsaH zukaH saumyo vidhau zikhI // 11 // vIkSite ca tadA brUyAt grahe rAhau vicakSaNaH / ra prazna lagna yadi makara yA mona hoM aura usa para zani yA maMgala hoM to kramazaH vanakukkuTa aura kAka kahanA / apane rAzi para zukra ho to haMsa, budha ho to zukra, caMdramA ho to mora kahanA cAhiye x X X X X X X X x / X tadrAzisthe ravau tena dRSTe brUyAt khagezvaraM // 12 // bRhaspatau sitabakA bhAradvAjastu bhogini / kukkuTo jJasya bhaumasya divAMdhaH parikIrtitaH // 13 // anya rAzisthakheTeSu tattadrAzisthalaM bhavet / For Private and Personal Use Only apane rAzi para sUrya ho to garur3a, vRhaspati ho to zveta vaka tathA rAhu ho to bharadUla pakSI kahanA | budha apanI rAzi para ho to murgA, maMgala ho to ullU aura anya rAzisva grahoM ke liye una rAziyoM kA sthala kahanA cAhiye /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 22 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / saumye kheTeM'DajAH saumyAH krUragAH itare khagAH // 14 // uccarAzyudaye sUrye dRSTe bhUpAstadAzritAH / uccasthAne sthite rAjA maMtrI kSetre sthite // 15 // rAjAzritA mitratA (2) vIkSite samaye bhaTaH / anyarAziSu yukeSu dRSTe vA saMkarAnvadet // 16 // saumya graha meM saumyapakSa aura krUra graha meM krUra jAnanA cAhiye / sUrya apanI ucca rAzi meM udita ho, ora zubha graha se dRSTa ho to samrAT ucca meM rAjA, strakSetra hone se maMtrI, mitragRha meM mitra dRSTa hone se rAjAzrita yoddhA kahanA cAhiye / anya rAzi se yukta aura dRSTa hone se saMkara bananA cAhiye / kaMsa - kArakulAlazca kaMsavikrayiNastathA / zaMkhaccher3I dhAtupUrNAnvekSaNazcarNakAriNaH // 17 // kAMle kA kAma karane vAlA, kumhAra, kAMsA kA beMcane vAlA; zaMkhaledI, dhAtu cUne kA dekhane vAlA, cUNa karane vAlA nRrAzau jovadRSTa va bhAnuvada brAhmaNodayaH / kujayukte'thavA dRSTe vaNijaH parikIrtitaH // 18 // budhavATe tadvayAt tapasvinaH / tadvacchrakeSu vRSalAH zaMkarA zazibhoginau // 16 // fafare vizeSoktirmInabhAraka kiMkarAH / yadi manuSya rAzi meM sUrya ho aura vRhaspati se dRSTa ho to brAhmaNa btaanaa| kuja (maMgala) se yukta kiMvA dRDha ho to vaniyA banAnA, budha se suta yA dRSTa haiN| to tapasvI zukra se yukta yA dvaSTa ho to zUdra ora varNasaMkara / mIna rAzi caMdra ora rAhu se dvaSTa hotA bhAravAhaka aura kiMkara batAnA / yukta yA candrasya bhiSajo jJasya vaizyazcauragaNAH smRtAH ||20|| nara rAzi meM sUrya yadi caMdra se dRSTa yA yukta hoM to vaidya aura budha se vaizya aura cora batAnA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA | rAhorgarajacAMDAlastaskarAH parikIrtitAH / rAhu se yukta yA dRSTa hone para viSa dene vAlA cANDAla batAnA x x x x 1 zanaistarucchidaH proktaH rAho varanApitau ||21| zaMkhacchedo naTaH kArtikaH zazinastathA / isake atirikta zani se vRkSa kATane vAlA, rAhu se dhIvara yA nAI, caMdra se zaMkha chedI, kArIgara, nartaka Adi kahanA caahiye| yaha grahoM kA balI honA batAyA gayA hai cUrNakRnmauktikagrAho zukrasya parikIrtitaH // 22 // tattadrA zivazAtItatattadrAzisthitaM graham / tattadrAzisthakheTAnAM balAttu naSTanirgamau // 23 // I isI prakAra zukra ke balI hone se cUnA banAne vAlA, motI kA grahaNa karane vAlA batAnA cAhiye / lagna ko rAzi jitanA bIta cukI ho jitanI bAko ho, usa para graha jaisA ho usake anusAra naSTa nigama kA atIta Adi kahanA / iti manuSyakANDaH meSarAzisthite bhaume meSamAhurmanISiNaH tasminnarke sthite vyAghra golAMgUlaM budhe sthite // 24 // zukreNa vRSabhazcandraguravazca tataH paraM / mahiSIsUryatanaye phaNau gavaya ucyate ||25|| 23 bRSabhasthe bhRgau dhenuH kujenyaM kurudAhRtAH / (?) budhe kapigurAvazca (?) zazAMke dhenurucyate // 26 // Aditye zarabhaH prokto mahipA zanisarpayoH / meSa rAzi meM maMgala ho to megha, sUrya ho to vyAghra, budha ho to golAMgUla, zukra ho to vRSa (baila), x x x x zani ho to bhaiMsa, rAhu ho to gavaya (ghor3aparAsa) batAnA cAhiye For Private and Personal Use Only vRSa meM zukra ho to gAya, maMgala ho to kRSNamRga, budha ho to bandara aura Uda vilAra, candra ho to gAya, sUrya ho to bAraha siMgA, zani ho to bhaiMsa aura rAhu ho taumI bhaiMsa batAnA cAhiye /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir x / shaanprdiipikaa| karkisthe ca karo bhaume mahiSI nakrage kuje // 27 // vRSabhasthe hariyugmakanyayoH zvA ca pheravaH / haristhe bhUmijo vyAgho ravIMdvostatra kesarI // 28 // zukro jIvA kaTaH saumye tvanye svAkRtayo mRgAH / maMgala yadi karka meM ho to kara, makara meM ho to bhaisa, vRSa meM ho to siMha, mithuna meM ho to kuttA, kanyA meM ho to zRgAla, siMha meM ho to vyAghra, usI meM ravi candra ho to siMha kahanA cAhiye x x x x x tulAgate bhRgovatsazcaMndre gauH parikIrtitA // 26 // dhanusthiteSu jIveSu kujeSu turago bhavet / zanau vakra sthite tatra matto gaja udAhRtaH // 30 // zukra tulA meM hai| to bachar3A aura candramA tulA meM ho to gAya, dhanu meM vRhaspati yA kuja hoM to ghor3A aura zani yadi vakrI hokara usI meM ho to matta hastI batAnA caahiye| sarpasthe tatra mahiSo vAnaro budhajIvayoH / zukrAmRtAMzusaumyeSu sthiteSu pazurucyate // 31 // jIvasUryekSite garbha vaMdhyAstrI ca zanIkSite / aMgArakekSite zukrastatra jJAtvA vadetsudhIH // 32 // vakSye'haM ciMtanAM sUkSmajanaistu pariciMtitAm / usI (dhanu ) rAzi meM yadi rAhu ho to bhaiMsa, budha aura vRhaspati hoM to bAnara, zukra candra aura budha sAtha hI hoM to pazu batAnA cAhiye / ukta rAzi ko yadi vRhaspati aura sUrya dekhate hoM to garbha tathA zani dekhatA ho to bandhyA batAnA x x x x x x / dhiSaNe kuMbharAzisthe trikoNasthevAsa pazyati // 33 / / mRgarAje sthite saumye dhanuSi vIkSite shubhe| smRtaH kapimeSagate zanau brUyAnmataGgAjam // 34 // : kumbha rAzi kA bRhaspati ho yA trikoNa meM baiTha kara dekhatA ho, athavA candramA kumbha rAzi meM baiThA ho aura dhanu rAzistha zubha graha dekhatA ho to vAnara aura meSa meM zani baThA ho to hAthI hotA hai| For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 25 jnyaanprdopikaa| kuje meSagate vyaMgaM budhe nartakagAyako / guruzukradinezeSu vaNijo vastrajIvitaH // 35 // candre tathAgate mande siMhasthe ripuciMtanam / vRSasthe mahiSI taule bakra Na vRzcike gatam (?) // 36 // meSa meM kuja ho to aMgahIna, budha ho to nartaka aura gAyaka, guru ho to vaNika, zukra hai| to vastrajIvI, xxxxcandra ho taubhI vahI, zani yadi siMha meM ho to zatru, bRSa meM ho to bhaiMsa, x x x x x x x x meSage sUryatanaye mRtyuH klaM zAdayastathA / mitrAdipaJcavargaJca jJAtvA brUyAtpuroktitaH // 37 // zani meSa meM ho to, mRtyu tathA kaSTa hotA hai| grahoM kA phala mitrAdi paMcavarga kA bala banA ke kahanA caahiye| iti cintanakANDaH dhAturAzau dhAtukhage dRSTe tacchatrasaMyute / dhAtuciMtA bhavettadvat mUlajIvauM tathA bhavet // 1 // dhAtvRkSasthe mUlakhage jIvamAhurvipazcitaH / jIvarAzau dhAtukhage dRSTe vA yadi mUlikA // 2 // mUlarAzI jIvakhage dhAtuciMtA prakIrtitA / dhAtu rAzi meM yadi mUla graha ho to jIva, jIna rAzi meM dhAtu graha ho yA usase dRSTa ho to mUla aura mUla rAzi meM jIva graha ho to dhAtu kI cintA kahanI cAhiye dhAtu rAzi yadi dhAtu khaga se dRSTa ho aura dhAtu chatra se yukta ho to dhAtu cintA kahanI cAhiye, isI prakAra jIva aura mUla cintA bhI jAnanI cAhiye / trivargakheTakairdaSTe yukta balazAdvadet / pazyanti candra cedanye vadettattadna hAkRtim / / 3 / / For Private and Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| dhAtumUlazca jIvaJca vaMzaM varNa smRti vadet / kaMTakAdicatuSkeSu syAcchatrumitragrahairyute // 4 // dRSTe vA sarvakAryANAM siddhiM brUyAJca ciMtanam / ___x x x x x x x x x x x x x x x x x dhAtu, mUla aura jIva rAziyoM para se vaMza, varNa aura smRti batAnA caahiye| bicAra karate samaya kaNTakAdilagna catuSTaya Adi tathA zatru mitra rAzi aura graha kA pUrNa vicAra kara siddhi batAnI caahiye| udaye dhAtuciMtA syAdArUDhe mUlaciMtanam // 5 // chatre tu jIvaciMtA syAditi kaizcidudAhRtam / kendra phaNaparaM proktamApolI kramAtrayam // 6 // cintA ta muSTinaSTAni kathayetkAryasiddhaye // 7 lagna se dhAtu-cintA, ArUr3ha se mUlacintA aura chatra se jIvacintA kI jAtI hai aisA kucha loga mAnate haiN| kendra, (1, 4, 7, 10 ) paNaphara (2, 5. 8, 11 ) Apoklova ( 3, 6, 6, 12, ) ye krama se haiM, ina para se naSTamuSTi Adi kA vicAra kiyA jAtA hai| iti dhAtukANDaH tata ArUDhage candre na naSTaM ruka ca zAmyati / ArUDhAdazame vRddhizcaturthe pUrvavadvadet // 1 // naSTadravyasya lAbhazca sarvahAnizca saptame / udayAdvAdazeSaSThe aSTamArUDhage sati // 2 // ciMtitArtho na bhavati dhanahAniSidvalam / tanaM kuTumba sahajaM mAtaraM janakaM ripum // 3 // kalatraM nidhanaM caiva guru karma phalaM vyayam / dRSTe vidhikramAdbhAvaM tasya tasya phalaM vadet // 4 // candramA yadi ArUr3ha rAzi meM hoto uttara isa prakAra denA-vastu naSTa nahIM huI, roga zAnta haiM,-Agar3ha se dazama meM ho to bar3ha gayA hai, caturtha meM ho to naSTa vastu mila gaI, yA sthiti For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / 27 pUrvavat hai, saptama meM ho to saba naSTa ho gyaa| yadi ArUr3ha lagna se dvAdaza, SaSTha aura aSTama meM ho to - jisakI cintA hai vaha nahIM hogA, dhanahAni, zatruvala, apanA, kalatra kA mAtA kA, pitA kA nidhana aniSTa, vyaya Adi phala kahanA / grahoM kI zubhAzubha dRSTi Adi kA vicAra bhI karanA / ravIndrazukajIvajJAnarAziSu yadi sthitAH / martyacintA tataH zauridRSTenArtha kuje (?) tathA // 5 // kujasya kalahaH zaurestaskaraM garalaM bhavet / ravidRSTe'thavA yukte ciMtanAdeva bhUpateH // 6 // yadi, ravi, candra, zukra, vRhaspati aura budha manuSya rAzi para hoM to matye kI ciMtA, zani yadi dekhatA ho to artha vintA kahanA | manuSprarAzi para maMgala ho to kalaha, zani ho to cora thA jahara kI cintA, ravi se dRSTa athavA yakta hoM to rAjA kI cintA kahanI cAhiye / ityArUDhakANDaH dvitIye dvAdaze chatre sarvakArya vinazyati / gurau pazyati yukte vA tatra kArya zubhaM vadet // 1 // tasminpApayute dRSTe vinAzo bhavati dhruvam / tasminsaumya dRSTe sarva kArya zubhaM vadet // 2 // // mizra mizraphalaM vayAta zAtra jJAnapradoSike / yadi chatra dvitIya kiMvA dvAdaza ho to sArA kArya naSTa hotA haiM / kintu yadi vRhaspati se yukta kiMvA dRSTa ho to siddhi hotI hai / pApagraha se dvae kiMvA yukta hone se vinAza tathA saumya graha se dRSTa athavA yukta hone para zubha kArya hotA hai / pApagraha se nAza zubha graha se siddhi hotI hai| donoM hoM to mitraphala hotA hai / paJcame navame chatre sarvasiddhirbhaviSyati / tasmin zubhAzubhe dRSTe mizra mizraphalaM vadet // 3 // paJcama aura natrama chatra meM saba kAryoM kI siddhi hotI haiN| zubha se dRSTa yA yukta hone para zubha, pApa graha se azubha aura mizra se mizra phala hotA hai / caturthe cASTame paSThe dvAdaze chatrasaMyute / naSTadravyAgamo nAsti na vyAdhizamanaM bhavet // 4 // For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 28 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / na kAryasiddhiH sarveSAM zanigrahavazAd vadet / vRhaspatyudaye svarNAdhanaM vijayamAgamaH // 5 // dveSazAMtiH sarvakAryasiddhireva na saMzayaH / yadi chatra 4, 8, 6, yA 12 vAM ho to naSTa vastu nahIM milI, roga zAnta nahIM huA, kArya siddhi nahIM huI ityAdi phala zani se yukta hone para batAnA / vRhaspati ke udaya hone para svarNa, dhana, vijaya, dveSazAnti evaM saba kAryoM kI siddhi niHsandeha hotI hai / saumyodaye raNodyogI jitvA taddhanamAharet // 6 // punareSyati siddhiH syAt chatrasaMdarzane tathA / vyavahArasya vijayaM chatre'pyevamudAhRtam // 7 // chatra yadi zubha yukta yA dRSTa ho to yuddha meM vijaya, kArya kI siddhi Adi zubha phala kahanA cAhiye / X X X x X X X x X X X candrodaye'rthalAbhazcet prayANe gamane tathA / ciMtitArthasya lAbhazca candrArUDhe sthite'pi ca // 8 // zukrodaye budho'pi syAt strIlAbho vyAdhimocanam / jayo yAntyarayaH snehaM candre'pyevamudAhRtam // 6 // caMdramA lagna meM ho to yAtrA Adi meM socI huI vastu mila jAtI haiN| yaha bAta taba bhI saMbhava hai jaba candramA ArUr3ha meM ho / zukra yA budha lagna meM hoM to strIlAbha, jaya, aura vyAdhi nAza evaM zatru kA snehapAtra honA batAnA caahiye| lagnastha candramA hone para bhI yahI phala kahanA cAhiye / udayArUr3ha chatreSu zanyakIgArakA yadi / arthanAzaM manastApaM maraNaM vyAdhimAdizet // 10 // udaya, ArUr3ha aura chatra meM yadi zani sUrya aura maMgala hoM to artha ( dhana ) kA nAza mAnasika vyathA, maraNa aura vyAdhi batAnA cAhiye / eteSu phaNiyukteSu budhazcaurabhayaM tataH / maraNaM caiva daivajJo na saMdigdho vadet sudhIH // 11 // inhIM sthAnoM (lagna, ArUr3ha aura chatra meM ) meM yadi rAhu ke sAtha budha vaiThA ho to nizaMka hokara vidvAn jyotiSo ko cora kA bhaya aura maraNa batAnA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdopikaa| nidhanAridhanastheSu pApeSvazubhamAdizet / tanvAdibhAvaH pApaistu yukto dRSTo vinazyati // 12 // aSTama, SaSTha, dvitIya meM pApa graha hoM to phala azubha hotA hai / pApagrahAkrAnta tanvAdi bhAva azubha phala dAyaka haiM / zubhadRSTo yuto vApi tattadabhAvAdi bhUSaNam / meSodaye tulArUr3ha naSTaM dravyaM na sidhyati // 13 // zubha se dRSTa kiMvA yukta hone para bhAva zubha phalada hote haiN| meSa lagna ho aura tulA ArUr3ha ho to naSTa dravya kI siddhi nahIM hotI / tulodaye kriyArUr3ha naSTasiddhirna saMzayaH / viparIte na naSTAptirvRSArUr3ha 'libhodaye // 14 // 26 kintu yadi tulA lagna aura meSa ArUr3ha ho to avazya siddhi hotI hai| vRSa ArUr3ha aura vRzcika lagna ho to mahA lAbha hotA haiM / naSTasiddhirmahAlAbho viparIte viparyayaH / cApArUda naSTasiddhirbhavitA mithunodaye ||15|| viparIte na siddhiH syAt karkArUda mRgodaye / siddhizca viparIte tu na sidhyati na saMzayaH // 16 // kintu yadi vRSa lagna aura vRzcika ArUr3ha ho to siddhi nahIM hotI / mithuna lagna meM dhanu ArUr3ha ho to naSTa siddhi hotI haiN| ulTA hone se phala ulTA hotA hai| karka ArUr3ha ho makara kA udaya ho to siddhi hotI hai / ulTA hone se siddhi nahIM hotI / siMhoda ghaTArUDhe naSTasiddhirna saMzayaH / viparIte na siddhiH syAt jhaSArUDheMganodaye ||17|| naSTasiddhirviparye (?) syAt dRSTAdRSTernirUpaNam / For Private and Personal Use Only lagna siMha ho ArUr3ha kuMbha ho to siddhi aura ulTA hone se asiddhi hotI haiM / mIna ArUr3ha ho aura kanyA lagna ho to naSTa siddhi nahIM hotI hai /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| sthirodaye sthiracchatre sthiralagno bhavedyadi / na mRtirna ca naSTaM ca na rogazamanaM tathA // 18 // sthira lagna ho aura sthira chatra ho aura sthira udaya ho to phala nahIM kahanA cAhiye / arthAt 'mRtyu nahIM huI ' 'naSTa nahIM huA' rAgazAnti nahIM huI ;'ityAdi ityAdi kahanA samucita haiM / dvidehabodhayA (1) rUDhe chatre naSTaM na sidhyati / na vyAdhizamanaM zatruH siddhividyA na ca sthirA // 16 // dvisvabhAva lagna, dvisvabhAva chatra aura dvisvabhAva ArUr3ha ho to naSTa siddhi nahIM huI ' vyAdhi zamana nahIM huA' Adi niSedhAtmaka uttara denaa| cararAzyudayArUDhachatreSu syAditi sthitaa| naSTasiddhirna bhavati vyAdhizAMtirna vidyate // 20 // sarvAgamanakAryANi bhavantyeva na saMzayaH / grahasthitibalenaiva evaM bra yAta zubhAzubham // 21 // ghara rAzi hI lagna, chatra aura mArUr3ha ho to bhI nahIM, arthAt naSTa siddhi na huI, rogazAnti nahIM huI, Adi btaanaa| Agamana sambandho praznoM ke uttara meM 'hA~' kahanA caahiye| isa prakAra zubhAzubha phala grahoM para se kahanA cAhiye / carobhayasthitAH saumyAH sarvakAmArthasAdhakAH / ArUDhachatralagneSu RreSvastaM gateSu ca // 22 // pareNApahRtaM brUyAt tat sidhyati zubheSu ca / / 23 / / ghara aura dvisvabhAva rAziyoM para yadi zubha graha hoM to kArya siddha hotA haiN| ArUr3ha cha aura lagna meM yadi asta hokara krUra graha par3e hoM to 'dUsare ne curAyA hai' aisA phala khnaa| para, yadi zubhagraha hoM to 'mila jAyagA, aisA kahanA / paMcamo navamastena naSTalAbhaH shubhodye| yeSu pApena naSTAptI rUDhyAditrikeSu ca // 24 // paMcama, navama aura saptama (?) zubha se yukta hoM to naSTa bastu milegI, azubha graha se yukta hoM to na milegii| yahI hAla lagna, caturtha aura dazama kA bhI jaannaa| For Private and Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra X jJAnapradIpikA | bhrAtRsthAnayute pApe paMcame vA'zubhasthite / naSTadravyANi kenApi dIyante svayameva ca // 25 // tRtIya sthAna meM pApa graha hoM yA paMcama meM ho pApa graha hoM to koI svayaM naSTa dravya de jAyagA | www.kobatirth.org x praznakAle zakracApe dhUmena pariveSTite / grahe draSTurna bhavati tattadAzAsu tiSThati // 26 // X X X X X Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir X X X bRhaspatyudaye svarNa naSTaM nAsti vinirdizeta / zukraM caturthake raupyaM naSTaM nAsti vadeddhvam ||28|| saptamasthe zanau kRSNalauhaM naSTaM na jAyate / budhodaye purnaSTaM nAsti candre caturthake // 26 // pRSThodaye zazAMkasze naSTaM dravyaM na gacchati / tadrAziH zaniduSTazcennaSTaM vyomni kuje na tat 27 // pRSTodaya rAzi lagna meM ho, usa meM caMdramA baiThA ho to naSTa dravya kahIM gayA nahIM hai aisA kahanA | kintu vaha pRSThodaya rAzi yadi zani se dRSTa ho x X X X X For Private and Personal Use Only X kAMsaM naSTaM na bhavati vaMgaM rAhau ca saptame / ArakUTaM paMcamasthe bhAnau naSTaM na jAyate // 30 // 31 lagna meM guru ho to sonA naSTa nahIM huaa| caturtha meM zukra ho to cAndI naSTa nahIM huii| saptama meM zani hoM to lohA naSTa nahIM huA / lagna meM budha hoM tAMbA naSTa nahIM huaa| caMdramA caturtha meM hoM to kAMsA naSTa nahIM huA aisA batAnA cAhiye / rAhu saptama meM ho to rAMgA aura kAMsA nahIM naSTa hue / paMcama meM sUrya ho to pittala naSTa nahIM huaa| dazame pApasaMyukte na naSTaM ca catuSpadaM / bandhanAdi bhaveyuH syAttattadvipadarAzayaH // 31 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaanprdiipikaa| pApagraha dazama meM hoM to pazu naSTa nahIM huaa| yadi yaha rAzi nararAzi ho to kisI ne bAMdha liyA hai aisA batAnA caahiye| bahupAdudaye rAzau bahupAnnaSTamAdizet / pakSirAzau tathA naSTe eteSAM baMdhamAdizet // 32 // bahupAt rAzi yadi lagna ho to bahupAda jIva naSTa huA hai aisA batAnA / yadi ye pakSi rAzi meM naSTa hue haiM to kisI ke bandhana meM par3a gaye haiM aisA batAnA caahiye| karkavRzcikayolagne naSTaM sadmani kIrtayet / mRgamInodaye naSTaM kapotAntarayorvadet // 33 // karka aura vRzcika yadi lagna ho to ghara meM hI naSTa bastu hai aisA btaanaa| makara yA mIna hoto kabUtaroM ke vAsasthala ke pAsa kahIM par3A haiN| kalazo bhUmije saumye ghaTe raktaghaTe guruH / zukrazca karake bhagnaM ghaTe bhAskaranandanaH // 34 // AranAlaghaTe bhAnuzcandro lavaNabhANDake / naSTadravyAzritasthAnaM sadmanIti vinirdizet // 35 / / maMgalakAraka hone se ghar3e meM aura budha kA bhI bar3e hI meM tathA vRhaspati kA lAla ghar3e meM, zukra, hoto TUTe phUTe karaka meM, zanizcara ho to ghar3e meM kamalaghaTa meM sUrya kA, candramA kA namaka ke ghar3e meM apane ghara meM naSTa dravya kA sthAna nizcaya krnaa| paMgraha saMyute dRSTe puruSastaskaro bhavet / strIrAzau strIgrahaiSTe taskarI ca dhUrbhavet // 36 // lagna purAzi kA ho, puruSa graha se yukta aura dRSTa ho to cora puruSa hai| para, yadi strI rAzi lagna ho aura strI graha se yuta aura dRSTa ho to strI cora hai / udayAdojarAzisthe paMgrahe puruSo bhavet / samarAzyudaye corI samastaiH strIgrahairvadhaH / / 36 / / lagna se viSama rAzi meM yadi puruSa graha ho to cora puruSa hotA hai| sama rAzi lagna meM ho aura usa se samasthAna para strI graha ho to stro cora hogii| For Private and Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| udayArUDhayozcaiva balAbalavazAda vadeta / karkinakapuraMdhISu naSTadravyaM na sidhyati // 37 // lagna aura ArUr3ha para se jo phala kahA gayA hai use kahate samaya balAbala kA vicAra karake khnaa| karka makara aura kanyA meM bhUlA mAla nahIM miltaa| pazyanti khe khagaizcandraH caurAstadvatasvarUpiNaH / dravyANi ca tathaiva syuriti jJAtvA vadeta sudhIH // 38 // AkAza meM jo graha candra ko pUrNa dRSTi se devatA ho usI ke svarUpa kA cora batAnA, damya bhI vaisA hI hogaa| yasya ArUDhabhaM yAtA tasyAM dizi gataM vadet / tattadgrahAMzusaMkhyAbhistattadinAdhikaM vadeta (1) // 36 // jisake ArUr3ha meM vastu naSTa huI hai usI ko dizA meM gaI hai aura usa graha kI kiraNoM ke varAyara dina bho batAnA cAhiye / / svabhAvakavazAdevaM kiMcidaSTivazAda vadet / candraH svAdudayabhaM yAvattAvat phalaM bhavet // 4 // carasthirobhayaH pazcAdekadvitriguNAn vadeta / __ svabhAva aura dRSTi kA dhyAna rakha kara phala kahanA cAhiye / candramA ke apanI rAzi se jitanI dUra lagna ho utanA hI phala hotA hai| gharasthira aura dvisvabhAva gaziyoM se kramazaH eka do aura tIna gunA kAla Adi btaanaa|| iti naSTakANDaH suvastulAbhaM rAjyaM ca rASTra grAmaM striyastathA / upAyanAMzukodhAnalAbhAlAbhAn vadet sudhIH // 1 // isa prakaraNa meM kathita niyamoM ke anusAra vastulAbha, rAjya, rASTra, grAma, strI, panA, lAbha, aura hAni ko buddhimAna btaaye| For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 34 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / udadyAditrikAn kheTAH pazyantyuccarkSagA yadi / zatrurmitratvamAyAti ripuH pazyati cedripum ||2|| yadi ucca graha lagna dvitIya aura tRtIya ko dekhate hoM to zatru bhI mitra ho jAtA hai| udayaM chatralagnaM ca ripuH pazyati vA yutam / AyurhAniH ripusthAnaM gatazced bandhanaM bhavet ||3|| yadi zatru graha apane zatru ko dekhatA ho athavA, lagneza kA zatru lagna yA chatra se yuta yA dRSTa ho to Ayu ko hAni hogii| ripusthAna gata hone se bandhana bhI hotA hai / gato nAyAti naSTaM cedra hireva gatiM vadet / galavaccandrajIvAbhyAM khendeSu sahiteSu ca // 4 // athavA ( usI paristhiti meM ) gayA huA dhana nahIM loTatA athavA bAhara, kI hI gati karanI cAhiye / pApa graha se yukta bandramA aura vRhaspati kA yaha phala batAnA hai / naSTapraz na naSTaM syAt mRtyuprazne na nazyati / pApadRSTiyute khendre bhAnuyukta viparyayaH // 5 // khoye hue prazna meM khoyA huA nahIM kahanA evaM mRtyu ke prazna meM bhI maratA nhiiN| yadi pApagraha kA dRSTiyoga ho to yaha phala hotA hai, kintu sUrya ke dRSTiyoga meM isakA ulTA hotA hai| zatrorAgamanaM nAsti caturthe pApasaMyute / Caterer saumyaH sthitazcetsarvakAryat ||6|| yadi lagna se cauthe sthAna meM pApa graha baiThe hoM to zatru kA Agamana nahIM hotA evaM dazama aura ekAdaza meM zubha graha sthita hoto saba kAmoM ko siddha karatA hai faruise prazne ta rogiNAM maraNaM bhaveta / tU gamanaM vidyate prarnAstIti kathayed budhaH ||7|| prArabdhakAryahAnizca dhanasyAyatirohitA / For Private and Personal Use Only 1 pUrvokta sthiti meM vipIr3A ho to rogo kA maraNa ho jAtA hai aura praznakartA kI yAtrA nahIM hotI tathA prArambha kiye hue kArya kI hAni tathA dhana kI hAni hotI hai aisA kahA gayA hai|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| candrAvyonasthite zukra jovADhavyogasthite khau|| tallagne kAryasiddhiH syAt pRcchatAM nAtra saMzayaH / candra rAzi se dazama meM zukra ho aura bRhaspati kI rAzi se dazama meM sUrya ho to Upara ke batAye hue lagna meM pUchane vAle ko niHsandeha siddhi hotI hai / udayAtsaptame vyomni zukrazcet strosamAgamaH // dhanAgamaM ca saumye ca candre'pyevaM prakIrtitam / lagna se saptama meM zukra ho to strIsamAgama, budha ho to dhanAgama aura candramA bhI hoM to dhanAgama batAnA caahiye| anya zubhagrahoM para se bhI yahI phala kahA jAyagA: mitraH svAmyuccamAyAti natA kheTAzca yaSTikAH // 10 // zanyArayogavelAyAM sarvakAryavinAzanam / / mitra svAmo ucca kA jyoti graha ho to khIMcatA hai; zani-bhaMgala-yoga belA meM ho to sampUrNa kAryo' kA nAza karatA hai ! pUrvazAstrAnusAreNa mRtyuvyAdhinirUpaNam // 11 // pUrva kathita zAstra ke anusAra mRtyu aura vyAdhi kA nirUpaNa karatA hai| udayAt SaSThame (?) vyAdhiH aSTane mRtyusaMyutam / tatrArUDhe byAdhicintA nidhane (?) mRtyucintanam // 12 // lagna se SaSTha sthAna se vyAdhi aura aSTama sthAna se mRtyu kA vicAra karanA caahiye| isI prakAra ArUr3ha se bhI kramazaH SaSTha aura aSTama ho to vyAdhi aura mRtyu kA vicAra karanA caahiye| tattadgrahayute dRSTe vyAdhi mRtyu vadet kramAt / pApanIcArayaH kheTAH pazyanti yadi saMyutAH // 13 // na vyAdhizamanaM mRtyuM vicAryaivaM vadet kramAt / dhyAdhi aura mRtyu ko isa prakAra batAnA cAhiye-yadi SaSTha sthAna aura aSTama sthAna pApa graha, nItra graha yA zatru graha se dRSTa yA yuta hoM to vyAdhi aura mRtyu batAnA caahiye| inakA zamana nahIM huA yaha vicAra karake batAnA caahiye| For Private and Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 36 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA | etayozcaMdrabhujagau tiSThato yadi codaye // 14 // garAdinA bhavedavyAdhiH na zAmyati na saMzayaH / pRSTodaye kSetrachatre vyAdhimokSo na jAyate yadi inhIM yA aSTama sthAna meM candramA aura rAhu yA lagna meM eka ho aura abhya ina sthAnoM meM to viSa dene se vyAdhi huI hai aura vaha zAnta na hogI / pRSThodaya lagna ho aura lagneza kI rAzi hI chatra ho to vyAdhi kA zamana nahIM huA hai / vyAdhisthAnAni caitAni mUrdhA va bhujaH karaH / vakSaHsthalaM stanau kukSiH kakSaM mUlaM ca mehanaM // 16 // urU pAdau ca meSAdyA rAzayaH parikIrtitAH / meSAdi rAziyoM ke lagna hone se kramaza: isa prakAra vyAdhi sthAna jAnanA cAhiyesira, muMha, bAhu, hAtha (hathelI), chAtI, stana, kokha, kAMkha, mUla, upastha, jaMghA aura caraNa / kujo mUrdhni mukhe zukrau gaNDayorbhujayorbudhaH ||17|| candro vakSasi kukSau cahanau nAbhau ravirguruH / urvoH zanirahiH pAdau grahANAM sthAnamIritam || 18 || meM grahoM kA sthAna isa prakAra hai- maMgala mUrddhA meM, zukra muMha meM, gaNDasthala aura bhuja budha, candra vakSaHsthala meM aura kokha meM, hanu ( DhoMr3I ) aura nAbhi meM kramaza: sUrya aura bRhaspati, jaMghoM meM zani, caraNoM meM rAhu / sthAneSyeteSu naSTaM ca bhavedeteSu rAziSu / pApayukteSu dRSTeSu nIcasakteSu sambhavaH // 16 // ina sthAnoM meM athavA ina rAziyoM meM pApa grahoM kA dRSTiyoga ho aura usa samaya meM naSTa huA ho to tathA nIcAsakta meM ho to roga kA sambhava jAnanA cAhiye / pazyaMti ceda grahAzcaMdra vyAdhisthAnAvalokanam / pUrvoktamAsavarSANi dinAni ca vadetsudhIH ||20|| yadi vyAdhi sthAna ko dekhane vAle caMdramA para grahoM kI dRSTi ho to pahale batAye hue dina, mAsa aura varSa kA nirdeza karanA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaanprdiipikaa| SaSThASTame pApayute rogazAntina jAyate / SaSThANTame zubhayute rogaH zAmyati sarvadA // 21 // SaSTa aura aSTama sthAna yadi pApAkAnta hoM to rogazAnti nahIM hotI para, yadi zubha yuka hoM to hoto haiN| kiMcittatra vizeSokto rogamRtyusthalaM zubham / yAvadbhirdivasAnti tAvadbhI rogamocanam // 22 // vizeSatA yaha hai ki, SaSTha yA aSTama sthAna meM jitane dinoM meM zubha graha pahuMcegA utane ho dinoM meM roga chuuttegaa| rogasthAnaM bhavedaste pApakheTyute tathA / tatpaSThacaMdrasaMyukne rogiNAM maraNaM bhavet // 23 // yadi rogasthAna asta lagna pApa graha se yukta ho aura usase bhI chaThAM sthAna caMdramA se yukta ho to rogI kI mRtyu nizcita hogii| rogasthAnaM kujaH pazyet zirasto'dho jvaraM bhavet / bhRgurvisUcI saubhyazcet kakSapathirbhaviSyati // 24 // maMgala yadi SaSTha sthAna ko dekhe to zira ke nIce jvara, zukra dekhe to haijA aura budha dekhe to kakSa graMthi (plaga ? ) hogaa| rAhaviSU zazI pazyennetrarogo bhaviSyati / mUlavyAdhi guH pazyeccadravat syAd bhRgoH phalaM // 25 // rAhu se haijA, caMdramA ke dekhane se netraroga aura caMdra ko bhRgu dekhatA ho to zuka kA bho phala caMdrasA hI hogaa| paridhI caMdrako daNDaSTiH prazne kRte sati / kuSThavyAdhi mRtiM brUyAt dhUme bhUtAhataM bhavet // 26 // sarvApasmAramAditye pizAcaparipIr3anaM / / zvAsaH kAsazca zUlazca zanau zItajvaraM kuje // 27 // For Private and Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 jnyaanprdiipikaa| paridhi candramA dhanuSa kI dRSTi meM prazna hoM to kuSTha roga kiMvA mRtyu btaanaa| ketu se bhUtabAdhA aura sUrya se saba prakAra kI mirago yA pizAcavAdhA, zani se zvAsa kAsa aura zUla tathA maMgala se zIta jvara btaanaa| indrakodaNDaparidhau dRSTe prazna tu rogiNAM / navyAdhizamanaM kiMcidAyaM pazyaMti cet shubhaa||28|| indra dhanuSa paridhi dRSTi meM yadi rogIkA prazna ho to roga kI kucha bhI zAMti nahIM ho to yadi sthAna ko kabhI rAhu nahIM dekhatA ho yaha sthiti hotI hai / (?) rogazAntirbhavecchIghra mitrasvAtyuccasaMsthitAH / yadi zubha graha ucca mitra aura svagRhI ho to rogazAMti zIghra batAnA cAhiye / zirolalATe 5 netre nAsAzru tyadharAH smRtAH // 26 // cibukazcAMgulizcaiva kRttikAyu Davo nava / sira, lalATa, mauM, AMkha, nAka, kAna, hoMTha, civuka aura aMguli ye kRtikAdi natra nakSatroM ke sthAna haiN| kaMThavakSaH stanaM caiva gudmdhynitNbkaaH||30|| ziznamedroravaH proktA uttarAdyA navoDavaH / kaMTha, chAtI, stana, gudA, kaTi, nitaMba, upastha, medra aura urU ye uttarAdi nava nakSatroM ke sthAna hai| jAnujaMghApAdasaMdhipRSThAntastalagulphakaM // 31 // pAdAya nAbhikAMgulyo vizvAMdyA navoDavaH / jAnu, jaMghA pAdasaMdhi, poTha, antastala, gulka, paira ke Age kA bhAga, nAmi, aMgula ye uttarASAr3hAdi nava nakSatroM ke sthAna haiN| udayaHvazAdevaM jJAtvA tatra gadaM vadet // 32 // aMganakSatrakaM jJAtvA naSTadravyaM tathA vadet / For Private and Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdopikaa| 36 lagna meM jo nakSatra ho usI ke anusAra ina aMgoM meM roga batAnA caahiye| isI prakAra zArIra nakSatra nakSatra ke para se naSTa dravya bhI banAnA cAhiye / trikoNalagnadazame zubhazced vyAdhayo nahi ||33|| teSu nIcAriyukteSu vyadhi-pIr3A bhavennRNAM / paMcama navama, lagna aura dazama meM yadi zubha graha hoM to vyAdhi nahIM hotI aura pApa yA zatru graha hoM to hotI hai 1 iti rogakANDaH atha maraNakANDaH maraNasya vidhAnAni jJAtavyAni manISibhiH / vRSasya vRSabhacchatraM siMhacchatraM harerbhavet // 1 // alino vRzcikacchavaM kuMbhacchatra ghaTasya ca / maraNa kA vidhAna bhI vidvAnoM ko jAnanA caahiye| vRSa kA chatra vRSa, siMha kA siMha, vRzcika kA vRzcika, aura kuMbha kA chatra kuMbha hai / uccasthAnamiti jJAtvA uccaH syAdudaye yadi // 2 // maraNaM na bhavettasya rogiNo nAtra saMzayaH / yadi praznakAla meM lagna (lagneza ? ) ucca kA ho to rogI kI mRtyu nahIM huI / tulAyAH kArmukachatra nocamRtyu viparyaye // 3 // meSasya mithunacchatra nIcamRtyu viparyaye / nakasya mithunacchatra' nIcamRtyuviparyaye // 4 // kanyAchatra kulIrasya nIcamRtyu viparyaye / tulA kA dhana, meSa kA mithuna, makara kA mithuna aura kanyA kA karka chatra hotA hai kintu nIca mRtyuviparya meM hI usakA zani kAma karatA Han 1 For Private and Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| nIce ceda vyAdhimokSona mRtyurmaraNamAdizet // 5 // graheSu balavAn bhAnuryadi mRtyustadAgninA / maMdaH kSudhA jalenenduH zItena kavirucyate // 6 // budhastuSAravAtAbhyAM zastraNoro balI di / rAiviSeNa jovastu kukSirogeNa nazyati // 7 // yadi lagneza nIca meM ho to mRtyu btaanaa| yadi grahoM meM balI sUrya ho to Aga se, zani ho to bhUkha se, caMdra ho to jala se, zukra ho to zota se, budha ho to tuSAra aura vAtase ketu ho to hathiyAra se rAhu hoto viSase aura bRhaspati ho to kukSiroga se mRtyu hotI hai| vidhoH SaSThASTame pApaH saptame vA yadi sthitaH / rogamRtyustalAbhyAM (?) vA rogiNAM maraNaM bhavet // 8 // yadi caMdra ke chaThe' yA AThaveM sthAna meM pApa graha hoM to rogI kI mRtyu hogii| ArUDhAnmaraNasthAnaM tasmAdapTamagaH zazI / pApAH pazyaMti cenmRtyaM rogiNAM kathayatsudhIH // 6!! ArUr3ha se aSTama sthAna ko usase aSTama sthAna sthita caMdramA aura pApa graha dekhate ho, togegI mregaa| dvitIye bhAnusaMyukte dazame pApasaMyute / dazAhAnmaraNaM brUyAt zukrajIvau tRtIyagau // 10 // saptAhAnmaraNaM brUyAt rogiNAmahni buddhimAn / dvitIya meM sUrya hoM, dazama meM pApa ho to daza dina ke bhItara hI rogI mregaa| aura yadi zukra aura vRhaspati hoM to sAta dina ke bhItara dina meM hI rogI mregaa| udaye caturasra vA pApAstvaSTadinAnmRtiH // 11 // lagnadvitIyagAH paashcturdshdinaanmRtiH| tridinAn maraNaM kintu dazame pApasaMyute // 12 // tasmAtsaptage pApe dazAhAnmaraNaM bhavet / For Private and Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / udaya yA caturasra meM yadi pApa graha hoM to ATha dina meM, lagna aura dvitIya meM hoM to 14 dina meM, dazama meM pApa graha sthita hoM to 3 dina meM aura caturtha meM hoM to daza dina meM mRtyu hogI / nidhanArUDhage pApadRSTe vA maraNaM bhavet / tattadugrahavazAdeva dinamAsAdinirNayam ||13|| mRtyu aura ArUr3ha sthAna yadi pApa grahoM se dRSTa ho to maraNa btaanaa| dina mahIne Adi kA nirNaya grahoM para se kara lenA / iti maraNakANDaH grahoccaiH svargamAyAti ripau mRgakule bhavaH / nIce narakamAyAti mitre mitrakulodbhavaH ||1|| svakSetre svajane janma mitraM jJAtvA vadet sudhIH / 41 mRtyu ke samaya mRta prANI ko grahoM ke ucca ke rahane para svarga hotA hai zatru sthAna meM rahane para pazuyoni meM janma, mitra gRha meM rahane para mitra kula meM janma aura svakSetra meM rahane para svajanoM meM janma batAnA cAhiye / iti svargakANDa: kathayAmi vizeSeNa mUkadravyasya lakSaNam / pAkabhANDAni bhuktAni vyaMjanAni rasaM tathA // 1 // For Private and Personal Use Only aba maiM vizeSa karake mUka dravyoM kA nirNaya karatA huuN| isa prakaraNa meM pAka bhANDa bhuka, vyaMjana aura isakA varNana hogA /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 42 jnyaanprdiipikaa| sahabhoktA bhojanAni tattathAnubhavo ripUn / (1) meSarAzI bhavecchAkaM vRSabhe gavyamucyate // 2 // dhanumithunasiMheSu matsyamAMsAdibhojanam / nakrAlikarkimIneSu phalabhakSyaphalAdikam // 3 // tulAyAM kanyakAyAzca zuddhAnamiti kIrtayet / meSa lagna yadi balI ho to zAka bhojana batAnA caahiye| vRSa ho to daho dUdha gho Adi, dhanu mithuna aura siMha hoM to machalI mAMsa, makara, vRzcika, karka aura mIna ho to phalAhAra aura tulA kanyA hoM to zuddha anna batAnA caahiye| bhAnostiktakaTukSArami bhojanamucyate // 4 // uSNAnnakSArasaMyuktaM bhUmiputrasya bhojanam / sUrya kA bhojana tItA baDuvA hArA, aura maMgala kA garma anna aura dhArA hai / bharjitAnyupadaM saure saumyasyAharmanISiNaH / / 5 / / pAyasAnnaM ghRtairyaktaM guro janamucyate / zani aura budha kA bhojana bhunA huA padArtha, tathA vRhaspati kA ghRtayukta pAyasa jaannaa| satailaM kodravAnnaM ca bhavenmandasya bhojanam // 6 // samASaM rAhuketvozca rasavargamudAhRtam / tela meM banA huA aura kodo bhI zani kA bhojana hai| ur3ada ke sAtha yaha rAhu aura ketu kA bhI bhojana hai| jIvasya mASavaTakaM suSTu mInaistu bhojanam // 7 // candrakadaryaprasavamatsyAdya bhojanaM vadet / vRhaspati aura candramA kA bhojana mAMsa aura machalo se hotA hai| kSaudrApUpapayoyubhirbhojanaM vyaMjana goH // 8 // zuka kA bhojana madhu dUdha aura apUSa Adi vyaMjanoM se hotA hai / For Private and Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / ojarAzau zubhaha STe svecchayA bhojanaM bhavet / samarAzau pApadRSTe bhuMkte'lpaM pApavIkSite // // yadi viSama rAzi ko zubha graha dekhate hoM to adhikatA se aura sama rAzi ko pApagraha dekhate hoM aura yukta hoM to kamI ke sAtha bhojana batAnA cAhiye / kiMcitpazyati pApazcet purANAn madhubhojinaH / (?) arkArau mAMsabhoktArau uzanazcandrabhoginAM // 10 // navanItaghRta kSIradadhibhirbhojanaM bhavet / pApa graha kI sAdhAraNa dRSTi ho to madhura bhojana batAnA / sUrya aura maMgala mAMsabhakSI, zukra, candra aura rAhu makkhana ghI dUdha aura dahI ke sAtha khAne vAle haiN| jalarAziSu pApeSu saumyeSu ca dineSu ca // 11 // satailaM bhojanaM brUyAditi jJAtvA vicakSaNaH / 43. pApa graha jalarAzi meM hoM aura saumya graha dinavAlA ho to sataila bhojana batAnA cAhiye / pUrvoktadhAtuvargeNa bhojanAni vinirdizet ||12|| mUlavargeNa zAkAdInupadezAda vadedbudhaH / jIvavargeNa bhuktvA ca matsyamAMsAdikAnapi // 13 // sarvamAlokya manasA vadetRRNAM vicakSaNaH / For Private and Personal Use Only pUrva kathita dhAtuvarga se bhojana, mUla varga se zAka sabjI Adi, aura jIvavarga se mAMsa machalI Adi kA bhojana buddhimAn puruSa saba dekha suna ke batAveM / iti bhojanakANDaH
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / svapna yAni ca pazyanti tAni vakSyAmi sarvadA / meSodaye devagrahaM prasAdAn saMvadaMti ca // 1 // vRSodaye dinAdhIzaM jJAtidezasya darzanam / vRzcikasyodaye karaM vyAkulaM mRtadarzanam // 2 // svapna meM manuSya jo dekhatA hai use bhI batAtA hUM-- meSa lagna meM devagraha dekhatA hai aura prasannatA kI bAteM sunatA hai aura kahatA hai| vRSa meM sUrya ko, jAti ko deza ko aura vRzcika meM krUra, vyAkula aura mRtaka ko dekhatA hai / mithunasyodaye viprAn tapasvivadanAni ca / kulIrasyodaye kSetraM . . . . . . . . . . . 'punaH // 3 // tRNAnyAdAya hastAbhyAM gacchantIriti nirdizet / siMhodaye kirAtaM ca mahiSIbhirnipAtitam // 4 // mithuna lagna meM vipra aura tapasviyoM ke muMha karka meM kheta........ tathA hAthoM meM tRNa lekara jate huoM ko dekhA jAtA hai| siMha meM kirAta ko aura bhaiMsa se apane ko nipAtita yA usI phirAta ko nipAtita dekhA jAtA hai / kanyodaye'pi cArUr3ha (2) muNDastrIbhirdvipAdayaH / tulodaye nRpAn svarNa vaNijazca sa pazyati // 5 // vRzcikasyodaye svapna pshyntylimRgaadyH| vRSabhazca tathA brUyAt svapnadRSTo na saMzayaH // 6 // udaye dhanuSaH pazyet puSpaM pakvaphalaM tthaa| mRgodaye dinenduM ca ripaM svapnaSu pazyati // 7 // kuMbhodaye ca makaraM mInasvapna jlaashyH| kanyA meM svapna dekhe to muNDita strI hAthI Adi, tulA meM rAjA, svarNa, baniyA Adi vRzcika meM bhauMrA mRga, baila Adi, dhanu meM phUla, pakka phala Adi, makara meM dina kA cA~da zatru, kuMbha meM ghar3iyAla ( magara), mIna meM jalAzaya dikhAI detA hai| For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / caturthe tiSThati bhRgau rajataM vastu pazyati // 8 // kujazcenmAMsaraktAMzca sazukaphalamaMganAm / caturtha meM zukra ho to cAMdI kI cIja, maMgala ho to mAMsa, rakta aura sapheda phala liye huI aurata dikhAI par3atI hai / mRgaM zanizcet saumyazcet zilAM svapne tu pazyati // 6 // AdityazcenmRtAn puMsaH patanaM zuSkazAlinAm / caMdrazcet vadanaM zItaM rAhumadhyaviSaM bhavet // 10 // zani caturtha meM ho to mRga, budha ho to zilA, sUrya ho to mare hue manuSyoM ko athavA sUkhe dhAnyoM ko, candramA ho to zItavadana aura rAhu ho to madhya viSa kA darzana svapna meM atra kiMcit vizeSo'sti chatrArUDhodayeSu ca / chatrasthitazcet saumyazcet saudhasaumyAmarAn vadet // 11 // * isa praznAdhyAya meM lagna rAziyoM ke pakSa vizeSa yaha hai ki zubhagraha kabhI chatrArUDha ho to ... sundara gRha athavA devatAdika kA darzana hotA hai| caturthabhavanAt svapnaM brUyAt grahanirIkSakaH / tatrAnukta' yadakhilaM brUyAt pUrvoktavastunA // 12 // Tags bhavana se grahoM ko svapna phala kahanA caahiye| jo kucha na bhI kahA gayA hai use bhI pUrva kathita vastu para se samajha lenA cAhiye / iti svapnakANDaH athobhayarkSe pathiko durnimittAni pazyati / sthirodaye nimittAnAM nirodhena na gacchati // 1 // carodaye nimittAnAM samAyAtIti Irayet / For Private and Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| yAtrI dvisvabhAva lagna meM jAne se duHzakuna dekhatA hai| sthira lagna meM zakunoM ke prabhAva se yAtrA ho sthagita kara detA hai aura cara lagna meM zubha zakunoM ke prabhAva se sapha. latApUrvaka lauTa AtA hai| candrodaye divAbhItacaSapArAvatAdayaH // 2 // zakunaM bhavitA dRSTaM (2) iti byAdvicakSaNaH / lagna meM yadi candra ho to gaste meM ullU kabUtara Adi kA zakuna hogA-yaha batAnA caahiye| rAhadaye tathA kAkabharadvAjAdayaH khagAH // 3 // mandodaye kuliMgaH syAt jJodaye piMgalastathA / lama meM rAhu ho to kAka bharavUla Adi, zani ho to caTaka aura budha ho to bandara / sUryodaye ca garuDaH savyAsavyavazAd vadet // 4 // sthira rAzau sthirAn pazyeta care tiryaggatA yadi / ubhaye'dhvani vRttasya grahasthitivazAdamI // 5 // sUrya lagna meM ho dAhine bAMye ko vicAra ke garur3a batAnA caahiye| sthira meM sthira vastu, ghara meM cara-pakSI Adi---aura dvisvabhAva meM rAste se lauTate hue AdamI dikhAI par3ate haiN| yahI bAta grahasthiti ke vaza se isa prakAra hai| rAhogaulividhozcAtra jJAsya cunnadharI bhavet / dadhi zukrasya jIvasya kSIrasarpirudAharet // 6 // bhAnozca zvetagaruDaH zivA bhaumasya kiirtitaaH| zanaizcarasya vahnizca nimittaM dRSTamAdizet // 7 // zukrasya pakSiNI brUyAt gamane zaraTA bakAH / jIvakANDaprakAreNa vIkSaNasya vicArayet // 8 // rAhu kA gau aura bicchI candramA kA ........."budha kA cunadharI ( pakSi vizeSa) zukra kA dahI, bRhaspati kA dUdha ghI, sUrya kA zveta garur3a, maMgala kA zRgAliyAM, zani kA For Private and Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdossikaa| 47 Aga, zuka kA do pakSo zaSTa aura baka-ye zakuna hote haiN| jIva kANDa meM kahe huye prakAra se zakuna darzana kA vicAra kara lenA cAhiye / iti nimittakANDaH prazne vaivAhike lagne kujaH syAdudaye yadi / vaidhavyaM zIghramAyAti sA vadhU neti saMzayaH // 1 // prazna lagna meM, yadi vivAha saMbaMdhI prazna ho to, yadi maMgala ho to zIghra vinA saMdeha ke vadhU vidhavA ho jaaygii| udaye mandare nArI rikAmRgasutA bhavet / (2) candrodaye tu maraNaM dampatyoH zoghrameva ca // 2 // zukrajovabudhA lagne yadi tau dorghajIvinau / x x x x x x x lagna meM candramA ho to donoM strI puruSa zIghra mara jAyage, zukra bRhaspati yA budha ke lagna meM rahane se ve dIrgha jIvo hoNge| dvitIyasthe nizAnAthe bahaputravatI bhavet // 3 // sthitimadhyarkamandArAH manaHzoko daridratA / yadi dvitIya meM caMdra ho to yahu putravato aura dazama meM sUrya maMgala aura zani hoM to mAnasika kaSTa aura dAridraya prApta hotA hai| dvitIye rAhasaMyuktA sA bhavet vyabhicAriNI // 4 // zubhagrahA dvitIyasthA mAMgalyAyuSyavarddhanA / dvitIya sthAna meM rAhu ho to kanyA vyabhicAriNI aura zubha graha hoM to maMgala aura Ayu se pUrNa hotI hai| For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48 jnyaanprdiipikaa| tRtIye rAhajIvau cetsA vandhyA bhavati dhruvam // 5 // anye tRtIyarAzisthA dhanasaubhAgyavarddhanA / rAhu aura bRhaspati yadi tRtIya meM hoM to strI bandhyA hogii| usI sthAna meM anya graha hoM to dhana aura sohAga se bharapUra hogii| nAthA dinezastiSThato yadi turye tato'zubhaH // 6 // (2) zanizca stanyahonA syAdahiH sApalyavatyasau / budhajIvArazukrAzcat alpajIvanavatyasau // 7 // caturtha meM sUrya ho to ( azubha phala ), zani ho to santAnahInA, rAhu ho sauta vAlI hogii| vahIM budha bRhaspati, maMgala yA zukra hoM to alpAyu hogaa| paMcame yadi sauriH syAd vyAdhibhiH poDitA bhavet / zukrajIvabudhAzcApi pazuzceta bahuputravat // 8 // candrAdityau tu vandI syAt ahizcet maraNaM bhavet / Arazcet putranAzaH syAt prazne pANigrahocite // 6 // paMcama meM yadi zani ho to rogiNo, zuka, bRhaspati aura budha hoM to bahuta pazu aura putra se yukta, candramA aura sUrya hoM to bandI, rAhu ho to maraNa aura maMgala ho to putranAza yaha vaivAhika prazna meM btaanaa| SaSThe zazo cedvidhavA budhaH klhkaarinnii|| SaSThe tiSThati zukrazcedIrghamAMgalyadhAriNI // 10 // anye tiSThanti cennArI sukhinI vRddhimicchati / SaSTha sthAna meM candramA ho to vidhavA, budha ho to kalaho, zuka ho to sarva mAMgalya. dhAriNI aura anya graha hoM to sukho aura vRddhimato kanyA hotI hai / saptamasthe zanI nAro tarasA vidhavA bhavet // 11 // pareNApahRtA yAti kuje tiSThati sptme| budhajIvau sanmatiH syAdrAhuzceda vidhavA bhavet // 12 // vyAdhigrastA bhavennArI saptamastho raviyadi / For Private and Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| saptamasthe nizAdhIze jvarapIDAvatI bhavet // 13 // zukazcetsaptame sthAne sA vadharmaraNaM vrajet / saptama meM yadi zani ho to zIghra vidhavA, maMgala hoM to dUsare se harI jAkara anyagAminI, budha aura bRhaspati ho tA sadbuddhi vAlI, rAhu ho to vidhavA, sUrya ho to vyAdhi prasta, candramA ho to bukhAra kI pIr3A se Akula aura zukra ho to mRtyu ko prApta hotI hai / aSTamasthAH zukagurubhujagA nAzayaMti ca // 14 // zanijJo vRddhidau bhaumacaMdrau nAzayataH striyam / (1) AdityArau punarbhUH syAtprazne vaivAhike vadhUH // 15 // aSTama meM zukra, guru aura rAhu nAza karane vAle, zani aura budha vRddhi karane vAle, maMgala aura caMdra mAraka, sUrya aura maMgala punarvivAha kAraka hote hai| navame yadi somaH syAt vyAdhihInA bhaved vadhaH / jIvacaMdro yadi syAtAM bahuputravatI vadhaH // 16 // anye tiSThanti navame yadi vaMdhyA na saMzayaH / nayama meM yadi budha ho to vadhU nIroga, bRhaspati aura candramA hoM to bahu putravAlI aura anya graha hoM to vandhyA hotI hai-isameM sandeha nhiiN| dazame sthAnake caMdro vandhyA bhavati bhAminI // 17 // bhArgavo yadi vezyA syAt vidhavArkikujAdayaH / riktA guruzcejJAdityau yadi tasyAH zubhaM vadet // 18 // dazama meM candra hoM to bAMjha zukra ho to vezyA, zani maMgala Adi ho to vidhavA, guru hoto rikA aura budha sUrya ho to azubha (?) phala vAlI hotI hai| . lAbhasthAnagatAH sarve putrasaubhAgyavarddhakAH / lagnadvAdazagazcaMdro yadi syAnnAzamAdizet // 16 // ekAdaza sthAna meM sabhI graha putra aura saubhAgya ke varddhaka tathA lagna aura dvAdaza meM yadi caMdramA ho to nAzakAraka hotA hai| For Private and Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jhaanprdiipikaa| zanibhaumo yadi syAtAM surApAnavatI bhavet / sAdityau sthitau vandhyA zukra sukhavatI bhavet // 20 // dvAdaza meM yadi zani aura bhauma hoM to madirA pAna karane vAlI, rAhu aura sUrya hoM to pandhyA aura zukra ho to sukhI hogii| iti vivAhakANDaH kSurikAlakSaNaM samyaka pravakSyAmi yathA tathA / rAhuNA rahite candre zatrubhaMgo bhaviSyati // 1 // aba kSurikA-yuddha saMbandhI-lakSaNoM ko kahatA hUM yadi caMdramA rAhu se rahita ho to zatru avazya naSTa hogA yahI uttara prAnika ko denA cAhiye / nIcAriktAstu (2) pazyaMti yadi khaDgasya bhaMjanam / zubhagrahayute candre dRSTe cAstrazubhaM vadeta ( bhavet ) // 2 / candramA ko yadi nIca aura zatru graha dekhate hoM to talavAra kA TUTanA aura zubha graha ke yuta aura druSTa hone para usakI saphalatA batAno caahiye| pApagrahasameteSu chatrArUDhodayeSu ca / yeSu praSTA sthitaH kiMtu tadatraNa hato bhavet // 3 // chatra, ArUDha aura lagna yaha pApa graha dRr3ha yukta ho aura jisameM grahasthita ho usake zAstrAnusAra usa para kA maraNa khnaa| athavA kalahaH khaDgaH pareNApahRto bhavet / eSu sthAneSu saumyeSu khaDgastu zubhado bhavet // 4 // yA kalaha hogA yA talavAra koI dUsarA curA le jAyagA inhIM sthAnoM meM zubha graha ha to khaDga zubha phala tathA vijaya-kA dAtA hogaa| For Private and Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| pradeze tasya lagnasya lagne vA paapsNyute|| khaDgasyAdAvRNaM brUyAt trikoNe pApasaMyute // 5 // ' (isa zloka ke cauthe caraNa kA artha nIce ke zloka kI TokA meM sammilita hai ) lagna meM yadi pApa hoM to taladhAra ke prAraMbha meM RNa lenA par3A hogaa| taskaro bhaMgato vyonni caturthe pApasaMyute / khaDgasya bhaMgo madhye syAditi jJAtvA vdetsudhiiH||6|| yadi trikoNa ( 1, 5, 6 ) pApa yuta hoM to corA ho jAtI hai,..."caturtha meM pApagraha ho to lar3AI ke bIca meM hI talavAra ke TUTane kI saMbhAvanA rahatI hai / ekAdaze tRtIye ca pApe zastrasya bhaMjanam / mitrasvAmyuccanIcAdivargenAdi (2) gatAH grahAH // 7 // - ekAdaza aura tRtoya meM yadi pApa graha hoM to zastra TUTa jaaygaa| mitra, svAmI, undha, nIca Adi vargoM meM gata graha tattadvargasthalAyAM tu zastramityabhidhIyate / saMmukhe yadi khaGgaH syAttattIryaggrahamucyate // 8 // una una vargoM ke sthala ke sammukha zatrapAta kA bhaya karate haiM, yadi sanmukha meM tiryagraha hoM to khaDgapAta kA bhaya karate haiN| tiryagmukhazcettacchatraM anyazastraM vadetsudhIH / adhomukhazcatsaMgrAme cyutamAhRtamucyate // 6 // tiryam mukha kI rAzi ho bahuta coTIlA (1) hathiyAra hai, yadi adhomukha rAzi ho to saMgrAma meM vaha puruSa mArA jAyagA aisA upadeza karanA caahiye| tattacceSTAnurUpeNa tasya nai maraNaM smRtam / unakI ceSTA ke anurUpa hI usa puruSa kA saMgrAma meM maraNa athavA aya parAjaya kA nirdeza krnaa| iti kSurikA kANDaH For Private and Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| strIpaMso ratibhogau ca sneho'snehaH ptivrtaa| zubhAzubhau kramAtprokto zAstra jJAna-pradIpike // 1 // isa jJAnapradIpaka zAstra meM strI-puruSa kA pArasparika prema pAtivratya aura droha, isa prakAra zubha aura azubha hote haiM vaha kahA gayA tIvratA (?) udayArUDho (?) khedreSu bhujago yadi / teSAM duSTastriyaH sAkSAdavAnAmapi saMzayaH // 2 // . lagna, ArUr3ha, dazama meM yadi rAhu ho to stro duSTa hogI, cAhe vaha devatA ke ghara hI kyoM na ho| lagnAdekAdazasthAne tRtIye dazame shshii| jIvadRSTiyutastiSThet yadi bhAryA prativratA // 3 // lagna se ekAdaza, tRtIya aura dazama meM yadi caMdra ho aura guru kI dRSTi se yukta ho to bhAryA pativratA hogii| candra pazyanti puMkheTAstena yuktA bhavaMti cet / tabhAyA durjanAM brUyAditi zAstravido viduH // 4 // candramA ko puruSa graha dekhate hoM yA yuta hoM to nizcaya ho bhAryA durjana hogii| yahI zAstrajJoM kA kahanA hai| saptamastho dviSarakheTaH nIcArigazazI ttho| baMdhuviddeSiNI loke bhraSTA sA tu zubhAzubhaiH // 5 // nIca kiMvA zatrusthAnagata candramA yadi saptama meM zatru-graha se yuta kiMvA duSTa ho to strI bhraSTA hogaa| bhAnujovau nizAdhIzaM pazyaMtau ca yutau ydi| pativratA bhavennArI rUpiNIti vade budhaH // 6 // sUrya aura guru yadi caMdramA ko dekhate hoM yA yuta hoM to vaha sro svarUpavatI aura pativratA hogii| For Private and Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdiipikaa| zukraNa yukto dRSTo vA bhaumshcetprgaaminii| bRhaspatirbudhArAbhyAM yuktazcetkanyakA yadi // 7 // zukra se yadi bhauma ( maMgala ) yuta yA dRSTa ho to parapuruSagAmino aura guru yadi budha aura maMgala se yuta dRSTa ho to kanyA bhI svairiNo hotI hai| zukravargayute bhaume bhaumavargayute bhRgau| pRthake (1) vidhavA bhartA tasyA doSAnna viMdate // 8 // zukra varga se bhauma yA bhauma varga se yadi zukra yuta ho to pati se pRthak vaha strI vidhavA kI bhAMti rahatI hai aura vaha usake doSa nahIM jaantaa| bhAnuvargayute zukra rAjastrINAM ratirbhavet / jIvavargayute caMdre snehena ratimAnbhavet // 6 // sUrya varga se yadi zukra ho to rAjastriyoM se rati batAnA caahiye| guruvarga se yadi candramA yuta ho to prema pUrvaka ratimAn kahanA caahiye| caMdrastrivargayuktazcet strI sutajJavatI bhavet / zanizcaMdreNa yuktazceta atIvavyabhicAriNo // 10 // candra yadi trivarga se yuta ho to strI puzvatI aura zani caMdra se yuta ho to adhika vyabhicAriNo hotI hai / pApavargayute dRSTe zukrazcet vybhicaarinnii| arivargayutazcandro yadyamitraM vadhUnaraH (?) // 11 // yadi zukra pApa varga se yuta yA dRSTa ho to vyabhicAriNo aura zatru varga se yadi caMdrayuta ho to strI puruSa meM sneha nahIM hotaa| nIcavargayutazcaMdro na ca strIbhogakAmukaH / mitravargayutazcaMdraH mitravargavadhUrataH // 12 // padi candra noca varga se yuta ho to srobhoga se manuSya kAmuka nahIM hotaa| mitra varga se yadi yuta ho to puruSa mitra kI stro se rata hai-yaha batAnA cAhiye / / For Private and Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdaapikaa| svakSetre yadi zItAMzuH svabhAryAyAM ratirbhavet / uccavargayutazcaMndraH svacchavaMzastriyAM ratiH // 13 // yadi candramA apane kSetra meM ho to apanI strI meM rati batAnA cAhiye / kintu yadi ucca varga se yuna ho to apane se UMce khAndAna kI strI meM rati batAnI caahiye| udAsInagrahayuto dRSTo vA yadi candramAH / udAsInavadhUbhogamiti prAhurmanISiNaH // 14 // yadi samagraha ( na mitra na zatru ) se candra yuta kiMvA dRSTa ho to vadhU se udAsIna prema (na atyadhika na kama ) hogaa| lagne ca dazamasthe'tra paJcame zaniyuk zazI / corarUpeNa kathayet rAtrau svargavadhUratiH // 15 // - lagna meM dazama meM aura paMcama meM candramA zani se yukta ho to corA se vArAMganA gamana batAnA caahiye| ojodayastadadhipe ojasthe caikamaithunaM / samodaye tadadhipe samasthe dviratiM tathA // 16 // lagnezvaraphalaM jJAtvA teSAM kiraNasaMkhyayA / athavA kathayed dvidvisaMdRSTagrahasaMkhyayA // 17 // lagna viSama ho lagneza samameM ho to do eka maithuna, sama lagna ho lagneza sama meM ho to do maithuna hogaa| lagnezvara kI kiraNa saMkhyA se bhI yaha batAyA jAnA cAhiye / candre bhaumayute dRSTe kalahena pRthkshyH| bhRguvAriyute dRSTe svastrIkalahamucyate // 18 // candramA maMgala se yukta yA dRSTa ho to strIpuruSa kalaha karake pRthak soye aura zukra aura caMdra (?) yuta hoM to apanI striyoM se kalaha huA yaha batAnA cAhiye / caturthe candratiye(1)ca paJcame saptame'pi vA / candrazukrayute dRSTe svastriyA kalaho bhavet // 16 // For Private and Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAnapradIpikA / 15 caturtha, tRtIya, paMcama yA saptama bhAva meM yadi caMdra zukra yoga ho to svastrI se kalaha batAnA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadIyavasanacche (?) kalahaM parikIrtayet / saptame pApasaMyukta dazame bhaumasaMyute // 20 // tRtIye budhasaMyukte strIvivAdasthale zayaH / saptama meM pApa graha ho dazama meM maMgala tathA tRtIya meM budha ho ( candramA thuta dRSTa ho to ) strI se vivAdapUrvaka bhUzayana batAnA / X lagne candrayute bhaume dvitIyasthe tathA yadi // 21 // jAgarazcorabhItyA ca rAzinakSatrasaMdhiSu / pRSThazcedvidhavAbhogaH saMkaTAditi kIrtayet // 22 // lagna meM yA dvitIya meM yadi maMgala aura caMdra kA yoga ho to jAgaraNa cora ke Dara Adi se saMkaTapUrvaka vidhavA se rati btaanaa| yaha phala rAzisaMdhi aura nakSatrasaMdhi meM bhI ghaTegA | tatsaMdhI zukasaumyau cet tattajjJAtipatiM vadet / yatra kutrApi zazinaM pApAH pazyanti cettathA // 23 // rAzi saMdhi nakSatra saMdhi meM zukra yA caMdra ho to svajAtIya strI se rati tathA X X X X X X X X napuMso (?) sevyati (?) vadhUH zubhazcetpuruSapriyA / sAsvikAJcandrajIvArkA rAjasau bhRgusomajau ||24|| tAmasau zanibhUputrau evaM strIpuMgaNAH smRtAH // 25 // kahIM para sthita candramA ko yadi pApagraha dekhate hoM to strI pati kI sevA nahIM krtii| caMdra, bRhaspati sUrya ye satvaguNI zukra, budha rajoguNI, zani, maMgala tamoguNI hai| zrI puruSa kA guNa inhIM ke balAbala se vicAra lenA cAhiye / iti kAmakANDaH For Private and Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| putrotpattinimittAya trayaH praznA bhavanti hi| udayArUDhachatreSu rAhuzced garbhamAdizet // 1 // putrotpati ke liye tIna praznoM kA uttara varNana kiyA gayA- lagna ArUr3ha aura chatra meM yadi rAhu ho to garbha btaanaa| lagnAdvA candralanAdvA trikoNe saptame'pi vaa| bRhaspatiH sthito vApi yadi pazyati garbhiNI // 2 // lagna kiMvA candra se trikoNa ( 5, 6 ) yA saptama meM bRhaspati sthita hokara prazna lagna ko dekhatA ho to garbhiNI hogii| zubhavargeNa yuktazcet sukhaprasavamAdizet / arinIcagrahAzcet sutAriSTaM bhaviSyati // 3 // zubha varga se yukta ho to prasava sukha se aura noca aura zatru-graha se yuta iSTa ho ne para bAlAriSTa hotA hai| praznakAle tu paridhau dRSTe garbhavatI bhavet / tadantasthagrahavasAt puMstrIbhedaM vadedabudhaH // 4 // prazna lagna paridhi graha dRSTa ho to vaha strI garbhavatI hai aisA upadeza karanA aura paridhi lagna ke bIca meM strIkAraka athavA puruSa kAraka jo graha balavAna hoM unake anusAra strI puruSa kA janma batAnA caahiye| yatra tatra sthitazcandraH zubhayukte tu grbhinnii| na lagnAni na bhUteSu zukrAdityendavaH kramAt / / 5 / / tiSThanti cenna garbha cetsyAdekatraite (2) sthitena vaa| jahAM kahIM bhI candramA zubha yukta ho to garbha hai aisA nirdeza karanA aura lagna bhUtAdi . meM apane yukta sUrya candramA pRthak ho athavA ekatra hI jahA~ kahIM bhI ho to garbha nahIM hai aisA upadeza karanA caahiye| strIpaviloke garbhiNyaH praSTurvA tatra kAlike // 6 // parivaSAdike dRSTe tasyA garbha vinazyati / For Private and Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA prazna kAla meM strI-puruSa grahoM meM jo balavAna hokara dekhatA hai, usI ke anusAra strI athavA puruSa kA janma kahanA kintu lagna yadi paviSAdi duSTa grahoM se dekhA jAtA ho to garbha kA nAza ho jAtA hai| lagnAdAjasthine caMdra putraM sUne sama sutAm / vajJAnnakSatrayogAnAM tathA sUra sutaM sutAM // 7 // lama se viSama gRha meM caMdra ho to putra sama meM ho to putrI utpanna hotI hai| nakSatra yoga mAdi ke vaza se bhI putra putrI kA vicAra kiyA jAtA hai / lagnatRtIyanavame dazamaikAdaze'pi vA / bhAnuH sthitaJcat putraH syAttathva ca zanaizcaraH // 8 // lagna, tRtIya, navama, dazama, ekAdaza meM yada hara yA zani ha! nAva paidA hogaa| ojasthAnagatAH sarve grahAzcatputrasaMbhavaH / samasthAnagatAH sarve yadi putrI na saMzayaH // // lagna se niSama sthAna meM yadi sabhI graha ho tA putra aura sama sthAna meM hoM to putrI isameM sandeha nhiiN| ArUDhAtsaptamaM garzi yAvatIM tAM sureSyati (?) // 10 // tAvannakSatrasaMkhyAkaiH sutaH syAdivasaH sutam / ArUr3ha se saptama rAzi paryanta jitane nakSatra hoge utane ho dinoM meM putra utpanna hogaa| iti putrotpatti kANDaH sutAriSTamatho vakSye sadyaH pratyayakAraNam / lagnaSaSThe sthite caMdra tadaste pApasaMyate // 1 // mAtuH sutasya maraNaM kiMtu paMcamaSaSThagAH / pApAH tiSThanti cenmAturmaraNaM bhavati dhruvam // 2 // For Private and Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna prdiipikaa| aba zIghra vizvAsa dilAne kA kAraNasvarUpa sunArie ko batAtA huuN| yadi lagna aura SaSTha meM caMdramA ho aura una se saptama meM pApagraha hoM to mAtA aura putra donoM kA maraNa hotA hai| kiMtu yadi paMcama aura paSTa meM pApa graha hoM to mAtA kA maraNa nizcaya hogaa| dvAdaze caMdrasaMyukte putranAmAkSinAzanam / vyayasthe bhAskare nazyeta putradakSiNalocanam // 3 // dvAdaza meM caMdramA ho to putra kI bAI AMkha aura sUrya ho to dAhinI AMkha naSTa hotI hai| pApAH pazyanti bhAnaM ceta piturmaraNamAdizet / candrAdityo guruH pazyeta pitrAH sthitiritIrayet // 4 // pApa-graha yadi sUrya ko dekhate hoM to pitA ko mRtyu aura guru yadi caMdraH sUrya ko dekha te ho to mA-bApa ko sthiti batAnA caahiye| yadi lagnagato rAharjIvadRSTivivarjitaH / jAtasya maraNaM zIghra bhavedatra na saMzayaH // 5 // padi lagna meM rAhu binA vRhaspati kI dRSTi ke ho to putra zodha hI maregA--isameM saMzaya nhiiN| dvAdazasthau arkicaMdrau netrayugmaM vinazyati / SaSThe vA paMcame pApAH pazyantIndudivAkarau // 6 // pitrormaraNamevAsti tayormadaH sthitA yadi / bhrAtRnAzaM tathA bhaume mAtulasya bhRti vadet // 7 // dvAdaza sthAna meM yadi zani aura caMdra ho to jAtaka kI donoM AMkheM mArI jAtI haiN| paMcama kiMvA SaSTha meM yadi pApa-graha raheM aura candra sUrya ko dekheM aura paMcama aura SaSTha meM zani bhI par3A ho to mAM-bApa mara jAyaMge ! zani baiThA ho to bhAI kA nAza, maMgala ho to mAmA kI mRtyu batAnA caahiye| udayAditrikastheSu kaNTakeSu zubhA yadi / mitrakhAtyuccavargeSu sarvAriSTaM vinazyati // 8 // For Private and Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| 56 lagnaM ca candralagnaM ca, candro yadi na pazyati / pApAH pazyanti cetputro vyabhicAreNa jAyate // 6 // lagna, paJcama navama meM yadi zubha graha hoM aura mitra aura ucca tathA nija gRha meM ho to saba AriSTa naSTa hote haiN| lagna aura candra mana ko pApa-graha to dekhate hoM para candra nahIM dekhate hoM to putra vyabhicAra se utpanna honA hai| iti putraprakANDaH zalyaprazne tu tatkAle pAvabhAvasute'tra yuk / arkAbhyastAnnapApaM ca zeSANAM phalamucyate // 1 // (?) zalya ke prazna meM praznakAla meM prazna lagna se caturtha meM jo bhAva par3A ho usako jo saMkhyA ho use 12 se guNA kara nava kA bhAga dene jo zeSa bace upakA phala jAnanA / kapAlostISTakAloSThA kASTa devavibhUtayaH / savAsAraSTadhAnyAni dhanapASANadurdharAH // 2 // (?) sUryAdi aMza meM kama se kapAla iTA cA kATa devatA kI sAmagro sabasna aSTa dhAnya dhana pASANa ye durdhara se hote haiN| gostizvAvAcapezAmAdhIkramAt palAni SoDaza / yeSu zalyeSu maMDUkasvarNagAsthisudhAdikaM // 3 / / (?) x x x x x x x x x dRSTAzcaMduttamaM cAnye srvsyurshubhsthitaaH|| aSTAviMzatikoSTeSu vahnidiSTyAdikaM nyaset // 4 // yadi gRha ukta sthAna meM sthita hoM aura abhAnvita hoM to pUrva kAla ko kahate haiM / bhaTThAisa koSTha meM kRtikA nakSatroM ko likhanA cAhiye ! cchatrabhe tiSThati zazA tatra zalyamudAhRtam / udayAdikaM nyasyedaSTAviMzatikoSThake // 5 // For Private and Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnaprada pikaa| jisa nakSatra meM candramA ho vahAM para zalya kahanA caahiye| udaya nakSAAdika kA nyAsa 28 aThThAisoM koSTha meM rakhanA cAhiye / gaNayeccandranakSatraM tatra zalyaM prakortitam / zaMkAsti zalyavistArayAmAvanyonyatADitam // 6 // viMzatyApahRtaM SaSThamaraniriti kIrtitam / vahAM para candramA ke nakSatra taka gaNanA karake zalya kA nirdeza karanA caahiye| isa rIti se jitane koSTha ke bhAtara zalya kI zaMkA ho usako laMbAI caur3AI kA paraspara guNA karake bIsa se bhAga dekara phira se bhAga denA usako saMjJA kahI gaI hai| ranirmANatvA navabhirnIlAtA (1) tAlamucyate / tat pradezaM praguNyAntaihitvA viMzatibhiryadi // 7 // zeSamaMgulamevoktaM ratnaprAdezamaMgulam / - evaM krameNa ralyAdimagada kathayettathA // 8 // tni ko nava se guNA kara tola se bhAga denA usakI tAla saMjJA kahI gaI hai isa roti se usa pradeza meM zabda kA nirdeza karanA caahiye| una una pradezoM ko tattata aMkoM se guNA kara bIsa se bhAga dene ma zeSa aMgula dika hAtA hai isa taraha ratnI tulya vittA vaza aura aMgula kA vicAra karanA isI tara ityAdika ke usa bhUmi kA zodhana kahA gayA hai| kendreSu pApayukneSu pRSTaM zalyaM na dRzyate / zubhagrahayuteSveSu zalyaM tatra prajAyate // 6 // praznakartA ke prazna samaya kendroM meM pApa graha kA yoga ho to har3A ( zalya ) hote hue bhI dIkha nahIM par3egA-yadi zubha graha kA yogAdika ho to vahAM para zalya hotA aura milatA hai pApasaumyayune kendre zalyanastIti nirdizet / zaniH pazyati ceddavaM kujazcet prAhurAkSasAn // 10 // kendre candrArasahite kujnksstrkosstthke| zvazalyaM (?) vidyate tatra kendra zukrandusaMyute // 11 // For Private and Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdopikaa| 61 yadi pApa graha aura zubha graha donoM kA yoga kendu sthAna meM ho to avazya zalya haiM aisA kahanA caahiye| yadi zanaizvara dekhatA ho to devatA kA nivAsa kahanA, maMgala dekhatA hoto rAkSasa kA aura yadi kendra meM candramA maMgala ke sAtha maMgala koSTha meM par3A ho to ghor3e kA zalya vahAM para hai aisA kahanA cAhiye / zukrasthe takSake koSThe raupyazvetazilA pitA (?) / paJcaSavasubhUtAni sapAdaikaM tathaiva ca // 12 // sArdharUpAkSorakSa (?) sUryAdInAM kramAt smRtAH / vAyagAdava (2) krareNa kathayet sudhIH // 13 // C yadi kendra meM zubha candramA saMyukta hokara taka koSTha meM zubha baiThA ho to cAMdI vA sapheda patthala usa bhUmi meM hotA hai| sUryAdi grahoM ke liye krama se pAMca chaH ATha pAMca savA eka Der3ha aura cAra yaha aMka hote haiM / zahA vicAra meM itanI itanI gaharAI para zalya kA nirdeza kAnA cAhiye / iti zalyakANDaH atha vakSye vizeSeNa kUpakANDavinirNayam / AyAme cASTarekhAH syustiryaya vAstu paMca ca // 1 // aba isake bAda kUpakANDa ke nirNaya ko kahate haiM khar3I ATha rekhA aura par3I pAMca rekhAyeM karanI cAhiye / evaM kRte bhavet kASThA aSTAviMzatisaMkhyakAH / isa rIti se karane se aTThAisa kASTha kA eka cakra banAyA jAtA hai / prabhAte prAGmukho bhUtvA kASThe veteSu buddhimAn / cakramAlokayedvidvAn rAtrArddhA uttarAnanaH || 2 || buddhimAn ko cAhiye ki prAtaH kAla se AdhA rAta taka prazna dekhanA ho to cakra ko pUrvAbhimukha aura AdhA rAta ke bAda uttarAbhimukha ho kara isa cakra ko dekhanA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 62 jJAnapradIpikA / madhyendumukhamArabhya maitrabhAda bhAnizAmukhAH / (? ( IzakoSThayaM tyaktvA tRtIyAditriSu kramAt // 3 // kRtikAditrayaM nyasyaM tadadhI raudrabhaM nyaset / taduttaraM yeSyeva punarvasvAdikaM trayam // 4 // bIca se mRgazIrSa se lekara likhanA aura anurAdhA se tathA bhAbhimukha likhanA IzAna koNa meM do koSTha chor3akara tInoM paGktiyoM meM krama se kRtikAdi tIna tIna nyAsa kara usake nIce ArdrA ko likhanA usake bAda tInoM meM punarvastrAdi tIna nakSatroM ko likhanA cAhiye / tatpazcimAdiyAmyeSu maghAcitrAvasAnakaM / tatpUrvakoSThayoH svAtIvizAkhe nyasya tatparam // 5 // unase pazcima dakSiNa krama se maghA se lekara vitrA taka likhanA / usake pUrvakoSThoM meM svAtI aura vizAkhA ko rakhanA / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pradakSiNakramAdagninakSatrAstAzca tArakAH / madhyAhne dakSiNasyAsya pazcimAntyAnizAmukhAt (1) // 6 // pradakSiNa krama se kRtikAdi nakSatroM ko nyAsa karanA cAhiye / madhyAhna meM dakSiNAbhimukha aura Urdhottara rAtri meM pazcimAbhimukha koSTha ko samajha kara dekhanA cAhiye / arddharAtrau dhaniSThA pUrvavadagaNayet kramAt / AgneyyAM dizi naiRtyAM vAyavyAM koSThakadvayam // 7 // tyaktvA pratyekamevaM hi tRtIyAyAM vilokayet / 1 AdhI rAta ko afgAdi krama se pahale kI huI rIti se gaNanA karanI caahiye| Agneya koNa naiRRtya aura vAyavya koSThakoM meM do do koSTha chor3a chor3a kara pratyeka ko tIsare krama se dekhanA cAhiye / dinArthaM saptabhirha vA tallabdhaM nAr3ikAdikam / jJAtvA tatpramANena kRtikAdIni vinyasyeta // 8 // dinArdha ko sAta se bhAga dene para jo prApta ho use nADyAdika samajha kara usI ke pramANa se kRtikAdi nakSatroM kA vinyAsa karanA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / yannakSatraM tathA siddha praznakAle vizeSataH / kRtikAsthAnamArabhya pUrvavadgaNayetsudhIH // 6 // isa rIti se jo nakSatra Ave aura prazna kAla meM vizeSa kara isa rIti se dekhakara kRtikA ke sthAna se lekara pahale kahI huI rIti se gaNanA karanI cAhiye / yatrenduzyate tatra samRddhirudakaM bhavet / zukranakSatrakoSTheSu tattatsvarNamudAharet // 10 // jahAM para candramA dIkha par3e vahAM para bahuta jyAde jala hotA haiM aura zukrAdi nakSatra koSThaka meM vahAM vahAM para svarNAdika ko kahanA cAhiye / tulokSanakakuMbhAlimInakakryAlirAzayaH / jalarUpAstadudaye jalamastIti nirdizet // 11 // 63 tulA, vRSa, makara kuMbha, vRzcika, mIna aura kaka ye jala rAziyAM haiM ataH inake udaya 'pracura jala bahAnA cAhiye / meM tatrasthau zukra caMdrau cedasti tatra bahUdakam / budhajIvodaye tatra kiMcijalamitIrayet // 12 // usameM yadi zukra aura candra hoM to pAnI jyAdA aura budha vRhaspati hoM to kucha kucha jala batAnA cAhiye / etAn rAzon prapazyaMti yadi zanyarkabhUmijAH / jalaM na vidyate tatra phaNidRSTe vahUdakam // 13 // ina rAziyoM ko yadi zani sUrya aura maMgala dekhate hoM to jala nahIM aura rAhu dekheM to bahuta jala hotA hai| For Private and Personal Use Only adhastAddayArUDhaM chatrayorupari sthite / jalagrahayute dRSTe adhastAtpAdado jalam // 14 // lagna se nIce aura chatra se Upara yadi jala grahoM kA dRSTi yoga ho to nIce paira taka hI jala batAnA cAhiye /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdiipikaa| ucce dRSTe grahe rAzau uccamevodakaM bhavet / UrdhvAdadhasthalayoH tiSThati nodamadhojalam // 15 // ala rAziyAM ucca graha se yuta dRSTa hoM to pAnI UMce aura nIca graha se yuta dRSTa ho to nIce hotA hai / (1) catuHsthAnanAdhastAn nAgamaM vadet / dazame navame varSe kecidAharmanISiNaH // 16 // (1) jalAjalagrahavazAt jalanirNayamAdizet / kendreSu tiSThatazcandro jIvo yadi zubhodakam // 17 // jala graha aura ajala graha para se pAnI kA vicAra karanA caahiye| kendra meM yadi caMdra aura guru hoM to pAnI acchA hogaa| candrazukrayute kendra parvate'pi jalaM bhavet / candrasaumyayute kendra jIrNAlAdharaNodakam // 18 // kendra meM yadi candra aura zukra hoM to parvata meM bhI jala mile| kendra meM yadi caMdra budha ho to purAne khaMDaharoM meM bhI jala mile / ArUDhArakendrake candra paridhyAdivivIkSite / adho jalaMtato'gAdhaM pUrvoktagraharAzibhiH // 16 // mAha se kendra sthAna meM candra hoM aura paridhyAdi se dRSTa ho to nIce pahale kahe huye grahoM kI rAzi se agAdha jala jAnanA / zukreNa saumyayukta na kaSAyajalamAdizet / kanyAmithunagaHsaumyo jalaM syAdantarAlakam // 20 // pUrvokta jala graha aura jala rAzi se budha zukra kA yoga hotA ho to pAnI kasailA hogaa| yadi budha kanyA aura mithuna meM ho to jala bhItara hI bhItara hogaa| bhAskare kSArasalilaM pariveSaM dhnurydi| rAhuNA saMyute maMde jalaM svAdaMtarAlakam // 22 // For Private and Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdaapikaa| una rAziyoM meM pUrya ho to pAnI khArA aura pariveSa dhanurAziyoM meM rAhu zanaizcara kA yoga ho to antarAla meM jala hotA hai| bRhaspatau rAhayute pASANo jAyatetarAm / zukra candrayute rAhI agAdhajalamedhate / / 22 / / yadi bRhaspati aura rAhu yukta ho to nIce khodane para patthala nikalatA hai zuka (1) candramA rAhu kA yoga ho to agAdha jala vahAM para hotA hai| arkasyonnatabhUmiH syAt pASANA kAMDakasthale / nAlikerAdipunnAgapUgayuktA kSamA guroH // 23 // kANDakasthala-nirjana sthAna meM sUrya kI pASANa mayI unnata bhUmi hotI hai| nAriyala pAna supArI ityAdi se yukta bhUmi bRhaspati kI hotI hai / zukrasya kadalIvallI budhasya phalitA vadet / vallikA ketakI rAhoriti jJAtvA vadedabudhaH // 24 // zukra ke liye kele kA vRkSa aura budha ke liye phalI huI latA hotI hai| ketakI kI vallI rAhu ko hoto yaha saba jAna kara vidvAn ko Adeza karanA caahiye| zanirAhUdaye koSThe raGgavallokadarzanam / svAmidRSTiyute vA'pi svakSetramiti kIrtayet // 25 // zani rAhu kA udaya koSTha meM hoto raGga ballI ko dikhalAtA hai yadi lagna svAmI se daSTa yA yuta ho to apanI jamIna meM apanA vRkSa kahanA cAhiye / __ anye (2) yukte'thavA dRSTe parakIyasthalaM vadet / yadi dUsare kA dRSTi yoga ho to dUsare kI bhUmi batAnI cAhiye / iti kUpakANDaH senasyAgamanaM caiva pravakSyAArabhUbhRtAm / carodaye ca sAruDhe pApAH paJcagamA yadi // 1 // For Private and Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| senA ke Agamana ke viSaya meM bhI, jo zatru rAjA samaya samaya para AyA karate haiM kahatA hUM-cara lagna ho cara ArUr3ha ho aura pApa graha yadi paJcama sthAna meM hoN| senAgamanamastIti kathayata zAstravittamaH / / catuSpAdudaye jAte yuro rAzyudaye pitA (2) // 2 // to zAstrajJa ko senA kA Agamana batAnA caahiye| catuSpada rAzi kA udaya yA yugma rAzi kA udaya ho, lagnasyAdhipatau vakra senA prtinivrtte| carodaye carArUDhe bhaumArkiekho raviH // 3 // aura lagneza vakra ho to senA lauTa jaaygii| yadi lazna bhI cara ho aura ArUr3ha bhI cara ho aura usameM maMgala zani aura guru evaM sUrya, tiSThati yadi pazyaMti senA yAti mhttraa| ArUr3he svAmimitroccagrahayukte'tha bIkSite // 4 // par3e hoM yA dekhate hoM to bar3I bhArI senA bhI lauTa jAtI hai| ArUr3ha yadi svAmI, mitra yA ucca graha se yukta ho athavA dRSTa ho, sthAyino vijayaM brUyAta yAyino rogamAdizet / evaM chatre vizeSo'sti viparIte jayo bhavet // 5 // to sthAyI kI jIta hogI aura yAyI rogAkrAnta hogA / chatra meM bhI yahI vizeSatA hai| isake viparIta hone se yAyo kI jaya hogii| ArUDhe balasaMyukta sthAyI vijayamApnuyAt / yAyI balaM samAyAti chatra balasamanvite // 6 // ArUr3ha yadi balI ho to sthAyI kI aura chatra yadi balI ho to yAyI kI jIta batAnI caahiye| ArUDhe nIcaripubhirya haiyukte'dha vIkSite / sthAyI paragrahItasya chatrepyevaM viparyaye // 7 // ArUr3ha yadi zatru nIca Adi grahoM se yukta kiMvA druSTa ho to sthAyI dUsare dvArA gira. phtAra kara liyA jAtA hai| isase ulTA arthAt ucca Adi grahoM se yadi chatra yukta dRSTa ho to bhI yahI phala hotA hai| For Private and Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdiipikaa| zubhodaye tu pUrvAhna yAyino vijayo bhavet / zubhodaye tu sAyAhna sthAyI vijayamApnuyAt // 8 // lagna meM zubha graha hoM to pUrvAhna meM AkramaNakArI ko vijaya aura zubha lagna meM hI aparAha meM sthAyI kI vijaya btaanaa| chatrArUr3hodaye vApi paMrAzau pApasaMyute / tatkAle pRcchatAM sadyaH kalaho jAyate mahAn // 6 // chatra ArUr3ha ke udaya meM yA puruSa rAzi ke pApayuta hone para yadi koI pUche to zIghra ho kalaha batAnA caahiye| pRSThodaye tathArUr3he pApaiyakte'tha vIkSite / dazame pApasaMyukte catuSpAdadaye'pi ca // 10 // kalaho jAyate zIghra saMdhiH syAcchabhavIkSite / ArUr3ha yadi pRSThodaya rAzi ho ora pApa se yuta yA dRSTa ho dazama meM pApa graha hoM yA lagna meM catuSpada rAzi hA to zoghra kalaha hogA para yadi zubha graha dekhate hoM to saMdhi hotI hai| udayAdiSu SaSTheSu zubharAzighu cet sthitAH // 11 // sthAyino vijayaM brUyAt tavaM cedripojeyam / lagna se lekara chaH bhAvoM meM zubha rAziyoM meM yadi graha hoM to sthAyI kI anyathA AkramaNakArI kI vijaya hotA hai| pApagrahayute tadvAgmitre (2) saMdhiHprajAyate // 12 // ubhayatra sthitAH pApAH balavantaH satojayam / yadi unhIM 6 rAziyoM meM pApa graha hoM to saMdhi aura yadi donoM balI pApa graha hoM to yAyI aura sthAyI meM jo sajana ho usa' ko vijaya batAno cAhiye / turyAdirAzibhiH SabhiH sthAyino blmaadishet||13|| evaM grahasthitivazAt pUrvavatkathayed budhaH / For Private and Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdiipikaa| yadi caturtha se lekara navama paryanta 6 rAziyoM meM zubha graha hoM to sthAyI kI jaya hotI hai, buddhimAn grahoM ke vaza se phala kheN| grahodaye vizeSo'sti zanyakAMgArakA yadi // 14 // Agatasya jayaM brUyAt sthAyino bhaMgamAdizet / vizeSatA yaha hai ki prazna lagna meM zani sUrya yA maMgala hoM to yAyo ko jaya bhora sthAyI kI hAra hogii| budhazukrodaye saMdhiH jayaH sthAyI (2) gurUdaye // 15 // paMcASTalAbhAriSveSu tRtIye'rkiH sthito ydi|| AgataH strIdhanAdoni hRtvA vastUni gacchati // 16 // uso prazna lagna meM yadi budha aura zukra hoM to sandhi ho jAtI hai para guru ho to sthAyI kI vijaya hotI hai| 5, 8, 11, 6 inameM yA tRtIya meM yadi zani ho to Agata rAjA zrI dhana Adi le kara calA jaaygaa| dvitIye dazame sauriH yadi senAsamAgamaH / yadi zukraH sthitaH SaSThe yogyasaMdhirbhaviSyati // 17 // yadi 2, yA 10 meM zani ho to senA AyegI para yadi SaSTha meM zukra ho to sandhi ho jaaygii| caturthe paMcame zukro yadi tiSThati tatkSaNAt / strIdhanAdIni vastUni yAyI hRtvA prayAsyati // 18 // yadi 4 yA 5 veM sthAna meM zuka ho to zIghra hI yAyI ( car3hAI karane vAlA,) strI dhana Adi ko haraNa karake calA jaaygaa| saptame zukrasaMyukta sthAyI bhavati durlabhaH / navASTasaptasahajAnvitAnyatra kujo yadi // 16 // sthAyI vijayamApnoti prsenaasmaagme| saptama meM yadi zukra ho to sthAyI muzkila le banatA hai| yadi 6, 8, 7, 3ina se anyatra maMgala ho to zatru kI senA kA AkramaNa hone para sthAyI kI vijaya hogii| For Private and Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir haanprdiipikaa| caturthe paMcame candro yadi sthAyI jayI bhavet // 20 // tRtIye paMcame bhAnuH yadi senAsamAgamaH / mitrasthAnasthitaH saMdhioMcasthAyI jayI bhavet // 21 // 4, yA 5 meM yadi candramA ho to sthAyI kI jaya hogo, 3 yA 5 meM yadi sUrya ho aura vaha yadi mitra sthAna meM ho to saMdhi, anyathA sthAyI kI jaya batAno caahiye| caturthe vittadaH sthAyI aSTame yAyino mRtiH / yadi sUrya artha meM ho to sthAyI ko dhanada aura 8 meM ho to yAyI kI mRtyu batAnI caahiye| udayAt sahaje saumyo dvitIye yadi bhAskaraH // 22 // sthAyino vijayaM bra yAta vyatyaye yAyino jyN| sasaumye bhAskare yukte samaM brUyAta dvayostayoH // 23 // lagna se tRtIya meM yadi zubha graha ho dvitIya meM yadi sUrya ho to sthAyI kI anyathA yAyI kI vijaya hotI hai| kintu yadi sUrya zubhagrahoM se yuta ho to donoM ko barAbara kahanA caahiye| udayAt paMcame saumye sthAyI bhavati cArtikaH / dvitristhe somaje yAyI vijayI bhavati dhruvam // 24 // lagna se yadi paMcama meM budha ho to sthAyI kAtara hogaa| yadi budha 2 re, 3re sthAna meM ho to yAyI nizcaya vijayI hotA hai| ekAdaze vyaye saumye sthAyI vijayameSyati / ekAdaze ravI yAyI hatastrIpativAMdhavaH // 25 // yadi budha 11, yA 12 veM sthAna meM ho to sthAyI kI vijaya hotI hai| ravi yadi 11ve sthAna meM ho to yAyI kA strI dhana Adi sarvasva naSTa hogaa| zatrunIcasthite sUrye sthAyino bhaMgamAdizet / udayAtpaMcame zatruvyayeSu viSaye yadi // 26 // For Private and Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdiipikaa| viparIteSu yuddha syAt bhAnau dvAdazake yadi / tatra yuddhaM na bhavati zAstre jJAnapradIpike // 27 // sUrya yadi zatru yA nIca rAzi meM ho to sthAyI kI hAra hotI hai| lagna se paMcama, SaSTha aura 12 veM meM yuddha hotA hai| yadi sUrya dvAdaza meM ho to yuddha nahIM hotaa| cararAzisthite candre cararAzyudaye'pi vaa| AgatArohi sandhAna viparIte viparyayaH // 28 // candramA cara rAzi meM yA cara lagna meM ho to Agata zatru se saMdhi aura anyathA yuddha hogaa| yugmarAzigate candre sthirarAzyudaye'pi vA / arddhamArga samAgatya senA pratinivartate // 26 // candramA yadi dvisvabhAva rAzi meM ho aura lagna meM sthira rAzi ho to senA Adhe rAste se Akara lauTa jaaygii| siMhAyAH rAzayaH SaTa ca bhAskaraH sthAyirUpiNaH / kAMdya krameNaiva candro vai yAyirUpikAH // 30 // siMha se lekara mithuna taka 6 rAziyA~ aura sUrya ye sthAyo ke rUpa haiN| aura bAkI 6 rAzi aura candramA yAyo ke svarUpa haiN| ___ sthAyI (?) yAyo (?) krameNaivaM brUyAdagrahavazAhalam / isa prakAra sthAyI aura yAyI ke bala kI vivecanA krama se honI cAhiye / iti senaagmnkaannddH| yAtrAkANDaM pravakSyAmi sarveSAM hitakAmyayA / gamanAgamanaM caiva lAbhAlAbhau zubhAzubhau // 1 // vicArya kathayedvidvAn pRcchatAM zAstravittamaH / For Private and Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / 01 saba ke hitArtha yAtrA kANDa kahatA hU~ / isa kANDa se gamana Agamana lAbha hAni, zubha, azubha Adi bAteM vicAra kara kahanI cAhiye / mitrakSetrANi pazyanti yadi mitragrahAstadA || 2 || mitrAya gamanaM brUyAt nIcaM nIcagrahANi (?) ca / nIcAya gamanaM brUyAt uccAnuccagrahANi (?) ca // 3 // yadi mitrakSetrako mitragraha dekhate hoM to mitra ke liye gamana kahanA cAhiye / yoMhI yadi nIca graha nIca sthAnoM ko dekhate hoM to nIca ke liye aura ucca graha dekhate hoM to apane se ucca ke pAsa yAtrA batAnI cAhiye / svAdhikAye (?) tigamanaM puMrAzi puMgrahA yadi / striyA gamanamityuktamanyetyevaM vicArayet // 4 // puruSa rAzi ko yadi puMgraha dekhate hoM to stro ke liye gamana hotA hai / tiyoM meM bhI aise hI vicAra lenA cAhiye / cararAzyudayArUde tattadgrahavilokane / tattadAzAsu tiSThanti pRcchatAM zAstra nirNayaH ||5|| ra rAzi yadi lagna yA ArUr3ha meM ho to jo graha unheM dekhatA ho usI kI dizA kA prazna kahanA cAhiye aisA zAstrIya siddhAnta hai I sthirarAzyudayArUDhe zanyarkAGgArakAH sthitAH / athavA dazame vA ced gamanAgamane na ca // 6 // anya paristhi sthira rAzi udaya yA ArUr3ha meM hoM aura zani sUrya aura maMgala ho yA dazama meM bho ye hoM to gamana yA zrAgamana nahIM hotA / zukra saumyendujIvAzcet tiSThanti sthirarAziSu / vidyate sveSTa siddhayarthaM gamanAgamane tathA // 7 // For Private and Personal Use Only yadi sthira rAzi meM zukra, budha, caMdra yA vRhaspati hoM to apanI iSTasiddhi ke liye gamanAgamana batAnA cAhiye /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shaanprdiipikaa| sthitipraznati (2) taM brayAnmastakodayarAziSu / pRSThodaye tu gamanaM tathA gamanamedhate // 8 // yadi ye zIrSodaya rAzi meM ho to prazna sthiti kA batAnA caahiye| pRSThodaya rAzi meM hoM to vRddhipUrvaka gamana btaanaa| dvitIye ca tRtIye ca tiSThanti yadi paMgrahAH tridinAtpatrikA yAti . . . . . 'proSitasya ca // 6 // dvitIya tRtIya meM yadi puruSa graha hoM to do yA tona dina meM videzastha vyakti kA patra mAtA hai| lagnasthasahajavyomalAbheSvidujJabhArgavAH / tiSThanti yadi tatkAle cAvRtiH proSitasya ca // 10 // yadi caMdra, budha aura zukra, 1, 3, 10 yA 11veM sthAna meM ho to pravAsI zIghra hI lauttegaa| caturthe vAri vA pApAH tiSThanti cet shubhgrhaaH| patrikA proSitasyAzu samAyoti na saMzayaH // 11 // yadi artha aura SaSTha meM kramazaH pApa graha aura zubha graha hoM to pravAsI kI patrikA niH sandeha zIghra aadhegii| cApokSachAgasiMheSu yadi tiSThati cndrmaaH| cintitastattadA''yAti caturthe cettadAgamaH // 12 // dhanu, vRSa, meSa aura siMha meM yadi candramA ho to cintita AvegA para karka meM ho to usakA Agamana ho gayA hai| khasvakSetreSu tiSThanti zukrajIvendusomajAH / prayANe gamanaM brUyAt tattadAzAsu sarvadA // 13 // . yadi zukra, bRhaspati, caMdra aura budha apanI rAzi meM hoM to unakI dizAoM meM pAtrA batAnI caahiye| For Private and Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jnyaanprdiipikaa| grahAH svakSetramAyAnti yAvattAvat phalaM vadeta / " zubhagrahavazAt saukhyaM pIDAM pApagrahaivadet // 14 // graha jitane dina meM apane kSetra meM AveM utane dina meM smAcAra AnA caahiye| zubha graha ho to zubha aura azubha graha ho to azubha phala batAnA caahiye| saptamASTamayoH pApAstiSThanti yadi ca grahAH / proSito hRtasarvasvastatraiva maraNaM vrajet // 15 // yadi saptama aura aSTama meM pApagraha hoM to pravAso videza meM hI hRtasarvasva ho kara mara jAtA hai| SaSThe pApayute mArgagAmI baddhA bhaviSyati / cararAzisthite pApe cireNAyAti nizcitam // 16 // daSTha meM yadi pApa-graha ho to pravAsI puruSa mArga meM hI baddha ho jAtA hai| yadi pApa praha cara rAzi meM sthita ho to vaha cirakAla meM aavegaa| balAvalavazenaiva zubhAzubhanirUpaNam / isa prakAra grahoM meM balAbala ke vicAra se zubhAzubha phala kA nirUpaNa hotA hai| iti yAtrAkANDaH jalarAziSu lagneSu jlgrhniriikssnne| kathayeTu vRSTirastIti viparIte na varSati // 1 // lagna meM jala rAzi ho aura jalagraha dekhate hoM to vRSTi hogI anyathA nhiiN| jalarAziSu zukrendU tiSThato vRssttiruttmaa| jalarAziSu tiSThanti zukrajovasudhAkarAH // 2 // ArUDhodayarAzi cet pazyantyadhikavRSTayaH / alarAzi meM yadi zukra, tathA candra hoM to acchI vRSTi hogI / aura jala rAzi meM zukra, bRhaspati candra hoM aura lagna aura bhArUr3ha ko dekhate hoM to adhika vRSTi hogii| For Private and Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 04 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA / ete svakSetramucca vA pazyanti yadi kendrakam // 3 // tricatu divasAdantamahAvRSTirbhaviSyati / yadi zukra bRhaspati aura candramA apane kSetra ko ucca rAzi ko yA dazama ekAdaza ko dekhate hoM to tIna hI cAra dinoM ke bhItara mahAvRSTi hogI / lagnAccaturtha zukraH syAtta dine vRSTiruttamA ||4|| candre pRSThodaye jAte pRSThodayamavokSite / tatkAle pariveSAdidRSTe vRSTirmahattarA ||5|| yadi lagna se caturtha meM candramA ho to usI dina uttama vRSTi hogI candramA yadi pRSThodaya rAzi meM ho aura pRSThAdaya rAzi ko dekhate hoM aura usa para pariveSAdi upagrahoM kI dRSTi ho to vRSTi acchI hogI / kendreSu mandabhaumajJarAhavo yadi saMsthitAH / vRSTirnAstIti kathayedathavA caNDamArutaH ||6|| kendra ( 1, 4, 7, 10 ) meM yadi zani, maMgala, budha aura rAhu sthita hoM to bRSTi na hogI yA pracaNDa vAyu vahego / pApasaumya vimizrazca alpavRSTiH prajAyate 1 pApazcenmandarAhuzcet vRSTirnAstIti kIrtayet // 7 // yadi uparyukta sthAnoM meM pApa aura zubha donoM prakAra ke graha hoM to vRSTi thor3o hogI yadi zani aura rAhu ho to vRSTi nahIM hogI / zukrakArmuka sandhizceddhArA vRSTirbhaviSyati / yadi dhanu meM zukra paDe hoM to mUsalAdhAra pAno barasegA / iti vRSTikANDaH For Private and Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jJAnapradIpikA | uccena dRSTe yukte vA ardhyavRddhirbhaviSyati / nIcena yukte dRSTe vA ardhyakSayamitIritam // 1 // mitrasvAmivazAt saumyAmitraM jJAtvA vadetsudhIH / dRSTe vRddhirbhaviSyati // 2 // zubha yuta vA dRSTa hone para kSati hotI haiN| pApa kA pUrNa vicAra karanA cAhiye / use dRSTa kiMvA yukta hone para artha ( anna kA mAtra ) ko vRddhi aura nIva se isa viSaya meM vidvAna ko mitra, zatru, svAmI, zubha, zubha graha se yuta dRSTa hone para ardha ( dara ) kI vRddhi hogI / pApagrahayute dRSTe vardhyavRddhikSayo bhavet / nIcazatruvazAnnyUnamarthya nirNaya moritam // 3 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lagna yadi pApa graha se yuna yA dRSTa ho to dara ko bar3havArI ghaTegA nova aura zatru ke za se isakI nyUnatA kA nirNaya kahA jAtA hai| ityardhyakANDaH uu jalarAziSu lagneSu jovazu kodayo yadi / potasyAgamanaM yAzunazcanna siddhyati // 1 // lagna meM jala rAzi ho aura usameM vRhaspati aura zukra par3e hoM to jahAja zIghra loTegA 1 yadi azubha graha hoM to kAma siddha nahIM hogA / ArUDha kendralagneSu vIkSiteSvazubhagrahaiH / potabhaMgo bhavati ca zatrubhirvA tathA vadet // 2 // ArUDha, keMdra ( 1, 4, 7, 10) ko yadi azubha graha dekhate hoM to zatruoM ne jahAja lUTa liyA hai - aisA - aisA batAnA / adRSTasyodaye lagne zubhe naukA vrajetsvayam / tadagrahe tu yathA dRSTe tathA naudarzanaM bhavet // 3 // For Private and Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnapradIpikA yadi lagna zubha graha se dRSTa pApa graha se adaSTa ho to naukA anAyAsa clegii| una grahoM meM jaise graha kA dRSTiyoga ho vaise hI naukA kA darzana hogaa| cararAzI caracchatre dUta AyAti naustathA / caturthe paMcame candro yadi nauH zIghrameSyati // 4 // cara rAzi meM aura cara chatra meM yadi caMdramA ho to dUta naukA A jAtI hai| candramA yadi cauthe yA pAMcaveM sthAna meM ho to naukA zIghra AyegI yaha kahanA caahiye| dvitIye vA tRtIye vo zukrazcennausamAgamaH / anenaiva prakAreNa sarva vIkSya vadetsphuTam // 5 / / yadi dvitIya tRtIya sthAna meM zukra ho to naukA kA Agamana zIghra hI hogaa| isa prakAra se saba dekha bhAla kara spaSTa phala batAnA caahiye| iti naukANDaH iti jJAnapradIpikA nAma jyautiSazAstram samAptam / For Private and Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devakumAra-granthamAlA kA dvitIya puSpa (kha) sAmudrika-zAstra (jyotiSa-zAstra) anuvAdaka aura sampAdaka, jyotiSAcArya paNDita rAmavyAsa pANDeya prakAzaka, nirmalakumAra jana mantrI zrI jaina siddhAnta bhavana, ArA / vIra saMvat 2460 (san 1934) For Private and Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmudrika zAstra viSaya-sUcI (1) AyurlakSaNa parva (2) puruSalakSaNa parva (3) strIlakSaNa parva v For Private and Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pariziSTam jinendrAya namaH sAmudrikA-zAstram AdidevaM namaskRtya sarvajJa sarvadarzinam / sAmudrikaM pravakSyAmi zubhAMgaM puruSastriyoH // 1 // sabake jJAtA, saba kucha dekhane vAle, Adi deva. (RSabhadeva ) paramAtmA ko namaskAra karake, puruSa aura striyoM ke zubha lakSaNoM ko batAne vAle sAmudrika zAstra ko kahatA huuN| pUrvamAyuH parIkSeta pazcAllakSaNamAdizet / AyuhInanarANAM tu lakSaNaiH kiM prayojanam // 2 // sAmudrika zAstra ke dvArA zubhAzubha phaloM ke vivecana karane vAle puruSa ko pahale prazna. kartA kI Ayu kI parIkSA kara anya lakSaNoM kA Adeza karanA caahiye| kyoMki jisakI Ayu hI nahIM hai vaha anya lakSaNa jAna kara kyA karegA ? vAmabhAge tu nArINAM dakSiNe puruSasya ca / nirdiSTaM lakSaNaM caiva sAmudra-vacanaM yathA // 3 // isa zAstra ke vacana ke anusAra, puruSa ke dAhine aura strI ke vAMye aMga ke lakSaNa kA nirdeza karanA caahiye| paMcadIrgha caturha svaM paMcasUkSma paDunnatam / saptarakta trigambhIraM trivistIrNamudAhRtam // 4 // jaisA ki Age batAyA hai, manuSya ke pAMca aMgoM meM dIrghatA (bar3A honA ) cAra aMgoM meM hrasvatA ( choTAI ), pAMca meM sUkSmatA ( bArIkI) chaH aMgoM meM UcAI, sAta meM lalAI, tIna meM gaMbhIratA ( gaharAI ) aura tIna meM vistIrNatA ( cor3AI ) prazasta kahI gaI hai| bAhunetranakhAzcaiva karNanAsAstathaiva ca / stanayorunnatizcaiva paMcadIrgha prazasyate // 5 // For Private and Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 2 ) bhujAoM meM, netro meM, nakhoM meM kAnoM meM aura nAka meM dIrghatA honI caahiye| stanoM meM dIrghatA ke sAtha hI sAtha kucha UMcAI honI cAhiye / inhIM pAMca aMgo kI dIrghatA prazasta batAI gaI hai / grIvA prajananaM pRSThaM hrasvajaMghe prapUrite / hrasvAni yasya catvAri pujyamApnoti nityazaH // 6 // gardana pITha aura bharI huI jaMghA ye cAra aMga jisake hrasva (choTe) hote haiM vaha sadA pUjA pAtA hai| sUkSmAnyaMguliparvANi dantakezanakhatvacaH / paJca sUkSmANi yeSAM syustenarA dIrghajIvinaH // 7 // aMguloM ke pora, dA~ta, keza nakha aura tvak ( camar3A ) ye pAMcoM jina puruSoM ke sUkSma ( bArIka ) hote haiM ve dIrghajIvI hote haiM / kakSaH kukSizca vakSazca ghrANaskandhau lalATakam | sarvabhUteSu nirdiSTaM paDunnatazubhaM viduH ||8|| kakSa (kAMkha ), kukSi, ( koMsa ) chAtI, nAka, kandhe aura lalATa, ina chaH aMgoM kA UMcA honA kisI bhI jIva ke liye zubha haiN| pANipAdatale rakte netrAntAni nakhAni ca / tAlu jihvAdharoSThau ca sadA raktaM prazasyate // 6 // hathelI, caraNoM ke nIce kA bhAga, netroM ke kone, nakha, tAlu, jIbha aura nicale hoMTha ina sAta aMgoM kA sadA lAla rahanA uttama hai / nobhisvaraM satvamiti prazasta gaMbhIramante tritayaM narANAm / uro lalATo vadanaM ca puMsAM vistIrNametat tritayaM prazastam // 10 // nAbhi svara aura satva ye tIna yadi puruSoM ke gambhIra hoM to prazasta kahe jAte haiM / isI prakAra chAtI, lalATa aura mukha kA caur3A honA zubha hotA hai / varNAt parataraM snehaM snehAtparataraM svaram / svarAt parataraM sattvaM sarvaM sattve pratiSTitam // 11 // For Private and Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) manuSya ko deha meM, raMga se uttama snigdhatA (cikanAI, Ava ) hai, snigdhatA se bhI uttama svara hai aura svara ( AvAz2a ) se bhI uttama sattva hai| (sattva vaha vastu hai jisake kAraNa manuSya kI sattA hai, jisake na rahane se manuSyatva hI nahIM rahatA) isI liye sattva hI saba kA pratiSThA-sthAna hai| netratejo'tirakta ca nAtipicchalapiMgalam / dIrghabAhunibhaizvayaM vistINaM sundaraM mukham // 12 // AkhoM meM teja aura gAr3hI lAlimA kA honA tathA bahuta cikanAI aura piMgala varNa (mAMjara-pana) kA na honA, bhujAoM kA dIrgha honA, aura muMha kA vizAla aura sundara honA, aizvarya ko prApta karate haiN| urovizAlo dhanadhAnyabhogI zirovizAlo nRpapuMgavaH syAt / / kaTevizAlo bahuputrayukto vizAlapAdo dhanadhAnyayuktaH (13 jisakI chAtI caur3I ho vaha dhana dhAnya kA bhoktA, jisakA lalATa caur3A ho vaha rAjA, jisakI kamara vizAla ho vaha bahuta putroMvAlA tathA jisake caraNa vizAla ho vaha dhanadhAnya se yukta hotA hai| vakSasnehana saubhAgyaM dantasnehena bhojanam / tvacaHsnehena zayyA ca pAdasnehena vAhanam // 14 // vakSaHsthala (chAtI) kI cikanAI se saubhAgya, dA~ta ko cikanAI se bhojana, camar3e kI cikanAI se zayyA aura caraNoM kI cikanAI se savArI milatI hai| akarmakaThinau hastau pAdau cAdhvAnakomalau / tasya rAjyaM vinirdiSTa sAmudravacanaM yathA // 15 // vinA kAma kAja kiye bhI jisakA hAtha kaThina (kar3A) ho, aura mArga calane para jisake paira komala rahate hoM, usa manuSya ko isa zAstra ke kathana ke anusAra, rAjya milanA caahiye| dIrghaliMgena dAridra yam sthUlaliMgena nirdhanam / kRzaliMgena saubhAgyaM haskhaliMgena bhUpatiH // 16 // For Private and Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jisa puruSa kA liMga ( jananendriya ) laMbA ho vaha daridra, moTA ho vaha nika, patalA ho vaha saubhAgyazola evaM choTA ho vaha rAjA hotA hai| kaniSThikApradezAdyA rekhA gacchati tarjanIm / / avicchinnAni varSANi tasya cAyuvinirdizet // 17 // kaniSThA aMgulI ke nIce se jo rakhA jAtI hai vaha yadi tarjanI taka calI gaI ho to samajhanA cAhiye ki isakI Ayu pUrNAyu arthAt 120 varSa ko hai| kaniSThikA pradezAdyA rekhA gacchati madhyamAma / avicchinnAni varSANi azItyAyurvinirdizet / vahI rekhA yadi madhyamA aMgulI taka gaI ho to usakI Ayu vinA bAdhA ke assI varSa jaannaa| kaniSThikAMgulerdezAnekhA gacchatyanAmikAma / avicchinnAni varSANi SaSThirAyurvinirdizet // 16 // vahI (kaniSThA ke adhaH pradeza se jAne vAlI) rekhA yadi anAmikA taka gaI ho to puruSa kI Ayu, be khaTake 60 varSa kI hotI hai| kaniSThikAMguledezAta rekhA tatraiva gacchati / avicchinnAni varSANi viMzatyAyurvinirdizeta // 20 // vahI (kaniSThA ke adhaH pradezavAlI) rekhA yadi kaniSThA ke mUla taka jAkara hI raha jAya to Ayu ke varSa bIsa (varSa) hoNge| lalATe yasya dRzyante paMca rekhA anuttraaH| zatavarSANi nirdiSTaM nAradasya vaco yathA // 21 // jisa puruSa ke lalATa para pAMca rekhAye, eka dUsare ke bAda, dikhAI deM, usakI Ayu, nAradamuni ke kathanAnusAra, sau varSa honI caahiye| lalATe yasya dRzyante catUrekhAH suvarNitam / nirdiSTAzItivarSANisAmudravacanaM yathA / 22 // jisa puruSa ke lalATa para cAra rekhAye, khUba acchI taraha se dikhAI par3eM, isa zAstra ke anusAra usakI Ayu assI varSa kI hogii| For Private and Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lalATe dRzyate yasya rekhAtrayamanuttaram / paSThivarSANi nirdiSTaM nAradasya vaco yathA // 23 // lalATe dRzyate yasya rekhAdvayamanuttaram varSaviMzatinirdiSTaM sAmudravacanaM yathA // 24 jisake lalATa meM tIna rekhAyeM hoM usako sATha tathA jisake lalATa para do rekhAyeM ho usakI bIsa varSa kI Ayu samajhanI cAhiye-aisA nArada kA vAkya hai / kucailinaM dantamalaprapUritam bahvAzinaM niSThuravAkyabhASiNam / sUryodaye cAstamayeca zAyinaM vimuJcatizrIrapi cakrapANinam // 25 // maile vastra ko dhAraNa karane vAle, dA~ta ke mala ko sApha na karane vAle, bahuta khAne vAle, kaTu vAkya bolane vAle, sUryodaya aura sUryAsta ke samaya sone vAle purUSa ko-ve cAhe viSNu hI kyoM na hoM-lakSmI chor3a detI haiN| aMguSThodaramadhyasthI yavo yasya virAjate / uttamo bhakSyabhojI ca narassa sukhamedhate // 26 // jisake aMgUThe ke udara (bIca) meM jau kA cinha ho uttama bhoga ko prApta karatA humA sukha kI vRddhi pAtA hai| atimedhAtikIrtizca atikrAntasukhI tathA / / asnigdhacaili nirdiSTamalpamAyurvinirdizet // 27 // jo manuSya atyadhika buddhimAna, atizaya kIrtimAn aura atyanta sukhI tathA malina vastradhArI rahatA hai-vaha alpAyu hotA hai aisA jAnanA caahiye| rekhAbhirbahubhiH kla zI rekhAlpa-dhanahInatA / raktAbhiH sukhamAproti kRSNAbhizca vane vaset // 28 hathelI meM bahuta rekhAyeM hoM to manuSya duHkhI evaM kama hoM to nirdhana hotA hai| rekhAyeM yadi lAla hoM to sukha aura kAlI hoM to vanavAsa hotA hai // 28 // zrImAnnRpazca rakttAkSo nirarthaH ko'pi piGgalaH / sudIrgha bahadhaizvayaM nimAsaM na ca vai sukham // 26 // A~khe lAla hoM to dhanavAna aura rAjA, piGgalavarNa kI ho to nirdhana, bar3I 3 hoM to aizvaryavAna aura mAMsa hIna hoM (ghasI huI hoM) to duHkhI jAnanA caahiye| For Private and Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 6 ) paMcarekhA yugatrINi dvirekhA ca samAsthitaM / navatyazItiH SaSThizca catvAriMzacca viMzatiH // 38 jisake kramazaH pA~ca, cAra, tona, aura do rekhAyeM hoM kramazaH 60, 80, 60, 40 aura 20 varSa jItA hai / ityAyurlakSaNaM nAma prathamaM parva dvitIyaM parva atha tat sampravakSyAmi dehAvayavalakSaNam / uttamaM madhyamaM hInaM samAsena hi kathyate // 1 // aba maiM saMkSepa meM zarIra ke una lakSaNoM ko kahatA hUM jina se uttama, madhyama aura adhama kA jJAna hotA hai / pAdau samAMsala snigdha raktAvartimazobhanau 1 unnatau svedarahitau zirAhInau prajApatiH // 2 // jisa puruSa ke pera mAMsayukta, cikane, raktimA liye huye, sundara unnana aura pasInA na dene vAle tathA zirAhIna ( Upara se zirA na dikhAI de - aise ) hoM vaha bahuta prajA ( santAnoM ) kA mAlika hotA hai| H yasya pradezinI dIrghA aMguSThAdativarddhitA / strIbhogaM labhate nityaM puruSo nAtra saMzayaH // 3 // jisakI pradezinI ( paira ke aMgUThe ke pAsa vAlI uMgalI ) aMgUThe se bhI bar3I ho vaha puruSa nissandeha nitya hI strIbhoga pAtA hai / tathA ca vikRtairukSairnakhairdAridra yamApna yAt / patitAzca nakhA nIlA brahmahatyAM vinirdizet // 4 // vikRta, rUkhe nakhoM vAlA puruSa daridra hotA hai| gire hue aura nIla varNa ke nakha se brahmahatyA kA nirdeza karanA cAhiye / For Private and Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( . ) zvetavarNaprabhaiH kAntyA nakhairbahasukhAya ca / tAmravarNanakhA yasya dhAnyapadmAni bhojanam // 5 // jinake nakha kI kAnti sapheda aura prakAzamAna ho unako bahuta sukha hotA hai, jinake nakha kI kAnti lAla ( tAme kI taraha ) ho unheM asaMkhya dhAnya aura bhojana prApta hotA hai / sarvaromayute jaMghe naro'tra duHkhabhAgbhavet / mRgajaMghe tu rAjAhvo (nyaH) jAyate nAtra sNshyH||6|| jisake jaMdhoM meM ( ghuTanoM ke nIce aura phIloM ke Upara ) adhika roye hoM vaha manuSya duHkhI hotA haiN| jisakI jaMghA mRga ke samAna ho vaha rAjapuruSa ( rAja kumAra) hotA hai isameM sandeha nahIM / zRgAlasamajaMghena lakSmIzo na sa jaayte| mInajaMghaM svayaM lakSmIH samApnoti na saMzayaH // 7 // sthUlajaMghanarA ye ca anyabhAgyavivarjitAH / siyAra ke samAna jaMghA vAlA dhanI nahIM hotA, para machalI ke samAna jaMghA vAlA khUba dhanI hotA hai| moTI jaMghA vAlA bhAgyahIna hotA hai| ekaromA labhedrAjyaM dviromA dhaniko bhavet / triromA bahuromANo narAste bhAgyavarjitAH // 8 // jisa puruSa ke roma kUpoM se eka eka roMyeM nikale hoM vaha rAjA hotA hai, do roma pAlA dhanika aura tona yA adhika roma vAlA bhAgyahIna hotA hai| haMsacakrazukAnAM ca yasya tadda gatirbhavet // 6 // zubhadaMgAdavantazca (?) strINAmebhiH zubhA gatiH / yadi cAla haMsa, cakavA yA sugge kI taraha ho to vaha puruSa ke liye azubha hai, para - yahI cAla striyoM ke liye zubha hotI hai| vRSasiMhagajendrANAM gati gavatAM bhavet // 10 // mRgavajahna yAne(?) ca kAkolUkasamA gtiH| dravyahInastu vijJeyo duHkhazokabhayaGkaraH // 11 // For Private and Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 8) bala, siMha aura masta hAthI kI sI cAla cAle bhogavAn hote haiN| mRga ke samAna zRgAla ke samAna tathA kaue aura ullU ke samAna gati vAle manuSya dravyahIna tathA bhaya. Gkara duHkha-zoka se grasta hote haiN| zvAnoSTramahiSANAM ca (2) zukaroSTradharAstataH / gatiryeSAM samAsteSAM te narA bhAgyavarjitAH // 12 // kutte, UMTa, bhaiMse aura sUara kI taraha gativAlA puruSa bhAgyahIna hotA hai / dakSiNAvartaliMgastu sa naro putravAn bhavet / __ vAmAvarte tu liMgAnAM naraH kanyAprajo bhavet // 13 // jisa puruSa kA zizna ( jananendriya ) dAhinI ora jhukA ho vaha putragAna tathA jisakI bAMI ora jhukA ho vaha kanyAoM kA janmadAtA hotA hai| tAmravarNamaNiryasya samarekhA virAjate / subhago dhanasampanno naro bhavati tattvataH // 14 // jisake liMga ke Age kA bhAga ( maNi ) kI kAnti lAla ho tathA rekhAyeM samAna hoM vaha vyakti saubhAgyazIla tathA dhanavAna hotA hai| suvrnnraupysdRshairmnniyuktsmprbhaiH| pravAlasadRzaiH snigdhaiH maNibhiH puNyavAn bhavet // 15 // sonA, cA~dI, maNi, pravAla (mUMgA) Adi ke samAna prabhA vAle vikane maNi ( ziznAprabhAga ) vAle puruSa puNyavAna hote haiM / samapAdopaniSTasya gRhe tiSThati medinii| IzvaraM taM vijAnIyAtpramadAjanavallabhaM // 16 // vaha puruSa sAmarthavAn tathA striyoM kA pyArA hotA hai jisa ke paira pRthvI para barAbara baiThate haiN| usake ghara pRthvI bhI rahatI hai| dvidhAraM patate mUtraM snigdhazabdavivarjitam / strIbhogaM labhate saukhyaM sa naro bhAgyavAn bhvet||17|| pezAba karate samaya jisakA sUtra do dhAra ho kara gira aura unameM se zabda na nikale to vaha puruSa bhAgyavAn hotA hai aura strIbhoga tathA sukha ko prApta hotA hai| 1 samAsagata niyama viruddha jAna par3atA hai, "zvoSTramahiSANAM ca" aisA honA cAhiye thaa| For Private and Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (&) ! mInagandhaM bhavedretaH sa naraH putravAn bhavet madyagandhaM bhavedretaH sa narastaskaro bhavet // 18 // homagandhaM bhavedretaH sa naraH pArthivo bhavet / kaTugandhaM bhavedretaH puruSo durbhago bhavet // 19 // ! kSAragandhaM bhavedretaH puruSA dAridrya bhoginaH / madhugaMdhaM bhavedretaH pumAndAridryavAn bhavet // 20 // jisa puruSa ke vIrya se machalI ko gaMdha AtI ho vaha putravAn zarAba kI gaMdha AtI ho vaha cora, homakI gaMdha AtI ho vaha rAjA, kaDuI gaMdha AtI ho vaha abhAgA; khArI gandha AtI ho vaha daridra evaM madhu kI gandha ho vaha nirdhana hotA hai / kiMcinmizraM tathA pItaM bhavedyasya ca zoNitam / rAjAnaM taM vijAnIyAt pRthvIzaM cakravartinam // 21 // gya jisakA rakta kucha pIlApana liye huye ho use pRthvI kA mAlika cakravartI rAjA jAnanA cAhiye / mRgodaro naro dhanyaH mayUrodarasannibhaH / vyAghodaro naraH zrImAn bhavet siMhodaro nRpaH // 22 // mRga aura mora kI taraha peTa vAlA manuSya bhAgyavAn, bAgha kI taraha peTa vAlA dhanavAna aura siMha ke peTa ke samAna peTha vAlA manuSya rAjA hotA haiM / siMhapRSTo naro yaH sa dhanaM dhAnyaM vivardhayet / kUrmapRSTho labhedrAjyaM yena saubhAgyabhAgbhavet // 23 // siMha jaisI pITha vAlA dhana dhAnya se yukta aura kachuye jaisI pITha vAlA rAjya saubhAyukta hotA hai| se pANDurA viralA vRkSarekhA yA dRzyate kare / caurastu tena vijJeyo duHkhadAridra yabhAjanam // 24 // pANDura varNakI, virala, vRkSa ke AkAra kI rekhA jisake hAtha meM ho vaha du:kha maura dakhitA se yukta cora hotA hai| For Private and Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 10 ) yasya mInasamA rekhA dRzyate karasaMtale dharmavAn bhogavA~zca va bahuputrazca jAyate // 25 // jisake hAtha meM machalI kI rekhA ho vaha dharmaniSTha, bhogavAn aura aneka putroM vAlA hotA hai| tulA yasya tu dIrghA ca karamadhye ca dRzyate / vANijyaM sidhyate tasya puruSasya na saMzayaH // 16 // jisake hAtha meM laMbI tarAjU ke AkAra kI rekhA ho vaha puruSa nizcaya hI uttama vyApArI hotA hai / aMkuzo vA'tha cakra' vA padmavajrau tathaiva ca / tiSThanti hi kare yasya sa naraH pRthivIpatiH // 27 // jisake hAtha meM aMkuza, cakra, kamala athavA vajra kA cihna ho vaha manuSya pRthvI kA mAlika (rAjA) hotA hai 1 zaktitomarabANaJca yasya karatale bhavet / vijJeyo vigrahe zUraH zastravidyeva bhidyate // 28 // zakti, tomara, bANa ke cihnoM se aMkita hAtha vAlA puruSa yuddha meM zUra hotA hai, vaha zastra vidyA ko bhedane vAlA hotA hai / ratho vA yadi vA chatra karamadhye tu dRzyate / rAjyaM ca jAyate tasya balavAn vijayI bhavet // 26 // jisake hAtha meM ratha, chatra kA cihna ho vaha balavAn aura rAjya kA jItane vAlA hotA hai / vRkSo vA yadi vA zaktiH karamadhye tu dRzyate / amAtyaH sa tu vijJeyo rAjazreSThI ca jAyate // 30 // jisake hAtha meM vRkSa yA zakti kA cihna ho vaha maMtrI aura rAjA kA seTha hotA hai / dhvajaM vA hyathavA zaMkhaM yasya haste prajAyate / tasya lakSmIH samAyAti sAmudrasya vaco yathA // 31 // jisake hAtha meM dhvaja yo zaMkha kA cihna ho usake pAsa, sAmudrazAstra ke kathanAnusAra . mI jAtI hai| For Private and Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir koSThAkArastathA rAzistoraNaM yasya dRshyte| kRSibhogI bhavet so'yaM puruSo nAtra saMzayaH // 32 // jisake hAtha meM kole kA AkAra, rAzi, kiMvA toraNa ( vandanavAra ) kA cihna ho vaha puruSa, nissandeha, kRSijIvI hotA haiN| dIrghabAhunaro yogyaH sa sarvaguNasaMyutaH / alpabAhubhavedyo'sau parapreSaNakArakaH // 33 // jisa puruSa kI bAMhe laMbI hoM vaha yogya tathA sarvaguNasampanna hotA hai isI prakAra choTI bAhuoM vAlA dUsare kA naukara hotA hai| vAmAvartI bhujo yasya dIrghAyuSyo bhvennrH| sampUrNabAhavazcaiva sa naro dhanavAn bhavet // 34 // jisako bhujAyeM vAI ora ghumI hoM vaha puruSa dIrgha Ayu vAlA tathA dhano hotA hai / grIvA tu vartalA yasya kuMbhAkArA suzobhanA / pArthivaH syAt sa vizeyaH pRthvIzo kAntisaMyutaH // 35 // jisakI gardana ghar3e kI bhAMti gola aura sundara ho vaha sundara svarUpa vAlA rAjA hogA aisA jAnanA caahiye| zazagrIvA narA ye te bhveyurbhaagyvrjitaaH| kambugrIvA narA ye ca te narAH sukhajIvinaH // 36 // jinakI gardana kharagoza kosI hove abhAge hote haiM aura jinakI gardana zaMkha jaisA ho ve manuSya sukhI hote haiN| kadalIstaMbhasadazaM gajaskaMdhasubandhuram / rAjAnaM taM vijAnIyAt sAmudravacanaM yathA // 37 // jisakA kandhA kele ke khaMbhe kI taraha athavA hAthI ke kandhe kI taraha bharA pUrA sthUla hoghaha rAjA hogA aisA isa zAstra kA vacana haiN| candrabimbasamaM vakta dharmazIlaM vinirdizet / azvavaktro naro yastu duHkhadAridryabhAjanam // 38 // For Private and Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 12 ) karAlavaktavairUpo sa narastaskaraH smRtaH / bakavAnaravaktazca dhanahInaH prakIrtitaH // 36 // yadi muMha candramA ke bimba jaisA ho to dharmazIla, ghor3e ke muMha jaisA ho to duHkho aura daridra, bhayAnaka tathA rUkhA ho to bora, bagulA yA bAnara jaisA ho to manuSya nirdhana hotA hai| yasya gaMDasthalau pUrNau padamapatrasamaprabhau / kRSibhogI bhavet so'pi dhanavAn mAnavAn pumAn / 40|| jisakA gaMDasthala bharA huA tathA kamala ke patte ke samAna hoM vaha puruSa dhana tathA mAna ke sahita kRSijIvI hotA hai| siMhavyAghragajendrANAM kapAlasadRzaM bhavet / bhogavanto narAzcaiva sarvadakSA vidurbudhAH // 41 // siMha, bAgha, hAthI Adi ke sadRza kapAla vAle puruSa bhogI, catura jJAnI aura zreSTha hote haiM / raktAdharo nRpo yo sthaloSTho na prazasyate / zuSkAdharo bhavettasya nuH susaubhAgyadAyinaH // 42 // lAla hoThoM vAlA rAjA hotA hai, modhA hoMTha acchA nahIM hotA zuSka adhara saubhAgya ke sUcaka hai / kuMdakusumasaMkAzaiH dazanairbhogabhAgitaH / yAvajjIvet dhanaM saukhyaM bhagavAn sa naro bhavet // 43 // kunda kI koI ke samAna zubhra dAMtoM vAlA manuSya jovana bhara sukha, bhoga aura dhana Adi se yukta rahatA haiM 1 rukSapANDuradantAzca te kSudhAnityapIDitAH hastidantA mahAdantA snigdhadantAH guNAnvitAH // 44 // rUkhe aura pole dAMtoM vAle manuSya sadA bhUkha se satAye hue hote haiN| hAthI jaise dAMta vAle, bar3e bar3e dAMto vAle tathA cikane dA~toM vAle manuSya guNI hote haiM / dvAtriMzaddanai rAjA ekatriMzacca bhogavAna / For Private and Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir trizaMdantA narA ye ca te bhavanti subhoginaH // 45 // ekonatriMzadazanaiH puruSAH duHkhajIvinaH / / 32 dA~toM vAlA puruSa rAjA, 31 dA~toM ghAlA sukhI, 30 dA~toM vAlA bhogI aura 26 dAMto vAlA manuSya duHkhI hotA hai / kRSNA jihvA bhavedya SAM te narA duHkhajIvinaH // 46 // zyAmajihvo naro yaH syAtsa bhavet pApakArakaH / sthUlajihvA pradhAtAro narAH paruSabhASiNaH // 47 // zvetajihvA narA ye ca zaucAcArasamanvitAH / padmapatrasamA ye tu bhogavanamiSTabhojanAH // 48 // kAlo jIbha vAle duHkhI, sAMvalI ( halkI kAlimAmayo ) jIbha vAle pApI, moTI jIbha vAle paruSa ( kar3A ) bolane vAle sapheda jIbha vAle pavitra AcAra zIla, tathA kamala patra ke samAna cikanI jobha vAle manuSya bhogI tathA miSTa padArtha khAne vAle hote haiN| kiMcittAmra tathA snigdhaM raktaM yasya ca dRzyate / sarvavidyAsu cAturya puruSasya na saMzayaH // 46 // jisakI jIbha kucha lAlimA ke sAtha cikanAI bhI liye ho vaha puruSa niHsandeha saba vidyAoM meM catura hotA hai| kRSNatAlunarA ye ca saMbhavaM kulanAzam / padmapatrasamaM tAlu sa naro bhUpatirbhavet // 50 // kAle tAlu vAlA puruSa kula kA nAzaka tathA kamala-patra ke samAna tAlu vAlA rAjA hotA hai| zvetatAlunarA ye ca dhanavaMto bhavanti te| jina manuSyoM kA tAlu sapheda raMga kA hove dhanavAna hote haiN| hayasvaranarA ye ca dhanadhAnyasubhoginaH // 51 // meghagambhIranirghoSo bhRgANAM ca vizeSataH / te bhavanti narA nityaM bhogavanto dhanezvarAH // 52 // For Private and Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir haMsasvarazca rAjA syAt cakravAkasvarastathA / vyAghasvaro bhavet klezI sAmudravacanaM yathA // 53 // jinakA svara ghor3e ke samAna hove dhanI hote haiM, megha ke samAna gambhIra ghoSa vAle aura khAsa karake bhIgeM kI gujAra sIkhe svara vAle puruSa nitya bhogavAn aura bar3e dhana vAn hote haiM, haMsa kI taraha svara vAle aura cakave kI taraha svara vAle rAjA hote haiN| bAgha ke samAna svara vAle duHkhI hote hai--aisA sAmudrika zAstra kA kahanA haiN| pArthivaH zukanAsA ca dIrghanAsA ca bhogabhAka / hrasvanAsA naro yazca dharmazIlazate rataH // 54 // sthalanAsA naro mAnyaH niMdyAzca hayanAsikAH / siMhanAsA naro yazca senAdhyakSo bhavetsa ca // 55 // zuka kIsI nAka vAle rAjA, laMbI nAka vAle bhogI, patalI nApha vAle dharmaniSTha, moTI nAka vAle mAnanIya, ghor3e kI sI nAka vAle niMdanIya, aura siMha kIsI nAka vAle senApati hote haiN| trizUlamaMkuzaM cApi lalATe yasya dRzyate / dhanika taM vijAnIyAt pramadAjIvavallabhaH // 56 // jisake lalATa para trizUla yA aMkuza kA cihna dikhAI de use dhanI samajhanA caahiye| vaha strI kA prANa-pyArA hotA hai / sthalazIrSanarA ye ca dhanavaMtaH prkiirtitaaH| vartalAkArazIrSeNa manujo mAnavAdhipaH // 57 // caur3e sira vAle manuSya dhanI aura golAkAra sira vAle rAjA hote haiN| rukSanirvANi varNAni snehasthUlA ca mUrddha jaa| nistejAH saH sadA zeyaH kuTilakezaduHkhitaH // 48 // jisake bAla rUkhe aura vivarNa hoM tathA tela Adi lagAne para jakar3a kara sthUla ho jA te hoM vaha puruSa nisteja hotA hai| kuTila alakoM vAlA manuSya duHkhI hotA hai| For Private and Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir akuzaM kaMDalaM cakra yasya pANitale bhavet / viralaM madhuraM snigdhaM tasya rAjyaM vinirdizet // 56 // jisakI hathelI meM bhakuza, kuDala yA cakra hoM usako nirAle aura uttama rAjya kA pAne vAlA batAnA caahiye| iti puruSalakSaNa nAma dvitIyaM parva // 2 // atha strIlakSaNam praNamya paramAnandaM sarvajJaM svAminaM jinam / sAmudrikaM pravakSyAmi stroNAmapi zubhAzubham // 1 // parama Ananda maya, sarvajJa, zrI svAmI jinezvara ko praNAma karake striyoM ke zubhAzubha ko batAne vAle sAmudrika zAstra ko kahatA huuN| kIdRzIM barayetkanyAM kIdRzIM ca vivarjayet / kiMcitkulasya nArINAM lakSaNaM vakta marhasi // 2 // kaisI kanyA kA varaNa karanA cAhiye, kaisI kA tyAga karanA cAhiye, kulatriyoM kA kucha lakSaNa Apa kaha sakate haiN| kRSodarI ca vimboSThI dIrghakezI ca yA bhavet / dIrghamAyuH samApnoti dhanadhAnyavivaddhi no // 3 // jo strI kRzodarI ( kamara kI patalI ), vivaphala ke samAna adharoMvAlI aura laMbe laMbe kezoM vAlI hotI hai vaha dhanyadhAnya ko bar3hAnevAlI hotI hai aura bahuta dinoM taka jItI For Private and Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrNacandramukhIM kanyAM bAlasUryasamaprabhAm / vizAlanetrAM raktoSThI tAM kanyAM varayeda budhaH // 4 // pUrNacandra ke samAna muMhavAlI, sabere ke ugate hue sUrya ke samAna kAnti bAlI, bar3I A~khoM vAlI aura lAla hoMThovAlI kanyA se vivAha karanA caahiye| aMkuzaM kuNDalaM mAlA yasyAH karatale bhavet / yogyaM janayate nArI suputraM pRthivopatim / / 5 / / jisa strI kI hathelI meM aGkaza, kuNDala yA mAlA kA cinha ho vaha rAjA hone vAle yogya suputra ko paidA karatI hai| yasyAH karatale rekhA prAkArAMstoraNaM tathA / api dAsa-kule jAtA rAjapatnI bhaviSyati // 6 // jisa strI ke hAtha meM prAkAra yA toraNa kA cinha ho yadi dAsa kula meM bhI utpanna ho, to bhI paTarAno hogii| yasyAH saMkucitaM kezaM mukhaM ca parimaNDalam / nAbhizca dakSiNAvatI sA nArI rati-bhAminI // 7 // jisa strI ke keza dhuMgharAle hoM, mukha golA ho, nAbhI dAhanI ora ghumI huI ho, vaha strI rati ke samAna haiM aisA samajhanA cAhiye / yasyAH samatalau pAdau bhUmau hi suprtisstthitau| ratilakSaNasampannA sA kanyA sukhamedhate // 8 // jisake caraNa samatala hoM aura bhUmi para acchI taraha par3ate hoM, (arthAt koI uMgalI Adi pRthvI ko chUne se raha na jAtI hoM) baha ratilakSaNa se sampanna kanyA sukha pAtI haiN| pInastanA ca pInoSThI pInakukSI sumdhymaa| prItibhogamavApnoti putrazca saha vardhate // 6 // pIna ( moTe) stana kokha aura hoThavAlI tathA sundara kaTivAlI strI proti bho bhoga pAto huI putroM ke sAtha bar3hatI hai| For Private and Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRSNA zyAmA ca yA nArI snigdhA campakasaMnibhA / snigdhacaMdanasaMyuktA sA nArI sukhamedhate // 10 // kRSNavarNa kI zyAmA strI ( jo zItakAla meM uSNa aura uSNa kAla meM zIta rahe ) AvadAra, campA ke samAna varNa vAlI candana gaMdha se yukta ho vaha sukha pAtI hai| alpasvedAlpanidrA ca alprobhaalpbhojnaa| surUpaM netragAtrANAM strINAM lakSaNamuttamam // 11 // pasInA kA kama honA, thor3I nIMda, thor3e roye, ghor3A bhojana, netroM tathA anya aMgoM ko sundaratA,---yaha strI kA uttama lakSaNa hai| snigdhakezI vizAlAkSI sulomAMca suzobhanAm / sumukhIM suhAnAM ca tAM kanyAM pazyeda budhaH // 12 // vikane kezoM vAlo, bar3I AMkhoM vAlI, sundara loma, sukha aura kAnti vAlI sundarI kanyA kA varaNa karanA caahiye| yasyAH sarokA pAdo udara va pAmakam / zIghra sA svapati hasAt tA kalyAM parivajayet // 13 // jisake paira roMyedAra hoM tathA peTa meM morAho, yaha strI zIghra hI pati ko mAratI hai; ataH isakA varaNa nahIM krnaa| yasyA romacaye jaMdhe saromamukhamaNDalam / zuSkagAtrI ca tAM nArA sarvadA parivajayet // 14 // jisa strI ke jaMghA ora mukha maNDala para roya ho tathA zarIra sUkhA huA ho usase sadA dUra hI rahanA caahiye| yasyAH pradezinI yAti aMguSTAdativaddhi nI / duSkarma kurute nityaM vidhaveyaM bhavediti // 15 // jisa strI ke paira ke aMgUThe ke pAla cAlI aMgulI aMgUThe se bar3o ho vaha nitya ho durAcAra karatI hai aura vidhavA hotI hai| yasyAstvanAmikA pAde pRthivyAM na prtisstthte| patinAzo bhaveta kSipta svayaM tatra vinazyati // 16 // For Private and Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 18 ) jisakI anAmikA aMgulo pRthvo ko nahIM chUtI Upara hI rahatI hai usa strI ke pati kA zoghra hI nAza hotA hai aura vaha svayaM naSTa ho jAtI hai| yasyAH prazastamAno yo hyAvarto jAyate mukhe / puruSatritayaM hatvA caturthe jAyate sukham // 17 // jisake mukha para sundara Avarta (bhaMvarI ) rahatA haiM vaha tIna pati ko naSTa kara cauthI zAdI karatI hai taba sukha pAtI hai| udvAhe piMDitA nArI romraaji-viraajitaa| api rAjakule jAtA dAsItvamupagacchati // 18 // roye se bharI huI strI yadi rAjakula meM bhI utpanna ho to vivAhita hone para vaha dAsI kI taraha morI mArI phiratI haiN| stanayoHstavake caiva romarAjivirAjate / varjayettAdRzIM kanyAM sAmudravacanaM yathA // 16 // jisa strI ke donoM stanoM ke cAro ora roye ho use isa zAstra ke kathanAnusAra, chor3a denA caahiye| vivAdazIlAM svayamarthacAriNI parAnukUlAM bahupApapAkinIm / AkandinIM cAnyagRhapravezinIM tyajettubhAryA dazaputramAtaraM // 20 // lar3ane vAlI, apane mana kI calane vAlI, dUsare ke anukUla rahane vAlI, aneka pApa kAriNI, rone vAlI, dUsare ke ghara meM ghusane vAlI strI agara dasa lar3akoM kI mAM bhI ho to bhI use chor3a denA caahiye| yasyAstrINi pralaMbAni lalATamadaraM kaTiH / sA nArI mAtulaM hanti zvasuraM devaraM patim // 21 // jisake lalATa, peTa aura kamara ye tIna aMga laMbe hoM vaha strI mAmA, sasura, devara aura pati ko mArane vAlI hotI hai| yasyAH prAdezinI zazvat bhUmau na spRzyate ydi| kumArI ramate jAraiH yauvanai nAtra saMzayaH // 22 // For Private and Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . ( 11 ) jisake aMgUThe ke pAsa vAlI aMgulI pRthvI ko na chue vaha strI kumArI tathA yauvanAvA meM dUsare puruSoM ke sAtha vyabhicAra karatI hai, isameM sandeha nahIM / pAdamadhyamikA caiva yasyA gacchati unnatim / vAmahaste dhruvaM jAraM dakSiNe ca patiM tathA // 23 // jisake paira kI bicalI aMgulI pRthvI se Upara rahe vaha strI, nizcaya hI, bAMye hAtha meM jAra ko aura dAhine meM pati ko liye rahatI hai| unnatA piNDitA caiva viralAMguliromazA / sthUlahastA ca yA nArI dAsItvamupagacchati // 24 // uMcI, simaTI huI virala aMguliyoM vAlI, royeM vAlo tathA choTe hAthoM vAlI aurata dAsI hotI hai| azvatthapatra saMkAzaM bhagaM yasyA bhavetsadA / sA kanyA rAjapatnItvaM labhate nAtra saMzayaH // 25 // jisa strI kA jananendriya pIpala ke patte ke samAna ho vaha paTarAnI pada ko prApta hotI hai - isameM sandeha nahIM / pRSThAvartA ca yA nArI nAbhizcApi vizeSataH / bhagaM cApi vinirdiSTA prasavazrIrvinirdizet // 26 // (1) maNDukakukSikA nArI nyagrodhaparimaNDalA | ekaM janayate putraM so'pi rAjA bhaviSyati // 27 // mer3haka ke samAna koMkha vAlI tathA vara ke patte ke samAna maNDala vAlI strI eka hI putra paidA karatI haiM sobhI rAjA / sthUlA yasyAH karAMgulyaH hastapAdau ca komalau / raktAMgAni nakhAzcaiva sA nArI sukhamedhate // 28 // jisa strI ke hAtha kI aMguliyA~ choTI hoM, hAtha paira komala hoM, zarIra aura nakha se khUna jhalakatA ho vaha strI sukha pAtI hai / kRSNajihvA ca laMboSThI piMgalAkSI kharasvarA / dazamAsaiH patiM hanyAttAM nArIM parivarjayet // 26 // For Private and Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlo jIbha, laMbe hoMTha maMjarI A~kha, aura tIkhe svara vAlI strI dasa mahIne meM hI pati kA nAza karatI haiN| usako chor3a denA cAhiye / yasyAH saromako pAdau tathaiva ca pyodhrau| uttaroSThAdharoSTau ca zIghra mArayate patim // 30 // jisa strI ke paira, payodhara, Upara yA nIce ke hoMTha royedAra hoM vaha zIghra hI pati ko mAratI hai| candrabimbasamAkArau stanau yasyAstu nirmlo| bAlA sA vidhavA jJayA sAmudravacanaM yathA // 31 // jisake stana nirmala candravimba ke samAna ho vaha strI vidhavA hotI haiM, aisA isa zAstra kA vacana hai| pUrNacaMdravibhA nArI atiruupaatimaaninii| dIrghakarNA bhavedyAhi sA nArI sukhamedhate // 32 // pUrNa candramA ke samAna prabhA bAlo ati rUpazIlA, ati mAninI tathA laMbe kAnoM vAlo strI sukhI hotI hai| yasyAH pAdatale rekhA prokAraichatratoraNam / api dAsakule jAtA rAjapatnI bhaviSyati // 33 // jisa strI ke paira ke talave meM prAkAra, chatra yA toraNa kI rekhA ho vaha yadi dAsakula meM utpanna ho to bhI paTaronI hogii| raktotpalasuvarNAbhA yA nArI raktapiMgalA / narANAM gatibAhvalpA alaMkArapriyA bhavet // 34 // lAla, kamala, aura sone kI kAnti pAlI, rakta aura piMgala varNa kI aurata tathA puruSa ke samAna calane vAlI choTI bhujAoM vAlI aurata gahanoM ko bahuta cAhatI hai| atidIrghA bhazaM hrasvAM atisthUlAmatikRzAm / atigaurAM cAtikRSNAM SaDetAH parivarjayet // 35 // atyanta laMbI, atyanta choTI, atyanta moTI, atyanta patalI, atyanta gorI tathA atyanta kAlI ye 6 prakAra kI aurateM chor3a denI caahiye| For Private and Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 21 ) zuSka hastau ca pAdau ca zuSkAMgI vidhavA bhavet / amaMgalA ca sA nArI dhanyadhAnyakSayaMkarI // 36 // zuSka hAtha, sUkhe paira aura sUkhe zarIra vAlI strI vidhavA hotI hai| yaha amaMgalA dhana dhAnya kI saMhAriNI hotI hai| piMgAkSI kUpagaMDA praviraladazanA dIrghajaMghordhvakezI / lamboSThI dIrghatrA kharaparuSaravA zyAmatAmroSThajihvA: / zuSkAMgI saMgatA stanayugaviSamA nAsikAsthUlarUpA / sA kanyA varjanIyA patisutarahitA zIlacAritryadUrA ||37| jisa kanyA kI AMkheM piMgala varNa kI hoM; kapola se hue hoM; dA~ta susajjita rUpa se na hoM; jaMdhA laMbI ho; keza khar3e hoM; oMTha laMbe hoM; muMha laMbA ho; bolI karkaza ho; tAlu, hoMTha aura jIbha kAlI hoM; zarIra sUkhA ho; bAta bAta para AMsU giratA ho; donoM stana samAna na ho; nAka nipaTI ho; usake sAtha vivAha nahIM karanA caahiye| kyoM ki vaha pati aura putra se rahita hogI, usake caritra bhI dUSita hoNge| zRgAlAkSI kRzAMgI ca sA nArI ca sulocanA / dhanahInA bhavetsAdhvI gurusevAparAyaNA ||38|| siyAra kI taraha A~khoM vAlI, patale zarIra vAlI, sulocanA strI dhanahIna hotI huI bhI sAdhvI aura gurujanoM kI sevA karane vAlI hai / raktotpaladalA nArI sundarI gaja-locanA / hemAdimaNiratnAnAM bhartuH prANapriyA bhavet // 36 // kamala ke patte ke samAna hAthI jaisI A~khoM vAlI sundarI ramaNI, suvarNa maNi aura ranoM ke svAmI kI prANapriyA hotI hai| gulIca yA nArI dIrghakezI ca yA bhavet / amAMgalyakarI jJeyA dhanadhAnyakSayaMkarI // 40 // bar3I bar3I aMguliyoM vAlI, aura dIrgha kezoM vAlI aurata dhana dhAnya kI nAzaka tathA amaMgaLa mayI hai| For Private and Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ( 22 ) zaMkhapadmayavacchatramAlAmatsyadhvajA ca yaa| pAdayorvA bhavedyatra rAjapatnI bhaviSyati // 41 // jisa strI ke donoM paira meM zaMkha, padma, jau, chatra, mAlA, machalI, dhvajA yA vRkSa kA cihna hai vaha rAjapatnI hogii| mArjArAkSI piMgalAkSI viSakanyeti kIrtitA / suvarNapiMgalAkSI ca duHkhinIti pare jaguH // 42 // billI kI taraha piGgalavarNa kI AMkhoM vAlI strI ko 'viSakanyA' kahA gayA hai| para, sone ke raMga ke samAna piMgalanetrA strI duHkhinI hotI hai--aisA bhI kisI AcArya kA mata hai| pRSThAvartA patiM hanyAt nAbhyAvartA pativratA / .. kalyAvartA tu svacchandA skandhAvartA'rthabhAginI // 43 // pITha kI bhaMvarI vAlI strI pati ko mArane vAlI, nAbhi kI bhaMvarI vAlI strI pativratA, kamara kI bhaMvarI vAlI svacchandanAriNI aura kandhe kI bhavarI vAlI dhanI hotI haiM / madhyAMgulimaNibandhanordhvarekhA karAMgulim / vAmahaste gatA yasyAH sA nArI sukhamedhate / 44 // bA~e hAtha kI kalAI se vicalI aMgulI taka jAne vAlI rekhA, jisake hAtha meM hotI hai, vaha stro sukha prApta karatI haiN| arekhA bahurekhA ca yasyAH karatale bhavet / tasyA alpAyurityuktaM duHkhitA sA na saMzayaH // 45 // jisa stro kI hathelI meM bahuta kama rekhAyeM yA bahuta rekhAyeM ho vaha niHsandeha thor3e dina niyegI aura duHkhI rhegii| bhago'zvakhuravad choyo vistINaM jaghanaM bhavet / sA kanyA ratipatnI syAtsAmudravacanaM yathA // 46 // jisa kanyA kA jananendriya ghor3e ke khura ke samAna ho aura jisakA jaghana sthAna (ghuTane ke Upara kA bhAga) caur3A ho vaha sAkSAt rati ke samAna hogI-aisA isa zAstra kA bacana hai| For Private and Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir padminI bahakezI syAdalpakezI ca hstinii| zaMkhinI dIrghakezI ca, vakrakezI ca citriNI // 47 // bahuta kezoM ghAlI strI ko padminI, kama kezovAlI ko hastino, laMbe kezoM vAlI nI, Ter3he mer3he kezoM vAlI ko citriNI strI kahate haiN| vRttastanau ca padaminyAH hastinI vikaTastanI / dIrghastanau ca zaMkhinyAH citriNI ca samastanI // 48 // padminI ke stana gola, hastinI ke vikaTa, zaMkhinI ke laMbe, aura citriNI ke samAna padaminI danta-zobhA ca unnatA caiva hstinii| zaMkhinI dIrghadantA ca samadantA ca citriNI // 46 // padminI ke dAMta zobhAmaya -hastinI ke UMce, zaMkhinI ke laMbe aura vitriNI ke samAna hote haiN| padimanI haMsazabdA ca hastinI ca gajasvaro / zaMkhinI rUkSazabdA ca kAkazabdA ca citriNI // 50 // padminI kA zabda haMsa ke samAna, hastino, kA hAthI ke samAna, zaMkhinI kA rUkhA aura citriNI kA zabda kauA ke samAna hotA hai| padminI padamagandhA ca nayagandhA ca hstinii|| zaMkhinI kSAragandhA ca zunyagandhA ca citriNA // padmagandha se padmino, madyagandha se hastinI, khArI gandha se zaMkhinI evaM zUnya gandha se citriNI jAnI jAtI hai| zata sAmudrikAzAstre strIlakSaNakathanaM nAma tRtIyaM parva samAptam / For Private and Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Serving Jin Susan 090899 gyanmandir@kobatirth.org For Private and Personal Use Only