Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
श्रीयशोविजयउपाध्यायविरचित
द्वात्रिंशद् द्वात्रिंशिका
प्रकरण
भाग ८
प्रकाशक •
अंधेरी संघ
& Personal Use
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
| || શ્રી આદિનાથાય નમઃ |
મહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયગણિ વિરચિત મુનિ યશોવિજયરચિત નયેલનાટીકા-દ્વાત્રિશિકા પ્રકાશવ્યાખ્યા અલંકૃત
હાશિલાદ્વિશિકા
પ્રકરણ
(ભાગ ૮)
• દિવ્યાશિષ • વર્ધમાનતપોનિધિ સંઘહિતચિંતક ન્યાયવિશારદ સ્વ.આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય
ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજા
• કૃપાદૃષ્ટિ છે. સિદ્ધાન્તદિવાકર ગીતાર્થશિરોમણિ ગચ્છાધિપતિ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય
જયઘોષસૂરીશ્વરજી મહારાજા
• નલહાટીકાકાર + દ્વાáિશિકાપ્રકાશવ્યાખ્યાકાર + સંપાદક પદ્મમણિતીર્થોદ્ધારક પ્રવચનપ્રભાવક પંન્યાસપ્રવરશ્રી વિશ્વકલ્યાણવિજયજી ગણિવરના શિષ્ય
મુનિ યશોવિજય
૦ પ્રકાશક છે. અંધેરી ગુજરાતી જૈન સંઘ, કરમચંદ જૈન પૌષધશાળા
૧૦૬ એસ.વી.રોડ, ઈર્લાબ્રીજ, અંધેરી (વેસ્ટ), મુંબઈ-પ૬
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
• સંશોધક પૂજય આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ કુલચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ પૂજ્ય પંન્યાસપ્રવરશ્રી પુણ્યરત્નવિજયજી ગણિવર આદિ
( પ્રથમ આવૃતિ •
• વિ.સં.૨૦૫૯ •
• ૫૦૦ નકલ •
• મૂલ્ય ૨૫૦ રૂ. )
• સર્વ હક્ક શ્રમણપ્રધાન શ્રી જૈન સંઘને આધીન •
આઠમા ભાગની માર્ગદર્શિકા ગ્રંથસમર્પણ પ્રકાશકીય ફુરણા મંગલ આશીર્વચન - પ.પૂ.આ.શ્રીજયઘોષસૂરીશ્વરજી પ્રસ્તાવના - પંડિતવર્ય શ્રી જીતેન્દ્રભાઈ બી. શાહ ૩૧ થી ૩૨ બત્રીસીનો ટૂંકસાર વિષયમાર્ગદર્શિકા ધાત્રિશદ્વત્રિશિકા ગ્રન્થ ભાગ-૮ २०६९-२१९२ પરિશિષ્ઠ ૧ થી ૧૩
२१९३-२४५४
• પ્રાપ્તિસ્થાન :- (૧) પ્રકાશક
(૨) દિવ્ય દર્શન ટ્રસ્ટ
૩૯, કલિકુંડ સોસાયટી, મફલીપુર ચાર રસ્તા, ધોળકા, જિ.અમદાવાદ-૩૮૭૮૧૦
અંધેરી ગુજરાતી જૈન સંઘના જ્ઞાનખાતાની રકમમાંથી આ ગ્રંથનું પ્રકાશન થયું છે. તેથી ગૃહસ્થોએ જ્ઞાનખાતામાં તેનું મૂલ્ય જમા કરાવી પુસ્તકને માલિકીમાં રાખવું.
મુદ્રક શ્રી પાર્શ્વ કોમ્યુટર્સ ૫૮, પટેલ સોસાયટી, જવાહર ચોક, મણિનગર, અમદાવાદ-૮. ફોનઃ ૩૦૯૧૨૧૪૯
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
99
• સમર્પણ •
પરમપૂજ્ય
સૂક્ષ્મપ્રજ્ઞાસંપન્ન વિશુદ્ધસંયમૈકલક્ષી
માસક્ષપણાદિઉતપશ્ચર્યાકારી
અધ્યાપન-લેખન-પ્રવચનાદિકુશળ
વિદ્યાગુરુદેવ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય
અભયશેખરસૂરીશ્વરજી
મહારાજાના પાવન પાણિપદ્મમાં
કૃતજ્ઞભાવે
સમર્પણ
પાકાંક્ષી મુનિ યશોવિજય
3
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
// ઈલમંડનશ્રી આદિનાથાય નમ: //
પ્રકાશકીય સ્કરણા
નવનિર્માણ, પુનર્નિમાણ અને જીર્ણોદ્ધાર- આ ત્રણેય લાભ એકીસાથે અમને પ્રાપ્ત થયેલ છે તેનો આનંદ અમારા હૃદયમાં કોઈ અનેરો જ છે. આથી નવા જ ઉલ્લાસથી અને ઉમંગથી અમે નૂતન સંસ્કૃત વ્યાખ્યા અને ગુજરાતી વિવેચનથી સુશોભિત સ્વોપજ્ઞવૃત્તિસહિત “દ્વત્રિશદ્ દ્વાન્નિશકા પ્રકરણ” નામના ગ્રન્થરત્નને ચતુર્વિધશ્રીસંઘના કરકમલમાં સમર્પિત કરી રહ્યા છીએ. ૨૮૦૦ કરતાં વધુ પાનાનો આ મહાગ્રંથ એકી સાથે આઠ ભાગમાં પ્રકાશન કરવાનું સૌભાગ્ય-સદ્ભાગ્ય અને સંપ્રાપ્ત થયું છે તે બદલ અમારું હૃદય પરમાનંદથી પ્રફુલ્લિત બનેલ છે.
આપણે સહુ જાણીએ છીએ કે “ઢાત્રિશત્ દ્વાત્રિશિકા પ્રકરણ” અથવા “કાત્રિશિકા પ્રકરણ” નામથી પણ આ ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ છે. ગુજરાતી ભાષામાં “બત્રીસ-બત્રીસી”, “બત્રીસી પ્રકરણ” નામથી પણ આ ગ્રંથનો ઉલ્લેખ થાય છે. આ ગ્રંથમાં કુલ બત્રીસ પ્રકરણ છે. તથા દરેક પ્રકરણની ગાથા બત્રીસ છે. તેથી આ મહાગ્રન્થનું નામ છે. બત્રીસ-બત્રીસી ગ્રંથ અથવા ધાત્રિશત્ કાર્નાિશિકા પ્રકરણ. સંક્ષેપમાં બત્રીસી ગ્રંથ અથવા દ્વત્રિશિકા પ્રકરણ તરીકે પણ આ ગ્રંથ ઓળખાય છે. મુખ્યતયા યોગ અને અધ્યાત્મનું આ ગ્રંથમાં નિરૂપણ છે. યોગ અધ્યાત્મ વિષય જ ગહન છે. તેમાં વળી નવ્ય ન્યાયની પરિભાષામાં તેની છણાવટ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ કરે પછી તો પૂછવાનું જ શું હોય ? કહેવાની જરૂર નથી કે આ ગ્રંથ ઉપર એક સરળ-સુબોધ-સ્પષ્ટ વિવેચનની આવશ્યકતા વર્ષોથી હતી. કારણ કે અઘરા અને ઊંચા પદાર્થોને અઘરી અને ઊંચી ભાષામાં લખવાનું કાર્ય બહુશ્રુતો માટે ખૂબ સરળ હોય છે. પરંતુ અઘરા અને ઊંચા પદાર્થો આજની સરળ અને સાદી ભાષામાં સમજાવવાનું અધ્યાપકો માટે ખૂબ જ અઘરું અને કપરું કાર્ય છે. તેવા કુશળ અધ્યાપકની ગરજ સારે તે રીતે સરળ-સુબોધ-સ્પષ્ટ વિવેચન વ્યાખ્યા/વિવરણથી અલંકૃત કરીને પ્રસ્તુત ગ્રંથરત્નને શ્રીસંઘ સમક્ષ મૂકવાની અમારી ભાવના પરમપૂજ્ય ન્યાયવિશારદ ગચ્છાધિપતિશ્રી ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્યરત્ન પ્રવચનપ્રભાવક પંન્યાસપ્રવર શ્રી વિશ્વકલ્યાણવિજયજી ગણીવરના શિષ્ય મુનિશ્રી યશોવિજયજી મ.સા.ને અમારા સંઘના પ્રમુખશ્રી હર્ષદભાઈ મણિલાલ સંઘવીએ જણાવી. મુનિશ્રીએ તે વાતને આનંદ સાથે સ્વીકારી.
સોનામાં સુગંધ ભળે તેમ મુનિશ્રીએ “કાત્રિશિકા પ્રકરણ' ઉપર ગુજરાતી વિવરણની સાથો-સાથ સંસ્કૃતવિવરણ પણ તૈયાર કર્યું. સંસ્કૃતવિવરણ “નયેલતા” ટીકાસ્વરૂપે તથા ગુજરાતી વિવરણ “ત્રિશિકા પ્રકાશ' વ્યાખ્યારૂપે પ્રસ્તુત પ્રકાશનમાં સમાવેશ પામેલ છે. પ્રાચીન મુદ્રિત પ્રકાશનોમાં રહેલી અશુદ્ધિઓને ૭ હસ્તલિખિત પ્રતો દ્વારા દૂર કરીને મૂળ ગ્રંથ તથા સ્વોપજ્ઞટીકાને શુદ્ધ કરવાનું તથા અધ્યેતાવર્ગને સહાયક બને તેવી સંસ્કૃતગુજરાતી વ્યાખ્યા લખવાનું એક અત્યંત આવશ્યક અને ઉપયોગી કાર્ય મુનિશ્રીએ કરેલ છે તથા અમારી પ્રબળ લાગણીને ધ્યાનમાં લઈ અમારા શ્રીસંઘને પ્રસ્તુત ગ્રંથ આઠ ભાગમાં એકસાથે પ્રકાશિત કરવાનો અમૂલ્ય અને અનુપમ લાભ આપેલ છે. તે બદલ અમે મુનિશ્રીનો આભાર માનીએ છીએ. તેમ જ ભવિષ્યમાં પણ આવા અણમોલ સાહિત્યના પ્રકાશનનો અમને લાભ આપવાની તેમને અમે વિનંતી કરીએ છીએ.
પ્રાન્ત, પ્રસ્તુત મહાગ્રન્થસ્વરૂપ સ્ટીમરમાં બેસી સહુ મુમુક્ષુઓ ભવસાગરનો ઝડપથી પાર પામી શાશ્વત પરમપદને/પરમાનંદને પ્રાપ્ત કરે એ જ શુભકામના. શ્રાવણ સુદ-૧૦, વિ.સં.૨૦૫૯
લિ. શ્રી અંધેરી ગુજરાતી જૈન સંઘ,
મુંબઈ
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
પૂજ્યપાદ સિદ્ધાન્તદિવાકર ગચ્છાધિપતિશ્રી જયઘોષસૂરીશ્વરજી મહારાજાના
આશીર્વચન
किशामुगिरी दिल्ललग
nा CARE alnn.c-Mitraad2003 An५-20Mi A1440-2304-421 ___Mann.ama Pandyari-mahitthum4mMt. 1000 RURAM northatani 20120, Ginnancy-natr wasna 200 GMRAN 2MPAY Ca 207 2030 - 41842
Ar- Amma सपना
ला.4.23 प्रार
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
6
• પ્રસ્તાવના .
પ્રસ્તાવના
यत्र स्याद्वादविद्या परमततिमिरध्वान्तसूर्यांसुधारा, निस्ताराज्जन्मसिन्धोः शिवपदपदवीं प्राणिनो यान्ति यस्मात् I अस्माकं किं च यस्माद् भवति शमरसैर्नित्यमाकण्ठतृप्तिः जैनेन्द्रं शासनं तद्विलसति परमानन्दकन्दाम्बुवाहः ||રૂ૨/૨૨||
द्वात्रिंशिका
જ્યાં પરમત- એકાન્તવાદના તિમિરનો નાશ કરવામાં સૂર્યપ્રકાશના પુંજ સમાન સ્યાદ્વાદવિદ્યા રહેલી છે તથા જેના કારણે જીવો ભવસાગરનો પાર પામી શિવપદને પ્રાપ્ત થાય છે તથા જેના કારણે શમરસથી નિત્ય આકંઠ તૃપ્તિ થાય છે, તેમજ પરમાનંદનાં મૂળને સિંચવા વાદળ સમાન જિનશાસન સદાય જયવંતુ વર્તે છે.
ભારતીય પરંપરામાં મુખ્ય બે ધારા પ્રવાહિત થઈ : (૧) વૈદિક ધારા (૨) શ્રમણ ધારા. વૈદિક ધારામાં વેદ, ઉપનિષદ્, બ્રાહ્મણ, આરણ્યક, શ્રુતિ, સ્મૃતિ, વૈદિક દર્શનોનો સમાવેશ થાય છે. શ્રમણધારાના બે મુખ્ય પ્રવાહો : (૧) જૈન પરંપરા અને (૨) બૌદ્ધ પરંપરા. આ બન્ને પરંપરાઓ અવૈદિકધારા તરીકે સુપ્રસિદ્ધ છે. છતાં આ તમામ ધારાઓનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય મોક્ષપ્રાપ્તિ છે. મોક્ષ મેળવવા માટે જ સમગ્ર પ્રયાસ કરવામાં આવે છે. ભારતનાં પ્રાયઃ બધાં જ દર્શનોએ મોક્ષપ્રાપ્તિનો જ અંતિમ લક્ષ્ય તરીકે સ્વીકાર કર્યો છે. મોક્ષ એટલે મુક્તિ અને મુક્તિ એટલે સર્વ દુઃખોની એકાન્તિક અને આત્યંતિક નિવૃત્તિ. આવી નિવૃત્તિવાળું જે સ્થાન કે અવસ્થા તે મોક્ષ છે. અર્થાત્ જીવોનો પુરુષાર્થ સર્વથા સુખ-શાશ્વત સુખ પ્રાપ્ત કરવા માટેનો છે. પરંતુ આવા પુરુષાર્થથી પ્રાપ્ત થનાર મોક્ષના સ્વરૂપ વિશે વિભિન્ન દર્શનોની માન્યતામાં પણ ભિન્નત્વ છે. મોક્ષ જેવા પરમ તત્ત્વનો સ્વીકાર કર્યા પછી પણ મોક્ષ તત્ત્વના સ્વરૂપ વિશે દર્શનકારોમાં વિપ્રતિપત્તિ છે. તેથી એ વિવાદનો વિષય બન્યો છે. મોક્ષ કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય? તેનું સ્વરૂપ કેવું છે ? આદિ અનેક પ્રશ્નો ઉદ્ભવે છે. તેવા પ્રશ્નોનું દાર્શનિક ચિંતન ઉપા. યશોવિજયજી મ. સા. વિરચિત દ્વાત્રિંશદ્ દ્વાત્રિંશિકાની ૩૧મી દ્વાત્રિંશિકામાં વિશદ રીતે વર્ણવામાં આવ્યું છે.
પૂર્વે ૩૦ દ્વાત્રિંશિકાઓમાં યોગહેતુ-સ્વરૂપ-અનુબંધથી ખૂબ જ સૂક્ષ્મ ચિંતન પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યું. આ ચિંતનમાં ઉપા. યશોવિજયજી મ.સા.ને એક વિશાળ પંરપરા અને વિપુલ જ્ઞાનરાશિનો લાભ મળ્યો છે. ઉપા. યશોવિજયજીએ ભારતીય દર્શનની તમામ વિચારધારાનું જાણે કે આમૂલફૂલ પિરશીલન કરી નવનનીતરૂપે આપણી સમક્ષ મૂક્યું છે. દ્વા.દ્વા.ની ૩૧મી દ્વાત્રિંશિકામાં મુક્તિ-મોક્ષના સ્વરૂપ વિશેની ચર્ચાનો પ્રારંભ કર્યો છે. નવ્યન્યાયની માન્યતા અનુસાર અત્યંત દુઃખધ્વંસ તે મોક્ષ છે. દુઃખપ્રાગભાવના અનાધાર એવા મહાપ્રલયમાં રહેનાર દુ:ખધ્વંસના પ્રતિયોગીમાં રહેનારું દુ:ખત્વ સિદ્ધ થાય છે, અને આ જ મોક્ષને સાધવામાં પ્રમાણભૂત છે. અને તેથી દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વને સાધ્ય બનાવે છે. આ મતને પૂર્વ પક્ષરૂપે પ્રયોજ્યો છે. મૂળે આ માન્યતા નવ્યન્યાયના જનક ગંગેશ ઉપાધ્યાયના પુત્ર વર્ધમાન ઉપાધ્યાયની છે. તે માટે તેમના મૂળ ગ્રંથો તત્ત્વચિંતામણિની પ્રકાશ વ્યાખ્યા અને કિરણાવલી ગ્રંથની પ્રકાશ વ્યાખ્યાનાં અનેક ઉદ્ધરણો ટાંકી તેના મતમાં બાધદોષ, અર્થાન્તરદોષ
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
• પ્રસ્તાવના .
7
આદિ આપત્તિઓ પ્રરૂપેલી છે. તેને સવિસ્તર સમજાવી છે. કુલ ૩૨ પાના સુધી લંબાયેલી આ ચર્ચામાં નવ્યન્યાયની દલીલો પણ અનેક દોષોથી યુક્ત છે તે સયુક્તિક દર્શાવ્યું છે.
• ત્રિદંડીમાન્ય મુક્તિમીમાંસા •
ત્રિદંડીઓના મતાનુસાર, ૫રમાત્મામાં જીવાત્માનો લય એ મુક્તિ છે. અહીં લય એટલે લિંગવ્યય પણ જીવનાશ નહીં. આ મત તો જૈન દર્શનસમ્મત જ છે. (૩૧/૮) આ મૂળ કારિકામાં ઉપાધ્યાયજીએ ત્રિદંડીના મતનો ઉલ્લેખ સૂત્રાત્મક રીતે કરેલો છે. તેનો વિસ્તાર નયલતા ટીકામાં જોવા મળે છે. આ મતના પુરસ્કર્તા ભાસ્કરાચાર્યના અનુયાયીઓ - વેદાન્તીઓ છે. તેમની પરંપરામાં ટંક, દ્રમિણ, ગુહદેવ, ભારૂચિ, યમુનાચાર્ય આદિ થઈ ગયા. તેમના મતના સમર્થક ગ્રંથો છે દક્ષસંહિતા, શંભુગીતા, ક્ષુરિકોપનિષદ્, બૃહદારણ્યકોપનિષદ્ આદિ. આ ગ્રંથોમાંથી પ્રસ્તુત મતમાં મુક્તિના સ્વરૂપને દર્શાવતા સાક્ષીપાઠો મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ નયલતા વ્યાખ્યામાં રજૂ કર્યા છે. તેથી વિષયની સ્પષ્ટતા થઈ છે.
• બૌદ્ધદર્શનમાન્ય મુક્તિમીમાંસા -
બૌદ્ધદર્શન અનુસાર, રાગાદિ ક્લેશવાસિત ચિત્ત જ સંસાર છે અને તેનાથી મુક્ત ચિત્ત મોક્ષ છે. અર્થાત્ આલવિજ્ઞાનસંતિત મોક્ષ છે. આવી મુક્તિ માટે ઉપાધ્યાયજી આપત્તિ આપતાં જણાવે છે કે અન્વયી આધાર દ્રવ્ય વિના આ મુક્તિ વિડંબનારૂપ છે. (૩૧/૯) નયલતામાં આલયવિજ્ઞાન અને પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાનની વ્યાખ્યા આપી બૌદ્ધસમ્મત મુક્તિની વ્યાખ્યા સ્પષ્ટ કરી છે. બૌદ્ધસમ્મત મુક્તિમાં સહુથી મોટી આપત્તિ એ છે કે અવાસ્તવિક જ્ઞાનસન્તાનમાં "આ બદ્ધ અને આ મુક્ત' એવો વ્યવહાર જ નહીં થાય. આ સિદ્ધાન્ત સ્પષ્ટ કરવા નયલતા વ્યાખ્યામાં મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ ધર્મસંગ્રહણિ, સ્યાદ્વાદકલ્પલતા, દ્રવ્યાલંકાર, અષ્ટસહસ્રીતાત્પર્યવિવરણ આદિ ગ્રંથોનાં ઉદ્ધરણો ટાંક્યાં છે. આ આપત્તિ દૂર કરવા બૌદ્ધદર્શનકારો જ્ઞાનાધારને સ્વીકા૨ી વિવર્તમાન જ્ઞેય પદાર્થોની અપેક્ષાએ જો આલયવિજ્ઞાનસંતતિને મોક્ષ માનશે તો જૈનદર્શન સમ્મત પર્યાયનયની જ પ્રરૂપણા થશે. આમ બૌદ્ધ મતની સમીક્ષા કરવામાં આવી છે.
૭ સ્વાતંત્ર્યવાદીમાન્ય મોક્ષમીમાંસા ૭
કેટલાક વાદીઓના મતે સ્વાતંત્ર્ય એટલે મુક્તિ. આ સિદ્ધાન્ત માટે ઉપાધ્યાયજી જણાવે છે કે સ્વતંત્રતા જો પ્રભુતા સ્વરૂપ હોય તો તેમનો મદ છે અને તેનો તો નાશ થાય છે. પરંતુ તમે કર્મનાશને સ્વતંત્રતા કહેશો તો તે જૈન સિદ્ધાન્ત જ છે.
૦ સાંખ્યસમ્મત મુક્તિમીમાંસા છ
સાંખ્ય દર્શન અનુસાર, પુરુષનું સ્વરૂપમાં અવસ્થાન તે મુક્તિ છે. આ સિદ્ધાન્ત માનવા જતાં સાંખ્યને મોક્ષ અસાધ્ય થવાનો દોષ આવશે. કેમ કે પુરુષ નિત્ય છે અને તેનાથી અભિન્ન એવી મુક્તિ પણ નિત્ય બનશે એટલે તેને ઉત્પન્ન કરવાનો પ્રશ્ન જ નહીં રહે.
• બૌદ્ધવિશેષનો મત -અગ્રિમચિત્ત અનુત્પાદસ્વરૂપમુક્તિ છે
કેટલાક બૌદ્ધોના મતાનુસાર, અગ્રિમચિત્ત અનુત્પાદ યુક્ત પૂર્વચિત્ત નિવૃત્તિ જ મુક્તિ છે. આ મતમાં અનુત્પાદ સાધ્યતાને ધારણ ન કરતો હોવાથી મોક્ષ અપુરુષાર્થ બની જશે. આ મતની ચર્ચા પંચલિંગી પ્રકરણ, સ્યાદ્વાદકલ્પલતા અને ન્યાયાલોકમાં કરવામાં આવી છે તેવો વિશેષ સંદર્ભ નવ્ય
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
8
• પ્રસ્તાવના .
द्वात्रिंशिका
સંસ્કૃત ટીકામાં આપી ગુજરાતી વ્યાખ્યાના વિશેષાર્થમાં આ સિદ્ધાન્ત સ્પષ્ટ રીતે મુનિશ્રી યશોવિજયજી દ્વારા ચર્ચવામાં આવ્યો છે.
• નાસ્તિકદર્શનમાન્ય મુક્તિમીમાંસા .
નાસ્તિક મતાનુસાર, આત્મહત્યા એ જ મુક્તિ છે. પરંતુ આવું માનવું તે પાપ સ્વરૂપ છે. કેમ કે આત્માનો નાશ થતો નથી અને આત્મહત્યા શક્ય નથી. સ્વોપન્નવૃત્તિમાં ઉપાધ્યાયજીએ જણાવ્યું છે } तस्य आत्मनो हातुमशक्यत्वात् असतो नित्यनिवृत्तत्वात्, सतश्च वीतरागजन्माऽदर्शनन्यायेन नित्यत्वात्, સર્વથા ન્હાનાઽસિદ્ધે: I(પૃ.૨૧૧) આની નયલતા વૃત્તિમાં મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ ન્યાયસૂત્ર, વાસ્યાયન ભાષ્ય, ન્યાયવાર્તિક, ન્યાયવાર્તિકતાત્પર્યટીકા, ન્યાયખંડખાદ્ય, ધર્મસંગ્રહણિ, વિશેષાવશ્યકભાષ્ય, બ્રહ્મસૂત્ર શાંકર ભાષ્ય, સાંખ્યસૂત્ર આદિ અનેક ગ્રંથોનાં ઉદ્ધરણો ટાંકી ટીકાને સમૃદ્ધ કરી છે. વીતરાગ જન્મ અદર્શન ન્યાયનો સુંદર પરિચય વિશેષાર્થમાં (પૃ.૨૧૧૮) રજૂ કર્યો છે.
• તૌતાતિતસંમત મુક્તિમીમાંસા ૭
પ્રસ્તુત મતાનુસાર, નિત્ય ઉત્કૃષ્ટ સુખની અભિવ્યક્તિ એટલે મુક્તિ. આ મતની સમીક્ષા કરતાં ઉપાધ્યાયજી કહે છે કે જો નિત્યત્વ અનન્તત્વ રૂપ હોય તો જૈનદર્શન સંમત જ છે. અહીં નિત્યત્વ અનાદિત્વરૂપે માનવામાં આવે તો દોષ નથી પરંતુ સર્વથા અનાદિત્વ માનવામાં આવે તો હંમેશા તેની અભિવ્યક્તિ થવાની સમસ્યા આવીને ઊભી રહેશે. પ્રસ્તુત કારિકાની સંસ્કૃત નયલતા ટીકામાં મૂળ ચર્ચાસ્થાનો રજૂ કર્યા છે જે પઠનીય છે.
વેદાન્તીમાન્ય મોક્ષમીમાંસા
વેદાન્ત મતાનુસાર, અવિદ્યાનો નાશ થતાં કેવલાત્માની અવસ્થિતિ તે મુક્તિ છે. ઉપાધ્યાયજી જણાવે છે કે આ મત પણ યુક્તિયુક્ત નથી. કારણ કે આત્માનું અવસ્થાન વેદાન્તમતાનુસાર નિત્ય હોવાથી અસાધ્ય છે.
• જૈનદર્શનમાન્ય મુક્તિમીમાંસા છે
જૈન દર્શનાનુસાર, સર્વકર્મનો ક્ષય તે મોક્ષ. આ ઉપરાંત વિભિન્ન નયોને આધારે પણ મુક્તિની વિચારણા થઈ શકે. ઋજુસૂત્ર નય અનુસાર જ્ઞાન-સુખ વગેરેની પરંપરા તે મુક્તિ અને સંગ્રહનય અનુસાર આવરણના નાશથી અભિવ્યક્તિ પામતું સુખ તે મુક્તિ છે. વ્યવહા૨ નયાનુસારે પ્રયત્નસાધ્ય કર્મક્ષય એટલે મુક્તિ. અંતના શ્લોકોમાં પરમ પુરુષાર્થની સંગતિ, પ્રાયશ્ચિત્તના આશયનું ઉદ્ઘાટન, કર્મ જ મુખ્ય દુઃખરૂપ છે, દુ:ખનું કારણ પણ દુઃખરૂપ છે, વૈરાગ્ય-પ્રશમ આદિના સ્વરૂપની ચર્ચા, મોક્ષસુખ સ્મૃતિસિદ્ધ છે આદિ ચર્ચાઓ કરવામાં આવી છે. આમ આ ગ્રંથમાં મોક્ષની સૂક્ષ્મતમ વિચારણા કરવામાં આવી છે. મોક્ષના સ્વરૂપને સમજવા વિભિન્ન દર્શનોની વિચારણા કરવાથી જૈનદર્શનની નિર્દોષ માન્યતાનો ખ્યાલ આવી શકે છે. તેથી જ આ દ્વાત્રિંશિકા મોક્ષસ્વરૂપને સમજવા માટેનું મહત્ સાધન છે. તેમાંય અભિનવ સંસ્કૃત-ગુજરાતી ટીકાઓ તો ઘણી જ ઉપયોગી છે.
• સજ્જનસ્તુતિ દ્વાત્રિંશિકા છ
છેલ્લી બત્રીસમી દ્વાત્રિંશિકાનું નામ સજ્જનસ્તુતિ દ્વાત્રિંશિકા છે. આ દ્વાત્રિંશિકામાં નામ અનુસાર સજ્જનોની સ્તુતિ કરવામાં આવી છે. સજ્જન એ ત્રણ અક્ષરનો દિવ્ય મંત્ર છે જે દુર્જનોનાં મારક
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
પ્રસ્તાવના : વચનોના ઝેરને નષ્ટ કરી દે છે. (૩૨/૧) સજ્જનો સૂર્ય જેવા છે. જેમ સૂર્યની હાજરીમાં અંધકાર નષ્ટ થઈ જાય તેવી રીતે સજ્જનોની હાજરીમાં દુર્જનો નિર્બળ થઈ જાય છે. (૩૨/૨) સર્વ સ્થાનોમાં તથા તમામ પરિસ્થિતિમાં અમૃતતુલ્ય કોમળવાણીનો ઉપયોગ સજ્જનોનું લક્ષણ છે, દુર્જનો આનાથી તદન વિપરીત વૃત્તિવાળા કઠોર વચન બોલનારા હોય છે. (૩૨/૩) સજ્જનો ગુણગ્રાહી અને દુર્જન દોષગ્રાહી હોય છે, જેવી રીતે ચક્રવાક સૂર્યતજનો અનુરાગી હોય છે જ્યારે ઘુવડ અંધકારનો અનુરાગી. (૩૨/૫) સજ્જનોની વાણી અમૃતતુલ્ય હોય છે જે ક્યારેય ક્ષય પામતી નથી. (૩૨/૬) શ્રુતલતા લીલીછમ હોવાનું કારણ સજ્જનોની ગુણો વર્ષાવનારી અમૃતતુલ્ય મેઘની વર્ષા થઈ રહી છે. જો આવી વર્ષા ન થતી હોત તો દુર્જનોના આક્ષેપ પરિશ્રમ સ્વરૂપ ગ્રીષ્મના આતાપથી તે નષ્ટ થઈ ગઈ હોત. (૩૨) ૭) દુર્જનો વડવાનલના અગ્નિ જેવા છે જે કવિની કીર્તિરૂપી મહાસાગરને ત્રાસ આપે છે, જ્યારે સજ્જનો તો ચંદ્રની ચાંદનીના સંગે મહાસાગરમાં ભરતી સ્વરૂપ મહોત્સવ રેલાવે છે. (૩૨૯) સજ્જનોનો અનુગ્રહ હોય તો પછી દુર્જનોથી ડર શાને ? જેણે સિંહને વશ કર્યો હોય તેને શૃંગાલબાળનો ડર શો ? (૩૨/ ૧૦) ઉપસર્ગ અને પરિષહો છતાં સાધકો શમ-દમની સાધના છોડતા નથી તેમ દુર્જનોની પીડા છતાં કવિઓ શ્રુતરચનાનો પરિશ્રમ છોડતા નથી. (૩૨/૧૨) શિયાળામાં ભારના ભયથી રક્ષણ કરતી પછેડી છોડી દેવામાં આવતી નથી તેવી જ રીતે દુર્જનોને ખેદ થવા માત્રથી સજ્જનો નવાં શાસ્ત્રોની રચના ત્યાગતા નથી. (૩૨/૧૩) જેવી રીતે પિતાનાં વચનોને પુનરાવર્તિત કરનાર બાળપુત્ર પિતાની અવગણના કરતો નથી પરંતુ પ્રશંસા કરે છે, તેવી રીતે પૂર્વાચાર્યોની વાણીને જ પુનઃ ગ્રંથ રૂપે રજૂ કરતા ઉત્તરકાલીન આચાર્યો તેમની આશાતના નહીં પણ ભક્તિ જ કરે છે. (૩૨/૧૫) વળી, નૂતનશાસ્ત્ર સ્વ-પરના ઉપકારક હોવાથી સ્વાધ્યાયબાધક નથી જ (૩૨/૧૬).
આમ ઉપા. યશોવિજયજીએ ૧૮ શ્લોકમાં સજ્જન-દુર્જન મીમાંસા કરી છે. આ મીમાંસાનું વારંવાર પરિશીલન કરવા જેવું છે. તે કાળે નવા ગ્રંથોની રચના કરવામાં કેવાં કેવાં વિઘ્નો નડતાં હશે ? કેવા તેજોદ્વેષનો સામનો કરવો પડતો હશે ? કેવા કેવા પડકારો ઝીલવા પડતા હશે ? તેનો ખ્યાલ આવે છે. તેમ છતાં તેમણે પોતાની સાધના ખૂબ જ સમતાપૂર્વક ચાલુ રાખી જિનશાસન ઉપર અનેરો ઉપકાર કર્યો છે તેનો સહજ ખ્યાલ આવે છે. જ્ઞાનની સાધના કરનાર માટે તો ગીતાના સ્થિતપ્રજ્ઞનાં લક્ષણો દર્શાવનાર ૧૮ શ્લોક જેવા આ ૧૮ શ્લોક છે, જેનું નિરંતર ચિંતન કરવા જેવું છે.
છેલ્લી બત્રીસીના મૂળ શ્લોક ઉપર ઉપા. યશોવિજયજી મ.સા. એ ટીકા નથી રચી. પરંતુ મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ સંયુક્તનિકાય, હિતોપદેશ, વજ્જલન્ગ, સુભાષિતરત્નસંદોહ, ત્રિષષ્ટીશલાકા પુરુષ ચરિત્ર, અમરકોશ આદિ અનેક ગ્રંથોમાંથી ગ્રંથના મૂળ વિષયને પુષ્ટ કરનાર અનેક-અનેક સુભાષિતો પ્રસ્તુત કર્યા છે. તેથી નયેલતા ટીકા પણ પારાયણ કરવા યોગ્ય બની છે. પ્રકાશ નામની ગુજરાતી વ્યાખ્યામાં તેમણે મૂળશ્લોકના શ્લેષ અલંકાર આદિને સરળ ભાષામાં રજૂ કર્યા છે.
• ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીની નમતા-લઘુતા-ગુરુઉપકારકબુદ્ધિ છે શ્રુતસાગરની અગાધ જલરાશિને વલોવીને નિષ્પન્ન અમૃતને દ્વાત્રિશત્ દ્વાત્રિશિકા ગ્રંથ ગાગરમાં આપણી સમક્ષ રજૂ કરનાર ઉપાધ્યાયજી ગ્રંથાત્તે સમગ્ર શ્રેય ગુરુચરણે ધરી દે છે. ગુરુના અનુગ્રહને કારણે પંડિતાઈ પ્રાપ્ત થઈ અને ગુરુમંત્રને કારણે મતિ સર્વદર્શનોમાં અઅલગૈતિથી વિચરવા લાગે છે. તેમને મન ગુરુનામમંત્ર ન હોત તો બુદ્ધિ સર્વત્રગામિની ન બની હોત. મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
10
• પ્રસ્તાવના :
द्वात्रिंशिका
ગુજરાતી વિવેચનમાં ગુરુનામમંત્રને જ્ઞાન-ખજાનો મેળવવાની અમોઘ ચાવી (MASTER KEY) ની ઉપમા આપી છે. ઉપાધ્યાયજી જણાવે છે કે ગુરુ સૂર્ય સમાન છે જે મનરૂપી કમળને વિકસાવે છે. તેથી જ સજ્જનરૂપી ભમરાઓ તેનું સેવન કરે છે. ગુરુના ઉપકારનું સ્મરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે ગુરુનો ઉપકાર એટલો બધો છે કે તેની સામે હું તો કાંઈ જ નથી, ચાતક ઉપર પાણી વર્ષાવીને ઉપકાર કરનાર મેઘને ચાતકબળ શું આપી શકે ? યથા : નિર્ગુણો વદુમુર્વિનિતાંતા– ગુનુપરમિ ? |
વારિદ્વસ્થ તો દિ નીવન વિ ટુવાલુ વત વાતવIS”: ? || (રૂર/ર૧) આમ ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીએ ગ્રંથને ગુરુના ચરણે સમર્પિત કર્યો છે. એટલું જ નહીં પણ આ ગ્રન્થસર્જન તેમની કૃપાનું જ પરિણામ છે- તેમ જણાવ્યું છે.
• નલતા નામક સંસ્કૃત ટીકા • ઉપા. યશોવિજયજી વિરચિત પ્રસ્તુત કાત્રિશત્ કાત્રિશિકા ગ્રંથમાં યોગ અને દર્શનના ગહન પદાર્થોની ચર્ચા કરવામાં આવી છે અને તે પણ નવ્ય ન્યાયની શૈલીમાં કરવામાં આવી હોવાથી આ સંપૂર્ણ ગ્રંથ અત્યંત દુરુહ બન્યો છે. સામાન્ય વિદ્વાનની વાત તો સમજી શકાય પણ વિશિષ્ટ વિદ્વાનને માટે પણ ક્લિષ્ટ બને તેવી શૈલીમાં દુર્ગમ વિષયોની ચર્ચા આ ગ્રંથમાં કરવામાં આવી છે. તેમજ અનેક શાસ્ત્રીય પદાર્થોની સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા આ ગ્રંથમાં જ મળતી હોવાથી ગ્રંથ અત્યંત ઉપાદેય હોવા છતાં તેની દુરહતાને કારણે સર્વજનગ્રાહ્ય બની શક્યો નથી. આ ગ્રંથને સર્વજનગ્રાહ્ય બનાવવા મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ નયલતા નામની સંસ્કૃત ટીકાની રચના કરી છે. સ્વોપજ્ઞ ટીકા ઉપરની આ ટીકાનું પરિણામ મૂળ ટીકા કરતાં આશરે દશ ગણું વિશાળ છે. ઉપાધ્યાયજીએ ચર્ચામાં લીધેલા તમામ સાક્ષીપાઠોના મૂળ સ્થાનોને શોધવાનું કાર્ય તો અત્યંત કષ્ટસાધ્ય છે જ, તેની શોધ તો મુનિશ્રીએ અનેક ગ્રંથોમાંથી કરી જ છે, જેથી સ્વોપજ્ઞટીકાની મહત્તા વધી છે પણ મુનિશ્રીએ નયેલતા ટીકામાં અનેક નવા સાક્ષીપાઠો મૂકીને વિષયને વધુ સુસ્પષ્ટ કર્યો છે. સામાન્ય રીતે માત્ર મૂળના વિષયોને સ્પષ્ટ કરી પદાનુસારી ટીકા ન રચતા અનેક સ્થળોએ નવા નવા પદાર્થોની ચર્ચા પણ નયેલતા ટીકામાં કરવામાં આવી છે.
વર્તમાનકાળે સંસ્કૃતભાષામાં ગ્રંથનિર્માણનું કાર્ય પ્રાયઃ લુપ્ત જેવું થઈ રહ્યું છે. દર્શનશાસ્ત્ર જેવા ક્લિષ્ટ અને દુર્બોધ વિષયો પ્રત્યે ઉદાસીનતા વ્યાપી રહી છે. તેમજ નબેન્યાયના અધ્યયન-અધ્યાપનની ધારા તો અત્યંત પાતળી થઈ રહી છે. તેવા સમયે આવા કઠિન ગ્રંથોનું સંસ્કૃત ટીકાનું પ્રણયન રણમાં મીઠી વીરડી સમાન ગણાય. એટલું જ નહીં જૈનશાસનનું ગૌરવ વધારનાર છે.
જૈન દર્શન અનેકાન્તવાદી દર્શન છે. પ્રત્યેક વિષયની વિચારણા કોઈ એક અભિગમથી નહીં પરંતુ અનેક દૃષ્ટિકોણથી કરવામાં આવે છે. તેથી જૈન દર્શનનું અધ્યયન કરવા માટે સમગ્ર ભારતીય દર્શનોનું અધ્યયન આવશ્યક ગણાય. તેથી વિશેષાશ્યક ભાષ્ય જેવા ગ્રંથોમાં જૈન શાસનને બધા જ મિથ્યાનયોના સમૂહ સ્વરૂપ માનેલ છે. બધા જ નિયોના સમૂહ સ્વરૂપ ચક્ર એ જ જૈનશાસનરૂપી ચક્ર છે. એવા ચક્રને ધારણ કરનાર ચક્રવર્તીને કોઈ જ દર્શન દુહ લાગે નહીં. આવી વિશિષ્ટમતિના સ્વામી ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીની મતિ સર્વત્રગામિની છે. તેથી જ નબન્યાયના અકાટ્ય ગણાતા સિદ્ધાન્તોની પણ સમીક્ષા કરી તેની મર્યાદાઓનું વર્ણન કર્યું છે. આવા ઉપાધ્યાયશ્રીના ગ્રંથોની ટીકાઓ રચવી એ પણ એક પડકાર જ ગણાય. આવો પડકાર ઝીલનાર અને તેને સાર્થક કરનાર યશોવિજયજી મુનિની પ્રજ્ઞા પણ અનેક દર્શનોના
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
• પ્રસ્તાવના .
11
ગ્રંથોમાં અસ્ખલિત ગતિએ વિચરી શકી છે. પ્રત્યેક વિષયને સ્પષ્ટ કરવા માટે જૈન, બૌદ્ધ અને વૈદિક પરંપરાના અનેક અનેક ગ્રંથોના નામોની નોંધ કરવામાં આવે તો તે સૂચિ ઘણી જ લાંબી થઈ જાય. મુક્તિની ચર્ચામાં શતાધિક ઉપનિષદોના પાઠો, બૌદ્ધ ત્રિપિટકના પાઠો અને આગમ ગ્રંથોના પાઠો ઉદ્ધૃત કર્યા છે. તે તેમની વિશિષ્ટમતિના પરિચાયક છે. સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને પાલિ ભાષાના સહસ્રાધિક ગ્રંથોના પાઠો અહીં ઉદ્ધૃત કર્યા છે. તે તેમની ત્રણેય ભાષાનું પ્રભુત્વ અને સમગ્ર ભારતીય દર્શનની નિપુણતાના ઘોતક છે. ♦ ‘પ્રકાશ'નામક ગુજરાતીવૃત્તિ ૦
મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ દ્વાત્રિંશદ્ દ્વાત્રિંશિકા ઉપર ગુજરાતી વૃત્તિની રચના કરી છે. પૂર્વે જણાવ્યું તેમ ઉપાધ્યાયજીની શૈલી લાઘવપૂર્ણ અને અર્થગંભીર હોવાને કારણે દુરુષ બની છે. તેને સમજવા માટે ગુજરાતી વૃત્તિ એક સબળ માધ્યમ છે. સાંપ્રત ગુજરાતી વૃત્તિનું નામ પ્રકાશ રાખ્યું છે. ખરે જ કઠિન પદાર્થો ઉપર પ્રકાશ પાડે છે અને તે સ્પષ્ટ કરી આપે છે. પ્રત્યેક શ્લોકની વૃત્તિ ત્રણ વિભાગમાં વહેંચાયેલી છે : (૧) ગાથાર્થ, (૨) ટીકાર્થ, (૩) વિશેષાર્થ. ગાથાર્થમાં મૂળ શ્લોકનો ગુજરાતી અનુવાદ અને ટીકાર્થમાં મૂળ ટીકાનો સરળ ગુજરાતી અનુવાદ રજૂ કરવામાં આવ્યો છે. પ્રત્યેક શ્લોકને અંતે વિશેષાર્થ આપ્યો છે. આ વિશેષાર્થમાં તે તે શ્લોકમાં ચર્ચા કરવામાં આવેલ વિષયોનો સંક્ષેપમાં સારાંશ આપ્યો છે. તેમાં પદાર્થોને સમજાવા માટે દૃષ્ટાંતાદિનો ઉપયોગ પણ કર્યો છે. નવ્યન્યાયના પદાર્થોને સમજાવવા માટે તેમણે પૂરી જહેમત ઉઠાવી છે. જ્યાં જ્યાં જેટલા પર્યાયવાચી શબ્દો મળી શક્યા તે તમામનો ઉપયોગ કર્યો છે, જેથી વાચકને તે તમામનો પરિચય થાય. ઉદાહરણરૂપે મુનિશ્રીએ સામાન્ય યોગ્યતા અને વિશેષ યોગ્યતાની સરળ સમજણ આપતા (પૃ.૨૦૯૯) વિશેષ યોગ્યતા માટેના વિશિષ્ટ યોગ્યતા, સમુચિત યોગ્યતા, અન્ય સહકારિકારણ મિલિત યોગ્યતા, ફલોપધાયક સ્થાનીય યોગ્યતા, સમુચિત યોગ્યતા, સક્રિય યોગ્યતા અને ફલોત્પાદસન્મુખ ફલજનન યોગ્યતા જેવા પર્યાયો પ્રયોજ્યા છે. સામાન્ય યોગ્યતા માટે નિષ્ક્રિય યોગ્યતા, સ્વરૂપ યોગ્યતા, ફલઅનભિમુખ જનનયોગ્યતા જેવા પર્યાયો આપ્યા છે. આમ તેમની બહુશ્રુતતા ઘોતિત થાય છે. એટલે ગુજરાતી વૃત્તિ માત્ર મૂળનો અનુવાદ જ નથી પણ કેટલાંય સ્થળે વિશેષ સમજણ આપી મૂળ ગ્રંથને વધુ સુસ્પષ્ટ કર્યો છે આથી દ્વા.દ્વા.ની પઠન-પાઠનની પરંપરા વેગવંતી બનશે. એટલું જ નહીં ઉપાધ્યાય યશોવિજય મ.સા.એ ગ્રંથના અંતે દર્શાવેલી ભાવના પણ સાર્થક થશે.
ख्यातिमेष्यति परामयं पुनः सज्जनैरनुगृहीत एव च ।
किं न शंकरशिरोनिवासतो निम्नगा सुविदिता सुरापगा || ३२ / ३१||
અધોગામિની ગંગા પણ શંકરના મસ્તકે વસતી હોવાથી સુરસરતા તરીકે વિખ્યાત છે તેવી જ રીતે આ ગ્રંથ ઉપર સજ્જનો પઠન-પાઠન આદિ વડે અનુગ્રહ કરશે તો જ પરમ ખ્યાતિ પામશે. આ અનુવાદ સંસ્કૃત ભાષા નહીં જાણતા જિજ્ઞાસુઓ માટે પણ ઉપયોગી નીવડશે.
મૂળગ્રંથની યથાસંભવ શુદ્ધિ, નયલતા સંસ્કૃત ટીકા અને પ્રકાશ નામની ગુજરાતી ટીકાની રચના કરનાર મુનિશ્રી યશોવિજયજીએ આવું મહાભારત કાર્ય કરી જૈન શાસનની શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરી છે. ભવિષ્યમાં તેમની જ્ઞાનસાધના બીજા અનેક ગ્રંથરત્નોનું નિર્માણ કરતી રહે તેવી શુભભાવના ભાવું છું અને આ ગ્રંથનું અધ્યેતાવર્ગમાં પારાયણ થતું રહે તો તેમનો દીર્ઘકાલીન શ્રમ સાર્થક થશે. શ્રા.સુ.૧, વિ.સં.૨૦૫૯ જ જિતેન્દ્ર બી. શાહ (એલ.ડી.ઈન્ડોલોજીના ઈન્ચાર્જ)
અમદાવાદ.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
( ૩૧ થી ૩૨ બત્રીસીનો ટૂંક્યાર)
૩૧ - મુક્તિદ્વાબિંશિક : ટૂંક્યાર જીવન્મુક્તિ બાદ, કવલાહાર કરીને યથાભવ્ય લોકોપકાર કરનારા કેવળજ્ઞાની ભગવંતો સંપૂર્ણપણે કૃતકૃત્ય તો મોક્ષમાં જ થાય છે. આથી ૩૧મી બત્રીસીમાં ગ્રંથકારશ્રીએ પરમુક્તિનું તાત્ત્વિક સ્વરૂપ બતાવેલ છે. નૈયાયિક, ત્રિદંડી, બૌદ્ધ, સાંખ્ય, ચાર્વાક, તૌતાતિત, વેદાન્તી, વગેરેને માન્ય મોક્ષનું સ્વરૂપ બતાવી તેની સમીક્ષા કર્યા બાદ જૈનદર્શન મુજબ, ઋજુસૂત્ર, સંગ્રહ વગેરે નય તથા પ્રમાણ મુજબ મોક્ષનું સ્વરૂપ શું છે? તેની સુંદર છણાવટ પ્રસ્તુત બત્રીસીમાં કરેલ છે. તેમ જ મોક્ષમાં સુખ, જ્ઞાન વગેરે આત્મગુણોની સિદ્ધિ કરી છે.
પ્રારંભના અઢી ગ્લોક દ્વારા ગ્રંથકારશ્રીએ ગંગેશપુત્ર વર્ધમાન ઉપાધ્યાયનો મત બતાવી સાડા ચાર શ્લોક દ્વારા તેનું નિરાકરણ કરેલ છે. ગંગેશ ઉપાધ્યાયના તત્ત્વચિંતામણિ ગ્રન્થ ઉપર તથા ઉદયનાચાર્યની કીરણાવલી ઉપર પ્રકાશ ટીકા લખનાર વર્ધમાન ઉપાધ્યાય આત્યંતિક દુઃખધ્વસને મુક્તિ માને છે. તથા તેની સિદ્ધિ માટે મહાપ્રલયગર્ભિત અનુમાન પ્રયોગ દર્શાવે છે. નવ્યન્યાયની અત્યંત ક્લિષ્ટ-જટિલ પરિભાષાથી શરૂ થયેલી છેલ્લેથી બીજી, આ બત્રીસી વ્યાખ્રમુઠ્ઠા સ્થાઃ' કહેવતના બદલે પ્રાન્તા પ્રચા' કહેવતને જન્માવે તેવી છે. વર્ધમાન ઉપાધ્યાયના મતનો પ્રતિકાર કરતા ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે વ્યાતિગ્રાહક - વિપક્ષબાધક કોઈ અનુકૂળ તક ન મળવાથી વર્ધમાનસંમત અનુમાનથી મુક્તિની સિદ્ધિ થઈ શકતી નથી. મહાપ્રલયમાં જ કોઈ પ્રમાણ ન હોવાથી તેનાથી ગર્ભિત વર્ધમાન દર્શિત અનુમાન પ્રયોગ નિરાધાર બની જાય છે.
ગંગેશ ઉપાધ્યાય, વર્ધમાન ઉપાધ્યાય વગેરે નૈયાયિકો એમ માને છે કે એક દિવસ મહાપ્રલય થશે. તમામ કાર્યોનો ધ્વંસ થશે. સર્વ જીવોના તમામ પુણ્ય-પાપ કર્મ પણ નષ્ટ થશે. બધા જ જીવોનો મહાપ્રલય સમયે મોક્ષ અવશ્ય થશે. પરંતુ જૈન દર્શન આવા મહાપ્રલયને માન્ય નથી કરતું. જૈનમતમાં અભવ્ય, જાતિભવ્ય જીવો એવા છે કે જેનો ક્યારેય મોક્ષ થવાનો જ નથી. પરંતુ અહીં તૈયાયિક દલીલ કરે છે કે “જો અમુક જીવોનો ક્યારેય પણ મોક્ષ થવાનો ન હોય તો “મારો કદાચ મોક્ષ થવાનો નહિ હોય તો ?' આવી શંકા થવાથી કોઈ મુમુક્ષુ કષ્ટસાધ્ય પ્રવજ્યાદિમાં પ્રવૃત્તિ જ કરી ન શકે. પરંતુ
બધા જીવોનો મોક્ષ થવાનો છે એવો નિર્ણય થાય તો જ યોગસાધના માટે જીવમાં ઉત્સાહ જાગે.” નૈિયાયિકની પ્રસ્તુત દલીલના નિરાકરણ માટે ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે “જે જીવો ક્યારેય મોક્ષે નથી જવાના તેમના જેઓ તો હું નહિ હોઉં ને ?” આવી શંકા મોક્ષે જવાની લાયકાત ધરાવનાર જીવોને જ થઈ શકે. મોક્ષે જવાની લાયકાત ન ધરાવનારને તો તેવી શંકા થવી જ અશક્ય છે. માટે ઉપરોક્ત શંકા દ્વારા જ પોતાની મોક્ષગમનયોગ્યતાનો નિર્ણય થઈ જવાથી મુમુક્ષુ જીવની યોગસાધનામાં પ્રવૃત્તિ થઈ શકે છે. આ થઈ જૈન દર્શન મુજબની વાત. જૈનેતર દર્શનમાં રહેલા મુમુક્ષુઓને પણ સમાદિ ગુણોની પ્રાપ્તિ દ્વારા મોક્ષ માટે પોતાની યોગ્યતાનો નિશ્ચય થઈ શકે છે. પૂર્વસેવાની ભૂમિકામાં સમાદિ ગુણો સામાન્યસ્વરૂપે હોય. અને પ્રવજ્યયોગની સાધનાથી તે અતિશય બળવાન બને છે. (ગા.૪-૭)
ત્રિદંડીનો મત - જીવાત્માનો લય = મુક્તિ. લય = લિંગવ્યય = પાંચ શ્રોત્રાદિ જ્ઞાનેન્દ્રિય,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
13
द्वात्रिंशिका
• ૩૧ થી ૩ર બત્રીસીનો ટૂંકસાર • હાથ વગેરે પાંચ કર્મેન્દ્રિય અને મન - આ “૧૧' નો ઉચ્છદ, જૈન દર્શન નામકર્મનો નાશ જેને કહે છે તે ત્રિદંડીમતમાં “લિંગવ્યય' રૂપે કહેવાય. આમ ત્રિદંડીમત જૈનદર્શનને અનુસરે છે. કારણ કે બન્નેમાં જણાવેલ મોક્ષ અપેક્ષાએ મળતો આવે છે. (ગા.૮)
બૌદ્ધમત :- શુદ્ધ આલયવિજ્ઞાન સંતતિ = મોક્ષ.
આલયવિજ્ઞાન = જ્ઞાન. સંતતિ = પરંપરા. સંસારી જીવોમાં અશુદ્ધ જ્ઞાનની પરંપરા હોય છે. અને મુક્ત જીવોમાં શુદ્ધ જ્ઞાનની પરંપરા હોય છે. આવું બૌદ્ધને માન્ય છે. પરંતુ આના પ્રતિવાદમાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે
બૌદ્ધો જ્ઞાનને સ્વીકારે છે. પણ જ્ઞાન જેમાં રહે એવા આત્માને તો સ્વીકારતા નથી. નિરાધાર એવી શુદ્ધજ્ઞાનસંતતિ રહેશે ક્યાં ? માટે તેમની મોક્ષની વ્યાખ્યા કપોળકલ્પિત જ છે. (ગા.૯) સ્થિર આત્મદ્રવ્ય પ્રત્યે ઉદાસીન બનીને કે મૌન રહીને શુદ્ધ જ્ઞાન ક્ષણસ્વરૂપ પર્યાયને મુખ્ય કરવામાં આવે તો તે સ્યાદ્વાદઘટકીભૂત ઋજુસૂત્રનયનો અભિપ્રાય બની જાય છે. માટે કુનયદુિર્નય બન્યા સિવાય શુદ્ધ ઋજુસૂત્ર મુજબ મોક્ષ બૌદ્ધ વિદ્વાનો જણાવે તો તે બૌદ્ધમત પણ જૈન માટે માન્ય બની શકે. જૈન દર્શનમાં તેવી પ્રરૂપણા પર્યાયન દેશના તરીકે ઓળખાય છે. (ગા.૧૦)
અન્યવાદી - સ્વતંત્રતા = મોક્ષ.
સ્વતંત્રતા એટલે કે મનફાવે તેવી ભોગવિલાસ - ઐશ્વર્ય પ્રવૃત્તિ હોય તો તેને મોક્ષ રૂપે જૈનો સ્વીકારતા નથી. પરંતુ સ્વતંત્રતા એટલે કર્મનિવૃત્તિ એવું અર્થઘટન જૈનોને મોક્ષ સ્વરૂપે માન્ય છે. (ગા.૧૧)
સાંખ્યમત :- પુરુષનું સ્વરૂપમાં અવસ્થાન = મોક્ષ.
સાંખ્યમતે પ્રકૃતિ અને તેના વિકારોનું સાન્નિધ્ય રવાના થતાં ચૈતન્યનું નિજસ્વરૂપમાં અવસ્થાન થાય તે મોક્ષ છે. સાંખ્યમતે પુરુષ અવિનાશી - નિત્યમુક્ત છે. તેથી મોક્ષ અસાધ્ય બનશે. વળી, સાંખ્યમતે પુરુષ અપરિવર્તનીય છે. તેથી એવા પુરુષમાંથી વિકારો નીકળવા દ્વારા તેની અવસ્થામાં પરિવર્તન થાય તો તેમના જ મતનું ખંડન થશે. જૈનમતે નિત્યાનિત્ય આત્માને (= પુરુષને) માનવામાં આ સમસ્યા નહિ આવે. (ગા.૧ર)
બૌદ્ધસંબંધી સત્યમત :- અગ્રિમચિત્તઅનુત્પાદથી યુક્ત પૂર્વચિત્તનિવૃત્તિ = મુક્તિ.
આ મત મુજબ જ્ઞાનની સળંગ એવી ધારા સ્વરૂપ આત્મા છે. આ સતત બદલાતી એવી વિજ્ઞાનધારાનો સંપૂર્ણ (= નવી વિજ્ઞાનધારા ચાલુ ન થાય તે રીતે) અંત આવે તે મોક્ષ છે.
આ મત પ્રમાણે વિજ્ઞાનધારા કાયમ માટે સ્વાભાવિક રીતે અટકી જાય તે મોક્ષ છે. પરંતુ આ મતમાં સમસ્યા એ આવે છે કે – પૂર્વ ચિત્તની નિવૃત્તિ તો સ્વતઃ પ્રતિક્ષણ થયે જ રાખે છે. માટે તે સાધ્ય નથી તથા તે પૂર્વચિત્તનિવૃત્તિ ભવિષ્યમાં વિજ્ઞાનક્ષણ ઉત્પન્ન ન થાય તે રીતે (= ચિત્તક્ષણઅનુત્પાદ વિશિષ્ટરૂપે = અગ્રિમચિત્તપ્રાગભાવવિશિષ્ટસ્વરૂપે) પણ સાધ્ય નથી. કારણ કે પ્રાગભાવ અનાદિકાલીન હોવાથી અસાધ્ય છે. વિશેષણ અને વિશેષ – બન્ને અસાધ્ય છે. પ્રયત્ન વિના પ્રાપ્ય છે. મતલબ કે મોક્ષ સામે ચાલીને - વગર મહેનતે મળી જશે આથી આમાં મોક્ષપુરુષાર્થનો ઉચ્છેદ થઈ જવાની સમસ્યા આવે છે. (ગા.૧૩)
નાસ્તિકમત - આત્મહત્યા = મુક્તિ. ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે આત્મા જો અસતું હોય તો નાસ્તિક ચાર્વાકમાન્ય મોક્ષ અસાધ્ય બનશે.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
14
• ૩૧ થી ૩૨ બત્રીસીનો ટૂંકસાર •
द्वात्रिंशिका તથા જો આત્મા સતુ હોય તો વીતરાગજન્મ અદર્શન ન્યાયથી તે નિત્ય હોવાથી આત્મહત્યા અશક્ય હોવાથી આત્મહત્યાસ્વરૂપ મોક્ષ અસાધ્ય બનશે. ન્યાયસૂત્ર ભાષ્ય વગેરેમાં વીતરાગજન્મ અદર્શન ન્યાય વિસ્તારથી દર્શાવેલ છે. (ગા.૧૪).
તૌતાતિત મત :- નિત્ય ઉત્કૃષ્ટ સુખની અભિવ્યક્તિ = મુક્તિ.
આ વ્યાખ્યામાં નિત્ય શબ્દ કયા અર્થમાં વપરાયો છે એ મહત્ત્વનું છે. નિત્ય = અનાદિ સાંત કે અનાદિ અનંત કે સાદિ અનંત ? એ પ્રશ્ન છે. (૧) જો નિત્ય = અનાદિ સાંત કે અનાદિ અનંત માનીએ તો અનાદિકાળથી આ સંસારમાં ભટકતા જીવોને જે સુખ મોક્ષમાં છે એજ અહીં પણ (= મનુષ્ય, કૂતરા, વાઘ, વરૂ વગેરે ભવમાં પણ) મળવું જોઈએ. અને એમ થાય તો મોક્ષે જવાની અને મોક્ષપુરુષાર્થની જરૂર જ નહિ પડે.
(૨) જો નિત્ય = સાદિ અનંત માનીએ તો જૈન દર્શન માન્ય કર્મમુક્ત થતા જીવોનો અનંતકાળ સુધી અનંત સુખ પ્રાપ્તિ સ્વરૂપ મોક્ષ જેવો મોક્ષ જ તૌતાતિત મત મુજબ થશે. અર્થાત જૈનમતમાં તૌતાતિતનો સમાવેશ થશે. (ગા.૧૫-૧૬)
વૈદાન્તી :- અવિદ્યા નિવૃત્ત થતા કેવલ આત્માની અવસ્થિતિ = હાજરી તે મુક્તિ.
વેદાન્તીના મત મુજબ વિજ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ બ્રહ્મતત્ત્વ શાશ્વત છે. તથા અવિદ્યા તો કાલ્પનિક જ છે. પરમાર્થથી આત્મામાં અવિદ્યાની હાજરી જ ન હોય તો તે રવાના કરવા પુરુષાર્થ શું કરવાનો? માટે તેમની વાત પણ પાયા વગરની છે.
વેદાન્તમતમાં પણ મોક્ષપુરુષાર્થનો ઉચ્છેદ થવાની સમસ્યા સ્પષ્ટ જ છે. (શ્લોક. ૧૭).
આ રીતે વિવિધ દર્શનોની મોક્ષની માન્યતામાં કચાસ-ખામી જણાવ્યા બાદ ગ્રંથકારશ્રી જિનદર્શનની માન્યતા રજૂ કરે છે કે તમામ કર્મોનો ક્ષય = મોક્ષ. વિવિધ નયોની વિચારણા દ્વારા અહીં ગ્રંથકારશ્રી આ વાતને વધારે મજબૂત કરે છે. (ગા.૧૮)
ઋજુસૂત્ર વગેરે શુદ્ધ ચાર નયો માને છે કે જ્ઞાન, સુખ વગેરેની પરંપરા = સંતતિ એટલે મુક્તિ.
સંગ્રહનયના મતે દીવાનો સ્વભાવ પ્રકાશ પાથરવાનો છે. પણ દીવો જો શરાવ વગેરે આવરણથી ઢંકાઈ જાય તો પ્રકાશ ન પાથરી શકે. અને તે આવરણ દૂર થતા વળી પાછો પ્રકાશ પાથરે છે. તે રીતે દ્રવ્યકર્મ-ભાવકર્મ-નોકર્મસ્વરૂપ આવરણનો ઉચ્છેદ થવાથી વ્યક્ત થનાર સુખ એ જ મોક્ષ છે. અનાવૃત જ્ઞાનસુખ વાસ્તવમાં તો આત્માની અનુભૂતિનો વિષય છે પણ શરીર, ઈન્દ્રિય વગેરે દ્વારા આત્માનો તેવો સ્વભાવ ઢંકાઈ ગયો છે. અને તે આવરણ દૂર થતા આપ મેળે જ્ઞાનાદિ પ્રગટ થાય છે. સંગ્રહનયના મતે આ અનાવૃત જ્ઞાન-સુખ વગેરે જ મોક્ષ છે. (શ્લોક.૧૯)
વ્યવહારનયના મતે મુક્તિ એટલે પ્રયત્નસાધ્ય કર્મક્ષય. મોક્ષ મેળવવા કર્મનો ક્ષય કરવો પડે. અને કર્મક્ષય માટે પ્રયત્ન કરવો પડે. અહીં પ્રયત્ન વિના મોક્ષ ન થાય એવું ફલિત થાય છે. આમ બૌદ્ધમતનું પ્રસંગતઃ અહીં નિરાકરણ થાય છે. (ગા.૨૦)
જેને દુઃખ પ્રત્યે દ્વેષ આવે તેને દુઃખના કારણો પ્રત્યે પણ દ્વેષ આવે. દુઃખના કારણે બે પ્રકારના હોય. પરંપર કારણ = બાહ્ય નિમિત્ત અને અનંતર કારણ = જીવના કર્મ. વિવેકી જીવ દુઃખના સમયે દુઃખના અનંતર કારણરૂપ પોતાના કર્મને જ્ઞાનાચાર વગેરે યોગ્ય ઉપાયો દ્વારા દૂર કરે તો જીવનો મોક્ષ થાય. આમ મોક્ષ પ્રયત્નસાધ્ય છે એમ નક્કી થાય છે. (ગા.૨૧)
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका • ૩૧ થી ૩ર બત્રીસીનો ટૂંકસાર •
15 અહીં એવું ન વિચારવું કે સુખની ઈચ્છાથી કર્મક્ષય માટે પુરુષાર્થ કરીએ તો વૈરાગ્ય હણાઈ જાય કારણ કે સાધનાના પગથિયા ચડતા ચડતા જ્યારે અસંગ અનુષ્ઠાન આવે ત્યારે સુખકામના સ્વતઃ રવાના થઈ જાય છે. માટે ત્યારે તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય પણ સંગત થાય છે. અને જીવનો મોક્ષ પણ સંગત થાય છે. (ગા.૨૪)
નૈયાયિક મતે મોક્ષમાં સુખ-દુઃખ-જ્ઞાન વગેરે તમામ ગુણોનો અભાવ છે. પરંતુ આ વાત સાવ પોકળ છે. કારણ કે સુખ જીવનો સ્વભાવ છે, સ્વાભાવિક ગુણ છે. સુખ સ્વતઃ કામ્ય છે. જ્યાં જરા પણ સુખ મળવાનું જ નથી એવી ચીજ માટે કોઈ જાતનો પ્રયત્ન જીવ કરે જ નહિ. માત્ર દુઃખમુક્તિ નહિ પણ સુખપ્રાપ્તિ પણ જીવનું લક્ષ હોય જ છે. કારણ કે ફલોરોફોર્મ દ્વારા બેભાન થવામાં પણ દુઃખથી છૂટકારો થઈ શકે છે. તેથી કેવળ દુઃખથી છૂટકારો મેળવવા માટે જ મોક્ષમાં જવાનું હોય તો બેભાન થવા માટે કે આત્મહત્યા માટે પણ માણસે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. અર્થાત્ કેવળ દુઃખ નિવૃત્તિ નહિ પરંતુ સુખપ્રાપ્તિ પણ જીવનું ધ્યેય છે. મોક્ષમાં સુખ જ ન હોય તો કોણ તેના માટે પ્રયત્ન કરે? માટે મોક્ષમાં સુખ નથી એ વાત બોગસ છે. (ગા.૨પ-૨૭) મોક્ષની સાધના કરનાર મુમુક્ષુ પાસે અપરવૈરાગ્ય હોય છે. અર્થાત વિષયો પ્રત્યે વૈરાગ્ય હોવા છતાં ગુણો પ્રત્યે રાગ હોય છે. આથી તેને સુખ-જ્ઞાનાદિ આત્મગુણોની હાનિમાં નુકસાનની પ્રતીતિ થાય છે. આથી જો “મોક્ષ = સુખ-જ્ઞાન વગેરે ગુણોનો અભાવ એવી વ્યાખ્યા કરો તો કોઈ મુમુક્ષુ મોક્ષ માટે પ્રવૃત્તિ કરશે નહિ. એમાં તો મોક્ષની જ અસંગતિ થશે. માટે માનવું પડે કે મોક્ષ છે અને તે ગુણાત્મક + સુખાત્મક છે. (ગા.૨૮)
માટે શ્રુતિ-સ્મૃતિ મુજબ પણ નૈયાયિકે સ્વીકારવું જોઈએ કે જ્યાં આત્યંતિક વિશુદ્ધ સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે, જે સુખ ઈન્દ્રિયવેદ્ય નહિ પણ પૂર્ણતયા અનુભવેવદ્ય હોય તે જ મોક્ષ છે. તે જ્ઞાનમય અને આનંદમય છે. અને શાસ્ત્રોક્ત સ્વોચિત સાધના પ્રણાલિકા દ્વારા જેણે ચિત્તનું સંશોધન કરેલ નથી તેવા માણસોને આવો મોક્ષ મળવો ખૂબ જ દુર્લભ છે. (ગા.૨૯-૩૨)
- ૩૨ - સજ્જનસ્તુતિહાત્રિશિક : ટૂંક્સાર - ૧ થી ૩૧ બત્રીસીમાં વિવિધ વિષયોનું વિશદ નિરૂપણ કરીને ગ્રંથકારશ્રી અંતિમ મંગલરૂપે સજજનસ્તુતિ ૩૨મી બત્રીસીમાં કરે છે. ૩૧મી બત્રીસીમાં બતાવેલી પરમ મુક્તિ સજ્જન-સાધુ-સંત પ્રત્યે દ્વેષ હોય ત્યાં સુધી મળે જ નહિ. સજ્જનના ગુણો પ્રત્યેના અનુરાગથી તેમની સ્તુતિ-પ્રશંસા કરવાથી ગુણમત્સર દૂર થઈ, ગુણપ્રાપ્તિના અંતરાય રવાના થઈ. ગુણવૈભવ પ્રાપ્ત કરી જીવ મોક્ષ માર્ગે આગળ વધે છે. આવા આશયથી ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે સજ્જન એવો શબ્દ પણ દુર્જનતાની અસરથી મુક્ત બનાવે છે. દુર્જનો ત્યાં સુધી જ બળવાન હોય, જ્યાં સુધી સજ્જનો હાજર ન થાય. સક્રિય અને સંગઠિત સજ્જનો રૂપી સૂર્યની સામે દુર્જનો રૂપી અંધારૂં ટકી શકતું નથી. કઠોર વચન દુર્જનની ઓળખાણ છે. અને કાયમ કોમળ વચનો સજ્જનોની ઓળખાણ છે. દુર્જનરૂપી સાપ માટે સજ્જન ગરૂડ સમાન છે. આગથી વધુ શુદ્ધ થયેલ સુવર્ણ જગતમાં આદરપાત્ર બને છે તેમ દુર્જનોના આક્ષેપો જીતનારા સજ્જનોને જગતમાં વિશેષ આદર મળે છે. સજ્જનોની અમૃતતુલ્ય વાણી શ્રુતવેલડીને જીવંત રાખે છે. સજ્જનો સર્વત્ર મહોત્સવ કરનારા છે, લોકને દુર્જનથી નિર્ભય બનાવનારા છે. (ગા.૧-૧૧)
સજ્જનો સુંદર કાવ્ય રચનાથી ખુશ થાય છે. કષ્ટ વેઠીને પણ તેઓ આનંદથી શાસ્ત્રરચના કરે છે. પ્રાચીન આગમ શાસ્ત્ર વિદ્યમાન હોવા છતાં વર્તમાનમાં નવા શાસ્ત્રોની રચના શા માટે થાય છે?
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
16 • ૩૧ થી ૩૨ બત્રીસીનો ટૂંકસાર •
द्वात्रिंशिका આવા પ્રશ્નનો જવાબ એ છે કે જીવવિચાર વગેરે પ્રકરણ ગ્રંથો રૂપી નૌકા દ્વારા સરળ રીતે ભગવતીસૂત્ર, પન્નવણા વગેરે આગમોના મહાસાગરમાં પ્રવેશી શકાય છે. સીધે સીધા મહાસાગરમાં ઝંપાપાત કરનારા જીવો ડૂબી જાય. તે રીતે સીધેસીધા ભગવતીસૂત્ર, પન્નવણા વગેરે આગમો વાંચનારાનું મગજ ચકરાવે જ ચડી જાય. (ગા.૧૨-૧૪)
બાપનું બોલેલું બોલતો દીકરો બાપની વાતનું સમર્થન કરે છે. આમાં દીકરો પિતાની વાતની પુષ્ટિ કરે છે પણ પિતાની આશાતના નથી કરતો. તે રીતે પૂર્વાચાર્યોએ જણાવેલ વાત પાછી જણાવવામાં પૂર્વાચાર્યોની આશાતના નથી થતી પણ ભક્તિ થાય છે. (ગા.૧૫).
તમારા નવા શાસ્ત્રો વાંચવામાં પસાર થતો સમય પ્રાચીન આગમ વાચવામાં વિલંબ કરાવે. આ રીતે નવું શાસ્ત્રસર્જન નડતરરૂપ છે.” આવી દલીલનો જવાબ ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે કે શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ વગેરેના શાસ્ત્રો જેમ આગમગ્રંથોના અભ્યાસમાં સહાયક થયા છે તે રીતે અમારા ગ્રંથો વિશે પણ સમજવું. (ગા.૧૬).
આ રીતે સજ્જનોની સ્તુતિ કરીને પોતાની ગ્રંથરચના પાછળનું રહસ્ય જણાવીને ગ્રંથકારશ્રી વળી પાછા સજ્જનોને નમસ્કાર કરે છે. અને પછી પોતાની ગુરુપરંપરાનું સ્મરણ કરે છે. તથા પોતાના ગુરુના ઉપકારો અને તેમની ઉદારતાને યાદ કરે છે. પોતાના અભ્યાસ માટે તેમના ગુરુદેવશ્રી નવિજયજી ઉપાધ્યાય મહારાજાએ અમદાવાદથી કાશી સુધીનો કપરો, સગવડના અભાવમાં પણ, વિહાર કર્યો હતો. આવા ગુરુદેવના ઉપકારો યાદ કરી તેના પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરતા અને પોતાને મળેલા જ્ઞાનનો સંપૂર્ણ યશ પોતાના ગુરુદેવને આપતા તેઓ પોતાની નમ્રતા અને સમર્પણભાવના પ્રગટ કરે છે. પોતે પૂર્વાચાર્યોના ગ્રંથોના શ્લોકો પોતાના ગ્રંથમાં લીધેલા છે એ વાત પણ જણાવીને તે તે ગ્રંથોની ઉપાદેયતા વાચકોને જણાવે છે. આ રીતે પોતાનું કર્તવ્ય સંપૂર્ણ કરીને વાચકોને આ ગ્રંથ વાંચવા-વંચાવવા-લાવવાની ભલામણ કરતા એવા ગ્રંથકારશ્રી વિરામ પામે છે. (ગા.૧૭-૩૨). પ્રસ્તુત ગ્રન્થનો પઠન-પાઠન ક્ષેત્રે પ્રચાર-પ્રસાર કરી પરિણમન કરવાની જવાબદારી આપણી છે.
'कल्याणमस्तु, शिवमस्तु, मङ्गलमस्तु सर्वजीवानाम् ।'
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
17
२०७०
૨૦૭૧
દ્વાત્રિશદ્ ધાર્નિંશિકા પ્રકરણ આઠમા ભાગની
વિષયમાર્ગદર્શિક .. ३१. मुक्ति द्वात्रिंशिका । उदाहरणाऽसङ्गतिविमर्शः
२०८८
नैयायिभितम दृष्टांत असंगत ............... ૨૦૮૮ दुःखध्वंसगतपरत्वविमर्शः...........
.............२०६९ भुस्तिद्वात्रिंशिप्रा ..
૨૦૬૯
न्यायसूत्रसमीक्षा ........................................२०८९ नव्यनैयायिभान्य मोक्षनुं प्रतिपाइन ......... २०६८
महाप्रलयाऽसिद्धौ तात्पर्यम............
................२०९० वर्धमानमते मुक्तिनिर्वचनम् ......................
संसारी 94म भोक्षानी भतिव्या .......... २०८० तत्तद्भेदनिवेशप्रयोजनोपदर्शनम् ................
गङ्गेशतनयोक्तव्याप्त्यग्रहः .............................. २०९१ असंभव होपनु नि२१४२५५ ..................
નિયાયિકને વિપક્ષબાધક અનુકૂલ તર્ક દુર્લભ ... ૨૦૯૧ लक्षणद्वयतात्पर्याऽऽविष्करणम्
परदर्शनेऽप्यभव्यजीवाभ्युपगमः ...................... २०९२
२०७२ भोक्षन में सक्ष- वर्धमानतात्पर्य ........... ૨૦૦૨
योगापहाऽऽशकाविमर्शः ............................. २०९३ महाप्रलयघटितानुमानप्रारम्भः ........................ २०७३
| मुमुक्षुचिह्ननिरूपणम् .......
..........२०९४ किरणावलीप्रकाशकृन्मतप्रकाशनम् .................. २०७४
भोक्षयोग्यतानिश्चय शय छ-छैन ........... ૨૦૯૪ भोक्षसाय नैयायिभान्य अनुमानप्रमा।...... २०७४
पूर्वसेवया शमादिलाभप्रकाशनम् .................. २०९५
अन्योन्याश्रयनि२।७२४........ मान्तर होष निवा२९ ..... ..........२०७४
૨૦૯૫ अर्थान्तराऽऽपादने बाधोपस्थापनम् .................. २०७५
शमादिद्वैविध्यविचारः .............
...२०९६ आश्रयासिद्धिनिवारणप्रकाराः .......................... २०७६
सामान्यतः शमादिकारणताविचार
२०९७ આશ્રયઅસિદ્ધિનિવારણ માટે પક્ષતાવચ્છેદકગૌરવ આવકાર્ય ૨૦૦૬
बेकारनी योग्यता ......
.....२०८७ व्यावर्त्यकोटौ आत्मादित्रयोपाधिग्रहणम ............२०७७
योग्यताद्वैविध्यस्मारणम् ................................. २०९८ परिष्कृतपक्षस्वरूपस्थापनम् .......................... २०७८
सर्वमुक्त्याक्षेपविमर्शः ... .............२०९९ प्रकाशानुयायिमतप्रकाशनम् ........................... २०७९
संसारित्वेन शमादिहेतुताव्यपोहः ............. २१०० साध्यविशेषणसाफल्यमीमांसा ....................... २०८०
ભવ્યત્વજાતિની સિદ્ધિ અર્થાન્તરદોષનિવારક ગૌરવ પણ આવકાર્ય ... ૨૦૮૦
स्वभावस्याऽपरावर्तनीयता
स्वभावस्याऽपरावतनायता ........................... सिद्धसाधनादिनिवारकविशेषणसाफल्यम् ............ २०८१
भव्यत्वनिर्णयसाधनोपदर्शनम् ....................... सर्वभुतिसा५ हेतुनी विया२९॥ ......... २०८१ उदयनाचार्यमताऽपोहः
........२१०३ हेतुविशेषणप्रयोजनोपदर्शनम् ..........................२०८२ | सर्वमुक्तिपक्षे मोक्षपुरुषार्थोच्छेदः .................. २१०४ ध्वंसत्वस्यापि भाववृत्तित्वद्योतनम् ...................२०८३
परमात्मलयपरामर्शः
२१०५ व्यभिचारतादवस्थ्यनिराकरणम् ....................... .२०८४
त्रिहमान्य मुन्तिनी भीमांसा ............ ૨૧૦૫ સર્વમોક્ષસિદ્ધિ પછી વ્યક્તિગતમાક્ષસિદ્ધિ-નૈયાયિક ર૦૮૪ | श्रुतो लक्षणाया अस्वीकारः ...................... २१०६ सर्वमुक्तिसिद्धेः पश्चात् तत्तन्मुक्तिसाधनम् ........ २०८५
मौद्धमान्य भोक्षनी भीमांसा .................२१०६ નૈયાયિકમાન્ય અનુમાન બાધિત છે - સ્યાદ્વાદી. ૨૦૮૫
चित्तमेव संसार-मोक्षौ ................................ २१०७ वर्धमानमतनिरासः ......................................२०८६
| स्थिरात्माऽसत्त्वे मुक्तिः विडम्बना ................. २१०८ प्रकाशकृन्मतेऽर्थान्तरस्याऽपरिहार्यता ............. २०८७ पौद्धभतम पद्ध-मुतव्यवस्था असंगत ....... २१०८ नैयायि मतमा सन्तोष ...............२०८७ | स्थिरात्मसिद्धिः .
.........................२१०९
२१००
२१०१
२१०२ ..............................
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
......
18 • विषयमाहिश.
द्वात्रिंशिका प्रदीपनिर्वाणोपमशान्तिनिराकरणम् ............ २११० / संघटनयमान्य भुस्तिने मोगलामे. ........२१३२ बौद्धानां जीवन्मुक्तिस्वीकारः ....................... २१११ | शरावादेः सावृतप्रकाशहेतुता .................... २१३३ પર્યાયનય દેશના પ્રદર્શન ................... २१११ | अनावृतज्ञानाद्याविर्भावविमर्शः ......................... २१३४ बौद्धानां परिशुद्धपर्यायनयान्तःपातित्वम् .......... २११२ | व्यqडा२नयमान्य भुक्तिनु नि३५५! ........... २१३४ स्वातन्त्र्यस्५३५ भोक्षनी समीक्षा ............. २११२ | द्वेषयोनिप्रयत्नोपवर्णनम् .... ............... २१३५ स्वातन्त्र्यवैविध्यम .....
....... २११३ भनिराम परमपुरुषार्थत्वनी संगति ...... २१३५ चार्वाकदर्शनेऽपि स्वातन्त्र्यं मुक्तिः ........... ...... २११४ | दुःखद्वेषे तद्धेतुद्वेषध्रौव्यम् ............... २१३६ सांध्यभान्य भाउतनसभाक्ष ................ २११४ | एकोपयोगस्यापि क्रमानुवधसम्भवः .................. २१३७ उपचरित साध्यताऽपाकरणम् ......................... २११५
| क्रमिकाऽक्रमिकोपयोगस्थापना ......................... २१३८ पर्यायनित्यताविधानम् ............................... २११६ | प्रायश्चित्तस्थलीय. शनी विया२५॥ .......... २१३८ अनुत्पागर्मित भुति असाध्य- हैन ........ २११६ | प्रायश्चित्ताशयोद्घाटनम् .......................... २१३९ सर्वथा शून्यतायां प्रतियोगिनिषेधाऽसम्भवः .......२११७ | 'दुःखं मा भूत्' इति प्रतीतितात्पर्याविष्करणम् २१४० लोकायतिकमतसमीक्षा . ..............................२११८ | मुक्तेः परमप्रयोजनतास्थापनम् ..................... २१४१ नास्तिमान्य मुक्तिनु नि।४२९ ............. ૨૧૧૮ | ०४ मुल्य हु:छ - हैन ............... २१४१ वीतरागजन्माऽदर्शनविवरणम् ..................... २११९ | कर्मणोऽपि मुख्यदुःखरूपता ............................२१४२ नानातन्त्रेषु स्थिरात्मसिद्धिः ................... २१२० ६:५४२५५९॥ हु:५३५ छ - हैन........... २१४२ पर्यायार्थतयाऽऽत्महानस्याऽनुद्देश्यता ............ २१२१ | कर्मक्षयस्य दुःखक्षयत्वेन प्रयोजनत्वम् ............ २१४३ वीतरागन्भमशन न्याय.................. २१२१ , मुक्तेः परमानन्दसंवलितता ......................... मुक्तौ नित्यसुखाभिव्यक्तिविचारः ...................२१२२ | 8नसंमत मोक्ष स्वतः आभ्य ................. ૨૧૪૪ तौतितमतसंभत मुक्तिना विया२९॥ ....... | असमानुष्ठानोपायपरामर्शः
२१४५ शाश्वतसिद्धसुखपरामर्शः .. २१२३ તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય સંગતિ .........
.....२१४५ आत्म-सुखयोरभेदाऽनभ्युपगमः ......................... २१२४ | वैराग्य-प्रशमयोः व्याघाताऽऽपादनम् .............. दीधितिकृतः पर्यायार्थिकनयमार्गणम् ............. २१२५
| समानाऽऽयव्यये परिश्रमवैफल्यम् ..................... तोतिनो सांज्यमतप्रवेश ................. .२.१२५ | तत्त्वचिन्तामणिकृन्मतनिरासः ......................... २१४८ असंवेद्यसुखानङ्गीकारः ................................. २१२६ | मुक्तिपुरुषार्थे विवेकोपयोगिता .................... २१४९ देहान्तामान्य भोक्षतक्षए५५ घोषस्त ....... २१२६ | निद्रायामपि सुखानुभवाऽस्तिता ................. २१५० अविद्यातर्जनम्
.......................२१२७ | कर्मक्षयकामनया मुमुक्षुप्रवृत्तिः ........... .......२१५१ तयामी २न्यायमीमांसा................... २१२७ | गुणहानेरनिष्टता ........................................२१५२ अविद्यावादिवेदान्तिनां प्रच्छन्नबौद्धरूपता .......... २१२८ प्रथमभावेन प्रवृत्तौ सुखकामना प्रवर्त्तिका ....... २१५३ स्याद्वादस्य षड्दर्शनसमूहमयत्वम् .................. २१२९ | सुखार्थितानियतप्रवृत्तिप्रज्ञापना .................... २१५४
नमान्य मुस्तिनी सम४९५ ................. २१२८ | उभयाभावस्वरूपोहनम् . .............................२१५५ जीवन्मुक्तिविद्योतनम् ................................ २१३० | मयाभाव सोनी रीना निषेप न४३-...... २१५५ सूत्रनयमान्य मोक्षानुं प्रतिपान .......... २१३०
| मुक्तौ श्रुतितः सुखसिद्धिः ...................... २१५६ सविकल्पाऽविकल्पज्ञानयोः युगपवृत्तिता ........... २१३१ | विशिष्टगुणसन्तानस्वरूपमीमांसा ................... २१५७ रणतापरामर्शः ............२१३२
२१४४
૨૧૨૨
....................
..........
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका
૨૧૫૭
મોક્ષસુખ સ્મૃતિસિદ્ધ मोक्षे सुखोपचाराऽसम्भवः
विंशिकाप्रकरणसंवादः २१५८ शिष्यकृतितो गुरुप्रशंसा
મોક્ષકાલીન દુઃખાભાવમાં સુખનો ઉપચાર અમાન્ય...... ૨૧૫૮ | ગુરુપરંપરા સ્મરણ स्वपरतन्त्रानुसारेण मुक्तौ परमानन्दसाधनम् . . २१५९ मुक्तौ निरवच्छिन्नसुखोत्पादाऽङ्गीकारः. जन्यभावस्याऽविनश्वरत्वे बाधकाभावसमर्थनम् स्याद्वादिनां कठोरत्वेऽपि कोमलता
. २१६०
. २१६१
વિમર્શનો પ્રકર્ષ
સ્મરણનું જાગરણ
३२. सज्जनस्तुतिद्वात्रिंशिका
વિષયમાર્ગદર્શિકા
शब्दमात्रमूढतया न भाव्यम्. નવ્યશાસ્ત્રરચના સ્વાધ્યાયબાધક નથી
सज्जननामप्रभाववर्णनम् . ‘સજ્જન’ શબ્દ એટલે દિવ્યમંત્ર दुर्जनस्य सज्जनप्रशंसाकरणाऽयोगः संगठित सभ्भनो = सूर्य સજ્જન-દુર્જનની ઓળખ सज्जनस्य गरुडानुकारिता. શ્લેષાલંકારગર્ભ સજ્જનસ્તુતિ दुर्जनस्य दूषणग्रह रसिकता દુર્જનો સજ્જનો માટે ઉપકારક ! सज्जनगिरां सुधातिशायित्वम् અનોખું સજ્જનવચનામૃત . खलस्य वडवानलव्यथोत्पादकत्वम् सज्जनानुग्रहसत्त्वे दुर्जनाद् निर्भयत्वम्
२१६८ ग्रन्थसमाप्तिः . २१६९ येतनानो थमारो ૨૧૬૯ | અનુપ્રેક્ષાનો આદર્શ.
. २१७० परिशिष्ट - १......
२१७० परिशिष्ट - २
. २१७१
परिशिष्ट- ३
૨૧૭૧
परिशिष्ट-४
परिशिष्ट-५
परिशिष्ट- ६
२१७४ परिशिष्ट-७
खलपीडनेऽपि श्रुतश्रमाऽपरित्यागः .. परेण सिद्धान्तदूषणे सिद्धान्तस्थापनं कार्यम् .... २१७५ |परिशिष्ट-८
२१७५ | परिशिष्ट- ९
२१७६ परिशिष्ट - १०
નવા શાસ્ત્રો નાવસમાન . नव्यरचनाऽऽवश्यकताद्योतनम् નવા શાસ્ત્રો પૂર્વના આચાર્યની આશાતના નથી
परिशिष्ट - ११ परिशिष्ट - १२
परिशिष्ट-१३
. २१६२
श्रीनयविजयगणिवरस्य मुख्यः गुणः जना गुरुस्मृतिप्रभाव . २१६४ ग्रन्थकृतः गुरुप्रत्युपकाराऽसामर्थ्यम् २१६५ गुरूणां गरिष्ठतावेदनम् ग्रन्थकृतो नम्रता
. २१६७ पूर्वशास्त्रपाठोपादानविमर्शः . २१६७ जिनशासनमाहात्म्यम् .
गुरुनाम्नः कामकुम्भाद्यतिशायिता
गुरु उपहारस्मरा.
०२१६८ | नयालताकृतः प्रशस्तिः २१६८ ग्रन्थोपसंहारः
. २१७२
. २१७३
. २१७६
. २१७७ ૨૧૭૭
19
२१७८
२१७९
૨૧૭૯
२१८०
૨૧૮૦
२१८१
૨૧૮૧
२१८२
२१८३
२१८४
२१८५
२१८६
. २१८७
२१८८
२१८९
૨૧૯૦
૨૧૯૧
.२१९५
. २२०९
२२१०
. २२१०
.२२११
.२२१९
. २२४९
२२५४
२२६०
२२६५
२२६६
२४१५
. २४४३
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
३१- मुक्तिद्वात्रिंशिका
( એક્ટીસમી બત્રીસીની પ્રસાદી )
સર્વથા વૃતાર્થતંડિચ મુજો વ્યનિષ્ઠતે રૂ9/૧ાા (ઉ.ર૦૬૨) સંપૂર્ણતયા કૃતકૃત્યતા તો કેવલજ્ઞાનીને મોક્ષમાં જ હોય છે, ૧૩ મા ગુણસ્થાનકે નહિ.
शमादिसम्पत्तेः पूर्वसेवया योगप्रवृत्तेः प्रागपि सम्भवात् ।।३१/५ ।। (पृ.२०९५) શમ-દમાદિ ગુણની પ્રાપ્તિ તો, યોગસાધનાની પ્રવૃત્તિ પૂર્વે પણ,
યોગપૂર્વસેવા દ્વારા સંભવી શકે છે.
योगप्रवृत्तेः अतिशयितशमादिसम्पादकत्वेनैव फलवत्त्वात् ।।३१/५।। (पृ.२०९६) યોગસાધનાની પ્રવૃત્તિ તો વિશિષ્ટ કક્ષાના શમ-દમાદિ ગુણોનું સંપાદન કરવા દ્વારા જ સફળ બને છે, નહિ કે સામાન્ય કક્ષાના સમાદિ ગુણોનું સંપાદન કરવા દ્વારા.
भव्यत्वाभव्यत्वशङ्कयैव भव्यत्वनिश्चयेन प्रवृत्त्यप्रतिबन्धात् ।।३१/७।। (पृ.२१०२) હું ભવ્ય છું કે અભવ્ય ?' આવી શંકા દ્વારા જ પોતાનામાં ભવ્યત્વનો નિશ્ચય થવાથી યોગસાધનાની પ્રવૃત્તિ અટકી નહિ પડે.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
સત્તાનશ્યાગવાસ્તવત્વેન વેમુવ્યવસ્થાનુપત્તેિ રૂ9/9/ (પૃ. ). બૌદ્ધદર્શનસંમત જ્ઞાનસંતાન અવાસ્તવિક હોવાથી તેના માધ્યમથી જે રાગાદિ કલેશથી બંધાયેલ હતો તે જ મુક્ત થયો” આ પ્રમાણેની વ્યવસ્થા અસંગત થશે.
षड्दर्शनसमूहमयत्वस्य जैनदर्शने सम्मतत्वात् ।।३१/१८ ।। (पृ. ) જૈનદર્શન પદર્શનસમૂહમય છે એવું શાસ્ત્રસમ્મત છે.
क्रमिकाक्रमिकोभयस्वभावोपयोगस्य
તત્ર તત્ર વ્યવસ્થાપિતાત્ |ીરૂ9/૨૦ાા (પૃ. ) ઉપયોગ ક્રમિક-અક્રમિકઉભયસ્વભાવવાનો છે'
એવું તે તે શાસ્ત્રોમાં પ્રમાણથી સ્થાપિત કરાયેલ છે.
सुखमात्यन्तिकं यत्र बुद्धिग्राह्यमतीन्द्रियम् । तं वै मोक्षं विजानीयाद् दुष्प्रापमकृतात्मभिः ।।३१/३०।। (पृ. )
જ્યાં અતીન્દ્રિય અને આત્મત્તિક જ્ઞાનવેદ્ય સુખ રહેલું છે તેને મોક્ષ જાણવો. અકૃતાર્થ-અનુદ્યમી જીવો વડે તે મોક્ષ મેળવવો દુષ્કર છે.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
• दुःखध्वंसगतपरत्वविमर्शः .
२०६९ ।। अथ मुक्तिद्वात्रिंशिका ।।३१।।। अनन्तरं कवलभोजित्वेऽपि कृतार्थत्वं केवलिनो व्यवस्थापितम् । सर्वथा कृतार्थत्वं चाऽस्य मुक्तौ व्यवतिष्ठत इति बहुविप्रतिपत्तिनिरासेन मुक्तिरत्र व्यवस्थाप्यतेदुःखध्वंसः परो मुक्तिर्मानं दुःखत्वमत्र च । आत्मकालाऽन्यगध्वंसप्रतियोगि'न्यवृत्तिमत् ।।१।। दुःखध्वंस इति । परो दुःखध्वंसो मुक्तिः । परत्वं च समानकालीन-समानाधिकरण
* तयलता श्रीमुनिसुव्रतं नत्वा ग्रन्थकारं तथैव च । कृतार्थस्यापवर्गो हि यादृशः स्यात् तथोच्यते ।।१।।
अनन्तरं केवलिभुक्तिव्यवस्थापनद्वात्रिंशिकायां कवलभोजित्वेऽपि कृतार्थत्वं = घातिकर्म-तत्परिणामाऽज्ञान-राग-द्वेषाधुभयाऽत्यन्तविरहाऽपेक्षं कृतकृत्यत्वं केवलिनो भवस्थस्य व्यवस्थापितम् । सर्वथा = घात्यघातिकर्मबन्धोदयोदीरणा-सत्ता-सङ्क्रमोद्वर्तनाऽपवर्तनाद्यत्यन्ताऽभावप्रकारैः कृतार्थत्वं च = निष्ठितप्रयोजनकत्वं तु अस्य केवलिनो मुक्ती एव व्यवतिष्ठते इति हेतोः बहुविप्रतिपत्तिनिरासेन = बहूनां नैयायिक-बौद्ध-वेदान्त्यादीनां प्रतिवादिनां मुक्तिगोचरनानाविधविरुद्धाऽभ्युपगमनिराकरणप्रयासेन तात्त्विकी मुक्तिः = परममुक्तिः अत्र एकत्रिंशत्तमद्वात्रिंशिकायां व्यवस्थाप्यते आगम-युक्त्यादिभिः ग्रन्थकृता- 'दुःखेति । नैयायिकमतं तावन्निराकर्तुमुपन्यस्यति- परो दुःखध्वंसो मुक्तिरिति । संसारदशायामप्यात्मनि दुःखध्वंस्य सत्त्वाद् मा भूदतिव्याप्तिरिति 'पर' इति तद्विशेषणम् । एतेन → बाधनालक्षणं दुःखम् । तदत्यन्तविमोक्षोऽपवर्गः। 6 (न्या.सू.१ ।१।२१-२२) इति न्यायसूत्रयुग्ममपि व्याख्यातम्, अत्यन्तपदस्य परत्वपरत्वात् ।
दुःखध्वंसगतं परत्वं कीदृशम् ? इत्याशङ्कायामाह- परत्वञ्चेति । दुःखप्रागभावाऽसमानदेशत्वमित्युक्तावव्याप्तिप्रसङ्गः, मुक्तात्मगतदुःखध्वंसस्य पूर्वकालीनदुःखप्रागभावसमानदेशत्वात् । अतः समानकालीनत्वं
છે મુક્તિદ્વાબિંશિક પ્રમશ હ. હવે મુક્તિદ્વાત્રિશિકા શરૂ થાય છે. અગાઉ ૩૦મી બત્રીસીમાં કેવલી કવલભોજી હોવા છતાં કૃતાર્થ છે- આ પ્રમાણે સિદ્ધ કર્યું. પરંતુ આ કૃતાર્થતા આંશિક છે, ઘાતિકર્મક્ષયપ્રયુક્ત છે. સર્વથા કૃતાર્થતા તો કેવલજ્ઞાનીને મોક્ષમાં જ હોય છે- આ પ્રમાણે શાસ્ત્રમાં વ્યવસ્થા બતાવેલ છે. પ્રસ્તુત ૩૧મી બત્રીસીમાં મોક્ષસંબંધી અનેક પ્રકારના વિવાદને દૂર કરીને મોક્ષની જૈનશાસ્ત્રસિદ્ધ વ્યવસ્થા અહીં દર્શાવાય છે.
૯ નવ્યર્નયાયિક્માન્ય મોક્ષનું પ્રતિપાદન હ ગાથાર્થ :- પર = અત્યંત દુઃખધ્વસ એ મોક્ષ છે. પ્રસ્તુતમાં પ્રમાણ એ છે કે આત્મ-કાલાન્યવૃત્તિ એવા ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં અવિદ્યમાન એવું દુઃખત્વ (=પક્ષ) (૩૧/૧) દુઃખનો જે પ્રાગભાવ હોય તેના અનાધાર એવા મહાપ્રલયમાં રહેનાર ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં રહે છે. (=સાધ્ય) કારણ કે તે सत्तामात्रवृत्ति छ. (=डेतु) (3१/२)
टीअर्थ :- ५२ = अत्यंत दु:५५स. = भोक्ष. ६:५८समय २j ५२त्व = मात्यति५j भेटले શું ? આ બાબતમાં નવન્યાયના પ્રસ્થાપક ગંગેશ ઉપાધ્યાયના પુત્ર વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે બનાવેલી તત્ત્વચિંતામણિ ગ્રન્થની પ્રકાશ નામની વ્યાખ્યામાં તથા ઉદયનાચાર્યકૃત કિરણાવલી' ગ્રન્થની વર્ધમાનકૃત १. हस्तादर्श '....गिनिवृ...' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०७०
• વર્ધમાનમતે મુનિર્વવનમ્ • द्वात्रिंशिका-३१/१ दुःखप्रागभावाऽसमानदेशत्वं वर्धमानग्रन्थे श्रूयते । दुःखप्रागभावविशेषणम् । दुःखध्वंससमकालीनव्यधिकरणदुःखप्रागभावमादाय मा भूद् मैत्रीयदुःखध्वंससमानकालीनदेवदत्तीयदुःखप्रागभावव्यधिकरणदुःखध्वंसे संसारिमैत्राऽऽश्रिते मुक्तिलक्षणाऽतिव्याप्तिरिति समानाधिकरणत्वं दुःखप्रागभावविशेषणम् । ततश्चेदं फलितं यदुत दुःखध्वंससमकालीनत्वे सति दुःखध्वंससमानाधिकरणो यो दुःखप्रागभावः तद्व्यधिकरणो दुःखध्वंसो मुक्तिरिति वर्धमानग्रन्थे = गङ्गेशोपाध्यायतनयवर्धमानोपाध्यायरचिते प्रकाशाभिधाने तत्त्वचिन्तामणिव्याख्याने किरणावलीविवरणे च श्रूयते । પ્રકાશ' નામની વ્યાખ્યામાં સંભળાય છે કે સમાનકાલીન અને સમાનાધિકરણ એવા દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણથી ભિન્ન અધિકરણમાં રહેવું એટલે દુઃખધ્વંસગત પરત્વ = આત્યંતિકપણું. (પ્રસ્તુતમાં વર્ધમાન ઉપાધ્યાયનો આશય એ છે કે દુઃખ ભોગવાય એટલે દુઃખનો ધ્વંસ થઈ જાય. એટલે માત્ર દુઃખધ્વંસને મોક્ષ માનવામાં આવે તો આપણે બધા મુક્ત છીએ એમ માનવું પડે. કારણ કે ઘણા બધા દુઃખધ્વસ આપણામાં રહેલા છે. જે જે દુઃખો ભોગવી લીધેલા છે તે તે દુઃખોના ધ્વસો તો તમામ સંસારી જીવમાં રહેલ જ છે. માટે સંસારી જીવને મુક્ત માનવાની સમસ્યા ઊભી ન થાય તે માટે માનવું જોઈએ કે આત્યંતિક દુઃખધ્વસ એટલે મોક્ષ. આત્યંતિક દુઃખોચ્છેદનો અર્થ એ છે કે જે દુઃખધ્વંસ ઉત્પન્ન થયા પછી ભવિષ્યમાં કયારેય પણ તે આત્મામાં કોઈ પણ દુઃખ ઉત્પન્ન ન થાય તે દુઃખધ્વસ. આત્યંતિક દુઃખનાશ સ્વરૂપ હોવાથી તે મોક્ષસ્વરૂપ બને.)
નવજાયની પરિભાષા મુજબ વિચાર કરીએ તો કહી શકાય કે સ્વસમાનકાલીન અને સ્વસમાનાધિકરણ એવા દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણથી ભિન્ન અધિકરણમાં રહેલ દુઃખધ્વસ એ પર = આત્યંતિક દુઃખધ્વસ છે. એ જ મોક્ષ છે. જે આત્મામાં ભવિષ્યમાં દુઃખ ઉત્પન્ન થવાનું હોય ત્યાં દુ:ખનો પ્રાગભાવ રહેલો હોય છે. માટે તે આત્મામાં રહેલ દુઃખધ્વંસ દુઃખપ્રાગભાવનું સમાનાધિકરણ બને, વ્યધિકરણ ન બને. માટે તે આત્માની મુક્તિ ન કહેવાય. કારણ કે દુઃખપ્રાગભાવવ્યધિકરણ એવો દુઃખધ્વંસ જ્યાં હોય ત્યાં જ મોક્ષ હોય અર્થાત્ દુઃખપ્રાગભાવવ્યધિકરણ એવા દુઃખધ્વંસનો આશ્રય બનેલો આત્મા જ મુક્ત થયો એમ કહેવાય. જો કે આવું કહેવામાં પણ એક તકલીફ તો આવે જ છે કે મુક્તાત્મામાં રહેલ દુઃખધ્વસ પણ પૂર્વકાલીન દુઃખપ્રાગભાવનો સમાનાધિકરણ જ છે. કેમ કે તે આત્મામાં પૂર્વે સંસારદશામાં દુઃખપ્રાગભાવ રહેલ જ હતો. આથી અવ્યાપ્તિ દોષ આવશે. આના નિરાકરણ માટે એમ કહી શકાય કે સ્વસમાનકાલીન એવા દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણમાં ન રહેનારો એવો દુઃખધ્વસ એટલે મોક્ષ. “સ્વ” શબ્દથી વિવક્ષિત દુઃખધ્વસનું ગ્રહણ કરવું. મુક્તાત્મામાં રહેનારો દુ:ખનાશ આવો જ છે. દુઃખધ્વંસસમાનકાલીન એવા દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણ બનેલા સંસારી જીવોમાં તે દુઃખધ્વંસ નથી રહેતો પણ તથાવિધ દુઃખપ્રાગભાવના અનધિકરણ એવા મુક્તાત્મામાં તે દુ:ખોછેદ રહે છે. આમ છતાં અહીં એક તકલીફ આવશે કે ચૈત્રમાં રહેલો દુઃખધ્વસ પણ દેવદત્તના જીવમાં રહેલા દુઃખપ્રાગભાવનો સમાનકાલીન જ છે. તેથી દુઃખધ્વંસસમાનકાલીન દેવદત્તીય દુઃખપ્રાગભાવનો વ્યધિકરણ ચૈત્રીય દુઃખધ્વંસ થવાથી સંસારી ચૈત્રને પણ મુક્ત માનવો પડશે. અર્થાત્ સમાનકાલીન દેવદત્તીયદુઃખપ્રાગભાવવ્યધિકરણત્વ ચૈત્રગત દુઃખપ્રધ્વંસમાં રહેવાથી તે દુઃખધ્વંસમાં મુક્તિલક્ષણની અતિવ્યાપ્તિ આવશે.
આ અતિવ્યાપ્તિના નિરાકરણ માટે દુઃખપ્રાગભાવનું “સ્વસમાનાધિકરણ' આ પ્રમાણે બીજું એક
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
• तत्तद्भेदनिवेशप्रयोजनोपदर्शनम् •
२०७१ तत्र च यद्यत्स्वसमानकालीन-स्वसमानाधिकरणदुःखप्रागभावसमानदेशमिदानींतनदुःखध्वंसादि तत्तद्देदो निवेश्यः, अन्यथा चरमदुःखध्वंससमानकालीनसमानाधिकरणदुःखप्रागभावाऽप्रसिद्धेः ।
नन्वेवमुपदर्शितः परो दुःखध्वंसः चरमदुःखध्वंस एव सम्भवति । तत्समानकालीनत्वे सति तत्समानाधिकरणो दुःखप्रागभाव एव कोऽपि न सम्भवति, अन्यथा चरमत्वाऽनुपपत्तेः । इत्थं तादृशप्रागभावस्यैवाऽप्रसिद्धौ कुतः तत्समानदेशसिद्धिः येन तदनधिकरणकत्वं चरमदुःखध्वंसे स्यादिति प्रकृतेऽसम्भवदोषः प्रसज्यत इत्यजां निष्काशयतः क्रमेलकापातन्यायमेतदनुसरतीति चेत् ? अत्रोच्यते, तत्र च = वर्धमानोपाध्यायाऽभिमतमुक्तिलक्षणप्रविष्टे दुःखध्वंसे हि यद् यत् स्वसमानकालीन-स्वसमानाधिकरणदुःखप्रागभावसमानदेशं = स्वसमानकालीनत्वे सति स्वसमानाधिकरणा ये दुःखप्रागभावाः तत्समानाधिकरणं इदानींतनदुःखध्वंसादि = अचरमदुःखध्वंसादिकं तत्तभेदः = तत्तदचरमदुःखध्वंसादिप्रतियोगिकभेदो निरुक्तपरत्वस्थानीयो विशेषणविधया निवेश्यः । तथा च नोक्तदोषसम्भवः । स्वपदेन इदानींतनदुःखध्वंसादिग्रहणम् । ततश्च इदानींतनदुःखध्वंसादिसमकालीनत्वे सति इदानीन्तनदुःखध्वंसादिसमानाधिकरणा ये दुःखप्रागभावाः ते मैत्र-चैत्राद्यात्मनि स्वरूपसम्बन्धेन वर्तन्ते । तदधिकरणकत्वं मैत्र-चैत्राद्यात्मगतवर्तमानकालीनदुःखध्वंसादौ वर्तते । तदन्यत्वं शुकदेव-वामदेवादिमुक्तात्मनिष्ठदुःखध्वंसे प्रसिद्धमिति नाऽसम्भवाऽवकाशः । अन्यथेत्यादिग्रन्थस्तु प्रकृतावतरणिकायामेव भावित इति न पुनः तन्यते । વિશેષણ લગાડવામાં આવેલ છે. અર્થાત્ જે દુઃખપ્રાગભાવ દુઃખધ્વંસસમાનકાલીન હોય તથા દુઃખવિનાશસમાનાધિકરણ હોય તેવા દુઃખપ્રાગભાવનો વ્યધિકરણ દુઃખધ્વસ એટલે મુક્તિ. ચૈત્રમાં જે દુઃખધ્વંસ છે તે સ્વસમાનાધિકરણ એવા દુઃખપ્રાગભાવનો વ્યધિકરણ નથી પણ સ્વવ્યધિકરણ એવા જ દુઃખપ્રાગભાવની અપેક્ષાએ વ્યધિકરણ છે. માટે તેવો દુઃખધ્વંસ મુક્તિ ન બની શકે. આમ સ્વસમાનકાલીન અને સ્વસમાનાધિકરણ એવા દુઃખપ્રાગભાવનું વ્યધિકરણત્વ જો દુઃખધ્વંસમાં રહે તો તેવું વ્યધિકરણત્વ એ દુઃખધ્વંસગત પરત્વ = આત્યંતિકપણું જાણવું. તથા તેવો દુઃખધ્વસ એટલે મુક્તિ. આ મુજબ વર્ધમાન ઉપાધ્યાયનો મત છે.
શંકા :- જે દુઃખપ્રાગભાવ દુઃખધ્વસનો સમાનાધિકરણ તથા સમકાલીન હોય તેવા દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણથી ભિન્ન અધિકરણમાં રહેનારા દુઃખધ્વંસને મુક્તિ માનવામાં તો અસંભવ દોષ જ આવી જશે. કારણ કે ઉપરોક્ત દુઃખધ્વંસ ચરમદુઃખધ્વસ સ્વરૂપ જ બનશે. તથા ચરમ દુઃખધ્વંસસમાનાધિકરણ અને ચરમદુઃખધ્વંસસમકાલીન એવો કોઈ દુઃખપ્રાગભાવ જ હોતો નથી કે જેનું વૈયધિકરણ્ય ચરમદુઃખધ્વસમાં સંભવી શકે.
હ અસંભવ દોષનું નિરાક્રણ છે समाधान :- तत्र.। तमा पात साया छ. ५ तेन नि२.४२५ माटे ७५रोत वर्षमान पाध्यायकृत લક્ષણમાં દુઃખધ્વગત જે પરત્વની વ્યાખ્યા કરેલ છે તેના શરીરમાં જે જે વર્તમાનકાલીન દુઃખધ્વસો સ્વસમાનકાલીન અને સ્વસમાનાધિકરણ એવા દુઃખપ્રાગભાવના સમાનાધિકરણ હોય તે તે વર્તમાનકાલીન દુઃખધ્વંસોનો ભેદ = પરત્વ આ રીતે ગોઠવણ કરવી. આમ કરવાથી ઉપરોક્ત અસંભવ દોષ નહિ १. हस्तादर्श 'च' नास्ति । २. हस्तादर्श 'स्वसमोना' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०७२
• लक्षणद्वयतात्पर्याऽऽविष्करणम् • द्वात्रिंशिका-३१/१ वस्तुतः समानाधिकरणदुःखप्रागभावाऽसमानकालीनदुःखध्वंसो मुक्तिरित्येकं लक्षणम् । अपरं च समानकालीनदुःखप्राग'भावाऽसमानाधिकरणो दुःखध्वंस इति लक्षणद्वये तात्पर्यम् ।
नन्वित्थं व्याख्याने महद् गौरवम्, वर्धमानोपाध्यायोपदर्शितपरत्वकुक्षिगताऽसमानदेशत्वस्वरूपविमर्श समानकालीनत्व-समानाधिकरणत्वाऽन्यतरविशेषणस्य व्यर्थत्वञ्च प्रसज्यते । तथाहि दुःखध्वंससमानकालीना ये दुःखप्रागभावा मैत्र-चैत्राद्यात्मगताः तदसमानदेशत्वं यस्मिन् दुःखध्वंसे विद्यते स परो दुःखध्वंसः इत्येव सम्यक्, दुःखप्रागभावविशेषणविधया समानाधिकरणत्वविशेषणमनावश्यकम् । यदि च सामानाधिकरण्यनिवेशोऽभिप्रेतः तदा दुःखध्वंससमानाधिकरणा ये दुःखप्रागभावा मुक्तात्मनि चैत्रादौ च पूर्वमासन् तदसमकालीनत्वं यस्मिन् दुःखध्वंसे स परो दुःखध्वंस इत्येव सम्यक्, दुःखप्रागभावविशेषणविधया समानकालीनत्वविशेषणं व्यर्थमेव । एतादृशो दुःखध्वंसः शुकदेव-वामदेवादिमुक्तात्मनि निराबाध एवेत्याशङ्कायामाह- वस्तुत इति। समानाधिकरणदुःखप्रागभावाऽसमानकालीनदुःखध्वंसः = दुःखध्वंससमानाधिकरणा मैत्र-चैत्राद्यात्मगता ये दुःखप्रागभावाः तदन्यकालीनो यो दुःखध्वंसः स मुक्तिः इत्येकं लक्षणम् । अपरञ्च मुक्तिलक्षणं समानकालीनदुःखप्रागभावाऽसमानाधिकरणः = दुःखध्वंससमानकालीना ये दुःखप्रागभावाः मैत्र-चैत्राद्यात्मगताः तद्व्यधिकरणो दुःखध्वंस इति = एवं लक्षणद्वये = स्वतन्त्रलक्षणद्वितये वर्धमानोपाध्यायस्य तात्पर्य वेदितव्यम् । આવે. તેથી ફલિત લક્ષણ એવું થશે કે સ્વસમકાલીન-સ્વસમાનાધિકરણદુ:ખપ્રાગભાવસમાનાધિકરણ એવા वर्तमानलीन दु:पध्वंसोना मेवाणो हु:ध्वंस = ५२ हु:५iस = मात्यन्ति दु:५ध्वंस = मुस्लि. ચૈત્ર-મૈત્રમાં જે વર્તમાનકાલીન દુ:ખધ્વસો છે તે બધા જ સ્વસમાનકાલીન-સ્વસમાનાધિકરણ એવા દુઃખપ્રાગભાવના સમાનાધિકરણ છે. કારણ કે ચૈત્ર-મૈત્ર વગેરેને ભવિષ્યમાં દુઃખો ઉત્પન્ન થવાના જ છે. પણ મુક્તાત્મામાં રહેલો દુઃખધ્વસ આવો નથી. કારણ કે તેમને ભવિષ્યમાં એક પણ દુઃખ ઉત્પન્ન થવાનું નથી. માટે સ્વસમાનાધિકરણ-સ્વસમકાલીનદુઃખપ્રાગભાવ-સમાનાધિકરણ એવા તમામ વર્તમાનકાલીન દુઃખધ્વંસોનો ભેદ મુક્તાત્મગત દુઃખધ્વંસમાં રહી જશે. આમ ઉપરોક્ત ભેદવિશિષ્ટ દુઃખધ્વંસને મુક્તિ માની શકાય છે. આવું માનવામાં આવતું નથી. બાકી તો શંકાકારે જણાવ્યા મુજબ ચરમદુઃખધ્વંસસમકાલીનચરમદુઃખધ્વંસસમાનાધિકરણ દુઃખપ્રાગભાવ અપ્રસિદ્ધ હોવાથી યથાશ્રુત પરત્વને સ્વીકારવામાં જરૂર અસંભવ દોષ આવે જ. કારણ કે અપ્રસિદ્ધપ્રતિયોગિક ભેદ અપ્રસિદ્ધ જ હોય છે, અસંભવ ४ होय छे.
હ મોક્ષના બે લક્ષણ- વર્ધમાનતાત્પર્ય છે वस्तुतः । वास्तवम तो स्वसमानाधि४२५॥ ६:॥रामायने असमदीन अवो दु:ध्वंस भेटले મુક્તિ- આ પ્રમાણે પહેલું મોક્ષલક્ષણ તથા સ્વસમકાલીન દુઃખપ્રાગભાવને અસમાનાધિકરણ બને એવો દુઃખધ્વસ એટલે મુક્તિ- આ મુજબ બીજું મોક્ષલક્ષણ છે. આમ મોક્ષના બે લક્ષણ બતાવવાનું જ વર્ધમાન ઉપાધ્યાયનું તાત્પર્ય હોય તેમ જણાય છે. આવું વિવક્ષિત હોવાથી જ વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે જે મૂળ લક્ષણમાં દુઃખધ્વંસના વિશેષણરૂપે જે અસમાનદેશત્વ = વ્યધિકરણત્વ બતાવેલ છે તેની વ્યાખ્યા-વિચારણા કરવામાં १. हस्तादर्श 'भावसामा..' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
• મદપ્રિયદિતાનુમનપ્રારમ્ભ: •
२०७३ तेन नाऽसमानदेशत्वविवेचनेऽन्यतरविशेषणवैयर्थ्यम् । __मानं = प्रमाणं च अत्र = मुक्तौ दुःखत्वं इति पक्षः । आत्मकालाऽन्यगः = आत्मका
वस्तुतस्तु तत्त्वचिन्तामण्यालोकवृत्तिकृज्जयदेवमिश्रदर्शितरीत्याऽत्र प्रथमलक्षणे समानाधिकरणदुःखप्रागभावाऽसमानकालीनत्वं दुःखविशेषणं न तु ध्वंसविशेषणमिति स्वसमानाधिकरणदुःखप्रागभावाऽसमानकालीनत्वेऽपि नोपान्त्यदुःखध्वंसेऽतिव्याप्तिः, अन्त्यदुःखप्रागभावसमानकालत्वादुपान्त्यदुःखस्य । एवमेव द्वितीयलक्षणे समानकालीनदुःखप्रागभावाऽसमानाधिकरणत्वमपि दुःखस्यैव विशेषणं न तु ध्वंसस्येति स्वसमानकालीनदुःखप्रागभावाऽसमानाधिकरणत्वेऽपि नोपान्त्यदुःखध्वंसेऽतिव्याप्तिः, अन्त्यदुःखप्रागभावसमानाधिकरणत्वादुपान्त्यदुःखस्य । - હર્તન > સ સમાનાધિકરણદુઃવDITમાવISHદવૃત્તિ:gāસ: ૯ (ત વિં.સનુમાનggभा.२/ईश्वरानुमान/मुक्तिवाद पृ.१५६) इति तत्त्वचिन्तामणिकृदुक्ताऽपवर्गलक्षणमपि व्याख्यातम् ।
'तेने'त्यादिग्रन्थस्त्वधिकृतावतरणिकायामेव व्याख्यातः ।
नन्वस्त्वेवमपवर्गलक्षणं एतादृशं वर्धमानोपाध्यायतात्पर्यं वा । परमेतादृग्मुक्तावेव किं मानम् ? तदसत्त्वे लक्षणसहस्रव्यावर्णनमनतिप्रयोजनम् । मानाधीना मेयसिद्धिः, न तु लक्षणाधीनेति चेत् ? अत्रोच्यते- प्रमाणं च = अनुमानप्रमाणं हि मुक्तौ इत्थं वेदितव्यम्- आत्मकालाऽन्यगध्वंसप्रतियोगिन्यवृत्तिતેની કુક્ષિમાં પ્રવિષ્ટ સમાનકાલીનત્વ અને સમાનાધિકરણત્વ આ બે વિશેષણમાંથી કોઈ પણ એક વિશેષણ વ્યર્થ હોવાની આપત્તિ નહિ આવે. જો બે લક્ષણ માનવાના બદલે એક જ લક્ષણ વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે બતાવેલ છે તે યથાશ્રુત જ સમ્યફ છે- આવું માનવામાં આવે તો અન્યતર (= સમકાલીનત્વ અને સમાનાધિકરણત્વ- આ બેમાંથી કોઈપણ એક) વિશેષણ વ્યર્થ થવાની સમસ્યા ઊભી થાય. કારણ કે દુઃખધ્વંસસમકાલીન જે જે દુઃખપ્રાગભાવો ચૈત્ર-મૈત્ર વગેરેમાં રહેલા છે તેનું અસમાનદેશત્વ = વૈયધિકરણ્ય જે દુઃખધ્વંસમાં રહે તે જ મોક્ષ - આવું માનવામાં કોઈ સમસ્યા આવતી નથી તો પછી શા માટે દુખપ્રાગભાવના વિશેષણરૂપે સમાનાધિકરણત્વનું ગ્રહણ કરવું પડે? તથા જો સમાનાધિકરણત્વનો નિવેશ દુઃખપ્રાગભાવના વિશેષણરૂપે કરવો જ હોય તો દુઃખધ્વસિસમાનાધિકરણ જે જે દુઃખપ્રાગભાવો મુક્તાત્મામાં પૂર્વે રહેલા હતા તેનું અસમાનકાલીનત્વ જે દુઃખધ્વંસમાં રહે છે તે મુક્તાત્મગત દુઃખધ્વંસ એ જ મોક્ષઆવું માનવામાં આવ્યામિ વગેરે રૂપે કોઈ સમસ્યા ઊભી થતી નથી. તો પછી શા માટે દુઃખપ્રાગભાવના વિશેષણરૂપે સમાનકાલીનત્વનું ગ્રહણ કરવું પડે ? આવો પ્રશ્ન તો કોઈ પણ તાર્કિક વ્યક્તિને આવી શકે છે. તેથી આ વાત વર્ધમાન ઉપાધ્યાયના ધ્યાનમાં ન આવે તેવું માનવાને કોઈ અવકાશ નથી. માટે માનવું પડે કે દુઃખપ્રાગભાવના દુઃખધ્વસિસમાનકાલીનત્વ અને દુઃખધ્વંસસમાનાધિકરણત્વ આ પ્રમાણે જે બે વિશેષણ વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે લીધેલા છે તેની પાછળ ઉપરોક્ત બે સ્વતંત્ર મોક્ષ લક્ષણ જણાવવાનું તેમનું તાત્પર્ય છે.
મોક્ષનું લક્ષણ બતાવવા માત્રથી મોક્ષની સિદ્ધિ થઈ જતી નથી. પરંતુ તેના માટે કોઈક પ્રમાણ બતાવવું જરૂરી છે. તેથી પ્રસ્તુતમાં ઉપરોક્ત લક્ષણવાળા મોક્ષની સિદ્ધિ માટે તૈયાયિકો અનુમાન પ્રમાણ બતાવે છે કે જે નીચે મુજબ છે.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०७४
• किरणावलीप्रकाशकृन्मतप्रकाशनम् . द्वात्रिंशिका-३१/१ लाऽन्याऽऽकाशादिवृत्तियों ध्वंसः • शब्दादेस्तत्प्रतियोगिनि शब्दादौ अवृत्तिमद् = अवर्तमानं (= आत्ममत् दुःखत्वं दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्ति, सत्कार्यमात्रवृत्तित्वात् दीपत्ववदिति वर्धमानप्रभृतयः । तदुक्तं किरणावलीप्रकाशे वर्धमानेन → आत्म-कालान्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तिदुःखत्वं दुःखप्रागभावानधिकरणाधिकरणध्वंसप्रतियोगिवृत्ति, कार्यमात्रवृत्तिधर्मत्वात् प्रदीपत्ववदिति - (कि.प्र.पृ.६० मुक्तिवाद) प्रकृतानुमानप्रयोगे दुःखत्वमिति पर्यन्तः पक्षः अवशिष्टं च क्रमेण साध्य हेतूदाहरणरूपेणाऽवगन्तव्यम् । हेतूपदर्शनं द्वितीयकारिकायामिह भविष्यति, उदाहरणोपदर्शनञ्च तृतीयकारिकायामित्यवधेयम् । अत्र च पक्षविशेषणं विविच्यते- आत्म-कालाऽन्याऽऽकाशादिवृत्तिः यो ध्वंसः शब्दादेः, तत्प्रतियोगिनि शब्दादौ अवर्तमानम् । ततश्चाऽऽत्मकालभिन्ननिष्ठध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वं पक्षविशेषणमिति फलितम ।
હ મોક્ષસાધક તૈયાયિક્માન્ય અનુમાન પ્રમાણ છે આ બત્રીસીના પ્રથમ બન્ને શ્લોકને ભેગા કરીએ તો તૈયાયિકસંમત મોક્ષસાધક અનુમાન પ્રમાણનો આકાર એવો થાય છે કે આત્મ-કાલભિન્નવૃત્તિāસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિ એવું દુઃખત્વ ( પક્ષ) દુઃખપ્રાગભાવઅનાધારવૃત્તિધ્વંસના પ્રતિયોગીમાં રહે છે. (સાધ્ય) કારણ કે તે સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિ છે. દિપત્રની જેમ. આ પ્રમાણે ત્રીજા શ્લોકમાંથી ઉદાહરણ અંશને લઈને પ્રથમ-દ્વિતીય શ્લોક દ્વારા ઉપરોક્ત રીતે મોક્ષસાધક અનુમાનપ્રયોગ તૈયાયિકમાન્ય છે.
છે અર્થાન્તર દોષ નિવારણ છે પ્રસ્તુતમાં માત્ર દુઃખત્વને પક્ષ બતાવવાના બદલે આત્મકાલભિન્નવૃત્તિāસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિ એવા દુઃખત્વને પક્ષ તરીકે બતાવેલ છે. મતલબ કે દુઃખત્વના વિશેષણરૂપે આત્મકાલભિન્નવૃત્તિāસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વનું ગ્રહણ કરે છે. આનું કારણ એ છે કે જો નિર્વિશેષણ દુખત્વને પક્ષ તરીકે લેવામાં આવે તો શબ્દાદિવૃત્તિત્વરૂપે અર્થાન્તર દોષ આવે. અર્થાત્ સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ દુઃખત્વરૂપ પક્ષમાં હોવા છતાં તેમાં દુઃખપ્રાગભાવ અનધિકરણીભૂત આકાશાદિમાં રહેલા શબ્દાદિધ્વંસના પ્રતિયોગીમાં વૃત્તિત્વ સ્વરૂપે અનભિપ્રેત સાધ્યની સિદ્ધિ થશે. જે સાધ્યને સિદ્ધ કરવું હોય તેના કરતાં બીજાની સિદ્ધિ થઈ જાય તે દાર્શનિક પરિભાષા મુજબ અર્થાન્તર દોષ કહેવાય છે.
આ અર્થાન્તર દોષની બાદબાકી કરવા માટે આત્મકાલભિન્નવૃત્તિäસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વને પક્ષતાઅવચ્છેદક તરીકે દર્શાવેલ છે. અર્થાત્ આત્મા અને કાળથી ભિન્ન એવા આકાશાદિમાં રહેનારા જે શબ્દાદિāસો છે તેના પ્રતિયોગી એવા શબ્દાદિમાં ન રહે તેવું દુઃખત્વ સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિ હોવાથી દુઃખપ્રાગભાવાનાધારવૃત્તિધ્વંસના પ્રતિયોગીમાં રહે છે. આવું સિદ્ધ કરવું અહીં અભિપ્રેત છે. પક્ષના વિશેષણ રૂપે પ્રસ્તુત અનુમાનપ્રયોગમાં આત્મ-કાલભિન્નવૃત્તિ-ધ્વંસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વનું ગ્રહણ કરવાથી દુઃખપ્રાગ-ભાવાનાશ્રય આકાશાદિમાં રહેલા શબ્દાદિધ્વંસના પ્રતિયોગીમાં રહેવાપણું પક્ષમાં સિદ્ધ થવાની અને તેના નિમિત્તે અન્તર દોષની સમસ્યાનું હવે નિરાકરણ થઈ જાય છે. કારણ કે આત્મ-કાલભિન્ન એવા આકાશમાં રહેલા શબ્દાદિધ્વસના પ્રતિયોગીનું અવૃત્તિત્વ = પક્ષતાઅવચ્છેદક જ ત્યાં (=પક્ષમાં) બાધિત થઈ જાય છે. ... વિનયમધ્યવર્ત તીર્ષ: પ દસ્તાવ નાસ્તિ |
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
• अर्थान्तराऽऽपादने बाधोपस्थापनम् •
२०७५ कालाऽन्यगध्वंसप्रतियोगिन्यवृत्तिमत्) । शब्दादिवृत्तित्वेनाऽर्थान्तरवारणार्थमेतत् पक्षविशेषणम्, बाधाऽस्फूर्तिदशायां तत्सिद्धिप्रसङ्गात्, नियतबाधस्फोरणेनैतत्साफल्याद् ।
न चैतादृशपक्षतावच्छेदकग्रहणं किमर्थं इति शङ्कनीयम्, वक्ष्यमाणदुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वलक्षणसाध्यस्य वक्ष्यमाणसत्कार्यमात्रवृत्तित्वहेतुना साधने शब्दादिवृत्तित्वेन = दुःखप्रागभावाऽनधिकरणीभूताऽऽकाशादिवृत्तिशब्दादिध्वंसप्रतियोगिशब्दादिवृत्तित्वेन अर्थान्तरवारणार्थं = प्रकृतार्थादन्यार्थसिद्धिनिराकरणकृते एतत् = आत्मकालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वं पक्षविशेषणं = पक्षताऽवच्छेदकताऽऽक्रान्तं गृहीतम्, अन्यथा विनायकं प्रकुर्वाणो रचयामास वानरमिति न्यायापातात् । न च दुःखत्वे दुःखप्रागभावाऽनधिकरणीभूताऽऽकाशादिवृत्तिध्वंसप्रतियोगिशब्दादिवृत्तित्वबाधान्नाऽर्थान्तरसिद्धिप्रसक्तिरिति वाच्यम्, अनिपुणमतीनां बाधाऽस्फुर्तिदशायां = दुःखत्वे साध्याऽभावाऽस्फुरणाऽवस्थायां तत्सिद्धिप्रसङ्गात् = अर्थान्तरसिद्ध्यापत्तेः, आत्मकालान्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वस्य दुःखत्वविशेषणविधया ग्रहणे तु ‘वदतो व्याघात'न्यायात् नियतबाधस्फोरणेन = दुःखत्वगतनिरुक्तशब्दादिवृत्तित्वाऽभावज्ञापनध्रौव्येण एतत्साफल्यात् = दर्शितपक्षताऽवच्छेदकस्य सफलत्वात् । आत्मकालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वविशेषणोपादाने तु मुग्धानामपि बाधोपस्थितिध्रौव्ये शब्दादिवृत्तित्वेनाऽर्थान्तरसिद्ध्यसम्भवात् । न हि 'शब्दाद्यवृत्ति दुःखत्वं शब्दादिवृत्ति' इति बोधः स्वप्नेऽपि मुग्धानामपि कुत्राऽपि सम्भवति । इत्थञ्च ‘माता मे वन्ध्या, पिता मेऽखण्डब्रह्मचारी'ति बुद्ध्यनुदयवत् ‘आत्मकालाऽन्यगगनादिवृत्तिध्वंसप्रतियोगिशब्दाद्यवृत्ति दुःखत्वं दुःखप्रागभावाऽनधिकरणगगनादिवृत्तिध्वंसप्रतियोगिशब्दादिवृत्ती'तिबुद्ध्यनुदयोपपत्तेः । प्रकृतेऽर्थान्तरसिद्ध्यनापत्तेः ।
મતલબ કે જે દુઃખત્વમાં આત્મકાલભિન્નવૃત્તિäસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વ હોય ત્યાં દુઃખપ્રાગભાવઅનાશ્રયગગનવૃત્તિ શબ્દાદિāસપ્રતિયોગી એવા શબ્દાદિમાં રહેવાપણું બાધિત થાય છે. કારણ કે આત્મકાલભિન્નગગનાદિવૃત્તિશબ્દાદિāસપ્રતિયોગી એવા શબ્દાદિમાં રહેવાપણું ન હોય તેવા દુઃખને તો આપણે સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુના આધાર તરીકે દર્શાવેલ છે. પછી કઈ રીતે ઉપરોક્ત શબ્દાદિવૃત્તિત્વ સિદ્ધ થઈ જવા દ્વારા અર્થાન્તર દોષને અહીં અવકાશ રહે? દુ:ખત્વમાં શબ્દાદિવૃત્તિત્વ બાધિત છે એ વાત અલગ છે. પણ જો દુઃખત્વમાં શબ્દાદિવૃત્તિત્વનો બાધ = અભાવ ખ્યાલમાં ન આવે તો અર્થાન્તરદોષ આવી શકે છે.
પરંતુ દુઃખત્વના વિશેષણ તરીકે “આત્મકાલભિન્નવૃત્તિવૃંસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વ'નું ગ્રહણ કરવાથી અર્થાન્તરદોષદર્શકને તરત ખ્યાલમાં આવી જાય કે હું જે અર્થાન્તર દોષનું આપાદન કરી રહેલો છું તેમાં તો “વદતો વ્યાઘાત’ ન્યાયથી બાધ દોષ આવી રહેલ છે માટે તે અર્થાન્તર દોષનું ઉદ્દભાવના જ કરી ન શકે. પરંતુ જો આ રીતે ઉપરોક્ત બાધની = સાધ્યાભાવની ફુર્તિ = ઉપસ્થિતિ = સ્મૃતિ ન થાય તો તેવી દશામાં અર્થાન્તર દોષની સમસ્યા સર્જાય. તેથી “અર્થાન્તરદોષનું આપાદન કરવા જતાં તો બાધ (= પક્ષમાં સાધ્યાભાવસિદ્ધિ) ટપકી પડશે'- આવું અવશ્ય સ્મરણ-ભાન કરાવવા દ્વારા તો પક્ષના વિશેષણ તરીકે આત્મકાલાન્યવૃત્તિવૃંસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વનું ગ્રહણ કરવું એ પ્રસ્તુતમાં સફળ
छ, सार्थ छ - मेj सिद्ध थाय छे.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०७६
• માત્રયસિદ્ધિનિવારાપ્રારા:
‘અવૃત્તિવું:હત્વ મિ’ત્યુત્તાવસિદ્ધિ:, દુ:વત્વક્ષ્ય દુ:વવૃત્તિત્તાત્ ।
=
'ध्वंसे’त्याद्युक्तावपि ध्वंसप्रतियोगिनि, 'कालाऽन्यवृत्ती ' त्याद्युक्तावपि कालान्याऽऽत्मवृत्तिदुःखध्वंसप्रतियोगिनि, कालाऽन्यत्वत्यागे चाऽऽत्माऽन्यकालवृत्तिदुः खध्वंसप्रतियोगिनि दुःखे' विद्यमानत्वात् अथ लाघवेनाऽवृत्तित्वमित्येव पक्षविशेषणमस्त्विति चेत् ? मैवम्, 'अवृत्तिदुःखत्वमित्युक्तौ दुःखत्वस्य दुःखवृत्तित्वात् असिद्धिः आश्रयाऽसिद्धिः प्रसज्येत, पक्षताऽवच्छेदकशून्यपक्षकत्वस्य तल्लक्षणत्वात् । न हि कस्याऽपि विपश्चित आश्रयाऽसिद्ध्यापादकं पक्षतावच्छेदकशरीरलाघवमभिमतम् । न च ध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वस्य पक्षताऽवच्छेदकताऽस्त्विति वाच्यम्, 'ध्वंसे' त्याद्युक्तावपि = ' ध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वविशिष्टं दुःखत्वं पक्ष' इत्युक्तौ अपि दुःखत्वस्य दुःखवृत्तित्वाद् दुःखस्य च ध्वंसप्रतियोगित्वाद् ध्वंसप्रतियोगिनि दुःखे दुःखत्वस्य सत्त्वात्सैवाऽऽश्रयाऽसिद्धिः । न च कालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वविशिष्टस्यैव दुःखत्वस्य पक्षताऽस्त्विति वाच्यम् अर्थान्तरसिद्धिनिराकरणाय 'कालान्यवृत्ती' त्याद्युक्तावपि कालभिन्ननिष्ठध्वंसप्रतियोग्यवृत्ति दुःखत्वं पक्ष ' इति विवक्षणेऽपि कालाऽन्याऽऽत्मवृत्तिदुःखध्वंसादिप्रतियोगिनि दुःखे दुःखत्वस्य विद्यमानत्वात् सैव दुरुद्धराऽऽश्रयाऽसिद्धिराक्षसी । कालभिन्ने आत्मनि यो दुःखध्वंसो ♦ આશ્રયઅસિદ્ધિનિવારણ માટે પક્ષતાવચ્છેદૌરવ આવકાર્ય :
અવૃત્તિ । પ્રસ્તુતમાં એવી શંકા થઈ શકે છે કે ‘આત્મકાલાન્યવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વસ્વરૂપ મોટું વિશેષણ દુઃખત્વને લગાડીએ તેમાં તો પક્ષતાવચ્છેદકગૌરવ દોષ આવે. તેના કરતાં લાઘવથી અવૃત્તિત્વને જ શા માટે પક્ષવિશેષણ તરીકે માન્ય ન કરવું ?' પરંતુ આ શંકા વ્યાજબી નથી. કારણ કે ‘અવૃત્તિ દુઃખત્વ’ પક્ષ તરીકે માનવામાં આવે તો આશ્રયઅસિદ્ધિ દોષ લાગુ પડે. પક્ષતાઅવચ્છેદક પક્ષમાં ન હોય તે આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ તરીકે દાર્શનિક જગતમાં પ્રસિદ્ધ છે. દુઃખત્વ તો દુ:ખમાં રહે જ છે. માટે દુઃખત્વનું અવૃત્તિત્વ વિશેષણ દુઃખત્વમાં ન રહેવાથી પક્ષમાં પક્ષતાઅવચ્છેદકની અસિદ્ધિરૂપ આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ લાગુ પડશે. જો અવૃત્તિ દુઃખત્વના બદલે ધ્વંસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિ દુઃખત્વને પક્ષ બનાવવામાં આવે તો પણ તે જ આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ અનિવાર્ય બનશે. કારણ કે દુઃખનો નાશ થતો હોવાથી દુ:ખ ધ્વંસપ્રતિયોગી બને છે તથા ધ્વંસપ્રતિયોગી એવા દુઃખમાં તો દુઃખત્વ રહે જ છે. આમ ધ્વંસપ્રતિયોગીદુઃખનિરૂપિત અવૃત્તિત્વ દુઃખત્વમાં અસિદ્ધ બનવાથી આશ્રયઅસિદ્ધિ = પક્ષતાવચ્છેદકશૂન્યપક્ષકત્વ દોષ દુર્વાર જ છે. જો કાલાન્યવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગીઅવૃત્તિત્વવિશિષ્ટ દુઃખત્વને પક્ષ બનાવવામાં આવે તો પણ આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ દુર્વાર જ બનશે. કારણ કે કાલભિન્ન એવા આત્મામાં રહેનારા દુઃખધ્વંસના પ્રતિયોગી એવા દુઃખમાં દુઃખત્વ જાતિ રહે જ છે. માટે કાલભિન્નવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગિનિરૂપિતવૃત્તિત્વાભાવ સ્વરૂપ વિશેષણ દુ:ખત્વજાતિમાં ગેરહાજર રહેવાથી આશ્રયાસિદ્ધિ = પક્ષાસિદ્ધિ દોષનું નિવારણ નહિ કરી શકાય.
જો કાલાન્યત્વ છોડીને તેના સ્થાને આત્માન્યત્વને ગોઠવવામાં આવે તો પણ આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ તો આવશે જ. કારણ કે આત્માન્યવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વાભાવવિશિષ્ટ દુઃખત્વજાતિ વિશ્વમાં પ્રસિદ્ધ નથી. તે આ રીતે- આત્મભિન્ન એવા કાલમાં કાલિકવિશેષણતાસંબંધથી દુઃખÜસ રહે છે તથા તેના છુ. હસ્તાવર્ગે ‘દુ:વિદ્ય...' ત્યશુદ્ધ: વા:।
*
द्वात्रिंशिका - ३१/१
=
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
• व्यावर्त्यकोटौ आत्मादित्रयोपाधिग्रहणम् •
२०७७
सैवेति सम्पूर्णम् ।
आत्म-कालपदेन तदुपाध्योरपि ग्रहाच्च न तस्यास्तादवस्थ्यम् ॥ १ ॥
वर्तते तत्प्रतियोगिताया दुःखनिष्ठत्वेन कालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोगिनिरूपितवृत्तित्वाऽभावस्य पक्षताऽवच्छेदकस्य पक्षेऽभावः स्पष्ट एव । न च कालाऽन्यत्वं परित्यज्य आत्माऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तिदुःखत्वस्यैवाऽस्तु पक्षता, तावताऽप्यर्थान्तरदोषाऽसम्भवः, 'आत्माऽन्याऽऽकाशवृत्तिध्वंसप्रतियोगिशब्दाद्यवृत्ति दुःखत्वं दुःखप्रागभावाऽनधिकरणगगनादिवृत्तिशब्दध्वंसप्रतियोगिशब्दादिवृत्ती 'ति बुद्ध्यनुदयादिति वाच्यम्, इत्थं कालाऽन्यत्वत्यागे च = पक्षविशेषणविधया कालभेदाऽननुप्रवेशे आत्माऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वमात्रस्य च दुःखत्वात्मकपक्षविशेषणे अपि कालिकविशेषणतासम्बन्धेन दुःखध्वंसस्य कालवृत्तित्वेन आत्माऽन्यकालवृत्तिदुःखध्वंसप्रतियोगिनि दुःखे दुःखत्वस्य विद्यमानत्वात् सैव अमुक्तकण्ठपीठा आश्रयाऽसिद्धिडाकिनी । इति हेतोः आत्मकालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तित्वं सम्पूर्ण पक्षविशेषणं गृहीतम् । एतावताऽऽश्रयासिद्धिनिवारकतया पक्षताऽवच्छेदकशरीरगौरवस्य प्रामाणिकत्वमावेदितम् । न चैवमपि आत्मकालोपाधिभ्यामाश्रयाऽसिद्धिरपरिहार्यैव, आत्म-कालाऽन्यात्मोपाधिस्वरूपशरीरादि- कालोपाधिस्वरूपघटादि-वृत्तिकालिकविशेषणतासंसर्गाऽवच्छिन्नप्रतियोगिताकदुःखध्वंसप्रतियोगिनि दुःखे दुःखत्वस्य समवायसम्बन्धेन सत्त्वादिति वाच्यम्, ‘आत्मकालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यवृत्ती 'त्यत्र आत्म- कालपदेन तदुपाध्योरपि = आत्म-कालोपाध्योरपि शरीरादि-घटादिलक्षणयोः ग्रहाच्च न तस्याः = आश्रयाऽसिद्धेः तादवस्थ्यम्, अभावप्रतियोगिवृत्तित्वनिरूपकप्रतियोगिकध्वंसाऽऽश्रयविधयाऽऽत्म-काल-तदुभयोपाधिभिन्नस्यैवाऽभिमतत्वाद्, शरीरादेः घटादेश्चाऽतथात्वादिति । उपलक्षणात् दिक्- तदुपाधीनामपि ग्रहणं कार्यम्, अन्यथा सैवाऽऽश्रयाऽसिद्धिः प्रसज्येत । तदुक्तं किरणावलीप्रकाशटिप्पणे 'आत्मे 'त्युपलक्षणम्, शरीर - तदवयवादयोऽपि बोद्धव्याः । પ્રતિયોગી દુ:ખમાં દુ:ખત્વ જાતિ રહે છે. તેથી આત્મભિન્નકાલવૃત્તિ દુઃખધ્વંસના પ્રતિયોગી એવા દુઃખથી નિરૂપિત વૃત્તિતા જ દુઃખત્વમાં રહેશે, નહિ કે તેનો અભાવ. માટે પક્ષમાં પક્ષતાઅવચ્છેદકધર્મ તો નથી જ રહેતો. માટે પક્ષતાઅવચ્છેદકગૌરવ હોવા છતાં ‘આત્મ-કાલભિન્નવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગીનિરૂપિતવૃત્તિત્વાભાવ' આવું સંપૂર્ણ વિશેષણ દુ:ખત્વમાં લગાડવું જરૂરી છે. આત્મા અને કાલ સિવાય બીજે ક્યાંય તો દુઃખધ્વંસ રહેતો જ નથી. માટે આત્માકાલભિન્નવૃત્તિધ્વંસના પ્રતિયોગી શબ્દાદિમાં દુ:ખત્વ અવૃત્તિ હોવાથી ઉપરોક્ત વિશેષણ પક્ષમાં રહી જશે. આમ આશ્રયાસિદ્ધિ દોષનું નિવારણ કરવાનું પ્રયોજન હોવાથી પક્ષતાઅવચ્છેદક ગૌરવ પ્રસ્તુતમાં દોષરૂપ સાબિત થતું નથી.
શંકા :- આત્મા અને કાલથી ભિન્ન પદાર્થમાં રહેનાર એવા ધ્વંસના પ્રતિયોગીમાં ન રહે તેવા દુઃખત્વને પક્ષ બનાવવામાં આવે તો પણ આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ તો ઊભો જ રહેશે. કારણ કે આત્મા અને કાલથી ભિન્ન છે આત્મઉપાધિસ્વરૂપ શરીર, દેહાવયવાદિ તથા કાલોપાધિસ્વરૂપ ઘટ-પટ વગેરે. તથા તેમાં કાલિકવિશેષણતા સંબંધથી દુ:ખધ્વંસ રહે છે. માટે દુઃખત્વ તો આત્મ-કાલાન્યદેહાદિઘટાદિગતદુઃખધ્વંસપ્રતિયોગી દુઃખમાં રહી જવાથી આશ્રયઅસિદ્ધિ પક્ષાસિદ્ધિ દોષ આવશે જ. સમાધાન :- આત્મા અને કાલ- આ બે શબ્દથી તે બન્નેની ઉપાધિ પણ લઈ લેવાની. અર્થાત્ આત્મા અને આત્માની ઉપાધિ તથા કાલ અને કાલની ઉપાધિ- આ ચારથી ભિન્ન પદાર્થમાં રહેનાર
=
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०७८ • પરિતક્ષસ્વાસ્થાપન” •
द्वात्रिंशिका-३१/२ सत्कार्यमात्रवृत्तित्वात् प्रागभावोऽसुखस्य यः । तदनाधारगध्वंसप्रतियोगिनि वृत्तिमत् ।।२।।
सदिति । असुखस्य = दुःखस्य यः प्रागभावः तदनाधारो महाप्रलयस्तत्र गच्छति यो 'काले'त्युपलक्षणम्, तदुपाधि-दिक्-तदुपाधयो बोद्धव्याः । तेन दिगादिवृत्तितया ध्वंसस्य न पक्षविशेषTગસિદ્ધિ: ૯ (વિ.પ્ર.ટિ મુક્ટ્રિવાદ-પૃ.૬૦) રૂત્તિ | પ્રથમનાત્મતિનિરૂપિત વૃત્તિત્વમત્ર વૈશિવિશેષતાसम्बन्धेन कालिकविशेषणतासंसर्गेण वा ग्राह्यम्, द्वितीयञ्च प्रतियोगिनिरूपितं समवायेन । ततश्चाऽऽत्मकाल-तदुभयोपाधिभिन्नाऽऽकाशादिवृत्तिर्यो दैशिक-कालिकाऽन्यतरविशेषणतात्मकस्वरूपसम्बन्धाऽवच्छिन्नप्रतियोगिताकः शब्दादिध्वंसः तत्प्रतियोगिशब्दादिनिरूपितसमवायसम्बन्धाऽवच्छिन्नशब्दत्वादिनिष्ठवृत्तित्वशून्यमेव દુ:પક્ષ રૂતિ નિતમ્ રૂ9/૧ ___हेतु-साध्याऽऽविष्करणायाह- ‘सदिति । शब्दक्रमादर्थक्रमो बलीयानिति न्यायेन पूर्वं साध्यं निरूपयति- दुःखस्येति । तदनाधारः = दुःखप्रागभावाऽनधिकरणीभूतः महाप्रलयः, तत्र गच्छति वर्तत इति तदनाधारगो यो ध्वंसो दुःखीयः = दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिदुःखध्वंसः, तत्प्रतियोगिनि = तादृशध्वंसએવા ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં ન રહે તેવા દુઃખત્વને અમે નવ્ય તૈયાયિકો પક્ષ તરીકે માન્ય કરીએ છીએ. માટે ઉપરોક્ત રીતે આશ્રયાસિદ્ધિ દોષ નહિ આવે. કારણ કે ન્યાયમત મુજબ શરીર, શરીરના અવયવ વગેરે આત્માની ઉપાધિ છે તથા ઘટાદિ અનિત્ય પદાર્થો કાલની ઉપાધિ છે. માટે તેની તો બાદબાકી આપોઆપ થઈ જ જાય છે. માટે તેમાં કાલિકવિશેષણતા સંબંધથી દુઃખધ્વસ રહી જાય તો પણ કોઈ વાંધો નથી. કેમ કે અભાવપ્રતિયોગી એવી વૃત્તિતાના નિરૂપકવાળો = પ્રતિયોગીવાળો ધ્વંસ તો આત્મકાલ અને તે બન્નેની ઉપાધિ આ ચાર સિવાયના પદાર્થમાં રહેવો જોઈએ- આવી શરત ઉપર જણાવી ગયા છીએ. ઉપલક્ષણથી દિશા અને દિશાની ઉપાધિનો પણ વ્યાવર્તક કોટિમાં સમાવેશ કરી લેવો. આમ આત્મા અને આત્માની ઉપાધિ, કાળ અને કાળની ઉપાધિ, દિશા અને દિશાની ઉપાધિ- આ છ પદાર્થથી ભિન્ન એવા પદાર્થમાં રહેનારા ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં ન રહે તેવા દુઃખત્વને પક્ષ બનાવવાથી પ્રસ્તુતમાં પૂર્વોક્ત આશ્રયઅસિદ્ધિ દોષ તેમનો તેમ હાજર રહેતો નથી. (૩૧/૧)
વિશેષાર્થ :- નવ્યર્નયાયિકો મોક્ષની સિદ્ધિ માટે જે ઉપરોક્ત અનુમાન રજુ કરે છે તેની પાછળ આશય એ રહેલો છે કે સર્વ જીવોની એક દિવસ મુક્તિ થવાની નિશ્ચિત છે. જ્યારે બધા જ જીવોનો મોક્ષ થશે કે તરત મહાપ્રલય થશે. પછી એક પણ આત્મામાં દુઃખ ઉત્પન્ન નહિ થાય. બધા જ આત્મામાં કેવળ દુઃખધ્વસ રહેશે; દુઃખપ્રાગભાવ નહિ. આ વાત મોક્ષમાં પ્રમાણ છે. નવ્યન્યાયની પરિભાષા મુજબ કહેવું હોય તો કહી શકાય કે દુ:ખપ્રાગભાવના અનાધાર એવા મહાપ્રલયમાં રહેનારા દુઃખધ્વસના પ્રતિયોગીમાં રહે તેવા પ્રકારનું જે દુઃખત્વ સિદ્ધ થાય છે એ જ મોક્ષને સાધવામાં પ્રમાણભૂત છે. માટે સાધ્ય તરીકે દુઃખપ્રાગભાવાનાધારવૃત્તિäસપ્રતિયોગીવૃત્તિત્વ દર્શાવેલ છે. આ વાત બીજા શ્લોકની ટીકામાં વધારે સ્પષ્ટ થશે. બીજા શ્લોકનો અર્થ પૂર્વે પ્રથમ શ્લોકના અર્થની સાથે જ બતાવી ગયા હોવાથી તેની ટીકાનો અર્થ જ અમો જણાવીએ છીએ. (૩૧/૧)
ટીકાર્ય - અસુખ એટલે દુઃખ. તેના પ્રાગભાવનો અનાધાર મહાપ્રલય છે. કારણ કે મહાપ્રલય પછી કોઈ પણ જીવને દુઃખ ઉત્પન્ન થવાનું જ નથી. તે મહાપ્રલયમાં દુઃખનો ધ્વંસ રહે છે. તેના
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
• प्रकाशानुयायिमतप्रकाशनम् •
२०७९ ध्वंसो दुःखीयस्तत्प्रतियोगिनि (= तदनाधारगध्वंसप्रतियोगिनि) दुःखे वृत्तिमदिति साध्यम् । ___'वृत्तिमत्' इत्युक्तौ सिद्धसाधनं, दुःखत्वस्य दुःखे विद्यमानत्वात् । प्रतियोगिवृत्तित्वोक्तावपि प्रतियोगिनि दुःखे वृत्तिमदिति साध्यम् । दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिनिरूपितसमवायसम्बन्धाऽवच्छिन्नवृत्तित्वं साध्यमिति भावः । ___'दुःखसन्ततिः अत्यन्तमुच्छिद्यते सन्ततित्वात् प्रदीपसन्ततिवत्' (कि.मुक्ति पृ.५८) इति किरणावलीकृत उदयनस्य तात्पर्यमाविष्कुर्वन्तः प्रकाशानुयायिनस्तु “पक्षे दुःखसन्ततिपदं दुःखत्वपरम् । ‘अत्यन्तमुच्छिद्यत' इत्यस्य च दुःखप्रागभावानधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिमति वर्तत इत्यर्थः । तथा च दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिः यो ध्वंसः तत्प्रतियोगिमात्रवृत्तित्वं साध्यम् । 'प्रदीपसन्ततिवदि'त्यस्य च प्रदीपव्यणुकवृत्तिरूपादिवदित्यर्थः । साध्ये मात्रानन्तर्भावे प्रदीपत्ववदित्यर्थः । दुःखप्रागभावानधिकरणेषु प्रदीपाऽऽरम्भकपरमाणुषु वर्तते यो ध्वंसः तत्प्रतियोगिनि दीपवद्द्वयणुके तयोः वृत्तेरित्यादिकमाहुः” (कि. रह .मुक्तिवाद पृ.३०) इति किरणावलीरहस्ये मथुरानाथः ।
ननु साध्यताऽवच्छेदकशरीरलाघवाद् वृत्तित्वं समवायसम्बन्धाऽवच्छिन्नवृत्तित्वमेव वा साध्यमस्त्विति चे? न, दर्शितप्रयोगे ‘वृत्तिमदि'त्युक्तौ सिद्धसाधनं दूषणं प्रसज्येत, सर्वैरेव वादिभिः दुःखत्वे दुःखवृत्तित्वस्य स्वीकृतत्वात्, सर्वेषामेव मतेऽविगानेन दुःखत्वस्य दुःखे विद्यमानत्वात्। न चैतद् युज्यते । न हि सिद्धमेव साध्यते, मृतमारणन्यायेनाऽनवस्थाऽऽपातात् । न च प्रतियोगिनिरूपितसमवायसम्बन्धाऽवच्छिन्नवृत्तित्वस्याऽस्तु साध्यतेति वाच्यम्, इत्थं प्रतियोगिवृत्तित्वोक्तावपि दुःखत्वस्य दुःखाऽत्यन्ताऽभावપ્રતિયોગી એવા દુઃખમાં રહેવાપણું પ્રસ્તુતમાં સાધ્ય છે. ફકત વૃત્તિમત્ત્વને સાધ્ય કહેવામાં આવે તો સિદ્ધસાધન દોષ લાગુ પડે છે. કારણ કે મોક્ષને ન માનનારા જીવો પણ દુઃખત્વ જાતિને કયાંક (દુ:ખમાં). રહેનારી તો માને જ છે. જો પ્રતિયોગીવૃત્તિત્વને સાધ્ય તરીકે જાહેર કરો તો પણ સિદ્ધસાધન દોષ લાગે જ છે. કેમ કે દુઃખના અત્યંતાભાવના પ્રતિયોગી એવા દુઃખમાં દુઃખત્વજાતિ વૃત્તિ = વિદ્યમાન જ છે. દુઃખāસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વને સાધ્ય બનાવવામાં આવે તો પણ તે જ સિદ્ધસાધન દોષ લાગુ પડે છે. કારણ કે મુક્તિપ્રતિક્ષેપી પ્રતિવાદી દુઃખનો ધ્વંસ માને છે જ. તેથી તેમના મતમાં દુઃખીયધ્વંસપ્રતિયોગિનિરૂપિત વૃત્તિતા દુઃખત્વ જાતિમાં રહે જ છે. પ્રતિવાદીને જે માન્ય હોય, પ્રતિવાદીમતમાં જે બાબત સિદ્ધ-પ્રસિદ્ધ હોય તેને કાંઈ સાધવાનું ન હોય.
શંકા :- દુઃખધ્વંસપ્રતિયોગિનિરૂપિતવૃત્તિત્વને સાધ્ય માનવામાં જો સિદ્ધસાધન દોષ લાગતો હોય તો પ્રાગભાવઅનાધારવૃત્તિ એવા ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં રહેવાપણું સાધ્ય તરીકે માનો. આવું માનવામાં પ્રાગભાવના વિશેષણરૂપે દુઃખનો પ્રવેશ ન કરવાથી સાધ્યતાઅવચ્છેદક ધર્મનાં લાઘવ થશે.
સમાધાન :- ના, તમારી વાત બરાબર નથી. કારણ કે તેવું માનવામાં આવે તો ત્રીજા શ્લોકમાં બતાવેલ “દીપ–' ઉદાહરણ અસિદ્ધ થઈ જશે. આનું કારણ એ છે કે દીપત્વના આધારભૂત એવા દીપનો ધ્વંસ જે પ્રદીપઅવયવોમાં રહે છે તે તો પ્રદીપપ્રાગભાવનો આધાર છે. પ્રાગભાવઅનધિકરણ થવાના બદલે પ્રાગભાવનું અધિકરણ પ્રદીપઅવયવો બની જાય છે. તેથી પ્રાગભાવઅનધિકરણવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વ સ્વરૂપ સાધ્ય દીપત્વમાં નહિ રહે. ઉદારહણમાં સાધ્ય ન હોય તો દષ્ટાંતઅસિદ્ધિ નામનો
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०८०
• साध्यविशेषणसाफल्यमीमांसा • द्वात्रिंशिका-३१/२ दुःखाऽत्यन्ताऽभावप्रतियोगिवृत्तित्वेन, 'तद्ध्वंसे'त्याद्युक्तावपि दुःखध्वंसाऽङ्गीकारात्तदेव ।
प्रागभावाऽनाधारवृत्तित्वस्य ध्वंसविशेषणत्वे दृष्टान्ताऽसिद्धिः, प्रदीपाऽवयवानां प्रदीपप्रागभावाऽऽधारत्वात्तदर्थं 'दुःखे'त्यादि । प्रदीपाऽवयवास्तु दुःखप्रागभावाऽनाधारभूता इति दृष्टान्तसङ्गतिः । प्रतियोगिवृत्तित्वेन तदेव सिद्धसाधनं दूषणं प्रसज्येत ।
ननु दुःखध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वमेवाऽस्तु साध्यमिति चेत् ? न, 'तद्ध्वंसे'त्याधुक्तावपि = 'दुःखध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वस्य साध्यत्वमि'त्युक्तावपि दुःखस्य नाश्यत्वेन दुःखध्वंसाङ्गीकारात् दुःखत्वस्य दुःखध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वस्य सर्वैरेव दुःखध्वंसाभ्युपगन्तृ-मोक्षप्रतिक्षेपिप्रतिवादिभिरङ्गीकारात् तदेव सिद्धसाधनं दूषणमनिवारितप्रसरम् । न च प्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वस्यैवाऽस्तु साध्यतेति न सिद्धसाधनदूषणप्रसङ्गो न वा साध्यताऽवच्छेदकगौरवप्रसङ्ग इति वाच्यम्, इत्थं प्रागभावाऽनाधारवृत्तित्वस्य = प्रागभावाऽधिकरणभिन्ननिष्ठत्वस्य ध्वंसविशेषणत्वे अङ्गीक्रियमाणे तु दृष्टान्ताऽसिद्धिः प्रसज्येत, प्रदीपाऽवयवानां प्रदीपप्रागभावाऽऽधारत्वात् वक्ष्यमाणदीपत्वदृष्टान्ते प्रागभावाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वाऽभावात्, प्रदीपप्रागभावाऽधिकरणीभूतप्रदीपाऽवयववृत्तिप्रदीपध्वंसप्रतियोगिनि दीपे समवायेन दीपत्वस्य वृत्तित्वात् । तदर्थं = दृष्टान्ताऽसिद्धिवारणार्थं 'दुःखे'त्यादि = ‘दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वं साध्यतया निर्दिष्टमत्र ।
दृष्टान्ताश्रयजनकीभूताः प्रदीपाऽवयवास्तु प्रदीपप्रागभावाधारभूताः सन्तोऽपि दुःखप्रागभावाऽनाधारभूताः इति हेतोः दृष्टान्ततयाऽभिप्रेते दीपत्चे दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वस्य सत्त्वेन दृष्टान्तस
ङ्गतिः भवति । न च दुःखाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वस्यैवास्तु साध्यता, महाप्रलयस्य प्रदीपाદોષ લાગુ પડે છે. આ દોષના નિવારણ માટે પ્રાગભાવના વિશેષણરૂપે દુઃખનું ગ્રહણ કરેલ છે. આવું કરવાથી ઉદાહરણ તરીકે દીપ– સંગત થઈ શકશે. કારણ કે દીપાવયવો દુઃખપ્રાગભાવના અનધિકરણ જ છે. તેથી દુ:ખપ્રાગભાવઅનધિકરણ પ્રદીપાવયવમાં રહેનારા દીપäસના પ્રતિયોગી એવા દીપમાં દીપત્ર જાતિ સમવાયસંબંધથી વૃત્તિ હોવાથી દીપતમાં દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણ-વૃત્તિāસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વસ્વરૂપ સાધ્ય રહી જશે. માટે ઉદાહરણઅસિદ્ધિ દોષનું નિવારણ થઈ જશે.
શંકા - જો દીપત્વ જાતિને ઉદાહરણ તરીકે સંગત કરવા માટે જ દુ:ખશબ્દનો પ્રાગભાવના વિશેષણ તરીકે ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી હોય તો દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણ કહેવાના બદલે દુઃખાનધિકરણ આટલું જ કહો તો પણ ચાલી જશે. અર્થાત્ દુઃખાનધિકરણવૃત્તિવૃંસપ્રતિયોગિવૃત્તિતાને જ સાધ્ય બનાવવું જોઈએ. કારણ કે તેમ કરવામાં લાઘવ છે. તથા આવું કરવામાં ઉદાહરણઅસિદ્ધિ દોષની પણ શક્યતા રહેતી નથી. કારણ કે દીપકના અવયવો જેમ દુઃખપ્રાગભાવના અનધિકરણ છે તેમ દુઃખના પણ અનધિકરણ જ છે. આમ દુઃખાનધિકરણવૃત્તિāસપ્રતિયોગી દીપમાં દીપત્ર જાતિ વૃત્તિ = સમવેત હોવાથી ઉદાહરણમાં સાધ્ય રહી જાય છે. આવું કરવામાં “પ્રાગભાવનો પ્રવેશ સાધ્યકોટિમાં ન હોવાથી સાધ્યતાઅવચ્છેદકધર્મમાં લાધવ થાય છે. તો શા માટે દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણવૃત્તિવૃંસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વને સાધ્ય તરીકે માનવું?
જ અર્થાન્તરદોષનિવારક ગૌરવ પણ આવાર્ય છે સમાધાન :- ના, આપની આ વાત વ્યાજબી નથી. આનું કારણ એ છે કે તેવું માનવામાં ખંડપ્રલય
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सिद्धसाधनादिनिवारकविशेषणसाफल्यम् •
२०८१ 'दुःखानधिकरणे'त्यादिकरणे खण्डप्रलयेनाऽर्थान्तरता स्यादिति दुःखप्रागभावनिवेशः ।
सत्कार्यमात्रवृत्तित्वादिति हेतुः । वृत्तित्वमात्मत्वे व्यभिचारि, ऽवयवानाञ्चाऽविशेषरूपेण दुःखप्रागभावस्येव दुःखस्याप्यनधिकरणत्वात्, ततश्च नोदाहरणाऽसिद्धिरिति गौरवेण दुःखप्रागभावपर्यन्तमनुधावनं, व्यर्थमिति वाच्यम्, इत्थं 'दुःखाऽनधिकरणे'त्यादिकरणे = दुःखाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वस्य साध्यत्वोपगमे खण्डप्रलयेन अर्थान्तरता स्यात्, तस्य दुःखाऽनधिकरणत्वाद् इति खण्डप्रलयेनाऽर्थान्तरतानिराकरणाय साध्यकुक्षौ दुःखप्रागभावनिवेशः कृतः। खण्डप्रलयस्य कार्यद्रव्याऽनधिकरणत्वं, भाविसृष्टिसम्पादनकृतेऽदृष्टं तु तदा तथैवाऽवतिष्ठते । एवमेवोत्तरकालीनसृष्टिभाविदुःखप्रतियोगिकः प्रागभावोऽपि तदाऽनाबाध एव। अतः प्रागभावनिवेशे तु न खण्डप्रलयेनाऽर्थान्तरता ।
महाप्रलयस्य तु कार्यमात्राऽनधिकरणत्वं सर्वजीवानां तदा मुक्तत्वेनाऽदृष्टस्याऽपि तदा विनष्टत्वात् । प्रागभावपदाऽनिवेशे च सर्वमुक्त्यसिद्धिः स्यात्, दुःखाऽनाधारखण्डप्रलयस्य सर्वमुक्तिमृतेऽपि सम्भवात् । एतावता साध्यताऽवच्छेदकगौरवकल्पनाऽपि निराकृता, व्यभिचारनिवारकस्येव सिद्धसाधनादिनिवारकस्याऽपि विशेषणस्य पक्षधरमित्रैः सार्थकत्वाऽभ्युपगमेन गौरवप्रामाण्यात् ।
सत्कार्यमात्रवृत्तित्वादिति प्रकृतसाध्यप्रसाधको हेतुः । न च वृत्तित्वादित्येवाऽस्तु हेतुप्रयोगो लाघवादिति वाच्यम्, ध्वंसत्वे व्यभिचारात् । एतेन समवायसम्बन्धाऽवच्छिन्नवृत्तित्वस्यैवास्तु हेतुत्वमिति निरस्तम्, यतः समवायसम्बन्धाऽवच्छिन्नं अपि वृत्तित्वं आत्मत्वे व्यभिचारि । आत्मत्वस्य समवेतत्वेऽपि દ્વારા અર્થાન્તર દોષ લાગુ પડશે. તે આ રીતે- જેમ મહાપ્રલય દુઃખનું અનધિકરણ છે તેમ ખંડપ્રલય પણ દુઃખનું અનધિકરણ જ છે. ખંડ પ્રલય વખતે કોઈ પણ દુઃખ વિદ્યમાન નથી હોતું. તેથી દુઃખાનધિકરણ ખંડપ્રલયમાં રહેનાર દુઃખધ્વંસના પ્રતિયોગી એવા દુઃખમાં દુઃખત્વ રહેશે. આવું સાધ્ય ઉપરોક્ત અનુમાનપ્રયોગથી સિદ્ધ થઈ જશે. આમાં સર્વ જીવોની મુક્તિ થવાની વાતને કોઈ લેવા-દેવા જ નથી. આમ તો વિનાયકને બનાવવા જતાં વાનરની સિદ્ધિ થઈ જવા જેવી ઘટના બનશે. આ અર્થાન્તર દોષના નિવારણ માટે પ્રાગભાવનો સાધ્યકોટિમાં પ્રવેશ કરવો જરૂરી છે. ખંડપ્રલય દુઃખનું અનધિકરણ હોવા છતાં પણ દુઃખના પ્રાગભાવનું તો અધિકરણ જ છે. ખંડપ્રલય પછી સૃષ્ટિનું નિર્માણ થવાનું છે જ. તે વખતે જીવો દુઃખી થવાના છે જ. તેથી ખંડપ્રલયમાં ઉત્તરકાલીન સૃષ્ટિમાં ઉત્પન્ન થનાર દુઃખોનો પ્રાગભાવ માનવો જરૂરી છે. ખંડપ્રલય દુઃખપ્રાગભાવનું અનધિકરણ ન હોવાથી તેની બાદબાકી કરવા દુઃખાનધિકરણ કહેવાના બદલે ‘દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણ' આવું સાધ્યકોટિમાં જણાવેલ છે. આવું કરવાથી અર્થાન્તરદોષ નહિ આવે તથા મહાપ્રલયની તથા સર્વજીવમુક્તિની સિદ્ધિ થઈ જશે. અર્થાન્તરદોષ નિવારક હોવાથી પ્રાગભાવનિવેશપ્રયુક્ત સાધ્યતાઅવચ્છેદક ગૌરવ દોષસ્વરૂપ નહિ બને. ફલમુખગૌરવ પ્રામાણિક હોવાથી આદરણીય છે. કાર્યસાધક હોય તે દોષ નહિ પણ ગુણ કહેવાય. આ રીતે સાધ્યકોટિમાં પ્રવેશ કરેલા પ્રત્યેકપદોની આવશ્યકતા સિદ્ધ કરી.
ફ સર્વજીવમુક્તિસાધક હેતુની વિચારણા હ સ0 | હવે હેતુની વિચારણા કરવામાં આવે છે. સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ છે. જો માત્ર વૃત્તિત્વને હેતુ બતાવવામાં આવે તો તે વ્યભિચારી બની જાય. કારણ કે આત્મત્વ આત્મવૃત્તિ હોવાથી હેતુઅધિકરણ
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
हेतुविशेषणप्रयोजनोपदर्शनम्
द्वात्रिंशिका - ३१/२
कार्यवृत्तित्वमनन्तत्वे, ध्वंसाऽप्रतियोगित्वरूपस्य तस्याकार्ये आत्मादौ कार्ये ध्वंसे च सत्त्वात् । कार्यमात्रवृत्तित्वमपि ध्वंसत्वे'
२०८२
·
दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोग्यसमवेतत्वात्, आत्मनो नित्यतया ध्वंसाऽप्रतियोगित्वात्। न च कार्यवृत्तित्वस्याऽस्तु हेतुता, आत्मत्वं तु न कार्यवृत्तीति न तेन व्यभिचार इति वाच्यम्, यतः कार्यवृत्तित्वं हि हेतुः अनन्तत्वे = ध्वंसानर्हत्वे व्यभिचारि, ध्वंसानर्हस्य ध्वंसाऽप्रतियोगितया ध्वंसाऽप्रतियोगित्वरूपस्य तस्य अनन्तत्वस्य कार्याऽकार्यसाधारणतया अकार्ये आत्मादौ कार्ये ध्वंसे च सत्त्वात् । ध्वंसाऽप्रतियोगिता ध्वंसात्मके कार्ये वर्तते, ध्वंसस्य ध्वंसाऽप्रतियोगित्वात् । ध्वंसाऽप्रतियोगिताया अनन्तत्वाऽपराभिधानायाः कार्यात्मकध्वंसगततया हेत्वधिकरणीभूतत्वेऽपि दुःखप्रागभावाऽनधिकरणमहाप्रलयादिवृत्तिध्वंसप्रतियोगिनि घटादाववृत्तितया साध्यानधिकरणत्वाद् व्यभिचारः स्फुट एव । न च कार्यमात्रवृत्तित्वस्यैवाऽस्तु हेतुत्वमिति न कार्याऽकार्यसाधारण्यप्रयुक्तव्यभिचारदोषसम्भवः, मात्रपदेन तद्व्यवच्छेदादिति वाच्यम्, कार्यमात्रवृत्तित्वमपि ध्वंसत्वे व्यभिचारि, ध्वंसस्य कार्यतया ध्वंसमात्रवृत्तिध्वंसत्वे कार्यमात्रवृत्तित्वબને છે પરંતુ તે સાધ્યાશ્રય નથી. દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણ એવા મહાપ્રલયમાં રહેનારા ઘટાદિધ્વંસના પ્રતિયોગી ઘટાદિમાં રહેતું નથી. આત્મા કયારેય મહાપ્રલયવૃત્તિ ધ્વંસનો પ્રતિયોગી બનતો નથી. કારણ કે આત્મા નિત્ય છે. આમ હેતુ હોવા છતાં આત્મત્વમાં સાધ્ય ન હોવાથી વ્યભિચાર દોષ આવશે. જો વૃત્તિત્વના બદલે કાર્યવૃત્તિત્વ હેતુ તરીકે માનવામાં આવે તો અનન્તત્વમાં તે હેતુ વ્યભિચારી થશે. કારણ કે અનન્તત્વ એટલે ધ્વંસઅપ્રતિયોગિત્વ ધ્વંસનિરૂપિતપ્રતિયોગિતાનો અભાવ તો નિત્ય અકાર્ય એવા આત્મામાં અને કાર્ય એવા ધ્વંસમાં રહે છે. આત્મા કે ધ્વંસ ક્યારેય ધ્વંસપ્રતિયોગી બનતા ન હોવાથી તગત ધ્વંસઅપ્રતિયોગિતામાં કાર્યવૃત્તિત્વ હેતુ રહે છે. કારણ કે તે કાર્યસ્વરૂપ ધ્વંસમાં રહે છે. છતાં તે ધ્વંસાપ્રતિયોગિતા દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગીમાં રહેતી નથી. માટે તેમાં ઉપરોક્ત સાધ્ય નહિ રહે. આમ ધ્વંસાત્મક કાર્યમાં ૨હેવાના કારણે કાર્યવૃત્તિત્વ જેમાં રહે છે તે ધ્વંસપ્રતિયોગિત્વાભાવાત્મક અનન્તત્વ હેતુઅધિકરણ બનવા છતાં દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગીવૃત્તિ ન હોવાથી સાધ્યશૂન્ય બની જવાના કારણે વ્યભિચાર દોષ સ્પષ્ટ જ છે. માટે કાર્યવૃત્તિત્વને હેતુ બનાવી ન શકાય. વ્યભિચાર દોષ લાવે તેવું લાધવ વિદ્વાનોમાં આદરણીય બનતું નથી.
શંકા :- કાર્યવૃત્તિત્વને હેતુ બનાવવામાં વ્યભિચાર દોષ ભલે આવે. પરંતુ કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વને હેતુ બનાવવામાં ઉપરોક્ત વ્યભિચાર દોષ નહિ આવે. કારણ કે કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ ધ્વંસાઽપ્રતિયોગિતાસ્વરૂપ અનંતત્વમાં રહેતું નથી. ધ્વંસ કાર્ય છે પણ આત્મા કાર્ય નથી. છતાં આત્મામાં ધ્વંસનિરૂપિતપ્રતિયોગિતાનો અભાવ રહે છે. માટે ધ્વંસઅપ્રતિયોગિતા કાર્યવૃત્તિ અને અકાર્યવૃત્તિ બની જાય છે. તેથી જ કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ ધ્વંસઅપ્રતિયોગિતામાં નહિ રહે. અનન્તત્વસ્વરૂપ ધ્વંસઅપ્રતિયોગિત્વમાં હેતુ જ નથી રહેતો. તેથી તેમાં સાધ્ય ન રહે તો વ્યભિચાર દોષ લાગુ ન પડી શકે. હેતુ રહેવા છતાં પણ સાધ્ય ન રહે ત્યાં જ વ્યભિચાર દોષને અવકાશ રહે છે.
-
=
સમાધાન :- હાર્યમાત્ર । કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ ધ્વંસપ્રતિયોગિતામાં વ્યભિચારી ન બનવા છતાં પણ ધ્વંસત્વમાં તો તે વ્યભિચારગ્રસ્ત બને જ છે. તમામ ધ્વંસો કાર્યસ્વરૂપ જ છે. કેવલ કાર્યસ્વરૂપ
શું. મુદ્રિતપ્રતો ‘...ધ્વંસત્વે અમિષારવૃત્તિત્વ (મિષારિતવર્ષ ભાવવૃત્ત) તીતિ...' ત્યશુદ્ધ: પાઠ: {
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
વંસત્વચા માવવૃત્તિત્વોતન” •
२०८३ व्यभिचारीति तदर्थं भाववृत्तित्वे सतीति विशेषणे दीयमानेऽपि न तदुद्धारः, प्रागभावध्वंसस्य सत्त्वेऽपि ध्वंसस्य ध्वंसाऽप्रतियोगितया ध्वंसत्वे दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वलक्षणसाध्यविरहात् इति हेतोः ।
ननु भाववृत्तित्वविशिष्टकार्यमात्रवृत्तित्वस्यैवाऽस्तु हेतुत्वम् । ध्वंसत्वे कार्यमात्रवृत्तित्वस्य सत्त्वेऽपि ध्वंसस्याऽभावरूपतया भाववृत्तिं न सम्भवति । ध्वंसत्वे विशेषणाऽभावप्रयुक्तविशिष्टहेत्वभावादेव न व्यभिचाराऽऽपत्तिः । न हि हेतोरसत्त्वे साध्यविरहस्य व्यभिचाराऽऽपादकत्वमभिमतं विदुषामिति चेत? मैवम्, इत्थं तदर्थं = ध्वंसत्वे व्यभिचारवारणाय भाववृत्तित्वे सतीति कार्यमात्रवृत्तित्वलक्षणहेतुकुक्षौ विशेषणे दीयमानेऽपि न तदुद्धारः = व्यभिचारोद्धारः, प्रागभावध्वंसस्य प्रतियोगि-तदध्वंसस्वरूपत्वेन = अन्वयव्यतिरेकाभ्यामवश्यक्लृप्ततया लाघवतर्कसहकारतः प्रागभावप्रतियोगि-प्रागभावप्रतियोगिप्रतियोगिकध्वंसोभધ્વંસમાં ધ્વસત્વ રહે છે. માટે કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ ધ્વંસત્વમાં રહે છે. પણ ધ્વસનો કયારેય પણ ધ્વસ થતો ન હોવાથી ધ્વંસ ક્યારેય પણ કોઈ પણ ધ્વસનો પ્રતિયોગી જ નથી બનતો. તેથી દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણમહાપ્રલયગત ધ્વંસનો તો તે કયાંથી પ્રતિયોગી બને ? જો તેવું બને તો ધ્વંસત્વમાં દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણવૃત્તિäસપ્રતિયોગિવૃત્તિત્વસ્વરૂપ સાધ્ય રહી જાય. પણ તેવું તો છે જ નહિ. માટે ધ્વંસત્વમાં હેતુ રહેવા છતાં ઉપરોક્ત સાધ્ય ન હોવાથી વ્યભિચાર દોષ આવશે જ. તેથી કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વને હેતુ બનાવી ન શકાય.
શંકા - ધ્વંસત્વમાં આવતા વ્યભિચાર દોષના નિવારણ માટે ભાવવૃત્તિત્વ વિશેષણ લગાડી શકાય છે. અર્થાત્ ભાવવૃત્તિ હોય તેવું કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ તરીકે માન્ય કરવામાં આવે તો ધ્વંસત્વમાં વ્યભિચાર નહિ આવે. કેમ કે ધ્વસત્વમાં હેતુ જ રહેતો નથી. ધ્વંસ અભાવરૂપ છે. તેથી ધ્વંસત્વમાં અભાવવૃત્તિત્વ આવે; ભાવવૃત્તિત્વ નહિ. કાર્યમાત્રવૃત્તિ હોવા છતાં ધ્વસત્વ ભાવવૃત્તિ ન હોવાથી ભાવવૃત્તિત્વવિશિષ્ટ કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વસ્વરૂપ હેતુ તેમાં નહિ રહે. વિશેષણ ન હોય તે વિશેષ્યમાં વિશિષ્ટતા જ ન રહે. એકલું વિશેષ્ય રહે તેટલા માત્રથી વિશિષ્ટ હાજર છે તેમ માની ન શકાય. આમ ધ્વંસત્વમાં વિશેષણાભાવપ્રયુક્ત વિશિષ્ટહેતુપ્રતિયોગિક અભાવ રહી જવાથી વ્યભિચાર દોષને અવકાશ નહિ મળે. હેતુ જ ન હોય ત્યાં સાધ્ય ન રહે તે વ્યભિચાર દોષ તરીકે માન્ય નથી.
સમાધાન - ઈ. ધ્વંસત્વમાં વ્યભિચારના નિવારણ માટે હેતુકોટિમાં ભાવવૃત્તિત્વને કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વનું વિશેષણ બનાવવા છતાં પણ તે વ્યભિચાર દોષ રવાના નહિ થાય. આનું કારણ એ છે કે ભાવવૃત્તિત્વવિશિષ્ટકાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ ધ્વસત્વમાં રહે જ છે. તે આ રીતે - નૈયાયિકોની માન્યતા મુજબ જ કહીએ તો એમ કહી શકાય કે પ્રાગભાવનો ધ્વંસ પ્રતિયોગી અને પ્રતિયોગીના ધ્વરૂપ છે. પ્રાગભાવનો નાશ થાય તો કાં પ્રતિયોગી હાજર થાય અથવા પ્રતિયોગીધ્વંસ હાજર થાય. તેથી લાઘવસહકારથી પ્રાગભાવáસને પ્રાગભાવના પ્રતિયોગીસ્વરૂપ કે પ્રાગભાવના પ્રતિયોગીના ધ્વંસરૂપ માનવામાં આવે છે. પ્રતિયોગી તો ભાવાત્મક હોય છે. તેથી પ્રતિયોગીસ્વરૂપ પ્રાગભાવāસમાં રહેલ ધ્વસત્વ ભાવવૃત્તિ બની જશે. તથા કાર્યમાત્રવૃત્તિ તો તે છે જ. કારણ કે પ્રાગભાવપ્રતિયોગી અને પ્રાગભાવપ્રતિયોગીનો ધ્વંસ- આ બન્ને કાર્યસ્વરૂપ જ છે. આથી ધ્વંસત્વમાં પ્રાગભાવપ્રતિયોગીસ્વરૂપ ભાવમાં વૃત્તિત્વ તથા
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०८४
• व्यभिचारतादवस्थ्यनिराकरणम् • द्वात्रिंशिका-३१/३ प्रतियोगि-तध्वंसस्वरूपत्वेन ध्वंसत्वस्याऽपि भाववृत्तित्वात् । ततः सदिति कार्यविशेषणम् ।।२।। दीपत्ववदिति प्रास्तार्किकास्तदसङ्गतम्। बाधाद् वृत्तिविशेषेष्टावन्यथाऽर्थान्तराऽव्ययात् ।।३।। यस्वरूपत्वेन ध्वंसत्वस्यापि भाववृत्तित्वात् । प्रागभावध्वंसे सति प्रागभावप्रतियोगिजन्म, तदसति च तदनुदय इति अन्वय-व्यतिरेकाभ्यां प्रागभावध्वंसस्य प्रागभावप्रतियोगिरूपता सिध्यति । न चैवं प्रागभावप्रतियोगिनाशे प्रागभावध्वंसनाशाऽऽपत्तिरिति शङ्कनीयम्, प्रागभावध्वंसस्य प्रागभावप्रतियोग्यन्वय-व्यतिरेकोभयसहकारेण प्रागभावप्रतियोगिस्वरूपत्वसिद्ध्युत्तरकालं बाधकोपस्थितौ प्रागभावप्रतियोगिप्रतियोगिकध्वंसरूपताऽप्यङ्गीक्रियते नव्यनैयायिकैः । ततश्च भाववृत्तित्वे सति कार्यमात्रवृत्तित्वं ध्वंसत्वे विद्यते, प्रागभावप्रतियोगिकध्वंसस्य प्रागभावप्रतियोगिरूपताऽपेक्षया भावरूपत्वात्, प्रागभावप्रतियोगि-तद्ध्वंसोभयाऽपेक्षया कार्यमात्रत्वाच्च । ध्वंसत्वे हेतुसत्त्वेऽपि दुःखप्रागभावाऽनाधारमहाप्रलयवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वलक्षणसाध्यस्याऽभावेन व्यभिचारात् ‘भाववृत्तित्वे सति कार्यमात्रवृत्तित्वलक्षणो' हेतुरपि न स्वसाध्यसाधने समर्थः । ततः ध्वंसत्वे व्यभिचारनिराकरणाय सदिति कार्यविशेषणम् । प्रागभावध्वंसत्वस्य भावाऽभावोभयात्मककार्यवृत्तित्वेन सत्कार्यमात्रवृत्तित्वाऽयोगेन व्यभिचाराऽसम्भवात् । ध्वंसस्य कार्यत्वेऽपि समवायेन सत्ताया विरहात् सत्कार्यत्वं नास्तीति ध्वंसत्वे सत्कार्यमात्रवृत्तित्वं नास्ति। एतेन प्रागभावध्वंसस्य प्रागभावप्रतियोगि-तद्ध्वंसोभयस्वरूपतया प्रागभावप्रतियोगिनि कार्यात्मके सत्तायोगिनि घटादौ घटादिप्रागभावप्रध्वंसत्वस्य सत्त्वेन ध्वंसत्वे व्यभिचारतादवस्थ्यं दुर्वारमेवेति निरस्तम, मात्रपदनिवेशात् । घटादिप्रागभावध्वंसत्वस्य घटादाविव घटादिध्वंसेऽपि सत्ताशून्ये सत्त्वात् केवलसत्कार्यवृत्तित्वं नास्तीति न व्यभिचाराऽवकाश इति भावः । न हि हेतोरसत्त्वे साध्यविरहं व्यभिचारतया पक्षे परामृशन्ति प्राज्ञाः । सदेकस्वरूपकार्यसमवेतत्वं हेतुरित्यर्थः । समवायेन सत्ताविशिष्टकार्यमात्रवृत्तित्वं हेतुरिति यावत् ।।३१/२ ।। પ્રતિયોગીતāસરૂપ કાર્યમાત્રમાં વૃત્તિત્વ રહી જવાથી હેતુ રહે છે. પણ દુઃખપ્રાગભાવઅનધિકરણવૃત્તિધ્વંસપ્રતિયોગીવૃત્તિતાસ્વરૂપ સાધ્ય રહેતું નથી. આથી વ્યભિચાર દોષ તો ઊભો જ રહે છે.
આવું ન બને તે માટે “સત’ આ પ્રમાણે કાર્યનું વિશેષણ નૈયાયિકોએ લગાડેલ છે. સત્ એટલે કે સમવાયસંબંધથી સત્તાવિશિષ્ટ એવા કેવલ કાર્યમાં જ વૃત્તિત્વ અહીં હેતુ તરીકે માન્ય છે. ધ્વંસત્વ ધ્વંસમાં રહે છે. ધ્વંસ કાર્યસ્વરૂપ છે. પરંતુ સત્તાવિશિષ્ટ નથી. માટે કેવલ સત્તાવિશિષ્ટકાર્યમાં ધ્વસત્વ નહિ રહે. આથી સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ હેતુ ધ્વસત્વમાં નહિ રહે. માટે ધ્વસત્વમાં સાધ્ય ન રહે તો પણ व्यत्मियार होषने अवश २डेतो नथी. मा प्रभारी नव्यनैयायिोन भंतव्य छ. (3१/२)
વિશેષાર્થ :- સિદ્ધ સાધનાદિ દોષોના નિવારણ માટે સાધ્યના ઉપરોક્ત વિશેષણો જરૂરી છે. તેમ જ વ્યભિચારાદિના નિવારણ માટે હેતુના ઉપરોક્ત વિશેષણો આવશ્યક છે. આ વાત બીજા શ્લોકમાં દર્શાવેલ છે. આમ હેતુ- પક્ષ-સાધ્ય વગેરેમાં એક પણ દોષ ન હોવાથી મહાપ્રલયની ઉપરોક્ત અનુમાનપ્રયોગથી સિદ્ધિ થશે. આમ થવાથી સર્વ જીવોની મુક્તિ સિદ્ધ થઈ જશે. તેથી ઉપરોક્ત અનુમાન પ્રમાણ મોક્ષસાધક બનશે. એવું નવ્ય તૈયાયિકોનું પ્રસ્તુતમાં તાત્પર્ય છે. (૩૧/૨)
છે સર્વમોક્ષસિદ્ધિ પછી વ્યક્તિગત મોક્ષસિદ્ધિ - નૈયાયિક જ ગાથાર્થ :- ઉપરોક્ત અનુમાન પ્રયોગમાં દીપત્ર જાતિ ઉદાહરણ તરીકે લેવી – આમ તાર્કિકો
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०८५
• सर्वमुक्तिसिद्धेः पश्चात् तत्तन्मुक्तिसाधनम् • दीपत्ववदिति । दीपत्ववदिति दृष्टान्त इति प्राहुः तार्किका = नैयायिकाः । इत्थं सर्वमुक्तिसिद्धौ चैत्रदुःखत्वादिकं पक्षीकृत्य तत्तन्मुक्तिसाधनोपपत्तेः ।
ननु → प्रतिज्ञा-हेतूदाहरणोपनय-निगमनान्यवयवाः - (न्या.सू. १।१।३२) इति न्यायसूत्रदर्शिततृतीयावयवानुपदर्शनान्यूनता स्यादित्यतः अवशिष्टमाह- 'दीपत्ववदिति । दुःखप्रागभावाऽनधिकरणीभूतदीपकाऽवयववृत्तिदीपकध्वंसप्रतियोगिसमवेते दीपत्वे सत्कार्यस्वरूपदीपकमात्रसमवेतत्वं दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वञ्च वर्तत इति साध्य-साधनसामानाधिकरण्योपलम्भाद् दृष्टान्तत्वोपपत्तिः । ततश्च दीपत्वसाधर्म्यात् पक्षे दुःखप्रागभावाऽनाश्रयवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वसाधनात् सत्कार्यमात्रवृत्तित्वस्य हेतुता → उदाहरणसाधात् साध्यसाधनं हेतुः (न्या.सू. १।१।३४) इति न्यायसूत्रवचनादनाविलैव इति वर्धमानप्रभृतयो नव्या नैयायिकाः प्राहुः । इत्थं = निरुक्तरीत्या सर्वमुक्तिसिद्धौ सत्यां चैत्रदुःखत्वादिकं पक्षीकृत्य = पक्षतयाऽङ्गीकृत्य तत्तन्मुक्तिसाधनोपपत्तेः । तदुक्तं किरणावलीप्रकाशे वर्धमानेन → प्रदीपत्वं हि दुःखप्रागभावाऽनधिकरणेषु प्रदीपावयवेषु वर्तते, यो ध्वंसः तत्प्रतियोगिनि प्रदीपे वर्तते । एवं सर्वमुक्तिसिद्धौ चैत्रादिदुःखत्वादिकं पक्षीकृत्य तत्तन्मुक्तिसाधनम् + (कि.प्र.मुक्तिवाद पृ.६०) इति । तथाहि- चैत्रदुःखत्वं दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्ति सत्कार्यमात्रवृत्तिधर्मत्वात्, प्रदीपत्ववदिति प्रयोगः इति । न च सर्वमुक्तिपदार्थस्वरूपं नाऽतः प्रसिध्यतीति वाच्यम्, दुःखप्रागभावाऽसमानकालीनदुःखध्वंसस्य सर्वमुक्तित्वे बाधकाऽभावादिति किरणावलीप्रकाशटिप्पणकृत् । 'दुःखप्रागभावाऽधिकरणक्षणाऽवृत्तिप्रतियोगिकध्वंसस्य दुःखाधिकरणक्षणाऽवृत्तेः दुःखध्वंसस्य वा सर्वमुक्तित्वात्' (कि.रह.पृ.३१) इति किरणावलीरहस्ये मथुरानाथः । ___अहो ! श्लोकत्रयानुग-प्रयोगकृतिचातुर्यम् । 'भाविविवेचकश्रद्धा चात्र ग्रन्थकृतोऽद्भुता ।।१।। કહે છે. પણ તે વાત અસંગત છે. કારણ કે વૃત્તિવિશેષ માન્ય હોય તો બાધ આવે છે. બાકી તો अर्थान्तर होष २वान। नहि थाय. (3१/3)
ટીકાર્થ:- પ્રસ્તુત અનુમાન પ્રયોગમાં દીપ– જાતિ ઉદાહરણ તરીકે સમજવી. આમ નવ્ય તૈયાયિકો કહે છે. આ રીતે ઉપરોક્ત અનુમાનપ્રયોગથી સાધ્યના ઘટક દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણ તરીકે મહાપ્રલયની સિદ્ધિ થવાથી સર્વ જીવોની મુક્તિ આપોઆપ સિદ્ધ થાય છે. એકવાર સર્વ જીવોનો મોક્ષ સિદ્ધ થઈ જાય પછી તો ચૈત્રદુઃખત્વ વગેરેને પક્ષ બનાવીને ચૈત્ર વગેરે તે તે વ્યક્તિઓનો મોક્ષ પણ સિદ્ધ થઈ જશે. તે આ રીતે ચૈત્રદુ:ખત્વ દુઃખપ્રાગભાવાનાધારવૃત્તિāસપ્રતિયોગીમાં વૃત્તિ છે. કારણ કે તે કેવલ સત્કાર્યમાં વૃત્તિ છે. જેમ કે દીપ–. આ અનુમાન પ્રયોગથી ચૈત્રનો મોક્ષ સિદ્ધ થઈ જશે. આ રીતે યજ્ઞદત્ત, દેવદત્ત વગેરેના મોક્ષની પણ સિદ્ધિ થશે. આમ વર્ધમાન ઉપાધ્યાય આદિ નવ્ય તૈયાયિકો 53 छ.
જ નૈયાયિમાન્ય અનુમાન બાધિત છે - સ્યાદ્વાદી # ઉપરોક્ત અઢી શ્લોકમાં જે નૈયાયિકમત બતાવેલ છે તેના પ્રતિવાદમાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે ઉપરોક્ત १. 'प्रकृतकठिनग्रन्थविवेचकः कश्चिज्जिनशासने भावी य एनं विशदतया विवरिष्यतीति ग्रन्थकृतो महोपाध्यायस्य श्रद्धाऽद्भुता वर्तते प्रकृते यदबलादेतादृशकारिकात्रितयव्याप्यनुमानप्रयोगकरणेऽस्खलद्वत्त्या प्रागल्भ्यं प्रवर्धते स्म तदीयमिति तात्पर्यमत्रोन्नेयम् ।
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०८६ • वर्धमानमतनिरासः .
द्वात्रिंशिका-३१/३ तत् = तार्किकमतं असङ्गतं = न्यायाऽपेतम् । (वृत्तिविशेषेष्टौ=) वृत्तिविशेषस्य = 'अभावीयविशेषणतया दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तित्वस्य इष्टौ = साध्यकोटिनिवेशोपगमे बाधात्, दुःखध्वंसस्य दुःखसमवायिन्येव तया वृत्तित्वस्य त्वयोपगमात् ।।
अन्यथा = सम्बन्धमात्रेण तदिष्टौ अर्थान्तराऽव्ययात् = अर्थान्तराऽनुद्धारात्,
तत् तार्किकमतं = वर्धमानोपाध्यायादिनव्यनैयायिकमतं न्यायाऽपेतं = युक्तिबाह्यम् । तथाहि साध्यकोटौ ध्वंसनिष्ठा दुःखप्रागभावाऽनाधारनिरूपितवृत्तिता किमभावनिरूपितविशेषणतासम्बन्धेनेष्यते यदुत येन केनचित्सम्बन्धेन ? इति विकल्पयामलमत्रोपतिष्ठते । तत्राऽऽद्यो नानवद्यः, अभावीयविशेषणतया= अभावनिरूपितविशेषणताप्रत्यासत्त्या दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तित्वस्य ध्वंसविशेषणविधया साध्यकोटिनिवेशोपगमे बाधात् = बाधाऽऽपातात्, दुःखध्वंसस्य दुःखसमवायिन्येव = दुःखसमवायिकारणे आत्मनि एव तया = अभावीयविशेषणताप्रत्यासत्त्या वृत्तित्वस्य त्वया नैयायिकेन उपगमात् = स्वीकारात् । ततश्च दुःखत्वनिष्ठवृत्तितानिरूपकीभूत-दुःखप्रतियोगिकध्वंसे आत्मनिरूपिताभावीयविशेषणतासम्बन्धावच्छिन्नवृत्तितासम्भवेन दुःखप्रागभावाऽनधिकरणमहाप्रलयनिरूपिताभावीयविशेषणताप्रत्यासत्त्यवच्छिन्नवृत्तित्वाभावात् पक्षे बाधोऽनाविल एव । न च मास्तु दुःखध्वंसे महाप्रलयवृत्तित्वं, आत्मवृत्तित्वं तु अभावीयविशेषणतासम्बन्धेन वर्तत एवेति दुःखत्वे दुःखप्रागभावाऽनाधाराऽऽत्मवृत्तिध्वंसप्रतियोगिदुःखनिरूपितवृत्तित्वस्य सत्त्वेन बाधस्तु निवर्तत एवेति शङ्कनीयम्, आत्मनः दुःखप्रागभावाऽनधिकरणत्वं तु महाप्रलयसिद्धौ सत्यामेव प्रतिवादिसम्मतं स्यादिति महाप्रलयसाधनार्थमेव प्रकृताऽनुमानप्रयोगकरणात् । महाप्रलयस्य दुःखसमवायिकारणत्वाऽयोगेन साध्यघटकविधया तत्सिद्ध्यसम्भवात् आत्मनस्तु दुःखप्रागभावाऽनधिकरणत्वस्याऽद्यावधि विप्रतिपन्नत्वाद् बाधः स्फुट एवेति तात्पर्यम् । द्वितीयविकल्पे आह- सम्बन्धमात्रेण = येन केनचित् संसर्गेण तदिष्टौ = दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तित्वस्य ध्वंसविशेषणविधया साध्यकोटावभ्युपगमे अर्थान्तराऽनुद्धारात् = → प्रकृतादादप्रतिसम्बद्धं = अर्थान्तरम् + (न्या.सू. ५/७) इति न्यायसूत्रोक्ततल्लનવ્યર્નયાયિકકથિત અનુમાન પ્રમાણ વ્યાજબી નથી; ન્યાયસંગત નથી. આનું કારણ એ છે કે સાધ્યકોટિમાં (અર્થાત્ દુઃખપ્રાગભાવાનાધારવૃત્તિવૃંસપ્રતિયોગિનિરૂપિતવૃત્તિતા સ્વરૂપ સાધ્યના શરીરમાં) ધ્વંસના વિશેષણ તરીકે જે દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણનિરૂપિત વૃત્તિતા લીધેલ છે તે જો અભાવીયવિશેષણતાસંબંધથી માન્ય કરો તો બાધ દોષ આવે છે. કેમ કે દુઃખનો ધ્વંસ તો દુઃખના સમવાયિકારણમાં જ અભાવયવિશેષણતા સંબંધથી રહે- આવું તમે નૈયાયિકો માનો છો. જેમ ઘટધ્વંસ અભાવી વિશેષણતાસંબંધથી છૂટકારણીભૂત કપાલમાં જ રહે તેમ દુઃખધ્વંસ પણ દુઃખકારણીભૂત આત્મામાં જ અભાવીયવિશેષણતાસંબંધથી રહે, નહિ કે મહાપ્રલયમાં. તેથી દુઃખપ્રાગભાવાનાધાર મહાપ્રલયમાં અભાવીય-વિશેષણતાસંબંધથી દુઃખધ્વસ રહી જ નહિ શકે તો પછી તથાવિધ મહાપ્રલયવૃત્તિ ધ્વસના પ્રતિયોગીથી નિરૂપિત વૃત્તિતા પણ દુઃખત્વ જાતિમાં કઈ રીતે સંભવી શકે? આમ મહાપ્રલયની ઉપરોક્ત અનુમાનથી સિદ્ધિ ન થવાથી બાધ દોષ સ્પષ્ટ જ છે.
તથા સાધ્યકોટિમાં જે ધ્વસ છે તેમાં દુઃખપ્રાગભાવાનાધારનિરૂપિત વૃત્તિતાને અભાવીયવિશેષણતાસંબંધથી લેવાના બદલે ગમે તે સંબંધથી જો માન્ય કરવામાં આવે તો અર્થાન્તર દોષ લાગુ પડશે. १. हस्तादर्श ‘अभावनीय' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
• प्रकाशकृन्मतेऽर्थान्तरस्याऽपरिहार्यता •
२०८७ आकाशादावपि दुःखध्वंसस्य व्यभिचारितादिसम्बन्धेन वृत्तित्वात्प्रकृताऽन्यसिद्धेः ।। ___ कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन वृत्तित्वोक्तावपि कालोपाधिवृत्तित्वेन तदनपायात् । क्षणसत्त्वेन अनभिप्रेतसिद्धिप्रसङ्गात् । तथाहि- आकाशादावपि = दुःखप्रागभावाऽनधिकरणीभूतगगनादावपि दुःखध्वंसस्य व्यभिचारितादिसम्बन्धन = स्वाऽभाववत्त्वादिसंसर्गेण वृत्तित्वात् = सत्त्वात् प्रकृतान्यसिद्धेः = अर्थान्तरसिद्धेः, पक्षविधयाऽभिमतस्याऽऽत्म-कालाऽन्यगगनवृत्तिशब्दादिध्वंसप्रतियोग्यवृत्तिदुःखत्वस्य दुःखप्रागभावाऽनधिकरणगगननिरूपितव्यभिचारितासम्बन्धावच्छिन्नवृत्तित्वविशिष्टदुःखध्वंसप्रतियोगिदुःखवृत्तित्वेनाऽर्थान्तराऽऽपत्त्याऽभिप्रेतमुक्त्यसिद्धिरित्यत्राऽऽकूतम् ।
ननु कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धावच्छिन्ना दुःखप्रागभावाऽनधिकरणनिरूपिता ध्वंसनिष्ठवृत्तिता विवक्षितेति नाऽर्थान्तराऽऽपत्तिः, गगनस्य नित्यत्वेन कालोपाधित्वस्य निरवयवत्वेन च दिगुपाधित्वस्य विरहतः कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन अधिकरणतासामान्यशून्यत्वात् तादृशसम्बन्धावच्छिन्नाया ध्वंसीयवृत्तिताया गगननिरूपितत्वाऽभावाद; न वा बाधप्रसङगः, महाप्रलयस्य कालिकविशेषणतासम्बन्धेन दुःखध्वंसाऽऽधारत्वाद् न वा दृष्टान्ताऽसङ्गतिः, प्रदीपावयवानां दैशिक-कालिकोभयविशेषणतासम्बन्धेन दीपध्वंसाश्रयत्वादिति चेत् ? मैवम्, इत्थं कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन वृत्तित्वोक्तावपि = साध्यकोटिगतध्वंसीयवृत्तित्वविवक्षणेऽपि कालोपाधिवृत्तित्वेन तदनपायात् = अर्थान्तरसिद्धेકારણ કે ગમે તે સંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણમાં દુઃખધ્વંસ રાખવાનો હોય તો વ્યભિચારિતાદિસંબંધથી = સ્વાભાવવત્ત્વસંબંધથી દુઃખધ્વસ આકાશાદિમાં પણ રહેલો હોવાથી પ્રસ્તુત મહાપ્રલય કે સર્વજીવમુક્તિની સિદ્ધિ થવાના બદલે બીજું જ સિદ્ધ થઈ જાય છે. કારણ કે આકાશમાં દુઃખધ્વંસનો અભાવ હોવાથી દુઃખધ્વંસ સ્વાભાવવત્ત્વસંબંધથી આકાશમાં રહી જશે. સ્વ = દુઃખધ્વંસ, સ્વાભાવ = દુઃખäસાભાવ, સ્વાભાવવાન્ = દુઃખધ્વસાભાવવાન્ = આકાશ. આમ આકાશમાં દુઃખધ્વસાભાવવત્ત્વ રહેવાથી દુઃખધ્વસને આકાશમાં રહેવા માટે સ્વાભાવવત્ત ગુણધર્મ સંબંધનું કામ કરી શકશે.
નૈયાયિક - અભાવયવિશેષણતા સંબંધ કે ગમે તે સંબંધના બદલે કાલિક-દૈશિકવિશેષણતાઅન્યતરસંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવના અનધિકરણમાં દુઃખધ્વંસ રાખવાનું અને માન્ય કરશું. આવું માનવાથી બાધ કે અર્થાન્તરદોષ નહિ આવે. કારણ કે મહાપ્રલયમાં કાલિકવિશેષણતાસંબંધથી દુઃખધ્વસ રહી જશે. તથા દિપકાવયવોમાં દીપધ્વંસ દૈશિકવિશેષણતાસંબંધથી રહે છે. તેથી કાલિક વિશેષણતા અથવા દૈશિક વિશેષણતા- આ બેમાંથી કોઈ પણ એક સંબંધથી ધ્વંસ દુ:ખપ્રાગભાવાનધિકરણમાં રહેવો જોઈએ- આવું સાધ્યકોટિમાં માનીએ તો કોઈ દોષ નહિ આવે. આ અનુમાનપ્રયોગમાં વિશિષ્ટ દુ:ખત્વ પક્ષ હોય તો મહાપ્રલયની દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણવિધયા સિદ્ધિ થવાથી બાધ દોષ નહિ આવે.
હ નૈયાયિક મતમાં અર્થાન્તરદોષ સ્યાદ્વાદી - ઝાનિકા આ રીતે સાધ્યકોટિમાં કાલિક-દૈશિકવિશેષણતાઅન્યતરસંબંધાવચ્છિન્ન દુઃખપ્રાગ-ભાવાનધિકરણનિરૂપિત ધ્વંસવૃત્તિતાની વિવક્ષા કરવામાં આવે તો પણ અર્થાન્તરદોષ તો આવશે જ. કારણ કે ઉપરોક્ત સંબંધથી દુઃખધ્વસ મહાપ્રલયની જેમ ઘટાદિમાં પણ રહે જ છે. કારણ કે ઘટાદિ અનિત્ય હોવાના કારણે કાલની ઉપાધિ છે. કાલોપાધિમાં કાલિકસંબંધથી તમામ ચીજ રહી શકે
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०८८ • વાદળTSસતિવિમ: •
द्वात्रिंशिका-३१/३ कालिकेन दुःखप्रागभावाऽनाधारत्वनिवेशे च दृष्टान्ताऽसङ्गतेः । रपरिहारात्, जन्यतया कालोपाधिस्वरूपे दुःखप्रागभावाऽनधिकरणे घटादौ कालिकसम्बन्धेन दुःखध्वंसस्य वृत्तित्वात् । तथा च महाप्रलयाऽसिद्ध्या सर्वजीवमुक्त्यसिद्धिरेव । इत्थञ्च → प्रकृतादर्थान्तरं તદ્રનૌપચિવમઘતોડર્ધાન્તરે નામ નિગ્રહસ્થાન મવતિ ૯ (.પી.ર રૂ૪ ૮-પૃ.9૫૨) રૂતિ પ્રમાमीमांसावृत्तिसदुक्तिबलेन नव्यनैयायिकस्य निगृहीतत्वमशक्यमेव सुरगुरुणाऽपि पराकर्तुम् ।
ननु कालिकसम्बन्धाऽवच्छिन्न-दुःखप्रागभावाऽधिकरणताऽऽश्रयाऽन्यनिरूपितया कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धाऽवच्छिन्नया वृत्तितया विशिष्टो यो ध्वंसः तत्प्रतियोगिसमवेतत्वस्यैव साध्यतया नाऽभिप्रेतदुःखध्वंसस्य कालोपाधिवृत्तित्वेनाऽर्थान्तरसिद्धिप्रसङ्गसम्भवः, कालोपाधिभूतघटादे: कालिकसम्बन्धेन दुःखप्रागभावाधिकरणतया कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन दुःखध्वंसस्य घटादौ वृत्तित्वेऽपि कालिकसम्बन्धाऽवच्छिन्नदुःखप्रागभावाऽधिकरणताशून्यनिरूपितकालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धाऽवच्छिन्नवृत्तित्वविशिष्टध्वंसप्रतियोगिनिरूपितवृत्तित्वाऽसम्भवाद् दुःखप्रागभावाऽनाधारविधया महाप्रलयसिद्धेरिति चेत् ? न, एवं अर्थान्तरनिराकरणाय कालिकेन = कालिकविशेषणतासम्बन्धेन दुःखप्रागभावाऽनाधारत्वनिवेशे विवक्षिते सति कालोपाधिनाऽर्थान्तरताया निराकरणे कालिकसम्बन्धावच्छिन्नदुःखप्रागभावाऽधिकरणताऽऽश्रयप्रतियोगिकभेदाऽऽधारविधया महाप्रलयसिद्धावपि च दृष्टान्ताऽसङ्गतेः = दीपत्वस्योदाहरणत्वाછે. માટે દુઃખપ્રાગભાવાનાધાર એવા ઘટાદિમાં કાલિકવિશેષણતા સંબંધથી દુઃખધ્વસ રહી જવાથી મહાપ્રલયની દુ:ખપ્રાગભાવાનાધાર તરીકે સિદ્ધિ જ થઈ નહિ શકે કે જેમાં દુ:ખધ્વંસ કાલિકદૈશિકવિશેષણતાઅન્યતરસંબંધથી રહી શકે. આમ અભિપ્રેતની સિદ્ધિ ન થવાથી અથવા અનભિપ્રેતસિદ્ધિ થવાથી અર્થાન્તરદોષ અપરિહાર્ય જ છે.
નૈયાયિક :- અમે એમ કહીએ છીએ કે કાલિકસંબંધથી જે દુઃખપ્રાગભાવનું અધિકરણ ન બને તેમાં કાલિક-દૈશિકવિશેષણતા અન્યતરસંબંધથી રહેનારા એવા ધ્વંસના પ્રતિયોગીની વૃત્તિતા દુઃખત્વમાં સાધવા માગીએ છીએ. મતલબ કે ધ્વસની વૃત્તિતા જેમ કાલિક-દૈશિકવિશેષણતાઅન્યતરસંબંધથી અવચ્છિન્ન હોવી જોઈએ તેમ દુઃખપ્રાગભાવની અનાધારતા કાલિકસંબંધથી હોવી જોઈએ. આવી બે શરત સાધ્યકોટિમાં વિવક્ષિત છે. આથી ઘટાદિસ્વરૂપ કાલોપાધિને લઈને અર્થાન્તરદોષ નહિ આવી શકે આનું કારણ એ છે કે ઘટાદિ કાલિકસંબંધથી દુખપ્રાગભાવના આધાર જ છે. કાલિક સંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવનું જે અધિકરણ છે તેનો ભેદ ઘટાદિમાં રહેતો ન હોવાથી દુઃખધ્વસ તેમાં ઉપરોક્ત અન્યતરસંબંધથી વૃત્તિ બને તો પણ અર્થાન્તર દોષ નહિ આવે. આમ દુઃખપ્રાગભાવાનાધાર રૂપે મહાપ્રલયનું ગ્રહણ કરવું જરૂરી જ છે. તેથી સર્વ જીવોની સિદ્ધિ થઈ જશે.
જ નૈયાયિષ્મતમાં દાંત અસંગત છે સ્યાદ્વાદીઃ- વનિન, આ રીતે અર્થાન્તર દોષનું વારણ કરવા માટે કાલિક સંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવના અનાધારની વિવક્ષા કરવામાં આવે તો અર્થાન્તર દોષ તમે જણાવ્યા મુજબ રવાના થઈ જશે. પણ દૃષ્ટાંત તરીકે દીપત્વ અસંગત થઈ જશે. કારણ કે દીપકના અવયવો તો કાલિકસંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણ જ બની જાય છે. તેથી દીપત્વમાં રહેલી વૃત્તિતાના નિરૂપક એવા દીપકને પ્રતિયોગી બનાવનારા
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ન્યાયસૂત્રસમીક્ષા •
२०८९ ऽनापत्तेः, प्रदीपध्वंसवतां प्रदीपावयवानां कालिकविशेषणतासंसर्गेण दुःखप्रागभावाऽधिकरणतया दीपत्वेऽभिप्रेतदुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिनिरूपितवृत्तित्वबाधात्। → साध्यसाधर्म्यात् तद्धर्मभावी दृष्टान्तः = उदाहरणम् + (न्या.सू.१/१/३६) इति न्यायसूत्रोक्तोदाहरणलक्षणप्रच्यवेन प्रकृते न दीपत्वस्योदाहरणत्वसम्भव इति भावः । इत्थञ्चैकं सीव्यतोऽपरप्रच्युतिन्यायापातः ।
एतेन → तदत्यन्तविमोक्षोऽपवर्गः ६ (न्या.सू.१/१/२२) इति पूर्वोक्तं(पृ.२०६९) न्यायसूत्रमपि प्रत्याख्यातम्, अत्यन्तत्वाऽनिरुक्तेः ।
ननु साध्यकोटौ दुःखप्रागभावाऽनधिकरणत्वं न केवलं कालिकसम्बन्धेन विवक्षितं किन्तु मुख्यकालवृत्तित्वविशिष्टकालिकविशेषणतासम्बन्धेन । तथा च न दीपत्वदृष्टान्ताऽसङ्गतिः, जन्यतया दीपावयवानां कालिकविशेषणतासम्बन्धेन दुःखप्रागभावाऽधिकरणत्वेऽपि कालोपाधित्वमेव सम्मतं, न तु मुख्यकालरूपता । ततः कालोपाधिवृत्तिताविशिष्टा कालिकविशेषणता दीपावयवेषु वर्तते परं मुख्यकालवृत्तितासमानाधिकरणा कालिकविशेषणता न वर्तते । इत्थं सामानाधिकरण्यसम्बन्धेन मुख्यकालवृत्तिताविशिष्टकालिकविशेषणता दीपावयवेषु न सम्भवति । ततश्च कथं तथासम्बन्धेन तत्र दुःखप्रागभावो वर्तेत ? न हि स्वस्मिन् अवृत्तिः धर्मः स्वस्मिन् कस्याऽपि वर्तने सम्बन्धविधया सहायतामाबिभर्ति । ततः प्रदीपाऽवयवानां मुख्यकालवृत्तिताविशिष्टकालिकविशेषणतास्वरूपसम्बन्धेन दुःखप्रागभावाऽधिकरणता न सम्भवति । तथा च प्रदीपाऽवयवानां मुख्यकालवृत्तित्वविशिष्टकालिकविशेषणतासम्बन्धावच्छिन्न-दुःखप्रागધ્વસના આધાર તરીકે દીપકઅવયવો હવે ગ્રહણ કરી નહિ શકાય. કારણ કે કાલિક સંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવના અધિકરણથી તે ભિન્ન નથી. તેથી વ્યાપ્તિસાધક દષ્ટાંત જ ભાંગી પડશે. માટે “દુખપ્રાગભાવની અધિકરણતા કાલિકસંબંધાવચ્છિન્ન હોવી જોઈએ તેવી વિવક્ષા કરવામાં દૃષ્ટાંતઅસિદ્ધિ દોષ નૈયાયિકને વળગી પડશે. આમાં તો બાર સાંધો તો તેર તૂટે તેવી હાલત થાય છે.
નૈયાયિક :- દુઃખપ્રાગભાવની અધિકરણતા કાલિકસંબંધથી નહિ પણ મુખ્યકાલવૃત્તિત્વવિશિષ્ટકાલિક સંબંધથી વિવક્ષિત કરવામાં આવે તો ઉદાહરણઅસિદ્ધિ નામનો દોષ રવાના થશે. તે આ રીતેઅનુમાનપ્રયોગમાં મુખ્યકાલવૃત્તિત્વવિશિષ્ટકાલિકસંબંધાવચ્છિન્ન દુઃખપ્રાગભાવાધિકરણતાના અનાશ્રયમાં રહેનારા એવા ધ્વંસના પ્રતિયોગીની દૈશિક-કાલિકવિશેષણતાઅન્યતરસંબંધાવચ્છિન્નવૃત્તિતા સાધ્ય તરીકે વિવક્ષિત કરવાથી દીવાના અવયવો દુઃખપ્રાગભાવના અનધિકરણરૂપ બની શકશે. કારણ કે દીવાના અવયવો કાલોપાધિસ્વરૂપ છે. પણ મુખ્યકાલસ્વરૂપ નથી. માટે દીવાના અવયવોમાં રહેનારી કાલિકવિશેષણતા મુખ્યકાલવૃત્તિ ન બની શકે. અર્થાત્ મુખ્યકાલવૃત્તિતાવિશિષ્ટ કાલિકવિશેષણતા જ દીવાના અવયવોમાં રહેતી નથી. તો પછી મુખ્યકાલવૃત્તિતાવિશિષ્ટકાલિકવિશેષણતાસંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવનો આધાર દીપકના અવયવો કઈ રીતે બની શકે ? જે ગુણધર્મ પોતાનામાં રહેલો હોય તે બીજાને પોતામાં રહેવામાં સંબંધ તરીકેનું કામ કરી શકે તથા તે ગુણધર્મસ્વરૂપ સંબંધથી તે બીજાનો આધાર બની શકે. પણ જે ગુણધર્મ પોતાનામાં રહેતો જ ન હોય તે ગુણધર્મ બીજાને પોતાનામાં રાખવામાં કેવી રીતે સહાય કરી શકે? ન જ કરી શકે. આમ કાલોપાધિવૃત્તિતાવિશિષ્ટ-કાલિકવિશેષણતાસ્વરૂપસંબંધથી દીવાના અવયવોમાં દુઃખપ્રાગભાવ રહેવા છતાં મુખ્યકાલવૃત્તિતાવિશિષ્ટ-કાલિકવિશેષણતાસ્વરૂપસંબંધથી દીવાના અવયવોમાં
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९०
• મહાપ્રયા:સિદ્ધ તીર્થ” • द्वात्रिंशिका-३१/३ मुख्यकालवृत्तित्वविशिष्टकालिकसम्बन्धेन तन्निवेशेऽप्यात्मनस्तथात्वात् । उक्ताऽन्यतरसम्बन्धेन तन्निवेशेऽपि भावाऽधिकरणताशून्यतया दीपत्वस्य विवक्षितदुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वाद् दृष्टान्तत्वमव्याहतमेवेति चेत् ? मैवम्, इत्थमुदाहरणसङ्गतिकृते मुख्यकालवृत्तित्वविशिष्टकालिकसम्बन्धेन = उपाधिभिन्नकालाऽनुयोगिककालिकविशेषणतासम्बन्धेन तन्निवेशे = दुःखप्रागभावाऽधिकरणत्वविवक्षया तच्छून्यत्वस्य साध्यकोटौ प्रवेशे स्वीक्रियमाणे दीपत्वदृष्टान्तसङ्गतौ अपि आत्मनः = संसार्यात्मनः तथात्वात् = अनुपचरितकालानुयोगिकत्वविशिष्टकालिकविशेषणतासम्बन्धावच्छिन्न-दुःखप्रागभावाऽधिकरणताऽऽश्रयभिन्नत्वात् तद्वृत्तिदुःखध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वस्य दुःखत्वे सत्त्वेन मुक्तिलक्षणाऽतिव्याप्त्यापत्तेः महाप्रलयाऽसिद्ध्याऽर्थान्तरतापत्तेश्च नेयं कल्पना युज्यते ।
ननु मुख्यकालाऽनुयोगिकत्वविशिष्टकालिकविशेषणताऽभावीयविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन दुःखप्रागभावाऽनधिकरणे कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन वृत्तिः यो ध्वंसः तत्प्रतियोगिनिरूपितसमवेतत्वस्य साध्यत्वान्नेयमापत्तिः सम्भवति; संसार्यात्मनो दर्शितान्यतरसम्बन्धेन दुःखप्रागभावाधिकरणत्वेन नोक्तातिप्रसङ्गो न वाऽर्थान्तरप्रसङ्गसम्भव इति चेत् ? मैवम्, संसार्यात्मनो मुक्तत्वाऽऽपत्तिनिराकरणाय उक्ताऽन्यतरसम्बन्धेन = मुख्यकालवृत्ति-कालिकविशेषणताभावीयविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन तनिवेशेऽपि = દુઃખપ્રાગભાવ રહેતો નથી. આથી દીવાના અવયવો દુઃખપ્રાગભાવના અનાધાર તરીકે બની જવાથી તેમાં રહેનારા દીપધ્વંસના પ્રતિયોગી દીવામાં દીપ– વૃત્તિ બનશે. માટે ઉદાહરણમાં વિવક્ષિત સાધ્ય રહી જશે. માટે ઉદાહરણાસિદ્ધિ દોષ નહિ આવે.
હ સંસારી જીવમાં મોક્ષની અતિવ્યાતિ સ્યાદ્વાદી :- મુળ | આ રીતે કરવા જશો તો સંસારી આત્મામાં પણ મોક્ષ માનવાની આપત્તિ આવશે. કારણ કે સંસારી આત્મા પણ દીપકાવયવોની જેમ મુખ્યકાલસ્વરૂપ નથી. માટે મુખ્યકાલવૃત્તિતાવિશિષ્ટકાલિકવિશેષણતાસ્વરૂપસંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવનું અધિકરણ સંસારી આત્મા ન બને. તેથી તે તથાવિધસંસર્ગથી દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણ બને. તેથી તે સંસારી આત્મામાં રહેલા દુઃખધ્વંસના પ્રતિયોગી દુઃખમાં દુઃખત્વ તો વૃત્તિ જ છે.આમ દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણ સંસારી જીવમાં રહેલ ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં દુઃખત્વ રહેલ હોવાથી મોક્ષની અતિવ્યાપ્તિ આવશે. તથા મહાપ્રલયની આ રીતે સિદ્ધિ થતી ન હોવાના કારણે અર્થાન્તરદોષ પણ લાગુ પડશે.
નૈયાયિક :- ઉપરોક્ત દોષના નિવારણ માટે અમે એમ કહીએ છીએ કે મુખ્યકાલવૃત્તિત્વવિશિષ્ટકાલિકવિશેષણતા અને અભાવી વિશેષણતાવિશેષ- આ બેમાંથી એક સંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવનો આધાર ન બને તેમાં રહેનારા ધ્વસના પ્રતિયોગીમાં રહેવાપણું સાધ્ય છે. આમ કહેવાથી સંસારી આત્માની બાદબાકી થઈ જશે. કારણ કે સંસારી આત્મામાં અભાવીયવિશેષણતાસ્વરૂપસંબંધથી દુ:ખમાગભાવ રહે છે. માટે દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણ તરીકે સંસારી જીવ નહિ લઈ શકાય. પણ મહાપ્રલય જ લેવો પડશે. આથી સર્વ જીવોનો મોક્ષ સિદ્ધ થઈ જશે. માટે અર્થાન્તર દોષ પણ નહિ આવે.
સ્યાદ્વાદી :- ડાન્યતર.. ના, આવું પણ કહી શકાય તેમ નથી. આનું કારણ એ છે કે મુખ્યકાલવૃત્તિત્વવિશિષ્ટકાલિકવિશેષણતા અને અભાવયવિશેષણતા –આ બેમાંથી એક પણ સંબંધથી જે
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९१
• गङ्गेशतनयोक्तव्याप्त्यग्रहः • तथासम्बन्धगर्भ व्याप्त्यग्रहादिति भावः ।।३।। विपक्षबाधकाऽभावादनभिप्रेतसिद्धितः । अन्तरैतदयोग्यत्वाशङ्का' योगाऽपहेति चेत् ।।४।।
विपक्षेति । विपक्षे हेतुसत्त्वेऽपि दुःखप्रागभावाधिकरणतायाः साध्यकोटौ विवक्षणेऽपि मुख्यकालवृत्तित्वविशिष्टकालिकविशेषणतास्वरूपसम्बन्धावच्छिन्न-दुःखप्रागभावीयाधिकरणताशून्यस्य अभावीयविशेषणताविशेषलक्षणस्वरूपसम्बन्धावच्छिन्नदुःखप्रागभावीयाधिकरणतारहितस्य च कालोपाधिस्वरूपघटादेरुक्तान्यतरसम्बन्धेन दुःखप्रागभावाऽनधिकरणत्वेन तत्र च कालिक-दैशिकविशेषणताऽन्यतरसम्बन्धेन दुःखध्वंसस्य सत्त्वाद् महाप्रलयाऽसिद्धेः अर्थान्तराऽऽपत्त्या तथासम्बन्धगर्भव्याप्त्यग्रहात् अप्रयोजकत्वदोषस्याऽपरिहार्यत्वमेव इति भक्षितेऽपि लशुने न शान्तो व्याधिरिति भावः । प्रकृते च → काव्यानीमानि यदीमानि व्याख्यागम्यानि शास्त्रवत् । उत्सवः सुधियामेव हन्त ! दुर्मेधसो हताः ।। - (का.अ.२/२०) इति काव्यालङ्कारे भामहोक्तिरव्याहतप्रसरा स्मर्तव्या ।।३१/३।। ___ एतदेव समर्थयति- 'विपक्षेति । एतेन → यद्वा चैत्रकालान्याऽवृत्तिः चैत्रदुःखध्वंसः चैत्रदुःखप्रागभावानधिकरणाधिकरणः ध्वंसत्वात् घटध्वंसवदिति पक्षधर्मताबलात् चैत्रदुःखप्रागभावानधिकरणकालसिद्धिः । न चाऽनात्मवृत्तित्वमुपाधिः, आत्मान्तरदुःखध्वंसे साध्याऽव्यापकत्वात् । नाऽपि चैत्राऽवृत्तित्वमुपाधिः, चैत्रवृत्तिसंयोगादिध्वंसे साध्याऽव्यापकत्वात् । नापि चैत्रमात्रवृत्त्यन्यत्वं, पक्षेतरत्वात् । एवं सुखत्वादावपि साध्यम् । तेन सकलोच्छेदो मोक्षः - (कि.प्र.मुक्तिवाद-पृ.६१) इति किरणावलीप्रकाशे वर्धमानदर्शितः कल्पान्तरोऽपि દુઃખપ્રાગભાવાશ્રય ન બને તેનું ગ્રહણ કરવાની વાત માન્ય કરવામાં તો ઘટ-પટ વગેરે કાલોપાધિમાં પણ ઉપરોક્ત બન્ને સંબંધમાંથી કોઈ પણ સંબંધથી દુ:ખપ્રાગભાવની અધિકરણતા રહેતી ન હોવાથી તથા તેમાં દૈશિક-કાલિકઅન્યતરસંબંધથી દુઃખધ્વસ રહી જવાથી અર્થાન્તરદોષ ટપકી પડશે. દર્શિતઅન્યતરસંબંધથી દુઃખપ્રાગભાવાનધિકરણ ઘટાદિમાં અન્યતરસંબંધથી રહેલ દુઃખધ્વંસના પ્રતિયોગી દુઃખમાં દુઃખત્વવૃત્તિ છે. આવું સિદ્ધ થઈ જવાથી અર્થાન્તર દોષ સ્પષ્ટ જ છે. મહાપ્રલયને ન માનો તો પણ ઉપરોક્ત સાધ્યસિદ્ધિ થઈ જાય છે. માટે હેતુ અને સાધ્ય વચ્ચે નિરક્તસંબંધથી ગર્ભિત તેવી કોઈ વ્યાપ્તિ સિદ્ધ થતી નથી કે જેના પ્રભાવે મહાપ્રલયની સિદ્ધિ અવશ્ય થાય. તેથી ઉપરોક્ત અનુમાન પ્રમાણથી સર્વ જીવોની મુક્તિ જ સિદ્ધ નહિ થાય તો પછી તેના આધારે થનારી વ્યક્તિગત મુક્તિસિદ્ધિ तो 50 संभवे ? भूसं. नास्ति, कुतः ? मा प्रभारी अंथ।२श्रीन तात्पर्य छ. (31/3)
ઉપરોક્ત અનુમાનપ્રયોગમાં વ્યાતિગ્રહ ન થઈ શકવાનું જ ગ્રન્થકારશ્રી સમર્થન કરે છે.
ગાથાર્થ :- વિપક્ષબાધક તર્ક ન હોવાથી અનભિપ્રેતસિદ્ધિ થઈ જવાથી વ્યાતિગ્રહ ન થઈ શકે. ઉપરોક્ત સાધ્ય વિના અયોગ્યત્વની શંકા યોગસાધનોને અટકાવશે” આવું જો નૈયાયિક કહે તો તે વ્યાજબી नथी. (म पात ५iयमा दोभ विवाम मावशे.) (3१/४)
હું તૈયાયિન્ને વિપક્ષબાધક અનુક્લ તર્ક દુર્લભ હ ટીકાર્ય - વિપક્ષમાં હેતુ રહેવા છતાં સાધ્ય ન રહે તો શું વાંધો ? આવો પ્રશ્ન કોઈ નૈયાયિક १. हस्तादर्श 'गर्भा व्याप्त्यः' इत्यशुद्धः पाठः । २. मुद्रितप्रतौ ...ग्यत्वाच्छंका(त्वाशंका)..' इति पाठः ।
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९२
• परदर्शनेऽप्यभव्यजीवाभ्युपगमः • द्वात्रिंशिका-३१/४ साध्याऽसत्त्वे बाधकस्याऽनुकूलतर्कस्याऽभावात् (=विपक्षबाधकाऽभावात्) । तथा च अनभिप्रेतसिद्धितः = 'अनिष्टसिद्धिप्रसङ्गात्, कालाऽन्यत्वगर्भसाध्यं प्रत्यपि उक्तहेतोरविशेषात् । प्रतिक्षिप्तः, अप्रयोजकत्वात् । सर्वेषां श्रवणादिक्रमेण मिथ्याज्ञानाधुच्छेदकतत्त्वज्ञानाद्युत्पादाऽसम्भवात्, केषाञ्चिदात्मनां संसार्येकस्वभावत्वात् । अत एव विपक्षे = निश्चितसाध्याऽभाववत्तया प्रतिवादिसम्मते हेतुसत्त्वेऽपि = सत्कार्यमात्रवृत्तित्वसत्त्वेऽपि साध्याऽसत्त्वे = दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वविरहे → अविज्ञाततत्त्वेऽर्थे कारणोपपत्तितः तत्त्वज्ञानार्थमूहः = तर्कः - (न्या.सू.१।१।४०) इति न्यायसूत्रदर्शितस्य प्रकृताऽनुकूलस्य तर्कस्य यद्वा प्रसिद्धकार्यकारणभावभङ्गप्रसङ्गादिलक्षणस्य अनुकूलतर्कस्य अभावात् = विरहाद् अप्रयोजकत्वं परिहार्यमेव । न ह्यस्तु चैत्रीयदुःखत्वे सत्कार्यमात्रवृत्तित्वं माऽस्तु दुःखप्रागभावाऽनधिकरणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वं तर्हि को दोषः ? इति प्रतिवाद्युद्भाविते किञ्चिद् वक्तुं पार्यते वर्धमानप्रभृतिभिः, महाप्रलय एव मानाऽभावात् । तदुक्तं वल्लभाचार्येणापि न्यायलीलावत्यां 'न च क्रमेण सर्वमुक्तिः, केषाञ्चिदात्मनां संसार्यकस्वभावत्वात्' (न्या.ली.पृ. ८१) इति ।
एतेन → महाप्रलयसम्प्राप्तौ ह्यसत्तां समुपागते । अशेषदृश्ये सर्गादौ शान्तमेवावशिष्यते ।। - (महो.४/५५) इति महोपनिषद्वचनं, → प्रलये सर्वशून्यं भवति - (त्रि.वि.म.३/९) इति च त्रिपाद्विभूतिमहानारायणोपनिषद्वचनमपि प्रत्याख्यातम् । तथा च अनिष्टसिद्धिप्रसङ्गात् = अनभिमतसाध्यसिद्धरतिप्रसङ्गात्, कालाऽन्यत्वगर्भसाध्यं = कालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वलक्षणं साध्यं प्रति अपि उक्तहेतोः = सत्कार्यमात्रवृत्तित्वलक्षणहेतोः अविशेषात् = समत्वात् । तथाहि - दुःखत्वं कालाऽन्यवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्ति सत्कार्यमात्रवृत्तित्वात्, प्रदीपत्ववदि'त्यनुमानस्याऽपि सुवचत्वेन सर्वमुक्तिसिद्धिाहतैव । __एतेन → मुख्यदुःखध्वंसविशेषो मुक्तिः ८, इत्यक्तिनमतमपि निरस्तम्, उत्पन्नाऽनुत्पन्नदुःखविकल्पग्रासेन तस्या अपुरुषार्थत्वादुत्पन्नस्य स्वत एव नाशादनुत्पन्नस्य च नाशयितुमशक्यत्वात् । न च चरमदुःखमुत्पाद्य तत्त्वज्ञानं तन्नाशयतीति न मुक्तेरपुरुषार्थत्वमित्यपि युक्तम्, दुःखे प्रवृत्तेः कथमपि कस्याप्ययोगाच्चरमत्वस्याસામે કરે તો આ પ્રશ્નનું નિરાકરણ કરે તેવો કોઈ અનુકૂલતર્ક નૈયાયિક પાસે નથી. તેથી વ્યાતિગ્રહ કઈ રીતે થઈ શકે ? આનાથી તો અનિષ્ટ પદાર્થની સિદ્ધિ થઈ જવાની સમસ્યા સર્જાશે. આનું કારણ એ છે કે કાલાન્યત્વગર્ભિત સાધ્ય પ્રત્યે પણ ઉપરોક્ત હેતુ તો સમાન રીતે લાગુ પડે છે.
(અહીં કહેવાનો આશય એ છે કે પક્ષસ્વરૂપ દુઃખત્વમાં સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિત્વ રહેવા છતાં દુઃખપ્રાગભાવાનાશ્રયવૃત્તિવૃંસપ્રતિયોગિવૃત્તિતા ન રહે તો શું વાંધો ? આવો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય તો નિયાયિક કોઈ અનુકૂલ તર્ક બતાવી શકતા નથી. જેમ કે “પર્વતો વહિમાનું ધૂમાત્' આ અનુમાનની પ્રામાણિકતા વિશે શંકા થવાથી કોઈ પ્રશ્ન કરે કે “પર્વતમાં ધૂમાડો હોવા છતાં અગ્નિ ન હોય તો શું વાંધો ?' તો આ પ્રશ્નના જવાબમાં કહી શકાય છે કે “જો પર્વતમાં ધૂમાડો હોવા છતાં અગ્નિ ન હોય તો અગ્નિ-ધૂમ વચ્ચેનો કાર્ય-કારણભાવ ભાંગી પડશે. કારણ કે અગ્નિ વિના જ ધૂમ ઉત્પન્ન થઈ ગયો- તેવી તમે કલ્પના કરી રહ્યા છો.' - આ છે વિપક્ષબાધક સ્વપક્ષસાધક અનુકૂલ તર્ક. આવો તર્ક હોવાથી ધૂમ-અગ્નિ વચ્ચે વ્યાપ્તિ માનવી જ પડે. १. हस्तादर्श 'अनिष्टसिप्र..' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९३
• योगापहाऽऽशङ्काविमर्शः • एतद् = उक्तसाध्यं अन्तरा सर्वमुक्त्यसिद्धौ अयोग्यत्वाऽऽशङ्का ‘य एव न कदाऽपि मोक्ष्यते तद्वदहं यदि स्यां, तदा मम विफलं परिव्राजकत्वमि'त्याकारा योगाऽपहा = योगप्रतिबन्धि केत्यद एव विपक्षबाधकमिति चेत ।।४।। ऽर्थसमाजसिद्धत्वेन कार्यताऽनवच्छेदकत्वात् सुखान्तमुक्तेरसम्भवप्रसङ्गाच्चेति (अ.स.ता.१।६। पृ.११४) व्यक्तमुक्तं ग्रन्थकृता अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणे । ___ केचित्तु → आत्मकालाऽन्यवृत्तिप्रागभावप्रतियोग्यवृत्तिदुःखत्वं दुःखध्वंसानधिकरणवृत्तिप्रागभावप्रतियोगिवृत्ति सत्कार्यमात्रवृत्तिधर्मत्वात् प्रदीपत्ववदित्यनुमानेन यत्पूर्वं न कस्यचिद् दुःखस्योत्पत्तिः तादृशस्य दुःखस्थाने सुखादिकं प्रक्षिप्योक्तानुमानेनैव यत्पूर्वं न कस्यचित् सुखादेरुत्पत्तिः तादृशस्य च कालविशेषस्य सिद्धौ संसारे सादित्वस्य परीक्षकवृन्दाऽनभिमतस्यैवं तत्समानशीलानामन्येषामपि सिद्ध्यापत्तेरिति वदन्ति, तन्न चारु, सुखत्वस्याऽपि दुःखत्वस्थानेऽभिषेचनीयत्वस्य मणिकृतामिष्टत्वात् । तदुक्तं तत्त्वचिन्तामणौ मुक्तिवादप्रकरणे → एवं सुखत्वादावपि साध्यम्, तेन सकलोच्छेदे मोक्षः - (त.चिं. मु.वा.१७८) इति । ____ अथ उक्तसाध्यं = दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वलक्षणं साध्यं अन्तरा = विना सर्वमुक्त्यसिद्धौ सत्यां ‘य एव न कदापि मोक्ष्यते अयोग्यतया तद्वदहं यदि स्यां तदा मम मुमुक्षोरपि विफलं एव परिव्राजकत्वं स्यात्' इत्याकारा अयोग्यत्वाऽऽशङ्का = स्वनिष्ठमुक्तिस्वरूपयोग्यत्वाऽभावविषयकाऽऽशङ्का → समानाऽनेकधर्मोपपत्तेर्विप्रतिपत्तेरुपलब्ध्यनुपलब्ध्यव्यवस्थातश्च विशेषाऽपेक्षो विमर्शः = संशयः - (न्या.सू.१।१।२३) इति न्यायसूत्रदर्शितलक्षणाऽऽक्रान्ता सती योगप्रतिबन्धिका = प्रव्रज्यादिलक्षणयोगप्रवृत्तिविरोधिनी इति हेतोः अद एव विपक्षबाधकं अनुकूलतर्कणं इति सत्कार्यमात्रवृत्तिधर्मत्वहेतोः न कालाऽन्यत्वगर्भ साध्यं किन्तु दुःखप्रागभावाऽनाधारवृत्तिध्वंसप्रतियोगिसमवेतत्वमेव इति
પરંતુ તે રીતે પ્રસ્તુતમાં કોઈ વિપક્ષબાધક તર્ક નૈયાયિકો બતાવી શકતા નથી. તેથી ઉપરોક્ત અનુમાન પ્રયોગમાં વ્યાપ્તિ સંદિગ્ધ જ રહે છે. વ્યાપ્તિ શકિત થવાથી તેની સામે બીજા પ્રકારનો અનુમાનપ્રયોગ પણ કરી શકાય છે કે- દુ:ખત કાલાન્યવૃત્તિāસપ્રતિયોગીમાં વૃત્તિ છે. કારણ કે તે સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિ છે. પ્રદીપત્રની જેમ. મતલબ કે દુઃખપ્રાગભાવાનાશ્રયવૃત્તિāસપ્રતિયોગિવૃત્તિતાના બદલે કાલાન્યવૃત્તિāસપ્રતિયોગિવૃત્તિતા સાધ્ય તરીકે માની શકાય છે. કારણ કે જે જે સત્કાર્યમાત્રવૃત્તિ હોય છે તે તે કાલભિન્નવૃત્તિધ્વસના પ્રતિયોગીમાં રહે જ છે. જેમ કે દીપત્વ વગેરે. આવું જ સિદ્ધ થઈ જાય તો નૈયાયિકને મોટું અનિષ્ટ આવે. કારણ કે મહાપ્રલયની અહીં મૂળમાંથી જ બાદબાકી થઈ જાય છે. મહાપ્રલય તો કાલભિન્ન છે જ નહિ.)
નિયાયિક :- ઉપરોક્ત અનુમાનપ્રયોગમાં વિપક્ષબાધક દલીલ એ છે કે જો મહાપ્રલય-સર્વજીવમુક્તિ માનવામાં ન આવે તો “જે જીવોનો કયારેય મોક્ષ થવાનો નથી તે જીવો જેવો જ હું હોઈશ તો મારો સંન્યાસ-પ્રવ્રજ્યાયોગ નિષ્ફળ જશે.” આ પ્રમાણે પોતાનામાં મોક્ષ થવાની અયોગ્યતાની શંકા ઊભી થઈ જાય તો યોગસાધના-પ્રવજ્યા-દીક્ષા માટે તે અવરોધ ઊભો કરનારી બની જશે. આ જ બાબત १. मुद्रितप्रतौ ..बन्धके...' इति पाठः ।
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९४ • मुमुक्षुचिह्ननिरूपणम् .
द्वात्रिंशिका-३१/५ 'नैवं, शमादिसम्पत्त्या 'स्वयोग्यत्वविनिश्चयात् । न चाऽन्योऽन्याश्रयस्तस्याः सम्भवात् पूर्वसेवया।।५।।
नैवमिति । एवं न यथोक्तं विपक्षबाधकं भवता, शमादीनां = शम-दम-भोगाऽनभिष्वङ्गादीनां मुमुक्षुचिह्नानां सम्पत्त्या (=शमादिसम्पत्त्या) स्वयोग्यत्वस्य विनिश्चयात् (=स्वयोग्यत्वविनिश्चयात्), तेषां तद्व्याप्यत्वात् । नैयायिकैरुच्यते चेत् ?।।३१/४ ।।
ग्रन्थकृद् उत्तरपक्षयति- 'नैवमिति । यथोक्तं = दर्शितरीत्योपदर्शितं भवता नैयायिकेन स्वाऽयोग्यत्वाऽऽशङ्कालक्षणं विपक्षबाधकं न युक्तम्, → शान्तो दान्त उपरतः तितिक्षुः समाहितो भूत्वाऽऽत्मन्येवाऽऽत्मानं पश्यति + (सुबा.९/६) इति सुबालोपनिषदि दर्शितानां मुमुक्षुचिह्नानां शमदम-भोगाऽनभिष्वङ्गादीनां, आदिपदेन तितिक्षा-समाधान-श्रद्धाग्रहणं वेदान्तसार-वेदान्तपरिभाषादिदर्शितरीत्या, सम्पत्त्या = प्राप्त्या स्वयोग्यत्वस्य = स्वकीयमुक्तिस्वरूपयोग्यत्वस्य पक्ष-प्रतिपक्षपरामर्शतो विनिश्चयात्, तेषां शमादीनां तद्व्याप्यत्वात् = मुक्तियोग्यत्वाऽविनाभावित्वात् । निश्चयस्य च पक्षप्रतिपक्षविमर्शविशेषाऽपेक्षत्वात् । तदुक्तं न्यायसूत्रे → विमृश्य पक्ष-प्रतिपक्षाभ्यामर्थाऽवधारणं = निर्णयः - (न्या.सू. १।१।२३) इति । ततश्च स्वकीयमोक्षाऽयोग्यत्वशड्का विनश्यत्येवेति न योगप्रवृत्तेर्दुर्लभत्वाऽऽपत्तिरिति भावः । एतेन → यदि चोषरात्मान एव केचित् तदा तच्छकया मोक्षार्थं न कश्चित् प्रवर्तेत - (त.चिं.अनु.खंड-२/मु.वा. पृ.१७९) इति तत्त्वचिन्तामणिकृद्वचनं निरस्तम् ततश्च ‘सत्कार्यमात्रवृत्तित्वे सत्यपि दुःखप्रागभावाऽनाश्रयवृत्तिध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वं न स्यात् तर्हि किं छिन्नम् ?' इति पर्यनुयोगे विपक्षबाधकतर्कविरहान्न व्याप्तिग्रहसम्भव इति यावत्तात्पर्यमत्राऽवसेयं ग्रन्थकृतः । વિપક્ષબાધક છે. જો “બધા જ જીવોનો મોક્ષ થવાનો છે. બધા જ જીવો મોક્ષે જવા માટે યોગ્ય છે.” આવા પ્રકારનો નિર્ણય થઈ જાય તો દીક્ષા-પ્રવજ્યા-યોગસાધના માટે જીવમાં ઉત્સાહ જાગે.(૩૧/૪)
નૈયાયિકની ઉપરોક્ત દલીલનો જવાબ આપતા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે -
ગાથાર્થ:- ના, આ દલીલ વ્યાજબી નથી. કારણ કે સમાદિ ગુણોની પ્રાપ્તિ દ્વારા પોતાની યોગ્યતાનો નિશ્ચય થઈ શકે છે. તથા પૂર્વસેવાથી સમાદિ ગુણની પ્રાપ્તિ સંભવતી હોવાથી અન્યોન્યાશ્રય દોષ પણ नर भावे. (३१/५)
હ મોક્ષયોગ્યતાનિશ્ચય શક્ય છે- જૈન છે ટીકાર્થ :- ઉપરોક્ત નિયાયિકદલીલ વિપક્ષબાધક બની શકતી નથી. કારણ કે શમ, દમ, ભોગઅનાસક્તિ વગેરે મુમુક્ષુચિહ્ન તરીકે શાસ્ત્રમાં બતાવેલ છે. તથા તે મુમુક્ષુના ચિહ્નો પોતાને મળવાથી પોતાનામાં મોક્ષે જવાની યોગ્યતાનો યથાર્થ નિશ્ચય થઈ શકે છે. કારણ કે શમ-દમ-ભોગોધરતિ વગેરે મુમુક્ષુચિહ્નો મોક્ષયોગ્યતાના વ્યાપ્ય છે. તથા મોક્ષયોગ્યતા તેની વ્યાપક છે. માટે પોતાનામાં મોક્ષે જવાની લાયકાતનો પાકો નિશ્ચય થઈ જવાથી “અમુક જીવોની જેમ મારામાં મોક્ષે જવાની યોગ્યતા નહિ હોય તો ?' આવી શંકાનું નિરાકરણ થઈ જશે. માટે પ્રવજ્યાદિયોગસાધના અટકી નહિ પડે. १. हस्तादर्श 'नेवं' इत्यशुद्धः पाठः । २. मुद्रितप्रतौ ‘स्वयोगत्व...' इत्यशुद्धः पाठः । ३. हस्तादर्श ‘भवत्' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९५
• પૂર્વસેવા સમઢિલ્લામપ્રકાશનમ્ • न 'चाऽन्योऽन्याऽऽश्रयो योगप्रवृत्तौ सत्यां शमादिसम्पत्तिस्ततश्चाऽधिकारविनिश्चयात्सेति सम्भावनीयम्, तस्याः = शमादिसम्पत्तेः पूर्वसेवया योगप्रवृत्तेः प्रागपि सम्भवात् ।
वेदान्तानुसारेण शमादिस्वरूपं तु शङ्कराचार्येण अपरोक्षानुभूती → सदैव वासनात्यागः शमोऽयमिति शब्दितः । निग्रहो बाह्यवृत्तिनां दम इत्यभिधीयते ।। विषयेभ्यः परावृत्तिः परमोपरतिर्हि सा । सहनं सर्वदुःखानां तितिक्षा सा शुभा मता ।। निगमाचार्यवाक्येषु भक्तिः श्रद्धेति विश्रुता । चित्तैकाग्र्यं तु सल्लक्ष्ये समाधानमिति स्मृतम् ।। संसारबन्धनिर्मुक्तिः कथं मे स्यात्कदाविधे?। इति या सुदृढा बुद्धिर्वक्तव्या सा मुमुक्षुता ।। 6 (अपरोक्ष.६-९) इत्येवमुपदर्शितमित्यवधेयं नानातन्त्राऽवधारणकुशलैः ।।
न चेत्यस्य ‘सम्भावनीयमि'त्यनेनाऽन्वयः । योगप्रवृत्तेः = प्रव्रज्यादिलक्षणयोगप्रवृत्तेः प्रागपि = पूर्वकालमपि पूर्वसेवया = गुरुदेवादिपूजन-सदाचार-तपो-मुक्त्यद्वेषरूपया योगपूर्वभूमिकाऽऽसेवनरूपया पूर्व (તા. દ્વા.૦૨, પૃ.૮૩-૮૮૧) તિસ્વરૂપયા શમરિસપૂર્વેઃ = શH-તમોપરત્યઢિપ્રાપ્તઃ સમાત
शमादीनां पूर्वसेवालभ्यत्वं तु परेषामपि सम्मतमेव । तदुक्तं वराहोपनिषदि → स्ववर्णाऽऽश्रमधर्मेण तपसा गुरुतोषणात् । साधनं प्रभवेत् पुंसां वैराग्यादिचतुष्टयम् ।। नित्याऽनित्यविवेकश्च इहाऽमुत्र विरागता । शमादिषट्कसम्पत्तिर्मुमुक्षा तां समभ्यसेत् ।।
નિયાયિક :- ર વી. | પ્રવજ્યાદિ યોગસાધના શરૂ થાય તો શમ-દમ વગેરે ગુણો મળી શકે. તથા શમ-દમાદિ ગુણોથી પોતાનામાં પ્રવ્રજ્યાઅધિકારિત્વનો નિશ્ચય થવાથી પ્રવ્રજ્યાદિ યોગસાધનામાં પ્રવૃત્તિ થશે. આવું થવાથી તો અન્યોન્યાશ્રય દોષ લાગુ પડશે. મતલબ કે બેમાંથી એક પણ થઈ નહિ શકે. પ્રવ્રજ્યા-દીક્ષાદિયોગસાધનામાં જીવ પ્રવૃત્તિ કયારે કરે ? આ પ્રશ્નનો જવાબ એ છે કે પ્રવ્રજ્યાનો અધિકાર પોતાનામાં નિશ્ચિત થાય તો તે પ્રવ્રજ્યામાં પ્રવૃત્તિ કરી શકે. તથા પ્રવ્રજ્યાનો અધિકાર પોતે નિશ્ચિત કરે કઈ રીતે ? આ પ્રશ્નનો જવાબ છે એ કે શમ-દમ વગેરે મુમુક્ષુ ચિહ્નો પોતાનામાં દેખાય તો પોતાનામાં પ્રવ્રજ્યાધિકારીતાનો નિશ્ચય થઈ જાય. પણ ફરીથી પ્રશ્ન ઊભો થાય છે કે “શમ-દમાદિ ગુણો પોતાને ક્યારે મળે ? જવાબ છે- પ્રવ્રજ્યાયોગસાધનામાં પ્રવૃત્તિ થાય તો શમ-દમાદિ ગુણો મળે. આમ શમ-દમાદિગુણ મેળવવા યોગસાધના કરવાની તથા યોગસાધનાનો અધિકાર જાણવા માટે શમદમાદિ ગુણ મેળવવાના- આમ બન્ને બાબત એક-બીજા ઉપર આધાર રાખતી હોવાથી બેમાંથી એક પણ થઈ શકે નહિ. નહિ મળે શમ-દમાદિ ગુણ કે નહિ મળે પ્રવ્રજ્યાદિ યોગ. પ્રવ્રજ્યા મળે તો સમાદિ મળે અને સમાદિ હોય તો પ્રવ્રજ્યાઅધિકાર જાણીને પ્રવ્રજ્યા છે. આમાં કયાંથી મેળ પડી શકે ?
અન્યોન્યાશ્રયનિરાક્રણ ૭ જેને :- તા: | યોગપ્રવૃત્તિથી જ સમાદિ ગુણો મળે તેવો કોઈ નિયમ નથી. પ્રવ્રજ્યાદિ યોગને સ્વીકારતા પૂર્વે ૧૨મી બત્રીસીમાં જણાવી ગયા તે પૂર્વસેવાથી પણ શમ-દમ વગેરે ગુણોની પ્રાપ્તિ સંભવે છે. માટે અન્યોન્યાશ્રયને અવકાશ નથી રહેતો. પ્રવ્રજ્યા પૂર્વે દેવ-ગુરુપૂજા વગેરે પૂર્વસેવા ૨. દસ્તાવ ‘ત્યાચ' રૂશુદ્ધ: 4: |
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९६ • शमादिद्वैविध्यविचारः .
द्वात्रिंशिका-३१/५ योगप्रवृत्तेरतिशयितशमादिसम्पादकत्वेनैव फलवत्त्वात् ।
(वरा.२/२-३) इति । एतेन → शान्तो दान्त उपरतः तितिक्षुः समाहितो भूत्वाऽऽत्मन्येवाऽऽत्मानं पश्यति, सर्वमात्मानं पश्यति, नैनं पाप्मा तरति, सर्वं पाप्मानं तरति - (बृह.४/४/२३) इति बृहदारण्यकोपनिषद्वचनमपि व्याख्यातम्, तस्य आत्माऽधिकरणकाऽऽत्मकरणकाऽऽत्मदर्शनलक्षणयोगलाभात्पूर्वमेव शमादिसम्प्राप्तिप्रदर्शनपरत्वात् । एतेन → शान्तो दान्त उपरतः तितिक्षुः श्रद्धावित्तो भूत्वाऽऽत्मन्येवाऽऽत्मानं पश्येत् - (शां.आ.१३/१) इति शाङ्ख्यायनारण्यकवचनमपि व्याख्यातम् । न च योगप्रवृत्तेः प्रागेव शमादिलाभे पिप्टपेषणन्यायेन तस्या निष्फलत्वमेव स्यादिति शङ्कनीयम्, योगप्रवृत्तेः = ज्ञानयोगप्रतिपत्तिस्वरूपप्रव्रज्यादियोगप्रवृत्तेः अतिशयितशमादिसम्पादकत्वेनैव = पूर्वसेवालब्धशमाद्यतिशायिशमादिनिमित्तत्वेनैव फलवत्त्वात् = सफलत्वात् ।। __एतेन योगसाधनां विनैव शमादिगुणलाभविबन्धनभूता द्राधीयसी कर्मस्थितिः पूर्वसेवया क्षपिता तर्हि अवशिष्टान्यपि कर्माणि सम्यग्दर्शनादिगुणगर्भप्रव्रज्यादियोगसाधनां विनैव क्षपयतु मोक्षञ्चाऽऽसादयतु, अलं प्रव्रज्यादियोगसाधनप्रवृत्त्या इति निरस्तम् । तदुक्तं साक्षेपपरिहारं विशेषावश्यकभाष्ये श्रीजिनभद्रगणिक्षमाश्रमणैः → सो तत्थ परिस्समइ घोरमहासमरनिग्गयाइ व्व । विज्जा य सिद्धिकाले जह बहुविग्घा तहा सो वि।। कम्मट्टिई सुदीहा खविया जइ निग्गुणेण, सेसंपि । स खवेउ निग्गुणो च्चिय किं पुणो दंसणाईहिं ।। पाएण पुव्वसेवा परिमउई साहणम्मि गुरुतरिया । होइ महाविज्जाए, किरिया पायं सविग्घाय ।। तह कम्मट्टिइखवणे परिमउई मोक्खसाहणे गुरुई । इह दंसणाइकिरिया दुलहा पायं सविग्घा य ।।
6 (वि.आ.भा.११९७-१२००) इति भावनीयमागमाऽनुसारेण । દ્વારા શમ-દમ વગેરે ગુણો પોતાનામાં પ્રગટે. તેનાથી પોતાનો પ્રવ્રજ્યાદિ માટે અધિકાર છે, પોતાનામાં મોક્ષે જવાની યોગ્યતા છે- આવો નિર્ણય થઈ જવાથી ઉપરોક્ત શંકા પણ દૂર થાય અને પ્રવજ્યાદિ યોગમાં પ્રવૃત્તિ પણ થઈ શકશે. “એક પંથ દો કાજ.' ન્યાય અહીં લાગુ પડે છે.
નૈયાયિક :- જો પ્રવ્રજ્યાદિ યોગ પૂર્વે જ યોગપૂર્વસેવા દ્વારા જ શમ-દમ વગેરે ગુણો પ્રગટી શકે- પ્રગટે તો પછી પ્રવ્રજ્યાદિયોગસાધના કરવાની જરૂર શી ? કારણ કે તેના વિના પણ સમાદિ ગુણ તો પ્રગટી જ ગયા છે. તથા તેના દ્વારા જ મોક્ષગમનયોગ્યતાનો પણ નિર્ણય થઈ જ ગયો છે.
જૈન :- ના, આવી ઉતાવળી ખોટી ધારણા બાંધી ન લેવી. આનું કારણ એ છે કે યોગપૂર્વસેવા દ્વારા જે શમ-દમ વગેરે ગુણો મળે છે તે પ્રાથમિક કક્ષાના હોય છે. તથા પ્રવ્રજ્યાદિયોગસાધનાથી જે શમ-દમ વગેરે આત્મગુણો પ્રગટે છે તે વિશિષ્ટ કોટિના હોય છે. માટે પ્રાથમિક શામ-દમ વગેરે ગુણો પ્રગટ થયા હોય તે સાધક મુમુક્ષુ પ્રવ્રજ્યાયોગ સ્વીકારે તો તેની પ્રવ્રજ્યાદિયોગસાધના નિષ્ફળ નહિ જાય. અભુત ઉત્કૃષ્ટ કક્ષાના બળવાન શમ-દમ વગેરે ગુણોને આપવા દ્વારા તે પ્રવજ્યાદિ યોગની સાધના સફળ-સાર્થક જ છે. પૈસાદાર દુકાનદાર ફેકટરી ખોલે તો વિશિષ્ટ કોટિની સંપત્તિ આપવા દ્વારા ફેકટરી સફળ જ બને છે. બાકી ત્યાં પણ એ પ્રશ્ન ઊભો જ રહેશે કે ફેકટરી દ્વારા પૈસાદાર થવાનું છે. પૈસાદાર થવા માટે ફેકટરી ખોલવાની છે. પણ દુકાનદાર હતા ત્યારે જ પૈસાદાર તો હતા જ.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सामान्यतः शमादिकारणताविचारः •
२०९७ सामान्यतस्तु तत्र कर्मविशेषक्षयोपशम एव हेतुरिति न किञ्चिदनुपपन्नम् ।।५।। शमाद्युपहिता हन्त योग्यतैव विभिद्यते । तदवच्छेदकत्वेन सङ्कोचस्तेन तस्य न ॥६।।
ननु भवदुक्तरीत्या निरतिशयशमत्वाद्यवच्छिन्नं प्रति योगपूर्वसेवायाः अतिशयितशमत्वाद्यवच्छिन्नं प्रति च योगसाधनाया हेतुत्वाऽभ्युपगमे शमत्वाद्यवच्छिन्नं प्रति कस्य हेतुत्वम् ? इति पर्यनुयोगस्याऽसमाधेयत्वमेवेति चेत् ? मैवम्, यतः सामान्यतस्तु = शमत्वादिलक्षणसामान्यधर्मपुरस्कारेण तु तत्र = शमादौ कर्मविशेषक्षयोपशमः = नदीपापाणघोलनान्यायेनोपलब्धो मोहनीयकर्मक्षयोपशमविशेषो यद्वा चरमावर्तकालभवितव्यतापरिपाकादिलभ्यः सहजमलह्रासविशेष एव हेतुः इति तत्सत्त्वे पूर्वसेवाकाले निरतिशयशमाद्युत्पत्तिः योगसाधनादशायान्तु अतिशयितशमाद्युत्पत्तिरित्यन्योऽन्याऽऽश्रयादिविरहेण न किञ्चित् कार्यकारणभावादिकं अनुपपन्नं = युक्त्यसङ्गतम् । इत्थं दुःखप्रागभावाऽनाधारमहाप्रलयघटितसाध्यं विनाऽपि दर्शितरीत्या योगापहाऽऽशङ्काऽपहारेण योगप्रवृत्त्युपपत्तौ विपक्षबाधकतर्कविरहाद् वर्धमानोक्ताऽनुमानेनाऽलं व्याप्त्यग्रहग्रहप्रचारस्य ग्रहाधिपतिनाऽपि निवारयितुमशक्यत्वादिति सिंहावलोकनन्यायेन दृढतरमवधेयम् Tીરૂ9/Tી.
ननु शम-दमादीनां श्रुतौ मुक्तिसहकारित्वेन बोधनात् न स्वरूपयोग्यताऽवच्छेदकत्वम् । शमादिકાંઈ ભિખારી ન હતા. તો પછી ફેકટરી ખોલવાની/ચલાવવાની વ્યર્થ મહેનત કરવાની શી જરૂર ?”
પ્રાથમિક કક્ષાના શમ-દમ વગેરે ગુણો પ્રત્યે યોગપૂર્વસેવા કારણ છે તથા અતિશયબળવાન શમદમાદિ ગુણો પ્રત્યે યોગ પ્રવૃત્તિ કારણ છે. આવું માનવામાં એક પ્રશ્ર એવો ઉદ્ભવે છે કે “શમ-દમાદિ સામાન્ય પ્રત્યે કારણ કોણ ? પ્રાથમિકતાવિશિષ્ટ કે નિરતિશયતાવિશિષ્ટ શમત્વાદિઅવચ્છિન્નના બદલે માત્ર શમત્વાદિઅવચ્છિન્ન પ્રત્યે કોણ કારણ છે? આ પ્રશ્નનો જવાબ એ છે કે અમુક પ્રકારના ચોક્કસ કર્મનો ક્ષયોપશમ જ શમત્વ-દમત્વાદિઅવચ્છિન્ન પ્રત્યે કારણ છે. વિશિષ્ટ કર્મક્ષયોપશમ હોય ત્યારે જો પૂર્વસેવા ચાલતી હોય તો પ્રાથમિક કક્ષાના શમ-દમ વગેરે ગુણો પ્રગટે તથા ત્યારે જો પ્રવજ્યાદિયોગની સાધના ચાલતી હોય તો અતિશય બળવાન અને વિશુદ્ધ કોટિના શમ-દમાદિ ગુણો પ્રગટે. આવું માનવામાં કોઈ દોષ નથી. માટે જૈન મતમાં કોઈ અસંગતિ આવતી નથી. (૩૧/૫).
નૈયાયિક:- શમ-દમ-ભોગતૃષ્ણાશાંતિ વગેરે તો મોક્ષના સહકારી કારણ તરીકે વેદશાસ્ત્રોમાં જણાવેલ છે; નહિ કે મોક્ષે જવાની યોગ્યતાના નિયામક = અવચ્છેદક સ્વરૂપે. માટે મુક્તિસ્વરૂપયોગ્યતાઅવચ્છેદક તરીકે શમ-દમાદિને માનવા વ્યાજબી નથી. કારણ કે બધા જ જીવો મોક્ષે જવાની લાયકાત ધરાવે છે. એક દિવસે બધાનો મોક્ષ થવાનો જ છે. હા, કષાયનું શમન, વિષયનું દમન વગેરે મુક્તિસાધન જેની પાસે વહેલા આવે, બળવાન બને, ટકે અને શુદ્ધ બને તે જીવ મોક્ષે વહેલો જાય. આનાથી ઊલટું હોય તેનો મોક્ષ મોડો થાય. માટે સમાદિને જોવાથી પોતાનામાં મોક્ષની યોગ્યતાનો નિશ્ચય કરવાની વાત વ્યાજબી નથી. નિયાયિકની ઉપરોક્ત દલીલનું નિરાકરણ કરવા માટે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે :
હું બે પ્રકારની યોગ્યતા હું ગાથાર્થ :- ભાગ્યશાળી ! સમાદિયુક્ત મોક્ષયોગ્યતા જ જુદી છે. તેથી યોગ્યતાઅવચ્છેદક તરીકે
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
२०९८ • योग्यताद्वैविध्यस्मारणम् •
द्वात्रिंशिका-३१/६ शमादीति । शमादिभिर्मुमुक्षुलिङ्गरुपहिता (= शमाद्युपहिता) हन्त योग्यतैव विभिद्यते, सामान्ययोग्यतातः समुचितयोग्यतायाः प्राग् भेदसमर्थनात् । तेन कारणेन तदवच्छेदकत्वेन' = योग्यतावच्छेदकत्वेन तस्य = शमादेः सङ्कोचो न योग्यताऽवच्छेदकत्वलक्षणः, योग्यताविशेषस्यैव अतिशयितशमादौ तद्द्वारा च मोक्षे हेतुत्वात् ।।६।। सम्पन्नत्वेन च न मोक्षाऽधिकारिता, श्रुतिसङ्कोचाऽऽपत्तेः, श्रुतौ च सङ्कोचे मानाऽभावादिति नैयायिकाश
ङ्कायां ग्रन्थकृदाह- 'शमेति । 'हन्त !' इति कोमलाऽऽमन्त्रणे शमादिभिः = शम-दमोपरति-तितिक्षादिभिः मुमुक्षुलिङ्गः उपहिता = कार्यतया समुपस्थापिता योग्यतैव स्वरूपयोग्यतातो विभिद्यते = पार्थक्यमापद्यते, सामान्ययोग्यतातः = स्वरूपयोग्यतातः समुचितयोग्यतायाः = सहकारियोग्यतापराभिधानायाः फलोपधायकस्थानीययोग्यतायाः प्राग् (द्वा.द्वा.१०/१७,पृ.७०५) दशमद्वात्रिंशिकायां भेदसमर्थनात् = योगबिन्दुसंवादोपन्यासद्वारा भेदस्योपोबलनात् । तेन कारणेन शमादेः योग्यताऽवच्छेदकत्वेन = मोक्षफलोपस्थापकसमुचितयोग्यताऽवच्छेदकत्वकथनेन न सङ्कोचः = शमादिगतसहकारित्वबोधकश्रुतिसङ्कोचः योग्यतावच्छेदकत्वलक्षणः = मोक्षस्वरूपयोग्यतावच्छेदकत्वस्वीकारस्वरूपः प्रकृते सम्भवति । यदि हि शमादिगुणानां मुक्तिस्वरूपयोग्यतावच्छेदकताऽभिधीयेत, स्यादेव तच्छून्यजीवानामपवर्गाऽनर्हताऽऽपादनेन सङ्कोचलक्षणो दोषः । न चानेकान्तवादिभिरेवमभ्युपगम्यते किन्तु शमादीनामपवर्गीयसमुचितयोग्यताऽवच्छेदकतैवाऽङ्गीक्रियते । यत्र शमाद्यभावः तत्र मुक्तिस्वरूपयोग्यत्वसम्भवेऽपि तत्समुचितयोग्यता नास्तीत्यर्थः । ततश्च न श्रुतिसङ्कोचो न वा मुक्तिगमनयोग्यतासङ्कोचो लब्धावकाशोऽत्र । सामान्ययोग्यतायाः सहजमलहासविशेषानुविद्धपूर्वसेवासहकृताया अनतिशयितशमादौ हेतुत्वात्, योग्यताविशेषस्यैव = अनतिशयितशमाद्यनुविद्धसमुचितयोग्यताभिधानयोग्यताविशेषस्यैव सहजमलह्रासविशेषानुविद्धप्रव्रज्यादियोगप्रवृत्तिसमन्वितस्य अतिशयितशमादौ हेतुत्वात् तद्द्वारा च = अतिशयितशमादिद्वारा च मोक्षे हेतुत्वात् ।।३१/६।। સમાદિને કહેવા માત્રથી કાંઈ સંકોચ દોષ આવતો નથી. (૩૧/૬)
ટીકાર્થ - મુમુક્ષુના ચિહ્નસ્વરૂપ શમ-દમ વગેરેથી સંપન્ન એવી મોક્ષગમનયોગ્યતા એ સમુચિત યોગ્યતા કહેવાય. તે કાંઈ સામાન્યયોગ્યતા = મોક્ષસ્વરૂપયોગ્યતાત્મક નથી. સામાન્ય યોગ્યતા કરતાં સમુચિત યોગ્યતા તો જુદા જ પ્રકારની છે. આ વાત તો પૂર્વે દશમી બત્રીસીના સત્તરમા શ્લોકમાં જણાવી ગયા છીએ. તે કારણસર શમ-દમ વગેરેને યોગ્યતાઅવચ્છેદક કહી દેવા માત્રથી અમે કાંઈ મોક્ષે જવાની સામાન્યયોગ્યતાના અવચ્છેદક તરીકે સમાદિને માનવા સ્વરૂપ સંકોચ કરેલો નથી. અમે જૈનો પણ શમ-દમ વગેરે ગુણોને મોક્ષસંબંધી સામાન્યયોગ્યતાના નહિ પણ સમુચિતયોગ્યતાના જ અવચ્છેદક માનીએ છીએ. માટે સમાદિને મોક્ષના સહકારી તરીકે બતાવનાર વેદવચનોમાં સંકોચ કરવાની વાત અમે કરતા જ નથી. અમે તો કહીએ છીએ કે મોક્ષે જવાની સામાન્યયોગ્યતા = સ્વરૂપયોગ્યતા જ અનતિશયિત શમ-દમ વગેરેની પ્રાપ્તિમાં હેતુ છે. તથા યોગ્યતાવિશેષ = સમુચિતયોગ્યતા જ અતિશયિત શમ-દમ વગેરે ગુણો પ્રત્યે કારણ છે અને તેને ઉત્પન્ન કરવા દ્વારા મોક્ષ પ્રત્યે પણ તે મુક્તિગમનસમુચિતયોગ્યતા જ કારણ છે. (૩૧/૬).
१. हस्तादर्श ....त्वेना' इति पाठः । स चाऽशुद्धः ।
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
• સર્વમુરાવિમર્શ •
२०९९ ननु 'शमादावपि संसारित्वेनैव हेतुतेति सर्वमुक्त्याक्षेप इत्यत आहसंसारित्वेन गुरुणा शमादौ च न हेतुता । भव्यत्वेनैव किं त्वेषेत्येतदन्यत्र दर्शितम् ।।७।।
ननु शमादौ मुक्तिसहकारिणि मोक्षस्वरूपयोग्यताऽवच्छेदके वा संसारित्वेनैव अस्तु हेतुता सङ्कोचे मानाऽभावात्, इति हेतोः सर्वमुक्त्याक्षेपः = सर्वजीवमुक्तिसिद्धिः, मोक्षं प्रत्यपि च तेनैव जनितेभ्यः शमादिभ्यः जायमानस्याऽतिशयितशमादेः हेतुत्वाद् इत्यतो नैयायिकाऽऽशङ्कातो ग्रन्थकृद् आह- 'संसा
વિશેષાર્થ :- સામાન્યયોગ્યતા અને વિશેષ યોગ્યતા બન્ને જુદા-જુદા પ્રકારની યોગ્યતા છે. ‘તમામ માટીમાં ઘડો થવાની યોગ્યતા છે તે સામાન્ય યોગ્યતા.આવી ઘટસ્વરૂપયોગ્યતા તો ખાણમાં/ખીણમાં દટાયેલી માટીમાં પણ રહેલી હોય છે. પણ તેટલા માત્રથી ત્યાં તરત ઘડો ઉત્પન્ન થઈ જતો નથી. તથા કુંભારના ચાકડા ઉપર જે માટીનો પિંડ ચઢી ગયેલો હોય, ચક્કર ઘૂમતું હોય, કુંભાર ઘડો બનાવવા માટે સક્રિય અને સાવધાન હોય. તેવા સંયોગમાં તે માટીમાં ઘડો થવાની વિશેષ યોગ્યતા કહેવાય. આ વિશેષયોગ્યતા = વિશિષ્ટયોગ્યતા = સમુચિતયોગ્યતા = અન્યસહકારિકરણમિલિતયોગ્યતા = ફલોપધાયકસ્થાનીય યોગ્યતા. સમુચિત યોગ્યતા = સક્રિય યોગ્યતા અથવા ફલોત્પાદસન્મુખ ફલજનનયોગ્યતા તથા સામાન્ય યોગ્યતા = નિષ્ક્રિય યોગ્યતા અથવા ફલઅનભિમુખ ફલજનનયોગ્યતા-આવું પણ કહી શકાય. કાર્ય ઉત્પન્ન થવામાં ઘણી વાર હોય તે કારણમાં સામાન્યયોગ્યતા મનાય. નજીકના સમયમાં કાર્ય ઉત્પન્ન થવાની તૈયારી ચાલી રહેલી હોય તે કારણમાં વિશિષ્ટયોગ્યતા અર્થાત્ સમુચિતયોગ્યતા મનાય. શમ-દમગુણોથી યુક્ત એવા જીવમાં મોક્ષની સમુચિતયોગ્યતા જૈનો માને છે. મતલબ કે શમ-દમાદિ મોક્ષની સામાન્ય યોગ્યતાના નિયામક નથી પણ મોક્ષની સમુચિતયોગ્યતાના નિયામક = અવચ્છેદક છે. અચરમાવર્ત કાળમાં રહેલા ભવ્યજીવમાં જૈનો મોક્ષની સ્વરૂપ યોગ્યતા માને છે.
વેદ-ઉપનિષદ્ શમ-દમાદિને મોક્ષના સહકારી માને છે. આ વાત જૈનોને પણ માન્ય જ છે. જો શમ-દમાદિને મોક્ષગમનસ્વરૂપયોગ્યતાના અવચ્છેદક માનવામાં આવે તો વેદવચનમાં સંકોચ કરવો પડે. પણ સમુચિતયોગ્યતાવચ્છેદક તરીકે માનવામાં તો સંકોચનો કોઈ સવાલ જ ઉપસ્થિત થતો નથી. કારણ કે શમ-દમાદિ ગુણો જેનામાં પ્રગટેલા ન હોય તેમાં મોક્ષગમનસ્વરૂપ યોગ્યતા માનવાની વાતનો કાંઈ અપલાપ કરવામાં આવેલ નથી. શમ-દમાદિને મોક્ષગમનસ્વરૂપયોગ્યતાના અવચ્છેદક માનવામાં આવે તો જ સંકોચ દોષ લાગુ પડે. કેમ કે તેવું માનવામાં શમ-દમાદિ ગુણોથી રહિત એવા જીવમાં મોક્ષે જવાની યોગ્યતાનો નિષેધ ફલિત થઈ જાય છે. પણ આવું જૈનો માનતા નથી. માટે મુક્તિગમયોગ્યતામાં સંકોચ કે વેદવચનમાં સંકોચ કરવાનો દોષ આવતો નથી. (૩૧/૬)
અતિશયિત શમ-દમાદિની પ્રાપ્તિ ભલે સમુચિત યોગ્યતાથી થાય. પરંતુ સામાન્ય શમ-દમ પ્રત્યે તો સંસારીત્વરૂપે જ કારણતા માનવી પડશે. શમત્વ વગેરેથી અવચ્છિન્ન એવી કાર્યતાથી નિરૂપિત કારણતા તો સંસારિત્વથી જ અવચ્છિન્ન = નિયંત્રિત માનવી પડશે. આવું માનવાથી સર્વ જીવોની મુક્તિ સિદ્ધ થઈ જશે. કારણ કે ઉપરોક્ત કાર્ય-કારણભાવથી તમામ સંસારી જીવોમાં સમાદિની કારણતા સ્વીકૃત થાય છે.
ગાથાર્થ :- સંસારિત્વ ગુણધર્મ ગૌરવગ્રસ્ત હોવાથી તે સ્વરૂપે સમાદિહેતુતા ન માની શકાય. પરંતુ १. हस्तादर्श 'शमावपि' इति त्रुटितोऽशुद्धश्च पाठः ।
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१००
• संसारित्वेन शमादिहेतुताव्यपोहः • द्वात्रिंशिका-३१/७ 'संसारित्वेनेति । संसारित्वेन = नित्यज्ञानादिमद्भिन्नत्वरूपेण गुरुणा = नानापदार्थघटितेन शमादौ च हेतुता न तव कल्पयितुमुचितेति शेषः । किं तु भव्यत्वेनैव एषा = हेतुता, शमाद्यरित्वेनेति । आत्मत्वस्य संसारित्वरूपत्वे महेश्वरेऽतिप्रसङ्गः । अनित्यज्ञानादिमदात्मत्वस्य तत्त्वे मूर्छितादिसंसारिजीवेष्वव्याप्तिः । अतः संसारित्वं नित्यज्ञानादिमद्भिन्नात्मत्वस्वरूपमेवाऽभ्युपगन्तुमर्हति । इत्थञ्च नित्यज्ञानादिमद्भिन्नत्वरूपेण = ध्वंसाऽप्रतियोगिज्ञानेच्छाप्रयत्नाऽऽश्रयाऽन्याऽऽत्मत्वस्वरूपेण = ध्वंसाऽप्रतियोगिज्ञानेच्छाप्रयत्नसमवायिप्रतियोगिकभेदसमानधिकरणाऽऽत्मत्वरूपेण = सामानाधिकरण्यसम्बन्धेन ध्वंसाऽप्रतियोगिज्ञानेच्छा-प्रयत्नसमवायिप्रतियोगिकभेदविशिष्टाऽऽत्मत्वस्वरूपेण संसारित्वेन नानापदार्थघटितेन नानास्वरूपेण च शमादौ हेतुता तव नैयायिकस्य लाघवप्रियस्य न कल्पयितुं उचिता, कारणताऽवच्छेदकगौरवात् । केवलं नित्यज्ञानादिमद्भिन्नत्वरूपेण संसारित्वोपगमे घटादावतिप्रसङ्गः । न च नित्यज्ञानवदन्याऽऽत्मत्वं तदिति वक्तुं युज्यते, विनिगमकाऽभावेन नित्येच्छावदन्याऽऽत्मत्वस्याऽपि तत्त्वे बाधकाऽभावात् । इत्थञ्च संसारित्वं हि नित्यज्ञानवदन्यात्मत्वं, नित्येच्छावदन्यात्मत्वं, नित्यप्रयत्नवदन्यात्मत्वं, देहवदात्मत्वं, अदृष्टादिवदात्मत्वमित्येवमनेकरूपतामाबिभृयात् । अनेकेषु अननुगतेषु गुरुषु च तेषु शमादिकारणताऽवच्छेदकताकल्पना न युज्यते । किन्तु लाघवेन भव्यत्वेनैव शमादिकं प्रति हेतुता युज्यते । जीवत्वाऽविशेषेऽप्येकवृन्तगतफलद्वयन्यायेन मधुरफलस्थानीया भव्याः, अभव्यास्त्वम्लाऽस्वादु-कुथितफलस्थानीयाः। अत एव ग्रन्थकृतोक्तं स्याद्वादकल्पलतायां → मुक्तत्वप्रयोजिका सामान्यतोऽभव्यव्यावृत्ता जातिभव्यत्वमिति गीयते । प्रत्यात्मानं तथा-तथापरिणामितया समुपात्तविशेषा च तथाभव्यत्वम् - (स्या.क.९/६ पृ.६७) इति पूर्वोक्तं (पृ.१०२७,१४४०) अत्रानुसन्धेयम् ।
एतेन → नवानामात्मविशेषगुणानां सन्तानोऽत्यन्तमुच्छिद्यते सन्तानत्वात् + (व्यो.पृ.२०) इति व्योमवत्यां व्योमशिवाचार्यवचनं, → दुःखसन्ततिः धर्मिण्यत्यन्तमुच्छिद्यते सन्ततित्वात्, दीपसन्ततिवत् - (न्या.कं.पृ.४) इति न्यायकन्दल्यां श्रीधरवचनं, → दुःखसन्ततिरत्यन्तमुच्छिद्यते सन्ततित्वात्, प्रदीपसन्ततिवत् (कि.मुक्तिवाद पृ.८५) इति किरणावल्यां उदयनवचनं निरस्तम्, अभव्यादिदुःखसन्ततौ व्यभिचारात् ।
न च भव्यत्वजातावेव किं मानम् ? इति शङ्कनीयम्, ‘या या कारणता सा सा किञ्चिद्धर्माऽवच्छिन्ने ति न्यायसहकारेण शमाद्यनुगतकार्यजनकताऽवच्छेदकतया = शमत्वाद्यवच्छिन्नाऽनुगतकार्यतानिरूસમાદિહેતુતા ભવ્યત્વરૂપે જ માનવી જોઈએ. આ વાત અન્યત્ર બતાવેલ છે. (૩૧/૭)
જ ભવ્યત્વજાતિની સિદ્ધિ હ. ટીકાર્ય :- નૈયાયિકમતાનુસાર સંસારિત્વ = નિત્યજ્ઞાનેચ્છાદિથી વિશિષ્ટ એવા ઈશ્વરથી ભિન્ન આત્મામાં રહેનારું આત્મત્વ. નિત્યજ્ઞાનાદિવિશિષ્ટભિન્નઆત્મત્વસ્વરૂપ સંસારિત્વ અનેક પદાર્થોથી ઘટિત છે. નિત્યજ્ઞાન એટલે ધ્વસઅપ્રતિયોગી જ્ઞાન. તેથી હૂંસાડપ્રતિયોગિજ્ઞાન-ઈચ્છા પ્રયત્નઆશ્રયપ્રતિયોગિકભેદવિશિષ્ટઆત્મત્વસ્વરૂપ સંસારિત્વને સમાદિકારણતાઅવચ્છેદક માનવામાં ઘણું ગૌરવ આવે છે. માટે તેવી કલ્પના કરવી નૈયાયિક માટે ઉચિત નથી. પરંતુ ભવ્યત્વરૂપે જ શમાદિ કારણતા માનવી વ્યાજબી
१. हस्तादर्श 'संसारित्वेनेति' इति नास्ति ।
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१०१
• स्वभावस्याऽपरावर्तनीयता • नुगतकार्यजनकताऽवच्छेदकतयाऽऽत्मत्वव्याप्यजातिविशेषस्य कल्पयितुमुचितत्वात् । ___ द्रव्यात्वादावप्यनुगतकार्यस्यैव मानत्वात् । आत्मत्वेनैव शमादिहेतुत्वे विशेषसामग्र्यभावेनेश्वरेऽपितायाः कारणताया अवच्छेदकतया आत्मत्वव्याप्यजातिविशेषस्य कल्पयितुं उचितत्वात् । स च भव्यत्वाख्योऽङ्गीक्रियतेऽस्माभिः । ‘अनुगतशमादिकारणता किञ्चिद्धर्मावच्छिन्ना कारणतात्वाद्, द्रव्यत्वाद्यवच्छिन्न-संयोगीयकारणतावदि'त्यनुमानस्याऽपह्नोतुमशक्यत्वात्, अन्यथा नैयायिकस्य द्रव्यत्वादिजातेरप्यसिद्धिः प्रसज्येत, द्रव्यत्वादौ अपि जातौ अनुगतकार्यस्यैव = संयोगत्वाद्यवच्छिन्नानुगतकार्यताविशिष्टस्यैव मानत्वात् । 'कार्यसमवायिकारणता किञ्चिद्धर्मावच्छिन्ना कारणतात्वात् दण्डनिष्ठघटकारणतावद् यद्वा अनुगतसंयोगादिकारणता किञ्चिर्मावच्छिन्ना कारणतात्वात्, पृथिवीनिष्ठगन्धकारणतावदि'त्यनुमानेनैव नैयायिकस्य द्रव्यत्वादिजातिसिद्धिसम्भवात् । ततश्च भव्यत्वाऽपलापे द्रव्यत्वाद्यसिद्धिप्रसङ्गो दुर्वारः परस्य ।
एतेनाऽभव्यस्याऽप्युपदेशसंस्कारादिना तात्त्विकवैराग्योदये मोक्षो भविष्यतीति कल्पनाऽपि निरस्ता। 'न हि श्यामाकबीजं परिकर्मसहस्रेणाऽपि कलमाऽङ्कुराय कल्पते' इति न्यायेन स्वभावस्याऽपरिवर्तनीयत्वात्, अन्यथा परेषां द्रव्यमपि कालान्तरे गुणरूपतामापद्येत । → विषवृक्षोऽपि संवर्ध्य स्वयं च्छेत्तुमसाम्प्रतम् - (कु.सं.२/५५) इति कुमारसम्भवोक्त्यनुसारेण अभव्यस्याऽवेद्यसंवेद्यपदोच्छेदोत्साहाऽयोगोऽवसेयः । 'स्वभावो दुरतिक्रमः' इति न्यायोऽप्यत्र साक्षी । तदुक्तं हितोपदेशे अपि → यः स्वभावो हि यस्य स्यात् तस्याऽसौ दुरतिक्रमः । श्वा यदि क्रियते राजा तत् किं नाऽश्नात्युपानहम् ।। - (हितो.३/ ५६) इति । एतेन → संसारित्वेनैव मोक्षं प्रति स्वरूपयोग्यत्वात्, न तु तद्विशेषशमादिमत्त्वेन; सामान्यबाधके सत्येव योग्यताया विशेषनिष्ठत्वात् । शमादेरपि कार्यत्वात् तत्राऽपि संसारित्वेनैव स्वरूपयोग्यत्वाच्च - (कि.प्र.मुक्तिवाद पृ.६३) इति किरणावलीप्रकाशे वर्धमानोऽक्तिः प्रत्यस्ता, कारणतावच्छेदकगौरवात्, लघुनि सम्भवे च गुरुणि तदयोगात् ।
ननु अनुगतशमादिकार्यजनकताऽवच्छेदकतयाऽऽत्मत्वस्यैवाऽङ्गीकारोऽस्तु, आत्मत्वव्याप्यजातिविशेषकल्पने गौरवादिति चेत् ? न, आत्मत्वेनैव रूपेण शमादिहेतुत् = शमादि-मुक्तिस्वरूपयोग्यत्वेऽङ्गीक्रियमाणे ईश्वरेऽपि शम-दम-भोगाऽनभिष्वङ्गादिस्वीकाराऽऽपातात् । न चात्मत्वस्यैव मुक्ति-शमादिस्वरूपयोग्यतावच्छेदकत्वेऽपि विशेषसामग्र्यभावेन = मुक्ति-शमाद्युपधायकाऽन्यकारणविशेषविरहेण ईश्वरे मुक्ति-शमाછે. સમાદિ અનુગત કાર્યની કારણતાના અવચ્છેદકરૂપે આત્મત્વવ્યાપ્ય જાતિવિશેષની જ કલ્પના કરવી ઉચિત છે. તે જાતિવિશેષ એટલે ભવ્યત્વ. જેમ દ્રવ્યત્વ જાતિની સિદ્ધિમાં સંયોગાદિ અનુગતકાર્યની સમવાયિકારણતા જ નિયામક છે, પ્રમાણભૂત છે, આધારભૂત છે. તેમ શમાદિ અનુગત કાર્ય જ ભવ્યત્વની સિદ્ધિમાં આધારભૂત છે. જેમ દ્રવ્યત્વવ્યાપ્ય પૃથ્વીત્વ જાતિ છે તેમ આત્મત્વવ્યાપ્ય ભવ્યત્વ જાતિ છે. વ્યાપ્ય = સમાનાધિકરણ ન્યૂનવૃત્તિ ધર્મ. આત્મત્વની અપેક્ષાએ ભવ્યત્વ ગુણધર્મ ન્યૂનવૃત્તિ છે તેમ જ આત્મામાં જ રહેનાર છે. માટે સમાદિ અનુગત કાર્યના કારણતાઅવચ્છેદક ગુણધર્મ સ્વરૂપે ભવ્યત્વ જાતિની સિદ્ધિ થાય છે. જો આત્મત્વવ્યાપ્ય ભવ્યત્વને શમાદિકારણતાઅવચ્છેદક માનવાના બદલે આત્મત્વને જ શમ-દમ વગેરેના કારણતાઅવચ્છેદક તરીકે માનવામાં આવે તો ઈશ્વરમાં પણ શમ-દમાદિ ગુણોની
१. हस्तादर्श '...तानच्छेद....' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१०२
भव्यत्वनिर्णयसाधनोपदर्शनम् •
तिप्रसङ्गाऽभावे समर्थनीयेऽन्यत्राऽपि तेन तस्य सुवचत्वात् । भव्यत्वाऽभव्यत्वशङ्कयैव भव्यत्वनिश्चयेन प्रवृत्त्यप्रतिबन्धात् इति ।
द्युत्पत्त्यापत्तिर्न सम्भवतीति वाच्यम्, इत्थं ईश्वरे अतिप्रसङ्गाऽभावे नैयायिकेन समर्थनीये तु अन्यत्रापि अभव्य-जातिभव्यादावपि तेन विशेषसामग्र्यभावेन तस्य = मुक्ति-शमाद्यतिप्रसङ्गाऽभावस्य सुवचत्वात् । एतेन जातिभव्यस्य मोक्षापत्तिः निराकृता, सामग्रीविशेषविरहेण तदनापत्तेः, नित्यस्य स्वरूपयोग्यत्वे यदाकदाचित् फलोत्पादकत्वप्रवादस्य निर्युक्तिकत्वात् । आत्मत्वेनैव शमादिहेतुत्वे ईश्वरे शमाद्यापत्तिः तादृशसिद्धान्तभङ्गाऽऽपत्तिः वा तव दुर्वारैव द्विपक्षी राक्षसी ।
=
=
द्वात्रिंशिका - ३१/७
ननु तथापि स्वात्मनि भव्यत्वाऽभव्यत्वशङ्कया योगप्रवृत्तिप्रतिबन्धाऽऽपत्तिः तवाऽपरिहार्येति चेत् ? मैवम्, 'अहं भव्यो न वा ?' इत्येवं भव्यत्वाऽभव्यत्वशङ्कयैव स्वात्मनि जैनराद्धान्ततो भव्यत्वनिश्चयेन प्रवृत्त्यप्रतिबन्धात् = प्रव्रज्यादियोगप्रवृत्त्युपपत्तेः, अभव्यस्य कदाऽपि तादृशशङ्काऽनुदयात्। तदुक्तं अध्यात्ममतपरीक्षावृत्तौ “वस्तुतस्तु भव्याभव्यत्वशङ्कैव स्वसंविदिता भव्याऽभव्यत्वशङ्काप्रतिबन्धिका, तस्या एव भव्यत्वव्याप्यत्वात् । तदुक्तं आचारटीकायां 'अभव्यस्य भव्याऽभव्यत्वशङ्काया अभावात्' ← ( आचा. श्रुत. स्कं . १/५/५ सू. १६२ ) इति । अथ न व्याप्यं शङ्काप्रतिबन्धकं किन्तु तद्दर्शनम् । तथा च न शङ्का प्रतिबन्धिका किन्तु तज्ज्ञानमिति चेत् ? न, स्वसंविदितायाः तस्या एव तज्ज्ञानरूपत्वात्।
अथ स्वरूपसद्व्याप्यज्ञानं न प्रतिबन्धकं किन्तु व्याप्यत्वेन तज्ज्ञानम् । न च पुरुषत्वव्याप्यस्वरूपसत्पुरुषत्वज्ञानेऽपि पुरुषत्वाऽभावशङ्कानिवृत्तेरनुभवबलेन स्वरूपसद्व्याप्यज्ञानस्यैव शङ्कानिवर्तकत्वमिति वाच्यम्, अव्याप्येऽपि व्याप्यत्वेन भ्राम्यतः तद्व्याप्यप्रकारकधर्मज्ञानात् तद्विपरीतशङ्कानिवृत्तेः व्याप्यत्वप्रकारकज्ञानस्य शङ्कानिवर्तकत्वात् । न चोपदर्शिता शङ्का स्वस्मिन् भव्यत्वव्याप्यत्वप्रकारिઉત્પત્તિ થવાની આપત્તિ આવે. ‘ઈશ્વરમાં આત્મત્વ હોવા છતાં શમાદિની અન્ય વિશેષસામગ્રી ન હોવાથી શમ-દમાદિ ઉત્પન્ન થવાની આપત્તિ આવતી નથી'- એવું જો નૈયાયિક કહે તો તુલ્યન્યાયથી કહી શકાય છે કે આત્મત્વ તમામ આત્મામાં સમાન હોવા છતાં શમ-દમાદિની વિશેષસામગ્રી ન હોવાથી અભવ્ય જીવોમાં તાત્ત્વિક શમાદિ ગુણો ઉત્પન્ન થતા નથી. તેથી જ અભવ્ય જીવો મોક્ષે જતા નથી.
શંકા :- ભવ્યત્વજાતિવાળા જીવો જ જો મોક્ષે જવાની લાયકાત ધરાવતા હોય તો ‘ભવ્યત્વ પોતાનામાં છે કે નહિ ?' આવી શંકા જ્યાં સુધી રવાના થાય નહિ ત્યાં સુધી પ્રવ્રજ્યાદિ યોગસાધના કેવી રીતે થઈ શકે ? કારણ કે ‘હું કદાચ અભવ્ય હઈશ તો મારી દીક્ષા નિષ્ફળ જશે. તો શા માટે મારે દીક્ષા सेवी ?' खा विचारधारा दीक्षाग्रहणमा जाघ छे.
સમાધાન :- આચારાંગસૂત્ર પાંચમા અધ્યયનની ટીકામાં શ્રી શીલાંકાચાર્ય ભગવંતે જણાવેલ છે કે ‘હું ભવ્ય છું કે અભવ્ય ?’ આવી શંકા ભવ્ય જીવને જ થઈ શકે છે. કારણ કે આ શંકા ભવ્યત્વવ્યાપ્ય છે, ભવ્યત્વસાધક છે. તેથી તે શંકા જ પોતાનામાં ભવ્યત્વનો નિશ્ચય કરાવી દેશે. તેથી દીક્ષાદિયોગસાધનાની નિષ્ફળતાની સંભાવનાથી દીક્ષા વગેરે અટકી નહિ પડે. આ વાત ગ્રંથકારશ્રીએ ન્યાયાલોકના પ્રથમ
१. हस्तादर्शे 'सुवत्वात्' इति त्रुटितोऽशुद्धश्च पाठः ।
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
• उदयनाचार्यमताऽपोहः . एतद् अन्यत्र = न्यायालोकादौ दर्शितम् ।।७।। केति नेयं तन्निवर्तिकेति चेत् ? तथापि ‘भव्यत्वव्याप्यतादृशशङ्कावानहमि'ति ज्ञानान्तरेणैव तादृशशङ्कानिवृत्तौ प्रवृत्तिरबाधितैवेति सर्वमवदातम्” (अध्या.म.प.गा.१७२) इति ।
एतेन → 'संसार्यकस्वभावा एव केचिदात्मान' इति स्थिते ‘अहमेव यदि तथा स्यां तदा मम विपरीतप्रयोजनं परिव्राजकत्वमिति शङ्कया न कश्चित् तदर्थं ब्रह्मचर्यादिदुःखमनुभवेत् - (कि.मुक्तिवाद पृ.६३) इति किरणावलीकृत उदयनस्य मतं परास्तम् ।
एतत् तत्त्वं न्यायालोकादौ दर्शितम् । तदुक्तं ग्रन्थकृता न्यायालोके प्रथमप्रकाशे → यत्तु योग्यत्वशङ्कया प्रवृत्त्यनुपपत्तिः । न च शम-दम-भोगाऽनभिष्वङ्गादिना मुमुक्षुचिह्नन श्रुत्युदितेन तच्छङ्कानिवृत्तिः, संसारित्वेनैव मोक्षं प्रति स्वरूपयोग्यत्वात्, शमादावपि संसारित्वेनैव हेतुत्वाच्चेति, तन्न, संसारित्वस्य नित्यज्ञानादिमद्भिन्नात्मत्वरूपस्य नानात्वाद्, गुरुत्वाच्च । लाघवात् भव्यत्वस्यैव मुक्तिशमादिस्वरूपयोग्यतावच्छेदकत्वकल्पनात् । एतेन शमादेः श्रुतौ सहकारित्वेन बोधनात् न स्वरूपयोग्यतावच्छेदकत्वम् । शमादिसम्पन्नत्वेन च न मोक्षाऽधिकारिता, श्रुतिसङ्कोचाऽऽपत्तेः, शमादिसम्पत्तेरधिकारनिश्चयस्ततश्च तदर्थप्रवृत्तौ शमादिसम्पत्तिरित्यन्योऽन्याऽऽश्रयाच्चेत्युक्तावपि न क्षतिः, भव्यत्वस्य शमादिसहकारित्वसम्भवात्, तस्यैवाऽधिकारित्वविशेषणाच्च । तन्निश्चयश्च तच्छङ्कयैव, तस्याः तद्व्याप्यत्वादिति अध्यात्ममतपरीक्षायां प्रपञ्चितम् ।
शमादिमत्त्वेनाऽधिकारित्वेऽप्यनतिशयितशमादिना प्रवृत्त्युत्तरमतिशयितशमादिसम्पत्ते ऽन्योऽन्याऽऽश्रयः। प्रवृत्तेः प्राक् कथमणीयस्यपि शमादिसम्पत्तिरिति चेत् ? कर्मविगमात् । सोऽपि कथमिति चेत्? तथाभव्यत्वपरिपाकात् । सामग्री विना कथं तत्परिपाक इति चेत् ? स्वभावादिति + (न्याया.१/ पृ.७-१०) व्यक्तं न्यायालोके इति । एतत्तत्त्वं विस्तरतो भानुमत्यां तद्व्याख्यायां विवृतमस्माभिः । ____योगसाधनापूर्वकाले विशिष्टपूर्वसेवातः कथं कर्मनिर्जरादिना शमादिलाभः ? इति जिज्ञासापरिपूर्तये श्रीहरिभद्रसूरिभिः धर्मसङ्ग्रहण्यां श्रावकप्रज्ञप्ति-विशेषावश्यकभाष्यानुसारेण → वनियकम्मस्स जया घसणघोलणनिमित्ततो कहवि । खविता कोडाकोडी सव्वा एक्कं पमोत्तूणं ।। तीयवि य थेवमेत्ते खविए तहिमंतरम्मि जीवस्स । भवति हु अभिन्नपुव्वो गंठी एवं जिणा बेंति ।। गंठित्ति सुदुब्भेदो कक्खडघणरूढगूढगंठिव्व । जीवस्स कम्मजणितो घणराग-द्दोसपरिणामो ।। भिन्नम्मि तम्मि लाभो जायइ परमपयहेतुणो नियमा । सम्मत्तस्स पुणो तं बंधेण न वोलइ कयाइ।। तं जाविह संपत्ती ण जुज्जई तस्स निग्गुणत्तणओ । बहुतरबंधाओ खलु सुत्तविरोधा जओ भणियं ।। पल्ले महइमहल्ले कुंभं पक्खिवइ सोधए नालिं । अस्संजए अविरए बहु बंधइ निज्जरे थोवं ।। पल्ले महइमहल्ले कुंभं सोधे पक्खिवे नालिं । जे संजये पमत्ते बहु निज्जरे बंधइ थोवं ।। પ્રકાશમાં તથા સ્યાદ્વાદકલ્પલતાના નવમા સ્તબકમાં તથા અધ્યાત્મમતપરીક્ષા વગેરેમાં વિસ્તારથી કરેલ छ. (3१/७)
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१०४
• सर्वमुक्तिपक्षे मोक्षपुरुषार्थोच्छेदः । द्वात्रिंशिका-३१/७ पल्ले महइमहल्ले कुंभं सोहेइ पक्खिवे ण किंचिं। से संजए अपमत्ते बहु निज्जरे बंधंति न किंचि ।। एयमिह ओघविसयं भणियं सव्वे ण एवमेवत्ति । अस्संजतो उ एवं पडुच्च आसन्नभावं तु ।। पावइ बंधाभावो उ अन्नहा पोग्गलाणऽभावातो । इय वुड्ढिगहणतो ते सव्वे जीवेहिं जुज्जन्ति ।।
-- (धर्मसं. ७५१-७६०) इत्युक्तमित्यवधेयम् ।
एतेन → प्रथमं निर्गुणस्यैव सतो गुणावाप्तावग्रेऽपि किं गुणाऽपेक्षया ? इति निरस्तम्, पूर्व-पूर्वगुणदलाऽपेक्षयैवोत्तरोत्तरगुणोपचयसिद्धेः, उपादानोपचयं विनोपादेयोपचयाऽभावादिति अधिकं नवमस्तबके स्याद्वादकल्पलतातोऽवसेयम् (स्या.क.९/७-पृ.७१) ।
वस्तुतः शमादिलिङ्गैरपुनर्बन्धकत्वरूपयोग्यतानिश्चयान्न दोषः, अपुनर्बन्धकतानियतभवव्यवधानज्ञानस्याऽप्रतिबन्धकत्वात्, तद्भवस्थितिहेतुदुरितानां सत्प्रवृत्तिनाश्यत्वेन प्रत्युत नाशाऽर्थिप्रवृत्तौ नाश्यनिश्चयीभूयाऽनुगुणत्वात्, अनतिशयितशमादिना प्रवृत्त्युत्तरमतिशयितशमादिसम्पत्तेश्च नान्योन्याश्रयः । यत्तु 'शमादावपि संसारित्वेनैव स्वरूपयोग्यत्वाद् मुक्तावपि संसारित्वेन तत्त्वमिति (तत्त्वचिन्तामणि-शब्दखण्डईश्वरानुमाने मुक्तिवाद पृ.१७९) गङ्गेशाकूतं तन्न पूतम्, नित्यज्ञानादिमद्भिन्नत्वरूपसंसारित्वाऽपेक्षया भव्यत्वस्यैव लघूभूतस्य तत्त्वौचित्यात्, सर्वमुक्तिनिरासाच्च ।
किञ्च सर्वमुक्तिसत्त्वेऽपि परस्य कथं पारिवाज्यादौ प्रवृत्तिः ? स्वप्रयत्नं विनैव महाप्रलये भर्गप्रयत्नात् तदुपपत्तिसम्भवात् ! शीघ्रमुक्त्यर्थं तत्प्रवृत्तौ चाऽकामेनाऽपि परेण तत्स्वरूपयोग्यतावच्छेदकं किञ्चिद् वक्तव्यम् । तदेव चाऽस्माकमपुनर्बन्धकत्वम् । अथात्मनैव मुक्तौ स्वरूपयोग्यता, ईश्वरे विशेषसामग्र्यभावाच्च नाऽतिप्रसङ्गः, शीघ्रं मुक्तिहेतूपनिपाताच्च शीघ्रमुक्तिरिति शीघ्रमुक्तित्वस्याऽर्थसिद्धत्वान्न तत्स्वरूपयोग्यतावच्छेदकं किञ्चित्कल्पनीयमिति न दोष इति चेत् ? न, उपादानस्वभावाऽविशेषेऽर्थसिद्धस्याऽप्युपादेयविशेषस्याऽनुपपत्तेः, अतिप्रसङ्गात्, ‘कस्यचित् कदाचिदेव पारिव्रज्यादौ प्रवृत्तिः' इति नियमस्य हेतुविशेषं विनाऽनिर्वाहात् । ‘अदृष्टविशेषस्तधेतुः' इति उपगमेऽपि नामान्तरेणाऽपुनर्बन्धकत्वाऽङ्गीकारादिति सर्वमवदातम् (स्या.कल्प.९/७-पृ.७६) इति व्यक्तं स्याद्वादकल्पलतायामेव ।
प्रकृते ‘सर्वमुक्तिसत्त्वेऽपी'ति तु → अपरीक्षिताभ्युपगमात् तद्विशेषपरीक्षणं = अभ्युपगमसिद्धान्तः < (न्या.सू.१।१।३१) इति न्यायसूत्रदर्शिताऽभ्युपगमसिद्धान्ताऽनुसारेणोक्तम् ।।
वस्तुतः सर्वजीवमुक्तिः नैव सम्भवति। सर्वमुक्त्युपगमे प्रतिकल्पमेकैकस्याऽपि मुक्तावनन्तकल्पविगमेऽनन्तजीवानां मुक्ताविदानी संसारोच्छेदप्रसङ्गः (आ.ख्या.पृ.२२) इति व्यक्तमुक्तं सर्वतोमुखीप्रज्ञासमलङ्कृतेन ग्रन्थकृता आत्मख्यातौ । युक्तञ्चैतद्, अनादावपि संसारेऽद्ययावत्सर्वमुक्तिविरहाद् भविष्यदप्येवमेवेति कल्पने बाधकाभावात् । इदानीमिव न सर्वेषां जातु मुक्तिसम्भव इत्यत्र तात्पर्यम् । न चेदानीमऽस्माकमिव न कस्यापि कदापि मुक्तिसम्भवः तुल्यन्यायादिति वाच्यम्, वामदेवादिमुक्तेः एतरेयोपनिषद्-(२/४/५) बृहदारण्यक-(१।४।१०) बृहदारण्यकवार्तिकसार-(१/४/१०) ब्रह्मसूत्र- (१।१।४०) पञ्चदशी(९/४५)प्रभृतिभवदागमेनैव सिद्धेः । __यत्तु श्वेताश्वतरोपनिषद्-(श्वे. १।१०)ब्रह्मपुराण-(२३३।१-७५)कूर्मपुराण-(२।४५) विष्णुपुराण
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परमात्मलयपरामर्शः •
२१०५
परमात्मनि जीवात्मलयः सेति त्रिदण्डिनः । लयो लिङ्गव्ययोऽत्रेष्टो जीवनाशस्तु' नेष्यते । । ८ । । परमात्मनीति । परमात्मनि जीवात्मलयः सा मुक्तिः इति त्रिदण्डिनो वदन्ति ।
अत्र =
एतन्मते लयो लिङ्गव्यय इष्टः अस्माकमप्यभिमतः । एकादशेन्द्रियाणि पञ्चमहाभूतानि च सूक्ष्ममात्रया' सम्भूयाऽवस्थितानि जीवात्मनि सुख-दुःखाऽवच्छेदकानि लिङ्गशब्दे(६।५।१।७-१०४) वायुपुराण- (१०२/४-१३३) गरुडपुराण - (१।२१७/१-१७) अग्निपुराण- (३६९/१-३८२/ ३७) भागवत-(१२/४/२३-३४) प्रमुखे आत्यन्तिकप्रलयाऽपराऽभिधानमहाप्रलयनिरूपणमुपलभ्यते तत्तु न हि कदाचिदनीदृशं जगदिति न्यायेन निराकरणीयम् ।।३१ / ७ ।।
साम्प्रतमत्रैव त्रिदण्डिमतमाह- 'परमात्मनी 'ति । परमात्मनि आनन्दमयपरमात्मनि जीवात्मलयः मुक्तिरिति त्रिदण्डिनो वदन्ति । त्रिदण्डिनोऽत्र भास्कराचार्यमतानुयायिनो वेदान्तिका ग्राह्याः । भट्टभास्करो हि भेदाऽभेदसिद्धान्तवादी । तदुक्तं भट्टोजीदीक्षितेन वेदान्ततत्त्वविवेकटीकाविवरणे 'भट्टभास्करस्तु भेदाभेदसिद्धान्तवादी 'ति । अपरे टङ्क - द्रमिण-गुहदेव-भारुचि-यमुनाचार्यादयोऽपि त्रिदण्डिवेदान्तिनः श्रूयते । दक्षेण तु 'वैष्णवेन त्रिदण्डेन न त्रिदण्डीति कथ्यते । अध्यात्मदण्डयुक्तो यः स त्रिदण्डीि कथ्यते ।। वागादिदण्डयुक्तस्तु प्रत्यगात्मन्यवस्थितः । परब्रह्मणि लीनो यः स त्रिदण्डी व्यवस्थितः ।।' (दक्षसंहिता. ) इत्याद्युक्तिभिः त्रिदण्डिस्वरूपवर्णनमकारि । शम्भुगीतायां →
आयस्कान्तगिरेः पोते गच्छत्येवाऽन्तिकं यथा । पृथग्भवन्ति लौहानि कीलकान्यखिलान्यलम् ।। तस्मिन्नेव भवन्त्याशु संलग्नानि धराधरे । स पोतश्च क्षणे तस्मिंस्तत्रैवाऽब्धौ निमज्जति ।। तथैव मयि युक्तानां जीवन्मुक्तमहात्मनाम् । श्रयन्तेऽखिलकर्माणि ब्रह्माण्डाकाशमेव वै ।। वारिबिन्दुरिवाऽऽकाशात्पतितस्ते महार्णवे । जीवन्मुक्ता महात्मानो लयं गच्छन्ति मय्यहो ! | ← (शं.गी. ६/१२८-१३१) इत्येवं परमात्मनि जीवलयो दर्शित इत्यवधेयम् । एतन्म = त्रिदण्डिमते लयः = लिङ्गव्ययः लिङ्गशरीरोच्छेदः । स च अस्माकं जैनानां अपि अभिमतः । स्पर्शन-रसन-प्राण - नेत्र - श्रोत्रलक्षणज्ञानेन्द्रियपञ्चक-वाक्-पाणि-पाद-पायूपस्थलक्षणकर्मेन्द्रियपञ्चक-मनोलक्षणोभयेन्द्रियाणि इति एकादशेन्द्रियाणि पृथिव्यप्तेजोवाय्वाकाशलक्षणानि पञ्चमहाभूतानि च सूक्ष्ममात्रया सम्भूय जीवात्मनि अवस्थितानि सुख-दुःखाऽवच्छेदकानि लिङ्गशब्देन = लिङ्गशरीरशब्देन * ત્રિદંડીમાન્ય મુક્તિની મીમાંસા #
ગાથાર્થ :- પરમાત્મામાં જીવાત્માનો લય = મુક્તિ- એવું ત્રિદંડીઓ કહે છે. પ્રસ્તુતમાં લય = લિંગવ્યય. આ તો અમને પણ માન્ય છે. જીવનાશ કાંઈ લય તરીકે માન્ય નથી. (૩૧/૮) ટીકાર્થ :- આનંદમય ૫રમાત્મામાં જીવાત્માનો લય થવો તે મુક્તિ છે- આવું ત્રિદંડીઓ કહે છે.
આ મતમાં ‘લય’ શબ્દથી લિંગવ્યય ત્રિદંડીઓને ઈષ્ટ છે અને તે તો અમને જૈનોને પણ તે માન્ય જ છે. તેમના મતે પાંચ શ્રોત્રાદિ જ્ઞાનેન્દ્રિય, હાથ વગેરે પાંચ કર્મેન્દ્રિય, મન- એમ કુલ ૧૧ ઈન્દ્રિય અને પાંચ મહાભૂત સૂક્ષ્મ માત્રાથી ભેગા થઈને રહેલા હોય ત્યારે જીવાત્મામાં સુખ-દુઃખના
१. मुद्रितप्रतौ '.... शश्च' इत्यशुद्धः पाठः । २ हस्तादर्शे 'मत्रे' इत्यशुद्धः पाठः ।
=
=
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१०६
• श्रुतो लक्षणाया अस्वीकारः • द्वात्रिंशिका-३१/९ नोच्यन्ते, तद्व्ययश्च परमार्थतो नामकर्मक्षय एवेति । जीवनाशस्तु नेष्यते, उपाधिशरीरनाशे
औपाधिकजीव नाशस्याऽप्यकाम्यत्वात् ।।८।। बौद्धास्त्वालयविज्ञानसन्ततिः सेत्यकीर्तयन् । विनाऽन्वयिनमाधारं तेषामेषा कदर्थना ।।९।। उच्यन्ते । तद्व्ययश्च = तेषां निवृत्तिरूपो लयो यदि मुक्तिरूपेणेष्यते तदा स परमार्थतो नामकर्मक्षय एव इति कर्मक्षयरूपमोक्षवादिकक्षाप्रवेशस्तेषामपरिहार्यः ।।
न च जीवात्मलयः परमार्थतो जीवनाश एव इति वाच्यम्, यतो जीवनाशः तु नेष्यते कस्यामप्यवस्थायामनेकान्तवादिभिः, परेषामप्यपसिद्धान्ताऽऽपाताच्च । एतेन → यथा निर्वाणकाले तु दीपो दग्ध्वा लयं व्रजेत् । तथा सर्वाणि कर्माणि योगी दग्ध्वा लयं व्रजेत् ।। - (क्षु.२१) इति क्षुरिकोपनिषद्वचनमपि पूर्वोक्तं(पृ.११३०) प्रत्याख्यातम्, आत्मनः सर्वथोच्छेदाऽसम्भवात्, अन्यथा → पाशं छित्त्वा यथा हंसो निर्विशङ्कः खमुत्क्रमेत् । छिन्नपाशस्तथा जीवः संसारं तरते तदा ।। 6 (क्षु.२०) इति क्षुरिकोपनिषद्वचनानुपपत्तेः। तदुक्तं किरणावलीरहस्ये मथुरानाथेनाऽपि → लयो यदि नाशस्तदा 'नित्यं विज्ञानमानन्दं ब्रह्म' (बृहदारण्यकोपनिषद्.३/९/२८) इत्यादिश्रुतौ नित्यपदस्य लाक्षणिकत्वाऽऽपत्तिः, मुख्यार्थत्वेनैवोपपत्तौ श्रुतौ लक्षणाऽभ्युपगमस्याऽन्याय्यत्वात्' - (किरणा.रह. पृ.२२) इति ।
यदि च परमात्म-जीवात्मनोरभेदेऽपि उपाधिविशेषविशिष्टस्याऽऽत्मनो जीवतया तस्यैवौपाधिकः परमात्मभेदः इति भेदकोपाधिविरहे = उपाधिशरीरनाशे औपाधिकजीवनाशः एव जीवस्य परमात्मनि लयः, यथा घटाऽऽकाशस्य घटविगमे एव महाऽऽकाशे लयः । लिङ्गशरीराऽवच्छिन्नस्यैवाऽऽत्मनो जीवभाव इति लिङ्गशरीरनाशे लिङ्गाऽवच्छिन्नाऽऽत्मनाशस्यैव लयत्वम् । लिङ्गाऽवच्छिन्नस्यैवाऽऽत्मनो दुःखादिमत्तया विशेषणीभूतलिङ्गशरीरस्य नाशे दुःखं नोत्पत्तुमर्हति । एवञ्च तद्विगमस्य दुःखनिवृत्तिहेतुतया पुरुषार्थत्वमिति त्रिदण्डिभिरुच्यते तन्न सम्यग्, यत औपाधिकजीवनाशस्य अपि स्वनाशत्वेन अकाम्यत्वात् = अन्यकामनाऽनधीनकामनाविषयत्वशून्यत्वाद् न पुरुषार्थत्वम् । आनन्दमयपरमात्मनो नित्यत्वेन तदभिन्नस्य नाशाऽनुपपत्तेरिति (त.चि.अनु.भाग-२/मु.वा.पृ.१८२) तत्त्वचिन्तामणिकृत् । अधिकन्त्वस्मत्कृतायां भानुमत्याम् (न्यायालोकटीका.पृ.१७) ।।३१/८।। અવચ્છેદક બને છે. આ લિંગશરીરના ઉચ્છેદની અવસ્થામાં તે ત્રિદંડીમતાનુસાર લય કહેવાય છે. તથા તેનો વ્યય તો પરમાર્થથી નામકર્મનો નાશ જ છે. તેથી નામ કર્મના નાશને મુક્તિ માનવામાં અમને કોઈ વાંધો નથી. તે અમને માન્ય જ છે. બાકી જીવનો નાશ કાંઈ “જીવલય' શબ્દથી માન્ય બની ન શકે. કારણ કે ઉપાધિસ્વરૂપ શરીરનો નાશ થાય ત્યારે ઉપાધિયુક્ત = ઉપાધિઉપહિત = ઔપાધિક એવા જીવનો નાશ પણ કાંઈ ઈષ્ટ બની જતો નથી. માટે જીવનાશ સ્વરૂપ જીવલય નહિ પણ લિંગનાશસ્વરૂપ જીવલયને મોક્ષ કહે તો ત્રિદંડીઓનો સ્યાદ્વાદીમતમાં જ પ્રવેશ થઈ જશે. (૩૧/૮)
હ બૌદ્ધમાન્ય મોક્ષની મીમાંસા હ ગાથાર્થ - આલયવિજ્ઞાનસંતતિ તે મુક્તિ આમ બૌદ્ધોએ કહેલ છે. પણ અન્વયી એવા આધાર २. हस्तादर्श '...जीरोद्ध' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
• चित्तमेव संसार - मोक्षौ •
२१०७
बौद्धास्त्विति । बौद्धास्तु आलयविज्ञानसन्ततिः प्रवृत्तिविज्ञानोपप्लवरहिता 'संहृतज्ञेाऽऽकरा ज्ञानक्षणपरम्परा सा मुक्ति इत्यकीर्तयन् । यथोक्तं
“चित्तमेव हि संसारो रागादिक्लेशवासितम् । तदेव तैर्विनिर्मुक्तं भवान्त इति कथ्यते ।। " ( महोपनिषद् - ४ / ६६) न च शरीरादिनिमित्ताऽभावे तदनुपपत्तिः, पूर्वपूर्वविशिष्टक्षणानामेव तद्धेतुत्वाद्, विशिष्ट भावनातर एव तेषां विसभागपरिक्षये प्रवृत्तेः ।
अत्रैव बौद्धमतमपाकर्तुमुपन्यस्यति - 'बौद्धा' इति । आलयविज्ञानसन्ततिः 'अहमि 'त्याकारा प्रवृत्ति - विज्ञानोपप्लवरहिता = कर्तृत्व- भोक्तृत्वभावोपहितप्रवृत्तिविज्ञानलक्षणेन उपप्लवेन विमुक्ता अत एव संहृतज्ञेयाऽऽकारा = निराकृतघटपटादिसकलज्ञेयाऽऽकृतिः ज्ञानक्षणपरम्परा = शुद्धचित्तसन्ततिः मुक्तिः इति अकीर्तयन् बौद्धाः । अयमाशय:- सुगतदर्शने विज्ञानं हि द्विविधम्- आलयविज्ञानं प्रवृत्तिविज्ञानञ्च । ‘अहमि’त्याकारं आलयविज्ञानम् । 'अयं नील' इत्यादिरूपञ्च प्रवृत्तिविज्ञानम् । तदुक्तं → 'तत्स्यादालयविज्ञानं यद् भवेदहमास्पदम् । तत्स्यात् प्रवृत्तिविज्ञानं नील-पीतादिके भवत् ।।' ← ( ) इति । जाग्रदवस्थायां सतः प्रवृत्तिविज्ञानस्य सुषुप्तिकालीनाऽऽलयविज्ञानादतिरिक्तत्वेन जाग्रत्सुषुप्त्योरपि भेदसिद्धिः । सुषुप्तिकालीनस्याऽऽलयविज्ञानस्यैव जाग्रदवस्थाभाविप्रवृत्तिविज्ञानकारणत्वान्नोत्तरकालं विज्ञानसन्तानोच्छेदाऽऽपत्तिः । न चैवमपि दण्डादिविरहे घटाऽनुत्पादवत् शरीरादिनिमित्ताऽभावे मुक्तौ तदनुपपत्तिः निमित्तकारणीभूतशरीरादिजन्यशुद्धज्ञानसन्तत्युत्पत्त्यसङ्गतिः इति वाच्यम्, पूर्व-पूर्वविशिष्टक्षणानामेव स्व-स्वाऽव्यवहितपूर्ववर्तिविज्ञानक्षणानामेव तद्धेतुत्वात् विज्ञानक्षणजनकत्वात् । अत एव सुषुप्तावप्यभिभूतज्ञानाऽभ्युपगमात् । न च शरीराद्यनाहिताऽतिशयस्य ज्ञानक्षणस्य सुषुप्तिविलये कथमुत्तरज्ञानक्षणजनकत्वमिति वाच्यम्, अविशिष्टाद् विशिष्टोत्पत्तेः तथाशक्तियोगितया सम्भवात् मुक्तिपूर्विलक्षणेषु च विशिष्टभावनातः = 'सर्वं दुःखं दुःखं, सर्वं क्षणिकं क्षणिकं, सर्व स्वलक्षणं स्वलक्षणं सर्वं शून्यं शून्यमि' त्याकारकविशिष्टभावनाचतुष्टयत एव क्रमशः अतिशयाऽऽधानात् तेषां = पूर्विल-ज्ञानक्षणानां विसभागपरिक्षये = सोपप्लवविज्ञानसन्तानस्याऽपुनर्भावेनोच्छेदे तेषां तत्तद्विशुद्धविज्ञानक्षणानां प्रवृत्तेः स्वीकारादिति सैव मुक्तिरिति बौद्धमतम् । દ્રવ્ય વિના આ મુક્તિ તેઓ માટે વિડંબનારૂપ છે. (૩૧/૯)
स्व-स्वाऽव्यवहितोत्तरवर्ति
ટીકાર્થ :- પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાનના ઉપદ્રવથી રહિત હોવાથી જેમાંથી શેયાકાર નીકળી ગયેલ છે તેવી શુદ્ધ જ્ઞાનક્ષણની પરંપરા તે મુક્તિ છે- આ પ્રમાણે બૌદ્ધોએ કહેલ છે. જેમ કે તેમના ગ્રંથમાં કહેલ છે કે ‘રાગાદિ કલેશથી વાસિત ચિત્ત જ સંસાર છે તથા રાગાદિમુક્ત થયેલ ચિત્ત જ સંસારનો અંત મોક્ષ કહેવાય છે.' પ્રસ્તુતમાં ચિત્ત એટલે જ્ઞાન સમજવું.
=
=
=
=
“મોક્ષમાં તો શરીર જ નથી હોતું તો પછી તેના વિના આલયવિજ્ઞાનસંતતિ કઈ રીતે ત્યારે ઉત્પન્ન થઈ શકશે ? શરીરાદિ તો જ્ઞાનનું નિમિત્ત કારણ છે. તેનો અભાવ હોય તો જ્ઞાનસંતાન અસંગત બની જશે.” આ શંકાનું નિરાકરણ કરવા માટે બૌદ્ધ વિદ્વાનો એમ કહે છે કે પૂર્વ-પૂર્વની વિશિષ્ટ
१. मुद्रितप्रतौ ' संहत' इति पाठः । २ मुद्रितप्रतौ '...भावनात्' इति पाठः ।
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१०८
• स्थिरात्माऽसत्त्वे मुक्तिः विडम्बना
द्वात्रिंशिका - ३१/९
तेषा' मन्वयिनं = त्रिकालाऽनुगताऽऽत्मलक्षणम् आधारं विना एषा मुक्तिः कदर्थना, सन्तानस्याऽवास्तवत्वेन बद्ध-मुक्तव्यवस्थाऽनुपपत्तेः,
एतच्च न युक्तम्, यतः तेषां निरुपप्लवचित्तसन्ततिलक्षणमुक्तिवादिनां बौद्धानां त्रिकालाऽनुगताऽऽत्मलक्षणं आधारं = ज्ञानक्षणाऽऽश्रयं विना अनुपप्लवज्ञानसन्ततिलक्षणा मुक्तिः कदर्थना = विडम्बना एव, आधारमृते कुत्र शुद्धज्ञानक्षणो जायेत यत्र मुक्तत्वव्यवहारः सम्भवेत् ? न च ज्ञानसन्ततौ एव तदुत्पादाभ्युपगमान्नाऽयं दोष इति वाच्यम्, तत्रैव प्रमाणाऽभावात् । अत एव विशेषावश्यकभाष्ये → संताणिणो न भिण्णो जइ संताणो, न नाम संताणो । अह भिण्णो ण क्खणिओ खणिओ, वा इन संता ।। ← (वि. आ. भा. २३९८) इत्युक्तम् । इत्थञ्च सन्तानस्य = ज्ञानसन्ततेः त्वन्मते परमार्थतः अवास्तवत्वेन काल्पनिकत्वेन 'य एव बद्धः स एव मुच्यते' इत्येवं बद्ध-मुक्तव्यवस्थाSनुपपत्तेः । ततश्च बद्धमुक्तव्यवस्थाद्यनुरोधेनाऽपि ज्ञानाऽतिरिक्तो ज्ञाताऽभ्युपेय एव । ज्ञातृप्रत्यभिज्ञाऽपि साक्षिणी वर्ततेऽत्र । तदुक्तं मीमांसाशाबरभाष्ये 'वयमेव ह्यो वयमेवाऽद्ये 'ति तेन ज्ञातृरूपेण प्रत्यभिज्ञारूपेणाऽहंप्रत्ययेन ज्ञानादन्यस्य स्थिरस्य ज्ञातुः सिद्धिरिति ← ( मी. भा. प्र . ३ ।२ । २८ ) । तदुक्तं मीमांसाश्लोकवार्तिके कुमारिलभट्टेनाऽपि 'अहं वेद्मी' त्यहंबुद्धिर्ज्ञातारमधिगच्छति । तत्र स्याद् ज्ञातृविज्ञानं तदाधारोऽथवा पुमान् ।। ← (मी. श्लो. वा. आत्मवाद - श्लो. ११०/पृ.५०७ ) इति । अतः क्षणभिदेलिमज्ञानसन्तानकल्पना न ज्यायसीति स्थितम् । न हि काल्पनिकात् पदार्थात् किञ्चिदुत्पत्तुજ્ઞાનક્ષણો જ ઉત્તરઉત્તરકાલીન પ્રવાહિત શુદ્ધજ્ઞાનક્ષણોનો હેતુ છે. ‘સર્વ દુઃખ દુઃખ, સર્વ ક્ષણિક ક્ષણિકં, સર્વ સ્વલક્ષણું સ્વલક્ષણં, સર્વ શૂન્ય શૂન્યું' આવી ચાર પ્રકારની વિશિષ્ટ ભાવનાથી સંસારકાલીન જ્ઞાનક્ષણોના વિસભાગસંતાનનો નાશ થતાં જ શુદ્ધજ્ઞાનક્ષણો-આલયવિજ્ઞાનસંતતિ ઉત્પન્ન થાય છે. તેમાં દેહાદિ નિમિત્તકારણની આવશ્યકતા રહેતી નથી. સંસારદશામાં પણ અશુદ્ધ જ્ઞાનધારા પ્રવર્તે છે તે પૂર્વપૂર્વ જ્ઞાનક્ષણના કારણે જ પ્રવર્તે છે, નહિ કે શરીરાદિના કારણે. આ પ્રમાણે બૌદ્ધ મત છે. * બૌદ્ધમતમાં બદ્ધ-મુક્તવ્યવસ્થા અસંગત હૈં
तेषां । परंतु खा जौद्धमत व्याभजी नथी. जो आजतमां अंथारश्री आरएस से जतावे छे } ત્રિકાલઅનુગત આત્માસ્વરૂપ આધારને માન્યા વિના આ આલયવિજ્ઞાનસંતતિસ્વરૂપ મુક્તિ બૌદ્ધો માટે વિડંબના રૂપ જ છે. આત્મા વિના જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય ક્યાં ? તથા ક્યાં ઉત્પન્ન થયેલ શુદ્ધજ્ઞાનસંતતિને મોક્ષ તરીકે માન્ય કરશો ? આકાશમાં તો કાંઈ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થતું નથી. આત્મામાં જ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે અને આત્માને તો તમે માનતા નથી.
=
બૌદ્ધ :- આત્મા ન હોવા છતાં સંતાનવર્તી પૂર્વ-પૂર્વ જ્ઞાનક્ષણોને અમે ઉત્તર-ઉત્તરજ્ઞાનક્ષણ પ્રત્યે કારણ માનીએ છીએ. જે જ્ઞાનસંતતિમાં જ્ઞાનક્ષણ ઉત્પન્ન થઈ હોય તેને ઉત્તરકાલીન જ્ઞાનક્ષણ પ્રત્યે કારણ માનીએ છીએ. તમે આત્માને માનો છો અમે જ્ઞાનસંતાન માનીએ છીએ. માટે અમારી કોઈ વિડંબના નહિ થાય. छैन :- सन्ता । नाखा वात जराजर नथी. खानुं आरएस से छे 3 ज्ञानसन्तान तो जौद्धमते વાસ્તવિક નથી. માટે આ બંધાયેલ છે અને તે મુક્ત છે' આવી વ્યવસ્થા બૌદ્ધ મત મુજબ થઈ નહિ
१. हस्तादर्शे 'मत्वनं' इत्यशुद्धः पाठः ।
=
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
• स्थिरात्मसिद्धिः .
२१०९ सर्वथाऽभावीभूतस्य क्षणस्योत्तरसदृशक्षणजननाऽसामर्थ्यादिति ।।९।। मर्हति। न च सन्ततेरवस्तुत्वेऽपि ज्ञानक्षणस्य पारमार्थिकत्वेन तदव्यवहितोत्तरं स्वसदृशज्ञानजनकत्वोपगमान्नायं दोष इति वाच्यम्, बौद्धमते निरन्वयक्षणभङ्गुरचित्तक्षणाऽभ्युपगमेन स्वोत्पत्त्यव्यवहितोत्तरं सर्वथा अभावीभूतस्य = निरन्वयनष्टस्य क्षणस्य = विज्ञानक्षणस्य उत्तरसदृशक्षणजननाऽसामर्थ्यात् = स्वोत्तरवर्ति-स्वसदृशविज्ञानक्षणोत्पादशक्त्यसम्भवात्, अतिशयाऽऽधायकत्वेनाऽभिमतादेव सहकारिचक्रात् कार्योत्पत्तौ एकान्तक्षणभिदेलिमचित्तसन्ततौ मानाऽभावाच्चेति व्यक्तं न्यायालोके (न्याया.प्रकाश-१पृ.१८)। ____ तदुक्तं धर्मसङग्रहण्यां श्रीहरिभद्रसूरिभिः अपि → अन्नो वेएइ सुहं अण्णो दुक्खं पवत्तए अण्णो । पावेति वेदती सुमरती य पत्तेयमन्नो तु ।। अन्नो करेइ कम्मं फलमन्नो भुंजती तु मोक्खत्थं । कुणइ पयासं अन्नो पावेति य तंपि अण्णो तु ।। अच्चंतभेदतो इय सव्वोऽवि ण संगतो ततो सम्मं । मोत्तूण दिट्ठिरागं आलोएज्जा बुहो एतं ।। संताणातो अह सो ववहारो सव्व एव जुत्तो तु । सो संताणीहिंतो अन्नोऽणन्नोत्ति वत्तव्यं ।।
6 (धर्मसं. २३२-२३५) इति ।
तदुक्तं स्याद्वादकल्पलतायामपि → 'अनुपप्लवा चित्तसन्ततिर्मुक्तिः' इति बौद्धबुद्धिरपि न सूक्ष्मा, सन्ततेरवस्तुत्वेनाऽसाध्यत्वात् । न च सन्ततिपतितक्षणानामेव पूर्वोत्तरभावेन हेतु-हेतुमद्भावात् तत्साध्यत्वम्; संसाराऽनुच्छेदप्रसङ्गात्, सर्वज्ञज्ञानचरमक्षणस्याऽपि मुक्तज्ञानप्रथमक्षणहेतुत्वेन तत्सन्ततिपातित्वात् ।
अथ न हेतु-फलभावमात्रादेकसन्ततिव्यवस्था, अपि तूपादानहेतुफलभावात् । न च सर्वज्ञज्ञानस्य चर-मक्षण उपादानम्, आलम्बनप्रत्ययो हि सः, समनन्तरप्रत्ययश्चोपादानमिति चेत् ? न, तुल्यजातीयस्योपादानत्वे मुक्तचित्त-सर्वज्ञज्ञानयोः तुल्यजातीयताऽनपायात् । सर्वज्ञज्ञानचरमक्षणस्याऽऽद्यमुक्तचित्ताऽनुपादानत्वे तस्याऽनुपादानस्यैवोत्पत्तेः जागराऽऽद्यप्रत्ययेऽप्युपादानाऽनुमानोच्छेदात्, अन्वयिद्रव्याऽभावे बद्धमुक्तव्यवस्थाऽनुपपत्तेः - (स्या.क.९/४- पृष्ठ.९) इति ।
एतेन निरन्वयनाशकल्पना निराकृता, यतः सान्वयनाशित्वं ह्यनुवृत्त-व्यावृत्तवस्तुग्रहणपरिणामप्रत्यक्षसिद्धम् । न हि भेदाऽविशेषेऽपि घट-पटादिष्विव स्थास-कोशादिषु विलक्षणैव प्रतिपत्तिः, मृदेकत्वसंवेदनात् । न च मृदेकत्वेऽपि स्थास-कोशादीनामेकैव संवित्तिः, आकारभेदसंवेदनात् । नापि सर्वस्य શકે. સ્થિર આત્મા બૌદ્ધસંમત નથી. શુદ્ધ જ્ઞાન તો ક્ષણિક છે તથા સંતતિ અવાસ્તવિક છે. તો “અહીં મલિન જ્ઞાનસંતતિ ચાલુ હોવાથી તે સંસારી છે તથા ત્યાં શુદ્ધ જ્ઞાનસંતતિ ચાલુ હોવાથી તે મુક્ત છે.” આ પ્રમાણે બૌદ્ધ મત મુજબ કહી શકાતું નથી. તથા ઉત્તરકાળમાં ઉત્પન્ન થનાર જ્ઞાનક્ષણ પ્રત્યે પૂર્વની જ્ઞાનક્ષણ કારણ પણ બની શકતી નથી. કારણ કે પૂર્વજ્ઞાન ક્ષણનો તો સર્વથા નાશ થઈ ગયો છે. સર્વથા અભાવસ્વરૂપ બનેલી પૂર્વજ્ઞાનક્ષણમાં પોતાના જેવી બીજી જ્ઞાનક્ષણને ઉત્પન્ન કરવાનું સામર્થ્ય જ હોતું નથી. માટે આત્માને ન માનવાથી જ્ઞાનક્ષણની પરંપરા ચાલુ રહે તે પણ શક્ય બનતું નથી. તેવી અવસ્થામાં આલયવિજ્ઞાનની સંતતિ = મુક્તિ આવું કહેવું કેવું હાસ્યાસ્પદ અને વિડંબનારૂપ બની જાય ? તે બાબતને વધુ વિસ્તારથી જણાવવાની હવે જરૂર નથી રહેતી. (૩૧/૯)
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
२११०
• प्रदीपनिर्वाणोपमशान्तिनिराकरणम् . द्वात्रिंशिका-३१/९ सर्वत्राऽस्खलितः प्रत्ययो भ्रान्तः । गुनपुनर्जातकदलीस्तम्भादिष्वपि नैकान्ताऽनन्वयो नाशः । न चायमेकान्तक्षणिकेषूपपद्यते, अनुवृत्ताऽऽकारस्याऽपि भावात्। न चायं सदृशापरापरोत्पत्तितः, ‘एकोऽयमिति भावात् । अन्यथा 'सदृशोऽयमिति स्यादिति व्यक्तमुक्तं द्रव्यालङ्कारे (द्रव्या.प्रकाश-३/पृ.१८८) श्रीहेमचन्द्रसूरिशिष्यरामचन्द्र-गुणचन्द्रविजयाभ्यामिति ।
→ येऽपि 'निराश्रवचित्तसन्तानोत्पत्तिर्मोक्ष' इत्याचक्षते तेषामपि मोक्षतत्त्वं युक्त्याऽभ्युपायेन च बाध्यते प्रदीपनिर्वाणोपमशान्तनिर्वाणवत् चित्तानां तत्त्वतोऽन्वितत्वसाधनात् सन्तानोच्छेदानुपपत्तेश्च ८ (अ.स. १।६।पृ.१०४) इति अष्टसहस्रीवचनमप्यत्रानुयोज्यम् । तदुक्तं अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणे ग्रन्थकृताऽपि → प्रदीपनिर्वाणोपमं शान्तस्य निर्वाणमित्येतन्मतं यथा युक्त्याऽभ्युपायेन च बाध्यते पूर्वावस्थात उत्कृष्टजात्यप्राप्तेस्तदर्थिप्रवृत्त्यौपयिकयुक्तिबाधान्नाशस्य निर्हेतुकत्वाऽभ्युपगमेन कारणबाधाच्च । तथा 'निराश्रवचित्तसन्तानोत्पत्तिर्मुक्तिः' इति मतमपि आश्रवाऽनाश्रवचित्तानां बन्ध-मोक्षसामानाधिकरण्यानुरोधार्थमेकद्रव्याऽन्वयाऽऽश्रयणाऽऽवश्यकत्वे केवलपर्यायोद्देश्यकप्रवृत्त्यनुकूलयुक्तिबाधादाश्रवचित्तध्वंसरूपायास्तस्या निर्हेतुकत्वेनाऽभ्युपायबाधाच्च । तथा च मोक्षः पुरुषार्थो न स्यात् । अनाश्रवचित्तक्षणेष्वेकां जातिमङ्गीकृत्य तदवच्छिन्ने चरमाऽऽश्रवचित्तक्षणस्य हेतुत्वे त्वेकैकक्षणस्य कार्यकारणकोटिमध्यप्रवेशे विनिगमकाऽभावस्तत्तत्क्षणस्य कुर्वद्रूपत्वाऽनिश्चये प्रवृत्त्यभावश्च । 'तात्त्विकोऽयं कार्यकारणभावो व्यावहारिकस्त्वन्य एवेति न मोक्षार्थं मायासूनवीयशास्त्रसिद्धदीक्षादिग्रहणाऽनुपपत्तिरिति चेत् ? न, चित्तात्मनः परिणामित्वमविद्यादिशब्दवाच्यमर्थान्तरं योगसामर्थ्यनाश्यं तन्मुक्तियोग्यतां च व्यवहारतो मोक्षार्थिप्रवृत्तेः कथमप्यघटनात्तत्रितयोपगमे च स्याद्वादिमतस्यैव साम्राज्यादित्यधिकं समर्थितं अनेकान्तव्यवस्थाया अस्माभिः - (अ.स. ता.वि. १६ ।पृ.११३) इति ।
किञ्च मुक्तावात्मनः सर्वथोच्छेदे → निब्बानं परमं सुखं 6 (ध.प. १५/८) इति धम्मपदवचनं, → निब्बानसुखा परं नत्थ - (थे.गा.६/३/१४१) इति च थेरीगाथावचन-मप्यनुपपन्नं स्यात् ।
यत्तु सुगतेन सुत्तनिपाते → निव्वाणं इति नं ब्रूमि जर-मच्चुपरिक्खयं - (सु.नि.५/६५/३) इत्युक्तं तत्तु जरा-मरणपरिक्षयस्य कृत्स्नकर्मक्षयाऽविनाभावित्वादिष्टमेवाऽस्माकम् । आत्मपरिक्षयस्तु नेष्यते, जरा-मरणनाशेऽपि स्वात्मनाशस्याऽकाम्यत्वात् । यदपि च सुगतेन सुत्तनिपाते → तण्हाय विप्पहाणेण
विशेषार्थ :- बौद्धमते मे २॥ शान भानपामा आवे छे. (१) प्रवृत्तिविशान अने. (२) આલ-વિજ્ઞાન. ઘટ-પટ વગેરેનું જ્ઞાન તે પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાન કહેવાય છે. સંસારદશામાં પ્રવર્તક હોવાથી આ પ્રવૃત્તિ વિજ્ઞાન કહેવાય છે. બાહ્ય વિષયોનો આકાર જેમાંથી નીકળી ગયો હોય તેવી “અહમ્' આકારવાળી શુદ્ધ જ્ઞાનક્ષણ એટલે આલયવિજ્ઞાન. નિદ્રા અવસ્થામાં આલયવિજ્ઞાન હોય છે પણ તેની સંતતિ કાયમ ચાલતી નથી. નિદ્રા પૂર્ણ થતાં જાગ્રતદશામાં પાછી પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાનની ધારા શરૂ થઈ જાય છે. માટે નિદ્રાકાલીન આલયવિજ્ઞાનને મુક્તિ ન કહેવાય. પણ “સર્વ ક્ષણિક ક્ષણિક વગેરે ચાર ભાવનાના પરિપાકથી જ્યારે વિસભાગ જ્ઞાનસંતતિનો ઉચ્છેદ થાય, અપુનર્ભવેન વિનાશ થાય ત્યારે જે શુદ્ધજ્ઞાનક્ષણપરંપરા-આલયવિજ્ઞાન સંતતિ ઉત્પન્ન થાય છે તે બૌદ્ધમતે મુક્તિ મનાય છે. ઉત્તરપક્ષ તો टी.अर्थमा भावित ४२ x 9. (3१/४)
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
• बौद्धानां जीवन्मुक्तिस्वीकारः
२१११
विवर्तमानज्ञेयाऽर्थाऽपेक्षायां सति चाऽऽश्रये । अस्यां विजयतेऽस्माकं पर्यायनयदेशना ।। १० ।। विवर्तमानेति । विवर्तमानाः = प्रतिक्षणमन्यान्यपर्यायभाजो ये ज्ञेयार्थास्तदपेक्षायाम् (= विवर्त - मानज्ञेयाऽर्थाऽपेक्षायां ) आश्रये च अन्वयिद्रव्यलक्षणे सति अस्यां = उक्तमुक्तौ अस्माकं पर्यायनयदेशना विजयते, 'प्रतिक्षिप्तद्रव्यस्य बौद्धसिद्धान्तस्य परमार्थतः पर्यायार्थिकनयाऽन्तः पातित्वात् । णिव्वाणं इति वच्चति ← (सु.नि. ५ /६८/४ ) इत्युक्तं तत्तु जीवन्मुक्तिदशाऽपेक्षयेष्यतेऽस्माभिः ।
एतेन यस्मिं कामा न वसन्ति, तण्हा यस्स न विज्जति । कथंकथां च यो तिण्णो विमोक्खो तस्स नापरो ।। ← (चु.नि.पा. २/९/५८) इति चुल्लनिद्देसपालिवचनमपि व्याख्यातम्, तस्य जीवन्मुक्तिप्रतिपादकतयोपपत्तेः । कथंकथां = विचिकित्सामि'त्यर्थः ।
तत्त्वचिन्तामणिकृतस्तु नाप्यनुपप्लवा चित्तसन्ततिः अपवर्गः; आवश्यकत्वेन अनुपप्लवस्य दुःखाभावस्य पुरुषार्थत्वेन चित्तसन्ततेरपुरुषार्थत्वात्, शरीरादिकारणं विना चित्तसन्ततेरनुत्पादाच्च । न हि चित्तमात्रं तत्सामग्री, शरीरादिवैयर्थ्याऽऽपत्तेः ← (त. चिं. अनु. भाग- २ / मु.वा. पृ. १८२ ) इत्याहुः ।।३१/९।।
=
प्रमाणसापेक्षभावेऽत्रैव बौद्धमतं समाधत्ते - 'विवर्तमाने 'ति । प्रतिक्षणं अनुसमयं अन्याऽन्यपर्यायभाजः = उत्तरोत्तराऽभिनवपर्यायशालिनो ये ज्ञेयार्थाः तदपेक्षायां च सत्यां, 'योऽहं घटमद्राक्षमस्प्राक्षञ्च सोऽहमिदानीं तं संस्मरामी 'ति सार्वलौकिकाऽबाधित-स्वरसवाहिपूर्वाऽपरधियामेकाऽनुगताऽऽश्रयत्वं निश्चित्य अन्वयिद्रव्यलक्षणे आश्रये = आत्माऽभिधाने द्रव्ये स्वीक्रियमाणे सति अनुपप्लवचित्तसन्ततिलक्षणायां उक्तमुक्तौ अस्माकं अनेकान्तवादिनां पर्यायनयदेशना विजयते, प्रतिक्षिप्तद्रव्यस्य = अनपेक्षितपर्यायव्यतिरिक्तद्रव्यस्य बौद्धसिद्धान्तस्य परमार्थतः वस्तुस्थित्यनुरोधतः पर्यायार्थिकनयाऽन्तःपातित्वात् परिशुद्धपर्यायाऽऽदेशाऽन्तर्गतत्वात् । सर्वथा द्रव्यप्रतिक्षेपस्तु नैवेष्टः । अत एव विशेषावश्यकभाष्ये अश्वमित्राभिधान-सामुच्छेदिकनिनवादे जइ जिणमयं पमाणं तो मा दव्वट्ठियं परिच्चयसु । सक्कस्स व होइ जओ तन्नासे सव्वनासो त्ति ।। ← (वि. आ.भा. १४१९) इत्येवं शाक्यस्येव सर्वनाशाऽऽपादनमकारि अश्वमित्रं प्रति स्थविरैरित्यवधेयम् ।
=
=
•
=
* પર્યાયનય દેશના પ્રદર્શન
ગાથાર્થ :- જ્ઞાનાધારને માની વિવર્તમાન જ્ઞેયપદાર્થોની અપેક્ષાએ જો આલયવિજ્ઞાનસંતતિને મોક્ષ માનવામાં આવે તો અમારી પર્યાયનયની દેશના જયવંતી વર્તશે. (૩૧/૧૦)
ટીકાર્થ :- પર્યાયાર્થિક નયની દૃષ્ટિએ જ્ઞેય પદાર્થો વિવર્તમાન છે. તે પ્રતિક્ષણ નવા નવા પર્યાયને ધારણ કરે છે. તેની અપેક્ષાએ બૌદ્ધ લોકો શુદ્ધજ્ઞાનક્ષણસંતતિને મોક્ષ કહે તથા આત્માને તેના સ્થાયી અનુગત આધારસ્વરૂપે સ્વીકારે તો ઉપરોક્ત મુક્તિનો સ્વીકાર કરવામાં અમારી અનેકાન્તવાદીઓની પર્યાયનયદેશના જયવંતી વર્તશે. કારણ કે પર્યાયભિન્નરૂપે દ્રવ્યનો અસ્વીકાર (= પર્યાયરૂપે દ્રવ્યસ્વીકાર ગૌણભાવે દ્રવ્યસ્વીકાર) કરવાથી બૌદ્ધના સિદ્ધાન્તોનો પરમાર્થથી પર્યાયાર્થિક નયમાં સમાવેશ થાય છે. १. कोबाप्रतौ प्रकृतिक्षि...' इति पाठः ।
ww
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
• बौद्धानां परिशुद्धपर्यायनयान्तःपातित्वम्
द्वात्रिंशिका - ३१/११
तदुक्तं सम्मतौ - " " सुद्धोअणतणयस्स उ परिसुद्धो पज्जवविअप्पो ” ( सं . त . ३ / ४८ ) ।।१०।। स्वातन्त्र्यं मुक्तिरित्यन्ये प्रभुता तन्मदः क्षयी । अथ कर्मनिवृत्तिश्चेत् सिद्धान्तोऽस्माकमेव सः ।। ११ । ।
२११२
प्रकृतमुच्यते- तदुक्तं सम्मतौ = सम्मतितर्फे तृतीयकाण्डे सिद्धसेनदिवाकरसूरिभिः 'सुद्धोअणतणयस्स' इति (सं.त.३/४८) इति । 'शौद्धोदनेस्तु परिशुद्धः पर्यायविशेष एव वक्तव्यः, परिशुद्धपर्यायास्तिकनयविशेषविषयं तदुत्थापितं च सौगतमतमित्यभिप्रायः' (सं.त. ३ / ४८ वृत्ति) इति तद्वृत्तिकृत् ।
यथोक्तं पर्यायास्तिकनयानुसारेण विशेषावश्यकभाष्ये अपि सव्वं चिय पइसमयं उप्पज्जइ नासए य निच्चं च ← (वि.आ.भा. ५४४) इति, पज्जायनयमयमिणं जं सव्वं विगम संभवसहावं ← (वि.आ.भा. २४१५ ) इति च ।
इत्थञ्चाऽऽत्मद्रव्याऽनपलापेऽन्योऽन्यपर्यायप्राधान्याऽपेक्षः प्रतीत्यसमुत्पादः क्लिष्टकर्माद्यनुविद्धनित्यत्ववासनाऽऽहितममत्वोच्छेदद्वारा सर्वसंस्कारप्रशमकः सर्वोपधिप्रतिक्षेपी तृष्णाक्षयाद्यपराभिधानः मोक्षः, कारणे कार्योपचारादित्यभ्युपगमे स्याद्वादिसम्मतपर्यायनयदेशनाविजयः स्फुट एव । एतेन इदप्पच्चयता पटिच्चसमुप्पादो, इदं पि खो ठानं दुद्दसं यदिदं सब्बसखारसमथो सब्बूपधिपटिनिस्सग्गो तण्हक्खयो विरागो निरोधो निब्बानं ← (म.नि. पाशराशिसूत्र- १/३/६/२८१ ) इति मज्झिमनिकायवचनमपि व्याख्यातम् ।। ३१/१०।।
अत्रैवाऽन्यमतमपहस्तयितुमुपदर्शयति- 'स्वातन्त्र्यमिति । सर्वं परवशं दुःखं, सर्वमात्मवशं सुखम् (म. स्मृ.४/१६०) इति पूर्वोक्त (पृ. १६६६) मनुस्मृत्यादिदर्शितन्यायेनाऽनादिकालतोऽन्याऽधीनतया पीडितस्याતેથી તો શ્રીસિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજી મહારાજે સમ્મતિતર્ક ગ્રંથમાં જણાવેલ છે કે → ‘શુદ્ધોદન રાજાના પુત્ર ગૌતમ બુદ્ધનો મત એકાંતે પર્યાયવિકલ્પ पर्यायास्तिङनय छे.' ← ( ३१/१०) વિશેષાર્થ :- ‘બૌદ્ધ સિદ્ધાન્ત દ્રવ્યનો પ્રતિક્ષેપ અસ્વીકાર કરે છે' આવું કહેવાની પાછળ આશય એ છે કે ‘પર્યાયથી સર્વથા ભિન્ન એવું કોઈ દ્રવ્ય નથી' આવો બૌદ્ધસિદ્ધાન્ત છે. અહીં પર્યાયસ્વરૂપ દ્રવ્યનો સ્વીકાર તો રહેલો જ છે. પણ શેયપદાર્થો સતત પરિવર્તનશીલ હોવાથી શેયાવલંબી જ્ઞાન પણ સતત પરિવર્તનશીલ છે. તે જ્ઞાનપરંપરા શુદ્ધ બને એટલે મોક્ષ. આ પ્રમાણે જો બૌદ્ધ વાત કરે તો અનેકાન્તવાદના એક ઘટક સ્વરૂપ પર્યાયનયની જ તે દેશના-પ્રરૂપણા સમજવી. પણ ત્રિકાલવ્યાપી આત્માનો સર્વથા અપલાપ જો બૌદ્ધ કરે તો તે અંશમાં અનેકાન્તવાદીનો વિરોધ ઊભો જ છે- તેમ સમજવું. હા, શુદ્ધજ્ઞાનક્ષણસ્વરૂપ પર્યાયને મુખ્ય કરી આત્મદ્રવ્ય પ્રત્યે ઉદાસીન રહેવામાં આવે તો અમને કોઈ વાંધો નથી. સ્થિર આત્મદ્રવ્ય પ્રત્યે ઉદાસ બનીને, અનુગત આત્મદ્રવ્યનો અપલાપ કર્યા વિના બૌદ્ધ જે કહે છે તે અનેકાન્તવાદીની પર્યાયનયદેશનાસ્વરૂપ બને છે. (૩૧/૧૦)
=
१. मुद्रितप्रतौ 'सुद्धो अणणयस्स' इत्यशुद्धः पाठः ।
=
•
* સ્વાતન્સ્યસ્વરૂપ મોક્ષની સમીક્ષા
ગાથાર્થ :- સ્વાતંત્ર્ય એટલે મુક્તિ - આ પ્રમાણે અન્યવાદીઓ કહે છે. સ્વતંત્રતા જો પ્રભુતાસ્વરૂપ
=
હોય તો તે તેમનો મદ છે અને તેનો તો નાશ થાય છે. ‘સ્વતંત્રતા तो ते समारो ४ . सिद्धान्त छे. ( ३१ / ११ )
કર્મનિવૃત્તિ - આમ કહો
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
• स्वातन्त्र्यवैविध्यम •
२११३ स्वातन्त्र्यमिति । स्वातन्त्र्यं मक्तिरित्यन्ये वदन्ति ।
तत् = स्वातन्त्र्यं यदि प्रभुता तदा मदः, स च क्षयी । अथ चेत् कर्मनिवृत्तिः तदा अस्माकमेव स सिद्धान्तः ।।११।। ऽऽत्मनः पारतन्त्र्यं बन्धः शास्त्रोक्तरीत्या स्वातन्त्र्यं च मुक्तिः इति अन्ये मुक्तिवादिनो वदन्ति । तेषां यदि स्वातन्त्र्यं = प्रभुता = ऐश्वर्यं तदा मदः = अभिमानः । 'अहं यथेच्छं दिव्यशरीराणि विधाय कमनीयाऽप्सरोभिः साकं स्वच्छन्दतया सुचिरकालं स्वर्गीयभोगान् भुजे' इत्यादिलक्षणा प्रभुता ऐश्वर्यात्मिका हि मदाऽपराऽभिधानैव स्यात् । स च ऐश्वर्यस्वरूपो मदः क्षयी = ध्वंसप्रतियोगी एव, कर्माऽधीनत्वात् । एवमपवर्गस्य विनश्वरत्वे कः क्लिष्टतमकष्टशत-सहस्रसाध्ये तस्मिन् प्रवर्तेत ? इत्थञ्चाऽपवर्गस्य स्वतः काम्यत्वप्रच्यवे पुरुषार्थत्वमुच्छिद्येत । तदुक्तं छान्दोग्योपनिषदि → तद् यथेह कर्मजितो लोकः क्षीयते, एवमेवाऽमुत्र पुण्यजितो लोकः क्षीयते - (छां.उप.८।१।६) इति ।
किञ्च, अभिमानाऽधीनतया संसारविलसितमेव तद् ऐश्वर्यम् । इत्थञ्चाऽत्र वधूमाषमापनन्यायो लब्धावकाशः । यथा काचित् मुग्धा नववधूः माषमापनव्यग्रा स्वगुह्यं न संवृणोति तथेदमपि मतं मुक्तात्मनि अपुरुषार्थत्वं न संवृणोतीति । तदुक्तं स्याद्वादकल्पलतायां 'यदि चैश्वर्यमेव तत्, तदाऽभिमानाऽधीनतया तस्य संसारविलसितत्वात्' (स्या.क.९/४-पृ.११) इति । एतेन → स्वातन्त्र्यमेतन्मुख्यं तदैश्वर्यं परमात्मनः - (ई.प्र.वि.१/५/१३) ईश्वरप्रत्यभिज्ञाविमर्शिनीवचनं निरस्तम् ।
इत्थञ्चोपास्यत्वेन प्रसिद्धानां ब्रह्मादीनामपि बाह्यविभूतियोगेऽपि योगनिद्रादौ योगाभ्यासश्रवणान्न कृतकृत्यत्वमिति द्योतितम् । एतेन → न भूतियोगेऽपि कृतकृत्यता, उपास्यसिद्धिवद् + (सां.सू.४/ ३२) इति साङ्ख्यसूत्रमपि व्याख्यातम् । तदुक्तं किरणावल्यां उदयनेनापि → ऐश्वर्यं चेत् ? कार्यतया तदपि साधनपरतन्त्रं क्षयि चेति दुःखाकरत्वाद् हेयमेव - (किर.पृ.२६) इति । एतेन → एतदेव स्वातन्त्र्यं यदतिदुर्घटकारित्वम् - (ई.प्र. ) इति ईश्वरप्रत्यभिज्ञानकारिकाऽपि निराकृता, तदुक्तं मथुरानाथेनाऽपि किरणावलीरहस्ये ‘ऐश्वर्यस्य मुक्तित्वे तस्य स्वतः पुरुषार्थत्वाऽनुपपत्तिः' (कि.रह. पृ.२७) इति । एतेन ‘कर्तृत्वं नाम यत् तस्य स्वातन्त्र्यं परिबृंहितम्' (पार.३) इति पारमात्मिकोपनिषद्वचनमपि निरस्तम्, कर्माऽतिक्रमेण तदसम्भवाच्चेति दिक् ।।
अथ स्वातन्त्र्यं = कर्मनिवृत्तिः चेत् ? तदा अस्माकं अनेकान्तवादिनां एव स सिद्धान्तः
ટીકર્થ - અન્ય વિદ્વાનો એમ કહે છે કે “સ્વતંત્રતા = મોક્ષ.” પ્રસ્તુતમાં સ્વતંત્રતા જો પ્રભુતાસ્વરૂપ હોય એટલે કે મન ફાવે તે રીતે દુનિયાનું સર્જન કરવું, સ્વેચ્છા મુજબ શરીરો બનાવવા, સ્વચ્છંદપણે ભોગસુખો ભોગવવા ઈત્યાદિ સ્વરૂપ પ્રભુતાને મુક્તિસ્વરૂપે માનવામાં આવે તો તે તો એક જાતનો મદ જ થઈ ગયો. ‘સ્વતંત્રતા = મુક્તિ આવું કહેવા દ્વારા મદસ્વરૂપ પ્રભુતાને મોક્ષ તરીકે ઠરાવી ન શકાય. કારણ કે તે મદ તો વિનાશી છે. સ્વતંત્રતા = વિનશ્વર મદ સ્વરૂપ પ્રભુતાને મુક્તિ સ્વરૂપે માન્ય કરવામાં આવે તો મોક્ષ પણ નશ્વર સાબિત થાય. મોક્ષ મળી ગયા પછી પણ તેનો અંતે નાશ જ થવાનો હોય તો તેવા મોક્ષને મેળવવા કોણ પ્રયત્ન કરે ? માટે તેનો મોક્ષ માનવો અસંગત છે.
તથા જો સ્વતંત્રતા એટલે કર્મનિવૃત્તિ- આવું માનવામાં આવે તો અમારો જ તે સિદ્ધાન્ત થયો.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
२११४
• चार्वाकदर्शनेऽपि स्वातन्त्र्यं मुक्तिः
द्वात्रिंशिका - ३१/१२
पुंसः स्वरूपाऽवस्थानं सेति साङ्ख्याः प्रचक्षते । तेषामेतदसाध्यत्वं वज्रलेपोऽस्ति दूषणम् ।। १२ ।। पुंस इति । पुंसः = पुरुषस्य स्वरूपाऽवस्थानं = प्रकृति-तद्विकारोपधानविलये चिन्मात्रप्रतिष्ठानं अखिलकर्मनिवृत्तेरेवाऽस्मन्मतेऽपवर्गरूपत्वात्। तदुक्तं तत्त्वार्थसूत्रे श्रीउमास्वातिभिः ‘कृत्स्नकर्मक्षयो मोक्षः’ (त.सू.१० / ३) इति पूर्वं (पृ. ८६९) दर्शितमेव । एतेन कर्मक्षयादेव हेत्वभावेन मुच्यते ← ( श्लो. वा.सम्बन्धाक्षेपपरिहारः-१०६ / पृ. ४७५) इति श्लोकवार्तिककृतः कुमारिलभट्टस्य वचनं व्याख्यातम् ।
यत्तु न्यायरत्नाकराख्यायां तद्व्याख्यायां पार्थसारथिमिश्रेण शरीरसम्बन्धो बन्धः, तदभावो मोक्षः । तेन निष्पन्नानां देहानां यः प्रध्वंसाभावः यश्चानुत्पन्नानां प्रागभावः स मोक्षः ← ( श्लो. वा. सम्बन्धाक्षेप. १०६ न्या.रत्ना.) इत्युक्तं तच्चिन्त्यम्, प्रागभावस्य प्रतियोगिजनकत्वनियमेन पुनरावृत्त्यापत्तेः । ततश्च सकलशरीरकारणोच्छेदक्रमेण कार्योच्छेदान्मोक्ष एवाऽभ्युपगन्तुमर्हति । इत्थमेव तात्त्विकस्थायिस्वातन्त्र्योपपत्तेः । एतेन सर्वापरं धाम सत्यकामसर्वज्ञत्वसंयुक्तं स्वतन्त्रं चैतन्यं स्वे महिम्नि तिष्ठमानम् ← (मैत्रा. ६/३८) इति मैत्रायण्युपनिषद्वचनमपि व्याख्यातम्, कर्मक्षयाऽविनाभावि-सर्वज्ञत्वाद्युपेत-चैतन्यस्वरूपस्य स्वातन्त्र्यस्य अस्माभिरपि स्याद्वादिभिः मुक्तिरूपेणाऽभ्युपगमात् ।
स्वातन्त्र्यस्य मोक्षरूपता चार्वाकदर्शनेऽपि सम्मता । अत एव माधवाचार्येण सर्वदर्शनसङ्ग्रहे अक्षपाददर्शननिरूपणावसरे पारतन्त्र्यं बन्धः स्वातन्त्र्यं मोक्ष' इति चार्वाकपक्षेऽपि प्रकारान्तरेण स्वातन्त्र्यं निवृत्तिश्चेत् ? अविवाद: । ऐश्वर्यं चेत् ? सातिशयतया सदृक्षतया च प्रेक्षावतां नाऽभिमतम् ← (स.द.सं. ११/पृ.४२५) इत्युक्तमित्यवधेयमाकलितस्व - परसमयरहस्यैः ।। ३१/११।।
अधुनाऽत्र साङ्ख्यमतमुन्मूलयितुमुपन्यस्यति - 'पुंस' इति । प्रकृति- तद्विकारोपधानविलये रजस्तमोगुणसाम्याऽवस्थालक्षणप्रकृति-तत्परिणामभूतमहदऽ हङ्कार-षोडशकगण-पञ्चमहाभूतसन्निधानतिरो
કારણ કે અનેકાન્તવાદી અને સર્વ કર્મથી કાયમી છૂટકારો મળે તેને જ મુક્તિ કહીએ છીએ. આ જ જીવની સાચી સ્વતંત્રતા છે કે જે સ્વતઃ કામ્ય છે. રોગમાં ઘેરાયેલો માણસ જ્યારે રોગથી છૂટકારો મેળવે ત્યારે સ્વતંત્રતાની અનુભૂતિ કરે છે. લાંબા સમયથી જેલમાં ફસાયેલ કેદી સજા પૂરી થતાં જેલથી છૂટકારો મેળવે ત્યારે સ્વતંત્રતાનો અનુભવ કરે છે. પાશ વગેરે બંધનથી બંધાયેલ માણસ પાશથી છૂટકારો મેળવે ત્યારે સ્વતંત્રતાનો અહેસાસ કરે છે. આમ લોકવ્યવહાર ઉપર નજર દોડાવીએ તો પણ ‘અનિષ્ટ તત્ત્વથી છૂટકારો એટલે સ્વતંત્રતા' આવો અર્થ માન્ય છે. તેથી તમામ કર્મોથી-અનિષ્ટતત્ત્વર્થી કાયમી છૂટકારો સ્વતંત્રતા- આવો અર્થ માનીને તેવી સ્વતંત્રતાને મુક્તિરૂપે માન્ય કરવામાં આવે તો તે વ્યાજબી જ છે- આવું ગ્રંથકારશ્રીનું તાત્પર્ય અહીં સૂચિત થાય છે. (૩૧/૧૧)
=
=
* સાંખ્યમાન્ય મુક્તિનું સમીક્ષણ
ગાથાર્થ :- ‘પુરુષનું સ્વરૂપમાં અવસ્થાન = મોક્ષ' આમ સાંખ્યો કહે છે. તેઓને મોક્ષ અસાધ્ય थवानुं दूषए। वसेय जने छे. (३१/१२)
= सत्त्व
ટીકાર્ય :- ‘પ્રકૃતિ અને તેના વિકારોનું સાન્નિધ્ય રવાના થતાં ચૈતન્યમાત્ર નિજસ્વરૂપમાં પુરુષનું આત્માનું અવસ્થાન થાય છે તે મોક્ષ છે' આવું સાંખ્ય વિદ્વાનો કહે છે. તે સાંખ્યોને મુક્તિ અસાધ્ય
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
• उपचरित साध्यताऽपाकरणम् .
२११५ सा = मुक्तिः इति साङ्ख्याः प्रचक्षते । तेषां एतस्या मुक्तेः असाध्यत्वं (=एतदसाध्यत्वं) दूषणं वज्रलेपोऽस्ति, एकान्तनित्याऽऽत्मरूपायास्तस्या नित्यत्वात् ।
उपचरितसाध्यत्वस्याऽप्रयोजकत्वात् ।।१२।। भावे सति पुरुषस्य चिन्मात्रप्रतिष्ठानं = निजकेवलचैतन्यस्वरूपेणाऽवस्थितिः = मुक्तिः इति साङ्ख्याः प्रचक्षते । तदपि न सम्यक्, यतः तेषां साङ्ख्यानां मते मुक्तेः असाध्यत्वं दूषणम्, एकान्तनित्याऽऽत्मरूपायाः = कूटस्थनित्याऽऽत्मस्वरूपायाः तस्याः = द्रष्ट्रस्वरूपाऽवस्थितेः नित्यत्वात्, एकान्तनित्यस्य साध्यत्वाऽयोगात् । मोक्षस्य पुरुषार्थत्वमुच्छिद्यते । न हि स्वतः सिद्धे सर्वदा सन्निहिते कस्मिंश्चिदपि वस्तुनि सति तत्साधनार्थं कश्चित् प्रयतते प्रेक्षावान्, स्वतः सिद्धत्वज्ञानस्य तत्प्रतिबन्धकत्वात् । इत्थञ्च → नित्यमुक्तत्वम् - (सां.सू.१ ११६२), → औदासीन्यं चेति - (सां.सू.१।१६३) साङ्ख्यसूत्रयुगलमपवर्गस्य व्यवहारनयतोऽपुरुषार्थत्वमाक्षिपतीति सिद्धम् । __पुरुषस्य चैतन्यमेव तस्य भोक्तृत्वे योग्यत्वमित्यभ्युपगमे तु साङ्ख्यानामपवर्गपुरुषार्थोच्छेद एवाऽऽपद्येत । ततश्च सुष्ठुक्तं कुमारिलभट्टेन श्लोकवार्तिके → चैतन्यं योग्यता पुंसः प्रकृतस्तदनात्मता । भोक्तृभोग्यत्वयोस्ते च न ताभ्यामपगच्छतः ।। - (श्लो.वा.सम्बन्धाक्षेपरिहार-गा.१००/पृ.४७४) इति । न च संसारदशायां चित्तवृत्तिसारूप्याऽऽपन्नस्येव पुरुषस्य विवेकख्यात्या स्वरूपाऽवस्थानाऽभिव्यक्तेः साध्यत्वान्न मोक्षस्याऽपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तिरिति वाच्यम्, इत्थं उपचरितसाध्यत्वस्य मोक्षगतस्य पारमार्थिकपुरुषार्थत्वं प्रति अप्रयोजकत्वात् । एतेन → उपरागात् कर्तृत्वं चित्सान्निध्यात् - (सां.सू.१/१६४) इति साङ्ख्यसूत्रमपि निरस्तम् । प्रकृत्यादिप्रक्रियायां प्रमाणाऽभावाच्च इति व्यक्तं न्यायालोक-स्याद्वादकल्पलतयोः બનવાનો દોષ વજલેપ-મજબૂત થાય છે. કેમ કે પુરુષનું સ્વરૂપઅવસ્થાન તો પુરુષાત્મક જ છે. પુરુષ સર્વથા નિત્ય હોવાથી તેનાથી અભિન્ન મુક્તિ પણ એકાન્ત નિત્ય જ બની જશે. જે સર્વથા નિત્ય હોય, જે સદા હાજર જ હોય, જે અવિનાશી તત્ત્વમાં કશો ફેરફાર થઈ શકવાનો જ ન હોય તો તેને ઉત્પન્ન કરવાપણું શું રહ્યું? પ્રયત્ન દ્વારા તેમાં સાધવાનું શું બાકી રહ્યું કે જેના માટે પ્રવજ્યાદિ પુરુષાર્થ કરવો પડે ? અથવા સાધનાક્ષેત્રીય પ્રયત્ન કરવાથી સર્વથા નિત્ય-સર્વદા હાજર અપરિવર્તનીય એવા મોક્ષમાં શું પરિવર્તન-ફેરફાર-સુધારો સધાઈ જવાનો છે? માટે આવી મુક્તિ તો અસાધ્ય જ બની જશે. મતલબ કે મોક્ષપુરુષાર્થનો ઉચ્છેદ થઈ જશે
સાંખ્ય :- કાયમ પોતાના સ્વરૂપમાં જ રહેલો પુરુષ તો કૂટસ્થ નિત્ય જ છે. તેથી તેમાં કશો જ ફેરફાર થવાનો નથી. પણ સંસારદશામાં પુરુષ ચિત્તવૃત્તિસારૂપ્યને પામેલ હોય તેમ લાગે છે. માટે પુરુષના નિજસ્વરૂપાવસ્થાનની અભિવ્યક્તિ થતી નથી. તેની અભિવ્યક્તિ માટે વિવેકખ્યાતિની આવશ્યકતા રહે છે. આમ પુરુષના નિજસ્વરૂપઅવસ્થાનની અભિવ્યક્તિ વિવેકખ્યાતિસાધ્ય હોવાથી નિજસ્વરૂપાવસ્થાનસ્વરૂપ મોક્ષમાં વિવેકખ્યાતિસાધ્યતાનો ઉપચાર થાય છે. આમ મોક્ષમાં ઔપચારિક સાધ્યતા સિદ્ધ थाय छे.
જૈન -ના, આવી ઔપચારિક સાધ્યતા મોક્ષમાં માની લેવાથી તે કાંઈ મોક્ષમાં પારમાર્થિક પુરુષાર્થત્વ સાધવામાં પ્રયોજક બની નહિ શકે. ઉપચારથી કાંઈ વાસ્તવિક ચીજની સિદ્ધિ શક્ય નથી. સાંઢમાં ગાયનો
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
२११६
• पर्यायनित्यताविधानम् •
द्वात्रिंशिका - ३१/१३
'पूर्वचित्तनिवृत्तिः साऽग्रिमाऽनुत्पादसङ्गता । इत्यन्ये श्रयते तेषामनुत्पादो न साध्यताम् । । १३ ।। पूर्वेति । अग्रिमानुत्पादसङ्गता = अग्रिमचित्ताऽनुत्पादविशिष्टा पूर्वचित्तनिवृत्तिः सा मुक्ति:
( न्याया.प्र.१ / पृ.२०, स्या. क. ९ / ४- पृ. ११) । प्राग्वत्प्रकृतेऽपि
ध्रुवद्रव्यव्यपेक्षायां पर्याये सति चाऽऽश्रिते । अस्यां विजयतेऽस्माकं द्रव्यार्थनयदेशना ।।
← इति नवीनं पद्यं योज्यम्, अनपेक्षितद्रव्यव्यतिरिक्तपर्यायस्य साङ्ख्यराद्धान्तस्य परमार्थतः द्रव्यार्थिकनयाऽन्तःपातित्वात् । तदुक्तं वादिसिंहैः श्रीसिद्धसेनदिवाकरसूरिभिः सम्मतितर्फे जं कापिलं दरिसणं एयं दव्वट्ठियस्स वत्तव्वं ← ( सं . त . ३ । ४८) इति पूर्वं (पृ. १५९८ ) दर्शितमेव । न च पर्यायाSभ्युपगमे तु कथमस्य द्रव्याऽऽस्तिकनयत्वं स्यादिति शङ्कनीयम्, द्रव्यस्थानीयस्य नित्यपर्यायस्याऽभ्युपगमेन द्रव्यार्थिकताऽनतिक्रमात् । न च पर्यायस्य नित्यत्वमेवाऽसिद्धमिति वाच्यम्, द्रव्यानिवृत्त निरन्वयतया तत्पर्यायस्याऽनिवर्तनादिति गृहाण, तस्याऽप्यन्वयमात्रस्य द्रव्याऽभेदरूपतयाऽनुवर्तमानस्योपलभ्यमानत्वात् । तथा च लोकोऽपि घटकपालानि द्रष्ट्वा तदन्वयमात्रमनुभूय 'घटस्याऽमूनि कपालानि, न शरावादीनामिति विवेचयति । घटपर्यायस्य सर्वथाऽपगमे तु 'घटस्य' इति सम्बन्धो नैव स्यात् । एवमेव पर्यायनिवृत्तौ द्रव्यमपि कथञ्चिन्निवर्तते । इदमेवाऽभिप्रेत्य हरिभद्रसूरिभिः धर्मसङ्ग्रहण्यां → धम्मे नियत्तमाणे नियत्तए इह कहंचि दव्वं पि । तम्मि य अनियत्तंते ण णियत्तति सव्वहा सोऽवि ।। ← (ध.सं.गा. ३४७) इत्युक्तमिति भावनीयमवहितचित्तैः ।
एतेन कर्मनिमित्तोऽविवेकादिनिमित्तो वा यः प्रकृति-पुरुषयोः भोग्य - भोक्तृभावः दुरुच्छेदः तस्योच्छेद एव परमपुरुषार्थतयेष्यत इत्यभिप्रायेण त्रिविधदुःखाऽत्यन्तनिवृत्तिरत्यन्तपुरुषार्थः ← (सां. सू. १ ।१) इत्यादिनाऽऽरभ्य → यद्वा तद्वा तदुच्छित्तिः पुरुषार्थः, तदुच्छित्तिः पुरुषार्थ: ← (सां.सू. ६/७०) इति साङ्ख्यसूत्रं समुपसमहारि कपिलमहर्षिणा इत्यपि व्याख्यातम्, पारमार्थिकस्य प्रकृति-पुरुषयोः भोग्यभोक्तृभावस्योच्छेदे साक्षात्, तदुपधायकस्य च कर्मण उच्छेदे परम्परया परमपुरुषार्थत्वसम्भवादिति भावनीयमनेकान्तवादविशारदैः । एतेन आत्मज्ञानेन नष्टेऽस्मिन् साऽविद्ये सशरीरके । आत्मस्वरूपाऽवस्थानं मुक्तिरित्यभिधीयते । । ← (शि.गी. १० । ३८) इति शिवगीतावचनमपि व्याख्यातम् ।।३१ / १२ ।।
केषाञ्चिद् बौद्धानां मतमपाकर्तुमुपन्यस्यति - ' पूर्वे 'ति । अग्रिमचित्तानुत्पादविशिष्टा स्वाऽव्यवहितઉપચાર કરવાથી તે ઉપચરિત ગાય કાંઈ દૂધ ન આપે. માટે ઉપચારની વાત વ્યાજબી નથી. વાદસભામાં પારમાર્થિક હકીકતની વિચારણા ચાલે ત્યારે ઉપચારથી કાંઈ પદાર્થસિદ્ધિ કરી ન શકાય. (૩૧/૧૨) * અનુત્પાદગર્ભિત મુક્તિ અસાધ્ય- જૈન ડ્ર
ગાથાર્થ :- અગ્નિમચિત્તઅનુત્પાદથી યુક્ત પૂર્વચિત્તનિવૃત્તિ = મુક્તિ- આવું અન્ય લોકો કહે છે. તે વિદ્વાનોના મતમાં પણ અનુત્પાદ સાધ્યતાને પામતો નથી. (૩૧/૧૩)
ટીકાર્થ :- અન્ય બૌદ્ધ વિશેષ કહે છે કે અગ્રિમ
ભાવી ચિત્તના અનુત્પાદથી વિશિષ્ટ એવી
==
१. हस्तादर्शे 'पूर्वश्चैत्त.' इति पाठः । अर्थतः शुद्धोऽपि व्याख्यानुसारेण सोऽशुद्धः ।
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सर्वथा शुन्यतायां प्रतियोगिनिषेधाऽसम्भवः •
२११७ इत्यन्ये। तेषामनुत्पादः साध्यतां न श्रयत' इति मुक्तेरपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तिरेव दोषः ।।१३।। पूर्ववर्तित्वसम्बन्धेन अग्रेतनविज्ञानक्षणानुदयविशिष्टा पूर्वचित्तनिवृत्तिः = पूर्विलविज्ञानक्षणोच्छित्तिः सा मुक्तिः इति अन्ये बौद्धविशेषाः व्याचक्षते । संसारावस्थायामतिव्याप्तिवारणाय ‘अग्रिमे'त्यादिविशेषणम् । प्रकृते → अनिच्चा बत संखारा उप्पाय-वयधम्मिनो । उप्पज्जित्वा निरुज्झन्ति तेसं वूपसमो सुखो ।। - (दी.नि.२/३/२३) इति दीघनिकायवचनतात्पर्यमपि परिशीलनीयम् ।।
तेषां बौद्धविशेषाणां अनुत्पादः = मुक्तिविशेषणीभूतः अग्रिमचित्तक्षणानुदयः प्रागभावरूपत्वात् साध्यतां = स्वकृतिजन्यतां न श्रयते इति हेतोः मुक्तेः अपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तिः एव दोषः । न च तत्र लब्धपरिपाल्यतारूपायाः क्षेमसाधारणायाः साध्यताया अग्रिमविज्ञानोत्पादकविघटनद्वारा सम्भवान्न दोष इति वाच्यम्, चित्तनिवृत्तेः प्रेक्षावतां अनुद्देश्यत्वाद् इति व्यक्तमुक्तं ग्रन्थकृता न्यायालोके (न्याया.प्र.१/पृ.२०) स्याद्वादकल्पलतायाञ्च (स्या.क.९/४-पृ.१२) । अधिकन्तु → संताणस्स न नासो फलविरहा पुव्वपुव्वविरहो वि । संताणंतरकज्जे परलोगो भे न पाउणइ ।। (पं.लि.९८) इति पञ्चलिङ्गिप्रकरणश्लोकवृत्तौ स्याद्वादकल्पलतायां चाऽवसेयम् ।
अथ अस्तु तर्हि शून्यतैव परमं निर्वाणमिति माध्यमिकः, परमं निर्वाणं = परमा निर्वृत्तिः, हेयोपादेयतत्साधनविरहे निषिद्धभय-विहितरागादिविरहादिति चेत्, मैवं, असिद्धैव चेच्छून्यतोपेयते तर्हि किमपराद्धं व्यवहारसिद्धया पूर्णतया । अनुभवबलादिति चेत्, तदिदं विपरीतं, न खलु स्वप्नेऽपि शून्यता स्वारसिकस्याऽनुभवस्य गोचरोऽपि तु पूर्णतैव । अनुभवोपगमे च क्व नाम शून्यता । अपि च किमिदं शून्यत्वं नाम? 'अभाव' इति चेत्, न, अविरोधात् । 'सार्वदिकोऽभाव' इति चेत् ? तथाप्यविरोध एव, क्वचित् कस्यचित् तदुपगमात् । सार्वत्रिक इति चेत्, तथापि तथैव, एकेन सम्बन्धेन सतोऽपि सम्बन्धान्तरेणाऽसत्त्वोपगमात् । सर्वेण सम्बन्धेनेति चेत् ? कस्याभाव इति वक्तव्यम् । सर्वेषामिति चेत् ? सर्वकाल-देश-सम्बन्ध-प्रतियोगिनामुपगमेऽपि शून्यतेति महदाश्चर्यमित्यधिकं न्यायखण्डखाद्ये (न्या. खं.खा. पृ.३९४) विज्ञेयम् ।।३१/१३।। પૂર્વકાલીન ચિત્તની નિવૃત્તિ એટલે મુક્તિ. પરંતુ ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે તેમના મતે પણ અનુત્પાદ સાધ્યતાને ધારણ કરતો ન હોવાથી મોક્ષ અપુરુષાર્થ થવાનો દોષ તો આવશે જ. (૩૧/૧૩)
વિશેષાર્થ:- અમુક બૌદ્ધ વિદ્વાનો એવું માને છે કે ચિત્તની = વિજ્ઞાનની ધારા પ્રતિક્ષણ બદલાતી રહે છે. પ્રત્યેક ક્ષણે પૂર્વકાલીન ચિત્ત નિવૃત્ત થાય છે અને નૂતન ચિત્ત ઉત્પન્ન થયે રાખે છે. જેમ દરિયામાં એક મોજું જાય અને બીજું મોજું આવે તેવી આ અવસ્થા સંસારને દર્શાવે છે. પણ પૂર્વચિત્ત રવાના થયા પછી આગળ કોઈ નવું ચિત્ત = વિજ્ઞાનક્ષણ ઉત્પન્ન ન થાય તો તે મોક્ષની નિશાની છે. અગ્રિમ ચિત્તનો અહીં ઉદય થતો નથી. માટે તે સમયે જે પૂર્વિલ ચિત્તની નિવૃત્તિ હોય છે તે અગ્રિમ ચિત્તના અનુત્પાદથી વિશિષ્ટ બને છે. તેથી મોક્ષની વ્યાખ્યા કરવી હોય તો કહી શકાય કે અગ્રિમચિત્તઅનુદયવિશિષ્ટ પૂર્વચિત્તનિવૃત્તિ એટલે મુક્તિ.
પરંતુ આ માન્યતા બરાબર નથી. ગ્રંથકારશ્રી ઉપરોક્ત બૌદ્ધમંતવ્યની અસંગતતાને જણાવતા કહે १. हस्तादर्श 'श्रया' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
२११८
• लोकायतिकमतसमीक्षा • द्वात्रिंशिका-३१/१४ साऽऽत्महानमिति प्राह चार्वाकस्तत्तु पाप्मने । तस्य हातुमशक्यत्वात्तदनुदेशतस्तथा ।।१४।।
सेति । आत्महानं सा = मुक्ति इति चार्वाकः प्राहः । तत्तु वचनं श्रूयमाणमपि पाप्मने भवति । तस्य आत्मनो हातुमशक्यत्वात् असतो नित्यनिवृत्तत्वात्, सतश्च वीतरागजन्माऽदर्शनन्यायेन नित्यत्वात्, सर्वथा हानाऽसिद्धेः ।।
चार्वाकमतमपाकर्तुमुपन्यस्यति- 'से'ति । आत्महानं = शरीराऽनतिरिक्तस्याऽऽत्मनः शरीरध्वंसेनैव साकं ध्वंस एव मुक्तिः इति चार्वाकः । चार्वी = आपातरम्या वाक् यस्य स चार्वाको नास्तिक इति यावत् । ‘स्वविषमूर्छिता भुजङ्गी दशती'ति न्यायाऽऽपातोऽत्र । देहाद्यतिरिक्तात्माऽनभ्युपगमविषमूर्छितस्य लोकायतिकस्य परलोकगाम्यात्मसिद्धान्तदशनतुल्यं तत्तु वचनं श्रूयमाणमपि पाप्मने भवति । आत्मनो सर्वथा हातुं अशक्यत्वात् । तथाहि- किं असत आत्मनो हानमपवर्गरूपेणाऽभिमतं सतो वा ? इति विकल्पयुगलमत्रोपतिष्ठते । तत्र नाऽऽद्योऽनवद्यः, असतः = अविद्यमानस्य खपुष्पवत् नित्यनिवृत्तत्वात् प्रयत्नसाध्यहानाऽसिद्धेः, ध्वंसं प्रति प्रतियोगिनोऽपि कारणत्वात् । ततश्चाऽपवर्गाऽपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तिः । नाऽपि द्वितीयः चारुः, सतश्च वीतरागजन्माऽदर्शनन्यायेन नित्यत्वात् = ध्वंसाऽप्रतियोगित्वात् । तृतीयस्य गत्यन्तरस्याऽसम्भवात् । इत्थं सर्वथा आत्मनो हानाऽसिद्धेः । वीतरागजन्माऽदर्शनन्यायश्चेत्थं वेदितव्यः - यो हि प्रजायते स सराग एव, न तु वीतरागः । रागश्च रागान्तरपूर्वक एव । तत इह जन्मन आद्यस्य रागस्य स्तन्यपानाऽभिलाषस्वरूपस्य रागान्तरपूर्वकत्वसिद्धौ अन्यस्य रागस्याऽसम्भवात् पूर्वजन्मसम्बन्धिरागपूर्वकत्वमनुमीयते । इत्थञ्च पूर्वजन्मसिद्धौ सत्यां पूर्वभवीयाऽऽद्यरागस्याप्येवमेव रागाછે કે અનુત્પાદ = ઉત્પાદનો અભાવ. આ અભાવ પ્રયત્નથી ઉત્પન્ન કરી શકાતો નથી. નૈયાયિક જેને પ્રાગભાવ તરીકે ઓળખાવે છે તેવો આ અગ્રિમચિત્તઅનુદય છે. પ્રાગભાવ પ્રયત્નસાધ્ય નથી તેમ પ્રસ્તુત અગ્રિમચિત્તોદયવિરહ પણ પ્રયત્નથી સાધ્ય નથી. જે પ્રયત્નથી સાધી ન શકાય તેવા અગ્રિમચિત્તાનુદયથી વિશિષ્ટ એવી પૂર્વચિત્તનિવૃત્તિ પણ અસાધ્ય બની જશે. આવી મુક્તિ પ્રયત્નસાધ્ય ન હોવાથી મોક્ષ અપુરુષાર્થસ્વરૂપ બની જશે. અર્થાત્ મોક્ષ પુરુષાર્થનો ઉચ્છેદ થઈ જશે. માટે આ મત વ્યાજબી નથી. ન્યાયાલોક, સ્યાદ્વાદકલ્પલતા અને પંચલિંગી પ્રકરણમાં વિસ્તારથી ઉપરોક્ત મોક્ષલક્ષણનું નિરાકરણ ४२८ . (3१/१७)
હ નાસ્તિક્માન્ય મુક્તિનું નિરાક્રણ હું थार्थ :- 'मात्महत्या = भुस्ति' मा नास्ति ४ . ते वयन ५५ ५।५ भाटे थाय छे. કારણ કે આત્માનો નાશ કરવાનું અશક્ય છે તથા આત્મહત્યા ઉદેશ પણ નથી. (૩૧/૧૪)
ટીકાર્ય :- “આત્મહત્યા મુક્તિ છે” આવું નાસ્તિક કહે છે. તે નાસ્તિકવચન તો સંભળાય તો પણ પાપ માટે થાય છે. નાસ્તિકમત અનુપાદેય હોવાનું કારણ એ છે કે આત્માનો નાશ કરવાનું શક્ય નથી. જો આત્મા અસત્ = અવિદ્યમાન હોય તો મનુષ્યશૃંગ સમાન તે નિત્યનિવૃત્ત હોવાથી આત્મનાશ કરવાનો નહિ રહે. માટે મોક્ષ અપુરુષાર્થ બની જશે. તથા જો આત્મા સત્ = વિદ્યમાન હોય તો વીતરાગજન્મઅદર્શન ન્યાય મુજબ આત્મા નિત્ય હોવાથી તેનો નાશ થઈ નહિ શકે. તેથી બન્ને પક્ષમાં डान = त्या = मात्मना तो सर्वथा सिद्ध 25 नई 23.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
• वीतरागजन्माऽदर्शनविवरणम् •
२११९ न्तरपूर्वकत्वसिद्धौ तत्पूर्वभवीयाऽन्तिमरागसिद्धिः । एवं तत्तज्जन्मप्रथमाभिलाषं पक्षीकृत्य तत्तत्पूर्विलभवसिद्ध्या आत्मनो नित्यत्वसिद्धिः । नित्यस्य सत आत्मन नाशाऽयोगात् । तत्तच्छरीरविशिष्टत्वेनाऽऽत्मनो नाशेऽपि सर्वथा तन्नाशाऽयोगात् । तदुक्तं 'वीतरागजन्माऽदर्शनात्' (न्या.सू.३/१/२४) इति न्यायसूत्रस्य भाष्ये वात्स्यायनेन → ‘सरागो जायते' इत्यर्थादापद्यते । अयं जायमानो रागाऽनुबद्धो जायते, रागस्य पूर्वानुभूतविषयानुचिन्तनं योनिः । पूर्वाऽनुभवश्च विषयाणामन्यस्मिन् जन्मनि शरीरमन्तरेण नोपपद्यते । सोऽयमात्मा पूर्वशरीराऽनुभूतान् विषयान् अनुस्मरन् तेषु तेषु रज्यते। तथा चाऽयं द्वयोर्जन्मनोः प्रतिसन्धिः । एवं पूर्वशरीरस्य पूर्वतरेण । पूर्वतरस्य पूर्वतमेनेत्यादिनाऽनादिश्चेतनस्य शरीरयोगः अनादिश्च रागाऽनुबन्धः इति सिद्धं नित्यत्वमिति — (न्या.सू.भा.३/१/२४) ।
तदुक्तं न्यायवार्तिकेऽपि 'नित्य आत्मा वीतरागजन्माऽदर्शनात् । न हि कश्चिज्जातमात्रो वीतरागो जायते, वीतरागाणां जन्माऽदर्शनात्, सरागो जायत इति गम्यते । जन्म व्याख्यातम् । ततः किं ? रागस्य पूर्वानुभूतविषयाऽनुचिन्तनं योनिः । न च विषयाऽवगमाऽसमर्थेषु इन्द्रियेषु रागः सम्भवति । न च स्मृतिमन्तरेण विषयाऽनुचिन्तनं युक्तम् । पूर्वाऽनुभूतविषयप्रार्थनासङ्कल्पः अदृष्टादिति चेत् ? अथ मन्यसे न पूर्वशरीरयोगो रागाद् गम्यते अपि त्वदृष्टाद्राग इति, न, अभिप्रायाऽपरिज्ञानात्, नैवमभिप्रायः कारणनियमेन रागोऽपि तु पूर्वसम्बन्धप्रतिपादनं सूत्रार्थः न चादृष्टाद्राग इति ब्रुवता तत्प्रतिषिध्यत इति किञ्चिदुक्तं तन्मयत्वाद्राग इति विषयाऽभ्यासः खल्वयं भावनाहेतुस्तन्मयत्वमुच्यते जातिविशेषाच्च राग इति । कर्म खल्विदं जातिविशेषस्य निर्वर्तकं तादर्थ्यताच्छब्धं लभ्यते वीरणादिवत्' (न्या.वा.पृ. ३७२) ।
__वाचस्पतिमिश्रेण न्यायवार्तिकतात्पर्यटीकायां 'पूर्वानुभूतविषयाऽनुचिन्तनमिति एकविषयः स्मृतिप्रवाहः विजातीयप्रयत्नाऽसम्भिन्नः चिन्तनम् । तच्चाऽनुभवश्च पश्चाद् भवतीति अनुचिन्तनम् । न च तत्स्मृतिमन्तरेण भवति । न हि तत्र प्रवाहः प्रवाहिणं विनाऽस्ति तदेवानुचिन्तनं पूर्वानुभूतविषयप्रार्थनार्थः सङ्कल्पः प्रार्थनासङ्कल्पः स च पूर्वानुभूतविषय इत्यर्थः' (न्या.ता.पृ.५१७) इति व्याख्यातम् । सधैपतस्त्वयमर्थो न्यायखण्डखाद्ये → अनादिश्चासौ, वीतरागजन्माऽदर्शनात्', (न्यायसूत्र ३ ।१।२४) सरागजन्मदर्शनादिति सूत्रार्थः । पूर्वजन्मन्यपि प्रथमप्रवृत्त्यनुरोधेन तत्पूर्वस्य, एवं तत्तत्पूर्वस्य जन्मनः सिद्धिरित्यर्थः । अनन्तश्च, सतोऽनादित्वात् + (न्या.खं.खा.गा.६१ पृष्ठ-६१९) इत्येवमावेदितः ।
तदुक्तं धर्मसङ्ग्रहण्यां अपि → जो बालथणभिलासो पढमो अहिलासपुव्वगो सोऽवि। अहिलासत्ता जूणो जह विलयाहारअहिलासो ।। - (धर्म.सं.१५४) इति । पूर्वोक्ता(भा.४ पृ.९४४) → अत्थि मे आया - (आ.१/१/१/३) इति आचारागसूत्रोक्तिरप्यत्रोहनीया । तत्त्वचिन्तामणिकृतस्तु → नाऽपि दुःखहेतुत्वेनाऽऽत्मनो हानमेव मुक्तिः, सुख-दुःखाऽभावेतरत्वेनाऽपुरुषार्थत्वात् ज्ञानरूपात्महानस्याऽयत्नसिद्धेः अतिरिक्तहानस्याऽशक्यत्वात् + (त.चि.अनु.खण्ड-२/मु.वा.पृ.१८३) इत्याहुः ।
वस्तुतो विसदृशत्वाद् देहादिधर्मत्वं ज्ञानादेर्न सम्भवतीति देहादिव्यतिरिक्तात्मसिद्धिरनाविलैव । तदुक्तं विशेषावश्यकभाष्ये → नाणादओ न देहस्स मुत्तिमत्ताइओ घडस्सेव । तम्हा नाणाइगुणा जस्स स
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१२०
• नानातन्त्रेषु स्थिरात्मसिद्धिः • द्वात्रिंशिका-३१/१४ देहाहिओ जीवो ।। - (वि.आ.भा.१५६२) इति । तदुक्तं न्यायसूत्रे अपि → इच्छा-द्वेष प्रयत्नसुख-दुःख-ज्ञानानि आत्मनो लिङ्गम् + (न्या.सू.१/१/१०) इति । एतेन → नात्माऽस्ति स्कन्धमात्रं तु क्लेश-कर्माऽभिसंस्कृतम् । अन्तरा भावसन्तत्या कुक्षिमेति प्रदीपवत् ।। - (अभि.ध.३/१८) इति अभिधर्मकोशवचनं निराकृतम्, स्कन्धानां जडत्वे रागादिक्लेश-पुण्यादिकर्मसम्बन्धाऽयोगेन शरीरारऽऽम्भस्यैवाऽसम्भवात् । न च पृथिव्यादिधातुलक्षणभूतादिभेदभिन्नरूपस्कन्धाद्यतिरिक्तात्मस्वीकारेऽपि कर्मान्तरेण शरीराऽसम्भवः शरीरमन्तरेण च कर्माऽसम्भव इति वाच्यम्, यत आत्मनोऽनादित्वे तु बीजाङ्कुरन्यायेनोपपत्तेर्न कश्चिद् दोष इति व्यक्तं (ब्र.सू.भा.२/१/३६) ब्रह्मसूत्रशाङ्करभाष्ये ।
एतेन → अङ्गनाऽऽलिङ्गनाज्जन्यसुखमेव पुमर्थता । कण्टकादिव्यथाजन्यं दुःखं निरय उच्यते ।। यावज्जीवं सुखं जीवेद् नास्ति मृत्योरगोचरः । भस्मीभूतस्य देहस्य पुनरागमनं कुतः ?।। 6 (बृ. म.) इति बृहस्पतिवचनमपि निरस्तम्, बहुतरबलवदनिष्टाऽनुबन्धित्वात्, कालात्ययाऽपदिष्टत्वाच्च। → शरीरादिव्यतिरिक्तः पुमान् + (सां.सू.१।१३९) इति साङ्ख्यसूत्रमप्यत्र विभावनीयम् ।
वस्तुतस्तु देहादावात्मबुद्धिं दधतां लौकायतिकानां मोक्षपुरुषार्थोच्छेद एव । तदुक्तं ब्रह्मसूत्रशाङ्करभाष्ये → यदि चाऽज्ञस्य सतो मुमुक्षोरचेतनमात्मानमात्मेत्युपदिशेत् प्रमाणभूतं शास्त्रं स श्रद्धधानतयाऽन्धगोलापॅलन्यायेन तदाऽऽत्मदृष्टिं न परित्यजेत् तद्व्यतिरिक्तञ्चाऽऽत्मानं न प्रतिपद्येत तथा सति पुरुषार्थाद् विहन्येताऽनर्थञ्च ऋच्छेत् + (ब्र.सू.भा.१/१/७) इति ।
आत्मनो देहादिव्यतिरिक्तत्वाऽविनश्वरत्वसिद्धये → शरीरदाहे पातकाऽभावात् (न्या.सू.३।१।४), सव्यदृष्टस्येतरेण प्रत्यभिज्ञानात् (न्या.सू.३।१७), पूर्वाभ्यस्तस्मृत्यनुबन्धात् जातस्य हर्ष-भय-शोकसम्प्रतिपत्तेः (न्या.सू.३।१ ।१९), प्रेत्याऽऽहाराऽभ्यासकृतात् स्तन्याभिलाषात् (न्या.सू.३।१।१२) इत्यादीनि न्यायसूत्राणि तदीयभाष्य-वार्तिक-वृत्त्यादीनि च विभावनीयानि विबुधैः । शरीरेन्द्रियाद्यतिरिक्तत्वमात्मनः पञ्चदश्यां (पं.द.३।३), अज्ञानबोधिन्यां (अ.बो.४६/६१), आत्मज्ञानोपदेशविधौ (आ.ज्ञानो.८११), सर्ववेदान्तसिद्धान्तसारसङ्ग्रहादौ (स.वे.सि. ५३७१५४७) सम्मतितर्क-स्याद्वादरत्नाकर-धर्मसङ्ग्रहणिविशेषावश्यकभाष्यादिजैनग्रन्थे च विस्तरतो दर्शितम् ।
दशवकालिकनियुक्तौ भद्रबाहुस्वामिभिः अपि → कारणविभाग-कारणविणासबंधस्स पच्चयाभावा । विरुद्धस्स य अत्थस्साऽपाउब्भावाऽविणासा य ।। निरामयाऽऽमयभावा बालकयाऽणुसरणादुवत्थाणा । सुत्ताईहिं अगहणा जाईसरणा थणभिलासा ।। सव्वन्नुवदिद्वत्ता सकम्मफलभोयणा अमुत्तत्ता । जीवस्स सिद्ध मेवं निच्चत्तममुत्तमन्नत्तं ।।
- (द.वै.नि.२२५-६-७) इत्येवं जीवस्याऽविनाशित्वादिकमुपदर्शितं द्रव्यार्थिकनयाऽभिप्रायेण ।
एतेन → णिच्चो अविणासी सासओ जीवो -(द.वै.नि.भा.४२) इति दशवैकालिकनियुक्तिभाष्यकृद्वचनमपि व्याख्यातम् । द्रव्यास्तिकमतमुपजीव्यैव उत्तराध्ययनसूत्रे अपि → नत्थि जीवस्स नासोत्ति 6 (उत्त.२/२९) इत्युक्तम् । यथोक्तं श्रीहरिभद्रसूरिभिरपि धर्मसङ्ग्रहण्याम् →
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
• पर्यायार्थतयाऽऽत्महानस्याऽनुद्देश्यता •
२१२१ तथा पर्यायाऽर्थतया तद्धानावपि तदनुद्देशतः = आत्महानाऽनभिलाषात् । मुक्तिपदार्थस्य च निरुपधीच्छाविषयत्वात् ।।१४।। संतस्स ण अस्थि णासो एप्तेणं ण यादि उप्पातो। अस्थि असंतस्स तओ एसो परलोगगामि ब्व(त्ति)।। बालाइपज्जवातो जुवाइ जह होइ पज्जवो इहयं । एवं मणुस्सभावो सुरभावो होइ परलोगो ।। जाईसरणं च इहं दीसइ केसिंचि अवितहं लोए । पुव्वभवठवियसेवियसंवादातो अणेगभवं ।।
6 (धर्मसं.१३५-१३६-१४६) इति ।
न चाऽनेकान्तवादिमते वस्तुत आत्मनो नित्याऽनित्यतया तन्नाशाऽनुपगमेऽपसिद्धान्ताऽऽपात इति वाच्यम्, अनेकान्तवादिनामस्माकं मते आत्मनः पर्यायाऽर्थतया = क्षणिकपर्यायाऽऽदेशेन तद्धानौ = आत्महानौ स्वीक्रियमाणायां अपि आत्महानाऽनभिलाषात् । न हि कोऽपि स्वनाशमुद्दिश्य विषकन्यावरणादौ प्रवर्तते । न च दुःखजर्जरितशरीराणामात्महत्यामुद्दिश्याऽपि प्रवृत्तिर्दृष्टेति वाच्यम्, विवेकिप्रवृत्तेरेवाऽत्राधिकारादिति वक्ष्यते (पृ.२१४८) । एतेन दुःखहेतुत्वेनाऽऽत्मनो ज्ञानरूपस्य हानमेव मुक्तिरिति नव्यनास्तिकमतं निराकृतम्, सुख-दुःखाऽभावेतरत्वे तस्याऽकाम्यत्वाऽऽपत्तेः, मुक्तिपदार्थस्य च परमपुरुषार्थतया निरुपधीच्छाविषयत्वात् = अन्येच्छाऽनधीनेच्छागोचरत्वात्, ज्ञानरूपाऽऽत्महानस्याऽयत्नसिद्धेः, अतिरिक्तहानस्याऽशक्यत्वादनिष्टत्वाच्चेत्यवदाम भानुमत्याम् (न्यायालोकटीका प्र.१/पृ.२२) । न च कर्मक्षये आत्मक्षयसिद्धिरिति वाच्यम्, कर्मोच्छेदेऽप्यतीन्द्रियत्वादिनाऽऽत्मनाशाऽसम्भवात् । तदुक्तं श्रीहरिभद्रसूरिभिः धर्मसङ्ग्रहण्यां → कम्मविमुक्कसरूवो अणिंदियत्ता अछेज्जभेज्जो उ । रूवादिविरहतो वा अणादिपरिणामभावातो ।। 6 (धर्मसं.१९२) इति । तदुक्तं तैरेव शास्त्रवार्तासमुच्चये अपि → अमूर्त्ताः सर्वभावज्ञाः त्रैलोक्योपरिवर्तिनः। क्षीणसगा महात्मानः ते सदा सुखमासते।। - (शा.वा.स.११/५४) इति ।।३१/१४ ।।
જો કે પર્યાયાર્થિક નયથી આત્માનો નાશ થાય છે તો પણ આત્મનાશ કાંઈ ઉદેશ બને નહિ. આત્મહત્યાને = પોતાના નાશને ઉદેશીને કોઈ પ્રાજ્ઞ વ્યક્તિ પ્રયત્ન ન કરે. કારણ પોતાનો જ નાશ થવાની કામના વિવેકીને ન થઈ શકે. જ્યારે મુક્તિ પદાર્થ તો નિરુપાધિક કામનાનો વિષય છે. માટે 'मात्महत्या-मात्मनाश भोक्ष छे' मेधुं न शाय. (3१/१४)
છે વીતરાગજન્મઅદર્શન ન્યાય છે વિશેષાર્થ:- જે જે આત્મા નવું શરીર ધારણ કરે છે તે સરાગદશાવાળા જ જન્મે છે. વીતરાગનો જન્મ દેખાતો નથી. જન્મીને બાળક તરત જ સ્તનપાન કરવાની પ્રવૃત્તિ કરે છે. પ્રવૃત્તિનું કારણ ઈચ્છા છે. ઈચ્છાનું કારણ ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન છે. સ્તનપાનમાં ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન તાજા જન્મેલા બાળકને કેવી રીતે થાય? કારણ કે તેણે તો આ ભવમાં હજુ સુધી એક પણ વાર તેવી પ્રવૃત્તિ કરેલ નથી કે જેના સંસ્કાર તેનામાં હોય અને તેનો ઉબોધ થવાથી ઈષ્ટસાધનતાની સ્મૃતિ ત્યારે તેને થઈ શકે. અનુભવ વિના સંસ્કાર ન પડે. સંસ્કાર વિના સ્મરણ ન થાય. સ્મરણાત્મક ઈષ્ટસાધનાવિષયક જ્ઞાન વિના તેની ઈચ્છા ન થાય. ઈચ્છા વિના સ્તનપાનાનુકૂળ પ્રયત્ન ન થઈ શકે. પરંતુ પ્રવૃત્તિ તો થતી દેખાય જ છે. તેથી માનવું પડે કે પ્રયત્ન-ઈચ્છા-સ્મરણાત્મકજ્ઞાન-સંસ્કાર આ બધું જ તાજા જન્મેલા અને જીવનમાં પ્રથમવાર સ્તનપાન કરનાર એવા પણ બાળકમાં રહેલ છે જ.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१२२
• मुक्तौ नित्यसुखाभिव्यक्तिविचारः • द्वात्रिंशिका-३१/१५ नित्योत्कृष्टसुखव्यक्तिरिति तौतातिता जगुः । नित्यत्वं चेदनन्तत्वमत्र तत्सम्मतं हि नः ।।१५।।
नित्येति। नित्यमुत्कृष्टं च निरतिशयं यत्सुखं तद्व्यक्तिर्मुक्तिः (=नित्योत्कृष्टसुखव्यक्तिः) इति
साम्प्रतमत्रैव तौतातितमतमपाकर्तुमुपन्यस्यति- 'नित्येति । मा भूत् कस्यचित् 'नित्या उत्कृष्टा च सुखाभिव्यक्तिः मुक्तिः' इति बोधः इत्यत आचष्टे नित्यमिति । नित्यत्वस्याभिव्यक्तिविशेषणत्वे तस्याः तत्त्वज्ञानजन्यताव्याकोपेन तदर्थं योगाभ्यासादिषु प्रवृत्त्यनुपपत्तेः, मुक्त-संसारिणोरविशेषप्रसङ्गाच्च । निरतिशयत्वञ्च तत्त्वज्ञानग्राह्यतावच्छेदकतया सिद्धोऽखण्डधर्मविशेषः जातिविशेषो वा। न च तत्त्वज्ञानजन्यताऽवच्छेदकतया सुखसाक्षात्कारनिष्ठ एव मानसत्वव्याप्यजातिविशेषः स्वीक्रियतां, लाघवादिति वाच्यम्,
પ્રશ્ન એ થાય છે તેને એ સંસ્કાર આવ્યા ક્યાંથી ? કારણ કે અનુભવ વિના સંસ્કાર જ ઉત્પન્ન ન થાય અને સ્તનપાનનો અનુભવ તો તેણે આ ભવમાં આ પૂર્વે કદિ પણ કરેલ જ નથી. માટે માનવું પડે કે ગયા ભવમાં તેણે જે સ્તનપાન કરેલ તે અનુભવથી ઉત્પન્ન થયેલ સંસ્કારો આ ભવમાં પ્રબુદ્ધ થવાથી તે બાળકને “સ્તનપાન મારી ઈષ્ટ સુધાશાંતિનું કારણ છે' –આ પ્રમાણે ઈષ્ટસાધનતાવિષયક મૃતિ થઈ જાય છે. તેથી ઈચ્છા પ્રયત્ન વગેરે શકય બને છે. આ રીતે આ ગતિમાં જીવ ક્યાંકથી આવેલ છે, પૂર્વભવના શરીરને છોડીને આવેલ છે. આટલું સિદ્ધ થાય છે. અર્થાત્ ભવાન્તરમાંથી જીવ અહીં આવે છે. માટે શરીર એ જ આત્મા નથી પણ શરીર કરતાં આત્મા જુદો છે કે જે શરીર બળવા છતાં બળતો નથી. આ થઈ આ ભવની વાત. હવે પૂર્વ ભવની વાત કરીએ. જે પૂર્વભવમાંથી આત્મા અહીં આવેલ છે તેણે પૂર્વભવમાં પણ સૌપ્રથમવાર સ્તનપાન કઈ રીતે કર્યું? કારણ કે તે વિષયમાં તેને કોઈ અનુભવ કરેલ જ નથી તો સ્તનપાનવિષયક ઈષ્ટસાધનતાજ્ઞાન-ઈચ્છા-પ્રયત્ન કઈ રીતે થઈ શકે? માટે ત્યાં પણ માનવું પડે કે પૂર્વભવમાં પણ તેના આગલા ભવનો અનુભવ સંસ્કાર દ્વારા ત્યારે સ્મૃતિજનક બને છે.
આમ પૂર્વ-પૂર્વ ભવનો વિચાર કરતા જઈએ તો આત્મા અનાદિકાલીન છે- એવું સિદ્ધ થાય છે. શરીરમાં રહેવા છતાં, ઈન્દ્રિય વગેરેનો ઉપયોગ કરવા છતાં પણ આત્મા તેનાથી જુદો છે. શરીર-ઈન્દ્રિયાદિનો નાશ થવા છતાં પણ આત્માનો નાશ થતો નથી – એવું સિદ્ધ થાય છે. અનાદિકાળથી ભવભ્રમણ કરવા છતાં અનંતા શરીરો ધારણ કરવા છતાં અને છોડવા છતાં આત્માનો હજુ સુધી નાશ થયો નથી.
આનાથી સિદ્ધ થાય છે કે આત્મા નાશ થવા યોગ્ય ચીજ નથી. બાકી તો અત્યાર સુધીમાં તેનો ક્યારનો નાશ થઈ ગયો હોત. આથી આત્માને નિત્ય માન્યા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ રહેતો નથી. આમ વીતરાગજન્મઅદર્શન ન્યાયથી આત્મા નિત્ય સિદ્ધ થાય છે. વીતરાગજન્માદર્શનાત- આ ન્યાયસૂત્રનું એક સૂત્ર છે. તેનું તાત્પર્ય ન્યાયસૂત્રભાષ્ય-વાર્તિક-વૃત્તિ વગેરેમાં વાત્સ્યાયન, ઉદયનાચાર્ય, વાચસ્પતિમિશ્ર વગેરેએ સારી રીતે છણાવટ કરવાપૂર્વક બતાવેલ છે. તેનો ભાવ અમે ઉપર જણાવી ગયા છીએ.(૩૧/૧૪).
તૌતાતિતમતસંમત મુક્તિની વિચારણા હ ગાથાર્થ - “નિત્ય ઉત્કૃષ્ટ સુખની અભિવ્યક્તિ એટલે મુક્તિ એમ તૌતાતિતો કહે છે. પ્રસ્તુતમાં નિત્યત્વ જો અનન્તત્વરૂપ હોય તો અમને તે સંમત જ છે. (૩૧/૧૫)
ટીકાર્ય - નિત્ય અને નિરતિશય (= જેના કરતાં બીજું કોઈ સુખ ચઢિયાતું ન હોય તેવું ઉત્કૃષ્ટ) જે સુખ હોય તેની અભિવ્યક્તિ એટલે મુક્તિ- આ પ્રમાણે (તુતાત નામના વિદ્વાનના અનુયાયીઓe
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
शाश्वतसिद्धसुखपरामर्शः
२१२३
=
=
तौतातिता जगुः । अत्र मते नित्यत्वमनन्तत्वं चेत्तत् निश्चितं तदा नः = अस्माकं हि सम्मतं, सिद्धसुखस्य साद्यपर्यवसितत्वाऽभिधानात् । तस्य च मुक्तावभिव्यक्तेः ।। १५ ।। अथाऽनादित्वमेतच्चेत्तथाप्येष नयोऽस्तु नः । सर्वथोपगमे च स्यात्सर्वदा तदुपस्थितिः ।।१६।। सुखनिष्ठाऽतिशयं विना तद्विषयकसाक्षात्कारे उत्कटेच्छाविपयत्वाऽनुपपत्तेः । तच्च वैषयिकसुखापेक्षयोत्कृष्टतममवगन्तव्यम् । तद्व्यक्तिः = तादृशसुखाऽभिव्यक्तिरेव मुक्तिः इति तौतातिताः = तुतातानुयायिभट्टा जगुः ।
•
प्रागभावादिष्वपि नित्यत्वव्यवहारात् सामान्यतो नित्यत्वं त्रिविधं भवति अनादित्वलक्षणं प्रागभावगतं, अनन्तत्वलक्षणं ध्वंसनिष्ठं, अनाद्यनन्तत्वरूपं चाऽत्यन्ताभाव - गगनादिवृत्ति । इदं चेतसिकृत्य ग्रन्थकृदाह- अत्र मते नित्यनिरतिशयसुखाभिव्यक्तिघटकीभूतं नित्यत्वं चेत् = यदि अनन्तत्वं = ध्वंसाऽप्रतियोगित्वरूपं तदा अस्माकं स्याद्वादिनां निश्चितं सम्मतम्, सिद्धसुखस्य जिनप्रवचने साद्यपर्यवसितत्वाभिधानात् = जन्यत्वे सति ध्वंसाऽप्रतियोगित्वप्रतिपादनात् । तदुक्तं श्रावकप्रज्ञप्ती श्रीउमास्वातिवाचकैः धर्मसङ्ग्रहण्यां च श्रीहरिभद्रसूरिभिः → रागाईणमभावा जम्माईणं असंभवाओ य । अव्वाबाहाओ खलु सासयसुक्खं तु सिद्धाणं ।। ← ( श्रा. प्र. ३९२, धर्मसं. १३७७ ) इति । तदुक्तं प्रज्ञापनायां श्यामाचार्यैः अपि निच्छिण्णसव्वदुक्खा जाई-जरा-मरणबंधणविमुक्का | सासयमव्वाबाहं चिट्ठति सुही सुहं पत्ता ।। ← (प्रज्ञा. पद - ३६ / सूत्र ३४९ / पृ. ६०८ ) इति । तस्य च साद्यनन्तसुखस्य मुक्तौ कृत्स्नकर्मक्षयेण अभिव्यक्तेः अस्मन्नयेऽङ्गीकारात् तौतातितानामस्मन्मतप्रवेशाऽऽपत्तिः ।।३१/१५।।
कल्पान्तरेऽपीष्टाऽऽपत्तिमावेदयति
'अथेति ।
તૌતાતિત વિદ્વાનો કહે છે. પ્રસ્તુત મતની વિચારણા કરતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે આ મતમાં સુખના વિશેષણ તરીકે ‘નિત્યત્વ'નું ગ્રહણ કરેલ છે તે અનન્તત્વસ્વરૂપ હોય તો ચોક્કસ અમને જૈનોને પણ આવી મુક્તિ માન્ય જ છે. કારણ કે સિદ્ધ ભગવંતનું સુખ સાદિ અનંત છે- આવું જૈનાગમમાં બતાવેલ જ છે. તથા તે સાદિ અનંતકાળ સુધી ટકે તેવું સુખ તો મોક્ષમાં જ અભિવ્યક્ત થાય છે- તેવું અમને मान्य छे. (३१/१५)
વિશેષાર્થ :- નિત્ય શબ્દનો પ્રયોગ ત્રણ સ્થાને થાય છે. જેની આદિ ન હોય પણ અંત હોય તે નિત્ય કહેવાય છે. જેમ કે નૈયાયિક માન્ય પ્રાગભાવ. જેની આદિ હોય પણ અંત ન હોય તે પણ નિત્ય કહેવાય છે. જેમ કે નૈયાયિકમાન્ય ધ્વંસ. તથા જેની આદિ કે અંત બેમાંથી એક પણ ન હોય તે પણ નિત્ય કહેવાય છે. જેમ કે અત્યંતાભાવ, ગગન વગેરે. અર્થાત્ આગળ કે પાછળ બેમાંથી એક પણ કોટિ ન હોય. અથવા પૂર્વાપર બન્ને કોટિ ન હોય તે નિત્ય કહેવાય. તેથી અનાદિત્વ, અનંતત્વ, અનાદિઅનન્તત્વ- આમ ત્રણ પ્રકારના નિત્યત્વ સિદ્ધ થાય છે. પ્રસ્તુતમાં સિદ્ધસુખની આદિ છે પણ અંત નથી. અનંત હોવાથી અનન્તત્વસ્વરૂપ નિત્યત્વ સિદ્ધ સુખમાં માની શકાય છે. તે સુખની અભિવ્યક્તિ મોક્ષમાં જ થાય છે. માટે નિત્ય = અનંત અને નિરતિશય = સર્વોત્કૃષ્ટ સુખની અભિવ્યક્તિને મુક્તિરૂપે માનવામાં તો તૌતાતિતોનો જૈનમતમાં જ પ્રવેશ થઈ જવાની આપત્તિ આવશે. (૩૧/૧૫) ગાથાર્થ :- નિત્યત્વ જો અનાદિત્વરૂપે માન્ય હોય તો પણ અમારો જ નય માન્ય થશે. તથા
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१२४
• आत्म-सुखयोरभेदाऽनभ्युपगमः
द्वात्रिंशिका - ३१/१६
अथेति । अथैतत् मुक्तिसुखे नित्यत्वम् अनादित्वं चेत्तथापि न एष 'नयोऽस्तु, संसारदशायां कर्माऽऽच्छन्नस्याऽपि सुखस्य द्रव्याऽर्थतया शाश्वताऽऽत्मस्वभावत्वात् । सर्वथोपगमे च = एकान्ततोऽनादित्वाऽऽश्रयणे च सर्वदा संसारदशायामपि तदुपस्थितिः
=
मुक्तिसुखाऽभिव्यक्तिः
स्यात् । अभिव्यञ्जकाऽभावेन तदा तदभिव्यक्त्यभावसमर्थने च घटादेरपि
=
=
=
मुक्तिसुखे मुक्तिघटकीभूते सुखे नित्यत्वं चेत् यदि अनादित्वं = अनाद्यनन्तत्वलक्षणं तौतातितसम्मतं तथापि नः स्याद्वादिनां एष नयोऽस्तु द्रव्यार्थिकलक्षणः, संसारदशायां कर्माऽऽच्छन्नस्याऽपि निरतिशयस्य सुखस्य आत्मसुखस्य द्रव्यार्थतया द्रव्यार्थिकनयाभिप्रायेण सत्त्वात्, तस्य शाश्वताऽऽत्मस्वभावत्वात् । न हि शाश्वतपदार्थस्वभावतामापन्नमशाश्वततामास्कन्देत् कदापि, तत्त्वहानेः। द्रव्यार्थतयाऽनादिसुखस्याऽभिव्यक्तिः तु सकलकर्मोच्छेद एवेति न संसारिदशायामतिप्रसङ्गः । मुक्तिसुखस्य एकान्ततः सर्वैरेव प्रकारैः अनादित्वाऽऽश्रयणे च = अनाद्यनन्तत्वाभ्युपगमे च संसारदशायामपि सर्वदा मुक्तिसुखाऽभिव्यक्तिः स्यात् भवेदेव । आत्मनोऽनुभूयमानत्वेन नित्यसुखस्याप्यनुभवप्रसङ्गात्, सुखमात्रस्य स्वगोचरसाक्षात्कारजनकत्वनियमात् (त. चिं. अनुमानखण्ड-मुक्तिवाद-भाग२/परिच्छेद-२/पृ.१८१) इति तत्त्वचिन्तामणी गड्गेशोपाध्यायः । न च 'आत्माऽभिन्नतया सुखमनुभूयत एव, सुखत्वं तु तत्र नाऽनुभूयते, देहात्माऽभेदभ्रमवासनादोषाद्, आत्यन्तिकदुःखोच्छेदरूपव्यञ्जकाऽभावाद् वेति' वाच्यम्, आत्म-सुखयोरभेदे सुखत्वस्याऽऽत्मत्वतुल्यव्यक्तिकत्वेनाऽऽत्मत्वाऽन्यजातित्वाऽसिद्धेरिति (स्या. क. १ ।२ पृ. ३९ ) व्यक्तं स्याद्वादकल्पलतायाम् ।
=
न च संसाराऽवस्थायां मुक्तिसुखाऽभिव्यञ्जकीभूततत्त्वज्ञानविरहेण न तदभिव्यक्तिरिति वाच्यम्, इत्थं अभिव्यञ्जकाऽभावेन तदा = संसाराऽवस्थायां तदभिव्यक्त्यभावसमर्थने च = मोक्षसुखाऽनभि व्यक्त्युपपादने हि घटादेरपि सर्वथा सर्वदा मृदि सत्त्वमेवाऽभ्युपेयं स्यात्, कुलालव्यापारपूर्वं तदनभिસર્વથા અનાદિત્વ માનશો તો સર્વદા તેની અભિવ્યક્તિ થવાની સમસ્યા આવશે. (૩૧/૧૬)
ટીકાર્થ :- મુક્તિસુખમાં રહેલું નિત્યત્વ જો તૌતાતિતોને અનાદિત્વસ્વરૂપે માન્ય હોય તો પણ અમારો અનેકાન્તવાદિનો જ નય માન્ય થશે. કારણ કે સંસારદશામાં કર્મથી ઢંકાયેલ હોવા છતાં તે સુખ દ્રવ્યાર્થિકનયના આદેશથી શાશ્વતઆત્મસ્વભાવરૂપ જ છે. શાશ્વત આત્મા સર્વદા વિદ્યમાન છે તેમ મોક્ષસુખ પણ સર્વદા વિદ્યમાન જ છે. કારણ કે મોક્ષસુખ એ આત્માનો સ્વભાવ જ છે. નિત્ય વસ્તુથી અભિન્ન એવો સ્વભાવ નિત્ય જ હોય. આ તો દીવા જેવી ચોખ્ખી વાત છે.
सर्वथो । भे तौतातितो मुक्तिसुषने सर्वथा अनाहि माने तो संसारहशामां पए। मुक्तिअवस्थानी જેમ સર્વદા મુક્તિસુખની અભિવ્યક્તિ થવી જોઈએ. કારણ કે તૌતાતિતના મત મુજબ ગગનની જેમ મુક્તિસુખ એકાંતે અનાદિરૂપે માનવામાં આવેલ છે.
તૌતાતિત :- એકાંતનિત્ય મુક્તિસુખ સંસારદશામાં પણ રહેલું તો છે જ. પણ સંસારદશામાં તેનું અભિવ્યંજક ન હોવાથી તેની અભિવ્યક્તિ થતી નથી. મોક્ષમાં તેનું અભિભંજક હોવાથી મોક્ષમાં તેની અભિવ્યક્તિ થાય છે.
१. हस्तादर्शे 'नयास्तु' इत्यशुद्धः पाठः
=
=
=
=
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
• दीधितिकृतः पर्यायार्थिकनयमार्गणम् •
२१२५ दण्डाद्यभिव्यङ्ग्यत्वस्य सुवचत्वे साङ्ख्यमतप्रवेशाऽऽपातात् ।।१६।।। व्यक्तिस्तु तद्व्यञ्जकीभूतदण्डादिविरहादेवेत्यस्याऽपि सुवचत्वात् । इत्थं घटादेः दण्डाद्यभिव्यङ्ग्यत्वस्य सुवचत्वे स्वीक्रियमाणे तौतातितानां साङ्ख्यमतप्रवेशाऽऽपातात् = एकान्तसत्कार्यवादिसाङ्ख्यनयाऽङ्गीकाराऽऽपत्तेः ।
तदुक्तं विद्यानन्दस्वामिना अष्टसहस्यां → “आनन्दैकस्वभावाऽभिव्यक्तिर्मोक्ष” इत्यपरः सोऽपि युक्त्यागमाभ्यां बाध्यते । तदनन्तं सुखं मुक्तौ पुंसः संवेद्यस्वभावमसंवेद्यस्वभावं वा ? संवेद्यं चेत्, तत्संवेदनस्याऽनन्तस्य सिद्धिः, अन्यथाऽनन्तस्य सुखस्य स्वयं संवेद्यत्वविरोधात् । यदि पुनरसंवेद्यमेव तत्, तदा कथं सुखं नाम ? सातसंवेदनस्य सुखत्वप्रतीतेः - (अ.स. ११६ पृ. १०४) इत्यादि ।
इदमेवाऽभिप्रेत्य स्याद्वादकल्पलतायामपि → 'नित्यनिरतिशयसुखाभिव्यक्तिर्मुक्तिः' इति तौतातितमतमपि नाऽतिचतुरस्रम्, एकान्ततः सुखस्य नित्यत्वे संसारदशायामपि तदभिव्यक्तिप्रसङ्गात्, सुखमात्रस्य स्वगोचरसाक्षात्कारजनकत्वनियमात्, तज्ज्ञानस्याऽप्यभिव्यक्तिरूपस्य नित्यत्वात्, 'नित्यं विज्ञानमानन्दं ब्रह्म' (बृहदारण्यकोपनिषद्-३/९/२८) इति श्रुत्या ज्ञान-सुखयोरभेदबोधनात्, अनित्यज्ञानरूपतदभिव्यक्तेर्दोषाऽभावसाध्याया उपगमे तस्या नाशनियमेन मुक्तस्य पुनरावृत्तिप्रसङ्गात्, तदभिव्यक्तिप्रवाहस्य च शरीरादिहेत्वपेक्षां विनाऽनुपपत्तेः । उपपत्तौ वा एकस्या एव तदभिव्यक्तेर्दोषाऽभावजन्यायाः सुखस्य च तादृशस्य तावदूरमवस्थानौचित्यात् + (स्या.क.९/४- पृ.१३) इत्युक्तं ग्रन्थकृता ।
किञ्च सुखमात्रस्याऽदृष्टादिजन्यत्वेन नित्यसुखे मानाऽभावादात्मरूपस्यैव सुखस्योपगमे तन्नित्यतया सुखनित्यत्वे संसारदशायामप्यात्माभिन्नतदभिव्यक्तौ मुक्तिप्रसङ्गात् । दुःखाऽत्यन्तनिवृत्तेरेव नित्यसुखत्वप्रकारकाभिव्यक्तिहेतुत्वे विशेषणाऽसिद्ध्या तस्या भ्रमजनकत्वाऽऽपत्तेरस्याऽर्थस्य निष्कर्ष नित्यस्य सुखस्याभिव्यक्तिर्नित्या वा सुखाभिव्यक्तिर्मोक्ष इत्यनुच्छिद्यमानसुखज्ञानधारात्मकमोक्षवादिदीधितिकृन्मतस्यैव
ફ તૌતાતિતનો સાંખ્યમતપ્રવેશ ૩ જૈન - જો આ રીતે મુક્તિસુખને એકાંતે નિત્ય = સર્વ પ્રકારે વિદ્યમાન એવા શાશ્વત પદાર્થસ્વરૂપ માનીને અભિવ્યંજક ન હોવાથી સંસારદશામાં તેની અભિવ્યક્તિ નથી થતી એવું માનશો તો તમારે ઘટ, પટ વગેરેને પણ એકાંત નિત્ય માનવા જોઈએ. “શાશ્વત એવા ઘટ-પટ વગેરે હાજર હોવા છતાં દંડાદિ અભિવ્યંજક ન હોય ત્યારે તેની અભિવ્યક્તિ થતી નથી અને દંડાદિ હોય ત્યારે તેની અભિવ્યક્તિ થાય છે. માટે દંડાદિ ઘટાદિના ઉત્પાદક નથી પણ અભિવ્યંજક છે અને દંડાદિથી ઘટાદિ જન્ય નથી પણ અભિવ્યંગ્ય છે'- આવું તમારે માનવું જોઈએ. મુક્તિસુખને સર્વથા નિત્ય માનવામાં તમારી જે દલીલ છે તે જ દલીલ ઘટ, પટ વગેરે તમામ પદાર્થોને એકાંતે શાશ્વત માનવામાં ઉપયોગી બનશે. આવું કહેવામાં તમને શું વાંધો છે ? મતલબ કે મુક્તિસુખની જેમ ઘટ-પટ-મઠ વગેરેને પણ એકાંતે શાશ્વત માનીને અભિવ્યંગ્યરૂપે માનવામાં/જણાવવામાં તૌતાતિતોને તો સરળતા જ છે ને ! પણ આવું કરવા જશે તો તૌતાતિતોનો સાંખ્યમતમાં પ્રવેશ થઈ જવાની સમસ્યા ઊભી થશે. પોતાના સિદ્ધાન્તોને રખડતા મૂકી સાંખ્યના રવાડે ચઢી જવું તૌતાતિત વિદ્વાનોને શોભે નહિ. માટે મુક્તિસુખને એકાંતે અનાદિ માનવાના બદલે કથંચિત અનાદિ માનવું વ્યાજબી છે. આ પ્રમાણે ગ્રંથકારનો આશય જણાય છે. (૩૧/૧૬).
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१२६
• असंवेद्यसुखानङ्गीकारः • द्वात्रिंशिका-३१/१७ वेदान्तिनस्त्वविद्यायां निवृत्तायां विविक्तता । सेत्याहुः सापि नो तेषामसाध्यत्वादवस्थितेः ।।१७।। पर्यायार्थाऽऽदेशपेशलमतिप्रपञ्चितस्य साम्राज्याऽऽपत्तेः । द्रव्यार्थाऽऽदेशे तु साधनन्तं सुखं तादृशी तदभिव्यक्तिश्चेत्युभयमपि मुक्तौ प्रामाणिकम् (अ.स.ता.वि. १।६।पृ.११३) इति व्यक्तमुक्तमेतद्ग्रन्थकृता अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणे ।
एतेन → दुःखात्यन्तसमुच्छेदे सति प्रागात्मवर्तिनः । सुखस्य मनसा भुक्तिर्मुक्तिरुक्ता कुमारिलैः ।। - (कु. ) इति कुमारिलमतमपि निरस्तम्, मुक्तौ मनोयोगविरहेण सुखभुक्त्ययोगाच्च । तदुक्तं कठोपनिषदि → आत्मेन्द्रियमनोयुक्तं भोक्तेत्याहुर्मनीषिणः - (कठो.१।३।४) इति दिक् ।
नैयायिकमुखेन तौतातितमतनिराकरणं न्यायालोके इत्थं दृश्यते → नित्यनिरतिशयसुखाऽभिव्यक्तिः = मुक्तिः' इति तौतातिताः। तन्नेति नैयायिकादयः, नित्यसुखे प्रमाणाऽभावात् । न च 'नित्यं विज्ञानमानन्दं ब्रह्म' (बृहदारण्यकोपनिषद् ३/९/२८) इति श्रुतिरेव तत्र प्रमाणम्, न च नित्यसुखे सिद्धे ब्रह्माऽभेदबोधनं तद्बोधने च नित्यसुखसिद्धिरिति परस्पराश्रय इति वाच्यम्, स्वर्गत्वमुपलक्षणीकृत्य स्वर्गविशेषे यागकारणताबोधवत् सुखत्वमुपलक्षणीकृत्य सुखविशेषे ब्रह्माऽभेदोपपत्तेः, यद्वा नित्यं सुखं बोधयित्वा तत्र ब्रह्माऽभेदोऽपि विधिनैव बोध्यते, न च वाक्यभेदो वाक्यैकवाक्यत्वात्, न चानन्दमित्यत्र नपुंसकलिङ्गत्वानुपपत्तिः, छान्दसत्वात्, न च 'आनन्दं ब्रह्मणो रूपं तच्च मोक्षे प्रतिष्ठितं' (स्कन्दमहापुराण ४/५८/११४) इति भेदपरषष्ठ्यनुपपत्तिः, ‘राहोः शिर' इतिवद् अभेदेऽपि षष्ठीदर्शनादिति वाच्यम्, आत्मनोऽनुभूयमानत्वेन नित्यसुखस्याऽप्यनुभवप्रसङ्गात्, सुखमात्रस्य स्वगोचरसाक्षात्कारजनकत्वनियमात् । न चात्माऽभिन्नतया सुखमनुभूयत एव, सुखत्वं तु तत्र नाऽनुभूयते, देहात्माऽभेदभ्रमवासनादोषात्, आत्यन्तिकदुःखोच्छेदरूपव्यञ्जकाऽभावाद् वा । यत्तु सुखानुभवसामग्र्या एव सुखत्वानुभवसामग्रीत्वमिति नोक्तोपपत्तिरिति, तन्न, सुखविशेष्यक-दुःखाऽभावत्वादिप्रकारकभ्रमदशायां सुखत्वाऽननुभवादिति वाच्यम्, आत्म-सुखयोरभेदे सुखत्वस्याऽऽत्मत्वतुल्यव्यक्तिकत्वेनाऽऽत्मत्वाऽन्यजातित्वाऽसिद्धेः । किञ्च, दुःखमप्येवं सुखं स्यात्, ‘सर्वं खल्विदं ब्रह्म' (निरालम्बनोपनिषद् पृ.२, त्रिपाद्विभूतिमहानारायणोपनिषद् १/४) इति श्रुत्या आनन्दमयब्रह्माऽभेदबोधनात्, सुखत्वेनाऽननुभवस्य चोक्तरीत्योपपत्तेः । 'सिद्धार्थत्वेन नेयं श्रुतिः स्वार्थे प्रमाणमिति चेत् ? प्रकृतेऽपि तुल्यम् । किञ्च, सुखत्वाऽनुभवसामान्ये न मिथ्याज्ञानवासना दोषः, अनित्यसुखेऽपि सुखत्वाऽननुभवप्रसङ्गात्, किन्तु नित्यसुखत्वानुभवे आत्मनि सुखत्वानुभवे चेति गौरवम् । तस्मात् ‘आनन्दं ब्रह्म' (तैत्तिरीयोपनिषद्-३/६, महोपनिषद्-२/९, अक्ष्युपनिषद्-५०, हयग्रीवोपनिषद्२/१, शिवगीता-६/४९, संन्यासगीता-६/९३) इति मत्वर्थीयाऽच्प्रत्ययान्तेनानन्दवत्त्वं बोध्यते, न तु तदभेदः - (न्याया.प्र.१/पृ.२२-२७) इति । एतत्प्रघट्टकः तत्त्वचिन्तामणी अनुमानखण्डे मुक्तिवादे (पृ.१८१) वर्तत इत्यवधेयम्। एतद्विस्तरस्तु अस्मत्कृतभानुमतीतो विज्ञेयः ।।३१/१६।।
હ વેદાન્તીમાન્ય મોક્ષલક્ષણ પણ દોષગ્રસ્ત છે ગાથાર્થ :- અવિદ્યા નિવૃત્ત થતાં કેવલાત્માની અવસ્થિતિ = હાજરી તે મુક્તિ- આમ વેદાન્તીઓ १. मुद्रितप्रतौ 'सेत्याह' इत्यशुद्धः पाठः । हस्तादर्श शुद्धः पाठो वर्तते ।
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
अविद्यातर्जनम् •
२१२७
वेदान्तिनस्त्विति । वेदान्तिनस्तु अविद्यायां निवृत्तायां विविक्तता केवलाऽऽत्माऽवस्थानं सा मुक्तिः, इति आहुः साऽपि नो तेषां युक्तेति शेषः, अवस्थिते: विज्ञानसुखात्मकस्य ब्रह्मणः
प्रागप्यवस्थानाद् असाध्यत्वात् ।
•
=
=
साम्प्रतं वेदान्तिनयमपाकर्तुमुपन्यस्यति - 'वेदान्तिन' इति । अविद्यायां मायाऽपराभिधानायां निवृत्तायां केवलाऽऽत्माऽवस्थानं विज्ञान-सुखात्मककेवलाऽऽत्माऽवस्थितिः मुक्तिः इत्याहुः । साऽपि मुक्तिः तेषां वेदान्तिनां नो नैव युक्ता । अत्र हेतुमाह - विज्ञान-सुखात्मकस्य अपरोक्षस्वप्रकाशसुखात्मकस्य ब्रह्मणो नित्यत्वेन प्रागपि अविद्यानिवृत्तिपूर्वकालमपि अवस्थानात्, मुक्त-संसारिणोरविशेषप्रसङ्गात् । अविद्यातो बन्धाऽयोगात्, अवस्तुत्वात् । तदुक्तं साङ्ख्यसूत्रे नाऽविद्यातोऽपि, अवस्तुनो बन्धाऽयोगात् (सां.सू.१/२०) वस्तुत्वे सिद्धान्तहानि: (सां.सू.१/२१ ) नाऽवस्तुनो वस्तुसिद्धिः (सां.सू.१/७८) अबाधाददुष्टकारणजन्यत्वाच्च नाऽवस्तुत्वम् (सां.सू.१/७९) भावे तद्योगेन तत्सिद्धिरभावे तदभावात् कुतस्तरां तत्सिद्धिः ← (सां. सू. १ / ८० ) इति ।
अविद्याहृदयग्रन्थिमोक्षः
=
एतेन वासनाप्रक्षयो मोक्षः ← (वि. चू. ३१८), मोक्षः ← (वि. चू. ५५९) इति विवेकचूडामणी शङ्कराचार्योक्ती निराकृते, अविद्याया अवस्तुत्वे मुक्त-संसारिणोरविशेषापत्तेः । इत्थं अवस्थितेः ब्रह्मावस्थितेः पुरुषप्रयत्नं विनैव सत्त्वेन असाध्यत्वात् कृत्यसाध्यत्वात् तदात्मकस्य मोक्षस्याऽप्यपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तिः । न चाऽविद्यानिवृत्तिः प्रयत्नसाध्येति वाच्यम्, यतः अविद्या यदि मिथ्याज्ञानं अर्थान्तरं वा ? इत्यत्र पर्यनुयोगः समुपतिष्ठते, उभयथाऽपि सुख-दुःखाभाव-तत्साधनेतरत्वेन तन्निवृत्तेरपुरुषार्थत्वादिति तत्त्वचिन्तामणिकृत् (त. चि. अनु. खण्ड-२, मु.वा. पृ. १८२) ।
ननु सच्चिदानन्दस्वरूपस्य ब्रह्मणो नित्यत्वेऽपि सर्वगतत्वेन सन्निहितत्वेऽपि कण्ठगतसुवर्णहारस्याऽपि पुरुषस्य 'मुषितो मे सुवर्णमयो हार' इति भ्रमवतः तन्मार्गणप्रवृत्तिवत् 'बद्धोऽहमज्ञान्यहमसुख्यहमि 'ति भ्रमतः पारिव्राज्यादौ प्रवृत्तिः सङ्गतिमङ्गत्येवेति चेत् ? मैवम्,
=
=
=
=
કહે છે. તે પણ તેમના માટે વ્યાજબી નથી. કારણ કે આત્માનું અવસ્થાન અસાધ્ય છે. (૩૧/૧૭) ટીકાર્થ :- વેદાન્તીઓ તો કહે છે કે અવિદ્યા રવાના થતાં કેવલ આત્માની અવસ્થિતિ હાજરી હોય તે જ મુક્તિ છે. પણ આવી મુક્તિ તેઓ માટે યુક્તિસંગત નથી. કારણ કે વેદાન્તીના મત મુજબ વિજ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ બ્રહ્મતત્ત્વ તો શાશ્વત હોવાના લીધે અવિદ્યાની નિવૃત્તિ પૂર્વે પણ તે હાજર જ છે. બ્રહ્મ કહો કે આત્મા કહો બન્નેનો અર્થ એક જ છે. મતલબ કે અવિદ્યા રવાના થાય તે પૂર્વે પણ આત્માની અવસ્થિતિ છે જ. તો પછી સાધવાનું શું રહ્યું ? જે સિદ્ધ હોય તેને સાધવાનું ન હોય. માટે કેવલ આત્માની અવસ્થિતિસ્વરૂપ વેદાન્તીમાન્ય મુક્તિ અસાધ્ય બની જવાની આપત્તિ આવશે. તેથી મોક્ષને અપુરુષાર્થ માનવાની આપત્તિ વેદાન્તીમતમાં દુર્વાર થશે.
આ કંઠગતચામીન્યાયમીમાંસાહ
=
વેદાન્તી :- જેમ કોઈ માણસના ગળામાં જ સોનાનો હાર રહેલો હોય. પરંતુ તેને ભ્રમ થઈ જાય કે ‘મારો હાર ચોરાઈ ગયો, ખોવાઈ ગયો, ક્યાંય પડી ગયો' તો તે જેમ ભ્રમથી સુવર્ણહારની
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
• अविद्यावादिवेदान्तिनां प्रच्छन्नबौद्धरूपता •
द्वात्रिंशिका - ३१/१७
‘कण्ठगतचामीकरन्यायेन भ्रमादेव तत्र प्रवृत्तिरिति तु भ्रान्तपर्षदि वक्तुं शोभत इति भावः
२१२८
।।१७।।
'कण्ठगतचामीकरन्यायेन
मोक्षोद्देशेन निजकण्ठपीठगतसुवर्णहारमार्गणोदाहरणेन भ्रमादेव तत्र = पारिव्राज्यादौ प्रवृत्तिः युज्यत' इति तु भ्रान्तपर्षदि वक्तुं शोभते, न तु प्राज्ञाऽनेकान्तवादिसभायाम् । लोके हि क्रियासाध्यस्याऽप्राप्तस्याऽर्थस्य प्राप्तिः विद्यमानसम्भवाऽनर्थनिवृत्तिश्च पुरुषार्थतया दृष्टेति अत्यन्ताऽसत्याया अविद्याया निवृत्तेः परमार्थतः पुरुषार्थत्वाऽसम्भव एवेत्याशयः । एतेन स्वच्छायायामारोपितरक्षसो विस्मृतकण्ठगतचामीकरस्य भ्रान्तपुरुषस्याऽऽप्तवाक्येन तयोर्निवृत्त्याप्त्योरपि पुरुषार्थत्वदृष्टेः ← (वे.सा.२४) इति वेदान्तसारवृत्तौ नृसिंहसरस्वत्युक्तिरपि निरस्ता, अभ्रान्तस्य वेदान्तिनो मुमुक्षोः कथमपि मोक्षप्रवृत्त्यनुपपत्तेश्च । न हि छायापिशाचीन्यायानुसारिण्याः प्रवृत्तेः पारमार्थिकं पुरुषार्थत्वं शिष्टसम्मतम् । एतेन अविद्यमाना याऽविद्या तया विश्धं खिलीकृतम् ← (महो. ४ / १३३) इति महोपनिषद्वचनमपि निरस्तम्, अविद्यावद् वन्ध्यापुत्र शशशृङ्ग-खकुसुमादीनामप्यर्थक्रियाकारित्वाऽऽपत्तेः । न ह्यसतः कार्योत्पत्तिर्वेदान्तिनामपि परमार्थतः सम्मता । तदुक्तं ब्रह्मसूत्रे नाऽसतः, अदृष्टत्वात् ← (ब्र.सू.२/२/२६) इति । इत्थञ्च मोक्षशास्त्रोपदेशस्याऽपि वैयर्थ्यमेव वेदान्तिमते । ततश्च बद्धस्य हि बन्धनाशायोपदेशः ← (बृह.शां.भा. २/१/२०) इति बृहदारण्यकशाङ्करभाष्यवचनमपि प्लवत एव । न हि परमार्थतोऽविद्यमानस्योच्छेदः सम्भवति । तदुक्तं शङ्कराचार्येणैव विवेकचूडामणी अजातस्य कुतो नाशः ? ← (वि.चू. ४६२ ) इति ।
वस्तुतः अविद्यावादिनो वेदान्तिनः प्रच्छन्नबौद्धरूपताऽवसेया । तदुक्तं पद्मपुराणे मायावादमसच्छास्त्रं प्रच्छन्नं बौद्धमेव च । मयैव कथितं देवि ! कलौ ब्राह्मणरूपिणा ।। ← ( प. पु. ६ ।२६३ /७०) इत्यवधेयम् ।
=
अथ अविद्यानिवृत्तिरेव पुरुषार्थ इति चेत् ? न, अविद्यायाः परमार्थतोऽसत्त्वेन नित्यनिवृत्तत्वात् । ततश्च तस्या अर्थक्रियाकारित्वं संसारदशायामपि दुर्घटमेव । एतेन जस्स नत्थि पुरा पच्छा मज्झे तस्स कुओ सिआ ? ← ( आचा. १/४/४) इति आचाराङ्गसूत्रमपि व्याख्यातम् । अत एव तत्कृतबन्धसंसारादिकमपि काल्पनिकमेव स्यात् । तदुक्तं आत्मोपनिषदि मायाक्लृप्तौ बन्ध-मोक्षौ न स्तः स्वात्मनि वस्तुतः ← (आत्मो . २६) इति । तथा च मोक्षपुरुषार्थोच्छेदाऽऽपत्तिः स्फुटैव । न चाऽविद्याया શોધખોળ શરૂ કરે છે તેમ વેદાન્તમતાનુસાર સચ્ચિદાનંદસ્વરૂપ બ્રહ્મતત્ત્વ નિત્ય અને સર્વગત હોવાથી સિિહત જ છે. તેમ છતાં ‘હું અજ્ઞાની છું. હું બંધાયેલ છું. હું દુઃખી છું' આ પ્રમાણે સંસારદશામાં ભ્રમ થવાના લીધે મોક્ષને ઉદ્દેશીને પરિવ્રાજક થવાની પ્રવૃત્તિ થાય છે.
જૈન ભ્રમથી મોક્ષને ઉદ્દેશીને સંન્યાસ-પ્રવ્રજ્યાદિ પ્રવૃત્તિ થાય છે- આવું કહેવું તો તે સભામાં જ શોભે કે જે સભામાં બધા ભ્રાન્ત લોકો બેસેલા હોય. ‘સંન્યાસને સ્વીકારનાર શંકરાચાર્ય શું ભ્રાન્ત હતા ?' આવો પ્રશ્ન કરનારા પ્રાજ્ઞ સભ્યો જ્યાં બેસેલા હોય તેવી સભામાં તો ઉપરોક્ત વાત ન જ શોભે. વિદ્વત્સભામાં વેદાન્તીની વાત ગ્રાહ્ય ન જ થાય. આવો આશય અહીં રહેલો છે.(૩૧/૧૭) १. मुद्रितप्रतौ ' नात्र (1) प्र...' इत्यशुद्धः भ्रामकश्च पाठः ।
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
• स्याद्वादस्य षड्दर्शनसमूहमयत्वम् •
२१२९ कृत्स्नकर्मक्षयो मुक्तिरित्येष तु विपश्चिताम् । स्याद्वादाऽमृतपानस्योद्गारः स्फारनयाऽऽश्रयः।।१८।। _कृत्स्नेति । (कृत्स्नकर्मक्षयः =) कृत्स्नानां कर्मणां ज्ञानाऽऽवरणादीनां' क्षयो मुक्तिरित्येष तु विपश्चितां = एकान्तपण्डितानां स्याद्वादाऽमृतपानस्योद्गारः, स्फारा ये नयाः = तत्तत्तन्त्रप्रसिद्धार्थास्तदाश्रयः (=स्फारनयाऽऽश्रयः), षड्दर्शनसमूहमयत्वस्य जैनदर्शने सम्मतिसम्मतत्वात् ।।१८।। अनिर्वचनीयत्वान्नायं दोष इति वाच्यम्, तथा सति → नास्ति माया च वस्तुतः - (पा.ब्र.४४) इति पाशुपतब्रह्मोपनिषद्वचनविरोधापत्तेः । एतेन → अनिर्वचनीया सैव माया जगबीजम् - (ग. उत्त.४/२) इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषद्वचनमपि निरस्तम्, अनिर्वचनीयतायाश्चाऽनिर्वचनीयत्वादिति व्यक्तं न्यायालोके (प्र.१/पृ.२८) । अधिकन्त्वस्मत्कृतभानुमतीतो विज्ञेयम् ।।३१/१७ ।।
परमतनिराकरणोत्तरमधुना निजसिद्धान्तमाविष्करोति- 'कृत्स्ने ति। ज्ञान-तद्विषययोरभेदविवक्षयोच्यते यदुत- स्फाराः = सापेक्षाः = सापेक्षांऽऽशिकसत्यताऽऽलिङ्गिताः ये नयाः तत्तत्तन्त्रप्रसिद्धार्थाः = सर्वदर्शनप्ररूपितपदार्थाः तदाश्रयः = तदवलम्बनक उद्गारः, → 'भई मिच्छादसणसमूहमइयस्स अमयसारस्स । जिणवयणस्स भगवओ संविग्गसुहाहिगम्मस्स ।। (सं.त.३/६९) सम्मतितर्कवचनात् ‘मिच्छत्तमयसमूह अणेगंतं' (वि.आ.भा.९५४) इति विशेषावश्यकभाष्यवचनाच्च षड्दर्शनसमूहमयत्वस्य = सर्वतन्त्रसमन्वयात्मकत्वस्य जैनदर्शने सम्मतिसम्मतत्वात् = सम्मतितर्क-विशेषावश्यकभाष्यादिसम्मतत्वात् । तदुक्तं अन्यत्रापि → स्याद्वादाय नमस्तस्मै यं विना सकलाः क्रियाः । लोकद्वितयभाविन्यो नैव साङ्गत्यमियति ।। (स्थानाङ्ग-९ वृत्तौ उद्धृतः) इति भावनीयम् । शिष्टं स्पष्टम् ।
यत्तु शुक्लयजुर्वेदीयायां मुक्तिकोपनिषदि → मोक्षः स्याद् वासनाक्षयः - (मु.२/६८) इत्येवं मोक्षलक्षणमावेदितं यच्च तन्त्रान्तरीयायां अध्यात्मोपनिषदि-विवेकचूडामणौ च → वासनाप्रक्षयो मोक्षः 6 (अध्या.१२, वि.चू.३१८) इत्येवं मोक्षलक्षणमुपदर्शितम्, यच्चाऽपि निरालम्बोपनिषदि → नित्याऽनित्य
હ જેનમાન્ય મુક્તિની સમજણ હ ગાથાર્થ - તમામ કર્મોનો ક્ષય થાય તે મોક્ષ છે- આ તો પ્રાજ્ઞ પુરુષોના સાદ્વાદસુધારસપાનનો ઉદ્ગાર છે. આ ઉદ્ગાર સ્કુરાયમાન નયોના આધારે પ્રગટેલ છે. (૩૧/૧૮)
ટીકાર્ય - “જ્ઞાનાવરણીય-દર્શનાવરણીય વગેરે તમામ કર્મોનો ક્ષય એટલે મુક્તિ' આ તો છે અનેકાન્તવાદમાં કુશળ એવા પંડિતોના સ્યાદ્વાદરૂપી સુધારસના પાનનો ઉદ્ગાર. તે તે નયના આધારે ઊભા થયેલા અન્ય દર્શનોના સ્કુરાયમાન એવા પદાર્થોના આધારે આ ઉદ્ગાર ઊભો થયેલ છે. કારણ
नशन ५३शनसभूमय छ- भाj भागमसंमत छे. (३१/१८)
વિશેષાર્થ :- વિશેષાવશ્યકભાષ્યમાં શ્રીજિનભદ્રગણી ક્ષમાશ્રમણે જણાવેલ છે કે મિથ્યા મતોનો સમ્યક સમન્વય એટલે જૈનદર્શન. મતલબ કે સર્વ દર્શનોમાં રહેલા તે તે નયોને સાપેક્ષ એવી સત્યતા ધરાવનારા પદાર્થોનું સુંદર સંકલન જૈનદર્શનમાં કરવામાં આવેલ છે. તેના આધારે સ્યાદ્વાદામૃતરસાસ્વાદના ७॥२३५. मने तवाहीमो. 3 छ 3 सर्वभक्षय = भुति. (३१/१८) १. हस्तादर्श '...णादिक्षयो' इत्यशुद्धः पाठः । २. मुद्रितप्रतौ 'सम्मतत्वात्' इति त्रुटितः पाठः ।
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१३० • जीवन्मुक्तिविद्योतनम् .
द्वात्रिंशिका-३१/१९ नयानेवाऽत्राऽभिव्यनक्तिऋजुसूत्रादिभिर्ज्ञान-सुखादिकपरम्परा । व्यङ्गयमावरणोच्छित्या सङ्ग्रहेणेष्यते सुखम् ।।१९।। ___ ऋजुसूत्रादिभिरिति । ऋजुसूत्रादिभिः नयैः ज्ञान-सुखादिपरम्परा मुक्तिरिष्यते, वस्तुविचारादनित्यसंसारसुख-दुःखविषयसमस्तक्षेत्रममताबन्धक्षयो मोक्षः - (निरा.९) इति मोक्षलक्षणमुक्तं तत्तु वासनाऽपराभिधानाया अविद्याया वास्तवत्वे जीवन्मुक्तिमधिकृत्य यथातन्त्रमनुयोज्यम् । तदुक्तं अन्नपूर्णोपनिषदि → सङ्गत्यागं विदुर्मोक्षं सङ्गत्यागादजन्मता । सङ्गं त्यज त्वं भावानां जीवन्मुक्तो भवाऽनघ !।। - (अन्न.५/४) इति । यथोक्तं विवेकचूडामणौ अपि → वासनाप्रक्षयो मोक्षः सा जीवन्मुक्तिरिष्यते 6 (वि.चू.३१८) इति । एतेन → निर्विषयो नाम मनसो मुक्तिरिष्यते - (त्रिपु.५/ १) इति त्रिपुरातापिन्युपनिषद्वचनमपि व्याख्यातम् ।
परमार्थतस्तु कृत्स्नकर्मक्षय एव मुक्तिः, तस्यैवाऽनेकान्तभावनाजनिततत्त्वज्ञानोपबृंहितशैलेशीकरणरूपप्रयत्नसाध्यत्वादित्यादिकं (न्या.१/पृ.२९) न्यायालोकादवसेयम् ।।३१/१८।।
जिनप्रवचनस्य सर्वनयमयत्वात् तावत् नयानेव अत्र मुक्तौ ग्रन्थकृद् अभिव्यनक्ति - 'ऋजुसूत्रे'ति । ऋजुसूत्रनयो हि द्रव्यं सदप्युपसर्जनीकृत्य क्षणध्वंसिनः पर्यायान् प्रधानतया दर्शयति । तदुक्तं प्रमाणनयतत्त्वालोकालङ्कारे 'ऋजु = वर्तमानक्षणस्थायि पर्यायमात्रं प्राधान्यतः सूत्रयन्नभिप्रायः = ऋजुसूत्रः' (प्र.न.त.७/२५) इति । तदनुसारेण प्रमाणनयतत्त्वरहस्ये गुणरत्नसूरिभिरपि → शुद्धपर्यायग्राही ऋजुसूत्रः - (प्र.न.त.७/८) इत्युक्तम् । बौद्धानां ऋजुसूत्रनयाऽभ्युपगमप्रयोजनं मज्झिमनिकाये भद्रैकरक्तसूत्रे आनन्दभरैकरक्तसूत्रे, महाकात्यायनभद्रैकरक्तसूत्रे च → अतीतं नान्वागमेय्य नप्पटिको अनागतं । यदतीतं पहीनं तं, अप्पत्तञ्च अनागतं ।। पच्चुप्पन्नञ्च यो धम्मं तत्थ तत्थ विपस्सति । असंहीरं असंकुप्पं, तं विद्वा मनुब्रूहये ।। (म.नि.३/४/१/२७५,पृ.२२९) इत्यादिना, संयुत्तनिकाये → अतीतं नानुसोचन्ति नप्पजप्पन्ति नागतं । पच्चुप्पन्नेन यापेन्ति तेन वण्णो पसीदति ।। - (सं.नि.१/१/ १०) इत्यादिना, पटिसम्भिदामग्गे च → अतीतानुधावनं चित्तं विक्पानुपतितं समाधिस्स परिपन्थो । अनागतपटिकंखनं चित्तं विकम्पितं समाधिस्स परिपन्थो ।। - (प.सं.म.१/३/२/८) इत्यादिना व्यक्तीकृतं तदिहाऽनुसन्धेयमध्यात्ममार्गरतैः । ऋजुसूत्रादिभिः एवम्भूतपर्यवसानैः नयैः = शुद्धपर्यायार्थिकनयैः ज्ञानसुखादिपरम्परा = अमलाऽखण्डज्ञानाऽऽनन्दादिसन्ततिरेव मुक्तिः इति इष्यते । પ્રસ્તુતમાં નયોને જ ગ્રંથકારશ્રી પ્રગટ કરે છે.
હ જુસૂત્રનયમાન્ય મોક્ષનું પ્રતિપાદન હું ગાથાર્થ :- ઋજુસૂત્ર વગેરે નયો માને છે કે જ્ઞાન-સુખ વગેરેની પરંપરા = મુક્તિ. સંગ્રહાય भाने के 3 भाव२९॥ ४थी व्यंय थनार सुप = भुस्ति. (३१/१८)
ટીકાર્ય :- ઋજુસૂત્ર, શબ્દ, સમભિરુઢ અને એવંભૂત નયો માને છે કે જ્ઞાન, સુખ વગેરેની પરંપરા = સંતતિ એટલે મુક્તિ. કારણ કે ઋજુસૂત્ર વગેરે શુદ્ધ નયો તો માત્ર ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધ १. हस्तादर्श ‘स्वयम्' इत्यशुद्धः पाठः व्याख्यानुसारेण ।
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सविकल्पाऽविकल्पज्ञानयोः युगपद्वृत्तिता •
२१३१
शुद्धनयैस्तैरुत्तरोत्तरविशुद्धपर्यायमात्राऽभ्युपगमात् । ज्ञानादीनां क्षणरूपताया: क्षणसत्तयाऽपि
एतेन दुःखत्वं देवदत्तदुखत्वं वा स्वाश्रयाऽसमानकालीनध्वंसाऽप्रतियोगिवृत्ति कार्यमात्रवृत्तिधर्मत्वात् सन्ततित्वाद्वा एतत्प्रदीपत्ववत् ← (त. चिं. अनु. खण्ड-२/मु.वा. पृ. १७७) इति तत्त्वचिन्तामणिकृद्वचनं प्रत्यस्तम्, महाप्रलये मानाऽभावेन कार्यमात्रवृत्तित्वस्य घटत्वादिवृत्तितया व्यभिचारवारणायाऽवश्यकक्षीकर्तव्यपक्षान्तरे हेत्वन्तरस्य सन्ततित्वस्य ऋजुसूत्रादिनयाभिमतविशुद्धाऽखण्डज्ञानसुखादिसन्ततौ व्यभिचारात् । न हि मुक्तित्वेन रूपेण ऋजुसूत्रादिनयाभिमतां निर्मल-निरुपाधिकज्ञानादिसन्ततिः क्वचित् कदाचिदुच्छिद्यते, येन स्वाश्रयाऽसमानकालीनध्वंसप्रतियोगिवृत्तित्वं निरुपप्लवज्ञानादिसन्ततित्वस्य सम्भवेत् । न्यायलीलावतीकारादिसम्मतानां केषाञ्चित् संसार्येकस्वभावानामात्मनामदृष्टसन्ततावपि गङ्गेशोक्तहेतोः व्यभिचारः स्पष्ट एव । सन्तत्युच्छेदे मूलोच्छेदस्य प्रयोजकत्वात् संसारैकस्वभावानामभव्यानां सहजमलानुच्छेदेन तदीयाऽदृष्टसन्ततौ व्यभिचारस्याऽप्रत्याख्येयत्वादित्यलं प्रसक्तानुप्रसक्तेन ।
प्रकृतमुच्यते । ऋजुसूत्रादिनयानुसारेणाभिहितं सम्मतितर्कवृत्तौ
निराश्रवचित्तसन्तत्युत्पत्तिलक्षणा त्वभ्युपगम्यत एव केवलं सा चित्तसन्ततिः सान्वया युक्ता, बद्धो हि मुच्यते नाऽबद्धः । न च निरन्वये चित्तसन्ताने बद्धस्य मुक्तिः सम्भवति । तत्र ह्यन्यो बद्धोऽन्यश्च मुच्यते । 'सन्तानैक्याद् बद्धस्यैव मुक्तिरत्रापी'ति चेत् ? यदि सन्तानार्थः परमार्थसंस्तदाऽऽत्मैव सन्तानशब्देनोक्तः स्यात् । अथ संवृतिसन् तदैकस्य परमार्थसतोऽसत्त्वादन्यो बद्धोऽन्यश्च मुच्यत इति बद्धस्य मुक्त्यर्थं न प्रवृत्तिः स्यात् ← (सं.त.वृ.का. १ / गा.१/मुक्तिवाद - पृ. २६२) इत्यादि ।
एतेन यं किञ्चि समुदयधम्मं सव्वं तं निरोधधम्मं ← (म.नि.३ / ४७/२) इति मज्झिमनिकायवचनमपि व्याख्यातम्, द्रव्योपसर्जनभावेन पर्यायप्राधान्याऽर्पणया तदुपपत्तेः । तथाहि - सुनयश्चेत् ऋजुसूत्रादिः ? तदा नाऽऽत्माऽपलापी, परं तत्रोदासीनो मूको वा । न चैवं सन्तत्यनुपपत्तिः, पूर्वपूर्वक्षणानामेवोत्तरोत्तरज्ञानाद्युपादानत्वेन तदुपपत्तेः । न च संसारेषु सुषुप्त्याद्यवस्थायां ज्ञानादिविच्छेदात् सन्ततिविच्छेदः, तदाप्यव्यक्तज्ञानोपगमात् । न चैवं जाग्रत्सुषुप्त्यवस्थासङ्करः, व्यक्ताऽव्यक्तज्ञानयोगात् तदसाङ्कर्यात् । ‘सुषुप्तौ सतो ज्ञानादेः कथमनुपलक्षणमिति चेत् ? अश्वविकल्पकाले गोदर्शनस्येवेति विभाव्यताम् । न च युगपज्ज्ञानद्वयाऽनभ्युपगमात् तदा तदसम्भव इति वाच्यम्, सविकल्पाऽविकल्पयोर्युगपद्वृत्तेरनुभवात्, अन्यथा 'यदा मया गौर्दृष्टः तदाऽश्वो विकल्पितः' इत्युत्तरकालं प्रतिसन्धानं न स्यात् । शुद्धनयैः तैः ऋजुसूत्राद्येवम्भूतपर्यवसानैः शुद्धपर्यायार्थिकत्वेन उत्तरोत्तरविशुद्धपर्यायमात्राऽभ्युपगमात् । न च ज्ञानादीनां पर्यायाणां क्षणात्मकता कुतः सिद्धेति शङ्कनीयम्, ज्ञानादीनां पर्यायाणां क्षणरूपतायाः = क्षणात्मकतायाः क्षणसत्तयाऽपि क्षणमात्रसत्तयैव सिद्धेः, तस्याः =
क्षणमात्रसत्तायाः
પર્યાયને જ સ્વીકારે છે. જ્ઞાનાદિ ક્ષણરૂપ છે આ વાતની સિદ્ધિ તો જ્ઞાનાદિની ક્ષણમાત્ર સત્તાથી = હાજરીથી થઈ જાય છે. કારણ કે ક્ષણમાત્ર હાજરી ક્ષણના અભેદનું વ્યાપ્ય છે. અર્થાત્ ક્ષણમાત્રસત્તા જ્યાં હોય ત્યાં ક્ષણતાદાત્મ્ય હોય જ- આવી વ્યાપ્તિ છે. આવી વ્યાપ્તિ ક્ષણના સ્વરૂપમાં દેખાય છે. ક્ષણનું સ્વરૂપ ક્ષણમાત્રસત્તાને ધરાવે છે. તેમ જ ક્ષણનું સ્વરૂપ ક્ષણથી અભિન્ન પણ છે.
આ વ્યાપ્તિ
-
=
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१३२
• कूर्वद्रूपकारणतापरामर्शः • द्वात्रिंशिका-३१/१९ सिद्धेः, तस्याः क्षणतादात्म्यनियतत्वात्, क्षणस्वरूपे तथादर्शनात् ।।
सङ्ग्रहेण = सङ्ग्रहनयेन आवरणोच्छित्त्या व्यङ्ग्यं सुखं मुक्तिः इष्यते। तद्धि जीवस्य स्वभावः सेन्द्रियदेहाद्यपेक्षाकारणस्वरूपाऽऽवरणेनाऽऽच्छाद्यते, प्रदीपस्याऽपवरकाऽवस्थितपदार्थप्रकाशकत्वस्वभाव इव तदावारकशरावादिना । तदपगमे तु प्रदीपस्येव जीवस्याऽपि विशिष्टप्रकाशस्वभावोऽयत्नसिद्ध क्षणतादात्म्यनियतत्वात् = क्षणाऽभेदव्याप्यत्वात्, क्षणस्वरूपे तथादर्शनात् । प्रयोगस्त्वेवम्- ज्ञानादि क्षणात्मकं क्षणमात्रसत्ताकत्वात्, क्षणस्वरूपवदिति । कुर्वद्रूपविशिष्टतया समर्थः क्षणः स्वसजातीयक्षणमारभत एव, शरीराद्यपेक्षाकारणानामनियतत्वात्, तद्विरहेऽपि मुक्तिकालीनज्ञानाद्युत्पत्त्यविरोधात्, विशिष्टदेश-कालादेश्चाऽपेक्षाहेतोः तदाप्यक्षतत्वादिति व्यक्तमुक्तं ग्रन्थकृता न्यायालोके । यथा चैतत्तथा विभावितमस्माभिः भानुमत्याख्यायां तट्टीकायाम् (न्यायालोकटीका-प्रका.१/पृ.४७) । ___ → सन्मात्रग्राही सङ्ग्रहः -- (प्र.न.त.७/७) इति प्रमाणनयतत्त्वरहस्ये दर्शितेन, → सामान्यमात्रग्राही परामर्शः = सङ्ग्रहः - (प्र.न.तत्त्वा.७/१३) इति प्रमाणनयतत्त्वालोकालकारसूत्रे व्याख्यातेन, यद्वा → द्रव्यात्वादीन्यवान्तरसामान्यानि मन्वानः तद्भेदेषु गजनिमीलिकामवलम्बमानः पुनरपरसङ्ग्रहः (प्र.न.त.७/१९) इत्येवं तत्रैव व्यावर्णितेन अपराऽऽख्येन सङ्ग्रहनयेन तु आवरणोच्छित्त्या = सकलज्ञानावरणादिद्रव्यकर्म-रागादिभावकर्म-शरीरादिनोकर्मनिवृत्त्या व्यङ्ग्यं सुखं 'सर्वं वाक्यं सावधारणमिति न्यायेन सुखसंवेदनमेव पुरुषार्थतया मुक्तिः इति इष्यते, सतामपि ज्ञान-दर्शनादिपर्यायाणां दृष्टेष्टाभ्यामविरोधेन एकरूपतया ग्रहणात् । एवकारेणाऽखण्डज्ञानादिसन्तानस्य स्वातन्त्र्येण मुक्तित्वं व्यवच्छिन्नम् । तद्धि सुखं जीवस्य स्वभाव एव परं सेन्द्रिय-देहाद्यपेक्षाकारणस्वरूपाऽऽवरणेन सावृतज्ञानकारणेन आच्छाद्यते। अयमाशयो देहेन्द्रियादीनां सावृतज्ञानादिकं प्रति अपेक्षाकारणत्वमेव तेषामनावृतज्ञानादिकं प्रति प्रतिबन्धकत्वसाधकम्, यथा शरावादीनां सावृतप्रदीपपरिणतिं प्रति अपेक्षाकारणत्वमेव तेषामनावृतप्रदीपपरिणतिं प्रति प्रतिबन्धकत्वनिबन्धनम् । अत एव तदपगमे = आवारकविरहे तु प्रदीपस्येव जीवस्याऽपि विशिष्टप्रकाशस्वभावः = अनावृतप्रकाशस्वभावः अयत्नसिद्ध एवेति । સાચી હોવાથી જ્ઞાનાદિમાં રહેલી ક્ષણમાત્ર સત્તા જ્ઞાનાદિને ક્ષણઅભિન્ન-ક્ષણરૂપ સિદ્ધ કરે છે.
@ સંગ્રહનયમાન્ય મુક્તિને ઓળખીએ છે. સંગ્રહનય આવરણના ઉચ્છેદથી વ્યંગ્ય થનાર એવા સુખને મુક્તિ માને છે. જેમ દિવાનો સ્વભાવ પ્રકાશકતા છે. ઓરડામાં રહેલા દીવાનો સ્વભાવ ઓરડામાં રહેલી વસ્તુઓને પ્રકાશવાનો છે. આવો પ્રકાશકત્વસ્વભાવ પણ જો દીવા ઉપર કોડીયું ઢાંકવામાં આવે તો આવરાઈ જાય છે તેમ આત્માનો સ્વભાવ સુખ છે. આવૃત જ્ઞાન-સુખ પરિણતિ પ્રત્યે અપેક્ષાકારણસ્વરૂપ એવા ઈન્દ્રિય, શરીર વગેરે આવરણથી આત્માનો સુખસ્વભાવ આવરાઈ જાય છે. પરંતુ શરાવ વગેરે આવરણ રવાના થાય તો જેમ દીવાનો વિશિષ્ટ પ્રકાશસ્વભાવ વગર પ્રયત્ન પ્રગટે છે તેમ દેહ, ઈન્દ્રિય વગેરે આવરણો રવાના થતાં આત્માનો વિશિષ્ટ સુખમય પ્રકાશસ્વભાવ પ્રગટે છે. આવરણ રવાના થયા પછી સુખમય
१. हस्तादर्श 'व्यंपि' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
• शरावादेः सावृतप्रकाशहेतुता • एवेति । शरीराऽभावे ज्ञान-सुखाद्यभावोऽप्रेर्य एव, अन्यथा शरावाद्यभावे प्रदीपादेरभावप्रसङ्गात् ।
'शरावादेः प्रदीपाद्यजनकत्वान्नोक्तप्रसङ्ग' इति चेत् ? न,
तथाभूतप्रदीपपरिणत्यजनकत्वे शरावादेस्तद नावारकत्वप्रसङ्गादिति ।।१९।। ____ अथ मुक्तौ ज्ञानाद्यपेक्षाकारणस्य शरीरादेः विरहे कुतो ज्ञानादिसम्भव इति चेत् ? न, मुक्ती शरीराऽभावे ज्ञान-सुखाद्यभावः अप्रेर्यः = अनाशङ्कनीय एव, शरीरादेः ज्ञानाद्यपेक्षाकारणत्वाऽभावात् । अस्तु वा शरीरादेः सावच्छिन्नज्ञान-सुखाद्यपेक्षाकारणत्वं तथापि निरवच्छिन्नतदपेक्षाकारणत्वाऽभावात् शरीरविरहे मुक्तौ निरावृतज्ञान-सुखोपगमे बाधकाऽभावात् । अन्यथा = आवारकाऽसत्त्वदशायामावार्यस्य स्वत
आविर्भावाऽनुपगमे शरावाद्यभावे प्रदीपादेः अपि अभावप्रसङ्गात् । न चैवं भवति । अतः शरावाद्यभावे प्रदीपादेरिव शरीराद्यभावे जीवस्याऽनावृतप्रकाशस्वभावत्वमनाविलमेव । एतेन →
घटमध्यगतो दीपो बाह्ये नैव प्रकाशते । भिन्ने तस्मिन् घटे चैव दीपज्वाला च भासते ।। स्वकार्य घटमित्युक्तं यथा दीपो हि तत्पदम् । गुरुवाक्यसमाभिन्ने ब्रह्मज्ञानं स्फुटीभवेत् ।। - (यो.कुं.३/१६-१७) इति योगकुण्डलिन्युपनिषद्वचनमपि व्याख्यातम् ।
ननु शरावादेः प्रदीपाद्यावारकत्वेन प्रदीपाद्यजनकत्वात् न उक्तप्रसङ्गः = शरावाद्यभावप्रयुक्तप्रदीपाद्यभावप्रसङ्गः, अकारणविरहस्य कार्याऽभावाऽनापादकत्वात्, अन्यथाऽतिप्रसङ्गात् । शरीरादेस्तु ज्ञानहेतुत्वादेव तदभावे मुक्तौ ज्ञानाऽभावप्रसङ्गस्य दुर्वारत्वादिति चेत् ? न, तथाभूतप्रदीपपरिणत्यजनकत्वे = प्रदीपीयसावृतप्रकाशस्वभावजनकत्वविरहे शरावादेः तदनावारकत्वप्रसङ्गात् = प्रदीपाऽऽवारकत्वाઆત્મસ્વભાવને પ્રગટ કરવા કોઈ પણ પ્રકારનો પ્રયત્ન કરવાની જરૂર નથી. માટે “શરીર વગેરે ન હોવાથી મોક્ષમાં જ્ઞાન, સુખ વગેરેનો અભાવ થઈ જશે'- આવી શંકાને કોઈ અવકાશ જ રહેતો નથી. બાકી તો કોડીયું, શરાવ વગેરે આવરણ દૂર થતાં દીવાનો પ્રકાશ પ્રગટ થઈ નહિ શકે. શરાવશૂન્યદશામાં દીપપ્રકાશને પ્રગટ કરવા પણ વિશેષ પ્રયત્ન કરવો જરૂરી થઈ જશે. સ્વભાવને પ્રગટ થવાની વાત તો બન્ને સ્થળ સમાન જ છે.
शंst :- शरावादेः । २॥१, ओडीयुं वगैरे तो हीवान४ नथी. भाटे शरावने टाव्या पाह દીવાને પ્રગટ થવા માટે અન્ય કોઈ પ્રયત્નની આવશ્યક્તા રહેતી નથી. પરંતુ શરીર, ઈન્દ્રિય વગેરે તો જ્ઞાનના કારણ છે. માટે શરીરાદિના વિરહમાં જ્ઞાન-સુખ વગેરે કઈ રીતે પ્રગટ થઈ શકે ?
સમાધાન :- તમારી શંકા બરાબર નથી. કારણ કે શરાવ, કોડીયું વગેરે પણ તથાવિધ આવૃત (આવરાયેલ અવસ્થાવાળી) દીવાની પરિણતિ પ્રત્યે કારણ છે જ. જો દીવાની આવૃત પરિણતિ પ્રત્યે શરાવ, કોડીયું વગેરે કારણ ન હોય તો શરાવ વગેરે દીવાના આવારક જ બની ન શકે.માટે માનવું પડે કે દીવાની આવૃતદશા પ્રત્યે શરાવ, કોડીયું વગેરે કારણ છે. છતાં શરાવ, કોડીયા વગેરેની ગેરહાજરીમાં અનાવૃતપ્રદીપ આપમેળે પ્રગટે છે. તે જ રીતે આવૃત જ્ઞાનાદિ પ્રત્યે દેહ, ઈન્દ્રિય વગેરે અપેક્ષાકારણ છે. માટે શરીરાદિ હાજર હોય ત્યારે આવૃત જ્ઞાન-સુખ વગેરે પ્રગટે છે તથા શરીરાદિ રવાના થતાં અનાવૃત = નિરવચ્છિન્ન જ્ઞાન-સુખ વગેરે આપમેળે પ્રગટ થાય છે. આ અનાવૃત સુખ જ મુક્તિ છે - माj संग्रह नयनु भंतव्य छे. (३१/१८) १. हस्तादर्श 'तरना...' इयशुद्धः पाठः ।
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१३४
• अनावृतज्ञानाद्याविर्भावविमर्शः • द्वात्रिंशिका-३१/२० क्षयः प्रयत्नसाध्यस्तु व्यवहारेण कर्मणाम् । न चैवमपुमर्थत्वं द्वेषयोनिप्रवृत्तितः ।।२०।।
क्षय इति । व्यवहारेण तु प्रयत्नसाध्यः कर्मणां क्षयो मुक्तिरिष्यते, अन्वय-व्यतिरेकाऽनुविधानेन तत्प्रवृत्तेः, ज्ञानादीनां कर्मक्षये तदनुविधानात् । न चैवं कर्मक्षयस्य मुक्तित्वाऽभ्युपगमे अपुमर्थत्वं ऽनापत्तेः । अपवरकाऽवस्थितपदार्थसार्थप्रकाशनपरिणतिं तिरस्कृत्य सावृतप्रकाशनपरिणतिजनकत्वमेव शरावादेः प्रदीपाऽऽवारकत्वमुच्यते । अतो यथा शरावाद्यभावे प्रदीपादेरनावृतप्रकाशनस्वभाव आविर्भवति तथैव शरीराद्यभावे आत्मनोऽनावृतसुखसंवेदनस्वभावोऽभिव्यज्यते, देहादेः सावच्छिन्नसुखसंवेदनाद्यपेक्षाकारणत्वादिति । तदुक्तं सम्मतितर्कटीकायां → 'सकलपदार्थप्रकाशकत्वं ज्ञानस्य स्वभावः । स च सेन्द्रियदेहाद्यपेक्षाकारणस्वरूपाऽऽवरणेनाऽऽच्छाद्यते, अपवरकाऽवस्थितप्रकाश्यपदार्थप्रकाशकस्वभावप्रदीप इव तदावारकशरावादिना । तदपगमे तु प्रदीपस्येव स्वप्रकाश्यप्रकाशकत्वं ज्ञानस्याऽयत्नसिद्धमिति कथमावरणभूतसेन्द्रियदेहाद्यभावे तदवस्थायां ज्ञानस्याऽप्यभावः प्रेर्यंत ? अन्यथा प्रदीपाऽऽवारकशरावाद्यभावे प्रदीपस्याप्यभावः प्रेरणीयः स्यात् । न च शरावादेरावारकस्य प्रदीपं प्रत्यजनकत्वमाशङ्कनीयम्, तथाभूतप्रदीपपरिणतिजनकत्वाच्छरावादेः, अन्यथा तं प्रत्यावारकत्वमेव तस्य न स्यात् + (सं.त.का.१, गा.१, पृ.६३५) इति ।।३१/१९।।। ___व्यवहारनयेन मुक्तिस्वरूपमावेदयति- 'क्षय' इति । व्यवहारेण = → सङ्ग्रहेण गृहीतानामर्थानां विधिपूर्वकः । व्यवहारो भवेद् यस्माद् व्यवहारनयस्तु सः ।। - (त.सा.४६) इति तत्त्वार्थसारदर्शितेन व्यवहारनयेन तु प्रयत्नसाध्यः = ज्ञानादिगोचरप्रयत्नजन्यः कर्मणां ज्ञानावरणादीनामन्तरायपर्यन्तानां क्षयः = अत्यन्तमुच्छेदो = मुक्तिः इति इष्यते, अन्वय-व्यतिरेकाऽनुविधानेन = 'तत्सत्त्वे तत्सत्त्वं, तदसत्त्वे चाऽसत्त्वमिति नियमानुसारेण तत्प्रवृत्तेः = व्यवहारनयप्रवृत्तेः, कर्मक्षये जननीये ज्ञानादीनां = ज्ञानदर्शन-चारित्र-तपो-वीर्याऽऽचाराणां तदनुविधानात् = अन्वय-व्यतिरेकाऽनुसरणात् । ज्ञानाचारादिसत्त्वे कर्मक्षयः, तदसत्त्वे च तदक्षयः इति अन्वय-व्यतिरेकबलेन ज्ञानाचारादिजन्यः कर्मक्षयो मुक्तिरिति व्यवहारनयाऽभिप्रायः । न च एवं प्रयत्नसाध्यतया कर्मक्षयस्य मुक्तित्वाऽभ्युपगमे तु मुक्तेः अपुमर्थत्वं
છ વ્યવહારનયમાન્ય મુક્તિનું નિરૂપણ છે. ગાથાર્થ :- વ્યવહાર નયથી મુક્તિ એટલે પ્રયત્નસાધ્ય કર્મક્ષય. આવું માનવામાં અપુરુષાર્થત્વ દોષ નહિ આવે. કારણ કે પ્રસ્તુતમાં ૮ષમૂલક પ્રવૃત્તિ થાય છે. (૩૧/૨૦)
ટીકાર્ય - વ્યવહાર નયના અભિપ્રાયથી પ્રયત્નસાધ્ય એવો કર્મક્ષય એ મોક્ષ તરીકે માન્ય છે. કારણ કે અન્વય-વ્યતિરેકને અનુસરવાથી વ્યવહારનય પ્રવર્તે છે. “અમુક ચીજ હાજર હોય તો કાર્ય ઉત્પન્ન થાય અને તે જ ચીજ ન હોય તો કાર્ય ઉત્પન્ન ન જ થાય' આવા અન્વય-વ્યતિરેક જોવા મળે તો તે ચીજ તે કાર્ય પ્રત્યે કારણ છે- એવું વ્યવહારનય કહે છે. આમ કારણની હાજરી-ગેરહાજરીને અનુસાર કાર્યની હાજરી-ગેરહાજરીનો નિયમ વ્યવહારનયનું પ્રસ્તુતમાં ચાલકબળ છે. આ નિયમને કેન્દ્રસ્થાને ગોઠવીને વ્યવહારનય કહે છે કે કર્મક્ષય પ્રત્યે જ્ઞાનાચારાદિ કારણ છે. કારણ કે કર્મક્ષયના અન્વય१. हस्तादर्श 'चैवपुम...' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
• द्वेषयोनिप्रयत्नोपवर्णनम् •
२१३५ मुक्तेः, द्वेषयोनिप्रवृत्तितः साक्षाद्दःखहेतुनाशोपायेच्छाविषयत्वेन परमपुरुषार्थत्वाऽविरोधात् ।।२०।। = अपुरुषार्थत्वं स्यात्, दुःखध्वंसस्य काम्यत्वेऽपि कर्मध्वंसस्य काम्यत्वनियमाऽभावात्, अन्यथा घटादेरपि पुरुषार्थत्वं स्यात्, प्रयत्नसाध्यत्वस्योभयत्राऽविशेषादिति शङ्कनीयम्, दुःखद्वेषे विवेकिनां दुःखोत्पादककर्मगोचरद्वेषस्याऽवश्यम्भावात् । ततो दुःखध्वंसस्येव दुःखकारणीभूतकर्मध्वंसस्याऽपि काम्यताऽनाविलैव, द्वेष्यध्वंसस्य स्वसंविदितकामनाविषयत्वनियमात् । द्वेषमूलप्रवृत्तावित्थम्भावदर्शनात् द्वेषयोनिप्रवृत्तितः = दुःखद्वेषहेतुकप्रवृत्तितः साक्षाद्दुःखहेतुनाशोपायेच्छाविषयत्वेन = साक्षाद्दुःखजनककर्मप्रतियोगिकस्य ध्वंसस्य उपायानां ज्ञानाचारादीनां इच्छागोचरत्वेन कृत्स्नकर्मक्षयरूपाया मुक्तेः परमपुरुषार्थत्वाऽविरोधात् । लोकेऽहि कण्टकादिनाशस्य धार्मिके च प्रायश्चित्तादौ पापनाशस्याऽनन्यगतिकतया दुःखसाधनध्वंसत्वेन पुरुषार्थत्वं दृश्यत एव । न च ‘अहि-कण्टकादि पापं वा नाश्यताम् येन तज्जन्यं दुःखं न भवेदिति दुःखानुत्पादमुद्दिश्य प्रवृत्तेः दुःखानुत्पाद एव प्रयोजनं न तु दुःखसाधनाभावः, सुख-दुःखाभावेतरत्वादिति वाच्यम्, दुःखानुत्पादस्य प्रागभावत्वेनाऽनादितया असाध्यत्वात् ।
यत्तु तत्त्वचिन्तामणिकृता → 'दुःखं मे मा भूदि'त्युद्दिश्य प्रायश्चित्तादौ प्रवृत्तेः दुःखाऽनुत्पादस्यैव प्रयोजनत्वात् । न च प्रागभावस्याऽसाध्यत्वम्, दुःखसाधनविघटनद्वारा तस्यापि कृतिसाध्यत्वात् । दुःखसाधनसमवधानदशायां कृतौ सत्यां दुःखसाधननाशे सति अग्रिमसमये प्रागभावस्वरूपमस्ति, तेन विना नास्तीति अन्वय-व्यतिरेकयोः तत्र सत्त्वात् + (त. चिं. अनुमानखण्ड भाग-२, मुक्तिवाद पृ.१६९) इत्युक्तं, तन्न यतः प्रायश्चित्तनाश्यपापजन्यदुःखस्य प्रागभावो यद्यस्ति तदा दुःखमावश्यकम्, तस्य प्रतियोगिजनकत्वनियमात्; नास्ति चेत् ? तर्हि तदभावादेव दुःखानुत्पाद इत्युभयथाऽपि प्रायश्चित्तवैफल्यापत्तिः । न च मुक्तौ दुःखप्रागभावसत्त्वेऽपि सहकारिविरहेण दुःखानुत्पादोपपत्तेरिति वाच्यम्, तस्योत्तरावधिविधुरत्वेनाऽत्यन्ताभावत्वप्रसङ्गादित्यधिकमस्मत्कृतभानुमत्यां (न्यायालोकटीका-प्रकाश-१ पृ.१४) विज्ञेयम् ।
इत्थञ्च प्रायश्चित्तादिस्थलानुरोधेन कर्मनाशकस्येच्छागोचरत्वे कर्मनाशस्य परमपुरुषार्थत्वं सङ्गच्छत एवेति तात्पर्यम् । एतेन → चिज्जडग्रन्थिसम्बन्धो योऽभूज्जीवदशोद्भवे । छिन्नो मुक्तदशायां स भवेज्जीवः शिवो ह्यतः।। - (शं.गी.६/७९) इति शम्भुगीतावचनं, → अज्ञानहृदयग्रन्थिनाशो मोक्ष इति स्मृतः 6 (शि.गी.१३/३२) इति शिवगीतावचनमपि व्याख्यातम्, व्यवहारनयाभिप्रेतद्रव्यकर्मग्रन्थिनाशस्य अज्ञानવ્યતિરેક જ્ઞાનાચારાદિના અન્વય-વ્યતિરેકને અનુસરે છે.
શંકા - દુઃખધ્વસ જ બધાને ગમે છે. કર્મધ્વસ કામ નથી. માટે મુક્તિને કર્મક્ષયસ્વરૂપ માનવામાં મોક્ષ સ્વતઃ કામ્ય ન હોવાથી અપુરુષાર્થ બની જશે.
હ મૈનિર્જરામાં પરમપુરુષાર્થત્વની સંગતિ હ સમાધાન - કર્મક્ષયને મુક્તિસ્વરૂપ માનવામાં મોક્ષ અપુરુષાર્થ થઈ જવાની સમસ્યાને અવકાશ રહેતો નથી. કારણ કે પ્રસ્તુતમાં ઠેષમૂલક પ્રવૃત્તિ થાય છે. સાક્ષાદુઃખજનક એવા કર્મોનો નાશ કરવાના ઉપાયભૂત જ્ઞાનાચાર વગેરેની કામનાનો વિષય બનવાથી કર્મક્ષયરૂપ મુક્તિ પરમપુરુષાર્થ બને તેમાં 5 विरो५ भावतो नथी. (3१/२०)
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१३६
• તુહવે તન્હેતુષપ્રોત્રમ્ • द्वात्रिंशिका-३१/२१ दुःखद्वेषे हि तद्धेतून द्वेष्टि प्राणी नियोगतः । जायतेऽस्य प्रवृत्तिश्च ततस्तन्नाशहेतुषु ।।२१।।
दुःखद्वेषे हीति । दुःखद्वेषे हि सति प्राणी तद्धेतून = दुःखहेतून नियोगतो = निश्चयतो द्वेष्टि । अस्य = दुःखहेतुद्विषः च ततस्तन्नाशहेतुपु = दुःखोपायनाशहेतुषु ज्ञानादिषु प्रवृत्तिर्जायते, दुःखद्वेषस्य दुःखहेतुनाशोपायेच्छा-दुःखहेतुद्वेषयोस्तयोश्च दुःखहेतुनाशहेतुप्रवृत्तौ स्वभावतो हेतुलक्षणभावकर्मनाशोपलक्षकत्वात्, यद्वाऽखिलाऽज्ञाननाशस्य सकलज्ञानव्याप्तस्य जीवन्मुक्तिलक्षणत्वसम्भવાહિતિ ભાવનીયનTHISનુસારેખ કવિà: Tીરૂ૦/૨૦ના
ननु प्राणिनां दुःखे एव द्वेषः इति द्वेषमूलकप्रवृत्तिः दुःखध्वंसोद्देशेनैव भवितुमर्हति, न तु कर्मध्वंसोद्देशेनेति सकलदुःखध्वंसस्यैव परमपुरुषार्थत्वं न तु कृत्स्नकर्मक्षयस्येत्याशङ्कायामाह- 'दुःखेति ।
ततः = द्वेष्यदुःखहेतुकर्मगोचरद्वेषोदयाद् दुःखहेतुद्विषः विवेकिनः प्राणिनो यतनावरणकर्मक्षयोपशमादिना दुःखोपायनाशहेतुषु = दुःखोत्पादककर्मप्रतियोगिकध्वंसोपायभूतेषु ज्ञानादिषु प्रवृत्तिः जायते । अत्र हेतुमावेदयति- दुःखद्वेषस्य दुःखहेतुनाशोपायेच्छा-दुःखहेतुद्वेषयोः = द्वेष्यदुःखजनकप्रतियोगिकध्वंसजनकगोचरेच्छायां दुःखकारणविषयकद्वेषे च हेतुत्वात् = कारणत्वाऽवधारणात् । न च तथापि दुःखजनकप्रतियोगिकध्वंसोत्पादकविषयिणी प्रवृत्तिं विना कथं कृत्स्नकर्मक्षयस्य साध्यता स्यादिति शङ्कनीयम्, तयोश्च = दुःखकारणनाशकेच्छा-दुःखकारणगोचरद्वेषयोः हि दुःखहेतुनाशहेतुप्रवृत्तौ = द्वेष्यदुःखकारणनाशकविषय
વિશેષાર્થ - દુઃખ ઉપર બધા જીવોને દ્વેષ હોય છે. વિવેકી જીવને દુઃખના કારણ ઉપર દ્વેષ આવે છે. સામાન્ય જીવો દુ:ખનો નાશ કરવા ઝંખે છે. વિવેકી સાધક દુઃખના કારણનો નાશ કરવા ઝંખે છે. દુઃખના કારણો બે પ્રકારના છે. અનંતર = સાક્ષાત્કારણ અને પરંપરકારણ. ખાવામાં ગરબડ થવાથી માણસ માંદો પડે તો માંદગીને લાવવામાં ભોજનની ગરબડ પરંપરકારણ છે, બાહ્ય કારણ છે. જ્યારે કર્મ માંદગીનું અનંતરકારણ = સાક્ષાત્ કારણ છે, અંતરંગ કારણ છે. વિવેકી માણસ દુઃખના સાક્ષાત્ હેતુભૂત એવા કર્મોનો નાશ કરવા ઈચ્છે છે. કારણ કે કર્મ જ ન હોય તો દુઃખ જ ન આવે. તે માટે કર્મનાશના ઉપાય અજમાવવાની તેને કામના જાગે છે. જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર વગેરે કર્મધ્વસના ઉપાય છે. તેથી સાક્ષાતદુઃખજનક તમામ કર્મોના નાશના ઉપાયભૂત જ્ઞાનાચાર-દર્શનાચાર વગેરેને પાળવાના મનોરથ વિવેકી માણસને જાગે છે. આ મનોરથ કર્મનાશઉપાયવિષયક છે તેમ કર્મનાશવિષયક પણ છે જ. માટે કર્મનાશ પરમપુરુષાર્થ સ્વરૂપ બની શકે છે. માટે કર્મનાશને મુક્તિ માનવામાં કોઈ વિરોધ વગેરેને અવકાશ નથી. આવું વ્યવહારનયનું મંતવ્ય છે. (૩૧/૨૦) આ જ વાતનું ગ્રંથકારશ્રી ૨૧મા શ્લોકમાં સમર્થન કરે છે.
ગાથાર્થ :- દુ:ખ પ્રત્યે દ્વેષ આવે તો જીવ અવશ્ય દુઃખના હેતુઓ પ્રત્યે પણ દ્વેષ રાખે છે. તેથી તે જીવની દુઃખકારણના નાશના ઉપાયોમાં પ્રવૃત્તિ થાય છે. (૩૧/૨૧)
ટીકાર્ય - દુઃખને વિશે જો વૈષ હોય તો વિવેકી જીવ અવશ્ય દુઃખના હેતુઓ પ્રત્યે પણ દ્વેષ રાખે છે. માટે દુઃખના કારણો પ્રત્યે દ્વેષ કરનાર તે વિવેકી પ્રાણીની દુઃખના કારણોનો નાશ કરે તેવા જ્ઞાનાચાર વગેરેમાં પ્રવૃત્તિ થાય છે. કારણ કે દુઃખનો દ્વેષ દુઃખોત્પાદકનો ઉચ્છેદ કરવાના સાધનની ઈચ્છા પ્રગટાવે છે. તથા દુઃખોત્પાદક કારણો પ્રત્યે દ્વેષ ઉત્પન્ન કરાવે છે. દુઃખબ્રેષના કારણે ઉત્પન્ન ૨. મુદ્રિતપ્રતો ‘દુ:ણs(s)ચ.' ત્યશુદ્ધઃ પાઠ: |
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
• एकोपयोगस्यापि क्रमानुवेधसम्भवः •
२१३७ त्वात् । अनुस्यूतैकोपयोगरूपत्वेऽपि क्रमाऽनुवेधेन 'हेतु-हेतुमद्भावाऽविरोधात् । कप्रयत्ने हेतुत्वात् कृत्स्नकर्मक्षयस्य साध्यत्वेन परमपुरुषार्थत्वोपपत्तेः । न चैतादृशकार्यकारणभावः कुतो गृहीतः ? इति शङ्कनीयम्, स्वभावतः एव तादृशकार्यकारणभावग्रहात् । दृश्यते हि लोकेऽपि धर्मजन्यदुःखद्वेषस्य दुःखहेतुघर्मप्रतियोगिकध्वंसकारणीभूतवातायनोद्घाटन-स्नान-भूमिसिञ्चन-शीतलजलपानाऽम्लद्रव्याऽभ्यवहारादिगोचरेच्छायां तादृशदुःखजनकधर्मगोचरद्वेषे च हेतुत्वं तयोश्च दुःखहेतुधर्मप्रतियोगिकनाशजनकवातायनोद्घाटन-स्नानादिगोचरप्रवृत्ताविति । तद्वदेवात्राऽपि कर्मजन्यदुःखद्वेषस्य दुःखकारणीभूतकर्मप्रतियोगिकध्वंसजनकज्ञानाचारादिगोचरेच्छायां दुःखहेतुकर्मगोचरद्वेषे च हेतुत्वं तयोश्च दुःखहेतुकर्मप्रतियोगिकनाशोपायभूतज्ञानाचारादिप्रवृत्ताविति । इत्थञ्च दुःखे द्वेषात् यथा तदभावे इच्छा तथा दुःखसाधने ज्ञानावरणादिकर्मणि द्वेषात् तदभावेऽपि इच्छा जायत इति तया तत्साधने प्रवृत्तिः निराबाधैव । न च यदिच्छया यत्साधने यस्य प्रवृत्तिस्तस्यैव तत्प्रयोजनत्वमिति नियमात् दुःखसाधनाभावस्यैव प्रयोजनत्वमापद्येतेति वाच्यम्, व्यवहारनयत इष्टत्वात्, दुःखसाधनकृत्स्नकर्माऽभावस्यैव तन्मते परमप्रयोजनत्वात् । अत एव तत्त्वार्थसूत्रे उमास्वातिवाचकैः → कृत्स्नकर्मक्षयो मोक्षः - (त.सू.१०/३) इत्येवं व्यवहारनयाऽऽदेशादुक्तमिति पूर्वोक्तं(पृ.८६९,२११४) अत्रानुसन्धेयम् ।
वस्तुतः चिकीर्षायोनिप्रयत्ने प्रयोजनज्ञानापेक्षा, तेन विनोपाये चिकीर्षाविरहात्; न तु द्वेषयोनिप्रयत्ने, अनिष्टसाधनताज्ञानादहि-कण्टकादौ द्वेष्ये द्वेषात्, तन्नाशाऽनुकूलो यत्न उत्पद्यते । अयमेव हि द्वेषस्वभावो यत्प्रतिबन्धकं विना स्वविषयनाशानुकूलं यत्नमुत्पादयति, अन्यथा प्रयत्नद्वैविध्यानुपपत्तेरिति दिक् ।
ननु दुःखद्वेष-तद्धेतुद्वेषयोः मिथोऽनुविबैकोपयोगरूपतया कथं कार्य-कारणभावः सम्भवेत् ? इति चेत् ? अत्रोच्यते, कार्योत्पादोत्तरकालं अनुस्यूतकोपयोगरूपत्वेऽपि = परस्पराऽनुविद्धाऽभिन्नोपयोगस्वरूपत्वेऽपि दुःखोत्पादककर्मविषयकद्वेषाऽनुदयाऽवस्थायां क्रमाऽनुवेधेन = कालिकपूर्वोत्तरभावाऽनुविद्धत्वेन निमित्तेन हेतु-हेतुमद्भावाऽविरोधात् = दुःखद्वेष-तद्धेतुद्वेषयोः दुःखोत्पादकनाशकेच्छा-दुःखोत्पादकनाशकથયેલા દુઃખકારણવિષયક દ્વેષ તથા દુઃખજનકધ્વસસાધનવિષયક અભિલાષ સ્વાભાવિક રીતે જ દુઃખના કારણોનો નાશ કરવાના ઉપાયમાં પ્રવૃત્તિ કરાવવામાં કારણ બની જાય છે. મતલબ કે દુઃખોત્પાદકવિષયક દ્વેષ અને દુઃખોત્પાદકપ્રતિયોગિક એવા નાશના ઉપાયની કામના- આ બન્ને દુઃખને લાવનારા કર્મોનો નાશ કરવાના ઉપાયભૂત જ્ઞાનાચારાદિમાં વિવેકી જીવને પ્રવર્તાવે છે.
શંકા :- દુઃખનો દ્વેષ અને દુઃખના કારણોનો દ્વેષ- આ બન્ને તો એક જ ઉપયોગમાં પરસ્પર વણાયેલા છે. તેથી દુઃખનો દ્વેષ દુઃખહેતુષ પ્રત્યે કારણ બને અને દુ:ખહેતુષ દુઃખદ્વેષનું કાર્ય બનેઆવું કઈ રીતે કહી શકાય ? સહભાવી બે ચીજમાં કાર્ય-કારણભાવ કઈ રીતે સંભવે ?
સમાધાન - દુઃખષ અને દુઃખના કારણનો દ્વેષ આ બન્ને પરસ્પરઅનુવિદ્ધ એવા એક ઉપયોગસ્વરૂપ હોવા છતાં પણ પહેલાં જીવને દુઃખનો દ્વેષ થાય છે અને પછી દુઃખના કારણો પ્રત્યે દ્વેષ ઊભો થાય છે આવા પ્રકારનો ક્રમ પણ તે બન્નેમાં વણાયેલો હોય તેવું દેખાય છે. આમ પૂર્વોત્તરભાવ હોવાના કારણે દુઃખદ્વેષ અને દુઃખકારણષ વચ્ચે કાર્ય-કારણભાવ માનવામાં કોઈ દોષ નથી આવતો. કર્મ પ્રત્યે १. हस्तादर्श ‘हेतुमदभा...' इति त्रुटितः पाठः ।
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१३८
क्रमिकाsक्रमिकोपयोगस्थापना
क्रमिकाऽक्रमिकोभयस्वभावोपयोगस्य तत्र तत्र व्यवस्थापितत्वात् ।।२१।।
इत्थं चात्र 'दुःखं मा भूदि त्युद्देशे दुःखहेतुनाशविषयकत्वं फलितमित्येतदन्यत्राऽप्यतिदिशन्नाह'अन्यत्राऽप्यसुखं मा भून्माङोऽर्थेऽत्राऽन्वयः स्थितः । दुःखस्यैवं समाश्रित्य स्वहेतुप्रतियोगिताम् । । २२ । । प्रयत्नयोः कार्य-कारणभावाऽभ्युपगमे विरोधविरहात् । न च परस्पराऽनुस्यूतैकोपयोगरूपत्वे क्रमिकत्वं तत्र कथम्? इति शङ्कनीयम् प्राक् पूर्वापरभावेन दुःखद्वेष - दुःखोत्पादककर्मद्वेषावुपयोगो गोचरीकुरुते, दुःखद्वेषकाले दुःखजनककर्मगोचरज्ञानादिविरहात् । ऊहापोहादिनोत्तरकालं तत्सत्त्वे च युगपत् तावुपयोगो विषयीकुरुते, उभयसामग्रीसत्त्वात् । इत्थं दुःखद्वेष- दुःखोत्पादकद्वेषौ क्रम - यौगपद्याभ्यामुपयोगो विषयीकुरुते क्रमिकाऽक्रमिकोभयस्वभावत्वादुपयोगस्य । न चोपयोगभेदादेकत्रोभयस्वभावाऽसमावेश इति शङ्कनीयम्, उपयोगैक्येऽपि तदविरोधात्, स्वतन्त्रेऽन्तर्मुहूर्त्तमानत्वात् तस्य । कथमन्यथा 'अन्तर्मुहूर्त्तमात्रमहं घटज्ञानतज्ज्ञानादिपरिणत आसम्' इत्यबाधितस्वरसवाहि- सार्वजनीनाऽनुभवोऽपि सङ्गच्छेत् ? क्रमिकाऽक्रमिकोभयस्वभावोपयोगस्य तत्र तत्र स्याद्वादकल्पलताऽष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणादौ व्यवस्थापितत्वात् = ઞામयुक्त्यनुभवप्रमाणादितः साधितत्वात् इहापि पातञ्जलयोगलक्षणद्वात्रिंशिकाविवरणे ( द्वा. द्वा. ११/२९ भाग. ३ પૃ.૮૨૧) શિતત્વાન્દ્વ પ્રવૃત્તે નૈ પ્રતન્યતે રૂ૧/૨૧||
द्वात्रिंशिका - ३१/२२
દ્વેષ સ્વભાવથી નથી પણ કર્મ દુઃખને લાવે છે તથા દુ:ખ પોતાને ગમતું નથી- માટે કર્મ પ્રત્યે દ્વેષ ઊભો થાય છે. માટે દુઃખદ્વેષ કારણ છે અને દુ:ખજનક કર્મ પ્રત્યેનો દ્વેષ તેનું કાર્ય છે. આવું માનવું જરૂરી છે. પછી ભલે તે બન્ને પરસ્પરઅનુવિદ્ધ એક ઉપયોગસ્વરૂપે અનુભવાય પણ તે બન્નેનો પ્રારંભ ક્રમિક હોવાથી તે બન્ને વચ્ચે કાર્યકારણભાવ નિરાબાધ છે. દુઃખને લાવનાર કોણ છે ? એવું જ્ઞાન જ્યાં સુધી ઉત્પન્ન ન થયું હોય ત્યાં સુધી દુ:ખજનકકર્મવિષયક દ્વેષ નથી હોતો પણ અનાદિકાલીન દુ:ખદ્વેષ જીવમાં પડેલ હોય છે. આમ દુ:ખદ્વેષનો ઉપયોગ અને કર્મદ્વેષનો ઉપયોગ ક્રમિક હોય છે; ભિન્નકાલીન હોય છે. પણ ‘કર્મના કારણે જ ભયંકર દુઃખો આવે છે' આવો સાચો-પાકો નિશ્ચય થતાં જ વિવેકી જીવને દુઃખોત્પાદક કર્મ પ્રત્યે પણ દ્વેષ ઊભો થાય છે. પછી દુઃખદ્વેષ અને દુઃખોત્પાદકવિષયક દ્વેષ- આ બન્ને એકીસાથે ચાલતા રહે છે. તે બન્ને પરસ્પર અનુવિદ્ધ થઈ જાય છે. એક જ ઉપયોગ સાથે તે બન્ને સંગતિ કરે છે. આમ પહેલાં ઉપયોગ ક્રમશઃ તે બન્નેને પોતાનો વિષય બનાવતો હતો. હવે ઉપયોગ બન્નેને એકીસાથે- યુગપત્ત્ક્રમ વિના અક્રમિકપણે પોતાનો વિષય બનાવે છે. આમ ઉપયોગ પણ ક્રમિક-અક્રમિક ઉભયસ્વભાવ ધરાવે છે. આ વાતનું તે તે ગ્રંથોમાં વિસ્તારથી પ્રતિપાદન કરેલું છે. માટે અહીં તેનો વિસ્તાર કરતા નથી. (૩૧/૨૧)
આ રીતે દુ:ખનો દ્વેષ દુઃખોત્પાદકવિષયક દ્વેષથી અનુવિદ્ધ સિદ્ધ થવાથી પ્રસ્તુતમાં ‘મને દુ:ખ ન થાઓ' આ પ્રમાણે જે ઉદ્દેશ છે તેનો વિષય છે દુઃખોત્પાદક કારણોનો નાશ- આવું ફલિત થાય છે. આથી આ બાબતનો અન્યત્ર પણ અતિદેશ કરતા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે
પ્રાયશ્ચિત્તસ્થલીય ઉદ્દેશની વિચારણા
ગાથાર્થ :- બીજા સ્થળમાં પણ ‘દુ:ખ ન થાવ' આવા ઉદ્દેશમાં ‘ન' શબ્દનો અર્થ છે ધ્વંસ. આ રીતે દુઃખનો સ્વèતુપ્રતિયોગિતાના આધારે ધ્વંસમાં અન્વય સિદ્ધ થાય છે. (૩૧/૨૨)
છુ. હસ્તાવશે ‘અત્રત્રા...' ચશુદ્ધ: પાદ: |
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
• प्रायश्चित्ताशयोद्घाटनम् •
२१३९ 'अन्यत्रापीति। अन्यत्राऽपि = प्रायश्चित्तादिस्थलेऽपि 'असुखं मा भूत' अत्र माङोऽर्थे ध्वंसे एवम् = उक्तरीत्या दुःखस्य स्वहेतुप्रतियोगितां आश्रित्य (=समाश्रित्य) अन्वयः स्थितः। __इत्थं चाऽत्र दुःखद्वेषस्य दुःखहेतुगोचरद्वेषाऽनुविद्धत्वसिद्ध्या 'दुःखं मा मे भूद्' इत्युद्देशे हि दुःखहेतुनाशविषयकत्वं = दुःखकारणीभूतप्रतियोगिकध्वंसगोचरकत्वं तात्पर्यवृत्त्या फलितं इति हेतोः एतत् फलितार्थकत्वं अन्यत्राऽपि = प्रायश्चित्तादिस्थलेऽपि अतिदिशन् ग्रन्थकृद् आह- ‘अन्यत्रे'ति । 'असुखं = दुःखं मे मा भूद्' इति अत्र प्रायश्चित्तकरणोद्देशे माङः अर्थे = ध्वंसे उक्तरीत्या = दुःखद्वेषस्य दुःखहेतुद्वेषविषयकत्वप्रकारेण दुःखस्य स्वहेतुप्रतियोगितां = दुःखकारणीभूतनिष्ठप्रतियोगितां आश्रित्य = सम्बन्धरूपेणाऽवलम्ब्य अन्वयः स्थितः । यद्यपि 'दुःखं मा भूद्' इत्यस्योद्देशस्य वस्तुतो 'दुःखहेतुप्रतियोगिको ध्वंस' इत्येवार्थः तात्पर्यतोऽभिप्रेतः तथापि 'शब्दानुक्तस्य शाब्दबोधे न प्रकार-विशेष्यान्यतररूपेण भानमिति नियमेन शब्दशक्त्या तादृशाऽन्वयबोधाऽसम्भव इति प्रकृते ‘स्वहेतुनिष्ठप्रतियोगितानिरूपकत्वसम्बन्धेन दुःखविशिष्टो ध्वंसः' इत्यन्वयबोधः 'शाब्दबोधे चैकपदार्थेऽपरपदार्थस्य संसर्गः संसर्गमर्यादया भासते' (व्यु.वा.का.१ पृ.१) इति व्युत्पत्तिवाददर्शितेन नियमेनोपदर्शयितुमभिप्रेत इत्यवधेयम् ।
ननु पापप्रवृत्त्युत्तरं 'दुःखं मे मा भूत्' इति प्रायश्चित्तोद्देशे माङोऽर्थेऽभावे ध्वंसात्मके स्वप्रतियोगिताकत्वसम्बन्धेनैव दुःखस्याऽन्वयोऽस्तु, अन्वयितावच्छेदकसम्बन्धलाघवादिति चेत् ? अत्रोच्यते-किं प्रकृतप्रायश्चित्तं प्रापजन्यदुःखाऽनुभवोत्तरं क्रियते तत्पूर्वं वा ? इति विकल्पयुगलमत्रोपतिष्ठते । तत्र
ટીકાર્થ :- પ્રાયશ્ચિત્ત વગેરે કરવામાં આવે છે ત્યાં પણ પ્રાયશ્ચિત્ત લેનારનો આશય હોય છે કે 'दु:खं मा भूत्' 'असुखं मे मा भूत्' हा 'माङ् = 'मा' श०६नो अर्थ छ स. हुपद्वेष :पोत्यागोयर દ્વેષને પણ પોતાનો વિષય બનાવે છે –આવું ૨૧મા શ્લોકમાં વિચારી ગયા તે મુજબ વિચાર કરવામાં આવે તો દુ:ખનાશની ઉપરોક્ત ઈચ્છા દુઃખોત્પાદકનાશને વિષય બનાવશે. તેથી ‘મા’ શબ્દના અર્થ ધ્વંસમાં દુઃખનો સ્વહેતુપ્રતિયોગિતાસંબંધને અવલંબીને અન્વય સિદ્ધ થશે.
અર્થાત્ પ્રાયશ્ચિત્ત કરનારનો ઉદ્દેશ સ્વહેતુપ્રતિયોગિતાસંબંધથી = સ્વહેતુનિષ્ઠપ્રતિયોગિતાનિરૂપિતઅનુયોગિતાસંબંધથી દુઃખવિશિષ્ટધ્વંસ છે. સ્વ = દુઃખ, સ્વહેતુ = પાપ કર્મ અને તેનો ધ્વંસ અનુયોગી છે તથા પાપકર્મ પ્રતિયોગી છે. તેથી દુઃખહેતુ પાપકર્મમાં પ્રતિયોગિતા રહેશે. તેની અનુયોગિતા રહેશે ધ્વંસમાં. તેથી દુઃખની અપેક્ષાએ દુઃખજનકપાપકર્મધ્વસમાં સ્વહેતુ-નિષ્ઠપ્રતિયોગિતાનિરૂપિત અનુયોગિતા ગુણધર્મ ઉત્પન્ન થશે. તે ગુણધર્મ દુઃખને ઉપરોક્ત વંસમાં રહેવાનું કામ કરશે. તેથી સ્વહેતુનિષ્ઠપ્રતિયોગિતાનિરૂપિત અનુયોગિતાસંબંધથી દુઃખવિશિષ્ટ ધ્વંસ જ પ્રાયશ્ચિત્ત કરનારનો ઉદેશ બનશે. ન્યાયની પરિભાષામાં સંક્ષેપમાં કહેવું હોય તો એમ પણ કહી શકાય છે કે સ્વહેતુનિષ્ઠપ્રતિયોગિતાનિરૂપકત્વસંબંધથી અથવા સ્વહેતુપ્રતિયોગિતાકત્વસંબંધથી અથવા સ્વહેતુપ્રતિયોગિતાસંબંધથી દુઃખવિશિષ્ટ ધ્વસ પ્રસ્તુતમાં પ્રાયશ્ચિત્ત કરનારનો ઉદેશ છે.
शंst :- प्रायश्चित्त ४२नारनो म॥शय छ 'असुखं मा भूत्', 'दुःखं मा भूत्' । उद्देशमा 'मा' શબ્દનો અર્થ ધ્વંસ કરો છો તે બરાબર છે. પરંતુ દુઃખના હેતુનો અહીં કયાંય પગપેસારો થતો નથી. १. हस्तादर्श 'अन्यत्रापीति' इति पाठो नास्ति । २. हस्तादर्श 'माक्षो' इत्यशद्धः पाठः ।
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१४०
__ • 'दुःखं मा भूत्' इति प्रतीतितात्पर्याविष्करणम् • द्वात्रिंशिका-३१/३२ तत्पापजन्यदुःखाऽप्रसिद्ध्या तद्ध्वंसस्याऽसाध्यत्वात् ।
अस्तु वा दुःखद्वेषस्यैवाऽयमुल्लेखः । न तावदाद्योऽनवद्यः, 'सुख-दुःखयोः स्वभोगेन नाश्यत्वमिति नियमतः अनुभवेनैव तत्पापजन्यदुःखोच्छेदे तदुत्तरं प्रायश्चित्तकरणस्य व्यर्थत्वात् । नाऽपि द्वितीयः समीचीनः, प्रायश्चित्तविषयीभूतपापजन्यदुःखभोगपूर्वं तत्पापजन्यदुःखाऽप्रसिद्ध्या तद्ध्वंसस्य = प्रायश्चित्तविषयीभूतपापजन्यदुःखनाशस्य असाध्यत्वात्, प्रतियोगितासम्बन्धेन ध्वंसं प्रति तादात्म्यसम्बन्धेन प्रतियोगिनो हेतुत्वात् । अतः स्वहेतुनिष्ठ प्रतियोगितानिरूपिताऽनुयोगिताकत्वसम्बन्धेनैव दुःखस्य ध्वंसेऽन्वयो युक्त इति ग्रन्थकृदाशयः ।
प्रकृतेऽन्वयिताऽवच्छेदकसम्बन्धगौरवात् कल्पान्तरमाविष्करोति- अस्तु वा दुःखद्वेषस्य एव अयं 'दुःखं मे मा भूत्' इत्याकार उल्लेखः = निर्देशः, माङो द्वेषार्थकत्वस्य ‘मा कस्मैचिदपि देहि' इत्यादौ प्रसिद्धत्वात् । एतेन 'दुःखं मे मा भूत्' इत्यत्र माङो ध्वंसार्थकत्वे मूर्छादावपि प्रवृत्त्यापत्तिः इति निरस्तम्, ज्ञानादिहानिरूपाऽनिष्टाऽनुसन्धानेन तत्र प्रवृत्तिप्रतिबन्धात् । अत एव मुक्तेः ज्ञानाद्यशेषविशेषात्मगुणोच्छेदरूपताऽपि प्रत्यस्ता, दुःखहेतुकर्मध्वंसाऽविनाभाविसुखार्थितयैव मुमुक्षुप्रवृत्तेरुपलम्भेन मुक्तेः सच्चिदानन्दरूपताया अनपलपनीयत्वात् ।।
यत्तु ‘दुःखं मे मा भूत्' इत्यत्र प्रागभाव एव माङोऽर्थ इति तन्न, एवं सति मुक्तावप्रवृत्त्यापत्तेः तत्र दुःखप्रागभावाऽभावात्, न च तथोद्देशेन तत्र न प्रवृत्तिरेवेति वाच्यम्, इच्छामात्रेणाऽनुभवाऽनपवादादित्यधिकमस्मत्कृतभानुमतीतो विज्ञेयम् (न्यायालोकटीका-प्र.१/पृ.३५) તેથી દુઃખ લાવનાર પાપકર્મનો સંબંધકોટિમાં પ્રવેશ કરવાનું વ્યર્થ ગૌરવ શા માટે કરવું? સ્વહેતુપ્રતિયોગિતાસંબંધના બદલે સ્વપ્રતિયોગિતાકત્વસંબંધથી જ દુઃખનો અન્વય = સંબંધ ધ્વસમાં કરવો લાઘવસહકારથી વ્યાજબી છે. સ્વ = દુઃખ. તેની પ્રતિયોગિતાનો નિરૂપક દુઃખધ્વંસ હોવાથી સ્વપ્રતિયોગિતાકત્વસંબંધથી કે ટૂંકમાં સ્વપ્રતિયોગિતાસંબંધથી જ દુઃખવિશિષ્ટ ધ્વંસ ઉદેશ બનશે. અહીં દુઃખહેતુ તરીકે પાપકર્મનો સંબંધકુક્ષિમાં પ્રવેશ ન થયેલ હોવાથી સંબંધગૌરવ દોષ પણ આવતો નથી.
સમાધાન :- ના, માત્ર લાઘવ તર્કથી કાર્ય નભી નથી જતું. અન્ય દોષ ન આવે તો જ લાઘવ સહકાર આદરણીય બની શકે. અન્યથા નહિ. પ્રસ્તુતમાં સંબંધશરીરમાં હેતુ' શબ્દનો પ્રવેશ ન કરવા દ્વારા લાઘવ કરવામાં આવે તો તકલીફ એ આવશે કે પ્રાયશ્ચિત્ત કરનારે જે પાપ કરેલ છે તેનાથી ઉત્પન્ન થનારું દુઃખ તો હજુ સુધી ઉત્પન્ન થયેલ ન હોવાથી અપ્રસિદ્ધ = પ્રમાણથી અસિદ્ધ = અજ્ઞાત જ છે. તેથી તેનો ધ્વંસ કદાપિ સાધ્ય બની ન શકે. બાકી તો વંધ્યાપુત્ર પણ સાધ્ય બનવાની સમસ્યા સર્જાય. પ્રાયશ્ચિત્ત કરનાર જીવમાં પાપ કર્મ હાજર છે પણ તે પાપકર્મથી જન્ય દુઃખ હાજર નથી. તો તેનો નાશ કઈ રીતે ઉત્પન્ન થઈ શકે. કારણ કે નાશ પ્રત્યે પ્રતિયોગી પણ એક પ્રકારનું કારણ જ છે. માટે હેતુનો પ્રવેશ સંબંધકુક્ષિમાં કરવો અનિવાર્ય છે.
___अस्तु. । अथवा तो प्रायश्चित्त 5२।२न। 'दुःखं मा भूत्' मावा शमां मो. हुणद्वेषनो ४ ઉલ્લેખ ઉપરોક્ત રીતે થતો. પરંતુ દુઃખદાયી કર્મોના ક્ષયમાં મુખ્યપ્રયોજનવ = પરમપુરુષાર્થત્વ તો રહેશે જ. કારણ કે દુઃખનો દ્વેષ હોવાથી દુખવિરહ ભલે મુખ્યપ્રયોજન બને પણ દુઃખવિરહ કયારે
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
•
मुक्तेः परमप्रयोजनतास्थापनम् •
२१४१
'मुख्यप्रयोजनविषयकेच्छाविषयत्वेन च मुख्यप्रयोजनत्वमविरुद्धमिति भावः ।। २२ ।। स्वतोऽपुमर्थताप्येवमिति चेत् कर्मणामपि । शक्त्या चेन्मुख्यदुःखत्वं स्याद्वादे किं नु बाध्यताम् ।।२३।। स्वत इति । एवमपि स्वतोऽपुमर्थता,
नन्वेवं दुःखहेतुसकलकर्मक्षयाऽविनाभाविपरमानन्दार्थितयैव मुमुक्षुप्रवृत्त्यङ्गीकारे कृत्स्नकर्मक्षयस्य मुख्यप्रयोजनत्वमनुपपन्नमेवेति चेत् ? मैवम्, मुख्यप्रयोजनविषयकेच्छाविषयत्वेन च = 'कृत्स्नकर्मक्षयद्वारा ज्ञानाचारादिसाध्यो दुःखविरहो मे भूयादि ति या प्रधानप्रयोजनगोचरा इच्छा तद्गोचरत्वेन हि कृत्स्नकर्मक्षयस्याऽपि व्यवहारनयमतेन मुख्यप्रयोजनत्वं = परमपुरुषार्थत्वं अविरुद्धं = लौकिक-शास्त्रीयव्यवहाराऽविरुद्धं एव इति भावः ।
यद्वा कल्पान्तरेण प्रकृतग्रन्थोऽवतार्यते । ननु प्रायश्चित्तादिस्थले 'दुःखं मे मा भूयात्' इत्युद्देशे दुःखद्वेषस्यैवोल्लेख्यत्वेऽङ्गीक्रियमाणे दुःखविरहस्य काम्यत्वसिद्ध्या तत्रैव पुरुषार्थत्वं सिध्येत्, न तु कर्मध्वंसे इति चेत् ? अत्रोच्यते, पूर्वोक्तरीत्या ( द्वा. द्वा.३१/२० पृ.२१३२) दुःखद्वेषोदयोत्तरं दुःखसाधनद्वेषोदयनियमवद् दुःखविरहकामनाऽनन्तरं दुःखसाधनप्रतियोगिकध्वंसकामनोत्पादाऽवश्यम्भावात् तयोः कार्यकारणभावात् । पूर्वं क्रमाऽनुवेधोपलम्भेऽप्युत्तरकालमनुस्यूतैकोपयोगगोचरताया दुःखाभाव-दुःखसाधनध्वंसयोरुपलम्भोऽप्यप्रत्याख्येयः । इत्थञ्च मुख्यप्रयोजनविषयकेच्छाविषयत्वेन = आत्यन्तिकैकान्तिकदुःखाभावलक्षणपरमप्रयोजनगोचरकामनागोचरतया दुःखसाधनसकलकर्मध्वंसस्य मुख्यप्रयोजनत्वं = परमपुरुषार्थत्वं स्वीक्रियमाणं अविरुद्धं युक्त्याऽऽगमाऽविरुद्धमेव । न हि परमप्रयोजनकामनागोचरस्याऽपरमप्रयोजनत्वमभिमतं विदुषां इति भावः । उपयोगस्य क्रमिकाऽक्रमिकोभयस्वभावत्वं तु पूर्वमिहैव ( द्वा. द्वा. ११/२९ पृ.८२१, द्वा.द्वा.३१/२१ पृ. २१३८) प्रदर्शितमेवेति न कोऽपि विरोधाऽवकाशसम्भव इति यावत् तात्पर्यमनुसन्धेयम् ।।३१/२२ ।।
=
अत्रैव ग्रन्थकारः पुनर्मुग्धाऽऽशङ्कामपाकरोति- 'स्वत' इति । ननु एवमपि = क्रमिकाऽक्रमिकोभयस्वभावोपयोगाऽङ्गीकारेणाऽऽत्यन्तिकैकान्तिकदुःखाऽभावलक्षणमुख्यप्रयोजनगोचरेच्छाविषयत्वेन दुःखથાય ? આ પ્રશ્નનો જવાબ ‘દુ:ખજનકકર્મનાશ થાય તો જ' વિવેકીની જાણ બહાર નથી હોતો. માટે મુખ્યપ્રયોજનભૂત કાયમી દુઃખવિરહની ઈચ્છાની સાથે દુઃખજનકકર્મધ્વંસની ઈચ્છા ભળી જશે. માટે દુ:ખવિરહકામનાની વિષયતા દુ:ખવિરહની જેમ દુ:ખજનક કર્મધ્વંસમાં પણ આવી જશે. આમ મુખ્યપ્રયોજનગોચર કામનાની વિષયતા દુ:ખજનકકર્મધ્વંસમાં રહેલી હોવાથી કર્મક્ષય પણ મુખ્યપ્રયોજન બને તો કોઈ વિરોધ નથી. આ પ્રમાણે પ્રસ્તુતમાં ગ્રંથકારશ્રીનો આશય છે. (૩૧/૨૨) ૢ ર્મ જ મુખ્ય દુઃખ છે જૈન આ
ગાથાર્થ :- તો પણ કર્મક્ષયમાં સ્વતઃપુરુષાર્થતા નહિ બને- આવી દલીલ જો તમે કરો તો તેનો જવાબ એ છે કે કર્મમાં પણ શક્તિરૂપે મુખ્યદુઃખપણું સ્વીકારવામાં આવે તો સ્યાદ્વાદમાં શું બાધિત थाय ? अंधे नहि. (3१/२3)
ટીકાર્થ :- અહીં નૈયાયિક દલીલ કરે છે કે ‘દુઃખાભાવકામનાનો વિષય કર્મધ્વંસ છે’ – આવું ૨૨મી
१. मुद्रितप्रतौ 'मुख्यप्रयोजना विषय...' इत्यशुद्धः पाठः ।
-
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१४२
• વર્મળો:પિ મુહુઃવતા • द्वात्रिंशिका-३१/२३ निरुपधिकेच्छाविषयत्वेन सुख-दुःखहान्यन्यतरस्यैव स्वतः पुमर्थत्वात् इति चेत् ? कर्मणामपि शक्त्या
चेन्मुख्यदुःखत्वं तदा स्याद्वादे किं नु बाध्यताम् ? हेतूच्छेदरूपस्य कृत्स्नकर्मक्षयस्य प्रधानप्रयोजनकत्वोपपादनेऽपि तस्य स्वतः अपुमर्थता = अपुरुषार्थताऽऽपत्तिरनिराकार्येव । तथाहि- पुरुषेण अर्थ्यते = साधयितुमिष्यते यः स पुरुषार्थः काञ्चन-कामिन्यादिः । अन्यकामनामूलको यः पुरुषार्थः स परतः पुरुषार्थः यथा सुखकामनाधीनकामनागोचरधन-धान्यादिः । अन्यकामनाऽनधीनो यः पुरुषार्थ स स्वतः पुरुषार्थः, सुखं दुःखोच्छेदो वा । इत्थञ्च निरुपधिकेच्छाविषयत्वेन = अन्यकामनाऽनधीनकामनागोचरत्वेन सुख-दुःखहान्यन्यतरस्यैव = सुखस्य दुःखहानस्यैव वा स्वतः पुमर्थत्वात् । दुःखक्षयकामनाऽधीना या कृत्स्नकर्मक्षयकामना तद्विषयत्वेन कृत्स्नकर्मक्षयस्य न स्वतः पुरुषार्थत्वं किन्तु परतः पुरुषार्थत्वं इति चेत् ?
अत्रोच्यते- व्यक्त्या प्रतिकूलवेदनीयानां क्षुधा-तृषादीनामस्तु मुख्यदुःखत्वम् । एतेन → बाधनालक्षणं ડુમ્ (ચો.ફૂ.9 19 ર9) ઊંતિ પૂર્વોm(પૃ.૧૦૬૬) ન્યાયસૂત્રમાં સર્વતમ્, વ્યવસ્યા ત્ અધ્યદુવં तत्परत्वात्तस्य । किन्तु शक्त्या = शक्तिरूपेण कर्मणामपि चेद = यदि मुख्यदुःखत्वं = निरुपचरितदुःखत्वं ગાથામાં જણાવેલ રીત મુજબ સિદ્ધ થવા છતાં પણ કર્મક્ષય સ્વતઃ પુરુષાર્થ બની નહિ શકે. કારણ કે નિરુપાધિક કામનાની વિષયતા તો સુખ અથવા દુ:ખાભાવ - આ બેમાંથી એકમાં જ રહેવાથી તે બે જ ફકત સ્વતઃ પુરુષાર્થ બની શકે. (કહેવાનો આશય એ છે કે પુરુષ વડે જેની ઈચ્છા-પ્રાર્થના કરાય તે પુરુષાર્થ કહેવાય. જેમ કે અર્થ અને કામ વગેરે. અર્થને = ધનને માણસ ઈચ્છે છે તેનું કારણ એ છે કે ધનથી ભોજન-મકાન વગેરે મળશે. ભોજન-મકાનાદિ એટલા માટે ઈચ્છાય છે કે તેનાથી ભૂખનું દુઃખ દૂર થાય છે અને સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે. પણ સુખ કે દુઃખોચ્છેદ કોના માટે, શા માટે, ક્યા કારણસર માણસ ઇચ્છે છે ? આ પ્રશ્નના જવાબમાં બીજો કોઈ પદાર્થ બતાવી શકાતો નથી. સુખ ઈચ્છવા જેવું છે. માટે ઈચ્છાય છે. આથી સુખની કામના કે દુઃખોચ્છેદની કામના અન્ય વિષયક કામનાને આધીન નથી. જ્યારે કંચન, કાયા, કામિની, કીર્તિ, કેશિયો, કેબલ-ચેનલ વગેરેની કામનાના મૂળમાં કાં સુખની કામના કાં દુઃખોચ્છેદની કામના કામ કરી રહેલી છે. માટે કંચન-કાયા-કામિની વગેરે પરતઃ પુરુષાર્થ કહેવાય અને સુખ કે દુઃખનાશ સ્વતઃ પુરુષાર્થ કહેવાય. જે સુખસ્વરૂપ કે દુઃખનાશરૂપ ન હોય તે સ્વતઃ પુરુષાર્થ ન બને પણ પરતઃ પુરુષાર્થ બની શકે. કર્મક્ષય નથી સુખરૂપ કે નથી દુઃખાભાવરૂપ. માટે તે સ્વત પુરુષાર્થ નહિ બની શકે. કર્મક્ષયની કામના દુઃખાભાવની કામનાને આધીન છે. દુઃખ નથી ગમતું. માટે દુઃખદાયી કર્મોનો ઉચ્છેદ ગમે છે. આમ કર્મક્ષયને મોક્ષ માનવામાં મોક્ષ સ્વતઃ પુરુષાર્થ નહિ બની શકે. આવી સમસ્યા નૈયાયિક વગેરે વિદ્વાનો સ્યાદ્વાદી સામે રજૂ કરે છે. પરંતુ તૈયાયિકને ખબર નથી કે જેટલી સમસ્યાઓ દુનિયામાં હોય છે તેનું સમાધાન પણ દુનિયામાં હોય જ છે. જરૂર છે માત્ર પોતાની માર્ગસ્થ બુદ્ધિને દોડાવીને સમસ્યાનું સચોટ નિરાકરણ કરવાનો ઉપાય શોધવાની. આ કાર્ય જૈનો માટે તો ડાબા હાથનો ખેલ છે. કારણ કે દરેક સમકિતી જીવ પાસે દૃષ્ટિવાદોપદેશિકી સંજ્ઞા હોય જ છે.)
છે દુઃખારણ પણ દુઃખરૂપ છે : જેન સ્યાદ્વાદી પ્રસ્તુતમાં સમાધાન એ રીતે આપે છે કે પીડા જેમ મુખ્ય દુઃખ છે તેમ કર્મ પણ મુખ્ય
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
• कर्मक्षयस्य दुःखक्षयत्वेन प्रयोजनत्वम् •
२१४३ दुःखहेतोरपि कथञ्चिद्दुःखत्वात् ।
तेन दुःखक्षयत्वेन रूपेण कर्मक्षयस्य त्वन्नीत्याऽपि मुख्यप्रयोजनत्वाऽनपायाद्ने, रूपान्तरेण स्वीक्रियेत तदा स्याद्वादे = शक्ति-व्यक्तिपरमार्थवादे किं नु बाध्यताम् ? नैव किञ्चिदित्यर्थः । अत्रैव हेतुमाह दुःखहेतोरपि दुःखवत् कथञ्चिदुःखत्वात् = स्यादुःखरूपत्वात्, रोगवत् । यथा पीडाया एव दुःखात्मकतया रोगस्य न स्वतो दुःखरूपता किन्तु पीडाजनकतया दुःखरूपता तत्र व्यवह्रियते तथैव कर्मणोऽपि दुःखरूपताऽत्राऽभिमता, रोग-कर्मणोः पीडाजनकत्वाऽविशेषात् ।
अथ अस्तु पापकर्मणो दुःखजनकतया तत्सामर्थ्यापेक्षया दुःखरूपता परं पुण्यकर्मणः कथं कथञ्चिदपि दुःखात्मकता ? तस्य च सुखहेतुत्वादिति चेत् ? न, कर्मजनितसुखस्याऽपि परमार्थतो दुःखरूपत्वात्, अखण्डाऽनावृतविशुद्धचैतन्यस्वभावाऽभिन्नसहजपरमानन्दवेदने सातवेदनीयादेरपि प्रतिबन्धकत्वेन स्वर्णशृङ्खलास्थानीयत्वात्, शुद्धनिश्चयतः पुण्यकर्म-तत्फलयोरपि प्रतिकूलवेदनीयत्वेन दुःखलक्षणाऽऽक्रान्तत्वाच्च । अत एव परमार्थत उभयोरपि हेयत्वमेवेति प्राक् (द्वा.द्वा.२४/५ पृ.१६३१) प्रदर्शितमेव । इत्थं पापपुण्ययोः तज्जन्यदुःख-सुखयोरपि परमार्थतो दुःखत्वाऽविशेष एव । तेन कारणेन त्वन्नीत्याऽपि = परदुःखध्वंसलक्षणमुक्तिवादिनैयायिकरीत्यापि कर्मक्षयस्य दुःखक्षयत्वेन रूपेण = उद्देश्यतावच्छेदकधर्मेण मुख्यप्रयोजनत्वाऽनपायात् = स्वतः पुरुषार्थत्वोपेतत्वात्, दुःखहानि-सुखाऽन्यतरत्वस्य तत्राऽबाधात् । न चास्माभिः नैयायिकैः दुःखक्षयत्वेन रूपेण मुक्तेः स्वतः काम्यत्वमभिधीयते, युष्माभिस्तु व्यवहारनयानुसारेण कर्मक्षयत्वेन रूपेणेति महान् भेदोऽत्रेति वाच्यम्, दर्शितरीत्या कर्मक्षय-दुःखक्षययोरभिन्नार्थकत्वे सिद्ध रूपान्तरेण दुःखक्षयत्वेन कर्मक्षयत्वेन वा तत्त्वस्य च = स्वतः पुरुषार्थत्वस्य [भयत्राऽङ्गीक्रियमाणस्य अप्रयोजकत्वात् = विप्रतिपत्तावनिमित्तत्वात् । एतेन सुखं वा व्यक्त्या दुःखस्योच्छेदो वा स्वतः काम्यतयेष्यते न तु शक्त्या दुःखस्योच्छेद इति निरस्तम्, रूपान्तरेण = अभिव्यक्तत्वावच्छिन्नत्वघटितદુઃખ જ છે. ફરક એટલો છે કે પીડા વ્યક્તિરૂપે = પ્રગટ સ્વરૂપે મુખ્ય દુઃખ છે. જ્યારે કર્મો શક્તિરૂપે મુખ્યદુઃખસ્વરૂપ છે. દુઃખનું કારણ પણ કથંચિત દુઃખરૂપ જ છે. માટે તો લોકો રોગને પણ દુઃખ તરીકે જ માને છે. પીડા એ દુઃખ છે. તથા રોગ પીડાજનક છે, દુઃખજનક છે. તેથી રોગને દુઃખરૂપે જ લોકો ગણે છે. જેમ રોગ દુઃખજનક છે તેમ કર્મ પણ દુ:ખજનક છે. માટે કર્મ પણ દુઃખરૂપ જ છે. આ રીતે કર્મને શક્તિરૂપે મુખ્યદુઃખ તરીકે સ્વીકારવામાં આવે તો કર્મક્ષયને મોક્ષ માનવા છતાં તે સ્વતઃ પુરુષાર્થ બને તેમાં વાંધો શું છે ? કારણ કે દુઃખોચ્છેદને સ્વતઃ પુરુષાર્થ તરીકે નૈયાયિકો માન્ય કરે છે તથા કર્મ શક્તિરૂપે મુખ્યદુઃખ જ છે. તેથી કર્મક્ષય પણ પરમાર્થથી મુખ્યદુઃખક્ષયસ્વરૂપ જ સાબિત થાય છે. તથા દુઃખલયને તો સ્વતઃ પુરુષાર્થ તરીકે નૈયાયિકો માન્ય કરે જ છે. તેથી કર્મક્ષયને પણ દુઃખક્ષયરૂપે સ્વતઃ પુરુષાર્થ માનવામાં તેણે કોઈ જાતનો વિરોધ કરવો ન જોઈએ. આમ મોક્ષ કર્મક્ષયસ્વરૂપ હોવા છતાં તે સ્વતઃ પુરુષાર્થ બની શકે છે; મુખ્ય પ્રયોજન બની શકે છે.
શક્તિરૂપે નહિ પણ વ્યક્તિરૂપે જ દુઃખનો નાશ પરમપ્રયોજન બની શકે. કથંચિત્ દુઃખરૂપ–સ્વરૂપે કે દુઃખતુત્વરૂપે નહિ પણ નિરુપચરિતદુઃખત્વરૂપે જ દુઃખધ્વંસ કામ્ય બની શકે આવું માનવામાં કોઈ १. मद्रितप्रतौ 'तेन' इति पदं नास्ति । २. मुद्रितप्रतौ ....पायद' इत्यशुद्धः पाठः । ३. हस्तादर्श '...रेणा' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
·
=
मुक्तेः परमानन्दसंवलितता •
२१४४
तत्त्वस्य चाऽप्रयोजकत्वात् ।। २३ ।।
स्वतः प्रवृत्तिसाम्राज्यं किं चाऽखण्डसुखेच्छया । निराबाधं च वैराग्यमसङ्गे तदुपक्षयात् ।।२४।। स्वत इति । किं च स्वतो = निरुपधिकतया प्रवृत्तिसाम्राज्यमखण्डसुखेच्छया अखण्डसुखसंरूपेण तत्त्वस्य = स्वतः काम्यत्वस्य अप्रयोजकत्वात् विपक्षबाधकतर्कशून्यत्वात् स्वतः काम्यताSवच्छेदकगौरवात् च । न च प्रामाणिकत्वात्तस्याऽदुष्टत्वमिति वाच्यम्, प्रामाणिकत्वस्यैवाऽसिद्धेः, नानातीव्रदारुणरोगजर्जरितकलेवराणां रोगोच्छेदे एवाऽस्खलद्वृत्त्या स्वतः काम्यत्वाऽनुभवात् ।
=
एतेन दुःखहेतोः कर्मणः कथञ्चिद्दुःखत्वं न तु स्वरूपतः, मुख्यप्रयोजने तु निरुपचरितदुःखोच्छेदस्य निवेशान्न कर्मक्षयस्य परमप्रयोजनत्वसम्भव इत्यपि प्रत्यस्तम्, रूपान्तरेण निरुपचरितत्वघटितधर्मेण तत्त्वस्य = मुख्यप्रयोजनत्वस्य अप्रयोजकत्वात् अनुकूलतर्कशून्यत्वात् । न हि 'तिष्ठन्तु शतशो व्याधयः, तज्जन्यं तावत् पीडात्मकं दुःखं मा भूत्' इत्यभिलषन्ति बहुतरव्याधिजर्जरितकलेवराः कदाऽपि । पीडा-व्याध्योरिव दुःख-कर्मणोरुभयोरेव नाश्यत्वमविशेषरूपेणैवेष्टं प्रेक्षावताम् ।
एतेन हेतूच्छेदस्य सुख-दुःखाऽभावेतरत्वेन स्वतोऽपुरुषार्थत्वाद्, अनागताऽनुत्पादमुद्दिश्य क्रियमाणत्वाच्च ← (त. चिं. अनुमानखण्ड-भाग-२ /मुक्तिवाद पृ. १५७ ) इति दुःखहेतुकर्मक्षयस्य स्वतोऽपुरुषार्थत्वाSSपादकं तत्त्वचिन्तामणिकृद्वचनं प्रत्यस्तम्, अनागतदुःखाऽनुत्पादस्य प्रागभावत्वेनाऽसाध्यत्वात् फलान्तरस्याऽभावाच्चाऽनन्यगतिकतया कण्टकनाशवत् प्रायश्चित्तादिस्थले पापनाशवद् वा दुःखसाधननाशस्यैव स्वतः पुरुषार्थत्वात् । अतः कर्मक्षयस्य मुक्तित्वे मुख्यप्रयोजनत्वमनाविलमेवेति सिद्धम् ।।३१ / २३ ।। परसिद्धान्ताऽनुसारेणाऽपि मुक्तेरनेकान्तवादिसम्मतायाः स्वतः पुरुषार्थत्वमुपपादयति- 'स्वत' इति । कर्मक्षयस्य जैनराद्धान्ताऽनुसारेण अखण्डसुखसंवलितत्वात्
=
अखण्डाऽनावृतपरमानन्दाऽनुविद्धत्वात्
निरुपधिकतया
अन्यकामनाऽनधीनकामनाविषयतया कृत्स्नकर्मक्षयस्य परमप्रयोजनत्वमनाविलमेव । અનુકૂલ તર્ક નૈયાયિક પાસે નથી. શક્તિ-વ્યક્તિ ઉભયરૂપે દુઃખનાશને પરમપ્રયોજન માનવામાં શું વાંધો? ઉપચિરત અને અનુપચિરત દુઃખ બન્નેના ઉચ્છેદને સ્વતઃ કામ્ય માનવામાં શું વાંધો ? આ પ્રશ્નનો સાચો જવાબ નૈયાયિક પાસે નથી. માટે નૈયાયિકની તે વાત માની શકાય તેમ નથી. લાંબા સમયથી અનેક વ્યાધિઓની તકલીફોને વેઠીને ત્રાસી ગયેલ કોઈ રોગી વ્યાધિઓ ભલે રહેતી. પણ તેની પીડા-વેદનાદુઃખ-બાધા ન થાય તો સારું' આવી ઈચ્છા કરતો નથી કે જેના લીધે નૈયાયિકો કહી શકે કે ‘નિરુપચરિત દુઃખનો નાશ જ પરમપ્રયોજન છે.' રોગ પીડાજનક હોવાથી ઉપરિત દુઃખ છે. પીડા નિરુપચરિત દુઃખ છે. પણ તે રોગી તો રોગ અને પીડા બન્નેનો ઉચ્છેદ ઈચ્છે છે. તેમ મુમુક્ષુ પણ દુ:ખ અને દુ:ખજનક કર્મ બન્નેના ઉચ્છેદની ઝંખના કરે છે. માટે કર્મક્ષયમાં સ્વતઃ કામ્યતા, પરમપ્રયોજનત્વ અબાધિત જ છે. માટે કર્મક્ષયને મોક્ષ તરીકે માનવામાં કોઈ બાધા નથી. (૩૧/૨૩)
=
द्वात्रिंशिका-३१/२४
=
. જૈનસંમત મોક્ષ સ્વતઃ કામ્ય #
ગાથાર્થ :- વળી અખંડ સુખેચ્છાથી સ્વતઃ પ્રવૃત્તિ પણ સંગત છે. તથા અસંગ અનુષ્ઠાન આવે ત્યારે સુખેચ્છા રવાના થવાથી વૈરાગ્ય નિરાબાધ જ રહે છે. (૩૧/૨૪)
ટીકાર્થ :- વળી, જૈનમતાનુસાર કર્મક્ષય તો અખંડ સુખની સાથે સંકળાયેલ છે. મોક્ષમાં સુખ છે જ. માટે પરમાનંદઅનુવિદ્ધ કર્મક્ષય પણ સ્વતઃ કામ્ય = निरुपाधिक अभ्य = અન્યકામનાનિરપેક્ષ
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
असङ्गानुष्ठानोपायपरामर्शः
२१४५
वलितत्वात् कर्मक्षयस्य । नन्वेवं सुखेच्छया वैराग्यव्याहतिरित्यत आह- असङ्गे = असङ्गाऽनुष्ठाने तदुपक्षयात् = सुखेच्छाया अपि विरमात् निराबाधं च वैराग्यं “ मोक्षे भवे च सर्वत्र निःस्पृहो मुनिसत्तमः” ( योगशतक - २० वृ. उद्धृत) इति वचनात् ।
•
जैनमत एव मुमुक्षोः अखण्डसुखेच्छया प्रवृत्तिसाम्राज्यं = स्वरसतो मोक्षौपयिकयोगाऽनुष्ठानकदम्बकाऽस्खलितत्वं सङ्गच्छते । न हि सुखेच्छां विना प्रेक्षावतां प्रवृत्तिः सम्भवति, चिकित्सादावपि दुःखध्वंसनियतसुखार्थितयैव प्रवृत्तेः । न चैवं सुखस्थलेऽपि दुःखाऽभावाऽर्थितयैव प्रवृत्तिरित्यविनिगमः इति वाच्यम्, तत्र दुःखध्वंसस्याऽनावश्यकत्वात्, तदत्यन्ताऽभावादेरसाध्यत्वात् । न च सर्वत्र सुखस्य दुःखनान्तरीयकत्वोपलब्धेरनागतदुःखभिया मुक्तिसुखमपि त्यज्यते मुमुक्षुभिरिति शङ्कनीयम्, यतो न खल्वयं समाचारः प्रेक्षावतां यद् दुःखभिया सुखपरित्याग इति, अपि तु ते तात्त्विकं सुखं दुःखाद् विभिद्योपाददते, दुःखसाधनञ्च वर्जयन्ति । न हि मृगाः सन्तीति शालयो नोप्यन्ते इति न्यायोऽत्र दृश्यः । न हि भिक्षुकाः सन्तीति स्थाल्यो नाधिश्रीयन्ते इति न्यायोऽप्यत्राऽनुयोज्यः । इदञ्चाऽभ्युपगमवांदेनोक्तम् ।
वस्तुतस्तु आनन्दस्य निरुपाधिकाऽऽत्मस्वभावत्वाद् मुक्तौ परमानन्दसत्त्वेऽपि न जातु दुःखोदयसम्भवः, तत्सामग्रीविरहादित्यवधेयम् ।
नन्वेवं प्रेक्षावतामस्खलितप्रवृत्त्यौपयिक्या सुखेच्छया स्वीक्रियमाणया वैराग्यव्याहतिः प्रसज्येत इति अतः आशङ्कातो ग्रन्थकृद् आह- असङ्गाऽनुष्ठाने प्रीति-भक्ति-वचनाऽनुष्ठानाऽभ्यासपरिपाकक्रमेण सम्प्राप्ते सति प्राथमिकयोगप्रवृत्त्युपायभूतायाः सुखेच्छाया अपि विरमात् = स्वकार्यसम्पादनेन चरितार्थतया विगमात् वैराग्यं च तात्त्विकं निराबाधं ज्ञेयं असङ्गाऽनुष्ठानमहिम्ना च मोक्षगमनमनपायम् । एतेन नित्यसुखरागेण मोक्षाय घटमानो न मोक्षमधिगच्छेत्, नाधिगन्तुमर्हतीति । बन्धनसमाज्ञातो हि रागः । न च बन्धने सत्यपि कश्चिन्मुक्त इत्युपपद्यते ← ( न्या. भा. १/१ / २२ पृ. ६६ ) न्यायसूत्रभाष्यकृतो वात्स्यायनस्य वचनमपि समाहितम्, प्रथमभावेन रागतो मोक्षानुष्ठानप्रवर्तनेऽपि चन्दनगन्धन्यायेन सदनुष्ठानस्याऽऽत्मसाद्भवनेऽसङ्गदशायां मूलतो मोहोच्छेदेन परमानन्दमयमुक्तिप्राप्तिसम्भवात् ।
કામનાવિષય બને છે જ. માટે જૈનમાન્ય મોક્ષ પરમપુરુષાર્થ બની શકે છે. તથા અખંડ સુખની કામનાથી કર્મક્ષયના ઉપાયભૂત જ્ઞાનાચારાદિમાં મુમુક્ષુની પ્રવૃત્તિ પણ સારી રીતે થઈ શકશે.
# તાત્વિક વૈરાગ્ય સંગતિ હ
“જો સુખની ઈચ્છાથી કર્મક્ષયના ઉપાયોમાં પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે તો વૈરાગ્ય હણાઈ જશે. કારણ સુખકામના વૈરાગ્યનાશક છે.”- આવી દલીલ પ્રસ્તુતમાં ન કરવી. કારણ કે અસંગ અનુષ્ઠાન આવે ત્યારે સુખકામના પણ રવાના થઈ જાય છે. માટે ત્યારે તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય પણ સંગત થાય છે તથા અસંગ અનુષ્ઠાન પણ અટકશે નહિ. માટે મોક્ષ મળી જશે. અસંગ અનુષ્ઠાનની અપેક્ષાએ શાસ્ત્રમાં લખેલ છે કે ‘શ્રેષ્ઠ મુનિ મોક્ષ અને સંસાર બન્ને પ્રત્યે નિઃસ્પૃહ હોય.' સાંસારિક સુખની કે મોક્ષસુખની સ્પૃહા ઉત્તમ સાધુને ન રહે. માટે પ્રારંભ દશામાં રહેલી મોક્ષસુખકામના બાધક નથી. જો આવું ન માનો
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१४६
• વૈરાગ્ય-પ્રશમયો: ચાપતાગડવિનમ્ • ત્રિશિ-રૂ/ર૬ न चेदेवं, सुखेच्छया वैराग्यस्येव दुःखद्वेषात् प्रशान्तत्वस्याऽपि व्याहतिरेवेति भाव ।।२४।। समानाऽऽय-व्ययत्वे च वृथा मुक्तौ परिश्रमः। गुणहानेरनिष्टत्वात्ततः सुष्ठूच्यते ह्यदः।।२५।।
न चेद् एवं सुखेच्छाया असङ्गानुष्ठाननिवर्त्यता सम्मता, न वा सम्मतं प्राथमिकमोक्षसुखकामनाया वैराग्याऽव्याघातकत्वं स्वापगमद्वारा कालान्तरे, तदा जैनमुमुक्षूणां परमानन्दानुविद्धकर्मक्षयलक्षणमुक्तिवादित्वेन सुखेच्छया वैराग्यस्य इव = यथा व्याहतिः तथैव नैयायिकमुमुक्षूणां परदुःखध्वंसलक्षणमुक्तिवादितया दुःखद्वेषात् प्रशान्तत्वस्याऽपि व्याहतिरेव आपद्येत इति भावः । न च मुक्तौ वैराग्यस्यैवोपयोगः न तु प्रशान्तत्वस्येति वाच्यम्, शमादीनां मुमुक्षुचिह्नतयोपदेशस्य वैयर्थ्यापत्तेः। तथा च → सर्वसंसारोपरि मनोवाक्कायकर्मभिर्यथाऽऽशानिवृत्तस्तथा वासनैषणोपर्यपि निर्वैरः शान्तो दान्तः सन्न्यासी परमहंसाश्रमेणाऽस्खलितस्वस्वरूपध्यानेन देहत्यागं करोति स मुक्तो भवति - (ना.परि.१ ।१) इति नारदपरिव्राजकोपनिषद्वचनमपि परस्याऽनुपपन्नमेव स्यादिति भावनीयम् ।।३१/२४ ।। તો સુખકામનાથી જેમ જૈનમુમુક્ષનો વૈરાગ્ય હણાશે તેમ દુઃખ પ્રત્યેના દ્વેષથી નૈયાયિક મુમુક્ષુનો પ્રથમ ભાવ પણ હણાશે જ – આવો અહીં આશય છે. (૩૧/૨૪)
વિશેષાર્થ - જૈનદર્શન મુજબ મુક્તિ પરમાનંદઅનુવિદ્ધ સર્વકર્મલયસ્વરૂપ છે. તેથી મુમુક્ષુ મોક્ષસુખકામનાથી મોક્ષ સાધક ઉપાયોમાં પ્રવર્તે છે. પ્રીતિ-ભક્તિ-વચન અનુષ્ઠાનના ખંડોમાંથી પસાર થઈને અસંગઅનુષ્ઠાનની ભૂમિકાએ જીવ જ્યારે પહોંચે છે ત્યારે મોક્ષસુખની કામના પણ બળી જાય છે. અસંગઅનુષ્ઠાનની સાધના ચાલુ રહે છે. આ રીતે મોક્ષમાર્ગે આગળ વધતાં-વધતાં ઘાતિકર્મનો ક્ષય થતાં કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ અને શેષ અઘાતિકર્મોનો ક્ષય થતાં મોક્ષની પ્રાપ્તિ જીવને થાય છે. આમ મોક્ષસુખની કામના વૈરાગ્યને ખંડિત કરતી નથી. માટે મોક્ષ પરમાનંદાનુવિદ્ધ કર્મક્ષયરૂપ છે – એવું માનવામાં કોઈ સમસ્યા આવતી નથી. જો મોક્ષને પરમાનંદાનુવિદ્ધ કર્મક્ષયાત્મક માનવામાં મોક્ષસુખની કામનાથી મોક્ષસાધના શરૂ થવાના લીધે મુમુક્ષુના વૈરાગ્યનો નાશ થઈ જતો હોય તો તૈયાયિકમત મુજબ ચરમદુઃખāસસ્વરૂપ મુક્તિને માનવામાં દુઃખેષથી મોક્ષસાધના શરૂ થવાના લીધે મુમુક્ષુના શમ-પ્રશમગુણનો પણ નાશ થવાની સમસ્યા પણ તૈયાયિકમતમાં આવશે. રાગ-દ્વેષ બન્ને મોક્ષવિરોધી છે. સુખરાગ-દુઃખદ્વેષ બન્ને નીકળે તો જ ક્રમશઃ તાત્ત્વિક વૈરાગ્ય અને પ્રશાંતપણું આવી શકે. આ અપેક્ષાએ વિચાર કરીએ તો દુઃખદ્વેષથી સર્વદુઃખક્ષયસ્વરૂપ મોક્ષને ઉદેશીને થતી મોક્ષસાધના પણ દુઃખદ્દેષના કારણે મુમુક્ષુના શમદમ વગેરે ગુણોને રવાના કરવાથી મોક્ષબાધક બની જવાની આપત્તિ તૈયાયિક મતમાં આવશે. ઉચ્ચતમ સાધકદશામાં સુખનો રાગ અને દુઃખનો દ્વેષ નીકળી જવાની વાત તો બન્ને મતમાં સમાન રીતે લાગુ પાડી શકાય છે. પણ એટલા માત્રથી “મોક્ષ અત્યંતદુઃખધ્વંસરૂપ જ છે, પરમાનંદઅનુવિદ્ધ કર્મક્ષયસ્વરૂપ નહિ આવું કહી ન શકાય. આવું અહીં તાત્પર્ય છે. (૩૧/૨૪)
અહીં એક પ્રાસંગિક વાત જણાવવાની છે. તે એ કે નૈયાયિક લોકો મોક્ષમાં આત્માના સુખ, દુઃખ, જ્ઞાન વગેરે તમામ વિશેષ ગુણોનો ઉચ્છેદ માને છે. આ બાબતને લક્ષમાં રાખીને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે
ગાથાર્થ :- લાભ અને નુકશાન સમાન હોય તો મુક્તિને વિશે પરિશ્રમ વ્યર્થ સાબિત થશે. કારણ કે ગુણનો નાશ કોઈને ઈષ્ટ નથી. માટે આ સુંદર વાત કહેલી છે કે (તે વાત આગલ ર૬મા શ્લોકરૂપે જણાવાશે.) (૩૧/૦૫).
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
• समानाऽऽयव्यये परिश्रमवैफल्यम् •
२१४७ समानेति । समानाऽऽयव्ययत्वे च सुख-दुःखाऽभावाभ्यामभ्युपगम्यमाने मुक्तौ वृथा परिश्रमः, गुणहानेरनिष्टत्वात् तदनुविद्धदुःखनाशोपायेऽनिष्टाऽनुबन्धित्वज्ञानेन प्रेक्षावत्प्रवृत्तेरयोगात् ।।
मुक्तेरखिलाऽऽत्मविशेषगुणोच्छेदरूपत्वे बाधकान्तरमाविष्करोति- ‘समाने'ति । मुक्तौ सुखस्याऽप्यभावो दुःखस्याऽपि चाभाव इत्येवं समानाऽऽय-व्ययत्वे = तुल्यलाभ-हानित्वे सुख-दुःखाऽभावाभ्यां = सुखाभाव-दुःखाभावाभ्यां अभ्युपगम्यमाने मुक्तौ परिश्रमो वृथा = निष्फल एव, गुणहानेः = आत्मगुणध्वंसस्य प्रेक्षावतां अनिष्टत्वात् । ततश्च आत्मनि गुणस्वीकारेऽपि मुक्तौ तदुच्छेदाभ्युपगमापेक्षया प्रथमतः साङ्ख्यसम्मतनिर्गुणात्ममुक्तिः श्रेयसी स्यात् । एतेन → वरं कृतध्वंसगुणादत्यन्तमगुणः पुमान् । प्रकृत्या ह्यमणिः श्रेयान् नाऽलकारच्युतोपलः ।। ( ) इत्यपि व्याख्यातम्, अभ्युपगमसिद्धान्तापेक्षया तदुपपत्तेः ।
एतेन मुक्तौ दुःखोच्छेदत्वाऽनुसन्धानेन तदुपाये नैयायिकप्रवृत्त्युपपत्तिरपि निराकृता, मुक्तेः दुःखाऽभावात्मकत्वकक्षीकारे दुःखाऽभावदशायां 'सुखं नास्तीति ज्ञानस्य मोक्षोपायप्रवृत्तिप्रतिबन्धकत्वात् । न च बहुतरदुःखानुविद्धतया सुखस्यापि प्रेक्षावद्धेयत्वमिति वाच्यम्, आवश्यकतया दुःखस्यैव हेयत्वात्, सुखस्य निरुपधिकामनाविषयत्वात्, अन्यथा दुःखाऽननुविद्धतया तथात्वे पुरुषार्थत्वविरोधाऽऽपातात् । न चेष्टदुःखाऽभावसाधनत्वप्रकारकज्ञाने तत्र प्रवृत्तियुज्यत इति वाच्यम्, सुखहानेरनिष्टत्वेन तदनुविद्धदुःखनाशोपाये = सकलसुखहानिसंवलितदुःखध्वंसरूपमुक्तेः साधनीभूते पारिव्राज्यादौ अनिष्टाऽनुबन्धित्वज्ञानेन = बलवदनिष्टाऽऽवहत्वनिश्चयेन प्रेक्षावत्प्रवृत्तेः = प्रेक्षावतां स्वारसिकप्रवृत्तेः अयोगात् = असम्भवात् । ततश्चैकं सन्धित्सतोऽपरं प्रच्यवते इति न्यायेन दुःखवत् सुखमप्युच्छिद्यते इति अकाम्यैव नैयायिकमुक्तिः स्यात् । न च विधिवाक्येनैव मोक्षे सुखादिशून्येऽपि प्रवृत्तिः जनयिष्यते इति वाच्यम्, 'न हि विधिशतेनाऽपि तथा पुरुषः प्रवर्तते यथा स्वेच्छये ति न्यायेन कामनाविरहे विधिवाक्येन प्रवृत्त्यनुपपत्तेः । तदुक्तं वाचस्पतिमिश्रेण अपि न्यायकणिकायां → न च विधिमात्रमपि प्रवृत्तिहेतुः, अनिच्छतो विधीनां शतेनाऽप्यप्रवृत्तेः - (न्या.क.पृष्ठ.४०७) इति । न च सुखहानौ बलवदनिष्टाऽननुबन्धित्वप्रकारकधिया तदनुविद्धदुःखनाशोपाये प्रेक्षावतां प्रवृत्त्युपपत्तिरिति वाच्यम्, सानुबन्धनिरतिशयसुखस्य बलवदिष्टत्वेन सकलतद्धानौ बलवदनिष्टाऽननुबन्धित्वस्य प्रतिसन्धातुमशक्यत्वात् । तदेतत् ‘परमानन्दसमनुविद्धकर्मक्षयो मुक्तिरिति सङ्गतं मतं परित्यज्य दुःखाऽऽत्यन्तिकक्षय एव मुक्तिरिति स्वीकरणं क्षीरं विहाया
ટીકાર્થ :- દુઃખને રવાના કરવા જતાં સુખ પણ રવાના થઈ જતું હોય તો લાભ-નુકશાન સરખા થઈ ગયા. આમ વિચારીએ તો મોક્ષમાં સુખ અને દુઃખ ન માનવાથી લાભ-નુકશાન સમાન માનવાના હોવાથી મુક્તિને વિશે પરિશ્રમ વ્યર્થ સાબિત થશે. કારણ કે ગુણહાનિ તો કોઈને માન્ય ન જ હોય. સ્વગુણનાશ સર્વને અનિષ્ટ જ છે. તેથી ગુણનાશયુક્ત દુ:ખધ્વસનો ઉપાય તો અનિષ્ટને લાવનાર થશે. સુખ એ આત્માનો વિશેષ ગુણ છે. તથા નૈયાયિકમત મુજબ સર્વ દુઃખāસસ્વરૂપ મુક્તિમાં સુખનો ઉચ્છેદ હોવાથી તેવો મોક્ષ સુખનાશરૂપ અનિષ્ટ તત્ત્વને લાવનાર થઈ જાય છે. અનિષ્ટ સાધનતાનું જ્ઞાન તો પ્રવૃત્તિમાં પ્રતિબંધક છે. તેથી જે પ્રાજ્ઞ પુરુષને ખબર પડશે કે “નૈયાયિકમાન્ય મુક્તિ મેળવવા જતાં આત્માના અત્યંત ઈષ્ટ એવા જ્ઞાન, સુખ વગેરે તમામ વિશેષ ગુણોનો ઉચ્છેદ થઈ જશે” તો
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१४८
• तत्त्वचिन्तामणिकृन्मतनिरासः •
द्वात्रिंशिका - ३१/२६
ततो ह्यदः सुष्ठुच्यते ।। २५ ।।
दुःखाऽभावोऽपि नाऽवेद्यः पुरुषार्थतयेष्यते । न हि मूर्छाद्यवस्थाऽर्थं प्रवृत्तो दृश्यते सुधीः ।। २६ ।। दुःखाभावोऽपीति । दुःखाऽभावोऽपि न अवेद्यः = स्वसमानाधिकरण- समानकालीनसाक्षात्काराऽविषयः 'पुरुषार्थतयेष्यते । न हि मूर्छाद्यवस्थार्थं सुधीः प्रवृत्तो दृश्यते । अन्यथा तु तदर्थमपि प्रवृत्तिः स्यात् I
=
ऽरोचकग्रस्तस्य सौवीररुचिमनुभावयतीति सिद्धम् । ततः कारणात् हि निश्चितं अदः अनुपदमेव वक्ष्यमाणं सुष्ठुच्यते ।।३१/२५ ।।
तदेवोपदर्शयति- 'दुःखे'ति । न्यायचन्द्रिकाकृता इयं कारिका भाट्टवचनत्वेन निर्दिष्टा । दुःखाऽभावोऽपि = परदुःखोच्छेदोऽपि स्वसमानाधिकरणसमानकालीनसाक्षात्काराऽविषयः स्वपदेन दुःखाऽभावग्रहणाद् दुःखाऽभावाऽधिकरणवृत्ति-तत्समकालीनाऽपरोक्षाऽनुभवाऽगोचरः पुरुषार्थतया = स्वतः काम्यतया नेष्यते प्रेक्षावद्भिः । अत्र हि कारिकायां पुरुषार्थतया सुखवत् दुःखाभावस्य ज्ञायमानत्वनियमः तावत् प्रदर्शितः । परं नैयायिकसम्मतमोक्षस्य सकलात्मविशेषगुणोच्छेदेन तदा तज्ज्ञानं न सम्भवति । एतेन → न हि 'दुःखाभावं जानीयामित्युद्दिश्य प्रवृत्तिः किन्तु 'दुःखं मे मा भूदि 'त्युद्दिश्य इत्यतो दुःखस्याऽभाव एव पुरुषार्थः तस्य ज्ञानञ्च स्वकारणाऽधीनं, न तु पुरुषार्थतोपयोगि । 'सुखी स्यामित्युद्दिश्य प्रवर्तते, न तु 'सुखं जानीयामिति सुखमेव तथा, न तु तदवगमः, तस्याऽनावश्यकत्वेनान्यथासिद्धत्वात्, गौरवाच्च ← (त. चिं. अनुमानखण्ड-भाग-२/मुक्तिवाद - पृ. १७६) इति तत्त्वचिन्तामणिकृदुक्तिः निरस्ता सुखस्य स्वसाक्षात्कारजनकत्वनियमात् प्रशमप्रभवपरमानन्दकामितया योगिनां तादृशमोक्षपुरुषार्थोच्छेदापत्तेश्च । विपक्षबाधमाह- अन्यथा = दुःखे द्वेषमात्रादेव केवलदुःखाऽभावस्य स्वतः काम्यत्वाऽङ्गीकारेण तन्नाशाऽनुकूलः प्रयत्नः स्यात् तदा तु तदर्थमपि दुःखाभावानुविद्धमूर्च्छाद्यवस्थार्थमपि प्रवृत्तिः स्यात् । તે પ્રાજ્ઞ પુરુષ નૈયાયિકમાન્ય મોક્ષના ઉપાયમાં પ્રવૃત્તિ જ નહિ કરે. માટે તમારા શાસ્ત્રમાં સારી વાત ईही छे } (३१/२५)
ગાથાર્થ :- અનુભવી ન શકાય તેવો દુ:ખાભાવ પણ પુરુષાર્થરૂપે ઈચ્છાતો નથી. કારણ કે મૂર્છાબેભાનદશા વગેરે માટે પ્રવૃત્તિ કરતો કોઈ બુદ્ધિશાળી માણસ દેખાતો નથી. (૩૧/૨૬)
ટીકાર્થ :- જ્યારે જે વ્યક્તિમાં દુ:ખાભાવ રહેલો હોય ત્યારે તે વ્યક્તિને જો દુઃખાભાવનો અનુભવ થાય તો તે અનુભવ દુઃખાભાવસમાનાધિકરણ દુઃખાભાવસમાનકાલીન બને. તથા તે દુઃખાભાવ ત્યારે સ્વસમાનાધિકરણ સ્વસમાનકાલીન સાક્ષાત્કારનો વિષય બને. પણ જો ત્યારે ત્યાં તેવો અનુભવ ન થતો હોય તો તે દુ:ખાભાવ સ્વસમાનાધિકરણ સ્વસમાનકાલીન સાક્ષાત્કારનો અવિષય બને. જેમ કે બેભાન દશામાં જે દુઃખાભાવ હોય છે તે આવો અવિષયરૂપ હોય છે. પોતાનામાં દુઃખાભાવ રહેલો હોય પણ તેનો અનુભવ ત્યારે તે જીવને ન થાય તો તે દુઃખાભાવ અવેદ્ય કહેવાય. આવો અવેદ્ય દુ:ખાભાવ પુરુષાર્થરૂપે માન્ય થતો નથી. કારણ કે મૂર્છા વગેરે અવસ્થા લાવવા માટે કોઈ બુદ્ધિશાળી જીવ પ્રયત્ન કરતો દેખાતો નથી. જો પોતાનામાં રહેલો દુઃખાભાવ ન અનુભવાય છતાં તે પુરુષાર્થ રૂપે માન્ય હોય १. हस्तादर्शे '...षयः षार्थ...' इति त्रुटितोऽशुद्धश्च पाठः । २ मुद्रितप्रतिषु 'तु' नास्ति ।
=
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
• मुक्तिपुरुषार्थे विवेकोपयोगिता •
२१४९ ___ अतो गुणहानेरनिष्टत्वेन दुःखाऽभावरूपायां मुक्तौ तदर्थप्रवृत्तिव्याघात एव → न च जायत एव बहुतरदुःखजर्जरकलेवराणां मरणादौ प्रवृत्तिरिति वाच्यम्, तस्या अविवेकिप्रवृत्तित्वात् । 'पुरुषार्थत्वे विवेकानुपयोग' इति चेत् ? सत्यम्, नैयायिकपशूनामेव तदनुपयोगः, न तु प्रेक्षावताम्, यथावत् प्रयोजन प्रमायैव तत्प्रवृत्तेः (न्याया. प्र.१/पृ.३४) ८ इति व्यक्तं न्यायालोके ।
वस्तुतः पूर्वं → ये च विवेकिनः 'अस्मिन् संसारकान्तारे कियन्ति दुःखदुर्दिनानि कियती सुखखद्योतिका ? इति कुपितफणिफणामण्डलच्छायाप्रतिममिदमिति मन्यमानाः सुखमपि हातुमिच्छन्ति तेऽत्राऽधिकारिणः - (त.चिं.मुक्तिवाद-पृ.१७६) इत्युक्त्या मोक्षाधिकारिणो विवेकिविशेषणमुपाददानोऽपि पश्चात् 'पुरुषार्थत्वे विवेकानुपयोगादि'ति (त.चिं.अनुमानखण्ड-भाग-३-मु.वा.पृ.१७६) तत्त्वचिन्तामणी मुक्तिवादप्रकरणे ब्रुवाणो गङ्गेशः प्रेक्षावतामुन्मत्त-जडवत्प्रतिभाति, उन्मत्त-जडानामेव विवेकाऽनुपयोगादिति । सर्वात्मविशेषगुणोच्छेदे मुक्तावात्मनो जडत्वापातेन तस्या अपुरुषार्थतापत्तेः ।
एतेन → मुक्तजीवो जडात्मकः - (शि.गी.२ ।८) इति शिवगीतावचनमपि निरस्तम्, जडताया अनिष्टत्वेन मोक्षस्य स्वतः काम्यत्वोच्छेदाऽऽपत्तेः । ततश्च नैयायिकाभिमतमुक्त्यवाप्तये मुमुक्षूणां ज्ञानादिहानोद्यमः विपुलकदलीफललिप्सया जिह्वाच्छेदनन्यायमनुसरति । ततश्च सुष्ठुक्तमन्यैरपि → वरं वृन्दावने रम्ये शृगालत्वं वृणोम्यहम् । न तु निर्विषयं मोक्षं गोतमो गन्तुमिच्छति ।। (योगबिन्दौ उद्धृतः१३८) इति । न चायं पूर्वसेवाद्वात्रिंशिकादर्शितरीत्या(द्वा.द्वा.१२/२५ भाग-३ पृ.८७४) मुक्तिद्वेषप्रयुक्ततयोन्मत्तप्रलाप इति वाच्यम्, धीमतां गुणहानेः = अत्यन्ताऽऽत्मविशेषगुणोच्छेदस्य अनिष्टत्वेन = बलवद्वेष्यत्वेन दुःखाऽभावरूपायां सुख-ज्ञानाद्यभावाऽनुविद्धायां मुक्तौ स्वीक्रियमाणायां तदर्थप्रवृत्तिव्याघातः = ज्ञान-सुख-दुःखाद्यभावरूपमुक्तिकृतेऽभिव्यक्ताऽखिलाऽखण्डाऽऽत्मगुणार्थिप्राज्ञमुमुक्षुकर्तृकप्रवृत्तेः प्रतिरोध एव नैयायिकमते महद् दूषणमिति । एतेन → दुःखाभावदशायां 'सुखं नास्ति' इति ज्ञानं न दुःखाभावार्थिनः प्रवृत्तिप्रतिबन्धकम्, दुःखभीरूणां सुखलिप्सूनां मोक्षेऽनधिकारात् + (कि.प्र.मुक्तिवाद पृ.५२) इति किरणावलीप्रकाशकृतो वर्धमानस्य वचनं निरस्तम्, प्रेक्षावतां गुणानुरागितया नैयायिकसम्मतमोक्षपुरुषार्थोच्छेदापत्तेः । एतेन → कस्यचिदप्रवृत्तावपि चिकित्सादेः पुरुषार्थत्वात् + (त.चिं.अनु.२/मु.वा. पृ.१७६) इति तत्त्वचिन्तामणिकृद्वचनं निरस्तम्, यतः प्रशमप्रभवसुखकामितया योगिनामपि सकलस्वगुणोच्छेदेऽप्रवृत्तौ नैयायिकमुक्तेः पुरुषार्थता भृशं हीयते । ___ एतेन ज्ञान-सुख-दुःखाद्यात्मविशेषगुणोच्छेदे आत्मनः स्वरूपाऽवस्थानं मुक्तिरिति प्रभाकरमिश्रमतमपि निराकृतम्, मोक्षस्याऽपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तेः ।
यत्तु शिवरामेण नवमुक्तिवादटीकायां 'स्वर्गादिवद् दुःखाऽभावस्य वेद्यत्वं दुरपह्नवम् । न हि लौकिતો બેભાન થવા માટે પણ બુદ્ધિશાળી માણસ પ્રવૃત્તિ કરશે.
આમ જ્ઞાન, સુખ આદિ આત્મગુણોની હાનિ પ્રાજ્ઞ પુરુષને માન્ય નથી એમ સિદ્ધ થાય છે. તે કારણસર મોક્ષને જો સુખ-દુઃખાદિઅભાવ સ્વરૂપ માનવામાં આવે તો તેવા મોક્ષને ઉદ્દેશીને મોક્ષસાધનામાં કોઈ હોશિયાર માણસ પ્રવૃત્તિ કરતો અટકી જશે. આ નૈયાયિકમાન્ય મોક્ષમાં મોટું દૂષણ છે. આવું °४९वानुं मी अंथ।२ श्रीन तात्पर्य छ. (3१/२६)
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१५०
• निद्रायामपि सुखानुभवाऽस्तिता
दूषणमिति भाव: ।।२६।। एतेनैतदपास्तं हि पुमर्थत्वेऽप्रयोजकम् । तज्ज्ञानं दुःखनाशश्च वर्तमानोऽनुभूयते ।। २७ ।। एतेनेति । एतेन गुणहानेरनिष्टत्वेन हि निश्चितं एतदपास्तम् ।
=
यदुक्तं महानैयायिकेन ‘पुमर्थत्वे तज्ज्ञानं पुमर्थज्ञानं अप्रयोजकं दुःखनाशश्च वर्तमानोऽनुभूयते कप्रत्यक्षविषय एव पुमर्थः, पुण्य-पापध्वंसादेः तत्त्वाऽनापत्तेः दुःखार्त्तानां सुषुप्तौ प्रवृत्त्यनापत्तेश्च' (नव. मु.वा.शिव. पृ.३३) इति गदितम्, तदसत्, पुण्य-पापध्वंसादौ तदविनाभावि सुखलाभार्थितयैव प्रवृत्तेः । दुःखार्त्तानामपि सुषुप्तौ दुःखाभावनियतसुखोद्देशेनैव प्रवृत्तेः, अन्यथा तृण- प्रस्तर- कण्टकाद्याकीर्णभूम्यादिपरिहार-वातायनोद्घाटन-शीतवातानुकूलयन्त्रप्रवर्तनाऽतिकोमलतलिकाद्युपादानाऽनुपपत्तेः । तदुक्तं पञ्चदश्यां विद्यारण्यस्वामिनाऽपि महत्तरप्रयासेन मृदुशय्यादिसाधनम् । कुतः सम्पद्यते सुप्तौ सुखं चेत् तत्र नो भवेत् ।। दुःखनाशार्थमेवैतदिति चेद् रोगिणस्तथा । भवत्वरोगिणस्त्वेतत् सुखायैवेति निश्चिनु || ← (पं.द.११/३९-४०) इति । युक्तञ्चैतत्, अन्यथा जाग्रदवस्थायां 'सुखमहमस्वाप्सम्' इत्यादिपरामर्शाSनुपपत्तेः । एतेन सुखमनुद्दिश्यापि दुःखभीरूणां दुःखहानार्थं प्रवृत्तिदर्शनात् दुःखाऽभावस्य स्वत एव पुरुषार्थत्वात् । न हि दुःखाऽभावदशायां 'सुखमस्ती'त्युद्दिश्य दुःखहानार्थं प्रवर्तते । वैपरीत्यस्यापि सम्भवे सुखस्याऽप्यपुरुषार्थत्वाऽऽपत्तेः ← (त. चिं. अनुमानखण्ड- भाग - २ / मुक्तिवाद / पृ. १७५) इति तत्त्वचिन्तामणिकृदुक्तिः निराकृता, न हि सुखदशायां 'दुःखाभावोऽस्ती 'त्युद्दिश्य सुखार्थं प्रवर्तते कश्चिद् विपश्चित्, इष्टलाभहानेरिति दिक् ||३१ / २६ ॥
प्रकृतनिराकृतं मतान्तरमुपक्षिपति - 'एतेने 'ति । 'दुःखं मा भूदित्युद्दिश्यैव प्रवृत्तेः दुःखाऽभाव एव पुरुषकामनाविषयः। दुःखाऽभावस्य पुमर्थत्वे = पुरुषकामनाविषयत्वे पुमर्थज्ञानं दुःखाभावज्ञानं तु अप्रयोजकं अन्यथासिद्धम् । चरमदुःखाऽनुभवेऽनागतदुःखध्वंसोऽपि विषयः तथाऽग्रिमक्षणे तद्ध्वंसः, तद्विषयकञ्च विनश्यदवस्थं ज्ञानमस्तीति मुक्त्यवस्थायां वर्तमानो हि दुःखनाशः अचिरं अनुभूयते वि
વિશેષાર્થ ઃ- નૈયાયિક લોકો મોક્ષમાં જેમ દુઃખ-સુખ નથી માનતા તેમ જ્ઞાન પણ નથી માનતા. તેથી મોક્ષમાં જે દુઃખાભાવ રહેલો છે તેનો અનુભવ પણ મુક્તાત્માને થઈ ન શકે. જો દુ:ખાભાવ અનુભવી ન શકાય તેવો હોય તો તેવા દુ:ખાભાવને મેળવવા કોણ તપ-ત્યાગ-વૈરાગ્ય-જપ વગેરે કષ્ટસાધ્ય દીર્ઘસાધનામાર્ગને અપનાવે ? મોક્ષમાં રહેલો દુઃખાભાવ અને મૂર્છાદશામાં રહેલો દુ:ખાભાવ અવેદ્ય તરીકે તો સમાન જ છે. તેથી મોક્ષ માટે લાંબી મહેનત કરવાના બદલે કલોરોફોર્મ સૂંઘીને બેભાન થઈ જવાના સરળ માર્ગને જ લોકો અપનાવશે. જો કે ઘણા દુઃખથી અત્યંત ત્રાસી ગયેલા લોકો બેભાન થવા કે આપધાત કરવાનો પ્રયત્ન કરે જ છે. પરંતુ પ્રસ્તુતમાં પ્રાજ્ઞ પુરુષની પ્રવૃત્તિનું પ્રકરણ ચાલી રહેલ છે. તેથી પ્રાજ્ઞ પુરુષો જે પ્રવૃત્તિ કરે તેની જ અહીં વિચારણા કરવાની છે. આપઘાત કરનારા પ્રજ્ઞાહીન લોકોની પ્રવૃત્તિ દ્વારા કોઈ પ્રામાણિક અને સ્થાયી સિદ્ધાન્ત સ્થાપિત કરી શકાય નહિ. (૩૧/૨૬)
ગાથાર્થ :- આ કારણે જ ‘પુરુષાર્થત્વમાં પુરુષાર્થનું જ્ઞાન પ્રયોજક નથી તથા વર્તમાન દુઃખનાશ અનુભવાય છે' આવું નૈયાયિક કથન નિરસ્ત થઈ જાય છે. (૩૧/૨૭)
ટીકાર્થ :- મહાનૈયાયિક કહે છે કે ‘પુરુષાર્થનું જ્ઞાન પુરુષાર્થત્વમાં પ્રયોજક નથી તથા વિનશ્યદવસ્થાવાળા
-
=
"
•
=
द्वात्रिंशिका - ३१/२७
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
• વાયામનયા મુમુક્ષુવૃત્તિ: •
२१५१ વિનયવસ્થા નિસાક્ષાત્કાર'ત્તિ ર૭| नश्यदवस्थेन = अव्यवहितोत्तरक्षणवृत्तिध्वंसप्रतियोगिना योगिसाक्षात्कारेण । अतो न दुःखाऽभावस्याऽवेद्यत्वम् । न वा तस्य पुरुषार्थत्वव्याहतिः, ज्ञानसमये मुक्तिलक्षणस्य सत्त्वान्न ज्ञानं मुक्तिविरोधि (त.चिं.मु.वा.पृ.१७७) इति यदुक्तं तत्त्वचिन्तामणौ मुक्तिवादप्रकरणे महानैयायिकेन गङ्गेशेन तद् गुणहानेः धीमतां अनिष्टत्वेन निश्चितं अपास्तं मन्तव्यम्, तथावेद्यताया मूर्छाद्यवस्थायामपि सम्भवाच्च । तस्माद् 'दुःखं मा भूदि'तीच्छायां दुःखकारणध्वंस एव परमार्थतो विषयः प्रागुक्तरीत्या (द्वा.द्वा.३१/ २२ पृ.२१३८) विज्ञेयः । तथा च सुखकामनाऽधीनया दुःखद्वेषाऽधीनतत्साधनकर्मद्वेषाऽधीनया वा कृत्स्नकर्मक्षयकामनया मुमुक्षूणां प्रवृत्तिरवश्यमेष्टव्येत्यधिकमस्मत्कृतभानुमतीतः समवसेयम् (न्यायालोकટી-5.9/y.૩૬) સારૂ9/૧૭ના યોગી સાક્ષાત્કારથી વર્તમાન દુઃખધ્વંસ અનુભવાય છે. પણ આ કથન એટલા માટે ખોટું સાબિત થાય છે કે ખરેખર ગુણનાશ અનિષ્ટ જ છે. (૩૧/૨૭)
વિશેષાર્થ :- “અન્ય દુઃખાભાવસ્વરૂપ મોક્ષ અવેદ્ય = અનુભવનો અવિષય હોવાથી પુરુષાર્થ બની નહિ શકે. માટે તૈયાયિક મતમાં મોક્ષપુરુષાર્થ ખતમ થશે.' - આ પ્રમાણે અનેકાંતવાદીઓએ જે જણાવ્યું તેના પ્રતિવાદમાં મહાનૈયાયિક ગંગેશ ઉપાધ્યાય તત્ત્વચિંતામણિ ગ્રન્થના અનુમાન ખંડના મુક્તિવાદ પ્રકરણમાં કહે છે કે – આત્યંતિક દુઃખાભાવ અનુભવાય તો જ તેમાં પુરુષાર્થત્વ-સ્વતઃ કામ્યત્વ આપી શકે તેવો કોઈ નિયમ નથી. કારણ કે દુઃખાભાવગત પુરુષાર્થત્વ પ્રત્યે દુઃખાભાવસ્વરૂપ પુરુષાર્થનું જ્ઞાન કારણ નથી. “મને દુઃખ ન થાવ' આવા આશયથી જ માણસ દુઃખનિરાકરણના સાધનોમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે પણ “દુઃખાભાવનો મને અનુભવ થાવ.' - આ આશયથી કાંઈ પ્રવૃત્તિ થતી નથી. માટે દુઃખાભાવ પુરુષાર્થ = પુરુષકામનાવિષય છે, દુઃખાભાવનું જ્ઞાન નહિ. દુઃખાભાવ હાજર હોય ત્યારે તેનો અનુભવ કરવાની સામગ્રી હોય તો પ્રાસંગિકરૂપે દુઃખાભાવનો અનુભવ થઈ જાય તે વાત જુદી છે. પણ તે પુરુષાર્થ નથી. માટે પુરષાર્થત્વ પ્રત્યે દુઃખાભાવાનુભવને અન્યથાસિદ્ધ = અકારણ જ મનાય. વળી, ચરમદુઃખધ્વંસનું જ્ઞાન નથી થતું એવું નથી. કારણ કે સંસાર અવસ્થાના છેલ્લા સમયે યોગી પુરુષોના સાક્ષાત્કારનો નાશ થઈ રહેલો છે. નાશ પામતી અવસ્થામાં રહેલો યોગીસાક્ષાત્કાર ચરમદુઃખધ્વંસનો અનુભવ કરે છે. માટે સ્વસમાનાધિકરણ-સ્વસમકાલીનસાક્ષાત્કારવિષયતા ચરમદુઃખધ્વંસમાં રહી જશે. માટે ચરમદુઃખધ્વંસ અવેદ્ય બનવાનો દોષ નહિ આવે. તથા તખૂલક અપુરુષાર્થત્વની આપત્તિ પણ નહિ આવે. કારણ કે ક્ષણવાર આત્યંતિક દુઃખાભાવની અનુભૂતિ કરવા માટે પણ માણસ મોક્ષસાધનામાં પ્રવૃત્તિ કરશે. ૯
પરંતુ ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે ઘોડો તબેલામાંથી ભાગી જાય પછી તબેલાનો દરવાજો બંધ કરવા જેવી આ વાત અર્થહીન છે. કારણ કે જ્ઞાન, સુખ વગેરે આત્મગુણોનો ઉચ્છેદ કોઈને માન્ય જ નથી. તેથી જે પ્રાજ્ઞ પુરુષ જાણશે કે નૈયાયિક માન્ય મોક્ષમાં તો આત્મા જ્ઞાન, સુખ વગેરે વિશેષ ગુણોથી કાયમ માટે રહિત થઈ જાય છે તે પ્રાજ્ઞ વ્યક્તિ માટે તેવો દુઃખાભાવ સ્વતઃ કામ્ય નહિ બને. ગુણહાનિ કોને ઈષ્ટ હોય ? તેથી તે વ્યક્તિ જ્ઞાન-સુખ-દુઃખોચ્છેદના ઉપાયમાં પ્રવૃત્તિ જ નહિ કરે. માટે એક ભણવાળા વિનશ્યદ્ અવસ્થાવાળા યોગીસાક્ષાત્કારથી ચરમદુઃખધ્વંસમાં અવેદ્યતાનું નિરાકરણ કરવા માત્રથી
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१५२ • गुणहानेरनिष्टता •
द्वात्रिंशिका-३१/२८ गुणहानेरनिष्टत्वं वैराग्यान्नाऽथ वेद्यते। इच्छा-द्वेषौ' विना नैवं प्रवृत्तिः सुख-दुःखयोः।।२८।।
गुणहानेरिति । अथ गुणहानेरनिष्टत्वं वैराग्यान्न वेद्यते कामान्धत्वादिव पारदायें बलवदुःखाऽनुबन्धित्वम्, ततः प्रवृत्त्यव्याघात इति भावः ।
एवं सति इच्छा-द्वेषौ विना सुख-दुःखयोः प्राप्य-नाश्ययोरिति शेषः प्रवृत्तिर्न स्यात् । ____ अवशिष्टां नैयायिकाऽऽशङ्कामपहस्तयितुमुपन्यस्यति- 'गुणे'ति । अथ वैषयिकसुखमात्रलिप्सूनामविवेकिनां कामाऽन्धत्वात् = कामरागाऽन्धत्वात् बहुतरदुःखाऽनुविद्धं सुखमुद्दिश्य 'शिरो यदि मदीयं याति, यातु, तां तु कामिनी गजगामिनीमवश्यमेवाऽहं भोक्ष्येऽनवरतमिति कृत्वा पारदार्ये प्रवर्तमानानां तत्र बलवदुःखाऽनुबन्धित्वं इव विरक्तानां मुक्तौ गुणहानेः ज्ञायमानाया अनिष्टत्वं सुतीक्ष्णाऽसिधारामधुलेहनत्यागन्यायप्रसूताद् वैराग्यात् न वेद्यते। ततः = गुणहानावनिष्टत्वाऽप्रतिसन्धानात् कारणात् कामाऽन्धस्य पारदार्ये इव मुमुक्षूणां सकलात्मगुणविशेषोच्छेदरूपाया मुक्तेः साधनेषु तत्त्वज्ञानादिषु प्रवृत्त्यव्याघातः उपपद्यते इति चेत् ? ___अत्रोच्यते- एवं ज्ञायमानायां सुख-दुःखादिविशेषगुणहानौ वैराग्यप्रयुक्ताऽनिष्टत्वाऽप्रतिसन्धानोपपादने सति मुमुक्षूणां वैराग्येण ज्ञान-सुखादौ रागप्रच्यवात् तद्धानावनिष्टत्वाऽप्रतिसन्धानवत् प्रशान्तत्वेन दुःखे द्वेषविलयात् तदुच्छेदे इष्टत्वाऽननुभवस्याऽपि न्यायप्राप्तत्वेन सकलात्मविशेषगुणोच्छेदलक्षणमुक्तिसाधनेषु तावत्प्रवृत्तिरेव दुर्घटा स्यादित्याशयेन ग्रन्थकृत्समाधत्ते-इच्छा-द्वेषौ विना प्राप्य-नाश्ययोः क्रमेण सुख-दुःखयोः = अनुकूलवेदनीय-प्रतिकूलवेदनीययोः यथाक्रमं प्राप्ति-नाशोद्देशेन तत्साधनेषु प्रवृत्तिः एव कथमपि न स्यात् प्रशान्त-विरक्तानां मुमुक्षुणाम्, इच्छा-द्वेषयोरिष्टप्रवृत्ति-द्वेष्यनिवृत्तिकारणत्वात् । કાંઈ તેવી મુક્તિ પ્રજ્ઞાસંપન્ન મુમુક્ષુઓને આદરણીય બની ન શકે. તેવો અનુભવ તો મૂછ આવે ત્યારે પણ સંભવે છે. તેથી અતિપરિશ્રમસાધ્ય મોક્ષના બદલે અત્યલ્પ પરિશ્રમસાધ્ય મૂછ લાવવા માટે માણસ प्रयत्न २शे. (3१/२७)
ગાથાર્થ :- જો નૈયાયિક એમ કહે કે “વૈરાગ્ય હોવાના લીધે ગુણહાનિમાં અનિષ્ટપણાનું સંવેદન મુમુક્ષુને થતું નથી તો તે બરાબર નથી. કારણ કે આ રીતે સુખરાગ વિના કે દુઃખદ્વેષ વિના તો प्रवृत्ति ४ थई न 3. (3१/२८)।
ટીકાર્થ :- “પરસ્ત્રીગામીપણું નરકગમનાદિનું કારણ છે. નરક ભયંકર અનિષ્ટ તત્ત્વ છે.' આમ જાણવા છતાં કામાન્યપણાના લીધે પરસ્ત્રીગમન કરનાર અતિકામી નિર્લજ્જ માણસને તે સમયે પરસ્ત્રીગમનમાં બળવાન દુઃખની પરંપરા લાવવાનું સામર્થ્ય જેમ અનુભવાતું નથી તેમ મુમુક્ષુને વૈરાગ્યના લીધે આત્માની ગુણહાનિમાં અનિષ્ટપણું અનુભવાતું નથી. તેથી જેમ અતિકામાન્ય માણસ પરસ્ત્રીગમન કરી શકે છે તેમ મુમુક્ષુ વૈરાગ્યના લીધે સર્વજ્ઞાન-સુખ-દુઃખાદિāસસ્વરૂપ મોક્ષને ઉદેશીને તેના ઉપાયોમાં પ્રવૃત્તિ કરી શકે છે. તેમાં કોઈ વિરોધ નથી આવતો. હું આ પ્રમાણે નવ્ય તૈયાયિકો જૈનોને કહે છે.
एवं. । परंतु मापात व्याली न होवान १२९॥ ४वता अन्या२श्री छे विशिष्ट પ્રકારના આત્મગુણોના ઉચ્છેદમાં અનિષ્ટપણાની બુદ્ધિ વૈરાગ્યના લીધે અનુભવાતી ન હોય તો પ્રવૃત્તિ १. हस्तादर्श 'द्वेष' इत्यशुद्धः पाठः । २. हस्तादर्श ‘प्राप्य-नाश्ययो रिति नास्ति ।
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१५३
• प्रथमभावेन प्रवृत्तौ सुखकामना प्रवर्तिका • परवैराग्ये 'प्रवृत्तिकारणयोस्तयोनिवृत्तेरपरवैराग्ये च गुणवैतृष्ण्य स्यैवाऽभावाद्, गुणहानेरनिष्टत्वाऽप्रतिसन्धानाऽनुपपत्तेः । गुणहानेरनिष्टत्वे प्रतिसंहिते प्राक्तनप्रवृत्त्यनुपपत्तौ
ननु सुखराग-दुःखद्वेषाऽन्यतरस्यैव प्रवर्तकत्वमिति नियमो नास्ति, अदृष्ट-संस्कारयोरपि प्रवर्तकत्वोपलम्भात्, सुषुप्तौ श्वास-प्रश्वास-रक्तपरिभ्रमण-पाचनक्रियादीनां मत्कुण-मत्कोटक-मक्षिका-मशकाद्यपनयनहस्तपादाद्याकुञ्चन-प्रसारण-त्वक्परिवर्तनादिप्रवृत्तीनां च यथाक्रमं तत्सम्पाद्यत्वोपलब्धेः । ततश्च मुमुक्षूणां विरक्ततया सुखकामनाविरहेऽपि प्रशान्ततया च दुःखद्वेषप्रच्यवेऽपि प्राक्तनसंस्कारवशादेव सकलाऽऽत्मविशेषगुणोच्छेदसाधनेषु असङ्गभावतः प्रवृत्त्युपपत्तेरिति चेत् ? अत्रोच्यते, प्रागुक्तरीत्या (द्वा.द्वा.११/८९ पृ.७५५-५७) वैराग्यं तावद् द्विधा- पराऽपरभेदेन । न तावत् परवैराग्ये सति मोक्षौपयिकयोगप्रवृत्तिः सम्भवति, तदा प्रवृत्तिकारणयोः = इष्टप्रवृत्ति-द्वेष्यनिवृत्ति-तदुपायगोचरप्रवृत्तिकारणयोः तयोः सुखेच्छादुःखद्वेषयोः निवृत्तेः । नाऽपि चाऽपरवैराग्ये सति सुख-दुःखाद्यत्यन्तहानिरूपमोक्षोपाये पारिव्राज्यादौ प्रवृत्तिः सम्भवति, तदा गुणवैतृष्ण्यस्यैव ज्ञातगुणहानिगताऽनिष्टत्वगोचरप्रतिसन्धानाऽभावप्रयोजकस्य अभावात् गुणहानेः = अशेषविशेषाऽऽत्मगुणहानिरूपमुक्तेः अनिष्टत्वाऽप्रतिसन्धानाऽनुपपत्तेः प्राथमिकयोगप्रवृत्तिरपि दुर्घटैव ।
एतेन पूर्वकालीनाऽपरवैराग्यप्रयुक्तयोगप्रवृत्त्युत्तरं तत्संस्कारत एव परवैराग्यदशायां उत्तरकालमसङ्गप्रवृत्तिसम्भवान्नाऽयं दोष इति निरस्तम्, परवैराग्यदशायां दर्शितरीत्या गुणहानेः = सकलविशेषगुणहानिरूपमुक्तेः अनिष्टत्वे नियमेन प्रतिसंहिते = प्रतिसन्धानविषयीकृते सति प्राथमिकमुक्तिहेतुयोगप्रवृत्तेरेवाऽयोगात् । इत्थं प्राक्तनप्रवृत्त्यनुपपत्तौ = मुक्त्यौपयिकयोगगोचरायाः प्राथमिकप्रवृत्तेरेवाऽसङ्गतौ तत्संस्कारतोऽपि = = મોક્ષસાધના જ કેવી રીતે થઈ શકશે ? કારણ કે પ્રાપ્ત થનાર સુખની ઈચ્છાથી અથવા રવાના કરવા યોગ્ય દુઃખ પ્રત્યેના દ્વેષથી જ પ્રવૃત્તિ થતી હોય છે. મુમુક્ષુ વૈરાગી હોવાથી સુખનો રાગ નથી તથા પ્રશાંત હોવાથી દુઃખનો દ્વેષ નથી. તો તે મોક્ષના સાધનોમાં પ્રવૃત્તિ કઈ રીતે કરી શકે ?
નૈયાયિક :- સુખરાગથી કે દુઃખદ્વેષથી જ બધે પ્રવૃત્તિ થાય. એવો કોઈ નિયમ નથી. પૂર્વકાલીન સંસ્કારના લીધે પણ પ્રવૃત્તિ થઈ શકે છે. નિદ્રામાં મચ્છર ઉડાડવાની કે બકવાટ કરવાની પ્રવૃત્તિ પૂર્વસંસ્કારવશ જ થાય છે ને ! તેમ મુમુક્ષુને સુખરાગ-દુઃખદ્વેષ ન હોવા છતાં પૂર્વસંસ્કારના બળથી મોક્ષના સાધનોમાં પ્રવૃત્તિ થવામાં કોઈ તકલીફ નહિ થાય.
જૈન - ના, આ તમારી વાત બરાબર નથી. તે આ રીતે- વૈરાગ્ય બે પ્રકારના છે. પરવૈરાગ્ય અને અપરવૈરાગ્ય. આ બન્ને પ્રકારના વૈરાગ્યનું સ્વરૂપ ૧૧મી બત્રીસીના ૮-૯ શ્લોકમાં પૃ.૭૫૫ થી ૭૫૮ સુધીમાં જણાવી ગયા છીએ. ગુણવૈતુણ્યસ્વરૂપ પર વૈરાગ્ય હોય ત્યારે પ્રવૃત્તિકારણીભૂત સુખરાગ અને દુઃખષ બન્ને રવાના થઈ ગયેલ હોવાથી સાધક મોક્ષને ઉદેશીને મુક્તિસાધનોમાં પ્રવૃત્તિ કરી ન શકે. તથા અપરવૈરાગ્યદશામાં ઈન્દ્રિયવિષયોમાં તૃષ્ણા ન હોવા છતાં ગુણતૃષ્ણા તો ઊભી જ છે. ગુણ પ્રત્યે અનાસક્ત ભાવ ન હોવાથી અપરવૈરાગ્યદશામાં તો મુમુક્ષુને જ્ઞાન-સુખાદિ આત્મગુણોની હાનિમાં અનિષ્ટત્વનું જ ભાન થશે. આત્માના તમામ વિશેષ ગુણોના ઉચ્છેદમાં અનિષ્ટપણાનું ભાન ન થાય એવું
१. मुद्रितप्रतौ 'प्रवृतिकरण...' इत्यशुद्धः पाठः । २. मुद्रितप्रतौ ..वैतृष्णस्य' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
सुखार्थितानियतप्रवृत्तिप्रज्ञापना
तत्संस्कारतोऽप्यसङ्गप्रवृत्तेर्दुर्वचत्वमिति न किञ्चिदेतत् ||२८|| ननु श्रुतिबाधान्न मुक्तौ सुखसिद्धिरित्यत आहपूर्वकालीनयोगाऽनुष्ठानसंस्कारसामर्थ्यतोऽपि परवैराग्यदशायामपि असङ्गप्रवृत्तेः पायभूतयोगाऽनुष्ठानस्य दुर्वचत्वं एव इति न किञ्चिदेतत् ।
असङ्गभावेन मुक्त्यु
एतेन विवेकिनान्तु बहुतरदुःखानुविद्धतया सुखे नोत्कटराग इति तदभावेऽपि नोत्कटद्वेषः इति बलवद्द्द्वेषविषयसाधनत्वस्यैव प्रवृत्तिविरोधितया मोक्षोपाये न प्रवृत्त्यनुपपत्तिः ← ( नवमु. पृ. २६) इति नवमुक्तिवादकृतो गदाधरस्याऽप्युक्तिः प्रतिक्षिप्ता, वैषयिकसुखस्य बहुतरदुःखाऽनुविद्धत्वेऽपि प्रशमप्रभवसुखस्याऽतथात्वेन मुक्तौ तदभावे उत्कटद्वेषोदयनियमेन मोक्षोपाये प्रवृत्त्यनुपपत्तेः । तदुक्तं भासर्वज्ञेनापि न्यायभूषणे 'दुःखाविनाभावित्वं तु वैषयिकस्यैव सुखस्य' ( न्या. भू.पू. ५९५ ) इति । एतेन बहुतरदुःखानुविद्धतया सुखस्यापि प्रेक्षावयत्वाद् मधुविषसम्पृक्तान्नभोजनसुखवद् ← (किरणा. पृ. २७) इति किरणावलीकृत उदयनस्य, अनिष्टोपरमाऽर्थो मोक्षोपदेशः प्रवृत्तिश्च मुमुक्षूणामिति । नेष्टमनिष्टेनाऽननुविद्धं सम्भवतीति इष्टमप्यनिष्टं सम्पद्यते । अनिष्टहानाय घटमान इष्टमपि जहाति । विवेकहानस्याऽशक्यत्वादिति ← ( न्या. सू. १ ।१ ।२२ ) इति न्यायसूत्रभाष्यकृतश्च वात्स्यायनस्य वचनमपि निराकृतम्, प्रेक्षावत्प्रवृत्त्यन्यथानुपपत्तेरेव सिद्धिसुखे मानत्वात् । न च क्षुदादिदुःखनिवृत्त्यर्थमन्नपानादिप्रवृत्तिवदत्रोपपत्तिः, तत्राऽपि सुखार्थमेव प्रवृत्तेः । अन्यथाऽस्वादुपरित्याग - स्वादूपादानाऽनुपपत्तेः, अभावे विशेषाऽभावेन कारणविशेषस्याऽप्रयोजकत्वात् । न च चिकित्सास्थलीयप्रवृत्तिवदुपपत्तिः, तत्रापि दुःखध्वंसनियताऽऽगामिसुखार्थितयैव प्रवृत्तेः । न च प्रायश्चित्तवदत्र दुःखद्वेषयोनिरेव प्रवृत्तिरिति वाच्यम्, तत्राऽप्यभिमताऽऽगामिबोधिहेतुकर्मक्षयाऽर्थितयैव प्रवृत्तेरिति (स्या . क. १ ।२ । पृ. ४१) व्यक्तं स्याद्वादकल्प
२१५४
•
=
द्वात्रिंशिका-३१/२८
लतायाम् ।
यत्तु योगर्द्धिसाध्यनिरतिशयाऽऽनन्दमयीं जीवन्मुक्तिमुद्दिश्य प्रवृत्तः कारणवशात् परममुक्तिमासादयतीति न युक्तम्, विरक्तानां मोक्षेऽधिकारादिति, तन्न विषयसुखेच्छाविच्छेदस्यैव वैराग्यपदार्थत्वात् । परमप्रयोजनतया परं परममुक्तिमुद्दिश्यैव प्रवृत्तिरिति तु युक्तः पन्थाः । एतेन जीवन्मुक्तिसहितायाः परममुक्तेः पुरुषार्थत्वात् ← ( न्या. ली. ८१ ) इति न्यायलीलावतीकृद्वचनं निराकृतम्, पुरुषार्थतावच्छेदकशरीरे गौरवाच्चेत्यधिकमस्मत्कृत-भानुमतीतोऽवसेयम् ( न्यायालोकटीका - प्र. १ / पृ.३३ ) ||३१ / २८ ।। અપરવૈરાગ્યદશામાં યુક્તિથી સંગત થતું નથી. તેથી અપરવૈરાગ્યઅવસ્થામાં સકલઆત્મવિશેષગુણોચ્છેદમાં અનિષ્ટપણાનું ભાન થતાં મોક્ષસાધનોમાં મુમુક્ષુની પ્રાથમિક પ્રવૃત્તિ જ સંગત નહિ થાય. તેથી તેના કોઈ સંસ્કાર પણ ઉત્પન્ન નહિ થાય. તેથી ‘પૂર્વકાલીન સંસ્કારથી મોક્ષસાધનોમાં અસંગભાવે મુમુક્ષુની પ્રવૃત્તિ થાય છે.'- આવું કહેવું સંગત થતું નથી. માટે નૈયાયિકની વાત બરાબર નથી. (૩૧/૨૮)
‘મોક્ષમાં સુખ માનવામાં તો શ્રુતિ-ઉપનિષદ્નો વિરોધ આવે છે. મોક્ષસુખસ્વીકાર શ્રુતિને બાધિત કરે છે. માટે મોક્ષમાં સુખની સિદ્ધિ થઈ ન શકે'- આવી તૈયાયિકની શંકાનું સમાધાન કરવા માટે આગળના શ્લોકમાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
• उभयाभावस्वरूपोहनम् .
२१५५ अशरीरं वाव सन्तमित्यादिश्रुतितः पुनः । सिद्धो हन्त्युभयाऽभावो नैकसत्तां यतः स्मृतम् ।।२९।।
अशरीरमिति । 'अशरीरं वाव सन्तमित्यादिश्रुतितः = 'अशरीरं वाव सन्तं प्रियाऽप्रिये न स्पृशतः' (छान्दो.८/१२/१) इति श्रुतेः पुनरुभयाऽभावः सुख-दुःखोभयाऽभावः सिखः, एकसत्तां= सुखसत्तां न हन्ति, एकवत्यपि द्वित्वाऽवच्छिन्नाऽभावप्रत्ययात् ।
प्रकृते छान्दोग्योपनिषद्विरोधपरिहारमावेदयति- 'अशरीरमि'ति । → न वै सशरीरस्य सतः प्रियाप्रिययोरपहतिरस्ति। अशरीरं वाव सन्तं न प्रियाऽप्रिये स्पृशतः ।। - (छांदो.८।१२।१) इति छान्दोग्योपनिषदुक्तितात्पर्यमाविष्क्रियते- 'वाव' इति सम्बोधने, भो ! इत्यर्थः, सम्बोध्याऽत्र श्रुतौ मैत्रेयी । सन्तं = मिथ्यावासनाशून्यम् । प्रियाप्रिये = सुख-दुःखे न स्पृशतः = नोत्पद्यते ।
तत्त्वचिन्तामणिकृतस्तु ‘वावसन्तं' इति यङ्लुकि । तथा च शरीरयोगं विना पुनः पुनर्वसन्तमित्यर्थः (त.चिं.अनु.भा.२/मु.वा.पृ.१७८) इत्याहुः । तदसत्, तथा सति ‘अभ्यस्तादन्तिरनकार' (पा.व्या.७/३/५५) इति पाणिनिसूत्रेण नकारलोपाऽऽपत्तेः। तस्मात् कल्पतरुकारसम्मतोक्तव्याख्यैव ज्यायसी (किर.रह.पृ. ३४) इति किरणावलीरहस्ये मथुरानाथः । ततश्च दर्शितश्रुतेः मुक्तौ सिद्धः उभयाऽभावः सुखस्याऽप्यभावं साधयतीति न तत्र सुखसिद्धिरिति नैयायिकाऽऽकूतम् । तच्च न समीचीनम्, यतो दर्शितश्रुतिसिद्धः सुख-दुःखोभयाऽभावः = सुख-दुःखोभयत्वाऽवच्छिन्नाऽभावो हि मुक्तौ सुखसत्तां न हन्ति, एकवत्यपि द्वित्वाऽवच्छिन्नाऽभावप्रत्ययात्, घटवत्यपि भूतले 'घट-पटौ न स्तः' इति वाक्यात् ‘एकसत्त्वेऽपि द्वयं नास्तीति न्यायेन घट-पटोभयत्वाऽवच्छिन्नाऽभावप्रतीतेः । ततश्चोक्तश्रुतितो मुक्तौ दुःखाऽभावप्रयुक्तः सुखदुःखोभयत्वाऽवच्छिन्नाऽभावो बोध्यः, एकैकनिषेधे च वाक्यभेदाऽऽपत्तेः । एतेन सुखाऽभावप्रयुक्ततादृशोभयाऽभावकल्पना प्रत्युक्ता, 'दुःखेनाऽत्यन्तं विमुक्तश्चरति' ( ) इति श्रुतिबलाद् दुःखाऽभावस्य तत्र प्रामाणिकत्वात् । एतेन 'प्रियाऽप्रिये न स्पृशतः' इत्यत्र द्वित्वेनोपस्थितयोः प्रियाऽप्रिययोः प्रत्येकं निषेधाऽन्वयानाऽपवर्गे सुखसिद्धिरिति निरस्तम्, प्रियाऽप्रियोभयत्वाऽवच्छिन्नाऽभावस्यैवाऽत्र विषयत्वात्, द्वित्वस्याऽऽख्यातार्थाऽन्विताऽभावप्रतियोगिगामितयैवोपपत्तेः ।
एतेन → असुख-दुःखोऽद्वयः परमात्मा - (नृसिं.९/५) इति नृसिंहोत्तरतापनीयोपनिषद्वचनमपि व्याख्यातम् । इत्थमेव 'पृथिव्यां स्नेह-गन्धौ न स्त' इत्यस्योपपत्तेः । उत्तानोऽप्ययमर्थो न भवता
હ ઉભયાભાવ એની હાજરીનો નિષેધ ન ક્રે - જૈન હ
थार्थ :- qणी, 'भो भैत्रेयी ! शरीरशून्य मिथ्यावासनाशून्य मात्माने प्रियाप्रिय = सुषદુઃખ સ્પર્શતા નથી” આ મુજબની શ્રુતિથી સિદ્ધ ઉભયાભાવ એકની = સુખની હાજરીને રવાના કરતો નથી. કારણ કે સ્મૃતિમાં કહેવાયેલ છે કે (આ વાત આગળના શ્લોકમાં કહેવાશે.) (૩૧/૨૯)
टार्थ :- qणी, 'भो मैत्रेयी ! शरीरशून्य मिथ्यापासनाशून्य मात्माने प्रियाप्रिय = सुप-दु:५ સ્પર્શતા નથી' આ પ્રમાણેની શ્રુતિથી = છાન્દોગ્ય ઉપનિષદૂઉક્તિથી મુક્તિમાં જે સુખ-દુ:ખઉભયાભાવ સિદ્ધ થાય છે તે એકલા સુખની હાજરીને રવાના કરતો નથી. કારણ કે ન્યાયની પરિભાષા મુજબ એક પદાર્થયુક્ત અધિકરણમાં દ્વિત્વઅવચ્છિન્ન અભાવની પ્રતીતિ થાય છે. અથવા તો તે શ્રુતિમાં અપ્રિય
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१५६
- • मुक्तौ श्रुतितः सुखसिद्धिः • द्वात्रिंशिका-३१/२९ अस्तु वा तत्राऽप्रियपदसन्निधानात्' प्रियपदस्य वैषयिकसुखपरत्वमेवेत्यपि द्रष्टव्यम् । यतः स्मृतम् ।।२९।। ज्ञायते तत्र के वयम् ? न हि स्थाणोरयमपराधो यदेनमन्धो न पश्यति। न चैतावताऽस्माकमपि मुक्तिसुखाऽनुपलम्भः। तदुक्तं साङ्ख्यसूत्रे अपि → नाऽन्धाऽदृष्ट्या चक्षुष्मतामनुपलम्भः - (सां.सू. ११५६) इति । ..अस्तु वा तत्र श्रुतौ अप्रियपदसन्निधानात् = अशुभकर्मजन्य-वैषयिकदुःखबोधकाऽप्रियशब्दसमभिव्याहारात् प्रियपदस्य वैषयिकसुखपरत्वं = शुभकर्मजन्यवैषयिकसुखबोधजननेच्छयोच्चरितत्वं एव इत्यपि समाधानं परमानन्दमयमुक्तिवादिकृतं सम्यग् द्रष्टव्यम् । इत्थमेव → अशरीरं सदा सन्तमिदं ब्रह्मविदं क्वचित् । प्रियाऽप्रिये न स्पृशतस्तथैव च शुभाऽशुभे ।। -- (आत्मो.१४-१५) इति आत्मोपनिषद्वचनम्,
→ तत्सन्तु चेतस्यथवाऽपि देहे । सुखानि दुःखानि च किं ममाऽत्र ?।। - (मा.पु.३७।३८) इति 'च मार्कण्डेयपुराणवचनमपि सङ्गच्छते ।
मुक्तात्मनि सुखाद्यात्मगुणानङ्गीकारे तु → सत्यो नित्यः सर्वसाक्षी महेशो नित्याऽऽनन्दः । (शर.२०) इति शरभोपनिषद्वचनं, → आनन्द आत्मा - (तैत्ति.२/५) इति तैत्तिरीयोपनिषद्वचनं, → आनन्दघन एवाहम् - (ते.बि.३/२६) इति तेजोबिन्दूपनिषद्वचनं, → आनन्दघनमव्ययम् 6 (अध्या.६१) इति अध्यात्मोपनिषद्वचनं, → आनन्दत्वं सदा मम - (वराहो.३/१०) इति वराहोपनिषद्वचनं, → आनन्दत्वान्न मे दुःखम् + (आ.प्र.३०) इति आत्मप्रबोधोपनिषद्वचनं, → आनन्दमयस्तु पुरुषोत्तमः (सामर.९७) इति च सामरहस्योपनिषद्वचनं कथमुपपादनीयम् ? ___कथं वा → शुद्धो-ऽबाध्यस्वरूपो बुद्धः सुखरूप आत्मा - (नृसिं.९) इति पूर्वोक्तं(पृ.१७२५) नृसिंहोत्तरतापनीयोपनिषद्वचनं सङ्गतिमानेतव्यम् ? कथं वा → सत्यं ज्ञानमनन्तमानन्दं ब्रह्म । (स.सा.४) इति सर्वसारोपनिषद्वचनमादेयं स्यात् ? कथं वा → प्रज्ञानमेव तद् ब्रह्म, सत्यप्रज्ञानलक्षणम् 6 (महो.४/८१) इति महोपनिषद्वचनं सङ्गच्छेत ? मुक्तौ ज्ञानाद्यात्मगुणविशेषाऽनुच्छेदद्योतनायैव त्रिपाविभूतिमहानारायणोनिषदि अपि → तदेव सद्घनम् । तदेव चिद्घनम् । तदेवाऽऽनन्दघनम् - (त्रि.वि.म.७/१०) इत्येवं सर्वत्राऽविशेषेण घनत्वमुक्तम् ।
एतेन → ब्रह्म नित्यचिद्घनमक्षतम् - (महो.४/११९) इति महोपनिषद्वचनं, → प्रज्ञानघनमानन्दं ब्रह्म - (अक्ष्यु.५०) इति अक्ष्युपनिषद्वचनं, → सद्घनं चिद्घनं नित्यमानन्दघनमव्ययम् - (अध्या.६१) इति अध्यात्मोपनिषद्वचनं, → ब्रह्मानन्दं परमं चैव - (पा.ब्र.३०) इति पाशुपतब्रह्मोपनिषद्वचनं, → आनन्दमय आत्मा - (कठ.१९) इति कठरुद्रोपनिषद्वचनं, → सच्चिदानन्दमनन्तं ब्रह्म - (जा.द.९/ શબ્દના સાન્નિધ્યથી પ્રિયપદ વૈષયિક સુખને જણાવવાની ઈચ્છાથી પ્રયોજાયેલ છે- આવું પણ સમજી શકાય છે. અર્થાત “વિષયના ભોગવટાથી થનારું સુખ કે દુઃખ અશરીરી આત્માને નથી'- આ ઉપરોક્ત શ્રુતિનો અર્થ સમજવો. કારણ કે સ્મૃતિમાં કહેલ છે કે (આ વાત આગળના શ્લોકમાં કહેવાશે.) (૩૧/૨૯) १. हस्तादर्श ‘सविधानात्' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
• विशिष्टगुणसन्तानस्वरूपमीमांसा •
२१५७ सुखमात्यन्तिकं यत्र बुखिग्राह्यमतीन्द्रियम् । तं वै मोक्षं विजानीयाद्दष्पापमकृतात्मभिः ॥३०॥ ५) इति जाबालदर्शनोपनिषद्वचनं, → अनन्ते सच्चिदानन्दे - (वरा.२/२३) इति वराहोपनिषद्वचनं, → प्रज्ञानमानन्दं ब्रह्म - (हय.२/१, मठा.३) इति मठाम्नायोपनिषद्-हयग्रीवोपनिषद्वचनं, → प्रज्ञानघन एवाऽऽनन्दभुक् + (गणे.उत्त.१/२) इति गणेशोत्तरतापिन्युपनिषद्वचनं, → ब्रह्म चिद्घनानन्दैकरूपं 6 (गो.चं.१९) इति गोपीचन्दनोपनिषद्वचनं, → प्रज्ञानघन एवाऽऽनन्दमयो ह्यानन्दभुक् + (मां.५) इति माण्डूक्योपनिषद्वचनं, → सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म - (तैत्ति.२/१/१ ) इति तैत्तिरीयोपनिषद्वचनं च व्याख्यातम्, तेषां परममुक्तौ मुख्यज्ञानाऽऽनन्दप्रतिपादनपरत्वात्, लक्षणाया जघन्यवृत्तित्वेन श्रुतौ तदनगीकारात्, मुख्यार्थसम्भवे लक्षणाया अन्याय्यत्वाच्च । .
ननु नवानां विशिष्टगुणानां सन्तानोऽत्यन्तमुच्छिद्यते सन्तानत्वात् प्रदीपसन्तानवदिति अनेनानुमानेनाऽनन्तरोक्ताः श्रुतयो बाधिष्यन्त इति चेत्? न, विकल्पाऽक्षमत्वात् । तथाहि किमिदं सन्तानत्वं नाम । किं कार्यकारणभावेन प्रवृत्तिरेकाधाराऽपराऽपरोत्पत्तिर्वा? नाऽऽद्यः पक्षस्तादृक्षसन्तानस्य भवतानभ्युपगमात् । यैस्तु बौद्वैस्तादृशः सन्तानोऽभ्युपगम्यते तेषां मतेऽपि कार्यकारणभावेन प्रवर्त्तमानानां बुद्ध्यादिक्षणानां मुक्तावपि निर्मलतया पुनरुत्पादेन सर्वथा सन्तानाऽनुच्छेदात् । न द्वितीयः । प्रदीपादौ तादृक् सन्तानत्वाऽभावेन दृष्टान्तस्य साधनवैकल्याऽऽपातात् । तथाविधसन्तानत्वसद्भावेऽपि चाऽत्यन्तोच्छेदाऽभावात् परमाणुपाकजरूपादिभिर्हेतुर्व्यभिचारी। शब्दबुद्धिविद्युदादिष्वत्यन्ताऽनुच्छेदवत्सन्तानत्वस्य स्थितत्वाद्विरुद्धः । सन्तानोऽपि स्यादत्यन्तं नोच्छिद्येत च विपर्यये बाधकाऽभावादित्यनैकान्तिकोऽपीति (न्या.ता.दी.आगमपरिच्छेद-पृ.२८७) व्यक्तमुक्तं जयसिंहसूरिणा न्यायतात्पर्यदीपिकाऽऽख्यायां न्यायसारवृत्तौ ।।३१/२९ ।।
' વિશેષાર્થ :- જેમ ઘટ હોય પણ પટ ન હોય તેવી જમીનને ઉદેશીને “અહીં ઘટ-પટ ઉભય નથી' આવો પ્રયોગ થઈ શકે છે. તેમ મોક્ષમાં સુખ હોવા છતાં પણ “સુખ-દુઃખઉભય નથી' આવું કહી શકાય છે. ન્યાયની પરિભાષા મુજબ આ વાતનું વ્યાકરણના સિદ્ધાન્ત મુજબ અર્થઘટન કરવું હોય तो अभी 314 3- 'प्रियाप्रिये न स्पृशतः' वाध्यम द्विवयनान्त. यापहना सान्निध्यमा 'न' शथी જે અભાવનો બોધ થાય છે તેમાં આખ્યાત તિ પ્રત્યયના સંખ્યાભિન્ન અર્થનો અન્વય થઈ શકે છે પણ સંખ્યારૂપ આખ્યાતાર્થનો અન્વય તો અભાવના પ્રતિયોગીમાં જ કરવો પડે.
અર્થાત્ દ્વિત્વવિશિષ્ટ પ્રિયાપ્રિય પ્રતિયોગિક એક અભાવનું ત્યાં ભાન માનવું પડશે. કારણ કે આવું માનવામાં ન આવે અને આખ્યાતાર્થ સંખ્યાનો અન્વયે પણ અભાવમાં જ કરવામાં આવે તો 'पृथिव्यां स्नेह-गन्धौ न स्तः' मा वाच्य असंगत 48 ४शे. १२९॥ ॐ पृथ्वीमा ५ डोपाथी गंधाभाव અને સ્નેહાભાવ એમ બે અભાવ નથી રહેતા. તેથી ત્યાં જેમ પૃથ્વીમાં સ્નેહ-ગબ્ધ ઉભયપ્રતિયોગિક એક અભાવ મનાય છે તેમ પ્રસ્તુતમાં પ્રિયાપ્રિયઉભયપ્રતિયોગિક એક અભાવ જ માનવો ઉચિત છે. તેથી જેમ પૃથ્વીમાં ગંધ હોવા છતાં ગન્ધ-સ્નેહભિયાભાવ રહી શકે છે તેમ મોક્ષમાં સુખ હોવા છતાં सुप-दु:43मयाभाव २६. श3 छे. पाडीनी विगत अर्थमा स्पष्ट छे. (3१/२८) મોક્ષમાં સુખસાધક સ્મૃતિવચન નીચે મુજબ છે.
હે મોક્ષસુખ ઋતિસિદ્ધ છે ગાથાર્થ - મોક્ષ તેને સમજવો જોઈએ કે જ્યાં માણસને એવા આત્મત્તિક વિશુદ્ધ સુખની પ્રાપ્તિ
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१५८
• मोक्षे सुखोपचाराऽसम्भवः • द्वात्रिंशिका-३१/३१ सुखमिति । स्पष्टः ।।३०।। उपचारोऽत्र नाऽबाधात् साक्षिणी चाऽत्र दृश्यते । 'नित्यं विज्ञानमानन्दं ब्रह्मे'त्यप्यपरा श्रुतिः।।३१।।
उपचार इति । अत्र = मुक्तिसुखप्रतिपादिकायामुक्तस्मृतौ उपचारो न दुःखाऽभावे सुखपदस्य लाक्षणिकत्वं, 'अबाधाद् = बाधाऽभावात् । ।
चक्षुष्मत्स्याद्वाद्युपलब्धस्मृतिसंवादमेवाऽऽविष्करोति- 'सुखमि'ति। मुक्तेरशेषविशेषगुणोच्छेदरूपत्वे सुखमयमुक्तिबोधकोक्तस्मृतिवाक्यविरोधप्रसङ्ग इत्याशयः । प्रकृते → सुखमात्यन्तिकं यत् तद् बुद्धिग्राह्यमतीन्द्रियम् । एतत् क्षराऽक्षरातीतमनक्षरमितीर्यते ।। - (यो.शि.३/१५) इति योगशिखोपनिषद्वचनमप्यनुसन्धेयम् ।।३१/३०।।
प्रकृते आक्षेप-परिहारावुपदर्शयति- 'उपचार' इति । न च मुक्तिसुखप्रतिपादिकायां उक्तस्मृतौ सुखपदस्य दुःखाऽभावे लाक्षणिकत्वं भाराऽपगमे 'सुखी संवृतोऽस्मी'तिवदिति वाच्यम्, मुख्यार्थे बाधाऽभावात् = बाधकाऽभावात् लक्षणाकल्पनाया अनर्हत्वात्, भाराऽऽक्रान्तस्य तदपाये शीतलवाय्वादिसम्पर्कवशात् सुखोत्पादे सत्येव सुखशब्दप्रयोगः, न तु दुःखाऽभावे । किञ्च भारोद्वहनादिदुःखाऽपगमे प्रतिबन्धकाऽभावादिष्टमारुतादिसमागमादपि सुखं भविष्यतीति मन्यमानः ‘सुखी संवृतोऽस्मी'त्युपचरति । नैतदुपचारनिमित्तं मोक्षेऽस्ति । न चाऽसंवेद्यमानेऽपि दुःखाऽभावे भावतोऽपि सुखशब्द: प्रवर्तते (न्याय भू.पृ.५९६) થાય છે કે જે ઈન્દ્રિયવેદ્ય હોવાના બદલે બુદ્ધિવેદ્ય-અનુભવવેદ્ય હોય છે. શાસ્ત્રોક્ત સાધનાપ્રણાલિકા દ્વારા જેણે આત્માનું સંશોધન કરેલ નથી તેવા માણસો માટે આવો મોક્ષ દુર્લભ છે. (૩૧/૩૦).
વિશેષાર્થ - ગાથાર્થ સ્પષ્ટ હોવાથી તેની ટીકા મહોપાધ્યાયજી મહારાજે બનાવેલ નથી. ઉપરોક્ત મૃતિવચન નૈયાયિકને માન્ય છે. તથા તેનાથી મોક્ષમાં અનુભવગમ્ય વિશુદ્ધ અતીન્દ્રિય સુખની સિદ્ધિ थपाथी 'प्रियाप्रिये न स्पृशतः' मा ५९॥ सुपामा भने दुःपामा मेम के अभाव भानवान। पहले સુખ-દુઃખભિયાભાવ અથવા સાંસારિક-સુખાભાવ અને દુઃખાભાવ મોક્ષમાં હોય છે. તેવું માનવું જરૂરી छे. भावो मह ाशय छे. (३१/30)
છે મોક્ષાલીન દુઃખાભાવમાં સુખનો ઉપચાર અમાન્ય હ ગાથાર્થ :- “પ્રસ્તુતમાં દુઃખાભાવમાં સુખનો ઉપચાર કરેલ છે તેવું ન કહેવું. કારણ કે “નિત્ય વિજ્ઞાન આનંદ બ્રહ્મ છે' આવી બીજી શ્રુતિ પણ અહીં સાક્ષી તરીકે દેખાય છે. (૩૧/૩૧).
ટીકાર્ય :- કે આ બત્રીસીમાં ૩૦મી ગાથારૂપે જે સ્મૃતિવચન જણાવેલ છે તે “મોક્ષમાં સુખ છે' આ બાબતનું પ્રતિપાદન કરે છે. પણ આ મોક્ષસુખ વાસ્તવિક નહિ પણ ઔપચારિક સમજવું. મોક્ષમાં સુખ નથી હોતું પણ દુઃખાભાવ હોય છે. “સુખ પદની દુઃખાભાવમાં ઉપચાર = લક્ષણા કરવામાં આવેલ છે હું આવું નૈયાયિકકથન વ્યાજબી નથી કારણ કે જ્યાં શક્યાર્થને માનવામાં બાધ આવે ત્યાં જ લક્ષણા-ઉપચાર કરી શકાય. પ્રસ્તુતમાં મોક્ષમાં સુખ માનવામાં કોઈ બાધ-શાસ્ત્રવિરોધ આદિ દોષ આવતો નથી. માટે મોક્ષસુખને દુઃખાભાવસ્વરૂપ માની ન શકાય. १. हस्तादर्श 'नाबा...' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
• स्वपरतन्त्रानुसारेण मुक्तौ परमानन्दसाधनम् •
२१५९ इति न्यायभूषणे भासर्वज्ञः। एतेन → सुखशब्द आत्यन्तिके दुःखाऽभावे प्रयुक्तः इत्येवमुपपद्यते। दृश्यते हि दुःखाऽभावे सुखशब्दप्रयोगो बहुलं लोके - (न्या.भा.१/१/२२) इति न्यायसूत्रभाष्यवचनं निराकृतम्, उपचारनिमित्तस्याऽपवर्गेऽभावात् । → आनन्दो नाम सुखचैतन्यस्वरूपोऽपरिमिताऽऽनन्दसमुद्रोऽविशिष्टसुखस्वरूपश्चाऽऽनन्द इत्युच्यते - (स.सारो.४) इति सर्वसारोपनिषदुक्तिरपि भावरूपतामेवाऽऽत्माऽऽनन्दस्य समर्थयति ।
प्रकृते → सुखमिति च सच्चिदाऽऽनन्दस्वरूपं ज्ञात्वाऽऽनन्दरूपा या स्थितिः सैव सुखम् (निरा.९) इति निरालम्बोपनिषद्वचनं, → नित्याऽऽनन्दमयं ब्रह्म - (शु.रह.१) इति शुकरहस्योपनिषद्वचनं, → ज्ञानाऽऽनन्दोऽहमद्वयः - (ते.बि.६/६०) इति तेजोबिन्दूपनिषद्वचनं, → आनन्दं ब्रह्मणो विद्वान् न बिभेति कदाचन (शर.१७) इति शरभोपनिषद्वचनं, → सच्चिदानन्दस्वरूपं ब्रह्म + (अद्व.९) इति अद्वयतारकोपनिषद्वचनं, → सत्यं विज्ञानमानन्दं निष्क्रियं निरञ्जनम् - (शां.३/१) इति शाण्डिल्योपनिषद्वचनं, → विज्ञानमानन्दं ब्रह्म - (महो.२/९) इति महोपनिषद्वचनं, → आनन्देन सदा पूर्णः सदा ज्ञानमयः - (कठ.११) इति कठरुद्रोपनिषद्वचनं, → त्वं चिन्मयः त्वमानन्दमयः, त्वं ब्रह्ममयः, त्वं सच्चिदानन्दाऽद्वितीयोऽसि - (गण.१) इति गणपत्युपनिषद्वचनं, → सत्यं ज्ञानमनन्तं च परानन्दं परं ध्रुवम् + (जा.द.२/९) इति जाबालदर्शनोपनिषद्वचनं, → अखण्डानन्दमद्वयं सत्यं ज्ञानमनन्तं यत् परं ब्रह्म - (वरा.३/२) इति वराहोपनिषद्वचनं, → तत् शान्तमशब्दमभयमानन्दं तृप्तं स्थिरमचलममृतमच्युतं ध्रुवम् - (मैत्रा.७/३) इति मैत्रायण्युपनिषद्वचनं, → शोधितपरतत्त्वोऽहं बोधानन्दैकमूर्तिरेव + (आ.प्र.१०) इति आत्मप्रबोधोपनिषद्वचनं, → कैवल्याऽऽनन्दरूपं परमाऽऽनन्दलक्षणाऽपरिच्छिन्नाऽनन्तज्योतिः शाश्वतं शश्वद् विभाति - (सि.सा.६/१) इति च सिद्धान्तसारोपनिषद्वचनं स्मर्तव्यम्, मुख्यसुखप्रतिपादकत्वात् । ___ वस्तुतस्तु दुःखं नाऽऽत्मनः स्वाभाविको विशेषगुण इति तन्नश्यति मुक्तौ परं ज्ञान-सुखादिकन्त्वात्मनो विशेष- गुणः स्वभावस्थानीय इति तन्मुक्तावप्यनुवर्तत एव । इत्थमेव → निर्वाणमय एवाऽयमात्मा ज्ञानमयोऽमलः। दुःखाऽज्ञानमया धर्माः प्रकृतेस्तु नाऽऽत्मनः ।। 6 (वि.पु.६ १७ १२२) इति विष्णुपुराणवचनमप्युपपद्यते । एतेन → आनन्दं ब्रह्मणो रूपं तच्च मोक्षे प्रतिष्ठितम् - (स्कं.म.पु.४/५८/११४) इति स्कन्दमहापुराणोक्तिरपि व्याख्याता ।
इत्थं नानाश्रुति-स्मृति-पुराणादीनामपि बलेनाऽस्मदभिहितैव मुक्तिर्मुमुक्षुभिरुपादेया, मूलशैथिल्यादिदोषेण परानुमानानां दुर्बलत्वात् । एतेन → सुखोपभोगरूपश्च यदि मोक्षः प्रकल्प्यते । स्वर्ग एव भवेदेष पर्यायेण क्षयी च सः ।। - (श्लो.वा.सम्बन्धाक्षेपरिहार-श्लो.१०५/पृ.४७५) इति श्लोकवार्तिके कुमारिलभट्टवचनं निरस्तम्, दर्शितश्रुतिसहस्रव्याकोपाऽऽपत्तेः। अत एव → तर्काऽप्रतिष्ठानाद् + (ब्र.सू. २।१।११) इति ब्रह्मसूत्रेऽप्रतिष्ठितत्वदोषतः केवलः तर्कोऽपास्तः । न च औदारिकादिशरीरस्य ज्ञान-कारणत्वादेव कल्पसूत्रे → समणे भगवं महावीरे तिन्नाणोवगए आवि होत्था । चइस्सामि त्ति जाणइ, चयमाणे न जाणइ, चुएमि त्ति जाणइ (क.सू.१/३) इत्येवं विग्रहगतौ च्यवमानस्य भगवतो महावीरस्य तत्क्रियाज्ञानाऽभावो दर्शितः सङ्गच्छते इति वाच्यम्, छाद्मस्थिकोपयोगस्याऽन्तर्मुहूर्त्तकालमानत्वाद् विग्रह
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१६०
• मुक्तौ निरवच्छिन्नसुखोत्पादाऽङ्गीकारः • द्वात्रिंशिका-३१/३१ गतिकालस्य चोत्कृष्टतोऽपि पञ्चसमयमानत्वाद् विग्रहगतौ च्यवनज्ञानाऽभावोपपत्तेः । च्यवनक्रियाया असङ्ख्येयसमयमानत्वे तु तज्ज्ञानमपि भगवतः स्यादेवेति विदितमेतज्जिनागमदिनाम् । ___ एतेन अवच्छेदकतासम्बन्धेन सुखत्वावच्छिन्नं प्रति शरीरत्वेन कारणतायाः प्रमाणसिद्धत्वात् शरीरं विना मुक्तौ सुखाद्यनुत्पत्तिर्बाधिका, कारणविरहे कार्याऽयोगादिति निरस्तम्, मुक्ताववच्छेदकतासम्बन्धेन सुखाद्युत्पत्तेरनभ्युपगमात्, शरीरादेर्जन्याऽऽत्मविशेषगुणत्वाऽवच्छिन्नं प्रत्येव हेतुत्वात्, जन्यत्वस्य च ध्वंसप्रतियोगित्वरूपस्येश्वरज्ञानादेरिव मुक्तिकालीनज्ञान-सुखादेरपि व्यावृत्तत्वात् । न च तत्र कारणान्तरकल्पने गौरवम्, आगममूलकत्वात् । तदुक्तं प्रज्ञापनायां औपपातिकसूत्रे देवेन्द्रस्तवप्रकीर्णके तीर्थोद्गालीप्रकीर्णके च → निच्छिन्नसव्वदुक्खा जाइ-जरा-मरण-बंधणविमुक्का । सासयमव्वाबाहं अणुहुंति सुहं सया कालं ।। (प्रज्ञा. २/१६८ + औप.४३/११ + देवे.स्त.३०६ + तीर्थो.प्र.१२५५) ।
णवि अत्थि माणुसाणं तं सोक्खं णवि य सव्वदेवाणं । जं सिद्धाणं सोक्खं अव्वाबाहं उवगयाणं ।। (समराइच्चकहा भव ९/पृष्ठ.९६८ + प्रज्ञा.२/१७० + औप.४३/१३ + दे.स्त.२९९ + तीर्थो.प्र.१२४७)।
सिद्धस्स सुहो रासी सव्वद्धापिंडिओ जइ हवेज्जा । सोऽणंतवग्गभइओ सव्वागासे ण माइज्जा ।। (समराइच्चकहा-भव-९/पृष्ठ-९६८ + प्रज्ञा.२/१७२ + औप.४३/१५ + दे.स्त.३०० + तीर्थो.प्र.१२४९) इति । यथोक्तं उत्तराध्ययनसूत्रे अपि → रागस्स दोसस्स य संखएणं एगंतसोक्खं समुवेइ मोक्खं 6 (उत्त.३२/२) इति ।
शास्त्रवार्तासमुच्चये अपि → जन्माऽभावे जरा-मृत्योरभावो हेत्वभावतः । तदभावे च निःशेषदुःखाऽभावः सदैव हि ।। परमानन्दभावश्च तदभावे हि शाश्वतः । व्याबाधाऽभावसंसिद्धः सिद्धानां सुखमुच्यते ।। सर्वद्वन्द्वविनिर्मुक्ताः सर्वबाधाविवर्जिताः । सर्वसंसिद्धसत्कार्याः सुखं तेषां किमुच्यते ? ।।
6 (शा.वा.स.११/५१-५३) इत्युक्तम् । .. यत्तु नियमसारे → ण वि दुक्खं, ण वि सुक्खं, ण वि पीडा, णेव विज्जदे बाहा । ण वि मरणं, ण वि जणणं, तत्थेव य होइ णिव्वाणं ।। - (नि.सा.१७९) इत्युक्तं तत्र सुखनिषेधः कर्मजन्यसुखाऽपेक्षया बोध्यः । स्वाभाविकमात्मसुखन्तु परमं तत्र विद्यत एव । ___तदाहुः श्रीहरिभद्राचार्या अपि विंशिकाप्रकरणे → 'जं सव्वसत्तु तह सव्ववाहि सव्वत्थसव्वमिच्छाणं । खयविगमजोगपत्तीहिं होइ तत्तो अणंतगुणं ।। (वि.प्र.२०/३)' इति । ___तदुक्तं श्रीहरिभद्रसूरिभिः धर्मसङ्ग्रहण्यां अपि → जम्माभावे ण जरा ण य मरणं, ण य भयं ण संसारो । एतेसिमभावतो कहं ण सोक्खं परं तेसिं ?।। अव्वाबाहाओ च्चिय सयलिंदियभोगविसयपज्जते । उस्सुगविणिवित्तीतो संसारसुहं व सद्धेयं ।। इयमित्तरा णिवित्ती सा पुण आवकहिया मुणेयव्वा । भावा पुणो वि णेयं एगंतेणं तई णियमा ।। इय अणुभवजुत्तिहेतुसंगतं हंदि णिट्टितट्ठाणं । अत्थि सुहं सद्धेयं तह जिणचंदागमातो य ।। ण य सव्वण्णू वि इमं उवमाऽभावा चएति परिकहित्तुं । ण य तिहुयणे वि सरिसं सिद्धसुहस्साऽवरं अत्थि ।।
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
• जन्यभावस्याऽविनश्वरत्वे बाधकाभावसमर्थनम् •
२१६१ जन्यस्याप्यभावस्येव भावस्याऽपि कस्यचिदनन्तत्वसम्भवात् । अत्र = मुक्तिसुखे 'नित्यं विज्ञानमानन्दं ब्रह्मेति (बृहदारण्यकोपनिषद्-३/९/२८) अपराऽपि श्रुतिः साक्षिणी वर्तते । दृश्यते), तया नित्यज्ञानाऽऽनन्दब्रह्माऽभेदबोधनादिति ।।३१।।
6 (धर्मसं. १३८२-१३८६) इति । वाचकचक्रवर्तिनोऽपि प्रशमरतौ → 'देहमनोवृत्तिभ्यां भवतः शारीरमानसे दुःखे । तदभावात्तदभावे, सिद्धं सिद्धस्य सिद्धिसुखम् ।। - (प्र.रति.२९५) इति प्राहुः ।
यथोक्तं कृष्णगीतायामपि → मोक्षो ज्ञानानन्दमयः खलु (कृ.गी.७३) इति । 'सुखमात्यन्तिकं यत्र' ( ) इति स्मृतिरपि प्रागुक्ता (द्वा.द्वा.३१/३० पृ.२१५७) साक्षिणी प्रकृते ।
मुक्तौ सुखाऽनभ्युपगमे तु → आनन्दं ब्रह्म 6 (शि.गी. ६।४९), → संसाराऽपारपाथोधिमुत्तीर्याऽऽत्मविदो जनाः । ब्रह्मानन्दसुसन्दोहमत्रैवाऽऽसादयन्त्यलम् ।। 6 (शि.गी.६।७६) इत्यादीनि शिवगीतावचनानि, → आनन्दं ब्रह्म - (सं.गी. ६।९३) इति संन्यासगीतावचनं, → प्रज्ञानमानन्दं ब्रह्म 6 (मठा.३ हय.२/१) इति पूर्वोक्तं(पृ.२१५७) मठाम्नायोपनिषत्-हयग्रीवोपनिषद्वचनम्, → सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म - (नारा.उत्त.१) इति च नारायणोत्तरतापिनीयोपनिषद्वचनमपि कथमुपपद्येत ? . किञ्च, मुक्तात्मनि तावदिच्छा-द्वेष-प्रयत्न-दुःखान्यस्माभिर्नाऽङ्गीक्रियन्ते, युष्माभिस्तु सुख-ज्ञाने अपि नाऽभ्युपेयेते । ततश्च तत्राऽऽत्मत्वेन व्यवहारोऽपि कथम् ? तल्लिङ्गविरहात् । ततश्च → इच्छाद्वेष-प्रयत्न-सुख-दुःख-ज्ञानान्यात्मनो लिङ्गम् + (न्या.सू.१/१/१०) इति न्यायसूत्रमपि प्लवेतेति दिक् ।
ननु जन्यभावस्य सतो ध्वंस आवश्यकः इति मुक्तिसुखादौ ध्वंसप्रतियोगित्वाऽऽपत्तिरिति मुक्तिसुखस्य दुःखाऽभावपरत्वमेवोचितमिति चेत् ? न, जन्यस्याऽपि ध्वंसाख्यस्य अभावस्य इव भावस्याऽपि कस्यचित् उत्पन्नस्य अनन्तत्वसम्भवात् = अनाश्यत्वोपपत्तेः । बृहदारण्यकसंवादमाह- 'नित्यमिति । प्रकृते → नित्यचिन्मात्ररूपोऽस्मि 6 (मै.उ.३/१६) इति मैत्रेय्युपनिषद्वचनं, → नित्यानन्दमयं ब्रह्म - (ते.बि.६/७२) इति तेजोबिन्दूपनिषद्वचनं, → नित्यानन्दमयोऽप्यात्मा 6 (ना.प.८/१६) इति नारदपरिव्राजकोपनिषद्वचनं, → नित्यानन्दं परमसुखदं केवलज्ञानमूर्तिम् - (शु.र.१/१९) इति शुकरहस्योपनिषद्वचनं, → नित्यानन्दं सदेकरसं (नृसिं.१/१) नृसिंहोत्तरतापिन्युपनिषद्वचनं, → नित्यानन्दो निर्विकल्पः - (शरभो.२१) इति शरभोपनिषद्वचनं, → नित्यानन्दः प्रसन्नात्मा + (म.वा.र.८) इति महावाक्यरत्नावलीवचनं चात्रानुसन्धेयम् । न च जन्यभावत्वस्य ध्वंसप्रतियोगितावच्छेदकत्वेन तन्नाशोऽवश्यम्भावीति वाच्यम्, जन्यभावत्वेन हेतुत्वे मानाऽभावात्, नाशकारणानां नाश्यनिष्ठतयैव हेतुतया दोषाऽभावात् । न हि मुक्तिकालीनसुखादौ नाश्यताऽवच्छेदकसम्बन्धेन कश्चिन्नाशको विद्यते, येन तन्नाशः आशङ्क्येत । कालिकसम्बन्धेन घटत्व-पटत्वादिमत्त्वरूपजन्यत्वस्य नानात्वाच्चेत्यधिकमस्मत्कृतभानुमतीतोऽवसेयम्
જેમ તૈયાયિક મત મુજબ ધ્વંસનો અંત = નાશ થતો નથી તેમ જૈનમત મુજબ જન્ય એવા ભાવાત્મક મોક્ષસુખનો પણ અંત = નાશ થતો નથી. કોઈક અભાવનો જેમ અંત થતો નથી તેમ જન્ય એવા કોઈક ભાવનો પણ અંત ન થાય- એ સંભવિત છે. વળી, મોક્ષમાં સુખ હોવામાં અન્ય એક શ્રુતિ સાક્ષીરૂપે દેખાય છે. શ્રુતિમાં જણાવેલ છે કે બ્રહ્મ = શુદ્ધાત્મા = મુક્તાત્મા નિત્ય, વિજ્ઞાન १. हस्तादर्श ....नन्तसम्भवात्' इति पाठः ।
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१६२
• स्याद्वादिनां कठोरत्वेऽपि कोमलता • द्वात्रिंशिका-३१/३२ परमानं दलयतां परमानं दयावताम् । परमानन्दपीनाः स्मः परमानन्दचर्चया ।।३२।।
परमानमिति । (परमानं =) परेषां = एकान्ताऽभिनिविष्टानां मानं = कुहेतुं दलयतां स्याद्वादमुद्गरेण । (परमानं) किं भूतम् ? परः = प्रकृष्टो मानो = दो यस्मात्तत्तथा (=परमानम्) ।
दयावतां अनेकान्तप्रणयितया जगदुद्दिधीर्षावतां सिताम्बरसाधूनां परमानन्दचर्चया = महोदयमीमांसया वयं (परमानन्दपीनाः) परमेण = उत्कृष्टेनाऽऽनन्देन पीनाः = पुष्टाः स्मः ।।३२ ।।
।। इति मुक्तिद्वात्रिंशिका ।।३१।। (न्यायालोकटीका प्र.१/पृ.४०) । सोऽयं नैयायिकरक्तबीजस्य स्याद्वादचामुण्डोदरप्रवेशोऽवसेयः । रक्तबीजो नाम कश्चिदसुरः चामुण्डोदरं प्रविष्टः तत्रैव जीर्ण इति दुर्गासप्तशत्यां (दु.स.अध्याय-८/गा.२०) प्रसिद्धं तथाऽत्राऽनुयोज्यम् ।।३१/३१।।
प्रतिपादं परमानन्दपदं नानाप्रकारेण प्रयुज्याऽधुना मुक्तिवादमुपसंहरति- ‘परमानमिति । मानं = मानत्वेनाऽभिमतं प्रमाणाऽऽभासं = कुहेतुं = हेत्वाभासमिति यावत् । स्याद्वादमुद्गरेण दलयतां = नाशयतां इत्येनन मा भूत् कस्यचित् श्वेताम्बरसाधुषु कठोरत्वाऽवबोध इत्यत आह दयावतामिति । अनेकान्तप्रणयितया = स्याद्वादाऽनुरागितया परकीयसिद्धान्तगत-सुनयसापेक्षसत्यत्वं युक्त्यागमाभ्यां स्थापयतां, . अत एव जगदुद्दिधीर्षावतां = केवलमेकान्तवादकर्दमपतितविश्वोद्धारकामनावतां, न त्वेकान्तवादिद्वेषवतां सिताम्बरसाधूनां महोदयमीमांसया = सङ्ग्रहव्यवहारर्जुसूत्रादिनयसम्मत-कृत्स्नकर्मक्षयाभिव्यङ्ग्यरुच्यसुखसन्तानविचारविमर्शेण वयं सर्वनयसापेक्षप्रामाण्यवादिनः स्याद्वादिनः उत्कृष्टेन = औदयिकाद्यतिशयितेन आनन्देन = आत्मसुखेन पुष्टाः = परिपुष्टाः स्म इति शम् ।।३१/३२।। मुक्तिकन्या वरा रम्या नानातन्त्रविडम्बिता । साम्प्रतं राजते धन्या स्याद्वादिपरिरक्षिता ।।१।।
।। इति मुनियशोविजयविरचितायां नयलतायां मुक्तिद्वात्रिंशिकाविवरणम् ।।३१।। અને આનંદ સ્વરૂપ છે. આ શ્રુતિ નિત્યજ્ઞાનાનંદ અને બ્રહ્મના અભેદનો બોધ કરાવે છે. માટે નિત્યજ્ઞાનાનંદમય બ્રહ્મ = મુક્તાત્મા સિદ્ધ કરવામાં ઉપરોક્ત શ્રુતિ પણ સહાયક છે. (૩૧/૩૧)
ગાથાર્થ :- પરવાદીઓના પ્રકૃષ્ટ દર્યજનક કુતર્કને કચડી નાખતા અને દયાળુ એવા શ્વેતાંબર સાધુઓના પરમાનંદમય મોક્ષની વિચારણાથી અમે પરમ એવા આનંદથી પરિપુષ્ટ થયા છીએ.(૩૧/૩૨)
ટીકાર્થ - એકાવાદના કદાગ્રહવાળા એવા પરવાદીઓનું માન = પ્રમાણ = અનુમાનપ્રમાણ વાસ્તવમાં પ્રમાણાભાસરૂપ છે, કારણ કે તેમાં કુહેતુનો = હેત્વાભાસનો પ્રયોગ કરવામાં આવેલ છે. પરવાદીઓના હેત્વાભાસ = પ્રમાણાભાસ ખરેખર તેમને પ્રકૃષ્ટ માન-મદ-દર્પ જન્માવે છે. આવા દર્યજનક પરમતને-પરકીયપ્રમાણને સ્યાદ્વાદરૂપી હથોડા વડે શ્વેતાંબર સાધુઓ કચડી નાંખે છે. તેમ છતાં અનેકાંતવાદનો પ્રેમ હોવાથી જગતનો ઉદ્ધાર કરવાની કામના તેઓ ધરાવે છે. માટે જ પરકીયપ્રમાણાભાસનું નિરાકરણ કર્યા બાદ અનેકાંતવાદની સીમામાં રહીને તેનું સ્થાપન પણ શ્વેતાંબર સાધુઓ કરે છે. ખરેખર મદજનક પરકીયપ્રમાણાભાસનું ખંડન કરતા દયાળુ શ્વેતાંબર જૈન સાધુઓની પરમાનંદમય મોક્ષની મીમાંસાથી અમે પરમ-પ્રકૃષ્ટ એવા આનંદથી પરિપુષ્ટ થયેલા છીએ. (૩૧/૩૨)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
• સ્યાદાતિનાં જોરદ્વેષ હોમાતા -
२१६३
વિશેષાર્થ :- ‘દયાળુ માણસ કોઈને કચડી નાંખે અથવા કોઈને કચડી નાખનારો દયાળુ હોઈ શકે.' આ વાત સામાન્યથી કોઈના મગજમાં બેસે નહિ તેવી હોય છે. પરંતુ શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના જૈન મુનિઓ એકાન્તવાદીના પ્રમાણાભાસને-હેત્વાભાસને કચડી નાખવા છતાં અનેકાન્તવાદના પરિપ્રેક્ષમાં રહીને યોગ્ય દૃષ્ટિકોણથી પરમતની સ્થાપના પણ કરે છે. આ શ્વેતાંબર સાધુઓની આંતરિક કોમળતાનો પરિચય છે. ખોટાને ખોટું સાબિત કર્યા બાદ તેમાં જેટલા અંશે સત્યતા હોય તેનો સ્વીકાર હૃદયની કોમળતા વિના શકય નથી. જેમ કે આ ગ્રંથમાં ચોથી બત્રીસીમાં ૨૩-૨૪ શ્લોકમાં ગૌતમ બુદ્ધની મિથ્યા કરુણાનું/કુશલ ચિત્તનું નિરાકરણ કર્યા બાદ ત્યાં જ ૨૫મા શ્લોકમાં અપેક્ષાવિશેષથી બુદ્ધના કુશલ ચિત્તને પ્રશસ્ત પણ બતાવ્યું. ચોથી બત્રીસીમાં ૧૪-૧૫-૧૬ શ્લોકમાં ગૌતમબુદ્ધમાં મહાનતા નથી તેવું સિદ્ધ કરવા છતાં તથા આઠમી બત્રીસીના ૨૦-૨૧-૨૨-૨૩ શ્લોકમાં ગૌતમબુદ્ધમાન્ય એકાન્તક્ષણિકવાદનું નિરાકરણ કરવા છતાં ૨૩મી બત્રીસીના ૨૭માં શ્લોકમાં તે જ ગૌતમબુદ્ધ પ્રત્યે અત્યંત અહોભાવને દર્શાવનારા શબ્દોનો ગ્રંથકારશ્રીએ પ્રયોગ કરેલ છે. આઠમી બત્રીસીના ૧૫માં શ્લોકમાં કપિલમાન્ય એકાન્તનિત્યતાનું નિરાકરણ કરેલ છે તથા ૨૩મી બત્રીસીના ૨૭મા શ્લોકમાં તે જ કપિલ મહર્ષિને અન્વય-વ્યતિરેકવેદી-યથાર્થવેત્તા તરીકે નવાજીને તેમની દ્રવ્યપ્રધાન ધર્મદેશનાનું પ્રયોજન પણ પ્રામાણિકપણે, મધ્યસ્થતા અને ગુણાનુરાગને હૈયામાં પ્રતિષ્ઠિત કરીને દર્શાવેલ છે. વળી આવા જ પ્રકારની અનેક બાબત પ્રસ્તુત બત્રીસીના ૮, ૧૦, ૧૧, ૧૫, ૧૬, ૨૯ વગેરે શ્લોકોમાં પણ જીવંત જોવા મળે છે. ધન્ય છે અમોઘ વિદ્વત્તા સાથે આવી પ્રામાણિક અને પારદર્શક સત્યનિષ્ઠતાને ! (૩૧/૩૨)
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१६४ • વિમર્શનો પ્રકર્ષ •
द्वात्रिंशिका-३१ હ ૩૧. મક્લિબત્રીસીનો સ્વાધ્યાય હ (એ) નીચેના પ્રશ્નોના વિસ્તારથી જવાબ આપો. ૧. નૈયાયિકમતે “આત્યંતિક દુઃખધ્વંસ એટલે મોક્ષ” એને નવ્ય ન્યાયની પરિભાષા મુજબ વિચારો. ૨. મોક્ષસાધક નૈયાયિકને માન્ય અનુમાન પ્રમાણ જણાવો. તેમાં પક્ષતાઅવચ્છેદક તરીકે કોને લીધેલ
છે ? તેનાથી ક્યા દોષની બાદબાકી થાય છે ? ૩. નૈયાયિકમતે સર્વ જીવની મુક્તિ સાધનાર હેતુની વિચારણા કરો. ૪. ‘નવ્યર્નયાયિકકથિત મોક્ષસાધક અનુમાન પ્રમાણ વ્યાજબી નથી એનું કારણ શું છે ? ૫. નૈયાયિક અર્થાન્તરદોષનું વારણ કરવા શું વિશેષણ મૂકે છે ? તે વિશેષણ મૂકવાથી
ક્યો દોષ વળગી પડશે ? ૬. નૈયાયિક ઉદાહરણમાં અસિદ્ધિ દોષ દૂર કરવા શું વિશેષણ મૂકે છે ? તેનાથી અતિવ્યાપ્તિ દોષ
કઈ રીતે આવે છે ? ૭. અતિવ્યાપ્તિ દોષ દૂર કરવા તૈયાયિક શું કહે છે? ને તેનાથી સ્યાદ્વાદી શાની આપત્તિ આપે છે? ૮. “પુરુષનું સ્વરૂપમાં અવસ્થાન = મોક્ષ”, આમ સાંખ્યો માને છે તેમાં દૂષણ બતાવો. (બી) નીચે યોગ્ય જોડાણ કરો. ૧. કર્મેન્દ્રિય
જડાત્મમુક્તજીવ ૨. બૌદ્ધ
વિશેષગુણોછેદમોક્ષ ૩. જૈનદર્શન ૪. વ્યવહારનય કર્મધ્વસના ઉપાય
આલયવિજ્ઞાનસંતતિ ૬. વૈરાગ્ય
પદર્શનસમૂહમય ૭. મોક્ષ
પ્રયત્નસાધ્યકર્મક્ષયમુક્તિ ૮. શિવગીતા
જ્ઞાનાચારાદિ (સી) ખાલી જગ્યા પૂરો. ૧. ....નય માને છે કે આવરણના ઉચ્છેદથી વ્યંગ્ય થનાર સુખ = મુક્તિ.(ઋજુસૂત્ર, સંગ્રહનય, શબ્દ) ૨. જ્ઞાન, સુખ વગેરેની પરંપરાને મુક્તિ માનનાર ...... નય છે. (સંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજુસૂત્રાદિ) ૩. મિથ્યામતોનો સમ્યફ સમન્વય એટલે ......... દર્શન. (વેદાંતી, સાંખ્ય, જૈન) ૪. “દુઃખ મા ભૂતું' અહીં “મા = મા’ શબ્દનો અર્થ છે ......... (નિષેધ, ધ્વંસ, નહિ) ૫. જૈનમતાનુસાર .......... તો અખંડ સુખની સાથે સંકળાયેલ છે. (કર્મક્ષય, જ્ઞાન, દર્શન) ૬. ........ અનુષ્ઠાનના મહિમાથી મોક્ષગમન થાય છે. (અસંગ, વચન, તહેતુ) ૭. ......... અને ભવમાં સર્વ ઠેકાણે ઉત્તમ સાધુ નિસ્પૃહ હોય છે. (સ્વર્ગ, મોક્ષ, નરક) ૮. ......... નું જ્ઞાન પ્રવૃત્તિમાં પ્રતિબંધક છે. (ઈષ્ટસાધનતા, અનિષ્ટસાધનતા, ક્રિયા)
=
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨.
૩.
(એ) નીચેના પ્રશ્નોના વિસ્તારથી જવાબ આપો.
૧. “અત્યંત દુ:ખધ્વંસ એટલે મુક્તિ” એવા વર્ધમાન ઉપાધ્યાયના મતમાં પૂર્વપક્ષ અસંભવદોષ કેવી રીતે જણાવે છે ને તેનું નિરાકરણ તે કઈ રીતે કરે છે ?
મુક્તિના લક્ષણમાં અતિવ્યાપ્તિ કઈ રીતે આવે છે ? અને તેનાં નિરાકરણ માટે કયું વિશેષણ લગાડવામાં આવે છે ?
સ્મરણનું જાગર•
૩૧. નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
૪. મોક્ષસાધક નૈયાયિક અનુમાનમાં અર્થાન્તરદોષ સ્યાદ્વાદી કઈ રીતે આપે છે ?’
૫. જૈનમત- શમાદિની કારણતા તે કઈ રીતે માને છે ? તે સમજાવો.
૩.
૪.
૫.
·
આશ્રયાસિદ્ધિના નિવારણ માટે પક્ષતાઅવચ્છેદકનું ગૌરવ દોષરૂપ નહિ બને એ બાબતને નૈયાયિક કઈ રીતે સમજાવે છે ?
૬.
ત્રિદંડી મુક્તિને ક્યા સ્વરૂપે માને છે ?
૭. બૌદ્ધ મોક્ષને ક્યા સ્વરૂપે માને છે ?
૮. બૌદ્ધમતમાં બદ્ધ-મુક્ત વ્યવસ્થા કઈ રીતે અસંગત થાય છે ?
(બી) નીચેના પ્રશ્નોના સંક્ષેપમાં જવાબ આપો.
૧. આત્યંતિક દુઃખોચ્છેદનો અર્થ જણાવો.
૨. નૈયાયિકમતે દુઃખના પ્રાગભાવનો અનાધાર કોણ છે ? વર્ધમાન ઉપાધ્યાયે જણાવેલ મોક્ષના ૨ લક્ષણ જણાવો. બૌદ્ધમતે ક્યા બે પ્રકારના જ્ઞાન માનવામાં આવે છે ?
સ્વતંત્રતા એટલે જ મોક્ષ' એમ માનનાર અન્યવાદીઓની અસંગતતા બતાવો.
૬. નાસ્તિકમાન્ય મુક્તિનું નિરાકરણ કરો.
૭.
ઉદયનાચાર્ય વગેરેએ આત્માને નિત્ય સિદ્ધ કરવા ક્યો હેતુ મૂક્યો છે ? તેને સમજાવો. તૌતાતિતમતસંમત મુક્તિની વિચારણા કરો.
૮.
૯. વૈદાન્તીમાન્ય મોક્ષનું લક્ષણ શું છે ? અને તેમાં ક્યો દોષ આવે છે ?
૧૦. વ્યવહારનયમાન્ય મુક્તિનું નિરૂપણ કરો. (સી) ખાલી જગ્યા પૂરો.
પક્ષતાવચ્છેદક પક્ષમાં ન હોય તો
૧.
૨. જેની આદિ ન હોય પણ અંત હોય તે (નિત્ય, અનિત્ય, નિત્યાનિત્ય)
૩. દુઃખના કારણો
૪.
સમકિતી જીવ પાસે
२१६५
પ્રકારનાં છે. (૨, ૩, ૪)
૫.
સંજ્ઞા હોય જ છે. (હેતુવાદોપદેશિકી, આહાર, દૃષ્ટિવાદોપદેશિકી) નરકગમનાદિનું કારણ છે. (પરસ્ત્રીગામીપણું, અભિમાન, દ્રેષ) ૬. વૈરાગ્યનાં બે પ્રકાર છે- પરવૈરાગ્ય અને વૈરાગ્ય. (દુ:ખ, જ્ઞાન, અપર)
૭.
દોષ લાગે. (આશ્રયાસિદ્ધ, વ્યભિચાર, વિરુદ્ધ) કહેવાય જેમ કે નૈયાયિક માન્ય પ્રાગભાવ.
સંસ્કારથી મોક્ષસાધનોમાં અસંગભાવે મુમુક્ષુની પ્રવૃત્તિ થાય છે.
(અનાદિકાલીન, પૂર્વકાલીન, પશ્ચાત્કાલીન)
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१६६
द्वात्रिंशिका-३१
સં
ક
પૂજ્યપાદ સ્વ.આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ વિજય ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મ.શ્રીની ક્લમમાંથી નીતરેલ અમૃત ૧. પરમતેજ ભાગ-૧,૨ (લલિતવિસ્તરા વિવેચન) |૩૫. અમૃતકણ ૨. ગુણસેન અગ્નિશર્મા (સમરાદિત્ય ભવ - ૧) |૩૬. ક્ષમાપના ૩. સિંહ અને આનંદ (સમરાદિત્ય ભવ - ૨) ૩૭. ગણધરવાદ ૪. જાલિની અને શીખીકુમાર (સમરાદિત્ય ભવ-૩) |૩૮. આત્માનું સૌંદર્ય અને સતી દમયંતી
કમી રાજાનું પતન અને ઉત્થાન ભાગ-૧,૨ ૩૯. વાર્તાવિહાર યશોધરમુનિ ચરિત્ર ભાગ-૧,૨
૪૦. ઉચ્ચપ્રકાશના પંથે (પંચસૂત્ર) ૭. ધ્યાન અને જીવન ભાગ-૧,૨
૪૧. ચૈત્યવંદન સૂત્ર પ્રકાશ (આરાધના) ૮. ધ્યાન શતક (વિવેચન)
૪૨. દિવ્ય તત્ત્વચિંતન ભાગ - ૧ ૯. સીતાજીના પગલે પગલે ભાગ-૧,૨ ૪૩. દિવ્ય તત્ત્વચિંતન ભાગ - ૨ ૧૦. નવપદ પ્રકાશ (અરિહંત પદ)
૪૪. આહાર શુદ્ધિ પ્રકાશ ૧૧. નવપદ પ્રકાશ (સિદ્ધ પદ)
૪૫. જૈન ધર્મનો સરળ પરિચય ભાગ - ૨ ૧૨. નવપદ પ્રકાશ (આચાર્ય-ઉપાધ્યાય પદ) ૪૬. નિશ્ચય-વ્યવહાર ૧૩. મહાસતી મદનરેખા
૪૭. અરિહંત પરમાત્માની ઓળખાણ ૧૪. અમીચંદની અમીદ્રષ્ટિ
૪૮. માર્ગાનુસારી જીવન યાને જીવન ઉત્થાન ૧૫. મહાસતી ઋષિદત્તા ભાગ-૧,૨
૪૯. યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય પીઠિકા ૧૬. મહાસતી દેવસિકા
૫૦. ધર્મ આરાધનાના મૂળ તત્ત્વો (ષોડશક) ૧૭. જો જે ડૂબી જાય ના
૫૧. જૈન ધર્મના કર્મસિદ્ધાંતનું વિજ્ઞાન ૧૮. પ્રારબ્ધ ઉપર પુરુષાર્થનો વિજય
૫૨. તત્ત્વાર્થ ઉષા ૧૯. જૈન ધર્મનો પરિચય
૫૩. પ્રકરણ દોહન ૨૦. પરમાત્મભક્તિ રહસ્ય
૫૪. તપધર્મના અજવાળા ૨૧. બાર ભાવના ભાવાર્થ (સક્ઝાય)
૫૫. ભાવભર્યા સ્તવન સક્ઝાય ૨૨. જીવનનાં આદર્શ
૫૬. સચિત્ર મહાવીર ચરિત્ર (ગુજરાતી/હિન્દી) ૨૩. માનવનાં તેજ
૫૭. અમૃતક્રિયાના દિવ્યમાર્ગે ૨૪. જીવન સંગ્રામ
૫૮. સચિત્ર તત્ત્વજ્ઞાન બાળપોથી (ગુજરાતી/હિન્દી) ૨૫. રજકણ
૫૯. પ્રેરણા ૨૬. યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય (વ્યાખ્યાનો) ભાગ-૧,૨ ૬૦. પળમાં પાપને પેલે પાર ૨૭. મનના મિનારેથી મુક્તિના કિનારે ભાગ-૧,૨ ૬૧. નમસ્કાર મહામંત્રનો ઉપોદ્ધાત ૨૮. ગાગરમાં સાગર
૬૨. ઉપધાનતપ માહિતી ૨૯. તિમિર ગયું ને જ્યોતિ પ્રકાશી
૬૩. પ્રીતની રીત ૩૦. ઉપદેશ માળા - અર્થ
૬૪. પ્રભુનો પંથ ૩૧. ન્યાય ભૂમિકા
૬૫. બારવ્રત ૩૨. તાપ હરે તનમનનાં
૬૬. ઝણઝણે તાર દિલના ૩૩. પ્રતિક્રમણ સૂત્ર ચિત્ર આલ્બમ
૬૭. કડવાફળ છે ક્રોધનાં ૩૪. પીવત ભરભર પ્રભુ ગુણ પ્યાલા
૬૮. પીવત ભરભર પ્રભુગુણ પ્યાલા
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
३२- सज्जनस्तुतिद्वात्रिंशिका
બત્રીસમી બત્રીસીની પ્રસાદી
स्याद् बली बलमिह प्रदर्शयेत्, सज्जनेषु यदि सत्सु दुर्जनः । किं बलं नु तमसोऽपि वर्ण्यते, यद् भवेदसति भानुमालिनि ।। ३२ / २ ।। (पृ. २१६८) જો અહીં સજ્જનો હાજર હોવા છતાં દુર્જન પોતાનું બળ બતાવે તો તે બળવાન થાય/ કહેવાય. પણ આ સંભવ નથી. સૂર્ય હાજર ન હોય એટલે શું અંધકારની પણ તાકાતના વખાણ થાય ?
दुर्जनस्य रसना सनातनीं, सङ्गतिं न परुषस्य
सज्जनस्य तु सुधाऽतिशायिनः, कोमलस्य वचनस्य केवलम् ।।३२ / ३ ।। (पृ. २१६८) દુર્જનની જીભ કઠોર વચનની સંગત છોડતી નથી. સજ્જનની જીભ તો સનાતન=હંમેશા અમૃત કરતાં પણ ચઢિયાતા કેવળ સનાતન મધુરતમ કોમળ વચનની જ સોબતને છોડતી નથી.
यद्यनुग्रहपरं सतां मनो दुर्जनात् किमपि नो भयं तदा ।
सिंह एव तरसा वशीकृते किं भयं भुवि शृगालबालकात् ।।३२ / १० ।। (पृ. २१७२) જો મારા ઉપર સજ્જનોનું મન અનુગ્રહપરાયણ હોય તો મને દુર્જનોથી કોઈ પણ પ્રકારનો ભય નથી. સિંહને જે ઝડપથી વશ કરી લે તેને શું દુનિયામાં શિયાળના બચ્ચાથી ભય હોય ?
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
नव्यतन्त्ररचनं सतां रतेस्त्यज्यते न खलखेदतो बुधैः । નૈવ મારમતો વિમુક્ત શતરક્ષણપરીચલી પરી રૂર/શરૂાા (ઉ.૨૨૭૪) સજ્જનોને થનારા આનંદના લીધે પંડિતો નવા શાસ્ત્રોની રચના દુર્જનને ખેદ થવા છતાં છોડતા નથી. ખરેખર શિયાળામાં ઠંડીથી રક્ષણ કરવામાં સમર્થ ગરમ વસ્ત્ર, રજાઈ, ધાબળો કાંઈ ભાર લાગવાના ભયથી છોડી ન શકાય.
आगमे सति नवः श्रमो मदान्न स्थितेरिति खलेन दूष्यते । नौरिवेह जलधौ प्रवेशकृत् सोऽयमित्यथ सतां सदुत्तरम् ।।३२/१४ ।। (पृ.२१७५) “આગમ હાજર હોવા છતાં નવો શાસ્ત્રસર્જનશ્રમ કરવો તે અભિમાનના લીધે થાય છે, જિનાગમમર્યાદા હોવાથી નહિ”- આવું બોલીને દુર્જનો નવ્યશાસ્ત્રરચનાને દૂષિત કરે છે. અહીં સજ્જનોનો સાચો જવાબ એ છે કે- “નવા શાસ્ત્રોને રચવાનો આ નવો પરિશ્રમ આગમસમુદ્રમાં પ્રવેશ કરાવનાર નૌકા છે.”
निर्गुणो बहुगुणैर्विराजितांस्तान् गुरूनुपकरोमि कैर्गुणैः । વારિવસ્થ રહેતો દિ બીવન વિ વાતુ વત વાતાર્મ: રૂર/રપ !! (૨૨૮૨) અનેક ગુણોથી શોભતા એવા તે ગુરુદેવને નિર્ગુણ એવો હું કયા ગુણોથી ઉપકૃત કરી શકું? ખરેખર પોતાનું જીવન આપનાર એવા વાદળને બિચારું ચાતક બાળ શું આપી શકે ?
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सज्जननामप्रभाववर्णनम् •
२१६७ ॥ अथ सज्जनस्तुतिद्वात्रिंशिका ॥३२॥ नाम सज्जन इति त्रिवर्णकं, कर्णकोटरकुटुम्बि चेद् भवेत् । नोल्लसन्ति विषशक्तयस्तदा, दिव्यमन्त्रनिहताः खलोक्तयः ॥१॥
नयलता दुरन्तो गहनो ग्रन्थरत्नाकरो हि साम्प्रतम् । यत्कृपया मया तीर्णः सज्जनान् तान् स्तुवे मुदा ।।१।। __अनन्तरं मुक्तिद्वात्रिंशिकायां मुक्तिरुपवर्णिता । सा च सत्यपि बाह्यक्रियाकलापे सज्जनगोचरद्वेषे सति न सम्भवतीति सज्जनद्वेषाऽभावव्याप्यां निर्व्याजां तत्स्तुतिं प्रकृतग्रन्थाऽविच्छेदफलकाऽन्त्यमङ्गलरूपेण कुर्वन्नाह- 'नाम' इति । सुगमाऽपीयं द्वात्रिंशत्तमा द्वात्रिंशिका स्वस्मिन् सज्जनगुणानुरागपरिपुष्टये बालानामुपकाराय च लेशतः तन्यते मया। 'सज्जन' इति त्रिवर्णकं = सार्धत्रिशब्दकं नाम = अभिधानं दिव्यमन्त्रात्मकं चेद् = यदि कर्णकोटरकुटुम्बि = श्रोत्रनिष्कुहसुपरिचितं यद्वा श्रवणगृहसभ्यः भवेत् तदा दिव्यमन्त्रनिहताः सज्जनशब्दलक्षणाऽद्भुतमन्त्रशक्तिव्याहताः विषशक्तयः खलोक्तयः नोल्लसन्ति । यद्यपि विषशक्तयस्त्विहभवविनाशिन्यः खलोक्तयस्तूभयभवहितनाशिन्यः तथापि लोकेऽन्यतादृशोपमाविरहेण विषशक्त्युपमाऽत्र गृहीता । एतावता सज्जनसङ्गतेः कर्तव्यतोपदर्शिता अलब्धाऽसङ्गपदानाम् । तदुक्तं संयुक्तनिकाये देवतासंयुक्ते → सब्भिरेव समासेथ, सब्भि कुब्बेथ संथवं । सतं सद्धममाय सब्बदुक्खा पमुच्चति ।। - (सं.नि.१/१/ सतुल्लपकायिकवग्ग-१/३१ पृष्ठ.२१) इति । सब्भि = सद्भिः सार्धं, अाय = अभिज्ञाय, शिष्टं स्पष्टम् । तदुक्तं हितोपदेशे अपि → सङ्गः सर्वात्मना त्याज्यः स चेत् त्यक्तुं न शक्यते । स सद्भिः सह कर्तव्यः सतां सङ्गो हि भेषजम् ।। 6 (हितो.४/९०) इति ।।३२/१।।
છે સજજનસ્તુતિ દ્વાબિંશિક પ્રકાશ @ હવે ગ્રંથકારશ્રી સજ્જનોની સ્તુતિ કરી રહ્યા છે.
હ ‘સર્જન’ શબ્દ એટલે દિવ્યમંત્ર છે ગાથાર્થ:- “સજ્જન આ પ્રમાણે ત્રણ અક્ષરવાળું નામ જો કાનરૂપી બખોલનો = ઘરનો પારિવારિક સભ્ય બને તો ઝેરી શક્તિવાળા દુર્જનોના મારકવચનો દિવ્યમંત્રથી હણાયેલા હોય તેમ ઉછળતા નથી. (3२/१)
વિશેષાર્થ :- સાપનું ઝેર ચઢે તો માણસ મરી જાય. પરંતુ ગાડિક લોકો મંત્રશક્તિનો પ્રયોગ કરે તો સર્પના વિષની મારક શક્તિ હણાઈ જાય છે. અને ઝેરી સાપ જેને કરડેલ હોય તે માણસ भरतो नथी. ते ४ ते दुर्छन = साप, हुनवा = २, नवशति = 3रनी शक्ति, हिव्यमंत्र = “સજ્જન' એવું સાડા ત્રણ અક્ષરનું નામ. આ રીતે અર્થઘટના કરવી. સજ્જનનું નામ જ જો આવી પ્રચંડશક્તિ ધરાવે તો સજ્જનની પોતાની શક્તિ કેટલી હોય ? તે સમજી શકાય તેવી વાત छे. (३२/१)
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१६८
• दुर्जनस्य सज्जनप्रशंसाकरणाऽयोग • द्वात्रिंशिका-३२/३ स्याद् बली बलमिह प्रदर्शयेत्, सज्जनेषु यदि सत्सु दुर्जनः । किं बलं नु तमसोऽपि वर्ण्यते, यद् भवेदसति भानुमालिनि ॥२॥ दुर्जनस्य रसना सनातनी, सङ्गतिं न परुषस्य मुञ्चति ।
सज्जनस्य तु सुधाऽतिशायिनः, कोमलस्य वचनस्य केवलम् ।।३।। ननु दुर्जनः किं दुर्बलो येनेत्थमुच्यते ? इत्यत आह- ‘स्यादिति । यदि सज्जनेषु इह सदसि प्रवचने लोके वा वाग्व्यापारं मिथः सम्मील्य विदधानेषु सत्सु दुर्जनः बलं = स्वकीयवाक्सामर्थ्य प्रदर्शयेत् तर्हि स बली स्यात् । परं नैतत्सम्भवः । तावदेव हस्तमास्फाल्य सदसि एकान्तवादिनो दुर्जना उच्चैः गर्जन्ति यावदेवाऽनेकान्तवादिनः सज्जनाः वादपटहमुपस्पृश्य कथाकक्षप्रवेशं नाऽऽद्रियन्ते । किन्त्वेतावता न दुर्जनबलं वर्णनामर्हति । यत् = यस्मात् कारणात् भानुमालिनि = सवितरि अमावास्यारात्रौ असति सायङ्कालादौ अतिनिबिडघनाघनपटलावृते वा तमसोऽपि = तिमिरस्यापि बलं = माहात्म्यं वर्ण्यते = प्रशस्यते' इति किं नु भवेत्? नैवैवं सम्भवेत् ।
एतेन → ‘अलाभे मत्तकाशिन्या दृष्टा तिर्यक्षु कामिता' इति न्यायेन गुणदुर्लभे दुषमाकाले प्रतिदिनमभिनवकाव्यरचनापरायणैः कविभिः खलोऽपि प्रशंसामर्हति - इति निरस्तम्, यतो यथा केशरी नैव कदापि गो-गजाऽजा-मृगाद्यलाभेऽपि आर्द्रतरतृणकदम्बकं भक्षयति तथैव सुकविः नैव जातु विरतिधरसम्यग्दृष्टि-सज्जनाद्यलाभेऽपि दुर्दमदुर्जनवृन्दं स्तुतिगोचरमानयतीति भावः । प्रकृते दुर्जनस्वरूपद्योतिका → हयदुज्जणस्स वयणं निरंतरं बहलकज्जलच्छायं । संकुद्धं भिअडिजुयं कया वि न हु निम्मलं दिलृ ।। - (व.ल.५/१) इति वज्रालग्नोक्तिः स्मर्तव्या ।।३२/२ ।।
साम्प्रतं दुर्जन-सज्जनाऽवगमबीजमावेदयति- 'दुर्जनस्येति । दुर्जनस्य रसना = जिह्वा प्रलापपरायणा परुषस्य = निष्ठुरस्य अप्राञ्जलस्याऽस्फुटस्याऽहितकारिणश्च वचनस्य सनातनी = शाश्वती सङ्गतिं न एव मुञ्चति जातुचित् । यथोक्तं अमितगतिना अपि सुभाषितरत्नसन्दोहे → भानोः शीत
સંગઠિત સજ્જનો = સૂર્ય હ. ગાથાર્થ - જો અહીં સજ્જનો હાજર હોવા છતાં દુર્જન પોતાનું બળ બતાવે તો તે બળવાન થાય કહેવાય. પણ આ સંભવ નથી. સૂર્ય હાજર ન હોય એટલે શું અંધકારની પણ તાકાતના વખાણ થાય ? (૩૨/૨)
વિશેષાર્થ :- સજ્જનો સંગઠિત થઈને કાર્ય કરે તો દુર્જનનું બળ કશું જ ન ચાલે. સંગઠિત સક્રિય સજ્જનો = સૂર્ય. દુર્જન = અંધકાર. સજ્જનો સંગઠિત હોય તથા સક્રિય હોય તે કલિકાલમાં ખૂબ જરૂરી છે. બાકી દુર્જન પોતાનું કામ મજેથી કરી જાય. દુર્જનની સક્રિયતા કરતાં સજ્જનની નિષ્ક્રિયતા ઘણી વાર વધારે નુકશાન કરી જાય છે. કહેવાનો આશય એ છે કે રાતના સૂર્યની ગેરહાજરીમાં કોઈ અંધકારની સૂર્ય કરતાં મહાનતા વર્ણવે તેમાં શું ધાડ મારી ? તેમ સજ્જનોની ગેરહાજરીમાં દુર્જનો પોતાની તાકાત સર્જન કરતાં ચડિયાતી બતાવે તેમાં શું ધાડ મારી ? (૩૨/૨)
હ સજ્જન-દુર્જનની ઓળખ હું ગાથાર્થ - દુર્જનની જીભ કઠોર વચનની સંગત છોડતી નથી. સજ્જનની જીભ તો સનાતન=હંમેશા અમૃત કરતાં પણ ચઢિયાતા કેવળ સનાતન મધુરતમ કોમળ વચનની જ સોબતને છોડતી નથી.(૩૨/૩)
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सज्जनस्य गरुंडानुकारिता • ____२१६९ या द्विजिह्वदलना घनाऽऽदराद् याऽऽत्मनीह पुरुषोत्तमस्थितिः ।
याऽप्यनन्तगतिरेन'येष्यते, सज्जनस्य गरुडाऽनुकारिता ।।४।। मतितिग्मगोरहितता शृङ्गात्पयोऽधेनुतः, पीयूषं विषतोऽमृताद् विषलता शुक्लत्वमङ्गारतः । वर्षोंर्वारि ततोऽनिलः सुरसजं निम्बाद् भवेत् जातुचिद् नो वाक्यमहितं सतां हतमतेरुत्पद्यते दुर्जनात् ।। ८ (सु.र.सं. ४४२) इति । प्रकृते → अधमस्थानमधमानां हि युज्यते 6 (त्रि.श.पु.१/१/७७४) इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रोक्तिः स्मर्तव्या ।।
सज्जनस्य अनेकान्तवादोपस्थापितभावनाज्ञानशालिनो रसना तु केवलं सुधातिशायिनः = अधरीकृताऽमृतस्य कोमलस्य प्राञ्जलस्य स्फुटस्य हितकारिणश्च वचनस्य सङ्गतिं न एव मुञ्चति कदापि । प्रकृते → दढरोसकलुसियस्स वि सुयणस्स मुहाउ विप्पियं कत्तो । राहुमुहम्मि वि ससिणो किरणा अमयं चिय मुयंति ।। 6 (व.ल.४/४) इति वज्रालग्नसूक्तिरप्यवश्यमनुस्मर्तव्या । तदुक्तं सुभाषितरत्नसन्दोहे अमितगतिना अपि → सत्यां वाचं वदति, कुरुते नात्मशंसाऽन्यनिन्दे, नो मात्सर्यं श्रयति, तनुते नापकारं परेषाम् । नो शप्तोऽपि व्रजति विकृति, नैति मन्यु कदाचित्, केनाऽप्येतन्निगदितमहो चेष्टितं सज्जनस्य ? ।। 6 (सु.र.सं.४५५) इति भावनीयम् ।।३२/३।। ___उपमागर्भं सज्जनमाहात्म्यं श्लेषाऽलङ्कारेणाऽऽविष्करोति- 'ये'ति । इह = लोके या द्विजिह्वदलना = सर्पनिर्दलना, पक्षान्तरे खलनिर्दलना एनया सज्जनस्य आत्मनि घनादरात् गरुडानुकारिता इष्यते = अङ्गीक्रियते, सौपर्णेयस्य सर्पाऽरातित्वात्, पक्षान्तरे सज्जनस्य च सदागम-युक्त्यादिभिः खलोक्तिविदारकत्वात् । या पुरुषोत्तमस्थितिः = विष्णोः समवस्थितिः, पक्षान्तरे → दाणवरिसो त्ति जिणवर ! तेण तुमं भन्नसे विण्हू - (वी.स्त.३९) इति वीरस्तववचनात् → केवलज्ञानयोगेन वीरविष्णुः प्रभुः स्मृतः - (जै.गी.१२६) इति जैनगीतावचनाच्च सांवत्सरिकदानवर्षणात् केवलज्ञानेन व्यापकत्वाच्च वर्धमानादेः तीर्थङ्करस्य समवस्थितिः एनया घनादरात् सज्जनस्य आत्मनि गरुडानुकारिता इष्यते, गरुडस्य विष्णुवाहनत्वात् पक्षान्तरे ‘हियए जिणाण आणा' (कु.मा.पृ.१३६) इति कुलयमालायां उद्योतनसूरिवचनात् सद्दृष्टिहृदये च सदैवाऽर्हतोऽवस्थानात् । याऽपि = या च अनन्तगतिः = असीमगतिः; → 'शेषोऽनन्तो वासुकिस्तु' - (अ.को.१/४४६) इति अमरकोशवचनात्, → शेषो नागाधिपोऽनन्तः - (अ.चि.४/१३०७) इति अभिधानचिन्तामणिवचनाच्च पक्षान्तरे शेषनागवदसीमाऽऽध्यात्मिककर्तव्यधराधारणपद्धतिः एनया अपि सज्जनस्य
વિશેષાર્થ :- જે સતત કાયમ બધા સાથે, બધા સ્થળે કઠોર-નઠોર જ વચન બોલે તેને દુર્જન સમજવો. તથા તમામ પરિસ્થિતિમાં સર્વ સ્થાને અમૃત ઝરતી મીઠી વાણી બોલે તેને ઉત્કૃષ્ટ કક્ષાના सनो तरी: सम41. (७२/3)
ફ ગ્લેષાલંકરગર્ભ સજ્જનસ્તુતિ છે ગાથાર્થ - લોકમાં સાપનું જે દલન છે તથા પુરુષોત્તમ વિષ્ણુનું જે અવસ્થાન છે તથા જે અનન્તગતિ છે તે ત્રણેય વડે સજ્જનના આત્મામાં અત્યંત આદરથી ગરુડતુલ્યતા સુપ્રસિદ્ધ(સુવિદિત) થાય છે. (૩૨/૪)
વિશેષાર્થ:- “જિલ્લ’ શબ્દનો અર્થ સાપ અને દુર્જન થાય. “પુરુષોત્તમ' શબ્દનો અર્થ વિષ્ણુ અને જ્ઞાનથી વ્યાપક એવા તીર્થકર થાય. “અનન્તગતિ' શબ્દનો અર્થ છે શેષનાગની ગતિ અને અસીમગતિ. ગરુડ સાપનું
१. मुद्रितप्रतौ '...रेतये...' इति पाठः ।
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१७०
• दुर्जनस्य दूषणग्रहरसिकता • द्वात्रिंशिका-३२/६ सज्जनस्य विदुषां गुणग्रहे, दूषणे निविशते खलस्य धीः । चक्रवाकदृगहर्पतेर्युतौ, घूकदृक् तमसि सङ्गमङ्गति ।।५।। दुर्जनैरिह सतामुपक्रिया, तद्वचोविजयकीर्तिसम्भवात् ।
व्यातनोति जिततापविप्लवां, वह्निरेव हि सुवर्णशुद्धताम् ।।६।। आत्मनि घनादरात् = अतिशयितबहुमानात् गरुडानुकारिता इष्यते उररीक्रियते, वैनतेयस्य असीमवेगत्वात्, पक्षान्तरे अविचलितरुपेण स्वकर्तव्यधराधारिणो विशदतरसम्यग्दर्शन-ज्ञान-चारित्रोपेतस्य सज्जनस्य प्रतिक्षणमनन्तगुणविशुद्ध्याऽपवर्गमार्गे प्रवर्तनात् । इत्थं सुजनस्य गरुडानुकारिताऽप्यनिवारितप्रसरा समवसेया।।३२/४।।
पुनरपि सज्जन-दुर्जनयोर्भेदमुपदर्शयति - 'सज्जनस्येति । सज्जनस्य धीः विदुषां = मोक्षमार्गानुसारिधीशालिनां गुणग्रहे = गुणलवस्याऽपि ग्रहण-प्रकाशन-धारण-परिणमनादौ निविशते मत्स्यजालग्राहिसाधुसाधानसाध्वीप्रभृतिद्रष्टुः श्रेणिकस्योदाहरणमत्र भावनीयम् । खलस्य धीः तु तेषां दूषणे = दोषग्रहणप्रकाशनादौ निविशते, नमुच्युदाहरणमत्र भावनीयम् । न च दोषसत्त्वे तद्ग्रहणादौ किं खलस्य दोषः ? इति वाच्यम्, यतः खलस्य दोषरुचितैवाऽत्र दूषणम् । एतदेव समर्थयति- चक्रवाकदृक् हि अहर्पतेः = मित्रस्य द्युतौ = प्रभायां सङ्गमङ्गति, घूकदृक् तु तमसि सङ्गमङ्गति ।।३२/५।।
दुर्जनकृतदोषप्रकाशनादिना सज्जनस्य न हानिः अपि तु लाभ एवेत्याह 'दुर्जनः' इति । इह लोके प्रवचने वा दुर्जनः दोषदर्शन-प्रदर्शनपरायणैः सतां उपक्रिया एव क्रियते, तद्वचोविजयकीर्तिसम्भवात् = दुर्जनोदीरितकटुकवाग्विन्यासविजयेन सतां यशःकीर्तरेवोत्पत्तेः । दृष्टान्तद्वारैतत्समर्थयतिहि = यस्मात् वतिरेव जिततापविप्लवां = जिताऽग्निकृततपनोपद्रवां सुवर्णशुद्धतां व्यातनोति । ग्रन्थकृतः દલન કરે છે. વિષ્ણુ ગરુડ ઉપર બેસે છે. તથા ગરૂડની ગતિ પણ અનંત-અસીમ છે. પ્રસ્તુતમાં સજ્જનને ગરુડતુલ્ય ગણાવી શકાય છે. શ્લેષ અલંકારને લક્ષમાં રાખીને બીજા પ્રકારે અર્થઘટન આ રીતે થઈ શકે છે કે સજ્જનો જિહનું=ખોટા આક્ષેપ કરનારનું ખંડન કરે છે. પુરુષોત્તમને = તીર્થંકર પરમાત્માને પોતાના આત્મામાં સજ્જનો ધારણ કરે છે. તથા સજ્જનોની ગતિ સાધનાના ક્ષેત્રે, અધ્યાત્મના ક્ષેત્રે અનન્ત-અસીમ હોય છે. શેષનાગની (અનંતની) જેમ કર્તવ્યોની ધરાનો બોજ માથે ચડાવવાની પદ્ધતિ(ગતિ) સજ્જનોને વરેલી હોય છે કે જેમાં તેઓ કયારેય પીછેહઠ કરે નહિ. અનન્તગુણ વિશુદ્ધિવાળી ગતિથી તેમાં આગેકૂચ કરે છે. તેથી ગ્રંથકારશ્રી પ્રસ્તુતમાં બીજા અર્થને લક્ષમાં રાખીને કહે છે કે દુર્જનઆક્ષેપખંડન, તીર્થકરનું અવસ્થાન અને અધ્યાત્મક્ષેત્રે અનન્તગતિઆ ત્રણેય અત્યંત આદરથી સજ્જનના આત્મામાં ગરુડતુલ્યતાને સુવિદિત કરે છે. (૩૨/૪)
ગાથાર્થ:- સજ્જનની બુદ્ધિ વિદ્વાનોના ગુણને પકડવામાં જોડાય છે તથા દુર્જનની બુદ્ધિ વિદ્વાનોના દોષ ગ્રહણ કરવામાં જોડાય છે. ખરેખર ચક્રવાકની દૃષ્ટિ સૂર્યની પ્રજામાં જોડાય છે તથા ઘુવડની દષ્ટિ तो मंधा२नो ४ संग ४२ छे. (३२/५)
नो सानो भाटे 845Rs ! . ગાથાર્થ - દુર્જનો ખરેખર અહીં સજ્જનો ઉપર ઉપકાર કરે છે. કારણ કે દુર્જનોના આક્ષેપોને જીતી લેવાથી સજ્જનોની કીર્તિ જ ફેલાય છે. ખરેખર, અગ્નિના તાપના ઉપદ્રવને જીતવાથી ઉત્પન્ન થયેલી સુવર્ણશુદ્ધિને અગ્નિ જ લાવે છે જાહેર કરે છે. (૩૨/૬) १. हस्तादर्श ‘सुवर्णसिद्धितः' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सज्जनगिरां सुधातिशायित्वम् •
२१७१ या कलङ्किवसतेर्न सक्षया, या कदाऽपि न भुजङ्गसङ्गता ।
गोत्रभित्सदसि या न सा सतां, वाचि काचिदतिरिच्यते सुधा ।।७।। प्रकृतोक्तिर्हि → विपरीतं न शङ्कन्ते कदापि सरलाऽऽशयाः - (त्रि.श.पु.१/२/६३) इति त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रोक्तिं स्मारयतितराम् । प्रकृते → सुयणो सुद्धसहावो मइलिज्जतो वि दुज्जणजणेण । छारेण दप्पणो वि य अहिययरं निम्मलो होइ ।। - (व.ल.४/२) इति वज्रालग्नसूक्तिरप्येतदर्थानुपातिन्येव । अधिकृतमूलकारिकायां → सो जयउ जेण सुयणा वि दुज्जणा इह विणिम्मिया भुवणे । ण तमेण विणा पावन्ति चन्दकिरणा वि परिहावं ।। - (ली.क.१३) इति लीलावतीकथावचनमपि स्मर्तव्यम् । वनेः सुवर्णशुद्धिसहकारित्ववत् दुर्जनकृतनिन्दादेः सज्जनशुद्धिसहकारित्वमेवेत्यन्वयमुखेनोदाहरणयोजना कार्या न तु व्यतिरेकमुखेन, भरतादावव्याप्त्याप्तेरिति ध्येयम् ।।३२/६।।
सज्जनगिरः सुधाऽतिशायित्वमाह- 'येति । लोके हि सुधा चन्द्रवर्तिनी कथ्यते, कृष्णपक्षे च सा चन्द्रकलाक्षयेण ह्रासमापद्यते । सर्वदा तस्याः समीपे विषमविषधराः परिसर्पन्ति । प्राक् आखण्डलसदसि सुधाऽऽसीदिति गीयते । परं सज्जनवाग्वर्तिनी सुधा ततो विलक्षणैवेति दर्शयन्नाह- या कलङ्किवसतेः = चन्द्रवासात् कारणात् कृष्णपक्षेऽपि न सक्षया किन्तु अकलङ्किसज्जनवदनचन्द्रवसतेरक्षयैव । या न कदापि भुजङ्गसङ्गता = द्विजिह्वपरिकलिता । या च गोत्रभित्सदसि = इन्द्रसभायां न विद्यते भावसुधात्वात्, सा काचित् सुधा सतां वाचि वर्तमाना लौकिकसुधातः अतिरिच्यते = विशिष्यते । तदुक्तं अध्यात्मसारे → काव्यं दृष्ट्वा कवीनां हृतममृतमिति स्वःसदां पानशङ्की खेदं धत्ते तु मूर्जा मृदुतरहृदयः सज्जनो व्याधुतेन । ज्ञात्वा सर्वोपभोग्यं प्रसृमरमथ तत्कीर्तिपीयूषपूरं नित्यं रक्षापिधाना
વિશેષાર્થ :- અગ્નિ સોનાનો દુશમન નથી પણ સુવર્ણને શુદ્ધ કરવા દ્વારા તેનો ઉપકારી છે. ધોકો કપડાનો દુશ્મન નથી. પણ મેલ દૂર કરવા દ્વારા તેનો ઉપકારક છે. ટાંકણું પત્થરનો દુશ્મન નથી પણ નકામા ભાગ હટાવવાના લીધે લાભકારી છે. ડોકટર દર્દીનો દુશ્મન નથી પણ રોગ હટાવવા દ્વારા હિતકારી છે. તેમ દુર્જનો પણ સજ્જનના દુશ્મન નથી બની શકતા પણ ઉપકારક જ બને છે. કારણ કે દુર્જનો જે જે આક્ષેપો કરે તેને મૌનપણે સહી લેવાથી કે સત્ય હકીકત દેખાડવા દ્વારા આપનો પર્દાફાશ કરીને સજ્જનોની કીર્તિ જ ચોતરફ ફેલાય છે. (૩૨/૬).
હ અનોખું સર્જનવચનામૃત છે ગાથાર્થ :- સજ્જનોની વાણીમાં રહેલ અમૃત ખરેખર કોઈક અદ્ભુત અદ્વિતીય ચીજ છે. ખરેખર તે વચનામૃત ચંદ્રમાં વસવાટ કરવાથી આવનાર ક્ષયવાળું નથી બનતું. તથા જે ક્યારેય સર્પયુક્ત નથી होतुं तथा न्द्रसमामा नथीडोतुं. (३२/७)
વિશેષાર્થ : વેદ-પુરાણ વગેરેમાં જણાવેલ છે કે અમૃત ઈન્દ્રસભામાં રહે છે. ચંદ્રમાં વસવાટ કરે છે. કલંક્તિ ચંદ્રમાં વસવાટ કરવાથી વદ પક્ષમાં અમૃત ક્ષીણ થાય છે. તથા અમૃતની આજુબાજુમાં સર્પો વીંટળાયેલ હોય છે. પરંતુ સજ્જનની વાણીમાં જે અમૃત છે તે આ બધા કરતાં કાંઈક વિશિષ્ટ छे-सेभ ग्रंथ।२श्री. ४ छे. (३२/७) १. मुद्रितप्रतौ '...सतेन...' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१७२
• खलस्य वडवानलव्यथोत्पादकत्वम् • द्वात्रिंशिका-३२/१० दुर्जनोद्यमतपर्तुपूर्तिजात्तापतः श्रुतलता क्षयं व्रजेत् । नो भवेद्यदि गुणाऽम्बुवर्षिणी, तत्र 'सज्जनकृपातपात्ययः ॥८॥ तन्यते सुकविकीर्तिवारिधौ दुर्जनेन वडवानलव्यथा । सज्जनेन तु शशाङ्ककौमुदीसङ्ग्रङ्गवदहो महोत्सवः ॥९॥ यद्यनुग्रहपरं सतां मनो दुर्जनात् किमपि नो भयं तदा ।
सिंह एव तरसा वशीकृते किं भयं भुवि शृगालबालकात् ॥१०॥ ऽनियतमतितरां मोदते च स्मितेन ।। - (अ.सा.२१/११) इति ।।३२/७ ।।
सज्जनकृपायाः श्रुतक्षेमकारित्वमाह- 'दुर्जने'ति । दुर्जनोद्यमतपर्तुपूर्तिजात् = खलकृतदोषोद्भावनपुरुषंकारलक्षणग्रीष्मर्तुपरिपाकसञ्जातात् तापतः श्रुतलता क्षयं व्रजेत् यदि तत्र गुणाऽम्बुवर्षिणी = मैत्रीकरुणादिगुणगणजलवर्षिणी सज्जनकृपातपाऽत्ययः = सन्नरकृपालक्षणा प्रावृट् नो भवेत् । यथा ग्रीष्मतापात् लताक्षयं गच्छेत् यदि जलवर्षिणी प्रावृट् न भवेत् तथैवाऽत्राऽपि योज्यम् ।।३२/८ ।।
पुनरपि कार्यभेदेन तयोर्भेदमातनोति- 'तन्यते' इति । सुकविकीर्तिवारिधौ = सुकवियशःकीर्तिलक्षणजलमयसमुद्रे दुर्जनेन वडवाऽनलव्यथा सुकवियशःकीर्तिलक्षणजलशोषणकारिणी तन्यते सज्जनेन तु अहो ! शशाङ्ककौमुदीसङ्ग्रङ्गवद् सुकवियशःकीर्तिलक्षणजलोल्लासनकारी महोत्सवः तन्यते । समुद्रजलं वडवानलेन शोष्यते चन्द्रज्योत्स्नासङ्गेन तु उल्लास्यते तथा दुर्जनेन सुकवियशःकीर्तिः छन्दोऽलङ्कारादिदोषोद्भावनेन छल-जात्यादितः नाश्यते सज्जनेन तु गुणग्रहणपरायणतया सद्भूतगुणप्रशंसादिना सर्वत्र तन्यते । तदुक्तं अध्यात्मसारे → ग्रन्थार्थान् प्रगुणीकरोति सुकविर्यत्नेन तेषां प्रथामातन्वन्ति कृपाकटाक्षलहरीलावण्यतः सज्जनाः । माकन्दद्रुममञ्जरी वितनुते चित्रा मधुश्रीस्ततः, सौभाग्यं प्रथयन्ति पञ्चमचमत्कारेण पुंस्कोकिलाः ।। दोषोल्लेखविषः खलाऽऽननबिलादुत्थाय कोपाज्ज्वलन्, जिह्वाऽहिर्ननु कं गुणं न गुणिनां बालं क्षये प्रापयेत् । न स्याच्चेत्प्रबलप्रभावभवनं दिव्यौषधीसन्निधौ, शास्त्रार्थोपनिषद्विदां शुभहृदां कारुण्यपुण्यप्रथा ।।
6 (अ.सा. २१/२-३) इति ।।३२/९।। सज्जनाऽनुग्रहस्य भयोच्छेदकत्वमाविर्भावयति- 'यदी'ति । यदि सतां मनो मयि अनुग्रहपरं = ગાથાર્થ - જો ગુણસ્વરૂપ વાણીને વરસાવનારી સર્જનકુપારૂપી વર્ષાઋતુ ન હોય તો દુર્જનના આક્ષેપઆદિ પરિશ્રમસ્વરૂપ ગ્રીષ્મ ઋતુથી ઉત્પન્ન થયેલ તાપથી શ્રુતવેલડી નાશ પામી જાય.(૩૨,૮)
વિશેષાર્થ :- ચોમાસું ન આવે અને બારેમાસ ઉનાળો જ ચાલુ રહે તો વેલડીઓ નાશ પામી જાય. योमासु = स४५. Gो = हुन माक्षे५. वेसडी = स्त्री. (३२/८)
ગાથાર્થ :- સારા કવિની કીર્તિસ્વરૂપ સાગરમાં દુર્જન વડવાનલની વ્યથાને લાવે છે. સજ્જનો તો તે મહાસાગરમાં ચંદ્રની ચાંદનીના સંગથી રંગીન બનેલ મહોત્સવને લાવે છે. (૩૨૯)
ગાથાર્થ - જો મારા ઉપર સજ્જનોનું મન અનુગ્રહપરાયણ હોય તો મને દુર્જનોથી કોઈ પણ પ્રકારનો १. मुद्रितप्रतौ '...सज्जनकृपां तपात्ययः(या)...' इत्यशुद्धः। २. मुद्रितप्रतौ 'शशांककौमुदी संग..' इत्यस्थानच्छिन्नः पाठः ।
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
• सज्जनानुग्रहसत्त्वे दुर्जनाद् निर्भयत्वम् •
२१७३ खेदमेव तनुते जडात्मनां सज्जनस्य तु मुदं कवेः कृतिः ।।
स्मरता कुवलयेऽम्बुजे व्यथा(ऽब्जपीडनं') चन्द्रभासि भवतीति हि स्थितिः ।।११।। कृपापरायणं तदा दुर्जनात् मे नो किमपि भयं स्यात् । प्रतिवस्तूपमयैतत्समर्थयति- सिंहे = मृगारौ एव तरसा वशीकृते किं भुवि लोके शृगालबालकात् भयं भवति ? नैवेत्यर्थः । तदुक्तं अध्यात्मसारेऽपि → येषां कैरवकुन्दवृन्दशशभृत्कर्पूरशुभ्रा गुणा, मालिन्यं व्यपनीय चेतसि नृणां वैशद्यमातन्वते । सन्तः सन्तु मयि प्रसन्नमनसस्ते केऽपि गौणीकृत-स्वार्था मुख्यपरोपकारविधयोऽत्युच्छृङ्खलैः किं खलैः ।। - (अ.सा.२१/१) इति । न च लब्धप्रधानगुणानां खलसंसर्गतः काचिद् गुणहानिः सम्भवति, → सुचिरं पि अच्छमाणो वेरुलिओ काय-मणिओमीसे । न य उवेइ कायभावं पाहन्नगुणेण नियएण ।। 6 (ओ.नि.७७२) इति ओघनियुक्तिवचनप्रामाण्यात् । तथाप्युत्सर्गतो दुर्जनसङ्गः त्याज्य एव, तदुक्तं त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्रे → त्याज्योऽसतां च संसर्गो निसर्गाऽनृजुचेतसाम् । सोऽलर्कविषवत् कालेनापि यात्येव विक्रियाम् । - (त्रि.श.पु.१/२/३९) इति । तदुक्तं हितोपदेशे अपि → यदि सत्सङ्गनिरतो भविष्यसि भविष्यसि । अथाऽसज्जनगोष्ठीषु पतिष्यसि पतिष्यसि ।। 6 (हितो.१/१९२) इति । आचाराङ्गे अपि → अलं बालस्स संगेणं - (आचा.१/२/५/९४) इत्युक्तमिति प्रागुक्तं (पृ.१४६७) स्मर्तव्यम् । तदुक्तं महाभारते अपि → सद्भिस्तु सह संसर्गः शोभते धर्मदर्शिभिः । नित्यं सर्वास्ववस्थासु नाऽसद्भिरिति मे मतिः।। 6 (म.भा./शांतिपर्व/२९९-३) इति ध्येयम् ।।३२/१०।। ____ पुनरप्यनयोविभेदं कार्यद्वारोपदर्शयति - 'खेदमिति । → वाक्ये कटुत्वं हृदि निर्दयत्वं परव्यथादर्शनमूलहर्षः । वृथाऽटनं शाश्वतकोपवत्ता निन्देत्यमी नीचनरस्वभावाः ।। 6 (ना.डि.३४८) इति नालडियारे पदुमनाराचार्यवचनप्रामाण्यात । कवेः कृतिः = स्पष्टार्था गम्भीरार्थाऽपि वा रचना जडात्मनां शठानां खेदमेव = उद्वेगमेव तनुते निःसारता-काठिन्यदोषोद्भावनेन । तदुक्तं अध्यात्मसारे → उत्तानार्थगिरां स्वतोऽप्यवगमान्निःसारतां मेनिरे, गम्भीरार्थसमर्थने बलखलाः काठिन्यदोषं ददुः । तत्को नाम गुणोऽस्तु कश्च सुकविः किं काव्यमित्यादिकां स्थित्युच्छेदमतं हरन्ति नियतां दृष्टा व्यवस्थाः सताम् ।। - (अ.सा.२१/४) इति । कवेः = सुकवेः काऽपि कृतिः सज्जनस्य तु मुदं एव तनुते, गुणग्राहित्वात् । निपुणमतितया कथञ्चिद्दोषदर्शनेऽपि न तत्र द्वेषं विधत्ते अपि तदर्थाऽनुपपत्तिपरिहारे एव यतते, तथागुणग्रहणरसिकस्य परवचनाऽनुपपत्तिपरिहारप्रवणस्वभावत्वात् । प्रकृते कविलक्षणं तु → प्रज्ञा नव-नवोल्लेखशालिनी प्रतिभा मता । तदनुप्राणनाजीवद्वर्तनानिपुणः कविः ।। -(काव्यानुशासन-१/३-उद्धृत) इति वचनाऽनुसारेणाऽवसातव्यम् । गौडवधे तु → णिअआए च्चिअ वाआए अत्तणो गोरवं णिवेसन्ता । जे एन्ति पसंसं च्चिअ जयन्ति ભય નથી. સિંહને જે ઝડપથી વશ કરી લે તેને શું દુનિયામાં શિયાળના બચ્ચાથી ભય હોય? (૩૨/૧૦)
ગાથાર્થ :- કવિની રચના જડબુદ્ધિવાળા દુર્જનોને ખેદ જ ઉત્પન્ન કરે છે. સજ્જનોને તો સારા કવિની રચના આનંદ આપે છે. ખરેખર, ચંદ્રની ચાંદની ખીલેલી હોય ત્યારે રાત્રિવિકાસી કુવલય નામના કમળમાં વિકસ્વરતા આવે છે જ્યારે દિવસવિકાસી કમળમાં-પંકજમાં વ્યથા-પીડા ઊભી થાય છે. આવી म परिस्थिति छ. (3२/११) १. हस्तादर्श 'चक' इत्यशुद्धः पाठः । २. हस्तादर्श '...जमीम' इत्यशुद्धः पाठः । ३. हस्तादर्श 'चन्द्रमासि' इत्यशुद्धः पाठः।
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
• खलपीडनेऽपि श्रुतश्रमाऽपरित्यागः •
न त्यजन्ति कवयः श्रुतश्रमं संमुदैव खलपीडनादपि । स्वोचिताऽऽचरणबद्धवृत्तयः साधवः शम-दमक्रियामिव ।।१२।। नव्यतन्त्ररचनं सतां रतेस्त्यज्यते न खलखेदतो बुधैः । नैव भारभयतो विमुच्यते शीतरक्षणपटीयसी पटी ।। १३ ।। इह ते महाकइणो ।। ← ( गौ. व. ६३ ) इत्येवं महाकविस्वरूपमावेदितमिति तु ध्येयम् । प्रतिवस्तूपमया प्रकृतं समर्थयति - चन्द्रभासि शशाङ्कदीधितौ सत्यां कुवलये = उत्पले स्मेरता विकस्वरता भवति अम्बुजे अरविन्दे तु व्यथा = पीडा भवति इति हि स्थितिः लोकमर्यादा प्रसिद्धैव । प्रत्यन्तरे च ‘अब्जपीडनमिति पाठः, सोऽपि सम्यक् । प्रकृते च अध्यात्मामृतवर्षिणीमपि कथामापीय सन्तः सुखं गाहन्ते विषमुद्गीरन्ति तु खला वैषम्यमेतत्कुतः ? । नेदं चाद्भुतमिन्दुदीधितिपिबाः प्रीताश्चकोरा भृशं किं न स्युर्बत चक्रवाकतरुणास्त्वत्यन्तखेदातुराः ? ।। ← (अ.सा. २१/ ५) इति अध्यात्मसारकारिकाऽपि स्मर्तव्या ।।३२/११।।
=
=
सुकविमनोवृत्तिमावेदयति- ' ने 'ति । निःसारता- काठिन्यादिदोषोद्भावनद्वारा खलपीडनादपि दुर्जनसम्पीडनतोऽपि कवयः = शास्त्रकृतः श्रुतश्रमं = शास्त्रपरिश्रमं न त्यजन्ति किन्तु संमुदैव विदधते । प्रतिवस्तूपमया समर्थयति- स्वोचिताऽऽचरणबद्धवृत्तयः साधवः शम-दमक्रियां इव = यथा न त्यजन्ति अपि तु संमुदैव विदधते । । ३२ / १२ ।।
=
=
शठकृतदोषोद्भावनतः शास्त्ररचनाया अत्याज्यत्वं समर्थयति - 'नव्ये 'ति । बुधैः = आय-व्ययाSs लोचनकारिभिः खलखेदतः ईर्ष्याग्रस्ताऽन्तःकरणानामुद्वेगतः नव्यतन्त्ररचनं अभिनवशास्त्रनिर्माणं न त्यज्यते । कस्माद् ? इत्याह- सतां तत्त्वाऽ द्वेष - जिज्ञासा-शुश्रूषाशालिनां तत एव रतेः जननात् । एतेन शठाऽसुखजननान्नैवाऽभिनवशास्त्रप्रणयनं कर्तव्यमिति निरस्तम्, तद्दोषस्य फलाऽभिमुखत्वेन प्रामाणिकगौरवस्येवाऽदोषत्वात् । तदुक्तं अध्यात्मसारे पाथोदः पद्यबन्धैर्विपुलरसभरं वर्षति ग्रन्थकर्ता, प्रेम्णां पूरैस्तु चेतःसर इह सुहृदां प्लाव्यते वेगवद्भिः । त्रुट्यन्ति स्वान्तबन्धः पुनरसमगुणद्वेषिणां दुर्जनानां, चित्रं भावज्ञनेत्रात् प्रणयरसवशान्निःसरत्यश्रुनीरम् ।। ← ( अ.सा. २१ / ९ ) इति ।
प्रतिवस्तूपमयैवैतदुपोद्बलयति - भारभयतः शीतरक्षणपटीयसी पटी शिशिरे नैव विमुच्यते, अन्यथा नाग्न्य-शीतपीडादिदोषप्रसङ्गात् । प्रकृते भारः = खलखेदः, शीतरक्षणं = सतां प्रमोदजननं, पटी = नव्यतन्त्ररचना नाग्न्यं परतीर्थिककृतखण्डनादिना जिनागमसिद्धान्तस्य विलूनशीर्णता, शीतपीडा
ગાથાર્થ :- જેમ સ્વોચિત આચરણ કરવામાં બદ્ધકક્ષ-તત્પર સાધુઓ ખલની હેરાનગતિથી શમદમ-ક્રિયાને છોડતા નથી તેમ દુર્જનની હેરાનગતિથી કવિઓ પણ શ્રુતપરિશ્રમને खानंध्थी ४ छोडता नथी. ( ३२ / १२ )
શાસ્ત્રરચનાશ્રમને
२१७४
=
=
=
द्वात्रिंशिका-३२/१३
=
ગાથાર્થ :- સજ્જનોને થનારા આનંદના લીધે પંડિતો નવા શાસ્ત્રોની રચના દુર્જનને ખેદ થવા છતાં છોડતા નથી. ખરેખર શિયાળામાં ઠંડીથી રક્ષણ કરવામાં સમર્થ ગરમ વસ્ત્ર, રજાઈ, ધાબળો કાંઈ ભાર લાગવાના ભયથી છોડી ન શકાય. (૩૨/૧૩)
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परेण सिद्धान्तदूषणे सिद्धान्तस्थापनं कार्यम् •
२१७५ आगमे सति नवः श्रमो मदान्न स्थितेरिति खलेन दूष्यते ।
नौरिवेह जलधौ प्रवेशकृत् सोऽयमित्यथ सतां सदुत्तरम् ।।१४।। = सतामुद्वेग इति यथायथं योज्यम् । अन्यतीर्थिकैः जिनोक्तसिद्धान्तदूषणे कृते समर्थैः जिनोक्तराद्धान्तस्थापन-परिमार्जन-परिशोधनादिकमागमनीत्यनुसारेण मध्यस्थभावमवलम्ब्य कर्तव्यमिति हि जिनागमस्थितिः ।।३२/१३।।
खलाऽऽक्षेपमुत्तरयितुमुपन्यस्यति- 'आगमे' इति । ननु गणधर-पूर्वधरादिप्रणीते आगमे सति नव्यशास्त्ररचनायां नवः = अभिनवः श्रमः मदाद् = निजश्रुतशक्तिकौशलाऽभिमानाद् एव क्रियते, न तु स्थितेः = जिनोक्तमर्यादाया हेतोः इति नव्यशास्त्रप्रणयनं खलेन 'अशक्तोऽहं गृहारम्भे, शक्तोऽहं गृहभञ्जने' इति वानरोक्तिन्यायेन दूष्यते ।
अथ सतां सदुत्तरं = यथावस्थितप्रत्यवस्थानं यदुत सोऽयं नव्यग्रन्थरचनागोचरो नवः श्रमः खलु जलधौ नौः इव इह दुरवगमापारगुरुगमसङ्कुल-नयनिक्षेपप्रमाणादिमीमांसागम्य-जिनागमसूत्रार्थरत्नाकरे प्रवेशकृत् इति । एतेन नव्यग्रन्थरचनं किं मूलाऽऽगमतो यदुत स्वमनीषिकातः क्रियते ? आद्ये पिष्टपेषणवद् वैयर्थ्यम्, अन्त्ये चाऽनुपादेयताऽऽपत्तिरिति खलोक्तिरपि निराकृता, जिनागमाऽनुसारित्वेऽपि तत्तत्पदार्थगोचरगुरुगमोपेतसमुचितनय-निक्षेपादिगर्भनव्यप्रकरणग्रन्थरचनायाः साम्प्रतकालीनमन्दमतीनां जिनागमरत्नाकरावतारिकारूपत्वेन साफल्यात् । 'द्राक्षा अम्ला' इति शृगालोक्तितुल्या खलोक्तिरत्राऽवसेया ।।३२/१४ ।।
विशेषार्थ :- मा२ = हुनने मेह, शीतक्षL = APP8नप्रमोद, १२ १२ = नव्यशास२यना. माम सम४ पुं. (3२/१७)
હ નવા શાસ્ત્રો નાવસમાન હ ગાથાર્થ :- “આગમ હાજર હોવા છતાં નવો શાસ્ત્રસર્જનશ્રમ કરવો તે અભિમાનના લીધે થાય છે, જિનાગમમર્યાદા હોવાથી નહિ”- આવું બોલીને દુર્જનો નવ્યશાસ્ત્રરચનાને દૂષિત કરે છે. અહીં સજ્જનોનો સાચો જવાબ એ છે કે- “નવા શાસ્ત્રોને રચવાનો આ નવો પરિશ્રમ આગમસમુદ્રમાં પ્રવેશ रावना२ नौडा छे." (३२/१४) ।
વિશેષાર્થ - દુર્જનો કહે છે કે- તમે નવા શાસ્ત્રો બનાવો છો તે આગમમાં ન કહેલી વાતને જણાવવા માટે કે આગમમાં કહેલી વાતને જણાવવા માટે ? આવા બે પ્રશ્નો ઊભા થાય છે. જો આગમમાં ન કહેલી વાતને તમે જણાવતા હો તો તમારી વાત અશાસ્ત્રીય હોવાથી સંઘમાન્ય નહિ બને. તથા જો આગમમાં કહેલું જ તમે કહેતા હો તો તેમાં શું નવી ધાડ મારી ? આગમમાં તો કાંઈ ખામી નથી. તો શા માટે વ્યર્થ આ નવો પરિશ્રમ કરવો ?
પરંતુ આ દલીલ દમ વિનાની છે. કારણ કે આગમ તો દરિયો છે. જીવવિચાર-નવતત્ત્વ વગેરે પ્રકરણગ્રંથો નૌકા સમાન છે. જો જીવવિચાર વગેરે આગમોત્તરકાલીન પ્રકરણ ગ્રંથો ભણ્યા વિના સીધેસીધા પન્નવણા, જીવાભિગમ, ભગવતીસૂત્ર વગેરે આગમો ભણવામાં આવે તો ભણનારા જીવો મૂંઝાઈ જ જાય, તેની બુદ્ધિ કુંઠિત થઈ જાય, મગજ બહેર મારી જાય. જેમ નવ-સ્ટીમર વિના મહાસાગરમાં
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१७६
नव्यरचनाऽऽवश्यकताद्योतनम् •
'पूर्वपूर्वतनसूरिहीलना नो तथापि निहतेति दुर्जनः । तातवागनुविधायिबालवन्नेयमित्यथ सतां सुभाषितम् ।। १५ ।।
पुनरप्यत्राऽऽक्षेप-परिहारावुपदर्शयति- ' पूर्वे 'ति । ननु तथापि = इत्थं नव्यग्रन्थरचनाया जिनागमरत्नाकराऽवतारिकारूपत्वसमर्थनेऽपि प्रकृते पूर्व-पूर्वतनसूरिहीलना नो निहता अपि तु सा दुर्वारैव । किं भवान् प्राचीनतमपूर्वाचार्यादितोऽप्यधिकबुद्धिमान् ? येनेत्थमभिनवग्रन्थजातरचने नव्यप्रणालिकया प्रवृत्तः ? इत्यस्य पर्यनुयोगस्याऽनुत्तरत्वात्पूर्वतनाचार्याऽऽशातनाप्रसङ्गस्याऽत्राऽपरिहार्यत्वमेव इति दुर्जनो वक्ति | अथ सतां जिनसमयरहस्यवेदिनां सुभाषितं प्रत्युत्तरं इत्थं विज्ञेयमत्र यदुत तातवागनुविधायिबा - लवत् = स्वजनक-जननी-पितामहादिवाग्विन्यासाऽनुसारिसन्तानवत् न इयं पूर्वतनाऽऽचार्यहीलनाऽत्र प्रसज्यते इति । यथा प्रेम्णा जननी जनकवाचमनुसृत्य तथारूपेण जल्पन्नपि बालो न जननी - जनकादिहीलनाकारी सम्पद्यते व्यवहियते वा तथैव ज्ञान - ज्ञानि - जिनशासनादिगोचरनिर्व्याजप्रेम्णा पूर्व-पूर्वतनाऽऽचार्यवाचमनुसृत्य स्वक्षयोपशमाऽनुसारेण तथारूपेणाऽभिनवशास्त्रेषु वदन्नपि उत्तरकालीनग्रन्थकर्ता नैव पूर्वतनमहनीयाऽऽचार्याऽऽशातनाकारी सम्पद्यते तथा व्यवहर्तुमर्हति वेति यथाश्रुतार्थः ।
ઝંપાપાત કરનારો ડૂબી જાય છે તેમ પ્રકરણગ્રંથોનો અભ્યાસ કર્યા વિના સીધેસીધા આગમમહાસાગરમાં ઝંપલાવનારા પણ ડૂબી જાય છે, તેનું મગજ ચકરાવે ચઢી જાય છે. માટે આગમ સિવાયના જે પ્રકરણ ગ્રંથોની પૂર્વના મહાપુરુષોએ રચના કરી છે તે આગમસાગરમાં પ્રવેશ કરવા માટે હોડી સમાન હોવાથી ઉપકારી જ છે. આજે પૂ.અભયદેવસૂરિજી મહારાજ, શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ, શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજી મહારાજ, પૂ.ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજના ગ્રંથો ન હોત તો આગમના રહસ્યો કેવી રીતે જાણવા મળી શકત ? માટે પોતાની પાસે નવીન ગ્રંથરચના કરવાની શક્તિ ન હોવાથી નવા શાસ્ત્રો-ટીકા
द्वात्रिंशिका - ३२/१५
વગેરે કરનાર સામે ‘આ વ્યર્થ પ્રવૃત્તિ છે' આવો પ્રલાપ કરવો તે ‘દ્રાક્ષ ખાટી છે' આવી શિયાળની વાણી સમાન છે.
-
પ્રસ્તુતમાં ૩૫૦ ગાથાની સ્તવનની એક કડી યાદ આવી જાય છે. → ‘કોઈ કહે નવી શી જોડી ? શ્રુતમાં નહિ કોઈ ખોડી,
તે મિથ્યા, ઉષ્કૃત ભાવા, શ્રુતજલધિ પ્રવેશે નાવા.' - (૩૨/૧૪)
# નવા શાસ્ત્રો પૂર્વના આચાર્યની આશાતના નથી
ગાથાર્થ :- ‘તો પણ પૂર્વના પ્રાચીન આચાર્યોની હીલના નામનો દોષ તો દૂર નહિ જ થાય'
આ પ્રમાણે દુર્જન કહે છે. અહીં સજ્જનકથિત સુંદર જવાબ એ છે કે “બાપની વાતને જ બોલનાર એવા બાળકની વાત જેમ બાપની વાતની હીલના-આશાતના નથી પણ બાળકની પિતા પ્રત્યેની વફાદારી છે, તેમ પૂર્વના પ્રાચીન આચાર્ય ભગવંતોની વાણીને પોતાના ગ્રંથમાં સંવાદરૂપે જણાવનાર ઉત્તરકાલીન ગ્રંથકાર પણ પૂર્વના આચાર્યોની આશાતના નથી કરતા પણ ભક્તિ કરે છે. તેમના જ વચનનું સમર્થન કરે છે.” (૩૨/૧૫)
વિશેષાર્થ :- દુર્જન કહે છે કે તમે વર્તમાન કાળના નવા શાસ્ત્રકારો શું પૂર્વના શાસ્ત્રકારો કરતાં
--
છુ. હસ્તાવૌં ‘પૂર્વ' કૃતિ પર્વ ત્રુટિતમ્ ।
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
• शब्दमात्रमूढतया न भाव्यम् .
२१७७ किं तथापि पलिमन्थ मन्थरैरत्र साध्यमिति दुर्जनोदिते ।
स्वाऽन्ययोरुपकृतिर्नवा मतिश्चेति सज्जननयोक्तिरर्गला ।।१६।। वस्तुतस्तु नैवाऽयं नियमो यदुत पूर्वाचार्यैः यद् यथोक्तं तत् तथैव वक्तव्यमिति किन्तु तत्तात्पर्यमनेकविधाऽऽगमपरिशीलनतः परिशोध्य स्व-परदर्शनसत्कयुक्त्यागमानुभवसन्तुलनादितः यथाप्रयोजनमवसरे लोके नव्यग्रन्थेषु वा वक्तव्यम् । नानाविधाऽऽगमाऽनुवेधमन्तरेण, तत्तात्पर्यमविमृश्य वा यत्किञ्चिदागमवचनमनुसृत्य वदतो भावश्रुतलाभ एव न सम्भवेत् । ततश्च शब्दमात्रमूढतया न भाव्यम् । → जं जह सुत्ते भणियं तहेव तं जइ वियालणा नत्थि । किं कालियाणुओगो दिट्ठी दिटिप्पहाणेहिं ?।। 6 (नि.भा.५२३३,५३५६, बृ.क.भा.३३१५, व्य.सू.भा.९/३७११) इति निशीथभाष्य-बृहत्कल्पभाष्य- व्यवहारसूत्रभाष्यवचनमप्यत्र संवादि । न चैवं पूर्वाचार्यहीलना, तदीयतात्पर्यस्यैव भङ्ग्यन्तरेण प्रकाशनात् । प्रत्युत अन्यवादिभिः पूर्वाचार्यवचनखण्डने कृते तत्तात्पर्यमाविष्कृत्य मूलाऽऽगमाऽनुसारिनव्ययुक्तितः प्रतिवादिवृन्दाऽनिराकरणे एव पूर्वाचार्यहीलनाप्रसङ्गात् । अनागतकालीनविनेयाऽनुग्रहार्थमपि तादृशयुक्तिनिकुरम्बगर्भनव्यग्रन्थप्रणयने पूर्वाचार्यभक्तिरेव कृता स्यात्, तदीयाऽव्याकृतगूढाऽतिसङ्क्षिप्तवाचः तत्सम्मतैदम्पर्यार्थप्रकाशनादिति दिक् ।।३२/१५।।
अत्राऽवशिष्टाऽऽक्षेपपरिहारावुपदर्शयति- 'किमिति । तथापि अत्र = प्रकृते पलिमन्थमन्थरैः = मूलागमस्वाध्यायव्याघातन्यग्भूतैः नव्यग्रन्थप्रबन्धैः किं साध्यम्? इति दुर्जनोदिते खलोक्तं प्रति स्वाऽन्ययोः उपकृतिः = स्व-परस्मृतिबीजप्रबोधनलक्षणोऽनुग्रहः नवा = अतिस्फारेण परिष्कृता मतिश्च प्रज्ञात्मिका साध्यतया वर्तत इति सज्जननयोक्तिः = सुजनाऽभिप्रायाऽनुसारिणी वाग् अर्गला खलोक्तं प्रति सम्पद्यते । यथोक्तं अध्यात्मसारे → किञ्चित्साम्यमवेक्ष्य.ये विदधते ते काचेन्द्रनीलाऽभिदां, तेषां न प्रमदाऽऽवहा तनुधियां गूढा कवीनां कृतिः । ये जानन्ति विशेषमप्यविषमे रेखोपरेखांशतो वस्तुन्यस्तु सतामितः कृतधियां तेषां महानुत्सवः ।। વધારે બુદ્ધિશાળી થયા છો કે તેઓએ ન કરેલી એવી નવી શાસ્ત્રરચના તમે કરો છો ? જો હા, તો તેવું કહેવામાં તો પૂર્વના મહનીય = પૂજનીય આચાર્ય ભગવંતોની ઘોર આશાતના છે. તથા જો “ના”, તો પ્રાચીન આચાર્યોએ ન કરેલી એવી નવી શાસ્ત્રરચના કરવાની તમારે જરૂર નથી. આ આક્ષેપનું नि२।७२९ गाथार्थमा स्पष्ट ४ छे. (३२/१५)
જ નવ્યશાસ્ત્રસ્યના સ્વાધ્યાયબાધક નથી હું ગાથાર્થ :- “છતાં પણ મૂળ આગમના સ્વાધ્યાયમાં વ્યાઘાત કરવાથી આપમેળે હલકા સાબિત થયેલા એવા નવા શાસ્ત્રોથી તમે શું સાધવા માગો છો ?” આ પ્રમાણે દુર્જનો નવીન શાસ્ત્રકાર સામે આક્ષેપ કરે છે ત્યારે સજ્જનો કહે છે કે “સ્વ-પર ઉપર ઉપકાર અને નવીન નિપુણ બુદ્ધિ આ નવ્યશાસ્ત્રથી સાધવા લાયક છે.” આ સજ્જનનો જવાબ દુર્જનના આક્ષેપ સામે પ્રતિબંધક છે. (૩૨/૧૬)
વિશેષાર્થ - જેમ વ્યાકરણ ભણવું તે શાસ્ત્રાભ્યાસનું સાધન છે. શાસ્ત્રાભ્યાસમાં વ્યાઘાત કરનાર १. हस्तादर्श 'मंथरिरत्न' इत्यशुद्धः पाठः । २. मुद्रितप्रतौ 'स्यान्य...' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१७८ • વિંશિકવર સંવા: •
द्वात्रिंशिका-३२/१७ सप्रसङ्गमिदमाद्यविंशिकोपक्रमे मतिमतोपपादितम् ।
चारुतां व्रजति सज्जनस्थिति ऽक्षतासु नियतं खलोक्तिषु ॥१७॥ पूर्णाध्यात्मपदार्थसार्थघटना चेतश्चमत्कारिणी, मोहच्छन्नदृशां भवेत्तनुधियां नो पण्डितानामिव ।। काकुव्याकुलकामगर्वगहनप्रोद्दामवाक्चातुरी, कामिन्याः प्रसभं प्रमोदयति न ग्राम्यान् विदग्धानिव ।।
૯ (.સા.૨૧/૬-૭) તિ //રૂર/૧દ્દા
एतत्सर्वं कुतो भवद्भिरज्ञायि ? इत्यत आह- 'सप्रसङ्गमि'ति । इदं सर्वं विंशिकाप्रकरणे आद्यविंशिकोपक्रमे मतिमता = श्रीहरिभद्रसूरिपुरन्दरेण सप्रसङ्गं = प्रसङ्गसङ्गत्यायातं उपपादितम् । तदुक्तं तत्र → जुत्तो उद्धारो खलु अहिगाराणं सुयाओ ण उ तस्स । इय वुच्छेओ तद्देसदसणा कोउगपवित्ती ।। इक्को उण इह दोसो जं जायइ खलजणस्स पीडत्ति । तहवि पयट्टो इत्थं दटुं सुयणाण मइतोसं ।। तत्तो वि य जं कुसलं तत्तो तेसिपि होहिइ ण पीडा । सुद्धासया पवत्ती सत्थे निद्दोसिया भणिया ।। इहरा छउमत्थेणं पढमं न कयाइ कुसलमग्गम्मि । इत्थं पयट्टियव् सम्म ति कयं पसंगेण ।। ૯ (વિ.
વિં9/૭-૧૦) રૂતિ | શિમર્થમયમુન્લી: તંત્રીપરિ સૂરિપુરન્ટરે ? રૂતિ સહિ- વોષિ अक्षतासु = अनिराकृतासु तु नियतं = निश्चितं सज्जनस्थितिः = सुजनकार्यपद्धतिः चारुतां न व्रजति નરૂર/૧૭TI નથી. તેમ ઉત્તરકાલીન આચાર્ય ભગવંતોએ કરેલા નવા શાસ્ત્રો ભણવા તે આગમાભ્યાસમાં બાધક નથી પણ સાધક છે. ઉત્તરકાલીન આચાર્ય ભગવંતોએ જે નવી શાસ્ત્રરચના કરી છે તે આગમાભ્યાસમાં વર્તમાનકાલીન જીવોને સહાયક છે. માટે તેનાથી પરોપકાર સધાય છે. ભાવ પરોપકાર કરવાથી ઉત્તરકાલીન તે તે આચાર્ય ભગવંતો સ્વોપકાર પણ સાધે છે. તથા શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ, શ્રીસિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજી મહારાજ, શ્રી મલવાદીસૂરિજી મહારાજ વગેરેના ગ્રંથો વાંચવાથી આપણી બુદ્ધિ પરિકર્ષિત થાય છે, નિપુણ થાય છે. નવા નવા પ્રજ્ઞાના પ્રદેશો વિકસતા જાય છે. આમ એકંદરે નૂતન શાસ્ત્રોની રચનાથી લાભ જ છે. (૩૨/૧૬).
ગાથાર્થ :- આ બધી બાબત બુદ્ધિશાળી શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે પ્રથમ વિંશિકાના પ્રારંભમાં પ્રાસંગિક રીતે બતાવેલ છે. ખરેખર દુર્જનોની વાતોનું ખંડન ન થાય ત્યાં સુધી સજ્જનની વાત કે કાર્યપદ્ધતિ સુંદરતાને પામી જ ન શકે. (૩૨/૧૭)
વિશેષાર્થ :- મહોપાધ્યાયજી મહારાજ નવા-નવા ગ્રંથોની નવ્યન્યાયની પરિભાષામાં રચના કરતા હતા. તેથી તેમની સામે દુર્જન લોકોએ જે હૈયાનો બળાપો ઠાલવ્યો તેવો જ બળાપો શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી સમયના દુર્જનોએ ૧૪૪૪ નવા ગ્રંથની રચના કરનાર શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજ સામે ઠાલવેલ હશે. શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે “વિંશતિ વિંશિકા' પ્રકરણની પ્રથમ વિંશિકાના ૭ થી ૧૦ નંબરના શ્લોકમાં જડબાતોડ રીતે તેનો જવાબ જણાવેલ છે. તે તરફ ઉપાધ્યાયજી મહારાજ અંગુલિનિર્દેશ કરી રહ્યા છે. જો હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે તેનો જવાબ આપ્યો ન હોત તો ઉત્તરકાલીન ગ્રંથકારો માટે એક નવી
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
• गुरुपरम्परास्मरणम् •
२१७९ न्यायतन्त्रशतपत्रभानवे लोकलोचनसुधाऽञ्जनत्विषे । पापशैलशतकोटिमूर्तये सज्जनाय सततं नमो नमः ।।१८।। भूषिते बहुगुणे तपागणे श्रीयुतैर्विजयदेवसूरिभिः ।
भूरिसूरितिलकैरपि श्रिया पूरितैर्विजयसिंहसूरिभिः ।।१९।। सज्जननमस्कार्यतामावेदयति- 'न्याय'ति । न्यायतन्त्रशतपत्रभानवे = सदुक्तिप्रधानदर्शनलक्षणपुष्करविकासकारिमार्तण्डाय लोकलोचनसुधाजनत्विषे = जनमनोनयनाऽऽह्लादकारिहिमांशुद्युतये पापशैलशतकोटिमूर्तये = अवद्यपर्वतभेतृवज्रस्वरूपाय सज्जनाय सततं सर्वत्र सर्वथा त्रिविधं त्रिविधेन नमो नमः । प्रकृते श्लेषगर्भतया स्वगुरुनमस्कारोऽपि प्रथममेव ग्रन्थकृता कृतः । तथाहि- स्वस्य न्यायादितन्त्राऽभ्यासकृते स्वगुरुदेवः काशीमागमत् । न्यायादितन्त्राभ्यासकाले काश्यां दुर्जेयवादिपराजयकरणेन 'अहो! श्रीनयविजयविबुधशिष्यविद्वत्ता!' इत्येवं परितुष्टैः वाणारसीविबुधैः स्वस्मै न्यायविशारदपदवी प्रदत्ता । न्यायाचार्यादिपदलाभोत्तरमपि स्वस्य मद-मानाद्यवद्यधराधरोच्छेदाय स्वगुरुदेवो वज्रायते स्म इत्येवं स्मृत्वा स्वकीयन्यायादिदर्शनाऽभ्यासपङ्कजभास्काराय काश्यादिजननयनकुमुदचन्द्रमरीचये स्वकीयमद-मानाद्यवद्यगिरिवज्राय श्रीनयविजयविबुधवरेण्याय स्वगुरुदेवाय नमोऽस्तु निरन्तरमित्युक्तमत्र ग्रन्थकृतेत्यप्यवधेयम् । प्रकृते → स्नात्वा सिद्धान्तकुण्डे विधुकरविशदाऽध्यात्मपानीयपूरैस्तापं संसारदुःखं कलिकलुषमलं लोभतृष्णां च हित्वा । जाता ये शुद्धरूपाः शम-दम-शुचिताः चन्दनाऽऽलिप्तगात्राः, शीलाऽलङ्कारसाराः सकलगुणनिधीन् सज्जनांस्तान् नमामः ।। - (अ.सा.२१/८) इति अध्यात्मसारवचनमपि स्मर्तव्यम् ।।३२/१८ ।। ___ अधुना महासज्जनकक्षाप्राप्तस्वकीयगुरुपरम्पराप्रशस्तिमष्टकारिकाभिरावेदयति- 'भूषिते' इति । बहुगुणे = स्वाध्याय-संयम-सहायभाव-सौम्यता-सहिष्णुता-सत्तपआदिनानागुणगणोपेते तपागणे श्रीयुतैः विजयदेवसूरिभिः भूषिते तथा भूरिसूरितिलकैः = नानाऽचार्येषु तिलकायमानैः श्रिया = राजसन्मानादिलक्ष्म्या સમસ્યા હલ કરવાની જવાબદારી આવી પડત. આથી સમયસૂચકતા વાપરીને શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે ઉપરોક્ત પરાર્થસ્વરૂપ એક સરસ કાર્ય કર્યું છે. આ બાબતની આગવી નોંધ મહોપાધ્યાયજી મહારાજે दीदी. छ. (3२/१७)
ગાથાર્થ - ન્યાયતંત્રરૂપી કમળના વિકાસ માટે સૂર્ય સમાન, લોકોની નજર માટે ચંદ્રની કાંતિ સમાન તથા પાપરૂપી પર્વતને ભેદવા માટે વજસમાન એવા સજ્જનને સતત વારંવાર નમસ્કાર થાવ. (3२/१८)
ઉપર સજ્જનનું જે લક્ષણ બતાવેલ છે તે મુજબ મહાસર્જનની કોટિમાં ગોઠવી શકાય તેવા પોતાના ગુરુવર્યોની પરંપરાને યાદ કરતા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે -
હ ગુરુપરંપરા સ્મરણ જ ગાથાર્થ - શ્રીયુત વિજયદેવસૂરિજી મહારાજ તથા અનેક આચાર્યોમાં તિલકસમાન અને ઐશ્વર્યથી ભરેલા એવા આચાર્યશ્રી વિજયસિંહસૂરિજી મહારાજથી વિભૂષિત એવા બહુગુણસંપન્ન તપાગચ્છમાં જેમનું
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१८०
• गुरुनाम्नः कामकुम्भाधतिशायिता • द्वात्रिंशिका-३२/२२ धाम भास्वदधिकं निरामयं रामणीयकमपि प्रसृत्वरम् । नाम कामकलशाऽतिशायि'तामिष्टपूर्तिषु यदीयमञ्चति ।।२०।। यैरुपेत्य विदुषां सतीर्थ्यतां स्फीतजीतविजयाऽभिधावताम् । धर्मकर्म विदधे जयन्ति ते श्रीनयादिविजयाऽभिधा बुधाः ॥२१॥ उद्यतैरहमपि प्रसद्य तैस्तर्कतन्त्रमधिकाशि पाठितः ।
एष तेषु धुरि लेख्यतां ययौ सद्गुणस्तु जगतां सतामपि ॥२२॥ पूरितैः विजयसिंहसूरिभिः अपि भूषिते 'ते जयन्ति' इत्यनेनाऽग्रे (द्वा.द्वा.३२/२१) अस्याऽन्वयो बोध्यः ।।३२/१९॥
भास्वदधिकं = सूर्यातिशायि धाम = रोचिः निरामयं = नीरोगताकारि रामणीयकं = कमनीयं प्रसृत्वरं यदीयं नाम अपि इष्टपूर्तिषु = स्वाऽभिलषितपरिपूरणेषु कामकलशाऽतिशायितां = कामकुम्भचिन्तामणि-कल्पतरु-कामधेन्वाद्यतिशायितां अञ्चति ।।३२/२०।।
केषां नाम्न इदं माहात्म्यं गीयते ? इति जिज्ञासाशमनार्थमाह - ‘यैः' इति । यैः स्फीतजीतविजयाऽभिधावतां = तेजस्विजीतविजयाभिधानशालिनां विदुषां सतीर्थ्यतां = एकगुरुतां → 'सतीर्थ्यास्त्वेकगुरवः' - (अ. चिं.७९) इति अभिधानचिन्तामणिवचनात् उपेत्य = प्राप्य धर्मकर्म = चारित्रधर्मक्रियाकलापं विदधे ते श्रीनयादिविजयाऽभिधाः = श्रीनयविजयाऽऽख्याः बुधाः जयन्ति 'तपागणे' (द्वा.द्वा.३२/१९) इत्यत्राऽन्वीयते ।।३२/२१ ।।
कृतज्ञभावतः स्वगुरुकृतोपकृतिमनुस्मरन्नाह- 'उद्यतैः' इति । → दीणं अब्भुद्धरिउं पत्ते सरणागए (१) सूर्य ४२di ५९ अपि तस्वी , (२) नरोत (3) २भाय अने. (४) यारे का प्रसिद्ध એવું નામ પણ ઈષ્ટ ફલની પૂર્તિમાં-સિદ્ધિમાં કામકુંભ કરતાં પણ ચઢિયાતાપણું ધારણ કરે છે તથા (૫) જેઓએ તેજવી એવા જીતવિજયજી નામવાળા વિદ્વાન ઉપાધ્યાયનું ગુરુબંધુપણું પ્રાપ્ત કરીને ધર્મસાધના કરી તે શ્રીનવિજયજી નામના પંડિત ઉપાધ્યાય અત્યારે જયવંતા વર્તે છે. (૩૨/૧૯-૨૦-૨૧)
વિશેષાર્થ:- ગ્રંથકારશ્રી મહોપાધ્યાય યશોવિજયજી ગણિવરને પોતાના ગુરુદેવશ્રી ઉપાધ્યાય નયવિજયજી ગણિવર્યશ્રીના નામ ઉપર પણ અત્યંત વિશ્વાસ હતો. આ હકીકત પોતાના ગુરુદેવના નામના જે પાંચ વિશેષણો તેમણે જણાવ્યા છે તેનાથી વ્યક્ત થાય છે. શ્રીનયવિજયજી મહારાજ અને શ્રીજીતવિજયજી ઉપાધ્યાય ગુરુભાઈ હતા. તથા ગ્રંથરચના સમયે તપગચ્છમાં શ્રીદેવસૂરિજી મહારાજ અને શ્રીસિંહસૂરિજી મહારાજ મુખ્ય સ્થાને બિરાજમાન હતા. આટલી વાત ઉપરના ત્રણ શ્લોક દ્વારા વ્યક્ત થાય છે. (૩૨/૧૯-૨૦-૨૧)
હ ગુરુ ઉપક્સરસ્મરણ ક ગાથાર્થ:- જે ગુરુદેવશ્રી નયવિજયજી મહારાજાએ વિહારાદિનો ઉગ્ર ઉદ્યમ કરીને, તેમજ અનુગ્રહ કરીને મને પણ = મારા જેવાને પણ કાશીમાં ન્યાયદર્શનનો અભ્યાસ કરાવ્યો. તેઓનો આ સગુણ તો વિશ્વના અન્ય સજ્જનોમાં પણ મુખ્ય ગણનાપાત્ર થયો હતો. (૩૨/૨૨) १. मुद्रितप्रतौ '... शायिनामि...' इत्यशुद्धः पाठः । २. हस्तादर्श 'तन्त्रमन्त्र' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
• શ્રીનવિનય વિરસ્ય મુલ્ય: ગુન: • येषु येषु 'तदनुस्मृतिर्भवेत्तेषु धावति च दर्शनेषु धीः ।
यत्र यत्र मरुदेति लभ्यते तत्र तत्र खलु पुष्पसौरभम् ।।२३।। पियं काउं । अवरद्धेसु वि खमिउं सुयणो च्चिय नवरि जाणइ ।। - (व.ल.४/१३) इति वज्रालग्नदर्शितसुजनगुणसम्पन्नैः संयम-स्वाध्याय-साहाय्यदानादियोगेषु उद्यतैः यद्वा काशीपर्यन्तदीर्घतरविहारोद्यमशालिभिः तैः श्रीनयविजयविबुधैः प्रसद्य = अनुगृह्य अधिकाशि = वाराणस्यां तर्कतन्त्रं = प्राचीनाऽर्वाचीनन्यायदर्शनं अहमपि = मादृशोऽपि महाभट्टारकसमीपे पाठितः एष तु = अयमेव सद्गुणः जगतां सतामपि अविप्रतिपत्त्या तेषु = श्रीनयविजयगणिवरेषु धुरि लेख्यतां = गण्यतां ययौ ।।३२/२२ ।।
पुनरपि स्वगुरुमाहात्म्यं स्तौति- 'येषु' इति । येषु येषु दर्शनेषु व्याख्यातुमुद्दिष्टेषु तदनुस्मृतिः = श्रीनयविजयगणिवराऽनुस्मरणं भवेत् तेषु तेषु च दर्शनेषु मम धीः अस्खलद्गत्या धावति एव पदार्थवाक्यार्थादिक्रमेणैदम्पर्यार्थपर्यन्तमविगानेन । प्रतिवस्तूपमालेशत इदं समर्थयति-यत्र यत्र स्थाने सुरभिकुसुमाऽऽमोदपरिभावितो मरुत् स्वयं एति तत्र तत्र खलु पुष्पसौरभं अनायासेनैव लभ्यते । स्वगुरुनामस्मरणमनवरतप्रफुल्लप्रसूनपरिमलपरिभावितपवनस्थानीयं व्याचिख्यासितदर्शनगोचराऽस्खलदनवरतगमनञ्चाऽत्र पुष्पसौरभलाभतुल्यम् ।।३२/२३।।
વિશેષાર્થ :- પોતાના શિષ્યને ભણાવવા માટે ગુજરાત-અમદાવાદથી છેક કાશી સુધી જવું. અને તે પણ તે સમયના સગવડશૂન્ય કપરા સંયોગમાં વિહારાદિ ! ખરેખર અજબ ગજબની આ વાત ગીનેસ બુકમાં નોંધવા લાયક છે. તેમાં આ ઘટના નોંધાયેલ છે કે નહિ ? આ વાત તો ભગવાન જાણે. પણ તે કાળના તમામ સજ્જન-સાધુ-સંત લોકોએ શ્રીનવિજયજી મહારાજના આ ગુણની અત્યંત પ્રશંસાપૂર્વક યશોગાથાને મુક્તકંઠે ચોમેર લાવેલી હતી. ગુરુની ગરિમા અદ્દભુત બને છે ત્યારે શિષ્ય પણ એ ઉપકારને ગૌરવપૂર્વક જગતના ચોગાનમાં મુક્ત મનથી યાદ કરીને કૃતજ્ઞતા-સમર્પણ-ગુરુભક્તિ વગેરે ગુણોથી મહાન બની જાય છે. આ હકીક્ત પ્રસ્તુત શ્લોક દ્વારા વ્યક્ત થાય છે. વર્તમાન કાળના તથા ભવિષ્ય કાળના અનેક ગુરુ ભગવંતોએ અને શિષ્યોએ આ વાતને ગંભીરતાથી લક્ષમાં લેવી જોઈએ -આવું કહેવાની હવે જરૂર રહેતી નથી. (૩૨/૨૨)
છે ગજબનાક ગુરુસ્મૃતિપ્રભાવ છે ગાથાર્થ - જે જે દર્શનોમાં તે ગુરુદેવનું સ્મરણ જોડાય છે તે તે દર્શનોમાં મારી બુદ્ધિ દોડવા માંડે છે. ખરેખર પવન જ્યાં જ્યાં જાય ત્યાં ત્યાં પુષ્પની સુવાસ પણ જાય છે. (૩૨/૨૩)
| વિશેષાર્થ :- ન્યાય-વૈશેષિક-વેદાન્તી વગેરે એક-એક અઘરા દર્શનના અભ્યાસમાં ભલ ભલા વિદ્વાનની બુદ્ધિ બુટ્ટી થઈ જાય છે. તો બધા જ દર્શનોમાં નિષ્ણાત થવાની વાત તો એક સ્વપ્ર જ બની જાય. પણ પોતાના ગુરુદેવનું નામસ્મરણ સપનાને પણ સાકાર કરવાનું કામ કરે છે. આ માત્ર કોરા કાગળ ઉપરની શાણપણ ભરેલી ડાહી-ડાહી વાતો નથી. પરંતુ ગ્રંથકાર મહોપાધ્યાયજી મહારાજના જીવનની એક આશ્ચર્યકારક વિરલ અદ્વિતીય સત્ય હકીકત છે. આ વાતમાં કોઈએ અતિશયોક્તિ અલંકાર ન સમજવો. ઔપચારિક વાત ન સમજવી. જ્ઞાનખજાનો મેળવવાની અમોઘ ૨. દસ્તાવ ‘તરત્વનુ યશુદ્ધ: Ta. | ૨. દસ્તાવ ‘પુખ...' રૂત્રશુદ્ધ: 4: |
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१८२
ग्रन्थकृतः गुरुप्रत्युपकाराऽसामर्थ्यम् •
तद्गुणैर्मुकुलितं' रवेः करैः शास्त्रपद्ममिह मन्मनोहृदात् । उल्लसन्नयपरागसङ्गतं सेव्यते सुजनषट्पदजैः ।। २४॥ निर्गुणो बहुगुणैर्विराजितांस्तान् गुरूनुपकरोमि कैर्गुणैः । वारिदस्य ददतो हि जीवनं किं ददातु बत चातकाऽर्भकः ' ।। २५ ।
३
•
=
प्रस्तुतश्रमसमर्थितैर्नयैर्योग्यदानफलितैस्तु तद्यशः ।
यत्प्रसर्पति सतामनुग्रहादेतदेव मम चेतसो मुदे ।। २६ ।।
पुनरपि स्वगुरुनामस्मरण-कीर्त्तनादिफलमाद्योतयति- ' तदिति । मुकुलितं पद्मं रवेः करैः विकसितं सद् यथा षट्पदजैः सेव्यते तथैव इह प्रवचने प्राक् मुकुलितं अपि तद्गुणैः = श्रीनयविजयविबुधेश्वरनामस्मरणकीर्तनादिगुणैः निर्गच्छद् विस्फारि सत् शास्त्रपद्मं अभिनवग्रन्थारविन्दं मन्मनोहृदात् मदीयाऽन्तःकरणसरोवराद् उल्लसद् नयपरागसङ्गतं निर्गच्छद्द्द्विस्फारिनानासुनयसुरभिरजःसमेतं सज्जनमधुकरवृन्दैः स्वयमेत्याऽनवरतं सेव्यते ।।३२ / २४ ।।
सुजनषट्पदजैः
ऋणमुक्त्यसामर्थ्यमात्मनो दर्शयति- 'निर्गुण' इति । निर्गुणः अहं कैः गुणैः तान् बहुगुणैः विराजितान् गुरून् संयमजीवनदातॄन् उपकरोमि ? बत इति खेदे स्वस्मै जीवनं ददतो हि वारिदस्य चातकाऽर्भकः = बप्पीहबालः किं ददातु ? ।। ३२ / २५ ।।
= जलमुचः
द्वात्रिंशिका-३२/२६
=
=
=
तथापि स्वप्रयत्नजनितसन्तोषलवमावेदयति- 'प्रस्तुते 'ति । कुवादिवृन्दोत्थापितदूषणाऽऽभासजर्जरितैरपि यावी- Master-Key ग्रंथद्वारश्रीने वर्तमानासीन भने भावी जधा शिष्योने-महात्माखोने भèरमां आपेसी छे. (३२/२३) गाथार्थ :બિડાયેલું એવું શાસ્રરૂપી કમળ અહીં મારા ગુરુદેવના સૂર્યકિરણસમાન નામસ્મરણ ગુણના લીધે ખીલતું જાય છે. તથા મારા મનરૂપી સરોવરમાંથી નીકળતી સુનયસ્વરૂપ પરાગરજથી યુક્ત થયેલ શાસ્રકમળ સજ્જનરૂપી ભ્રમરાઓના સમૂહથી સેવાય છે. (૩૨/૨૪)
વિશેષાર્થ :- રાત્રે બિડાયેલા કમળ સૂર્યકિરણનો તેજસ્વી સ્પર્શ થતાં જેમ ખીલી ઉઠે છે તેમ દીક્ષા પૂર્વે જે શાસકમળ પોતાના માટે બીડાયેલા હતા તે ગુરુદેવના નામસ્મરણાદિ ગુણોથી ખીલી જાય छे. जाडीनी विगत गाथार्थमा स्पष्ट छे. (३२ /२४)
ગાથાર્થ :- અનેક ગુણોથી શોભતા એવા તે ગુરુદેવને નિર્ગુણ એવો હું કયા ગુણોથી ઉપકૃત કરી શકું ? ખરેખર પોતાને જીવન આપનાર એવા વાદળને બિચારું ચાતક બાળ શું આપી શકે ? (३२/२५)
गाथार्थ ::- ગ્રન્થરચના સંબંધી પ્રસ્તુત પરિશ્રમ વડે સમર્થન કરાયેલા એવા વિવિધ નયો પોતાનું યોગ્ય ફળ આપવા દ્વારા સફળ થયા છે. તેથી આ સાર્થક નયો વડે શ્રીનયવિજયજી ગુરુદેવનો જે યશ સજ્જનોના અનુગ્રહથી ચારે બાજુ ફેલાય છે આટલી જ વાત મારા ચિત્તને આનંદ આપવા માટે समर्थ जने छे. (३२/२६)
१. मुद्रितप्रतौ '...र्मुकुिलतं' इत्यशुद्धः पाठः । २. हस्तादर्शे 'वारिदोवारि' इत्यशुद्धः पाठः । ३. हस्तादर्शे 'चातकोर्भक' इति पाठः अवग्रहप्रक्षेपात् शुद्धः भवितुमर्हति । ४. हस्तादर्शे ...नुग्रहात् देतदेव' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
• शिष्यकृतितो गुरुप्रशंसा •
२१८३ आसते जगति सज्जनाः शतं तैरुपैमि नु समं कमञ्जसा ।
किं न सन्ति गिरयः 'परःशता मेरुरेव तु बिभर्तु मेदिनीम् ।।२७।। साम्प्रतं प्रस्तुतश्रमसमर्थितैः = नव्यशास्त्ररचनापरिश्रमोपोद्दलितैः, अत एव योग्यदानफलितैः = स्वविषयस्थापनादिलक्षणसमुचितवाञ्छितप्रदानं प्रति पुष्पितैः फलितैश्च नयैः = स्याद्वादपरिकरभूतैः सुनयः तु यत् = यस्मात्कारणात् तद्यशः = श्रीनयविजयविबुधयशः सतां अस्मदीयाऽभिनवग्रन्थपठन-पाठनप्रभृतिपरायणानां अनुग्रहात् सर्वासु दिक्षु सवेगं प्रसर्पति एतदेव मम द्वात्रिंशिकाप्रकरणकृतो महोपाध्याययशोविजयगणिवरस्य चेतसो मुदे सम्पद्यते । जिनप्रवचने गुरुनामत एव शिष्यप्रसिद्धेः ‘श्रीनयविजयगणिवरशिष्येणाऽयमेकान्तवादिकुतर्कपरिहारप्रवणोऽभिनवोऽद्भुतो ग्रन्थो रचित' इति नव्यन्यायपरिभाषापरिकलिताऽभिनवग्रन्थाऽध्ययनाऽध्यापनपरायणसुजनवचनोद्गारसञ्जनितः स्वगुरुयशःकीर्तिव्यापो ग्रन्थकृतः प्रमोदहेतुरित्याशयः ।।३२/२६।।
__ 'ननु किमन्ये सुजना जगति न सन्ति ? येनेत्थं महता प्रबन्धेन स्वगुरुगुणग्राममेव सज्जनस्तुतिद्वात्रिंशिकायामुपवर्णयति भवान्' इत्याशङ्कायामाह- ‘आसते' इति । कामं इह जगति सज्जनाः शतं सहस्रं च आसते परं तेषु मध्ये कं सज्जनं तैः = स्वस्मिन् प्रकाण्डपाण्डित्ये सत्यपि अनवरतमेव निःस्वार्थपरोपकारपरायणैः श्रीनयविजयगणिवरैः मादृशशिष्याणुक्षत्यविनयाद्यप्रेक्षिभिः निरुपाधिकनम्रतागम्भीरतादिगुणगणकलितैः मदुपकारितिलकायमानैः समं अञ्जसा नु इति वितर्के उपमि ? अर्के चेन्मधु विन्देत किमर्थं पर्वतं व्रजेद् ? इत्युक्त्या प्रस्तुतप्रयासस्य प्रशस्तत्वेऽपि विशदतराऽन्यदृष्टान्तेन प्रकृतं समर्थयति किं न सन्ती'ति स्पष्टम् ।।३२/२७ ।।
વિશેષાર્થ - નવીન શાસ્ત્રોમાં વિવિધ નયોનું ગ્રંથકારશ્રીએ વિશદ નિરૂપણ કરેલ છે. તેથી જ તે નયો પોતાના વિષયનું સ્થાપન કરવામાં સમર્થ છે- એમ સ્પષ્ટપણે સાબિત થયું. આ ગ્રંથોનું સર્જનો વિદ્વાનો પઠન-પાઠન કરતાં કરતાં આશ્ચર્યચકિત થઈ જતા હતા અને તેઓના મોઢામાંથી સહજપણે ઉદ્ગાર નીકળી પડતા કે “શ્રીનવિજયજી મહારાજના શિષ્યની પ્રકાંડ વિદ્વત્તા અજબ-ગજબની છે. સન્મતિતર્ક-સ્યાદ્વાદરત્નાકર વગેરે ગ્રંથોના જે રહસ્યો મથામણ કરવા છતાં સમજાતાં નહતાં તે શ્રીનયવિજયજી મહારાજના શિષ્ય દ્વારા રચાયેલ નયોપદેશ-અનેકાંતવ્યવસ્થા-જ્ઞાનબિંદુ વગેરે ગ્રન્થોના માધ્યમે બહુ જ સહેલાઈથી સમજાય છે' –આ પ્રમાણે પાઠકવૃંદ ગુરુના નામને આગળ કરીને ગુરુમહારાજનો યશ પણ ચારેબાજુ ફેલાવે છે. આટલી હકીકત ગ્રંથકારશ્રી માટે આનંદનો વિષય બની જાય છે. ગુરુના નામે શિષ્યની ઓળખાણ સામાન્યથી થતી હોય છે. તેમાં શિષ્ય ગૌણ રહે છે. ગુરુ મુખ્ય બની જાય છે. આ વાતને લક્ષમાં રાખીને ગ્રંથકારશ્રીને પ્રમોદ થાય છે. (૩૨/૨૬)
ગાથાર્થ - જગતમાં સજ્જનો તો સેંકડો છે. પરંતુ તે શ્રીનયવિજયવિબુધ ગુરુવર સાથે કયા સજ્જનને હું ઝડપથી સરખાવી શકું ? શું સેંકડો પર્વતો દુનિયામાં હોતા નથી ? છતાં પૃથ્વીને તો भेरुपर्वत ०४ ॥२९॥ ४३ ने ! (3२/२७) १. हस्तादर्श ‘रपःशता' इति वर्णव्यत्यासः ।
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१८४ • પ્રચતો નમ્રતા •
द्वात्रिंशिका-३२/२९ तत्पदाम्बुरुहषट्पदः स च ग्रन्थमेनमपि मुग्धधीwधाम् । यस्य भाग्यनिलयोऽजनि श्रियां सद्म पद्मविजयः सहोदरः ।।२८।। मत्त एव मृदुबुद्धयश्च ये तेष्वतोऽप्युपकृतिश्च भाविनी ।
किं च बालवचनाऽनुभाषणाऽनुस्मृतिः परमबोधशालिनाम् ।।२९।। साम्प्रतं स्वस्वरूपमावेदयति- 'तदिति । स च मुग्धधीरपि अहं तत्पदाऽम्बुरुहषट्पदः = श्रीनयविजयविबुधवरचरणसरोरुहमधुकरः एनं द्वात्रिंशिकाख्यं ग्रन्थं व्यधाम यस्य मे श्रियां सद्म भाग्यनिलयः पद्मविजयः सहोदरः = पूर्वोत्तरसम्बन्धमाश्रित्य बन्धुः अजनि ।।३२/२८ ।।
स्वकीयनम्रताप्रदर्शनपुरस्सरं ग्रन्थकृत् प्रकृतरचनासाफल्यप्रकारमुपदर्शयति- 'मत्त' इति । ये च मत्तः सकाशात् मृदुबुद्धयः तेषु एव अतोऽपि द्वात्रिंशिकाप्रकरणात् उपकृतिः भाविनी । न च ये भवतः सकाशादधिकप्रज्ञोपेताः तेषां नाऽत उपकृतिरिति शङ्कनीयम्, यतः परमबोधशालिनां = मत्तः सकाशात्प्रकृष्टमति-श्रुतज्ञानावरणक्षयोपशमोपेतानां विदुषां अपि = किञ्च पठ्यमानात् पाठ्यमानाच्च अतः प्रकरणात् बालवचनाऽनुभाषणाऽनुस्मृतिः रतिदायिनी भाविनी, बालभाषितादप्यागमवचनात् श्रूयमाणात् विदुषामपि स्वस्मृतिबीजप्रबोधनं सम्पद्यत एवेत्याशयः ।।३२/२९।।
ગાથાર્થ - તે શ્રીનયવિજયવિબુધ ગુરુદેવશ્રીના ચરણકમળમાં ભમરાસમાન એવા તે મુગ્ધબુદ્ધિવાળા યશોવિજયે આ ગ્રન્થને બનાવેલ છે કે જેમના ભાઈ પદ્મવિજય ઐશ્વર્યોનું ઘર અને ભાગ્યધામ થયા હતા. (૩૨/૨૮)
ગાથાર્થ :- મારા કરતાં પણ જે મંદ બુદ્ધિવાળા હોય તેઓને વિશે જ આ ગ્રન્થથી પણ ઉપકાર થશે. વળી, પરમબોધવાળા જીવો બાળકના વચનને બોલવાનું અને યાદ કરવાનું કરે છે. (૩૨/૨૯).
વિશેષાર્થ:- પોતાના કરતાં અલ્પબુદ્ધિવાળા જીવોને આ ગ્રંથથી લાભ થશે – આ પોતાનું પ્રયોજન ગ્રંથકારશ્રીએ બતાવ્યું. “પરંતુ ગ્રંથકાર કરતાં જેમની પ્રજ્ઞા વધુ વિકસિત છે તેવા પ્રાજ્ઞ પુરુષોને આ ગ્રંથથી શું લાભ ?' –આ શંકાના સમાધાન માટે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે કે તેવા મહાપ્રાજ્ઞ પુરુષો પાસે હું તો બાળક છું. મહાપુરુષોને બાળકની વાણી બોલવાથી, સાંભળવાથી કે યાદ કરવાથી આનંદ જ થાય. તેમ મહાપ્રાજ્ઞ પુરુષો આ ગ્રન્થ ભણશે કે બીજાને ભણાવશે તો બાળકતુલ્ય મારા વચનો બોલવાથી કે યાદ કરવાથી તેઓને પણ આનંદ જ થશે. માટે મારા આ ગ્રન્થને મહાપ્રાજ્ઞ પુરુષોએ પણ ઉપેક્ષિત ન કરવો- આમ ગ્રંથકારશ્રી પોતાના કરતાં મહાપ્રાજ્ઞ વિદ્વાનોને વિનંતિ કરે છે. કેવી નમ્રતા ભરેલી કુશળતા મહોપાધ્યાયજી મહારાજ પાસે હતી- એની આ શ્લોક દ્વારા કાંઈક ઝાંખી થાય છે.(૩૨/૨૯)
તમે નવીન ગ્રન્થની રચના કરી રહ્યા છો. અને તેમાં કેટલાય ઠેકાણે તો હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજના યોગબિંદુ-યોગદષ્ટિસમુચ્ચય વગેરે ગ્રંથોનો ઢગલાબંધ શ્લોકો બેઠેબેઠા- Copy કરીને મૂકેલ છે. કયાંક તો તેમના જ શ્લોક એક-બે શબ્દના ફેરફાર સાથે મૂકેલા છે. આમાં તમે નવું શું કર્યું? - આ પ્રશ્નનો જવાબ ગ્રંથકારશ્રી આપે છે કે
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
• पूर्वशास्त्रपाठोपादानविमर्शः •
२१८५ अत्र पद्यमपि पाङ्क्तिकं क्वचिद्वर्तते च परिवर्तितं क्वचित् । स्वाऽन्ययोः स्मरणमात्रमुद्दिशंस्तत्र नैष तु जनोऽपराध्यति ॥३०॥ ख्यातिमेष्यति परामयं पुनः सज्जनैरनुगृहीत एव च ।
किं न शङ्करशिरोनिवासतो निम्नगा सुविदिता सुरापगा ।।३१॥ ___ननु प्रकृतप्रकरणे श्रीहरिभद्रसूरिप्रभृतिविरचितकारिका एव क्वचित् अक्षरशः क्वचिच्च शब्दलेशपरिवर्तनेन गृहीताः तत्प्रयोजनं न विद्मः इत्याशङ्कायामाह- ‘अत्रे'ति । अत्र द्वात्रिंशिकाप्रकरणे क्वचित् स्थलविशेषे पद्यमपि पाङ्क्तिकं = अक्षरशो योगबिन्दु-योगदृष्टिसमुच्चय-षोडशकाऽष्टकप्रकरणादिपङ्क्त्यनुसारि तद्ग्रन्थकृन्नामोल्लेखमृते वर्तते, क्वचित् स्थानविशेषे च शब्दलेशेन परिवर्तितं योगबिन्दुप्रभृतिकारिकामालानुपात्येव पद्यं वर्तते तत्र स्थाने तु स्वान्ययोः = निज-परयोः स्मरणमात्रं = केवलपूर्वाचार्योक्तिस्मृतिमेव तथैव उद्दिशन् एष जनः = ग्रन्थकारः यशोविजयवाचको नाऽपराध्यति ।।३२/३०।।
प्रकृतप्रकरणप्रचारप्रकारमावेदयति- ‘ख्यातिमि'ति । अयं च अभिनवो ग्रन्थः पुनः सज्जनैः पठनपाठन-लेखन-व्याख्यान-रहस्यार्थप्रकाशनादिना अनुगृहीत एव परां = प्रकृष्टां ख्यातिं = सज्जनवर्गे प्रसिद्धिं एष्यति । तादृशख्यातौ सुजनाऽनुग्रह एव मुख्यो हेतुः, न तु मदीयोऽयं ग्रन्थ इति प्रकरणकृदाशयः । अनेन स्वकीयाऽभिमानपरिहृतिः कृता सुजनाऽनुग्राह्यताऽऽवश्यकता चाऽस्य प्रकाशिता । तदुक्तं अध्यात्मसारेऽपि → नव्योऽस्माकं प्रबन्धोऽप्यनणुगुणभृतां सज्जनानां प्रभावाद् विख्यातः स्यादितीमे हितकरणविधौ प्रार्थनीया न किं नः ? निष्णाता वा स्वतस्ते रविरुचय इवाऽम्भोरुहाणां गुणानामुल्लासेऽपेक्षणीयो न
ગાથાર્થ - આ ગ્રંથમાં જો કે કયાંક શ્લોકો પણ પૂર્વકાલીન ગ્રંથોની પંક્તિને અક્ષરશઃ અનુસરીને લખેલ છે તથા ક્યાંક આંશિક શબ્દફેરફાર કરીને પૂર્વકાલીન ગ્રંથોની પંક્તિઓ અહીં મૂકેલ છે. આવું કરવાની પાછળ ઉદેશ તે સ્થળમાં સ્વ-પરને કેવળ પૂર્વગ્રંથની સ્મૃતિ કરાવવાનો રહેલો છે. આવા ઉદેશને ते-ते स्थणमा ४२तो सा भास (=अंथ।२श्री पोते) अ५२५५ात्र बनी न श. (३२/30)
વિશેષાર્થ :- પૂર્વના મહર્ષિના વચનને વિશે કાંઈક વિશેષ વિચારણા કરવી હોય તો તેના વચનને સૌપ્રથમ તેમના શબ્દોમાં બતાવવું તો પડે ને ! પછી તેના ઉપર જે જે સ્થળમાં ગ્રંથકારશ્રીને વિશેષ કહેવું હોય, મીમાંસા કરવી હોય તે તે સ્થળમાં તે કામ પોતાની ફુરણા અને ઉત્સાહ મુજબ કરે. માટે “Copy કરી” એવું કહેવું અસ્થાને છે. તેમ છતાં ક્યાંક અક્ષરશઃ તેવું આ ગ્રંથમાં જોવા મળે તો “સ્વ-પરને પૂર્વના ગ્રંથનું સ્મરણ કરવું-કરાવવું એ ઉદેશથી તે-તે શ્લોકો લખાયેલ છે તેમ સમજવું. સ્વ-પરસ્મૃતિબીજપ્રબોધનના ઉદ્દેશથી નકલ કરવી એ કાંઈ દોષરૂપ કે અપરાધસ્વરૂપ બની ન જાય. माम संभावित साक्षेपन अंथ.२ श्री स्वयं नि२॥४२९॥ ४२८. छे. (३२/30)
ગાથાર્થ - વળી, સજ્જનો પઠન-પાઠનાદિ દ્વારા અનુગ્રહ કરશે તો જ આ ગ્રંથ શ્રેષ્ઠ ખ્યાતિને મેળવશે. અધોગમન કરવાના સ્વભાવવાળી પણ ગંગા શું શંકરના મસ્તકમાં વસવાટ કરવાથી (શંકર દ્વારા અનુગૃહીત થવાથી) દેવતાઈ નદી તરીકે પ્રસિદ્ધ બની નથી ? (૩૨/૩૧) १. हस्तादर्श 'क्वपि' इति अशुद्धः त्रुटितश्च पाठः ।
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१८६
यत्र स्याद्वादविद्या परमततिमिरध्वान्तसूर्यांशुधारा
• जिनशासनमहात्म्यम्
अस्माकं किं च यस्माद् भवति शमरसैर्नित्यमाकण्ठतृप्तिः
निस्तारात् 'जन्मसिन्धोः २शिवपदपदवीं प्राणिनो यान्ति यस्मात् ।
द्वात्रिंशिका - ३२/३२
जैनेन्द्रं शासनं तद्विलसति परमानन्दकन्दाऽम्बुवाहः ।। ३२ ।। ।। शिष्टा द्वात्रिंशिका सज्जनगुणवर्णनमयी ग्रन्थाऽविच्छेदहेतुमङ्गलरूपा स्पष्टा ।। खलु • पररुचेः क्वापि तेषां स्वभावः ।। ← (अ.सा. २१/१४ ) इति । प्रतिवस्तूपमया प्रकृतमेव समर्थयति - निम्नगा सती अपि सुरापगा = देवनदी भागीरथी निम्नगामित्वदोषमवगणय्य महादेवाऽनुग्रहप्रयुक्तात् शङ्करशिरोनिवासतः किं न लोके ऊर्ध्वगामितया सुविदिता = सुप्रसिद्धा ? एतावता गुणग्रहणप्रवणा - ऽन्तःकरणैः सज्जनैः प्रकृतप्रकरणगताः छद्मस्थतामूलकत्रुटीस्तु सम्मा पठन-पाठन-परावर्तन-प्रकाशनादिनाऽयं ग्रन्थः सवृत्तिकः सानुवादश्च ख्यातिमानेतव्य इत्यपि सूचितमत्रैतद्ग्रन्थकृतेत्यवधेयम् ।।३२/३१।।
प्रकृतप्रकरणमुपसंहरन्नाह- 'यत्रे 'ति । यत्र जिनशासने परमततिमिरध्वान्तसूर्यांशुधारा = एकान्तवादाऽज्ञानान्धकारोच्छेदिभास्कररोचिर्माला स्याद्वादविद्या = विशुद्धभावानेकान्तवादविद्या चकास्ति । यस्मात् जिनशासनात् प्राणिनो जन्मसिन्धोः भवसागरस्य निस्तारात् शिवपदपदवीं = मोक्षस्थानं अचिरेण यान्ति । किञ्च यस्मात् जिनशासनात् प्रसूतैः शमरसैः अनेकान्तवादगर्भाऽभिनवग्रन्थरचनादिनिःसृतैः अस्माकं अनेकान्तवादिनां नित्यं = सदैव आकण्ठतृप्तिः भवति = सम्पद्यते तत् जैनेन्द्रं शासनं परमानन्दकन्दाऽम्बुवाहः = निरुपधिस्पृहणीयस्थास्नु-प्रियतमाऽऽनन्दकन्दजलदः विलसति सुतराम् ।।३२ / ३२ ।। ग्रन्थकारकृता द्वात्रिंशिकावृत्तिप्रशस्तिस्तूत्तानार्थेति न विव्रियते ।
=
इति मुनियशोविजयविरचितायां नयलतायां सज्जनस्तुतिद्वात्रिंशिकाविवरणम् ।। ३२ ।।
વિશેષાર્થ :- ગ્રન્થકારનું કામ ગ્રંથને લખવાનું છે. ગ્રન્થને પ્રસિદ્ધ કરવાનું કાર્ય સજ્જનોનું છે. લેખન-મુદ્રણ-પ્રકાશન-પઠન-પાઠન-રહસ્યાર્થપ્રકાશન, કંઠસ્થીકરણ વગેરે દ્વારા ગ્રન્થને પ્રસિદ્ધ કરવાનું કાર્ય તો સજ્જનો જ કરે. છદ્મસ્થતામૂલક ત્રુટિઓ ગ્રંથમાં રહી હોય તો પણ તેનું પરિમાર્જન કરીને ગુણગ્રહણરસિક સજ્જનો ઉદારતા કરીને-અનુગ્રહ કરીને ઉપરોક્ત રીતે આ ગ્રન્થને પ્રસિદ્ધ કરશે તેવી અહીં આશા ગ્રંથકારશ્રી રાખે છે. ગંગાધારીનું દૃષ્ટાંત તો પ્રસિદ્ધ જ છે. (૩૨/૩૧)
ગાથાર્થ :- જે જિનશાસનમાં એકાંતવાદીઓની માન્યતા સ્વરૂપ અંધકારનો નાશ કરવા માટે સૂર્યપ્રકાશપુંજ સમાન સ્યાદ્વાદવિદ્યા રહેલી છે. તથા જે જિનશાસનના કારણે ભવસાગરનો નિસ્તાર પામીને જીવો મોક્ષપદને પામે છે. વળી, જે જિનશાસનથી પ્રગટેલા શમરસથી અમને કાયમ આકંઠ તૃપ્તિ થાય છે તે આ જિનશાસન પરમાનંદના મૂળને સિંચવા માટે વાદળ સમાન કાયમ જયવંતુ વર્તે છે.(૩૨/૩૨)
આ છેલ્લી બત્રીસી સજ્જનોના ગુણોનું વર્ણન કરવાથી રંગાયેલી-વણાયેલી છે. આ બત્રીસમી બત્રીસી પ્રસ્તુત ગ્રન્થનો વિચ્છેદ ન થાય તે માટે અંતિમ = તૃતીયમંગલ સ્વરૂપ છે. છેલ્લી આ આખી १. मुद्रितप्रतौ ... राजन्म...' इत्यशुद्धः पाठः । २ हस्तादर्शे 'शिवपुर...' इति पाठः । ३. हस्तादर्शे 'किंचि' इत्यशुद्धः पाठः ।
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
• નિયત્તિતાત: પ્રતિઃ •
२१८७ | રૂતિ સજ્જનસ્તુતિહાત્રિવિણ //રૂ૨ી प्रतापाऽर्के येषां स्फुरति विहिताऽकब्बरमनःसरोजप्रोल्लासे भवति कुमतध्वान्तविलयः । विरेजुः सूरीन्द्रास्त इह जयिनो हीरविजया दयावल्लीवृद्धौ जलदजलधारायितगिरः ।।१।। प्रमोदं येषां सद्गुणगणभृतां बिभ्रति यशःसुधां पायं पायं किमिह निरपायं न विबुधाः । अमीषां षट्तर्कोदधिमथनमन्थानमतयः सुशिष्योपाध्याया बभुरिह हि कल्याणविजयाः ।।२।। चमत्कारं दत्ते त्रिभुवनजनानामपि हृदि स्थितिमी यस्मिन्नधिकपदसिद्धिप्रणयिनी । सुशिष्यास्ते तेषां बभुरधिकविद्याऽर्जितयशःप्रशस्तश्रीभाजः प्रवरविबुधा लाभविजयाः ।।३।।
अथ नयलताकर्तृप्रशस्तिः प्रस्तूयते । आत्म-कमल-वीरप्रभृतिपट्टाम्बरे वराः । दानसूरिवरा जाता भास्करसमकान्तयः ।।१।। तत्पट्टाऽऽकाशसञ्जाता मृगाङ्कसमकान्तयः । प्रेमसूरीधराः शिष्यादिलब्धिभिस्समन्विताः ।।२।। तत्पट्टद्योतका जाता भास्करसमकान्तयः । भुवनभानुसूरीशा एकान्तवादनाशकाः ।।३।। બત્રીસી ગ્રંથકારશ્રીની દૃષ્ટિએ સ્પષ્ટ છે. માટે ગ્રંથકારશ્રીએ તેની સંસ્કૃતવ્યાખ્યા કરેલી નથી. તેમ છતાં જ્યાં આવશ્યકતા જણાઈ છે ત્યાં ક્ષયોપશમ મુજબ સ્પષ્ટતા તે-તે શ્લોકસંબંધી વિશેષાર્થમાં કરેલી છે.
આ રીતે બત્રીસ-બત્રીસી મૂળ ગ્રંથનો અનુવાદ પૂર્ણ થાય છે.
બત્રીસ-બત્રીસી મૂળ ગ્રંથ અને તેની ‘તત્ત્વાર્થદીપિકા' નામની ટીકાનો અનુવાદ પણ આ સાથે પૂર્ણ થાય છે. ફકત છેલ્લે બત્રીસ-બત્રીસી મૂળ ગ્રંથની સ્વોપજ્ઞ સંસ્કૃત ટીકાના કર્તા સ્વરૂપે ગ્રંથકારશ્રીએ દશ શ્લોકથી પ્રશસ્તિ જણાવેલ છે. તેનો અનુવાદ નીચે મુજબ જાણવો. (૧) જે જગદ્ગુરુ હરસૂરીશ્વરજી મહારાજના પ્રતાપસ્વરૂપ સૂર્ય દ્વારા દિલ્હીપતિ અકબર બાદશાહના
મનરૂપી કમળને ખીલવવાનું કામ થયેલ હતું. તે હીરસૂરીશ્વરજીનો પ્રતાપી સૂર્ય સ્કુરાયમાન હોય ત્યારે એકાંતકદાગ્રહગ્રસ્ત માન્યતારૂપી અંધકારનો વિલય થાય છે. તે શ્રીહીરસૂરીશ્વરજી મહારાજા આ વિશ્વમાં વિજય મેળવનારા હતા. દયારૂપી વેલડીને વધારવામાં તેમની વાણી વાદળની
જલવૃષ્ટિધારા જેવી હતી. તેઓ આ જિનશાસનમાં પૂર્વે શોભતા હતા. (૨) તેઓ સદ્દગુણના સમુદાયને ધારણ કરતા હતા. તેમના યશ સ્વરૂપ અમૃતનું પાન કરી-કરીને
પંડિતો શું નિરવઘ પ્રમોદને ધારણ કર્યો ન હતો ? અર્થાતુ ધારણ કર્યો જ હતો. તે આ શ્રી હીરસૂરીશ્વરજી મહારાજના સુશિષ્ય કલ્યાણવિજયજી ઉપાધ્યાય મહારાજ થયા હતા. તે ઉપાધ્યાયશ્રી કલ્યાણવિજયજી મહારાજ પદર્શનસ્વરૂપ મહાસાગરનું મંથન કરનાર રવૈયા સમાન બુદ્ધિવાળા
હતા. અર્થાત પદર્શનપરિકર્મિતમહાપ્રજ્ઞાના તેઓ સ્વામી હતા. (૩) તે કલ્યાણવિજયજી ઉપાધ્યાયના સુશિષ્ય અધિક શાસ્ત્રવિદ્યાથી ઉપાર્જિત થયેલ યશરૂપી પ્રશસ્ત
લક્ષ્મીને મેળવનારા શ્રી લાભવિજય ઉપાધ્યાય થયા હતા. જેમાં ત્રિભુવનના લોકોના પણ હૃદયમાં ચમત્કારને બક્ષનારી હૈમી સ્થિતિ = સિદ્ધહેમવ્યાકરણ સંબંધી સૂત્રોની સ્પષ્ટતા એવી હતી કે જે અધિકપદની = ઊંચા આદરણીય સ્થાનની સિદ્ધિમાં જ પ્રેમ રાખનારી હતી.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१८८
- પ્રોવસંહાર: ૦
द्वात्रिंशिका-३२/३२
यदीया दृग्लीलाऽभ्युदयजननी मादृशि जने जडस्थानेऽप्यर्कद्युतिरिव जवात् पङ्कजवने । स्तुमस्तच्छिष्याणां बलमविकलं जीतविजयाऽऽभिधानां विज्ञानां कनकनिकषस्निग्धवपुषाम् ।।४।। प्रकाशार्थं पृथ्व्यास्तरणिरुदयाद्रेरिह यथा यथा वा पाथोभृत्सकलजगदर्थं जलनिधेः । तथा वाणारस्याः सविधमभजन् ये मम कृते सतीर्थ्यास्ते तेषां नयविजयविज्ञा विजयिनः ।। ५ ।। यशोविजयनाम्ना तच्चरणाऽम्भोजसेविना । द्वात्रिंशिकानां विवृतिश्चक्रे तत्त्वार्थदीपिका || ६ || महार्थे व्यर्थत्वं क्वचन सुकुमारे च रचने बुधत्वं सर्वत्राऽप्यहह ! महतां कुव्यसनिताम् । नितान्तं मूर्खाणां सदसि करतालैः कलयतां खलानां साद्गुण्ये क्वचिदपि न दृष्टिर्निविशते ॥ ७ ॥ अपि न्यूनं दत्वाभ्यधिकमपि संमील्य सुनयैर्वितत्य व्याख्येयं वितथमपि सगोप्य विधिना । अपूर्वग्रन्थार्थप्रथनपुरुषार्थाद्विलसतां सतां दृष्टिः सृष्टिः कविकृतिविभूषोदविधौ ।।८।।
यैरिष्टफलसिद्ध्याद्याः सिद्धान्ता हि सुरक्षिताः । साम्प्रतं कलिकालेऽपि सङ्घैक्याय कृतश्रमाः । । ४ । । न्यायविशारदैर्यैस्तु ह्यष्टोत्तरशतौलिकाः । वर्धमानाभिधानस्य तपसोऽपि कृता मुदा 11411 राजन्ते साम्प्रतं धन्याः तत्पट्टगगनाङ्गणे । श्रीजयघोषसूरीशा रोहिणीपतिकान्तयः ।।६।। सकलसङ्घमध्ये हि सूरिपदार्पणक्षणे स्वगुरुदत्तसिद्धान्तदिवाकरपदान् स्तुवे 11911
I
જેમ પંકજવનમાં સૂર્યની કાંતિ ઝડપથી અભ્યુદયને = વિકાસને કરે તેમ જે લાભવિજયજી મહારાજની દૃષ્ટિલીલા મારા જેવા જડને વિશે પણ ઝડપથી અભ્યુદયને કરે છે તે લાભવિજયજી ઉપાધ્યાયના શિષ્ય ઉપાધ્યાયશ્રી જીતવિજયજી થયા. તેમનું શરીર સોનાની પરીક્ષા માટે કસોટી પત્થર જેવી સ્નિગ્ધ કાંતિવાળું હતું. તેઓ અત્યંત વિદ્વાન હતા. તેમના અતુલ પરિપૂર્ણ બળની અમે સ્તવના કરીએ છીએ. (૫) તે જીતવિજયજી ઉપાધ્યાય મહારાજના ગુરુભાઈ પંડિતશિરોમણિ ઉપાધ્યાયશ્રી નયવિજયજી
મહારાજ છે. જેમ પૃથ્વીને પ્રકાશવા માટે- અજવાળવા માટે સૂર્ય ઉદયાચલની પાસે જાય અથવા તો જેમ આખા જગત ઉપર ઉપકાર કરવા માટે નિસ્વાર્થભાવે વાદળ દરીયાની નજીક જાય તેમ મારા (અભ્યાસ) માટે તે ગુરુદેવશ્રી નયવિજયજી મહારાજ કાશીની પાસે ગયા હતા. તે ગુરુદેવશ્રી નયવિજયજી મહારાજ વર્તમાનમાં જયવંતા વર્તે છે.
(૬) તે ગુરુદેવશ્રી નયવિજયજી ઉપાધ્યાયના ચરણકમળની સેવા કરનારા યશોવિજય નામના શિષ્ય દ્વારા દ્વાત્રિંશિકા મૂળ ગ્રંથ ઉપર તત્ત્વાર્થદીપિકા નામની સંસ્કૃત વ્યાખ્યા કરાયેલ છે. (૭) મહાપુરુષોની શાસ્રરચનામાં કયાંક મહાન ગંભીર અર્થ રહ્યો હોય ત્યાં વ્યર્થતાને જે જુએ તથા સાવ
સરળ રચના કોઈક શાસ્ત્રકાર કરે તો ‘ઓહો ! કેવી પંડિતાઈ છે !' આ પ્રમાણે સર્વત્ર ઊલટું જોવાનું જ જેને વ્યસન પડી ગયું હોય તેવા દુર્જનોની દૃષ્ટિ કયારેય પણ સારા ગુણોમાં જતી જ નથી. ખરેખર તે દુર્જનો અત્યંત મૂર્ખાઓની સભામાં હાથેથી તાળી પાડનારા હોય છે.
(૮) સજ્જનોની તો વાત જ ન્યારી છે. ગ્રંથરચનામાં ક્યાંક કદાચ ન્યૂનતા રહી હોય તો જરૂરી
વધુ શબ્દો ત્યાં જોડીને તથા વ્યાખ્યા કરવા યોગ્ય પદાર્થને સુંદર નયોથી ફેલાવીને-પહોળો કરીને તેમજ અનાભોગથી ક્યાંક ખોટું લખાયું હોય ત્યાં પણ વિધિપૂર્વક તેને ઢાંકીને અપૂર્વ ગ્રન્થના અર્થોને પ્રસિદ્ધ કરવાના પુરુષાર્થથી જગતમાં ફરનાર-તત્ત્વજ્ઞાનવિલાસ કરનારા સજ્જનોની દૃષ્ટિ
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
• ग्रन्थसमाप्तिः •
२१८९ अधीत्य सुगुरोरेनां सुदृढं भावयन्ति ये । ते लभन्ते श्रुताऽर्थज्ञाः परमानन्दसम्पदम् ।।९।। प्रत्यक्षरं ससूत्राया अस्या मानमनुष्टुभां । शतानि च सहस्राणि पञ्च पञ्चाशदेव च ।।१०।। इति श्रीमहामहोपाध्याय-न्यायविशारद-न्यायाचार्य-श्रीमद्यशोविजयगणिविरचिता
__ द्वात्रिंशद्वात्रिंशिकाः । प्रमादपरिकल्पितं यदि किञ्चिदालोचितं तदस्ति खलु दूषणं मम हि नैव चान्यस्य तत् । यदत्र नवकल्पनाकलिततर्कवाग्वैभवं तदेव जयसुन्दरस्फुरदमोघशिक्षाफलम् ।।८।। पञ्चविंशतिभिः सार्धं प्रव्रजितः स मे गुरुः । पंन्यासः विश्वकल्याणः पुण्यशाली प्रभावकः ।।९।। प्रसन्नाऽऽस्याय सौम्याय चैत्योद्धारोद्यताय हि । भुवनभानुसूरीशशिष्याय गुरवे नमः ।।१०।। अनेकतन्त्रसंवादं तत्र तत्र प्रदर्श्य वै । स्वपरदर्शनानां च समन्वयं प्रसाध्य नु ।।११।। ऋष्यक्षाम्बरराशौ (२०५७) हि विक्रमादित्यवत्सरे । राजनगरमागम्याऽनेकचैत्यविभूषितम् ।।१२।। भुवनभानुसूरीशस्मृतिमन्दिरमध्यके । सिद्धाऽक्षयतृतीयायां व्याख्या द्वात्रिंशिकोपरि ।।१३ ।। मत्त्यैरसर्वविदुरैः विहिते क्व नाम । ग्रन्थेऽस्ति दोषविरह: सुचिरन्तनेऽपि ।।१४।। दीर्घविहार-शिष्याद्यध्यापन-देशनादिभिः । विक्षेपाधिक्यतो बुद्धिमान्द्याद् भ्रमादितोऽपि वा ।।१५।। न्यूनाऽधिकं विरुद्धं वा किमपि ग्रथितं मया । गुणज्ञैः पण्डितैः शोध्यं मयि कृपापरायणैः ।।१६।। टीकेयं शोधिता सम्यक् श्रीकुलचन्द्रसूरिभिः । पंन्यासपुण्यरत्नाद्यैः योगिरत्नैश्च पण्डितैः ।।१७।। न स शब्दो न सा सूक्तिः न स न्यायो न सा कला । यन्न नयलताङ्गं स्याद् अहो ! भारो गुरुः मम ।।१८।। वृत्तावत्र सहस्राधि पञ्चाशदुत्तरं शतम्(११५०) । स्वान्यदर्शनसत्कानां ग्रन्थानामुद्धृतं मुदा ।।१९।। एकादश सहस्राणि पञ्च शतानि(११५००) वै ननु । सन्दर्भवचनान्यत्र पूर्वग्रन्थोद्धृतानि हि ।।२०।। पञ्चाशद्धि सहस्राणि(५००००) श्लोकानामत्र सन्ति हि । प्रमितान्यनुमानेन सन्दर्भसहितानि वै ।।२१।। सर्वज्ञाऽनुगृहीतानि तदृष्टानि पदानि वै । स्वयमेत्य पतन्त्यत्र वाक्यानि च कृतानि तैः ।।२२।। वाक्यैश्च मिलितैरत्र नयलता समुत्थिता । कर्तृत्वं मे कुतोऽत्राऽहं साक्षिभावमुपाश्रितः ।।२३ ।। मदीयं नैव कर्तृत्वं माहात्म्यं गुरु-देवयोः । चित्रं श्रमानुभूति तथाप्यत्र विजृम्भते ।।२४।।
તો ખરેખર કવિની નૂતન રચનાની શોભાનો ઉદય કરવામાં સૃષ્ટિ સમાન હોય છે. (૯) જે લોકો સુગુરુની પાસે આ બત્રીસીની ટીકાને સુદઢ રીતે ભાવિત કરે છે તે શાસ્ત્રોના પરમાર્થને
જાણનારા થઈને પરમાનંદની સંપત્તિને પામે છે. (૧૦) બત્રીસી મૂળગ્રંથ સહિત આ ટીકાનું પ્રમાણ પ્રત્યેક અક્ષરની ગણના કરવામાં આવે તો પાંચ હજાર
પચાસ શ્લોક છે. મૂળ ગ્રંથના ૧૦૨૪ શ્લોક + સ્વોપજ્ઞવૃત્તિના ૪૦૨૬ = ૫૦૫૦ શ્લોક.
આ પ્રમાણે શ્રી મહામહોપાધ્યાય ન્યાયવિશારદ ન્યાયાચાર્ય શ્રીમદ્ યશોવિજય ગણિવરે રચેલ દ્વાત્રિશદ્રદ્ધાત્રિશિકા પ્રકરણ = બત્રીસ-બત્રીસી ગ્રંથ સટીક સંપૂર્ણ થયો.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१९०
• પ્રત્યસમાપ્તિ: .
द्वात्रिंशिका-३२/३२
नयलता सदा जीयाच्छ्रीयशोविजयस्य हि । अनया लभतां लोकोऽविरतिविजयश्रियम् ।।२५।। इति मुनियशोविजयविरचितायां नयलतायां महोपाध्यायश्रीयशोविजयगणिवरविरचितवृत्तिसहितं द्वात्रिंशद्वात्रिंशिकाप्रकरणविवरणम् ।। ।। સમાપ્તોઽયં અષ્ટમ: ભાગ:।। ।। સમાતોડયું પ્રસ્થઃ ।। ।। શ્રીરસ્તુ શ્રીસદ્ધય ।।
આ મુજબ બત્રીસી મૂળ ગ્રંથ અને સ્વોપજ્ઞ ટીકાનો ગાથાર્થ-ટીકાર્થ-વિશેષાર્થ સ્વરૂપ ગુર્જર અનુવાદભાવાનુવાદ પરમપૂજ્ય ન્યાયવિશારદ સંઘહિતચિંતક વર્ધમાનતપોનિધિ સ્વ. ગચ્છાધિપતિ શ્રીમદ્ વિજય ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી મહારાજના શિષ્યરત્ન પરમપૂજ્ય શાસનપ્રભાવક પદ્મમણિતીર્થોદ્ધારક પંન્યાસપ્રવર શ્રી વિશ્વકલ્યાણવિજયજી ગણિવરના શિષ્યાણુ મુનિ યશોવિજય દ્વારા આજે સાનંદ સંપૂર્ણ થાય છે. || આઠમો ભાગ સંપૂર્ણ | ॥ ગ્રન્થ સંપૂર્ણ ॥
॥ કલ્યાણસ્તુ | શિવમસ્તુ ॥ ભદ્રમસ્તુ ॥
કલિકુંડ તીર્થ - ધોળકા ફાગણ વદ-૮, વિ.સં.૨૦૫૮
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
द्वात्रिंशिका-३२ • ચેતનાનો ચમકારો •
- ૨૦૧૨
२१९१ ૩૨. સજ્જન સ્તુતિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય છે (એ) નીચેના પ્રશ્નોના વિસ્તારથી જવાબ આપો. ૧. દુન્યવી લક્ષ્મીની ઉપમા આત્મગુણવિભૂતિસ્વરૂપ લક્ષ્મીમાં ઘટાડો. ૨. આ ગ્રંથ રચવાનું પ્રયોજન ગ્રંથકારશ્રી શું બતાવે છે ? ૩. “આ ગ્રંથ શ્રેષ્ઠ ખ્યાતિને કઈ રીતે મેળવશે ?” એ માટેનું ગ્રંથકારશ્રીનું મન્તવ્ય જણાવો. ૪. દુર્જનની દુર્બળતાનું વર્ણન કરો. ૫. દુર્જનો સજ્જનના દુશ્મન નથી પણ ઉપકારક જ બને છે તે વાતને સમજાવવા વિવિધ દૃષ્ટાન્ત આપો. ૬. શ્રેષ્ઠ કવિની મનોવૃત્તિ કેવી હોય ? તે જણાવો. ૭. ભાર-શતરક્ષણ-વસ્ત્રની ઉપમા કોને કઈ આપી છે ? તે સમજાવો. ૮. સ્યાદ્વાદવિદ્યાને અને જિનશાસનને કોની ઉપમા આપી છે અને તે કઈ રીતે ઘટે છે ? (બી) નીચે યોગ્ય જોડાણ કરો. ૧. દુર્જન
હીરસૂરીશ્વરજી ૨. વિષ્ણુનું વાહન
નયવિજયજી ૩. વિષ્ણુની પત્ની
પદ્મવિજય ૪. ગરુડ
સાપ ૫. ગુરૂ
ગરુડ ૬. ભાઈ
લક્ષ્મી ૭. અકબરપ્રતિબોધક
સાપનો શત્રુ ૮. સિદ્ધહેમપારગામી
લાભવિજય ઉપા. (સી) ખાલી જગ્યા પૂરો. ૧. સજ્જન-દુર્જનની ઓળખાણ ...... થી થાય છે. (ક્રિયા, વચન, સંગ). ૨. એકાંતવાદી સ્વરૂપ અંધકારનો નાશ કરવા સૂર્યપ્રકાશસમાન ....... વિદ્યા રહેલી છે.
| (સ્યાદ્વાદ, સરસ્વતી, વાસ્ત) ૩. .......ની દષ્ટિ સૂર્યની પ્રજામાં જોડાય છે. (ચક્રવાક, ઘુવડ, દુર્જન) . ........ સોનાનો દુશ્મન નથી – પણ સોનાને શુદ્ધ કરવા દ્વારા ઉપકારી છે.
(હથોડો, અગ્નિ, એરણ) ૫. ગ્રન્થકારશ્રીને .... નું સ્મરણ દાર્શનિક ગ્રન્થસર્જનમાં વિશિષ્ટ સહાયક છે.
(સરસ્વતીમાતા, ગૌતમસ્વામી, નયવિજયજી ઉપા.) ૬. પદર્શનરૂપ મહાસાગરનું મંથન કરનાર ....... મ.સા. હતા.
(હીરસૂરીશ્વરજી મ., કલ્યાણવિજય મ.સ, પદ્મવિજયજી મ.) ૭. એકાન્તવાદના નાશક નયેલતાકારશ્રીનાં દાદાગુરુ ........ હતા.
(ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી, લાભવિજયજી, આત્મારામજી) ૮. ........ એ તૃતીયમંગલસ્વરૂપ છે. (પહેલી બત્રીસી, બત્રીસમી બત્રીસી, ત્રીસમી બત્રીસી)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१९२
• અનુપ્રેક્ષાનો આદર્શ •
છે ૩૨- નયલતાની અનુપેક્ષા છે (એ) નીચેના પ્રશ્નોના વિસ્તારથી જવાબ આપો. ૧. સજ્જનોની વાણી અમૃતથી ચઢિયાતી અને સજ્જનની કૃપા શ્રુતનો શ્રેમ કરનારી કઈ રીતે? ૨. સજ્જનનો અનુગ્રહ ભયનો ઉચ્છેદક કઈ રીતે છે તે દૃષ્ટાન્તસહિત સમજાવો. ૩. કાર્યનાં ભેદથી સજ્જન અને દુર્જનનો ભેદ જણાવો. ૪. ગ્રંથકારશ્રીની ગુરુપરંપરાનું સ્મરણ જણાવો. ૫. ગ્રંથકારશ્રીના ગુરુ મ.સા.નું નામ જણાવી તેમના ઉપકારનું સ્મરણ કઈ રીતે કરે છે ? તે જણાવો. ૬. ગુરુના સ્મરણનો પ્રભાવ શું છે તે જણાવો. ૭. ગ્રંથકારશ્રી પોતાના ગુરુના નામસ્મરણ અને કીર્તનાદિના કયા ફળને જણાવે છે ? ૮. ગ્રંથકારશ્રી પોતાના પ્રયત્નથી થયેલ અલ્પસંતોષને કઈ રીતે વ્યક્ત કરે છે તે જણાવો. (બી) નીચેના પ્રશ્નોનો સંક્ષેપમાં જવાબ આપો. ૧. સજ્જન શબ્દ દિવ્યમંત્ર કેવી રીતે ? ૨. સજ્જનની ઓળખાણ શું ? ૩. દુર્જનની બુદ્ધિ શું કરવામાં જોડાય છે ? ૪. દુર્જનો સજ્જનોના ઉપકારી શી રીતે થઈ શકે ? ૫. કવિની રચના જડબુદ્ધિવાળા દુર્જનોને ખેદ જ ઉત્પન્ન કરે છે ? કોની જેમ ? ૬. નવા શાસ્ત્રોને રચવાનો નવો પરિશ્રમ કેવો છે ? ૭. નૂતનશાસ્ત્રોની રચનાથી લાભ શું ? ૮. પૂ. નયવિજય મ.સા. માટે વાપરેલ વિશેષણો જણાવો. ૯. ચાતક અને વાદળનું દષ્ટાન્ત શું બોધ આપે છે ? ૧૦. ઉત્તરકાલીન આચાર્યે રચેલા શાસ્ત્રો ભણવા તે આગમઅભ્યાસમાં બાધક નથી પણ સાધક છે
કેવી રીતે ? (સી) ખાલી જગ્યા પૂરો. ૧. સંગઠિત સજ્જનો ......... જેવા છે. (સૂર્ય, ચંદ્ર, તારા) ૨. દુર્જનો હંમેશા સર્વત્ર સર્વ સાથે ......... જ વચનો બોલે છે. (કઠોર, નરમ, મીઠા) ૩. સજ્જનોના મુખમાં રહેલું ......... એ સર્પયુક્ત નથી હોતુ. (અમૃત, મધ, દૂધ). ૪. ........ રૂપી વર્ષાઋતુ ન હોય તો શ્રતવેલડી નાશ પામી જાય છે.
(સજ્જનકૃપા, દુર્જનકૃપા, પ્રભુકૃપા) ૫. આગમ તે ......... છે. (દરિયો, આકાશ, જમીન) ૬. શંકરના મસ્તકમાં વસવાટ કરવાથી દેવતાઈ નદી તરીકે ......... પ્રસિદ્ધ થઈ
(ગંગા, સિંધુ, જમના) ૭. ગુરુના નામે ઓળખાણ થાય તેમાં શિષ્ય ....... બની જાય. (ગૌણ, મુખ, સમાન) ૮. ન લતાકારનું નામ ..... છે. (વિશ્વકલ્યાણવિજયજી, યશોવિજય, જીતવિજયજી)
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट - १
परिशिष्ट-२
परिशिष्ट-३
परिशिष्ट- ४
परिशिष्ट-५
परिशिष्ट-६
परिशिष्ट-७
परिशिष्ट-८
परिशिष्ट- ९
परिशिष्ट १०
परिशिष्ट - ११
परिशिष्ट- १२
परिशिष्ट - १३
.२१९५
.२२०९
.२२१०
.२२१०
.२२११
.२२१९
.२२४९
.२२५४
.२२६०
.२२६५.
.२२६६
. २४१५
. २४४३
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
' श्लोका द्वात्रिंशिकायां ये, मूलकारेण दर्शिताः । अकारादिक्रमेणैव तेषां सूचिः प्रदर्श्यते ॥
દ્વાત્રિંશિકાના મૂળ શ્લોકનો પૂર્વ ભાગ
(जत्रीसी/सोड) પૃષ્ઠ દ્વાત્રિંશિકાના મૂળ શ્લોકનો પૂર્વ ભાગ (जत्रीसी/ सो5)
. ७७४ अनाशातनया भक्त्या बहुमानेन .....( ८ / २९) १०३९ अनिच्छा ह्यत्र संसारे .....( २२ / ६ )
१८६ | अनित्यैकान्तपक्षेऽपि
(२०/८).
१८६२ अनिवृत्ताऽधिकारायां प्रकृतौ (१९/१०). १३६५ अनुकम्पाऽनुकम्प्ये स्याद्भक्तिः
अंशतः क्षीणदोषत्वाच्छिष्टत्वमपि.....(१६/१५) .......... १०३२ | अनादिकालाऽनुगता महती.....(२२/२८) अक्षेपफलदः स्पर्शस्तन्मयीभावतो...... (२६/२९) २००० अनादिशुद्ध इत्यादियों भेदो (१९/१६) अङ्गाभावे त ( ? य ) था भोगोऽ.....( ८ / १४ ) ९५० अनाभोगवतः साऽपि .....( ९/१० ) अङ्गाऽङ्गिभावचाराभ्यां ..(१५/११) अजानति च वेदत्वमव्याप्तं .....( १९/१५) अज्ञातवाग्विवेकानां पण्डि .....(५/२) अज्ञातोच्छं चरन्.....(१२/२७). अत एव च योऽर्हन्तं .... (२०/२० ) अतः पात्रं परीक्षेत दानशौण्डः.....(२९/१) अतः पापक्षयः सत्त्वं शीलं .....(८/१८). अतिप्रसिद्धसिद्धान्तशून्या लोकादिगा..... (१० / ९) अतीताऽनागतज्ञानं परिणामेषु .....(५/२६). अतो ग्रन्थिविभेदेन (३/२४) अतो मोहाऽनुगं ..... ( २५/४) अतोऽन्तरायविजयो (१२/२२) अत्र ज्ञातं हि भगवान् (७/८ ) अत्र पद्यमपि पाङ्क्तिकं .....२१८५ अत्रैव कृततोषा ये ...(८/२०) अत्रोच्यते न सङ्ख्याव ..... (१४/४) अथवा यो गृही मुग्धो .....(२४/१ ) अथाऽनादित्वमेतच्चेत्तथाप्येष ..... ( १६ / ३१ ) अदृष्टाद्देहसंयोगः स्यादन्यतरकर्मजः । ..... (१८/८) अदोषकीर्त्तनादस्य प्रशंसा ..... (२२/७ ). अधिकारपरित्यागात् पारिव्राज्येऽस्तु .....(१६/७) अधिकारित्वमित्थं चाऽ..... (३२/१३) अधिज्ञातविशेषाणां विशेषे..... (१०/१२) अधिमुक्तिवशान्मान्या अविशेषेण ..... (७/१२) अध्यात्मं १भावना ध्यानं (१/१८) अध्यात्मं निर्विचारत्ववैशारद्ये ..... (१२/२० ). अध्यात्मादिकयोगानां ध्यानेनोपक्षयो..... .....(२७/२८). अनन्तं च सुखं ..... (११/३०). अनन्तरक्षणोत्पादे बुद्ध - (२३/८).
(२/१) ५९ अनुग्रहधिया वक्तुर्धर्मित्वं नियमेन (३/२) १२३१ अनुत्कटत्वं गौणत्वमुत्कटत्वं च ..... (६/१७). ६४७ अनुमाय सतामुक्ताचारेणागममूलताम् ।.....(३/३) १७८३ अनुष्ठानं ततः स्वामि ..... (३२ / १६ ) १६२३ | अन्यत्राऽप्यसुखं मा . ( २२ / ३१ ) २८९ | अन्यत्राऽऽरम्भवान् यस्तु (३० / ५) . १४९८ अन्यसक्तस्त्रियो भर्तृयोगोऽप्यश्रेयसे..... (१७/१४) ५५३ अन्यस्य योजनं धर्मे ..... ( १५/१० ). अन्यासामवतारोऽपि यथायोगं .....(३०/१८)
परिशिष्ट-१
.....
....
. १३३४ | अन्याऽङ्गरहितत्वं च तस्य (२१/१५) २५८ | अन्याऽबाधेन सामग्र्यं मुख्यया.... (१३/६) . ४९ अन्ये त्वाहुर्महत्त्वं हि ..... (१३ / ४ ). . २१२३ अन्ये त्वाहुस्त्रिधा योगसारा..... ( २५/५) ५८७ अन्ये मिध्यात्व- सम्यक्त्व ..... (१८/२०) ५०३ | अन्येनोच्चैर्बलवताऽ-..... (१६/२५) ४८० | अन्येषामप्ययं मार्गों ..... (१७ / १६ ) ९३२ | अन्वयव्यतिरेकाभ्यां .....(५/१७) ८४८ | अपरस्त्वाह राज्यादि .....(२०/४) १८४२ अपवर्गतरोर्बीजं मुख्याऽहिंसेयमुच्यते .....(३१/८) १२२१ अपां दाहस्वभावत्वे दर्शिते.....(९/२३)
. १३४३ अपायशक्तिमालिन्यं सूक्ष्मबोध- .....(२६/२२) . १९४२ अपायाऽभाव-भावाभ्यां (१७/१९) . २०२० अपि क्रूराणि कर्माणि क्षणाद्योगः ....(२५/२६) ६०५ | अपि चाऽव्याप्त्यतिव्याप्ती.....(२७/१५).
२१९५
પૃષ્ઠ
१९३०
११२५
६९३
१९७१
४२७
५९९
७०९
६
...... ८२
११५८
१४१
११४६
२१३८
३६४
९६५
७०२
१२६१
१०४२
४०८
२५६
३५५
१३६१
. १७३३
११२२
११५५
२८१
६२९
१५६४
१५३३
१२९९
१८३६
१०६१
૧. ‘દ્વાત્રિંશદ્ દ્વાત્રિંશિકા' મૂળગ્રંથના શ્લોકોના પ્રસ્તુત અકારાદિક્રમમાં () માં દર્શાવેલ પ્રથમ અંક બત્રીસીનો છે, દ્વિતીય (પછીનો) અંક શ્લોકનો છે.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१९६
अपि बाध्या फलाsपेक्षा ..... (२१ / १३ ) अपुनर्बन्धकस्याऽयं व्यवहारेण...... (१४/१९) अपुष्टालम्बनोत्सिक्तैर्मुग्धमीनेषु .....( ११ / ३) अपेक्ष्ये कालभेदे च हेत्वैक्यं ..... ( १४ / १७ ) अप्येष शिथिलोल्लापो न ......( १२ / ३) अप्राप्ते भगवद्वाक्ये धावत्यस्य..... (३ / १५ ). अप्रामाण्याऽनुपगमस्तावत्कालीन......(२३/१५) अप्रीतिर्नैव कस्याऽपि कार्या .....( ४/५ ) अबाध्या सा हि मोक्षाऽर्थशास्त्र ..... (२२/१३) अभावेऽस्याः श्रुतं व्यर्थं .....(१४/२२) .... अभिग्रहाऽऽ सनत्यागावभ्युत्थाना.....(४/२९) अभिन्नग्रन्थयः प्रायः कुर्वन्तोऽ.....( १९/३ ) अभिमानवशाद्वाऽयं भ्रमो .....( ८ / १७ ) अभ्यासो वृद्धिमानस्य भावना..... (९/१८) अयमेव विधेयस्तत्तत्त्वज्ञेन .....( ६ / ८ ) अर्थ- कामकथा धर्मकथा (१/९) अर्थयाथात्म्यशङ्का तु तत्त्व .....(१४/८) अर्हत्सिद्ध-कुलाऽऽचार्यो.....(७/२९) अर्हमित्यक्षरं यस्य चित्ते ..... ( २८/४) अवच्छेदकदेहानामपकृष्टधियामथ ..... (२२/१५) अविद्या चाऽस्मिता चैव.....( १८/२५) अविद्या-क्लेश-कर्मादि..... (२१/१६) अविरुद्धकुलाऽऽचारपालनं .....(१५/१२) अवेद्यसंवेद्यपदं चतसृष्वासु ..... (२४ / २२) अवेद्यसंवेद्यपदं सत्सङ्गाऽ......(३२/२२) अवेद्यसंवेद्यपदे पुण्यं .....(२९/२२) अव्याबाधविघाताच्चेत्सा (८/३०) अशरीरं वाव सन्तमित्यादिश्रुतितः.....(२९/३१ ) असंमोहसमुत्थानि योगिनामाशु .....(२६/२३) असंयते संयतत्वं मन्यमाने ..... (२८ / ३ ) असङ्गश्चाऽस्मयश्चैव .....(१९/२६) असत्तृष्णात्वराऽभावात् स्थिरं .....(११/२२) असम्प्रज्ञातनामा तु सम्मतो .....(२१/२० ) अस्थानं रूपमन्धस्य यथा .....( २५ / १६ ) अस्मिन् सत्साधकस्येव .....(२७/१३) अस्यां व्यवस्थितो योगी .....( २५ / २४ ) अस्यामाक्षेपकज्ञानान्न भोगा......( १० / २४ ) अस्याऽपि योऽपरो.....(२२/१६)
• परिशिष्ट - १ •
९२१ अस्यैव पूर्वसेवोक्ता मुख्याS- (२/१४). १२९५ अहर्निशमपि ध्यातं योग ..... ( २७/२६) . १५५ अहिंसा-सूनृताऽस्तेय .....(२/२१) . ११७४ | आक्रुष्टो वा १हतो वाऽपि .....( ८ / २७). १५६ | आक्रोशादीन्महात्मा यः सहते . ( ७ /२७) १००९ आक्षेपण्या किलाऽऽक्षिप्ता जीवाः (१८/९). १०४३ आगमे सति नवः श्रमो (१४/३२) ३०६ | आगमेनाऽनुमानेन योगा ..... (१० / १९ ) . ९२२ आचाराद् व्यवहाराच्च ..... (५/९) १५०० आचार्यादिष्वपि ह्येतद्विशुद्धं (१३/२१) १९६४ | आजीविकादिनाऽर्थेन योगस्य.....( २८/२६) १६७ आत्मक्रियां विना च ..... ( १९/८ ) ११६३ | आत्मनेष्टं गुरुर्ब्रूते .....(२७/१४) १२३२ | आत्मार्थं दीक्षणं तेषां .....(२३/३) ५४९ आत्माऽयमर्हतो ध्यानात्पर- ... (३०/४) . ६३३ | आदरः करणे प्रीतिरविघ्नः..... ( २४ /२३) ५७६ | आदावाक्षेपणीं दद्याच्छिष्यस्य.....( १७/९) १९७० आदौ यथारुचि श्राव्यं ततो (२८/२) . २९५ आद्यं ज्ञानात्परं मोहाद्विशेषो.....( ८/३) १०४३ आद्यं मिथ्यादृशां ..... (३/६) . १७३५ आद्ययोश्चारुपुष्पाद्यानय .....(२६/५) ११२९ आद्या यथा शुभं भावं . ( १९/९) ८५७ | आद्याश्चतस्रः सापायपाता ( २८/२०) १५२४ आद्याऽवञ्चकयोगाऽऽप्त्या ..(२४/१९) १५४७ | आद्येऽविरुद्धार्थतया मनाक् .....( ... (१४/२) १५३९ | आधिक्य - स्थैर्यसिद्ध्यर्थं ...(२९/१७) २०१६ | आपने विषयाकारं यत्र.... (२/११) २१५५ आपातरम्ये सद्धेतावनुबन्धयुते ..... (५/१८) १५९२ आर्थं व्यापारमाश्रित्य .....(७/१६) १८५ आर्षं धर्मोपदेशं च ..... (२८ / १६ ) १८२३ | आसङ्गः स्यादभिष्वङ्गस्त- (१८/१८) १४९५ आसते जगति सज्जनाः . ( २७/३२). १३६८ । आसन्नोऽपि जनस्तत्र मान्यो .. ( ५/५) ११३७ आस्थितं चैतदाचार्यैस्त्याज्ये .....(२४/१६) १९३० आहारकथया हन्त प्रमादः ( १९/३०) १६८० आहारसंज्ञा चाहारतृष्णाख्या (१०/३०) १६४४ आहारादिप्रवृत्तिश्च मोहजन्या . ११३१ इच्छां शास्त्रं च सामर्थ्यमाश्रित्य
.९३६
१८३७
१४२०
१८५५
१८५३
............ ६५९
२१७५
१२८३
६४०
१४४६
१८३७
५९०
९८९
१७५
. २९७
१५८९
६५८
१२६
१५३
३८१
३५७
६६०
१४०२
१३१०
१०३
१२०९
७४३
१२२५
११०९
११४१
१२४५
२१८३
( १५/३०).
(१/१९)
....
३०७
११३५
२०४०
२०१९
२०२९
१२६७
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१ .
२१९७
इच्छायमो यमेष्विच्छा .....(२६/१९) ...... ....... १३१२ | उत्कर्षादपकर्षाच्च .....(२७/२१).........................१४६६ इत्थं व्युत्पत्तिमान्याय्यां .....(३२/९)....... ..........६७८उत्पन्नमविनष्टं च बीजं.....(११/२)......... .............९६ इत्थं च वसुपालस्य.....(२४/१३) ......................... ९२५ उदीरणाख्यं करणं.....(१८/३०) .......................... २०३८ इत्थं च विनयो मुख्यः .....(२७/२९) ............. २००१ उद्भावनमनिग्राह्यं युक्तरेव.....(३१/१५) ............... १०७१ इत्थं चैषोऽधिकत्यागात्सदारम्भः .....(९/५)............. ३११ | उद्यतैरहमपि प्रसद्य....(२२/३२) ........................ २१८० इत्थं जगदकर्तृत्वेऽप्यमहत्त्वं .....(१०/४) ............... २३६ उद्वेगो हसितं शोको रुदितं .....(१५/२७) .......... १८६७ इत्थं दानविधिज्ञाता धीरः .....(३२/१) ...................७५ | उन्मार्गनयनात् पुंसामन्यथा वा .....(२/२)................. ८० इत्थं दृग्दृश्ययोगात्माऽऽविद्यको .....(२३/२५) ........ १७४५ उपकाराऽपकाराभ्यां .....(७/२८) ........................ १९०९ इत्थं निष्पन्नबिम्बस्य ....(१७/५) ....................... ३२२ / उपचारोऽत्र नाऽबाधात् साक्षिणी.....(३१/३१)........ २१५८ इत्थं परस्परापेक्षावपि द्वौ .....(२६/१७).............. १२०१ | उपदेशस्त्वनेकान्तो हेतुरत्रोपयुज्यते .....(२८/२७) ..... १२०८ इत्थं प्रत्यात्मनियतं बुद्धितत्त्वं....(१८/११)................७८२ | उपयोगे विजातीयप्रत्यया.....(११/१८) ...................१२३६ इत्थं मार्गस्थिताचारमनुसृत्य .....(३२/३)................. १९२ | उपाधिः कर्मणैव स्यादाचारादौ .....(३०/१०)...........७२९ इत्थं यमप्रधानत्वमवगम्य .....(७/२१).................. १४३५ उपायत्वेऽत्र पूर्वेषामन्त्य .....(३१/१८)................. १२६२ इत्थं योगविवेकस्य विज्ञानाद.....(३२/१९)............. १३२१/ उभयैकस्वभावत्वे न .....(१०/२५)...................... १७१७ इत्थं विज्ञाय मतिमान .....(३२/६).......................४४३ उभयोस्तत्स्वभावत्वभेदे च .....(६/१६).................११०२ इत्थं सदुपदेशादेस्तन्निवृत्तिरपि.....(२९/८) ................ ६२५) उभयोस्तत्स्वभावत्वे.....(१९/१७) ......................... ११८७ इत्थं समाहिते स्वान्ते .....(२५/२९) ...................२००० ऋजुसूत्रादिभिर्ज्ञान-सुखादिकपरम्परा.....(१९/३१).......२१३० इत्थं ह्यस्पष्टता शाब्दे .....(२७/१६). ................. ११३९ ऋतम्भरादिभिः शब्दैर्वाच्यमेतत्परैरपि.....(९/१९)....... १२८१ इत्थमाज्ञाऽऽदरद्वारा हृदयस्थे ....(२५/२) ............ ११९ ऋद्ध्यप्रवर्तनं चैव .....(२४/१८)... इत्थमाशयवैचित्र्यादत्राल्पायुष्कहेतुता.....(२५/१).............५० ऋषीणां कपिलादीनामप्ययं .....(४/१६).................१०९९ इदं कलिरजःपर्वभस्म ....(१४/३) .................... १६० | एकः स्यादिह चक्षुष्मान-.....(२/२८) ................. १९०२ इदं शरीरमशुचि.....(१६/२७)............ १८६९ एकमेव ह्यनुष्ठानं कर्तृभेदेन.....(८/१३)................... ९०२ इन्द्रियाणां कषायाणां .....(१४/२८).......
| एकस्याऽऽशातनाऽप्यत्र सर्वेषामेव....(९/२९) ......... १९७५ इन्द्रियोद्भवताध्रौव्यं बाह्ययोः .....(१४/३०) .......... २०२७ एकान्तात्मग्रहोद्भूतभवनैर्गुण्यदर्शनात् ।.....(२३/६) ....... ४२८ इयं न्यायोत्थवित्तेन कार्या ....(२३/५)................ ३५२ एकैकं वर्धयेद् ग्रासं शुक्ले .....(१८/१२) ............ ८६३ इष्टकादि दलं चारु ....(६/५) ......................... ३०७ एतद्गुणाऽन्वितो भिक्षुर्न .....(२५/२७)................. १८८८ इष्टापूर्तानि कर्माणि लोके .....(२२/२३) ............. १५८५ एतन्निश्चयवृत्त्यैव यद्योगः.....(१९/१४) .................. ९७६ इह सिद्धिषु वैचित्र्ये बीजं ....(२२/२६)............. १८२९ | एतेनैतदपास्तं हि.....(२७/३१) .......................... २१५० इहाऽपि लब्धयश्चित्राः परत्र ....(३/२६)........... १७८२ एतेनैवोपवासादेवैयावृत्त्यादिघातिनः ।....(१६/२)........ १०७ इहाऽमुत्र फलाऽपेक्षा.....(१०/१३) ........................ ९०६ एतेषां दानमेतत्स्थगुणानामनुमोदनात् ।.....(३०/१)........ ६० इहाऽऽदौ वचनक्षान्तिर्धर्मक्षान्ति.....(६/२८)............. १९०८ एतेऽसच्चेष्टयात्मानं मलिनं .....(३१/२२) ............. १५४४ ईर्यापथप्रसङ्गश्च समोऽत्र .....(२२/३०) ............ २०४३ एतैः प्रज्ञापितः श्रोता चित्रस्थ......(७/९) .............. ६४२ ईषदुन्मज्जनाऽऽभोगो योगचित्तं .....(१२/२१)........ १४४५ एतैराशययोगैस्तु विना धर्माय ....(१६/१०) .......... ७०३ उक्तं च योगमार्ग स्त.....(४/२३)........................ १५५८ एभ्यः कर्माशयो दृष्टाऽदृष्ट-.....(२१/२५) ............. १७३९ उक्तभेदेषु योगीन्द्र ....(१/१३)......................... ८८९ | एवं च ग्रन्थिभेदोऽपि यत्नेनैव .....(२७/१७) ....... १२०६ उच्यते विषयोऽत्राऽयं .....(१६/६)...
...४१४ एवं च प्रणवेनैतज्जपात .....(८/१६)................ उत्कटानुत्कटत्वाभ्यां .....(१९/१३)...
९१७ | एवं च यत्परैरुक्तं बोधिसत्त्वस्य....(१०/१५) ......... १०२० उत्कटेन हि दैवेन कृतं .....(७/१७) ................ ११६० | एवं ह्येकान्तबुद्धिः स्यात्सा च.....(३०/९) ............. ६७६
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
२१९८
• परिशिष्ट-१. एष्यद्भद्रां समाश्रित्य ...(६/१४) .................... ९४५ क्वचित्कर्मव यत्नोऽपि .....(११/१७) ............... ११६८ ऐन्द्रशर्मप्रदं दानमनुकम्पासमन्वितम् ।....(१/१) ........... ३ क्षपकः क्षपयन् पापं ....(१९/२७) ................. १८७४ औचित्याद् वृत्तयुक्तस्य ....(२/१८) ................... १२२१ क्षयः प्रयत्नसाध्यस्तु व्यवहारेण.....(२०/३१).......... २१३४ औचित्येन प्रवृत्त्या च...(३०/१७) ....................... १२११ क्षान्तिर्दिवमृजुता तितिक्षा.....(२४/२७) ................ १८८५ औदेशिकं न भुञ्जीत....(३/२७) ...................... १८४७ | क्षिप्त्वा दोषान्तरं दद्यात्स्वश्रुतार्थं .....(११/९) ......... ६४८ कटुकौषधपानाभा कारयित्वा....(१२/९) ............... ६५१ क्षुत्तृड्व्ययः कण्ठकूपे ....(९/२६)................... १७९६ करुणा दुःखहानेच्छा ....(४/१८)..................... १२२४ क्षुद्रो लोभरतिर्दीनो मत्सरी.....(५/१०).................. ६८८ करुणातोऽनुबन्धाच्च ....(६/१८) .................... १२२६ क्षेत्रादि व्यवहारेण दृश्यते .....(७/१) ................... २१ कर्तव्यत्वं पुमर्थस्याऽऽनुलोम्य-.....(१९/११)............. ७८४ | क्षेपोऽन्तराऽन्तराऽन्यत्र .....(१७/१८) ................ १२४४ कर्तृत्वेन च हेतुत्वे ज्ञातृत्वेनाऽपि.....(११/४) .......... २४३ | खेदमेव तनुते जडात्मनां .....(११/३२).............. २१७३ कर्मणा कर्ममात्रस्य नोपघातादि.....(१८/१७) .......... ११८६ | खेदोद्वेगभ्रमोत्थानक्षेपा-.....(१२/१८).................. १२३८ कर्मणां द्राग्विनयनाद्विनयो ....(१/२९) ............... १९६१ ख्यातिमेष्यति परामयं पुनः .....(३१/३२)........... २१८५ कर्मणोऽप्येतदाक्षेपे दानादौ ....(२४/१७)............. ११९७ | गर्भादारभ्य सत्पुण्याद् .....(१७/४) ................... २७० कर्मवज्राविभेदेनानन्तधर्मकगोचरे । ....(२३/२२) ..... १५२३ | गीतार्थपारतन्त्र्येण ज्ञानमज्ञानिनां ....(१७/३) ........... १६३ कर्मैव ब्रुवते केचित्.....(१२/१७) ...................... ११७० | गीतार्थाय जगज्जन्तु......(३२/२) ........................... १३२ कलंकैः कल्पितैर्दुष्टैः स्वामी नो .....(३१/३०)....... २०६५ गुणवद्बहुमानाद्यः कुर्यात्प्रवचनोन्नतिम् ।.....(२९/६)..... ४३९ कश्चित्तु कुशलं चित्तं मुख्यं .....(२३/४) .............. २८५ | गुणहानेरनिष्टत्वं वैराग्यान्नाऽथ .....(२८/३१) ........ २१५२ कान्ताजुषो विदग्धस्य .....(१३/२२) ................... १४९९ गुणाऽऽभासस्त्वकल्याणमित्रयोगेन .....(२८/२१) ....... १४६६ कायिकोऽष्टविधश्चाऽयं .....(५/२९).....
| गुणी च गुणरागी च गुणद्वेषी.....(३०/३) ............. १९१ कालेऽल्पमपि लाभाय.....(८/१) ........
गुरुदेवादिपूजाऽस्य त्यागा.....(६/१५) ...................१०१३ किं च दानेन भोगाप्तिस्ततो .....(१६/१).............. ३६ | गुरुदोषकृतां वृत्तमपि त्याज्यं .....(८/२) ................... ९१ किं तथापि पलिमन्थमन्थरैरत्र.....(१६/३२)............ २१७७ | गुरुदोषवतः स्वल्पा सत्क्रियापि .....(६/१३)............ ९०० कुकृत्यं कृत्यमाभाति कृत्यं .....(३०/२२) ...... गृहत्यागादिकं लिङ्गं बाह्यं .....(७/२)............... कुतर्केऽभिनिवेशस्तन्न युक्तो .....(३/२३) ...............१५५६ | गृहाद्यभूमिकाकल्पमतस्तत् .....(२६/१४).................. ९८८ कुराजवप्रप्रायं तन्निर्विवेकमदः.....(२५/१४)................९८७ | गृहिणोऽपि सदारम्भा याचमाना.....(२७/२७).......... १८९३ कुर्यात्तपस्तथाऽऽचारं नैहिकाऽऽ-.....(२४/२९) ........ १९९८ | गोपेन्द्रवचनादस्मादेवलक्षणशालिनः ।.....(१५/१४)......... ९६३ कुलप्रवृत्तचक्राणां शास्त्रात्तत्तदुपक्रिया.....(२०/१९) ..... १३०५ ग्रन्थिं यावद् भवेदाद्यं द्वितीयं .....(८/१५) ...........१०१६ कृतकृत्यो यथा रत्ननियोगाद्रत्नविद् .....(३०/२४) ग्रन्थिभेदे यथाऽयं स्याद्.....(२२/२०).................. १३७२ कृतकृत्य इति । यथा...(३१/२४)...................... १६९३ ग्रहीतग्रहणग्राह्यसमापत्तित्रयं .....(९/२०).................१३३५ कृत्स्नकर्मक्षयो मुक्तिरित्येष तु .....(१८/३१)..........२१२९ ग्रैवेयकाऽऽप्तिरप्यस्माद्विपाक-.....(३/१३)................. ८९२ केचिदुक्ता अनन्तेषु .....(३२/२७)....................... १८९७ | घटन्ते न विनाऽहिंसां सत्यादीन्यपि .....(२४/८).......६०८ केवलज्ञानलाभश्च शैलेशी-.....(२६/१८)................१२५७ घातिकर्मक्षयादेवाक्षता च.....(९/३०).....................२०१७ कोऽयं पुरुष इत्यादिवचनादत.....(४/२) ................... ८३ | चतुर्थं चरमावर्ते प्रायो.....(१६/१३) ....................... ९१४ क्रिया दोषव्यपोहश्च सन्दिग्धे.....(६/९) .......... ४१ चतुर्भंगी समाश्रित्य.....(१५/९)............................. ६५५ क्रियान्तराऽसमर्थत्वप्रयुक्ता.....(१२/६)................ ४०४ | चरमत्वं च दुःखत्वव्याप्या.....(२९/२५) ................ १७६१ क्रोधाद्यबाधितः शान्त उदात्तस्तु.....(९/१४) ..............
९५१ चरमावर्तिनो जन्तोः सिद्धेरासन्नता.....(२८/१३) ......... ९३० क्रोधाल्लोभाच्च मोहाच्च.....(४/२१)......................१४२७ चरमे पुद्गलावर्ते तथा-....(९/२१)......................१४४०
क्लेशाः पापानि कर्माणि.....(३१/२५) ................ १७६६ | चरमे पुद्गलाऽऽवर्ते.....(१४/१३)..................... ९१२
२३
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१.
२१९९ चारिसञ्जीविनीचारन्यायादेवं....(९/१२) .................. ८४६ | तत्कुतर्कग्रहस्त्याज्यो ददता.....(३२/२३) ................ १६१३ चिकीर्षोः श्रुतशास्त्रस्य ज्ञानिनोऽपि.....(२/१९)........१२६८ तत्कुतर्केण पर्याप्त-.....(१२/२३) ............ ......... १५७० चित्तवृत्तिनिरोधं तु योगमाह .....(१/११) ................ ७४१ | तत्क्रियायोगहेतुत्वाद्योग ....(१६/१४) .................... ९६४ चित्तस्य धारणादेशे .....(१८/२४) ..................... १६६३ | तत्खेदरक्षणोपायाऽप्रवृत्तौ न .....(१९/४) ................. २७६ चित्रा क्रियात्मना चेयमेका .....(३२/२८) .............. १९५६ | तत्तत्कल्याणयोगेन कुर्वन् .....(१४/१५) ................ १०२९ चित्रा चाऽऽद्येषु.....(२१/२३) .......................... १५८४ | तत्तत्तन्त्रोक्तमखिलमपुनर्बन्धकस्य .....(३२/१४).......... ९९९ चित्रा वा देशना तत्तत्रयैः .....(२९/२३)..............१६०७ तत्तत्फलार्थिनां तत्तत्तपस्तन्त्रे .....(२३/१३) ..............९२३ छल-जातिप्रधानोक्तिर्दु:स्थितेनाऽर्थिना.....(३/८) ............५४३ तत्त्यागेनाऽफलं तेषां .....(१८/३)......................... १६५ छिद्यते विनयो यैस्तु .....(३१/२९)....... ..............२००५ तत्त्वतः शास्त्रभेदश्च न.....(१४/२३) ..................१५७३ जन्मयोनिर्यतस्तृष्णा ध्रुवा.....(४/२५)... ........... १७०४ | तत्त्वमत्र परज्योति स्वभावै.....(४/२४) ................१६२५ जातिप्रायश्च बाध्योऽयं .....(७/२३) ...... .............१५६२ तत्त्वश्रवणतस्तीव्रा गुरुभक्तिः .....(२२/२२)............ १५२१ जातिभेदाऽनुमानाय व्यक्तीनां .....(७/६).................. ३८८ तत्पदाम्बुरुहषट्पदः स च .....(२८/३२) .............२१८४ जानाति दातुं गीतार्थो य.....(३१/२) ..................... १३२ तत्परं जातपुंख्यातेर्गुणवै-.....(९/११).......................७५७ जिनगेहं विधायैवं शुद्धमव्ययनीवि.....(१०/५)............ ३१३ तत्र बालो रतो लिङ्गे .....(६/२)..........................८७ जिनेभ्यो याचमानोऽन्यं लब्धं.....(३१/१६).............११४४ तत्र शुद्धां महीमादौ .....(३/५)............ ३०५ जिनेषु कुशलं चित्तं तन्नमस्कार.....(८/२१)............ १४३७ तत्राद्या दुःखिनां .....(३/१)............... ........... १३ जीयमानेऽत्र राजीव .....(१/२३)........................१५५५ तत्राऽयोगाद्योगमुख्याद् .....(३२/२४)......... ......... १६९५ जीववृत्तिविशिष्टाङ्गाऽ-.....(२६/१५) ....................१०५३ तत्राऽऽत्मा नित्य एवेति.....(१५/८)...................... ५७७ जीवस्थानानि सर्वाणि .....(२९/१०)...... ............७२६ तथा च कायरोधादावव्याप्तं .....(३०/११)..............८२४ जीवातुः कर्मणां .....(२५/१३)............. ........... ९२८ तथानुभूतविषयाऽसम्प्रमोषः स्मृतिः .....(६/११).........७५१ ज्ञातस्वशास्त्रतत्त्वेन मध्यस्थेना-.....(४/८)................. ५४६ तथापि ये न तुष्यन्ति .....(२९/३०)..................२०६३ ज्ञान-दर्शन-चारित्र-तपो-.....(१०/१८)...... ............१२३४ तथारुच्या१ प्रवृत्त्या च .....(३०/८).....................६२७ ज्ञान-दर्शन-चारित्र-.....(२/२९)..............
| तथाहि मिथिलानाथो .....(१०/२७) .................... १८५९ ज्ञानं च सदनुष्ठानं सम्यक्.....(१/२५) ................ १६९९ | तदभ्युपगमाद्यावन्न .....(१८/१५) ..................... १०३७ ज्ञानक्रियातपोयुक्ताः सद्भावं .....(२३/९)................६६७ तदलाभेऽपि तद्रागबलवत्त्वं न.....(५/१५)..............१०११ ज्ञानमप्रतिघं यस्य वैराग्यं च .....(२/१६)............. १०९६ तदा भवाभिनन्दी .....(४/१०).............................६८७ ज्ञानादिविनयेनैव पूज्यत्वाऽऽप्तिः .....(२०/२९) ...... १९९४ तद्गुणैर्मुकुलितं रवेः .....(२४/३२)..................... २१८२ ज्ञानार्थ विनयं प्राहुरपि .....(१५/२९)................. १९८४ तद्वित्तयोजनं तीर्थे ....(५/१२)........................... ८४० ज्ञानेन ज्ञानिभावः स्याद् ....(१/६) ..................... ३७५ तद्वियोगाश्रयोऽप्येवं सम्यगृहोऽस्य.....(१३/१४) ......... ९६१ ज्ञायेरन् हेतुवादेन पदार्था ....(३१/२३) ............. १६१२ तन्नेत्थमेव प्रकृताधिकदोष-.....(२१/४).................... २८१ तच्चित्तं वृत्तयस्तस्य पञ्चतय्यः.....(३/११)...............७४५ तन्मात्राऽन्तःकरणयोः सूक्ष्मयोर्भावना.....(४/२०).......१३२९ तच्छक्तिः स्थूलबोधस्य बीजमन्यत्र.....(२७/२२)........१५३६ तन्मित्रायां स्थितो दृष्टौ सद्योगेन .....(३२/२१)......१४६९ तज्जन्मा तत्त्वसंस्कारः .....(१३/२०) .................. १३४५ तन्यते सुकविकीर्तिवारिधौ .....(९/३२)................ २१७२ ततो निरतिचारेण .....(१०/२८) ...................... १९१६ तपश्चान्द्रायणं कृच्छ्रे मृत्युघ्नं ...(१७/१२) ............ ८६२ ततो निरुपमं स्थानमनन्त....(३२/२५)............... १७७८ तपोनियमसारा तु कथनीया ...(२६/९) .............. ६७० ततोऽन्येषां जुगुप्सा.....(२७/३०) .................... २०५८ तप्तलोहपदन्यासतुल्या वृत्तिः .....(११/१५) .......... १०२१ ततोऽस्थानप्रयासोऽयं.....(२३/१६)..................... ११३२ तयैव बीजाऽऽधानादेर्यथा-.....(२८/२३) ............... १६०५
तत्कर्तरि च याऽप्रीतिस्तत्त्वतः...(१३/५) .............. ३१५ तस्मादचरमावर्तेष्वयोगो.....(१७/१०) ................... ७०५
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२००
• परिशिष्ट-१. तस्मादचित्रभक्त्याऽऽप्याः सर्वज्ञा ....(२७/२३) ....... १५९७ | दुर्जनैरिह सतामुपक्रिया,.....(६/३२).................. २१७० तस्माद् भावनया भाव्यं शास्त्रतत्त्वं ....(१९/२) ...... ११४ | दुर्जनोद्यमतपर्तुपूर्तिजात्तापतः श्रुतलता....(८/३२)...... २१७२ तात्त्विको नाऽऽत्मनो योगो .....(२५/२५) ............ १७४८ दर्नयाभिनिवेशे तु तं .....(३०/२).. तात्त्विकोऽतात्त्विकश्चेति .....(१३/१९) ................. १२९३ दूराऽऽसन्नादिभेदस्तु .....(१८/२३)..........
.............१५७९ तात्पर्य वः स्वसिद्धान्तोपजीव्यमिति.....(३०/१५)......१०६९ दृढप्रहारिशरणं चिलातीपुत्ररक्षकः.....(२६/२६).........१८३६ तादृश्यौदयिके भावे विलीने .....(३०/२०) ............ १४०६ | दृष्टान्तमात्रसौलभ्यात्तदयं केन.....(१०/२३)...... तारकं सर्वविषयं .....(२१/२६)......................... १८२६ | दृष्टेनैवोपपत्तौ च नाऽदृष्टमिति .....(१५/१७)........ ११७६ तारायां तु मनाक् स्पष्टं ....(१/२२) ............... १४७५ | देया दीक्षाऽस्य विधिना.....(४/२८).................. १९०४ तिष्ठतो न शुभो भावो .....(३१/७)..................... ५३४ | देवानां पूजनं ज्ञेयं शौच.....(६/१२).. ...........८४१ तीर्णस्तायी व्रती द्रव्यं क्षान्तो.....(२०/२७)............. १८७५ | देवेषु योगशास्त्रेषु .....(१९/२३)......... ............ १५८२ तृण-गोमय-काष्ठाग्निकण-.....(२६/२०) .................. १३८२ | देवोद्देशेन मुख्येयमाऽऽत्मन्येवात्मनो .....(१८/५)........ ३२४. तृतीयं शान्तवृत्त्यादस्तत्त्व-.....(२३/१४)................... ९८३ | देशनैकनयाक्रान्ता कथं .....(२६/२)...................... १२२ तृतीयाऽऽक्षेपणी चैका तथा.....(४/९) ....................६३८ / देशबन्धो हि चित्तस्य .....(९/२४)..................... १६४२ ते च चारित्र-सम्यक्त्व-.....(३१/३)........................ १९२ दैवं पुरुषकारश्च तुल्यौ .....(१/१७) .................. ११५१ तेषां तथाविधाऽप्राप्तौ .....(१८/२) ......
..............
१११ | दैवं पुरुषकारश्च .....(२/१७) .......................... ११५१ तेषां निन्दाऽल्पसाधूनां .....(१३/३) ...................... १५७ | दोषपोषकतां ज्ञात्वा तामुपेक्ष्य .....(२८/१)................ ५९ तेषामेव प्रणामादिक्रियानियम....(३०/१९) .............. १३१८ | दोषां वृथा पृथुकृत्य ....(३०/३०) ................... २०६४ त्रसस्थावरहन्तारो .....(२८/२७)......................... १८९४ | दोषाः किल तमांसीव .....(२८/२९)................... २००२ त्रिधा भिक्षाऽपि तत्राऽऽद्या.....(९/६)..................... ३९४ | दोषाऽऽवरणयोर्हानिर्निःशेषा-.....(९/४)..................... २२८ त्रैलोक्येऽपि विनीतानां .....(१९/२९)...................१९९३ द्रव्यत्वेऽपि प्रधानत्वात्तथाकल्पात.....(२५/३).............१७९ दग्धरज्जुसमत्वं च.....(१२/३०) .......... ............ २०२२ | द्रव्यस्तवं यतीनामप्यनु-.....(१०/३) ........................ १५५ दग्धरज्जुसमत्वाच्च .....(२/३०)
....... २०१० द्रव्यादेः स्यादभेदेऽपि .....(३१/१०).....................७३५ दयापि लौकिकी नेष्टा.....(२७/७)........ ... ५२० | द्विचन्द्र-स्वप्नविज्ञाननि-.....(११/२३) ................ दर्शयद्भिः कुलाचार-....(९/३) ............ ..............१५४ | द्वितीयानादरे हन्त .....(२/३)... दानादेवाऽकृतार्थत्वान्महत्त्वं .....(१६/४) .................. २६६ | द्वितीयाऽपूर्वकरणे .....(१२/१९) ......... .१२८६ दादिः प्रतिमाऽऽक्षेपे .....(२३/१७)................... ११९५ | द्वितायऽपि क्षणादूध्व .....८२५)..
..................११९५ द्वितीयेऽपि क्षणादूर्ध्वं .....(८/२५)...................... १७१२ दिदक्षा भवबीजं चाऽविद्या .....(२९/१२)...............८८१ द्विधाऽयं धर्मसंन्यास-.....(११/१९)......................१२८५ दिनानि पक्षा मासा वा.....(१२/२८)...................१९१९ द्वेषस्याऽभावरूपत्वादद्वेषश्चैक एव.....(३२/१२).........८८६ दीक्षा हि श्रेयसो .....(१/२८)....... ................१९०१ द्वेषोऽयमत्यनाय तदभावस्तु .....(२६/१२) ............८७४ दीक्षाविरोधिनी भिक्षा .....(११/६) ..................... ४०२ | धर्मरागोऽधिको भावाद् भोगिनः.....(४/१५) ........... १०१० दीनादिदाने पुण्यं .....(१५/१) ......................... ३४ | धर्मशक्तिं न हन्त्यस्यां .....(१५/२४)................ १६५३ दीपत्ववदिति प्राहुस्तार्कि-.....(३/३१) ................... २०८४ | धर्माङ्गत्वं स्फुटीकर्तुं दानस्य ....(९/१).................. २४ दुःखद्वेषे हि तद्धेतून् द्वेष्टि .....(२१/३१) ........... २१३६ धर्मादपि भवन् भोगः .....(६/२४) .................. १६३२ दुःखध्वंसः परो मुक्तिर्मानं ....(१/३१) ............... २०६९ | धर्मार्थं पुत्रकामस्य ....(१९/७) ......................... ४९६ दुःखात्यन्तविमुक्त्यादि नाऽन्यथा.....(२३/२०)......... १३७३ | धर्मार्थं सा शुभायाऽपि ....(८/१०) .................. ६९२ दुःखाऽज्ञानाऽनन्तफला अमी .....(५/२१) ............. १४३१ धर्मार्थकामाः कथ्यन्ते सूत्रे .....(२०/९)..................६६१ दुःखाऽभावोऽपि नाऽवेद्यः .....(२६/३१) ........... २१४८ धातुवैषम्यजो व्याधिः स्त्यानं....(१०/१६) ........... १११४
दुर्जनस्य रसना सनातनी, ....(३/३२) ................ २१६८ धाम भास्वदधिकं निरामयं .....(२०/३२) ............. २१८० For Private & Personal use only
.........
५६९ १४०
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१.
२२०१
धारणा प्रीतयेऽन्येषां कान्तायां .....(८/२४) ...........१६४१ नाऽरत्यानन्दयोरस्यामवकाशः .....(२४/२८)...........१९३५ धारणायोग्यता तस्मात् .....(१८/२२) .................. १५०९ नाऽस्माकं महती प्रज्ञा सुमहान् .....(९/२२).......... १४९२ धारालग्नः शुभो भाव .....(२६/१३) ............... ९२९ नाऽऽतुराऽपथ्यतुल्यं यद्दानं ....(११/१२)........... ८४९ धृत्यादेरपि धर्मादिजन्यत्वान्नाऽत्र .....१२/४) .......... २४८ नाऽऽद्रियन्ते तपः.....(२५/७)......................... ५०९ ध्यानं च विमले बोधे सदैव .....(२०/२४) .......... १६६८ निकाचितानामपि यः कर्मणां .....(२४/२६) ........... १८३३ ध्यानसारा प्रभा .....(१७/२४)...........................१६६२ निजाऽऽशयविशुद्धौ हि बाह्यो .....(१८/१४)...........९६८ ध्रुवेक्षणेऽपि न प्रेम, .....(११/२५) .................... १७२० नित्यं चेतः समाधाय यो .....(१/२७).................१८४३ न कुप्यति कथायां यो .....(६/२७) ................... १८५२ | नित्यनिर्दोषताऽभावान्महत्त्वं .....(७/४) .................... २२१ न च सन्तानभेदस्य जनको .....(२१/८)................६०२ नित्योत्कृष्टसुखव्यक्तिरिति तौतातिता.....(१५/३१)......२१२२ न च स्नानादिना .....(२७/५).... ...........३५७| नित्योदिता त्वभिव्यङ्ग्या .....(१६/११).....................७७८ न च स्वदानपोषार्थमुक्तमेतदपेशलम् ।.....(१९/१) .........४० निद्रा च वासनाऽभावप्रत्यया...(५/११).................... ७५० न चाद्वेषे विशेषस्तु कोऽपीति .....(१८/१३) .......... ९१६ | निद्रा नोत्पाद्यते भुक्त्या .....(२०/३०)................. २०४२ न चाधिकरणं ह्येतद्विशुद्धाशयतो .....(११/१) ........... २७ | निमित्तं सत्प्रणामादेर्भद्र-.....(१८/२१)................... १४५६ न चायमेव रागः .....(३१/१२) .......................... ८८४ निमित्तत्वेऽपि कौटस्थ्य-.....(२७/११) ..................... ८१२ न चार्थसंशयापत्तिः .....(१३/८) .......................... ५७३ | नियमाः शौच-सन्तोषौ.....(२/२२)......................... १४७६ न चाऽलं क्षणिकं कर्म .....(१६/१७).................११८० नियमेन सरागत्वाद्.....(१८/७)............. ............४९५ न चैतद्युज्यते किञ्चिदात्म.....(११/११) .................७६१ | नियुक्ते यो यथास्थानमेनं.....(३२/२९) ............... २००६ न चैवं मोक्षशास्त्रस्य वैयर्थ्यं .....(२०/११) ............७८७ / निराचारपदो ह्यस्यामतः .....(२८/२४) ................. १६८९ न चैवमस्य भावत्वाद् .....(१६/२९).................. १९८८ निरोधे पुनरभ्यासो जनयन् ....(१०/११).............. ७५९ न ज्ञायते विशेषस्तु .....(१६/२३) ................... १५७७ निर्गुणो बहुगुणैर्विराजितांस्तान् .....(२५/३२) ........... २१८२ न त्यजन्ति कवयः श्रुतश्रमं .....(१२/३२) .......... २१७४ निर्जातरूपरजतो गृहियोगं च...(४/२७) .............. १८४९ न प्राण्यङगसमुत्थं' चेत्यादिना.....(८/७)..................४६७ निवर्तमाना अप्येके .....(२७/३)........................... १८२ न मांसभक्षणे दोषो .....(९/७)............................४६९ निवृत्तिः किञ्च युक्ता भो .....(२३/७).................. ५०५ न यश्चाऽऽगामिनेऽर्थाय ....(५/२७) ............... १८५० निषेधः शास्त्रबाह्येऽस्तु.....(१२/७) .................... ४७० न सन्मार्गाऽऽभिमुख्यं .....(३/१०)........................ ६८५ | निषेधः सर्वथा नास्ति.....(५/३)........................... १४७ न ह्यपश्यन्त्रहमिति स्निह्यत्यात्मनि.....(५/२५) .......... १७०५ | निष्कम्पा च सकम्पा च.....(६/६)........................ ३८७ ननु चित्तस्य वृत्तीनां .....(१३/११) .....................७६७ | नूनमल्पश्रुतस्याऽपि .....(१०/२९)...................... १९७७ नन्वद्वेषोऽथवा रागो मोक्षे .....(१७/१३)............... ९१५ नृपस्येवाऽभिधानाद्यः सातबन्धः.....(२६/२५) .......... १७५० नन्वेवं तं विना साधोः .....(२०/२८)................. १९२७ | नैतत्साध्वपुमर्थत्वात् पुंसः.....(२४/२५) ................. १७४६ नन्वेवं पुण्यबन्धः स्यात्साधोर्न .....(१४/१)............... ३३ नैतद्युक्तमनुग्राह्ये तत्स्वभावत्वमन्तरा ।.....(५/१६)..... ११०१ नन्वेवं सदगृहस्थानां गृहे .....(१४/६)....................४१० नैतन्निवृत्त्ययोगेन तस्याः .....(१४/७)........................ ४७७ नरादिक्षणहेतुश्च शूकरादेर्न .....(२२/८) ................ ६०४ नैरात्म्यदर्शनादन्ये निबन्धनवियोगतः ।.....(२/२५)...... १७०२ नवनीतादिकल्पस्तच्चरमावर्त .....(१८/१०) ..............७०८ | नैरात्म्याऽयोगतो नैतदभाव-....(६/२५) ............... १७०७ नव्यतन्त्ररचनं सतां.....(१३/३२)......................... २१७४ | नैवं तदुत्तरे विप्रेऽव्याप्तेः.....(२४/१५)................. १०४८ नागादे रक्षणायेव गद्द्याकर्षणेऽत्र.....(२२/४) .......... २८३ नैवं यत्पुण्यबन्धोऽपि.....(१७/१) ........................... ३७ नाम सज्जन इति त्रिवर्णकं,.....(१/३२)............... २१६७ | नैवं विशिष्य तात्पर्याऽग्रहे .....(२८/१५).............. १०६३ नाम्नाऽन्वर्थेन कीर्तिः स्यात् .....(५/२८) ............ १९०६ | नैवं, शमादिसम्पत्त्या....(५/३१) ..................... २०९४
नावश्यकादिवैयर्थ्यं तेषां .....(२४/३) .................. १७८ | नैवमित्थं स्वरूपेण .....(२०/७) ..................... .. ४९७
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
my w
२२०२
• परिशिष्ट-१. नैहिकाऽर्थाऽनुरागेण.....(१३/२८) .................... १९२० | पूजा प्रतिष्ठितस्येत्थं बिम्बस्य ....(२१/५) ......... ३४९ न्यायतन्त्रशतपत्रभानवे लोकलोचन......(१८/३२)...... २१७९ पूज्योऽयं स्मरणीयोऽयं.....(३१/४) ................... २९८ न्यायाऽर्जितधनो धीरः सदाचारः .....(२/५) ............ ३०३ पूर्वचित्तनिवृत्तिः साऽ....(१३/३१) ...................... २११६ न्याय्यता चेष्टसंसिद्धेः ....(१८/४)...................... २७२ पूर्वपूर्वतनसूरिहीलना नो.....(१५/३२) ................. २१७६ पक्षपातो न मे वीरे न द्वेषः.....(३/४) ................. २१३ पूर्वमप्राप्तधर्माऽपि परमानन्दनन्दिता.....(३२/२६) ..... १८३९ पच्यमानाऽऽम-पक्वासु मांसपेशीषु....(६/७)............ ४५४ पूर्वसेवा तु योगस्य......(१/१२) ...................... ८३५ पञ्चविंशतितत्त्वज्ञो यत्र.....(२२/११)....................७९१ पूर्वापरानुसन्धानाच्छब्दोल्लेखाच्च ....(३/२०) ......... १३२७ पठेद्यस्याऽन्तिके धर्मपदान्यस्याऽपि .....(१२/२९).... १९८१ पृथिव्यादींश्च षटकायान् .....(२/२७) .................. १८४५ पतितस्याऽपि नाऽमुष्य .....(९/१५).................. १०१८ प्रकृतेरपि चैकत्वे मुक्तिः .....(१२/११) ................७६३ परः सहस्राः शरदां परे .....(२९/४) ................. २९५ प्रकृत्या भद्रकः शान्तो .....(३२/२०) ................ १४११ परमात्मनि जीवात्मलयः सेति.....(८/३१) ............. २१०५ प्रकृत्यारम्भभीरुर्वा यो वा .....(२९/५)................. परमात्मसमापत्तिर्जीवात्मनि .....(१६/२०)............. ३५६ प्रज्ञापकं समाश्रित्य कथा एता.....(२१/९)............... ६६४ परमानं दलयतां परमानं .....(३२/३१) ............ २१६२ प्रणिधानं क्रियानिष्ठमधो-.....(११/१०).................... ६९६ परमानन्दितैरित्थं.....(३२/३०)........... ............... २०६५ | प्रणिधानं प्रवृत्तिश्च तथा .....(१०/१०).................. ६९५ परमौदारिकं चाङ्ग भिन्नं चेत्तत्र.....(२३/३०).........२०४५ प्रतिकूलानिवर्त्यत्वात्तत्तनुत्वं .....(२५/३०)............... २०५२ परार्थमात्ररसिकस्ततोऽनुपकृतोपकृत ।.....(२७/४)....... २९४ प्रतिबन्धैकनिष्ठं तु स्वतः .....(१०/२१). परार्थरसिको धीमान मार्गगामी .....(१२/१५).........१०२३ प्रतिमाया अनियमेऽप्यक्षता .....(२२/१७) ..............११९३ परार्थसाधिका त्वेषा सिद्धिः .....(२८/१९)............१३१६ प्रतिमायोग्यतातुल्यं.....(२०/१७)........................... ११८८ पराऽनर्थो लघुत्वं वा विजये .....(२/८)................ ५४२ प्रतिमायोग्यतानाशः प्रतिमोत्पत्तितो .....(२१/१७)......११९१ परिणामाच्च तापाच्च संस्काराद.....(२२/२५)......... १७४० प्रतिरूपेण योगेन .....(३/२९)............................१९६३ परिणामिनि कार्याद्धि सर्वथा .....(४/१४) ............... ९४० प्रतिष्ठितत्वज्ञानोत्थसमापत्त्या .....(१९/५)................. ३२९ परोपकारहानिश्च नियतावसरस्य.....(२६/३०).........२०५७ प्रत्यक्चैतन्यमप्यस्मादन्तोतिः-.....(१४/१६)............ १११८ परोपकारहानेश्च परीषादिजुगुप्सया.....(५/३०)......... २०१३ प्रत्यावर्तं व्ययोऽप्यस्यास्तदल्पत्वेऽस्य.....(३०/१२).......८८२ पर्यायेण विहीनोऽपि.....(१३/२९)........................१९८२ प्रत्याहारः स्थिरायां स्याद्दर्शनं.....(१/२४)...............१६१७ पात्रदानचतुर्भङ्ग्यामाद्यः संशुद्ध.....(२१/१) ................. ४४ | प्रत्यूहा व्याधयः स्त्यानं .....(९/१६) ................... १११४ पापसूदनमप्येवं तत्तत्पापाद्यपेक्षया ।.....(२१/१२).......८६६ | प्रधानकार्यनिर्बन्धः सद्व्ययोऽ-.....(१६/१२)..............८५८ पिण्ड-क्रिया-गुणोदारैरेषा स्तोत्रैश्च .....(२४/५)..........३५३ प्रधानद्रव्यभिक्षुश्च शुद्धः .....(३१/२७) ................. १८९६ पीडाकर्तृत्वतो देहव्यापत्त्या .....(२६/८) ..................६२१ प्रधानभेदे चैतत्स्यात्कर्म .....(२९/११)....................८१८ पुंसः स्वरूपाऽवस्थानं सेति .....(१२/३१) ............२११४ प्रपञ्चितज्ञशिष्यस्याऽनुरोधे .....(२८/९)..................६७१ पुंसश्च व्यञ्जकत्वेऽपि .....(२६/११)....................८०८ प्रमाणदेशनैवेयं ततो .....(२७/२).......................... १२४ पुण्यप्रकृतितीव्रत्वादसाताद्य.....(१३/३०).................. २०२२ प्रमाणलक्षणादेस्तु नोपयोगोऽत्र.....(११/८)................ ५६१ पुण्यबीजं नयत्येवं तत्त्वश्रुत्या .....(२१/२२) ..........१५१९ प्रयाणभङ्गाऽभावेन निशि.....(२९/२०).................१४०५ पुण्योदयभवैर्भावैर्मतं क्षायिकसङ्गतैः ।.....(४/४) ........ २१६ प्रवर्तते गुणस्थानपदं .....(२४/२१) ..................... १४६२ पुरुषार्थाय दुःखेऽपि.....(२७/२५)........ ...............१७५८ प्रवाहधारापतितं निषिद्धं यन्न.....(६/३) ................... १४९ पुरुषाऽभिभवः कश्चित्तस्यामपि हि .....(२१/१०).....७११ प्रवृत्तचक्रास्तु पुनर्यमद्वयसमाश्रयाः ।.....(२३/१९) ....१३०८ पुष्टालम्बनमाश्रित्य दानशालादि कर्म.....(५/१)............ १८ | प्रवृत्ति-स्थिरताभ्यां हि.....(२८/१८)......................१२५८ पूजनं चाऽस्य नमनं.....(३/१२)...........................८३७ प्रवृत्तिः प्रकृतस्थाने .....(१२/१०).......... ................६९७
पूजया परमानन्दमुपकार.....(३२/५) ...................... ३७१ प्रवृत्तिजः क्लमः खेदस्तत्र.....(१३/१८)................ १२३९
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
.............
• परिशिष्ट-१.
२२०३ प्रवृत्तिरपि योगस्य .....(२८/२२).. .१५३७ | ब्रूते हन्त विना कश्चिददोऽपि न....(२८/२५) ..... प्रवेदयत्यार्यपदं परं स्थापयति....(१४/२७)........... १८६५ भक्तिस्तु भवनिस्तारवाञ्छा स्वस्य.....(२०/१) ............ ४२ प्रशान्तवाहिता वृत्तेः संस्कारात् .....(२३/२४)......... १६७३ | भक्ष्यं मांसं परः प्राहाऽनालोच्य.....(१०/७).............. ४६९ प्रशान्तवाहितासंज्ञं .....(२२/२४).........................१६७१ भक्ष्यं मांसमपि प्राह .....(२/७) ........................... ४४७ प्रशान्तवाहिताऽभाव उत्थानं .....(१६/१८).............१२४२ | भक्ष्याऽभक्ष्यविवेकाच्च .....(१/७)..........................४४७ प्रसङ्गतादवस्थ्यं च बुद्धभेदेऽपि....(२८/११)......... ८१५ | भगवद्वचनस्थित्या योग.....(३२/१८) ................ १२६३ प्रसन्नं क्रियते चेतः .....(३०/१३)........ .....९३१ भयं न भवजं तीव्र हीयते .....(७/२२)...............१४८८ प्रसिद्धानि प्रमाणानि .....(१२/८)........... ... ५६५ | भरतो भरतक्षोणीं भुजानोऽपि.....(३१/२६) ..........१८३९ प्रस्तुतश्रमसमर्थितैर्नर्योग्यदान-.....(२६/३२).......... २१८२ |
| भवत्यस्यामविच्छिन्ना .....(६/२२) ....................... १४८७ प्रागबन्धान बन्धश्चेत् किं .....(२८/१२).............. ८७८ | | भवभोगिफणाऽऽभोगो .....(५/२४) ...................... १६२९ प्राणायामवती दीप्रा .....(१६/२२) ..................... १५०४ | भवादुद्विग्नता शुद्धौषधदा.....(१५/२१)................. १४४९ प्राणेभ्योऽपि गुरुर्धर्मः .....(२०/२२)......
| भवान्तरीयं तत्कार्यं कुरुते .....(१३/१७) ............. ११७१ प्राण्यङ्गत्वादभक्ष्यत्वं न हि .....(५/७)
| भवाभिनन्दिनां सा च...(२३/१२) ...................... ८७० प्रातिभज्ञानगम्यस्तत्सामर्थ्याख्यो.....(७/१९) ............ १२७८ | भवाभिष्वङ्गतस्तेनाऽनाभोगाच्च .....(९/१३).............९०५ प्रातिभात् सर्वतः संविच्चेतसो ....(१०/२६) ......... १७९८ | भवाय बुद्धिपूर्वाणि .....(२५/२३) ...................... १५९० प्राय एवमलाभः स्यादिति ....(१८/६) ................ ४१९ | भवेत्पात्रविशेषे वा कारणे .....(२३/१) .................... ४७ प्रायश्चित्तं पुनर्योगः .....(२३/२६) ................. १८३२ | भवोऽयं दुःखगहनो .....(११/१४) ................... ९५६ प्रीति-भक्ति-वचोऽसङ्गरनुष्ठानं ...(८/२८) ........... १९११ भावनात्प्रतिपक्षस्य .....(१५/२५).................... १७३१ प्रोक्षितं भक्षयेन्मांसं ब्राह्मणानां.....(१३/७)................. ४७५ भावशुद्धिरपि न्याय्या न.....(२६/६) ..................... फलं भवस्य विपुलः क्लेश .....(१२/१४) ............. भावसात्म्येऽत एवाऽस्या भङ्गेऽपि.....(२४/१०) ....... ७१८ फलाऽवञ्चकयोगस्तु सद्भ्य एव.....(३१/१९) ........ १३२० भावस्य मुख्यहेतुत्वं तेन मोक्षे .....(२२/१०) ...........७१३ फले न तुल्यकक्षत्वं .....(२६/२८)..................... १९३९ | भिक्षामात्रेण वा भिक्षुर्यतमानो .....(१८/२७)........... बन्धकारणशैथिल्यात् प्रचारस्य.....(१२/२६) ............१८०६ | भिन्नग्रन्थेर्द्वितीयं तु .....(४/६) ........... बलात्रश्यत्यविद्याऽस्या उत्तरेषामियं.....(१३/२५)........१७३० भुक्त्या निद्रादिकोत्पत्तेस्तथा .....(४/३०)... २०१२ बहिरभ्युदयाऽऽदर्शी भवत्यन्तर्गतो .....(५/४) ........... २१८ भुक्त्या या सातवेद्य.....(१७/३०)....................... २०३७ बहुजन्मान्तरकरः सापायस्यैव .....(१८/१९)........... १३०० भुक्त्याद्यदृष्टसम्बद्धमदृष्टं स्थापकं.....(२४/३०)........ २०५१ बहूनामुपकारेण नानुकम्पानिमित्तताम् ।.....(६/१).......... १८ भूम्यलाभः समाधीनां भुवोऽप्राप्तिः .....(१२/१६).......१११६ बाधनेन वितर्काणां प्रतिपक्षस्य .....(३/२१)............१४२४ भूषिते बहुगुणे तपागणे .....(१९/३२) .................२१७९ बाह्यक्रियाप्रधानैव देया बालस्य.....(२०/२)............... ११५ भृतका अपि सन्तोष्याः .....(७/५) .......... ..............३०८ बाह्यात्मा अन्तरात्मा चान्तरात्मा.....(१७/२०) .........१३५८ भेदः प्रकृत्या रत्नस्य .....(६/४)..........................२१८ बाह्याऽन्तर्व्याधिमिथ्यात्वजय-.....(१३/१०)................. ६९८ भेदे हि प्रकृतेर्नैक्यमभेदे च .....(१०/१४).............. ९५२ बीजश्रुतौ परा श्रद्धाऽन्त.....(१७/२१).................१४५५ भोगतत्त्वस्य तु पुनर्न .....(१३/२४) ................... १६५१ बुद्धः प्रव्रजितो मुक्तो.....(२१/२७) ...................... १८७८ भोगान् स्वरूपतः पश्यंस्तथा.....(१२/२४) ............. १६४७ बुद्धिर्ज्ञानमसंमोहस्त्रिविधो बोध .....(२३/२३).......... १५८७ | भोगाप्तिरपि नैतस्मादभोग-.....(१८/१)...................... ३९ बुद्ध्या सर्वोपपत्तौ च .....(२३/११).....................८०० भोगिकिन्नरगेयादिविषया-.....(२/१५)...................... १००७ बोधिप्रधानः सत्त्वो वा .....(१३/१५) .................. १०२५ भ्रमोऽन्तर्विप्लवस्तत्र न .....(१५/१८).................. १२४१ बौद्धास्त्वालयविज्ञानसन्ततिः ....(९/३१) ............... २१०६ मणेरिवाऽभिजातस्य .....(१०/२०)....................... १३३५
ब्राह्मणः पातकात्प्राप्तः काकभावं .....(२०/१५)......१०४१ मण्डूकचूर्णसदृशः क्लेशध्वंसः.....(२६/१०)...............७२१
४३४
.१८७२
३८३
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२०४
• परिशिष्ट-१.
..५११
८) .................
मता संवेजनी स्वान्यदे-.....(१३/९) ....................... ६५१ | मोहानुत्कर्षकृच्चैतदत .....(२७/६) ......................... ४३७ मत्त एव मृदुबुद्धयश्च ये ....(२९/३२) .............. २१८४ | मौनीन्द्रे च प्रवचने युज्यते .....(२५/८) ............... ६११ मदिराक्षी न यत्राऽस्ति .....(२४/१२).................... ८७३ | यः संयतः प्रमत्तस्तु ब्रूते सा .....(२४/९).............. ६६८ मद्येऽपि प्रकटो दोषः...(१७/७)............................ ४९० | यः समः सर्वभूतेषु त्रसेषु .....(२३/२८) .............. १९३१ मध्यमस्य पुनर्वाच्यं वृत्तं .....(२२/२) .................... ११६ | यच्च धर्मार्थमित्यादि तदपेक्ष्य .....(३१/५) .............. ३६६ मनोयोगविशेषस्य ध्वंसो .....(१६/८)..................... ५८० | यतिरप्यधिकारी स्यान .....(२८/५) .......... ............३५९ मनोरथिकमित्थं च .....(२९/१३)......................... ९३१ यत्किञ्चित्तद्ग्रहे पश्चात् .....(२५/१५)................ १०४९ मलस्तु योग्यता योग-.....(२७/१२)....................... ८७६ | यत्नं विना निसर्गाच्चे-.....(१६/३०).................... २०३० महत्यल्पत्वबोधेन .....(७/१०)........... ............. ६९१ | यत्नतो जीवरक्षार्था तत्पीडाऽपि .....(२९/७) ........... ५३० महार्थापि कथाऽकथ्या परिक्लेशेन.....(२७/९)...........६७१ | यत्नेनाऽनुमितोऽप्यर्थः .....(३०/२३).................... १६११ महावाक्यार्थजं सूक्ष्मयुक्त्या .....(१२/२).......................९८ | यत्यर्थं गृहिणश्चेष्टा .....(२०/६).......................... ४२४ महेशाऽनुग्रहात्केचिद्योगसिद्धिं .....(१/१६) .............. १०८७ | यथा शक्तिस्तदण्डादौ विचित्रा.....(३०/१४).............. मां स भक्षयिताऽमुत्र यस्य.....(११/७)................... ४७० | यथाप्रवृत्तकरणे चरमे .....(२३/२१) ....... माता पिता कलाचार्य एतेषां.....(२/१२).................८३६ | यथाविधि नियुक्तस्तु यो .....(१५/७)... ..........४७९ माध्यस्थ्यं केचिदिच्छन्ति .....(२४/७).....................५०६ | यथाशक्त्यप्रमत्तस्य तीव्र-.....(४/१९)......... ..........१२७२ माध्यस्थ्यमवलम्ब्यैव देवता-.....(१६/१६)...............११२१ | यथासमाधानं विधेरन्तः-.....(२६/७) ..... मानं ज्ञानं यथार्थं .....(४/११).. ..............७४७ | यथास्थानं गुणोत्पत्तेः .....(१/२).......... ..७९ मानसश्च द्विधा .....(६/२९) .......................... १९६७ | यथाऽहिंसादयः पञ्च .....(९/८). ......... ५५५ मायाऽम्भस्तत्त्वतः .....(११/२४)........ ............१६४६ | यथौषधीषु पीयूषं द्रुमेषु .....(३०/२१)................. १४६८ मार्गः प्रवर्तकं मानं .....(१/३).......... .............. १३७/ यदा रजस्तमोलेशाऽनुविद्धं .....(५/२०)................ १३३० मार्गभेदस्तु यः कश्चिनिजमत्या.....(२६/३)............... १८२ | यदीष्यते पराऽपेक्षा .....(९/१७)........................११६४ मार्गानुसारिता श्रद्धा.....(३१/१७)........ .............१२१२ यद्दातव्यं जिनैः सर्वैर्दत्तमेव.....(३०/१६) ...............११४३ मासादौ व्यन्तरादीनां .....(११/२८) ....................१९१६ यद्यनुग्रहपरं सतां मनो .....(१०/३२)..................२१७२ मासोपवासमित्याहुर्मृत्युघ्नं .....(२०/१२)...................८६५ | यमः सद्योगमूलस्तु .....(२६/२१) ....................... १४६६ मित्रायां दर्शनं मन्दं .....(१/२१) ....................... १४१७ | यमादियोगयुक्तानां .....(२७/२०) ......................... १३९९ मिथ्यात्वं वेदयन् ब्रूते ......(२२/९) ...................... ६६६ | यमाश्चतुर्विधा इच्छा-.....(२५/१९) .................... १३११ मिथ्यात्वे मन्दतां प्राप्ते .....(३१/२०)................. १४१० | यश्च निर्ममभावेन काये .....(९/२७) ................ १८५८ मिथ्यादृष्टिगृहीतं हि मिथ्या....(२९/१५) ............. १०६६ | यस्तु नाऽन्यगुणान् वेद.....(२८/६) .................. ४३९ मीमांसा दीपिका चाऽस्यां .....(१६/२४) .............. १६५९ यस्तु शासनमालिन्ये-.....(३०/६)............. मुक्तो बुद्धोऽर्हन्वाऽपि यदैश्वर्येण.....(१८/१६) ......... ११२३ | यस्तूत्तरगुणाशुद्धं प्रज्ञप्तिगोचरं .....(२६/१) ............. ५३ मुक्तौ च मुक्त्युपाये च .....(५/१३) ................. ८९९ | यस्य क्रियासु सामर्थ्य .....(३/२८) .................. १९०३ मुक्त्यद्वेषान्महापापनिवृत्त्या.....(७/१३) ................ ९०१ | या कलङ्किवसतेर्न सक्षया,.....(७/३२)................. २१७१ मुख्यत्वं चान्तरङ्गत्वात् .....(२/१०) .................... ६८४ या द्विजिह्वदलना घनाऽऽदराद् .....(४/३२)......... २१६९ मुख्यवृत्त्या क्व युज्यन्ते .....(१०/८) ... ....... ५५९ या वशीकारसंज्ञा स्याद् .....(८/११)............ .....७५५ मुग्धः सद्योगतो धत्ते .....(२९/२१).... १४६८ | यावन्तश्चित्तसन्तोषास्तदा.....(१२/५).........
३१५ मोक्षः कर्मक्षयो नाम.....(२२/१२)... ........८६९ युक्तं चैतन्मले तीव्र .....(५/१४).......... मोक्षेण योजनादेव योगो ....(१/१०).................. ६८३ | ये तु दानं प्रशंसन्ती-....(१३/१).......................
मोहात्परप्रवृत्तेश्च .....(३/३०) ......................... २०११ | ये तु स्वकर्मदोषेण .....(२१/३) ....................... १७०
४४१
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१.
२२०५
१९९
:
:
५४८
ये योगिनां कले जातास्त-.....(२१/१९)................१३०६ | वचित्रत्वमनालोच्य .....(३१/२८) ........... ........... १९५१ येषु येषु तदनुस्मृतिर्भवेत्तेषु. ....(२३/३२) ............. २१८१ | वदन्तः प्रत्युदासीनान् .....(२०/३) ................... .१७० यैरुपेत्य विदुषां सतीर्थ्यतां .....(२१/३२) .............२१८० वदन्ति गृहिणां मध्ये .....(१६/३) .......... ............ १६२ यो न कोपकरं ब्रूयात् .....(१३/२७).................. १८६४ | वप्रत्रय-ध्वज-च्छत्र-.....(१/४) ............ योग-क्रिया-फलाऽऽख्यं .....(१९/२१) ..... ........... १४५७/ वयःक्रमेणाध्ययन.....(२३/२) .............
११७ योगप्रवृत्तिरत्र स्यात्पर-...(३२/१७) ................... १२१७ | वरं वृन्दावने रम्ये .....(२५/१२)......... .८७४ योगलक्षणमित्येवं जानानो .....(३२/१०).. ...............७३८ वर्धकिर्द्रव्यतो भिक्षुरुच्यते .....(३०/२७) ............... १८९६ योगसिद्धैः श्रुतेष्वस्य बहुधा.....(४/२६)................ १७८२ ) वशिता चैव सर्वत्र .....(२१/१८) ..................... १२४९ योगस्पृहाऽपि संसारता......(२९/२६) ............... १८३८ वादांश्च प्रतिवादांश्च ....(५/२३) .................. १५५९ योगादेवाऽन्त्यबोधस्य साधुः.....(८/६).... ..............३९२ वादिनो धर्मबोधादि .....(५/८)......... योगारम्भ इहाऽक्षेपात् .....(१५/२२) ................... १५०२ | विकल्परस्पन्दरूपाणां .....(२५/१८) .................... १२५५ योगारम्भेऽपि योगस्य .....(३२/११)..... ...........८२८ विकल्पकल्पनाशिल्पं .....(६/२३)..........
१५६१ योगारम्भोऽथ विक्षिप्ते .....(३१/११).....................८२६ | विचित्रभावद्वारा तत् .....(२७/१०)...................... ७२३ योगाऽतिशयतश्चाऽयं .....(१५/१६) ................... १११९ | विज्ञाय नियमानेतानेवं .....(५/२२)...................
१४८६ योगाऽनुग्राहको योऽन्यैः .....(३०/२६)................. १८३८ | वितर्केण विचारेणा-.....(२/२०).............
............. १३२६ योगे जिनोक्तेऽप्येकस्मिन् .....(२४/२०) ................१३७७/विदित्वा लोकमुत्क्षिप्य.....(३२/७)........... ............ ५३७ योग्यत्वेऽपि व्यवहितौ परे .....(३/१४) ................. ९३९ | विदुषोऽपि तथारूढः .....(२०/२५) ......... ............ १७३८ योजनाद्योग इत्युक्तो .....(१४/१४) ........................ ९६२ | विद्या क्रिया तपो .....(८/९).............................. ६४३ रजस्तमोमयाद्दोषाद्विक्षे-.....(१३/१६)....... ............१११७ विद्या शिल्पमुपायश्चा-.....(२/९).........
६३४ रत्नशिक्षादृगन्या हि .....(२९/२४)......................१६९१ | विधिना कथयन् धर्म .....(३१/९).........
.६७७ रसाऽनुवेधात्ताम्रस्य हेमत्वं .....(२३/१०).................७१७ | विध्युद्यमभयोत्सर्गा-.....(२९/९).............................. ६७२ रहस्यं परमं साधोः .....(३०/७) .........................५३३ विनयं ग्राह्यमाणो .....(१८/२९) .........................१९९२ रागो गुणिनि सर्वत्र,.....(१४/१२)........ .............८५५ | विनयस्य प्रधानत्वद्योतनायैव.....(३०/२९)............... २००४ रात्रेर्दिनादपि पृथग्यथा .....(८/१९) ....................१२७९ विनये च श्रुते चैव .....(२१/२९).....................१९९५ रासनं च मतिज्ञानमाहारेण.....(२१/३०)................२०४२ विनयेन विना न .....(१७/२९) ........................ १९९० रुजि सम्यगनुष्ठानोच्छेदा-.....(२०/१८).................१२४८ विनैतन्नूनमज्ञेषु धर्मधीरपि.....(१७/२)...................... ११० रूपं वयश्च वेषश्च दाक्षिण्यं .....(३/९)................६३७ | विनतया न हि ध्यानं .....(२३/१८) .................. १२५२ रेचकः स्याबहिर्वृत्तिरन्तवृत्तिश्च.....(१७/२२).......... १५०५ | विनैनमतिमूढानां येषां .....(३१/२१).... रेचनाद् बाह्यभावानामन्तर्भावस्य.....(१९/२२) .......... १५१५ विपक्षबाधकाऽभावाद-.....(४/३१)........................२०९१ लक्ष्यते ग्रन्थिभेदेन .....(१/१५) .........................१००५ | विपर्यासाऽऽत्मिका-.....(१९/२५)......................... १७३५ लघुतूलसमापत्त्या काय-.....(१४/२६) ................ १८१० विभवोचितमूल्येन कर्तुः ....(११/५) .................... ३१४ लाभाद्यर्थितयोपाये फले .....(४/१३) ......................८९६ | विभ्रमो व्यत्ययज्ञानं .....(११/१६)...................... १११५ लिङिगनः पात्रमपचा .....(१२/१२)....... ............... ८५० विमुक्तकल्पनाजालं समत्वे .....(२९/१८) ............... १२६० लेखना पूजना दानं .....(१६/२१)....... ............. १४५२ | विरामप्रत्ययाऽभ्यासान्नेति .....(१४/२०)................. १३४७ लोकाऽऽराधनहेतोर्या .....(६/१०) .........................६९१ विवर्तमानज्ञेयाऽर्थाऽपेक्षायां .....(१०/३१) ..............२१११ लोकोत्तरमिदं ज्ञेयमित्थं .....(१६/५) ...................... ३२१ विवेकख्यातिरुच्छेत्री .....(१२/२५)....................... १७२६ वक्त्राद्यभावतश्चैव .....(७/२५) .......................... १७०८ | विशिष्य कार्यहेतुत्वं .....(१०/१७) ........ ........११६५
वचनाराधनाद्धर्मोऽधर्मस्तस्य.....(२४/२)................ ११८ | विशिष्य कार्यहेतुत्वं .....(४/१७) ................... ११५४
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२०६
..(२९/२७)
विशुद्धतपसोऽभावाद ..... विशेषश्चात्र बलवदे ..(१७/१७). विशेषस्यापरिज्ञानाद्युक्तीनां ..... (२०/१६) विषं गरोऽननुष्ठानं (११/१३) विषं लब्ध्याद्यपेक्षातः विषयप्रतिभासज्ञानाऽऽख्यं .....(२ / ६) विषयस्य समापत्ति (१९/२०) विषयाऽ सम्प्रयोगेऽन्तः...(२/२४) विषयाऽऽत्माऽनुबन्धैस्तु (२१/१४).
(१२/१३)
विषयो धर्मवादस्य (८/८). विषयो धर्मवादस्य (३२/८) विषाऽन्नतृप्तिसदृशं ...(२/१३) विहाय पूर्वसंयोगमस्यामुपशमं ..... (१५/२८) विहितेऽविहिते वाऽर्थेऽन्यत्र ..... (१९/१८) वीक्ष्यते स्वल्परोगस्य चेष्टा ..... ( २२ / २१ ) वीराणां दुश्चरः पन्था..... (१६/२८) वीर्योल्लासस्ततश्च स्यात्ततः..... (३१/१३) वृत्तिरोधोऽपि योगश्चेद् (२७/१८) वेदं ह्यधीत्य स्नायाद्यत्तत्रैवा .....(२१/७) वेदप्रामाण्यमन्तृत्वं बौद्धे (१७/१५) वेदान्तिनस्त्वविद्यायां निवृत्तायां .....( १७/३१ ) वेद्यं संवेद्यते यस्मिन्नपाया ..... (२५/२२) वैक्रियर्ध्यादयो ज्ञानतप-(१४/९) वैयावृत्त्ये गृहस्थानां निषेधः .....(१२/१) वैरत्यागोऽन्तिके तस्य, (६/२१) वैराग्यं च स्मृतं दुःख .....(२१/६) व्यक्तं कैवल्यपादेऽदः सर्वं ......( २१ / ११ ) व्यक्तमिथ्यात्वधीप्राप्ति..... (२५/२१). व्यवस्थितं हि गोः पेयं (४/७) व्यवहारकुदृष्ट्योच्चैरिष्टाऽनिष्टेषु..... (२२/१८) व्यवहारात्परप्राणरक्षणं (२८/७) व्यवहारेऽपि च ..... (२८/२८). व्यापारभेदादेकस्य वायोः (२५/११) व्यापारश्चिद्विवर्तत्वाद्वीर्योल्लासाच्च ..... (२८/१०) व्युत्थानं व्यवहारे चेन्न.....(३०/२८) शक्त्यग्रज्वलन-व्याल-(११/२९) शमाद्युपहिता हन्त ....(६/३१). शमाSS रामाSनलज्वाला ..... (२/२३)
• परिशिष्ट - १ •
. १८९४ | शरीराद्यनुरागस्तु न .....( १९/२८ ) ११८३ | शरीरेणाऽपि सम्बन्धो ..... ( १७/८ ) ११२६ | शरीरेणैव युध्यन्ते ..... (१७/२८ )
९०७ शान्तोदात्तस्तयैव स्यादाश्रयः ..... ( ७ /१४) ९०७ शास्त्रतत्त्वं (९/२)
१९३७६ | शास्त्रमासन्नभव्यस्य .....( २०/१४) १३६३ शास्त्रस्यैवाऽवकाशोऽत्र (१३/२३) १६१९ शास्त्रस्योपनिषद्योगो योगो .....( १ /२६)
. ९८१ शास्त्रादा१चरणं सम्यक् .....( २९ / १६) . ५५४ शास्त्रादेव न बुध्यन्ते सर्वथा .....(६/१९) ६२९ शास्त्रेण दर्शितोपायः .....(५/१९). ८९० शास्त्रेणाऽधीयते चायं ...... (१९/१९) १९२१ शिरोदकसमो भावः . (२५/१०) . १२४६ | शिवपदपदवीं प्राणिनो... (३२ / ३२ ). १४६० शिल्पार्थमपि सेवन्ते ..... ( १४ / २९ ). . १९२३ | शिष्टत्वमुक्तमत्रैव भेदेन ......(३२/१५) ९३१ | शुक्लपक्षेन्दुवत्प्रायो (१/१४ ). १२५८ शुद्धं दत्त्वा सुपात्राय .....(२२/१) ५०१ शुद्धं वा यदशुद्धं (२७/१) . १०३५ शुद्धप्ररूपणैतेषां ..... (२२/३) २१२६ | शुद्धोपयोगरूपेयमित्थं च.....(२५/२८) १५३० शुद्ध्यपेक्षो यथायोगं ..... (१६ / १९). ६५४ शुभं योगं प्रतीत्या .....(२९/२८) २९ |शुभयोगेऽपि यो ...(३१/१)
. १४३१ शुभात्ततस्त्वसौ भावो .....( २५/१७) ४२६ शुश्रूषति विनीतः सन् .....(२२/२९) . ७९० शुष्कवादो विवादश्च ..... (१/८) १४६४ शौचभावनया स्वाङ्ग .....(३ / २२ ) ४५० श्रमणानामियं पूर्णा .....( १ / ५) (१०/२)
. १२५० श्रुतचिन्तोत्तरोत्पन्न
. ५२४ श्रुतमेकाग्रता वा मे ..... (२३ / २९). . १९४३ | श्रुतस्याऽप्यतिदोषाय ग्रहणं ( २९/२९) ८०७ | श्लाघनाद्यसदाशंसा-..... (१४/२१). . ७२५ षट्कायभिद् गृहं कुर्याद् ......(२६/२७) . १९४८ स च स्वाम्यनुभावेन ...... (१५/४) . १९७८ स चाभ्यासाच्च (७/११) २०९७ स तत्रैव भयोद्विग्नो..... (१४/२४) . १५५६ | स भावभिक्षुर्भेत्तृत्वा-.....(१७/२७)
१९२६
५८३
१९२४
९४६
९२
९७७
१५७१
१७८१
११४२
१२७६
१२७४
१३०३
७२०
२१८६
१९८३
१०७४
९३५
४६
५८
१७२
१९३६
१२९९
. १९४६
६१ ११९९
१९९५
५४१
१४८०
३०३
९४ १९९७
. २००३
१४४७
१८९१
२५९
७५३
१६५२
१८६९
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
१३२५
९१०
• परिशिष्ट-१०
२२०७ संकीर्णा सा च ...(११/२०)....................... १३३८ | सम्प्रज्ञातोऽपरश्चेति .....(१/२०) ............... संयमात कर्मभेदानाम-.....(७/२६)... ...........१७९० | सम्प्रज्ञातोऽवतरति .....(१५/२०)...... .......१३५० संयमाद् ग्रहणादीना-.....(१६/२६) ........ ...........१८१९ सम्प्रदायागतं चेह .....(२०/५)........
३४५ संविग्नभाविता ये स्युर्ये .....(२९/२)... .......... १२८ | सम्मोहादननुष्ठानं .....(१३/१३) .... संविग्नाचरणं सम्यक् .....(७/३)........... .१५० | सम्यग्लोचो धरा शय्या.....(२१/२) .................... ११५ संविग्नो भवनिर्वेदादात्म-.....(१५/१५) ....
| सरागस्याऽप्रमत्तस्य .....(११/२१) ... ....... १४४३ संवेगो विषयत्यागः .....(२३/२७)......... .... १८८३ | सर्वं परवशं दुःखं .....(१९/२४) ................... १६६५ संसारवृद्धिर्धनिनां .....(२/२६)............
...........
१७८१ | सर्वज्ञप्रतिपत्त्यंशमाश्रित्या-.....(१७/२३)...................१५७८ संसारित्वेन गुरुणा .....(७/३१) ......... २०९९ सर्वज्ञो मुख्य एकस्तत्प्रतिपत्तिश्च.....(१५/२३)......... १५७४ संसारिषु हि देवेषु .....(२०/२३)...... ...........१५८३ | सर्वत्राज्ञापुरस्कारि ज्ञानं .....(१३/२)...................... १०० संस्कारे पूर्वजातीनां .....(६/२६) ........................ १७८७ | सर्वत्राऽद्वेषिणश्चैते गुरु-.....(२२/१९)
. १७८७ | सर्वत्राऽद्वेषिणश्चैते गुरु-.....(२२/१९) .................. १३०७ सकृदावर्तनादीनामतात्त्विक .....(१५/१९) ............... १२९६ सर्वत्रैव हिता वृत्तिः .....(१५/२) ......................... १०५ सङ्कल्पभेदविरहो विषयो .....(१५/६)...................४१२ सर्वथा दोषविगमात .....(१/३०).......... ............. २००९ सङ्कल्पितस्य गृहिणा .....(१९/६)........................४२३ सर्वदा तदनिष्टेष्टत्या-.....(४/१२)..........................८३९ सच्छ्रद्धासङ्गतो बोधो .....(२५/२०)..... .............. १३८१ सर्वान् देवान्नमस्यन्ति .....(८/१२)......................... ८४३ सज्जनस्य विदुषां गुणग्रहे,.....(५/३२)..................२१७० | सर्वार्थतैकाग्रतयोः समाधिस्तु .....(२४/२४)............१६७५ सत्कार्यमात्रवृत्तित्वात् .....(२/३१).......... ............ २०७८ सर्वेषां सन्निधिं प्राप्ता उदाराः.....(१७/२५)............ १७३४ सत्क्षयोपशमोत्कर्षादति.....(२७/१९)...................... १३१५ | सर्वो यदर्थमारम्भः .....(१८/२८)....................... १९२५ सत्त्वं रजस्तमोलेशाऽनाक्रान्तं .....(७/२०) .............१३३२ सर्वोत्तमं यदेतेषु .....(३१/१४)..........
.. ९९६ सत्त्वधीरपि या .....(२६/४)............................... २९३ ससङ्गप्रतिपत्तिर्हि .....(२१/२८) .........
१९३० सत्त्वादीनामपि .....(२४/११)...........
| सा च पञ्चोपचारा.....(२२/५)...
.३५० सत्त्वे पुंस्थितचिच्छायासमाऽन्या.....(१७/११).............७७९ साङ्गमप्येककं कर्म .....(३/१९).......... १२७० सत्प्रवृत्तिपदं चेहाऽसङ्गा-.....(२१/२४).................१६७० सात्त्विकः परिणामोऽत्र.....(३/१६)........... १०९७ सत्यं बीजं हि .....(२०/१३)..............................९१९ सात्मन्येव महत्त्वाङ्गमिति.....(८/४)........... .... २२४ सत्सु सत्त्वधियं हन्त.....(२१/२१) ........ ..............१४५९ साधिकारप्रकृतिमत्यावर्ते .....(२०/१०).................. सदाऽनारम्भहेतुर्या सा.....(१०/६) ......................... ३९५ | साधुः श्राद्धश्च संविग्नपक्षी.....(२९/३) .................. १९१ सद्भिः कल्याणसम्पन्नैर्दर्शनादपि.....(२९/१९).......... १३१७ | साधुनापि दशाभेदं .....(१०/१)............................. २५ सद्योगाऽऽरम्भकस्त्वेनं .....(२९/१४) ..... ................ ९९२ | साधुलूक्षश्च तीरार्थी .....(२२/२७) .....................१८८० सन्तापनादिभेदेन ....(१९/१२)............................ ८६३ | सानन्दोऽत्रैव भण्यन्ते.....(६/२०)........................ १३३० सन्तोषादुत्तमं सौख्यं .....(४/२२)........................ १४८३ सापेक्षमसमर्थं हीत्यतो.....(३/१७)........................ ११५२ सन्धुक्षयन्ती मदनं .....(२५/९).......... .................६६९/ सामग्र्यं स्यादनेनैव .....(२५/६) ............ ..............४३१ सप्रसङगमिदमाद्यविंशिकोपक्रमे .....(१७/३२)........... २१७८| सामान्ययोग्यतैव प्राक.....(१५/१३)........................ ९१३ समाधिनिष्ठा तु परा.....(२६/२४)........ ...........१६८१ सारमेतन्मया लब्धं .....(३२/४) ............ ............ २९८ समाधिराज एतच्च .....(३/२५)... ...............१७०३ | साऽऽत्महानमिति प्राह .....(१४/३१)...................२११८ समाधिविघ्ना व्युत्थाने .....(११/२६) ................... १८०१ | सिद्धान्तश्चायमधुना .....(६/३०) ........................२०१४ समानस्य जयाद्धामो-.....(१३/२६)......... .............. १८०७ | सिद्धिः सिद्ध्यनुबद्धैव न.....(२८/१४)...................९९० समानाऽऽय-व्ययत्वे च ....(२५/३१) ............... २१४६ सिद्धिस्तात्त्विकधर्माप्तिः .....(१४/१०) ................ ७०१
समुदाये मनाग्दोषभीतैः ....(१५/३) ..................... १६१ सुखचिन्ता मता मैत्री सा.....(३/१८).................. १२२२
HTHHILLHHHHHHI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२०८
सुखमात्यन्तिकं यत्र .....(३०/३१). सुखमुद्दिश्य तद्दुःखनिवृत्त्या .....(३०/२५). सुखस्थिरासनोपेतं बलायां .....(१०/२२ ) सुखीय दुःखितोपेक्षां पुण्ये ..... ( ७ /१८) सुदाक्षिण्यं दयालुत्वं ..(१३/१२) सूक्ष्माश्च विरलाश्चैवा-... (९/२८) सूत्राणि कानिचिच्छेदोप- (७/७) सूत्रे सद्धेतुनोत्सृष्टमपि (४/३) सूर्ये च भुवनज्ञानं .....(८/२६) स्कन्धात्स्कन्धान्तराऽऽरोपे (७/२४). स्तोकस्याऽपि प्रमादस्य .....( १६ / ९ ) स्तोकानामुपकारः स्यादारम्भाद्यत्र .....(४/१) स्थितस्य सत्त्व - पुरुषा-(१७/२६) स्थितस्यैव स उद्वेगो (१४ / १८ ) स्थूलादिसंयमाद् भूतजयो-.....(१५/२६) स्मृता सिद्धिर्विशोकेयं (१८/२६) स्यात् क्षणक्रमसम्बन्ध - ..... ....(२०/२६) स्यादीदृक्करणे चाऽन्त्ये (७/१५) स्याद् बली बलमिह (२/३२) स्याद्वादविद्यया ज्ञात्वा (२४/६) स्वकार्यं नाऽऽरभन्ते ये.....(१४/२५).
स्वकृत्ये विकले त्रासो (८/२२) स्वतः प्रवृत्तिसाम्राज्यं किं .....(२४/३१) स्वतन्त्रसाधनत्वेऽदोऽयुक्तं (३/७).
• परिशिष्ट - १ •
. २१५७ | स्वतो हितमिताहाराद्-..... (२८/३०).. १७६६ स्वतोऽपुमर्थताप्येवमिति ......(२३/३१) १४९३ स्वधर्मादन्यमुक्त्याशा ..... (२४/४). १२२९ | स्वनिवृत्तिस्वभावत्वे न.....(९/२५) . ८५४ स्वपरश्रुतमिथ्यान्यवादोक्त्या .....(९/९) १९१५ | स्वभावोत्तरपर्यन्त एषोऽत्राऽपि ..... ( ८/२३) ४५५ स्वरूपतोऽपि सावद्यमादेया- .....(२२/१४ ). १४६ स्वरूपमात्रनिर्भासं .....(२७/२४)
. १७९४ | स्ववित्तस्थेऽन्यवित्ते .....( १४ / ५) १६३७ स्वस्थवृत्तेस्तृतीयं तु .....( ५ / ६) ६५८ स्वातन्त्र्यं मुक्तिरित्यन्ये ...... (११/३१) ............. १६ स्वाभासं खलु नो चित्तं (१४/११) १८२० स्वामिनो वचनं यत्तु .....( २ / ४ )
१२४० स्वाशयश्च विधेयोऽत्रा ..... (८/५) १८१२ स्वेच्छाचारे च बालानां ......(३१ / ६) १८२२ स्वोचिते तु तदारम्भे ..... (१७ /६) १८२४ | हन्ताज्ञानादिका दोषा .....(७/३०) १०१५ हन्तुर्जाग्रति को दोषो (२७/८ ). . २१६८ हस्तस्पर्शसमं शास्त्रं ..... (२६ / १६ ). ४३० हस्तेन चाऽङ्ग्राणा वाचा..... ( ११ / २७ ) . १७३० हिंस्यकर्मविपाके ..... (२८/८) • १४८९ | हेतुरत्राऽन्तरङ्गश्च .....(२०/२१ ) २१४४ हेमादिना विशेषस्तु ..... (१५/५).
४४८
२०६०
२१४१
२८६
१७१६
६४४
....१५६३
...... ९८२
१६८४
३१८
३८५
२११२
७७०
२०६
३०९
४४२
४१५
२०१५
६२३
. ११३८
. १८६०
६२४
१४५८ ३१९
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट-२
अध्यात्ममतपरीक्षा
प्रवचनसार
अनुयोगद्वारवृत्ति १७९
बृहत्कल्पभाष्य
अष्टकप्रकरण
३६, २६०, २६७, २७०, ब्रह्मवैवर्तपुराण २७३,२७५-२७७,२८३,२८५,२८८, २९३, ३६१, ३६६, ३८१-३८३, ३८५, ३८६, ४३६, ४४०, ४५०-४५२, ४७४, ४८१, ४९१, ४९४, ५००, ५०९, ५१०, ५१३, ५६४, ५७९,५८५, ६२४
अष्टकप्रकरणवृत्ति (अष्टकविवरण) १०,४१,२९३,३६३, ४०८
_८३,८४,६२८, ७२९,१३०४,९८०
२५८, १५१०, १९८२, २०२५, १४४०
आचाराङ्गसूत्र आवश्यक नियुक्ति आवश्यक नियुक्तिभाष्य
आवश्यकभाष्य
उपदेशपद
उपदेशमाला
उपदेशरहस्य
ओघनियुक्ति
तत्त्वार्थकारिका
दशवैकालिक नियुक्ति
दशवैकालिकसूत्र
धर्मरत्नप्रकरण
धर्मस्मृति
नयरहस्य
न्यायकुसुमाञ्जलि
न्यायालोक
पञ्चतन्त्र
गरुडपुराण
छान्दोग्योपनिषद्
तत्त्वचिन्तामणि ( चिन्तामणि )
८२
३४०, १८७४
१०७, १९७९
१३९, १४९, १५१, १५२
४९७
१३१
११८१
२१०३
३६६
५११
२७७, २७८, २८०
९३८, १४४०
पञ्चवस्तुक
पञ्चसूत्र
पञ्चसूत्रवृत्ति
• परिशिष्ट - २ •
ग्रन्था द्वात्रिंशिकायां ये, मूलकृतोपजीविताः । वर्णानुक्रमपद्धत्या, सूचिः तेषां प्रतन्ते ।।
पञ्चाशक
पराशरस्मृति
पिण्डनियुक्ि
प्रजापतिस्मृ
१३६३, १८३४, २०६१
३५१
१२३४
१०४,१०८,१५९,११६३,९७,१२१०
१७३, १८७
१०१, १०९, ११६३
९६९
४९६
२१५५, १०६२
३३९, ३४०
१७६, ३६५, ९२३
३६६
१०८
४९६
भगवतीसूत्र (प्रज्ञप्ति) (व्याख्याप्रज्ञप्ति)
भगवद्गीता
महानिशीथचूर्णि
महोपनिषद्
यजुर्वेद
योगबिन्दुवृत्ति योगसूत्र
२१०७
१०६२
योगदृष्टिसमुच्चयप्रकरण १२७१, १३०६,१३८२,१६४५, १६६७ योगबिन्दु ६९२, ७०४, ७०६, ७०७, ९६५, ९६८,९७२,
९८०, ९८३-९८५, ९९३, ९९४, १०००, १०३०, १३५१, १३६९, १३७१, १३७४, १३७६, १५१२ ९१३, ९१७
योगसूत्र राजमार्तंडवृत्ति
रामायण
शीलपटल
श्रावकप्रज्ञप्ति
षोडशक
७४१,१४२९, १४३२, १७२६, १७२८, १७३०, १७३५-१७३९, १७४४, १७४७, १७५४ ७४९, ७७१, ७८१ ६४७ विशेषावश्यकभाष्य ( महाभाष्य ) ११७९, १८३२ व्यवहारसूत्रचूर्णि
४०६
शास्त्रवार्तासमुच्चयविवरण
षोडशकवृत्ति
सम्बोधप्रकरण
सम्मतितर्क
सम्यक्त्वप्रकरण
सामाचारीप्रकरण
सूत्रकृतसूत्र सूत्रकृताङ्गवृत्ति
१३६६
१२९, १९८९
१७६६
स्थानाङ्गसूत्र स्थानाङ्गसूत्रवृत्ति
स्याद्वादकल्पलता (लता) हितोपदेश
४९, ५३, १५६, ४९५, ४९६, ७३६, १९१६, १९४६, ८९, १७६९
५११
२२०९
११०६
४६८
१०१९
३५६, ६९२, १४००
३२६
४५४
२११२, २१२९
१५७
१९०, १९८२
३१, ५५
२०२४
१८४
५१
२५६, ४९०, ५९८
३६६
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट-३)
भोज
८२
(परिशिष्ट-४)
२२१०
• परिशिष्ट-३/४ . ग्रन्थकृतां तु नामानि, स्वोपज्ञविवृतौ खलु ।
उपाध्यायगृहीतानि, तेषां सूचिरियं वरा ।। उदयन ५६६, ११८१
भाष्यकृत
११७९ कपिल १६०७
७४९, ७७९, ७८१ गोपेन्द्र ७०९, ७११, ९६३
मनु
४६९ चिन्तामणिकृत् ३३९, ३४०
महर्षि (कुन्दकुन्दाचार्य) दिङ्नाग २३२
याज्ञवल्क्य
४७७ नियुक्तिकृत् (भद्रबाहुस्वामी) १८७४
वर्धमान
२०७० पतञ्जलि
७४१, ११११-१११२, १२३०, वाचक (उमास्वाति)
१४०१, १४९४, १५०९, वादी (सिद्धसेनदिवाकरसूरि) १०७२ पद्मनाभ १०४५
समन्तभद्र
२००, २२८ भद्रबाहुस्वामी १७०९
सिद्धसेनदिवाकरसूरि ५६५ भर्तृहरि १६११
| हरिभद्रसूरि ५६३, ७०६, १४६३, १७५४ व्यक्तिविशेषनामानि, स्वोपज्ञविवृतो ननु ।
उपाध्यायगृहीतानि, तत्सूचिर्दर्श्यतेऽधुना ।। अङ्गारमर्दक ६६६ पारगत ८४२
| वायुकुमार ३४५ अर्जुन १७६९ पाशुपत
वीर
१४४२ उदयन ५६६, ११८१
१०३१
वेदान्तिक ८८२ ऋषभ
पूरण ९८३
११३९, ११४०, कपिल १५९९, १६०७ प्रदेशिराजा
१२८१, १२८३ कालातीत ११२१,११२२,११३५
२५७, ५५८ व्यासमतानुसारि ५५६ गार्गी भद्रबाहुस्वामी १९०७
शिवराजर्षि
१४१२ गालव ८७४
भरत १८३९
शैव
८८२ गोयम ४९५, ११७९ | भर्तृहरि १६११
श्रेणिक १४०३ ८७४, १४४२,
मण्डलतन्त्रवादी
४५२, ५०६ सङ्काशश्रावक ३६९ १८८७
४६९
सम्प्रतिराजा चार्वाक २११८ मरुदेवा १८३९
साङ्ख्य ५५६, ५७८, ८८२, चिलातिपुत्र १८३६ महापीठ १०३१
सिद्धसेन ५६५ तापस ३०६ | मायापुत्रीय २८५
सुगत
१५९९ दिङ्नाग २३२
माषतुष १९०३
सुधर्मस्वामी १९०७ १८३६ मुनिसुव्रत ९९५
सुमई धम्मजिण ९९५
मेधकुमार ३४५
सुहस्त्याचार्य नन्दिषेण १२०२ यमुन (राजर्षि) ८६७
सौगत ८८२ नन्दीश्वर १०८८ वर्धमानस्वामी २६, २१३, २७०, हर
८४२ नमिराजर्षि १८५९ वर्धमान ५५३, १४४२, हरि
८४२ नैयायिक ५७८
(गगेशपुत्र) २०७०
हरिभद्रसूरि ४०,४१,२१३,११३५, पद्मनाभ १०४५ वसन्तनृप १९२०
१२७१,१३६७,१६४५,१७५४ पातञ्जल १७७३ वात्स्यायन ९५०
हिरण्यगर्भ ८४२
पीठ
३२२
व्यास
१८
२४८
गौतम
मनु
दृढप्रहारि
९९४
२६
८०
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-५ .
२२११ ५) 'तत्त्वार्थदीपिकानिष्ठसाक्षिश्लोकादिकक्रमः |
मुदा प्रदर्श्यतेऽत्रैव, स्मृतिबीजप्रवृद्धये ।। द्वात्रिंशिकास्वोपज्ञवृत्तिगत साक्षीपाठ...................... पृष्ठ द्वात्रिंशिकास्वोपज्ञवृत्तिगत साक्षीपाठ...................... पृष्ठ अकारणमकार्य च............ ( )...................८०९ अन्योऽन्यसंश्रयावेवं ...(यो.बि.३२४)....................११६९ अक्खेवणिअक्खित्ता जे...(द.वै.नि. ३/२०५)..............६६० अपकारिणि सदबुद्धिर्विशि...(अ.प्र.२९/७).................२९३ अग्निर्हिमस्य भेषजम...(यजुर्वेद२३/१०).................. | अपुत्रस्य गतिर्ना..(प्रजापति स्मृति-१८८,गरुडपुराण-उत्तरखंड-१९/४) ४९६ अङ्गेष्वेव जरां यातु...(अष्टक २१/६)................... ११२
.११२ अपुनर्बन्धकस्यैवं सम्य...(योगबिन्दु.२५१).. अज्झत्थविसोहीए जीवनिकाएहि...(ओ.नि.७४७) .......... | अपूर्वाऽऽसन्नभावेन व्य...(यो.दृ.स.३९).................. १४६२ अज्ञानानां यदज्ञानमास्तां...(अ.प्र.२९/६ वृत्ति) ............ २८८ अप्पडिबुज्झमाणेसु य कम्म...(पं.सू.३) ........ अज्ञानावरणापाय...(अ.प्र.९/३) ..............................३८२ | अप्पाडवुज्झमाण काहाञ्च ...(प.सू.३) ....
..................३८२ अप्पडिवुज्झमाणे कहिञ्चि ...(पं.सू.३) .................... अणुकम्पादाणं पुण जिणेहिं...(स.क.भव.३/पृ.१९४).......५८ | अप्रदाने हि राज्यस्य नाय...(अ.प्र.२८/२)................ अणुवहे चेव उवहिजुत्ते...(पं.सू.३).......................... २७८ अप्रीतिरपि च तस्मिन् भगव...(षो.७/७) .................३१६ अण्णत्थाऽऽरम्भवओ धम्मे...(पञ्चाशक. ८/१२) ....... ३६५ अब्भुट्ठाणे विणए परक्क...(आ.नि.८४८)................६२६ अत एव सामायिकस्थः श्रावको...(अ.प्र.२/५ वृ.)......३६३ अभावप्रत्ययालम्बना...(यो.सू. १/१०)......................७५० अत एवाऽस्मिन् दर्शने...(रा.मा.४/२३)...................७७९ अभ्यासवैराग्याभ्यां त...(यो.सू. १/१२)...................७५३ अत एवाऽऽगमज्ञोऽपि दी...(अ.प्र.२२/५) ............... ४३८ | अलौल्यमारोग्यमनिष्ठुरत्वं...(शां.प.१९०/१).............. १६३८ अतीताऽनागतं स्वरूपतो...(यो.सू.४/१२)..................७९६ अविद्याकल्पितेषूच्चैरि...(यो.बि.३६४).....................१२५२ अतोऽग्निः क्लेदयत्यम्बु...(यो.दृ.स.९३) ............... १५६६ | अविद्या क्षेत्रमुत्तरेषां...(योगसूत्र २/४) ................. १७३० अतोऽन्यदुत्तरास्वस्मा...(यो.दृ.स.७०).....................१५३५ अविद्याऽस्मितारागद्वे...(योगसूत्र २/३) ...................१७३५ अत्तट्ठा न वि दिक्ख...(उप.मा. ५१६).................१७६ अवि य इत्थ लभिस्सामि...(आ.२/१/१/४/२४).........४५५ अत्यन्तवल्लभा खलु पत्नी ...(षोड. १०/५)..........१९१३ अवि य हणे...(आचा.२/६ सू.१०३,पत्र १४५/१४६)..८४ अत्राऽवस्थात्रयगामिनो ...(षो.७/९) ........ ...........३१७ अविसंवादि ज्ञानं प्रमाण...(रा.मा. १/७) .................७४७ अथ प्रव्रज्याहः...(ध.बि.४/३) ............ ....१२९० / अवेद्यसंवेद्यपदं यस्मादा...(यो.दृ.स.६७)..................१५२७ अद्वेषो जिज्ञासा शुश्रू...(षोड.१६/१४) ....
| अशरीरं वाव सन्तं प्रिया...(छान्दो.८/१२/१) .......... २१५५ अधिकगुणस्थैर्नियमात् कार...(षो.७/८)...... .............. ३१७ असञ्जए सञ्जयलप्पमाणे पाव...(उत्तरा.१७/६) .........१८६ अधिकारिवशात् शास्त्रे ...(अ.प्र.२/५) .................... ३६१ असम्प्रज्ञात एषोऽपि समा...(योगबिन्दु-४२१) ..........१३६८ अनात्मार्थं विना रागैः...(र.क.श्रा.१/८).................२०३२ असम्मोहसमुत्थानि त्वेका...(यो.दृ.१२६).................१५९३ अनित्याऽशुचिदुःखाऽना...(योगसूत्र २/५) ...............१७३६ असातोदयशून्योऽन्धः का...(यो.बिं. ३५४).............१२१३ अनीदृशस्य तु पुनश्चारि...(यो.बिं. ३५६).............१२१३ असारोऽप्येष संसारः सार...( ).........................६८९ अनुभूतविषयासम्प्रमोषः ...(यो.सू.१/११)..................७५२ अहागडाई...(सूत्रकृ.द्वि.श्रु.५/८)........... ...........५५ अनेनाऽपि प्रकारेण...(यो.बिं.१४६) ........
८९६ अहिंसा सत्यवचनमस्तैन्यं...( ) .......... ..........५५६ अन्तर्बहिर्मुखव्यापारद्व...(रा.मा.४/१९)...................... ७७१ | अहिंसासत्याऽस्तेयब्रह्म...(यो.सू.२/३०) ...................१४२२ अन्नह भणियं पि सुए किञ्चि...(धर्मरत्न.८१) ......... १५० अहो णिच्चं तवो कम्म...(दशवै. ६/२३) ................ १०७ अन्यथात्यन्तिको मृत्यु...(यो.बि.४१७ वृ.) ............. १३७४ | आर्गमतन्त्रः सततं तद्वद्भ...(षो.७/१३) ............... ३२० अन्यमुदि तत्र रागात्तदना...(षो.१४/९) .............. १२४७ | आघाइ...(स्था. ४/४/३४४).............................. १८४ अन्यसंयोगवृत्तीनां यो नि...(यो.बि.३६६) ............. १२५६ | आत्मदर्शनतश्च स्यान्मु...(योगबिन्दु ४५७)............. १७५४ अन्यैस्तु कर्मैव केवलं...(यो.बि.३२४)...................११७० आत्मनां तत्स्वभावत्वे...(यो.बि. ३११)..................११३६ ૧. કાત્રિશિકા પ્રકરણની ‘તત્ત્વાર્થદીપિકા' નામની મહોપાધ્યાય યશોવિજયજીરચિત વ્યાખ્યામાં ઉદ્ધત કરેલ સાક્ષીપાઠોના પ્રસ્તુત વર્ણાનુક્રમમાં () માં
દર્શાવેલ સંકેતોના સ્પષ્ટીકરણ માટે તે તે પૃષ્ઠ ક્રમાંક જોવાથી ખ્યાલ આવી જશે.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२१२
• परिशिष्ट-५ . आत्मा तदभिलाषी स्याद् गु...(यो.बि.२३२) ............ ९९० / एकापि देशनैतेषां यद्वा...(यो.दृ.स.१३६) .............. १६०६ आद्यद्वये त्रिभेदा चरम...(षोडशक.१०/१०)............१९१४ | एगन्ते होइ मिच्छत्तं...(म.नि.अध्य.५)......................१२२ आद्यान्न दोषविगमस्तमोबा...(यो.बि.२१५) .................९८४ एतच्च योगहेतुत्वाद्योग इ...(योगबिन्दु २०९)............९७४ आमासु य पक्कासु य...(सम्बोधप्रकरण-७/५५)......... ४५४ एतदिह भावयज्ञः...(षो. ६/१४)...........................३१२ आयरणा वि हु आण...(उ.प.८१२) ......................१४५ | एतयैव सविचारा निर्विचा...(यो.सू.१/४४)..............१३४० आयरिय अणुकम्पाए...(अष्टक २७/३ वृ.)................ १० | एतस्य चाऽक्षर...(बृह.८/३/९)..............................२४८ आया चेव अहिंसा आया हिंस्...(ओ.नि.७५४) ........ ५२७ एताः खल्वभ्यासात् क्रमे...(षो.१३/११).............. १२३० आर्थं व्यापारमाश्रित्य...(यो.बि.२९८) ....................१११० एतावन्मात्रसाम्येन प्रवृ...(अ.प्र.१७/६)...................... ४५२ आश्रवो बन्धहेतुत्वाद् ब...(यो.बि.३७६) ................१३०१ एते तु जातिदेशकालसमयाऽन...(यो.सू.२/३१) ........१४२३ आसङ्गेऽप्यविधानादसङ्गस...(षोड. १४/११)......... १२४६ एतेन भूतेन्द्रियेषु धर्म...(यो.सू.३/१३)...................१६७९ आहारवर्जिते देहे धातु...(अ.प्र.११/४) ....................५१०|एतेन शब्दाद्यन्तर्धानमु...(यो.सू.३/२२)...................१७९० इज्यादेन च तस्या उपकारः...(षोड.८/७) ................ ३३१ | एते हाटकराशयः प्रवितताः...( )..........................२५७ इत्थं चैतदिहैष्टव्यमन्य...(अप्र. २८/८)................... २८५ एयाई अकुव्वन्तो जहारि...(बृ.क.भा.४५४९, इत्थं जन्मैव दोषोऽत्र ...(अ.प्र.१८/४)...................४७३ | नि.भा.४३७४, आ.नि. ११४३).............१९८६ इत्थिकहा भत्तकहा रायकहा...(द.वै.नि.३/२०५).........६६३ एया चेव कहाओ...(द.वै.नि. ३/२०८)..................६६५ इदाणिं निव्वेदणीसा चउब्वि...(दशवै.वृ.वि.अध्य.३)......६५६ एवं चरमदेहस्य सम्परायवि...(यो.बि.३७७) ............१३०२ इन्द्रियार्थाऽऽश्रया...(यो.दृ.स.१२१) ......................१५८७ | एवं चाऽपगमोऽप्यस्याः ...(यो.बि.१७०) ...................८८३ इमौ शुश्रूषमाणस्य गृहा...(अ.प्र.२५/५) ................... २७५ एवं पुरुषकारस्तु व्यापार...(यो.बि.३२३) ............... ११६९ उक्तलक्षणविपरीता निर्वित...(यो.सू.१/४४) .............. १३३९ एवंविधेन यद् बिम्बकारणं...(षो.७/१४) ...................३२२ उच्यते कल्प एवास्य ती...(अप्र.२७/२) ................. २६७ एवं विरुद्धदानादौ हीनो...(अष्टक२१/७).................११३ उत्थाने निर्वेदात्करणमकर...(षो.१४/७)..................१२४४ एवं विवाहधर्मादौ तथा शि...(अ.प्र.२८/५).............. २८३ उत्साहान्निश्चयाद्धैर्या...(यो.बि.४११).......................१५१२ एवं सामान्यतो ज्ञेयः परि...(यो.बि.२६७)..............१०१९ उदानजयाज्जलपङ्ककण्टकादि...(यो.सू.३/३९)........... १८०९ औचित्याऽऽरम्भिणोऽक्षु...(यो.बि.२४४)....................९९५ उद्दिट्ठकडं भुजइ छक्का...(द.वै.नि.१०/३५७)....... १८९१ |
जह छक्का ...द.वै.नि.१०/३५७).......१८९१ कण्ठकपे क्षत्पिपासानि...(यो.स.३/३०).......... .१७९७ उद्देसो पासगस्स नत्थि...(आचा.१/१/२/८३)........... १३०४ कप्पाकप्पे परिनिट्ठि...(आ.नि.६८८, उद्वेगे विद्वेषाद् विष्टि...(षो. १४/५) .................. १२४१ । पञ्चा.१२/१४, प्र.सारो.७६४) ................ १८८ उपकारिस्वजनेतरसामान्यग...(षो. १३/९)...............१२२३ कप्पाणं पावरणं अग्गोअर...(धर्मरत्न.८२)................१५१ उपकार्यपकारिविपाकवचनधर्मो...(षोड.१०/१०) .........१९१० कम्मणा उवाही जायइ...(आचा.१/३/१/सू.११०)..........७२९ उपादेयधियात्यन्तं सञ्ज्ञा...(यो.दृ.स.२५) ................१४४१ | करुणाऽनुबन्धनिर्वेदत...(षो. १३/१०) .................. १२२८ उभयोः परिणामित्वं तथाऽ...(यो.बि. ३१०)........... ११३६ | कर्माऽनियतभावं तु यत् ...(यो.बि.३३१) ............. ११९० उस्सासं ण णिरुम्भइ...(आवश्यकनियुक्ति-१५१०)...... १५१० कर्माऽशुक्लाकृष्णं योगि...(यो.सू.४७) ................... १०९१ ऋतम्भरा तत्र प्र...(यो.सू.१/४८) ....................... १३४४ कश्चिदृषिस्तपस्तेपे भीत ...(अ.प्र.१९/४) ............... ४९३ ऋतुकाले व्यतिक्रान्ते य...(ध.स्मृ.२३)....
| कायपातिन एवेह बोधिस...(यो.बि.२७१)............... १०२२ ऋत्विग्भिर्मन्त्रसंस्का...(योगदृ.स.११६) .....
| कायरूपसंयमात्तद्ग्राह्यश...(यो.सू.३/२१) ................. १७८९ ऋषभाद्यानां तु तथा सर्वे...(षो.८/३) ..................... ३२३ | कायादियोगसारा त्रिविधा त...(षो.९/९)................. ३५६ एक एव तु मार्गोऽपि तेषां...(यो.दृ.स.१२८)......... १५९५ | कायाऽऽकाशयोः सम्बन्धसं...(यो.सू.३/४२) ........... १८११ एकभक्तेन नक्तेन तथैवाऽ...( )...........................८६४ | कायेन्द्रियसिद्धिरशुद्धि...(यो.सू.२/४३)....................१४८४
एकसमये चोभयाऽनवधार...(यो.सू. ४/२०).............७७३ | किं चेहाऽधिकदोषेभ्यः स...(अप्र.२८/६) ............... २८३
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
१४९
...(पा.वि.१८०)...................
• परिशिष्ट-५ .
२२१३ कीर्त्यारोग्यध्रुवपदस...(षोड. १२/९) .................. १९०८ चित्रा तु देशनैतेषां...(यो.दृ.स.१३४) ................. १६०४ कुदृष्टादि च नो सन्तो भा...(यो.दृ.स.१४२) ......... १६०८ चित्राऽचित्रविभागेन य...(यो.दृ.स.११०)................१५८२ कुलप्रवृत्तचक्रा ये त ए...(यो.दृ.२०९)..................१३०६ चिन्तयत्येवमेवैतत्स्वजना...(यो.बि.२८९)..................१०२९ कृपोदाहरणादिह कायवधी...(षो.९/१४) ...................३५८ चिरध्वस्तं फलायाऽलं...(न्यायकुसुमाञ्जलि-१/९).......११८१ कूर्मनाड्यां स्थैर्यमिति...(यो.सू.३/३१) ................ १७९७ जं अन्नाणी कम्मं खते....(बृ.क.भा.११७०) .............. ६५४ कृतकृत्यत्वादेव च तत्पू...(षो.९/१५).... ............. ३५८ | जं च ण सुत्ते विहिअं...(धर्मरत्नप्रकरण-९९)............ कृतश्चास्या उपन्यासः शे...(यो.बि.१८०). ९४० जं जहा भगवया...(व्याख्याप्रज्ञप्ति.१/४/४१)..............२४५ कृतार्थं प्रति नष्टमप्यन...(यो.सू.२/२२)... ..............७८३ जं भिक्खमत्तवित्ती तेण...(द.वै.नि.१०/३४४)..........१८७५ कोशपानादृते ज्ञानोपायो...(यो.द.स.९४)... .............१५६६ | जडायाश्च पुमर्थ...( )............. क्रमाऽन्यत्वं परिणामाऽ...(यो.सू.३/१५) ................. १६७९ जणणि सव्वत्थ.....(आ.नि.१०९३) ........................ ९९४ क्रियाफलाऽऽश्रय...(यो.सू. २-३६)......................१४३२ जत्तिया य हेऊ भवस्स ते त...(ओधनियुक्ति-५३)......९६९ क्ले शकर्मविपाकाशयैः अपरा...(यो.स.१/२४) ...........१०८७ जनप्रियत्वं शुद्धं सद्ध...(षोडशक-४/७)...................६९२ क्षणक्रमयोः सम्बन्धसंयमा...(यो.सू.३/५२)............... १८२५ जन्मकथन्तासम्बोधः इ...(यो.सू. २/३९)................१४३४ क्षीणवृत्तेरभिजातस्येव म...(यो.सू.१/४१)............... १३३६ | जन्मौषधिमन्त्रतपःसमाधिजाः...(यो.सू.४/१) ............... १०८९ क्षेपेऽपि चाऽप्रबन्धा...(षो.१४/६)........................१२४५ जह सड्ढेसु ममत्तं राढाइ...(ध.र.प्र..८७)................ १५२ खन्ती य मद्दवऽज्जव...(दशवै.नि.१०/३४९) ..........१८८७ | जहा पुण्णस्स कत्थई...(आचाराङ्ग सू.१०१पत्र १४५).८३ खेदे दाढाऽभावान...(षो.१४/४) ........................ १२३९ जा जयमाणस्स भवे...(ओ.नि.७५९,पिं.नि.६७१)..........६२ खेदोद्वेगक्षेपोत्थानभ्रा...(षो.१४/३)........... .............. १२३८ जातिदेशकालव्यवहितानाम...(यो.सू.४/९).................१०९४ गङ्गावालुकासमा बुद्धा नि...( )........................ २८७ जातिलक्षणदेशैरन्यताऽनव...(यो.सू.३/५३) ............... १८२५ गब्भगए जं जणणी जाय...(आ.नि.१०९९) ..............९९५ जात्यन्तरपरिणामः प्रकृ...(यो.सू.४/२)....................१०८९ गिहिणो वेयावडिअं न कु...(द.वै.चू.२/९).................. २९ जाया जणणी जं सुव्वय...(आ.नि.११०३)...............९९५ गुरुभक्तिप्रभावेन तीर्थ...(यो.दृ.स.६४)....... १५२१ | जावइया णयवाया तावइया चे...(सं.त.३/४७)........... २८४ गेहाद् गेहान्तरं कश्चि...(अप्र.२४/१)..... ...........२६९ जा ससमएण पुब्बिं अक्खा ...(द.वै.नि.३/१९८).........६४९ गेहाद् गेहान्तरं कश्चि ...(अ.प्र.२४/२)...... ..........२६९ | जिनोदितमिति त्वाहुर्भाव...(यो.बि.१६०)...................९१२ गेहाद् गेहान्तरं कश्चिद...(अ.प्र.२४/३)................... २६९ जीवतो गृहवासेऽस्मिन् या...(अ.प्र.२५/४)................ २७१ गेहाद् गेहान्तरं कश्चिद...(अ.प्र.२४/४)...................२६९ जीवसरीराणं पि हु... गोचरस्त्वागमस्यैव ततस्त...(यो.द.स.९९) ...............१५७१ (समरादित्यकथाभव.८/पृ.७९४)....................६१८ गौरवविशेषयोगाद् बुद्धिम...(षोड. १०/४)..............१९१३ जे य दाणं पसंसन्ति वहमि...(सूत्र कृ.१/१/२०) ........३१ ग्रहः सर्वत्र तत्त्वेन...(यो.दृ.स.१४८).................... १६१४ | जे वि ण वाविज्जन्ति णिय...(ओ.नि.७५३).............५३२ ग्रहणस्वरूपाऽस्मिताऽ...(यो.सू.३/४७)...... ..............१८२० जाग
१८२० जो अणुसासिओ ण पडिनिय...(व्य.सू.चू. ) .............४०६ ग्राह्यं न तस्य ग्रहणं...( )...........
१७२१/ जो जाणइ अरहन्ते दव्वत्त...(प्रव.१/८०)...............१३६६ चक्रभ्रमणं दण्डात्तदभा...(षोड. १०/८)..................१९१४ जो तुल्लसाहणाणं फले...(वि.आ.भा.१६१३) ...........११७९ चन्द्रे ताराव्यूहज्ञान...(यो.सू.३/२७).......................१७९५ जो पुण हिंसायतणेसु वट्ट...(ओ.नि.५८)................५३४ चरमाऽऽद्यायां सू...(षोड.१०/११).... ...........१९१५ जो सञ्जओ पमत्तो रागद्दोस...(द.वै.नि.३/२११).......६६८ . चारु चैतद्यतो ह्यस्य तथो...(योगबिन्दु २०६)...........९७२ | जो हेउवायपक्खम्मि हेउओ आ...(सं.त.३/४५) ........१०७२ चितेरप्रतिसङ्कमायास्त...(यो.सू.४/२२).....................७७७ ज्ञाते निर्वाणतत्त्वेऽ...(यो.दृ.स.१३२).....................१५९५ चित्तमेव हि संसारो रागा...(महोप.४/६६).............२१०७ | ज्ञानं त्वागमपूर्वक ...(यो.दृ.स.१२१) .. ...............१५८७
चित्तान्तरदृश्ये बुद्धि ...(यो.सू.४/२१).......................७७३ ज्ञानपूर्वाणि तान्येव मु...(यो.दृ.स.१२५) ................१५९१
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२१४
• परिशिष्ट-५ . ज्ञानाग्निः सर्वकर्माणि...(भगवद्गीता-४/३७)............ १७६९ | तदसङ्ख्येयवासनाभिश्चित्र...(यो.सू. ४/२४) ............. ८०२ ज्ञानावरणहासोत्थमि...(अ.प्र. ९/५)......................... ३८३ | तदा द्रष्टुः स्वरू...(यो.सू.१/३) .....................७४२,८०९ ज्ञापकं चात्र भगवान्नि...(अष्टक प्रक.२७/५) .............. २६ | तदेतदप्युपादेयलेशभावा...(योगबिन्दु-२१२) ................ ९८३ ज्योतिष्टोमेन स्वर्गका...( ).............................४७२ तदेवार्थऽमात्रनिर्भासं...(यो.सू.३३).........................१६८५ णिच्छयमवलम्बन्ता णिच्छय...(ओ.नि.७६१)............... ५३५ तद्धेयत्वाद्यवेदकमि...(अ.प्र. ९/२) .......................... ३८२ तज्जः संस्कारोऽन्यसं...(यो.सू.१/५०) ...................१३४५ तभेदात्सर्वकर्माणि भि...(यो.दृ.स.१२०)................१५८८ तज्जपस्तदर्थभावनं...(यो.सू.१/२८).......................१११२ | तद्योग्यजन्मसन्धानमत ए...(योगबिन्दु-२१५)...............९८५ तज्जयात्प्रज्ञालोकः...(यो.सू.३/५)........................ .. १७८३ | तद्वैराग्यादपि दोषबीजक्ष...(यो.सू.३/५०) ............... १८२२ ततः क्षीयते प्रकाशाऽऽव...(यो.सू.२/५२).............. १५०९ तन्नामादिस्थापनमविद्रु...(षो. १२/७).....................१९०६ ततः परमा वश्यतेन्द्रिया...(यो.सू.२/५५) ............... १६२२ तपःस्वाध्यायेश्वरप्रणिधा...(यो.सू.२/१) .................... १४८६ ततः प्रत्यक्चेतनाऽधिग...(यो.सू. १/२९) ...............१११२ तम्हा सया विसुद्धं परिणा...(ओ.नि.५९).................५३४ ततः प्रातिभश्रावणवेदनाद्...(यो.सू.३/३६)...............१८०२ | तल्लक्षणाऽविसंवादान्नि...(यो.दृ.स.१३१) .................१५९५ ततश्च भ्रष्टसामर्थ्यः स...(अ.प्र.१९/८)................... ४९४ तवसञ्जमगुणधारी जं चरणर...(द.वै.नि.३/२१०).......६६७ ततस्तद्विपाकाऽनुगुणाना...(यो.सू.४/८) ...................१०९३ तवसा उ निकाइआणं...(वि.आ.भा.२०४६).............१८३३ ततो द्वन्द्वाऽनभिघा......(यो.सू.२/४८).................. १४९८ | तस्मात्तदुपकाराय तत्प्र...(अ.प्र.२८/४) ................... २८२ ततो मनोजवित्वं विकरणभावः...(यो.सू.३/४८)........१८२० तस्मात्सामान्यतोऽप्येनम...(यो.दृ.स.१०६)................१५७८ ततोऽणिमादिप्रादुर्भावः...(यो.सू.३/४५) ................... १८१८ तस्मादचरमावर्तेष्वध्या...(योगबिन्दु९३)......................७०६ तत् तस्मात्साधनोपायो निय...(यो.दृ.स.११४)..........१५८६ तस्य प्रशान्तवाहिता सं...(यो.सू.३/१०).................१६७४ तत्त्वं पुनरिह केवलिनो...(अ.प्र.वृ.५/८)...................४०८ | तस्य भूमिषु विनियोग इ...(यो.सू.३/६) ................१७८३ तत्त्वेन तु पुन काऽ...(योगबिन्दु.९२).....................७०४ तस्य वाचकः प्रणवः...(यो.सू. १/२७) .................१११२ तत्थ णं जे ते पमत्तसञ्ज...(भग.१/१/१७)...........१९४६ तस्य सप्तधा प्रान्त...(योगसूत्र २/२७) .................१७२८ तत्परं पुरुषख्यातेर्गुण...(यो.सू.१/१६)......................७५८ | तस्याऽपि निरोधे सर्वनि...(यो.सू.१/५१)...............१३४६ तत्प्रीतिभक्तिवचनाऽस...(षोड. १०/२)...................१९१२ | तस्स असञ्चेयओ सञ्चेयओ अ...(ओ.नि.७५१) ....... ५३१ तत्र ध्यानजमनाश...(यो.सू.४/६) ......................... १०९१ तस्स कडं तस्स निट्ठियं च...( )................. तत्र निरतिशयं सर्वज्ञबीज...(यो.सू.१/२५)..............१०९९ ता एव सबीजः समाधिरि...(यो.सू.१/४६).............१३४२ तत्र प्रत्ययैकतानता ध्या...(यो.सू.३/२) .................. १६६३ तात्त्विकः पक्षपातश्च भा...(यो.दृ.स.२२३)............. १३१३ तत्र प्राण्यङ्गमप्येकं भ...(अ.प्र.१७/३)........... .......४५१ तानेवार्थान् द्विषतस्ता...(प्र.र.५२) ........................१२५१ तत्र स्थितौ यत्नोऽभ्या...(योग.सूत्र.१/१३) .............७५४ तारकं सर्वविषयं सर्वथावि...(यो.सू.३/५४) ........... १८२८ तत्सन्निधौ वैरत्यागः...(यो.सू.२-३५) ..... ..............१४३२ | तासामनादित्वं, आशिषो नि...(यो.सू.४/१०)...........१०९५ तथाविधप्रवृत्त्यादिव्य...(अ.प्र.९/५)...........................३८८ तिन्ने ताई दविए वई...(दशवै.नि.१०/३४५) ..........१८८२ तथाऽयं भवकान्तारे पापा...(यो.बि.३५५)..............१२१३ तिन्नेव य कोडिसया अट्ठा...(आ.नि.२२०)..............२५७ तथोत्कृष्टे जगच सत्यस्मि...(अ.प्र.२२/३) ................४३६ | तीर्थकृत्त्वं सदौचित्य...(अ.प्र.२५/१)........................२७० तथ्ये धर्मे ध्वस्तहिंसा...(योगबिन्दु-२९०
| तृतीयाद्दोषविगमः सानुब...(यो.बि.२९९)................. ९८७ श्लोकवृत्तौ उद्धृतः)................................ १०३० ते व्यक्तसूक्ष्मा गुणा...(यो.सू.४/१३) .......................७९६ तदत्र परिणामस्य भेदक...(यो.बि.२६९)............... १०१९ ते समाधावुपसर्गा व्यु...(यो.सू.३/३७).................. १८०४ तदभावात्संयोगाऽभावो हान...(योगसूत्र २/२५) ........ १७४७ ते लादपरितापफ...(यो.सू. २/१४) . .................. १७४० तदभिप्रायमज्ञात्वा न त...(यो.दृ.स.१३९)...............१६०८ तैजसानां च जीवानां भव्या...(योगबिन्दु-९४) ............७०७
तदर्थ एव दृश्यस्यात्मे...(यो.सू.२/२१) ...................७६५ त्रयमेकत्र संयमः इति...(यो.सू.३/४).................... १७८३
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
... ( षोड. ९/१२)
त्रैलोक्यसुन्दरं यन्मन... ( त्र्यहमुष्णं पिबेदम्बु ...( )
दंसणनाणचरित्तं तवविणयं ज... (बृ.क. भा. ४५५३) दंसणपक्खो सावय चरित्तभ... (आ.नि.११६५) दशदिवसाऽभ्यन्तरतः...( षोड. ८/१)
दशाकुशलानि, तद्यथा- हिं ... ( ) दीनान्धकृपणा ये तु व्याधि... (यो.बि.१२३) दुःखरूपो भवः सर्व उच्छे... ( यो. दृ.४७) दुःखानुशयी द्वेषः इति...( योगसूत्र २ / ८ ) दृग्दर्शनशक्त्योरेकात्म ... ( योगसूत्र २ / ६ ) दृष्टा चेष्टाऽर्थसंसि ... (अ.प्र. ११/७). दृष्टानुश्रविकविषयवैतृ...(यो. सू. १/१५) देइ सुसाहूण बोहेउं ...(उप.मा. ५१३) देवागम-नभोयान-चामरादिवि...(आप्तमीमांसा. १) देशबन्धश्चित्तस्य धार...(यो. सू. ३/१) दैवमात्मकृतं विद्यात् क... ( यो. बिं. ३२५) दोषव्यपायः परमा च तृप्ति...
• परिशिष्ट-५ ●
३५७ | नत्वेच्छायोग...(यो. दृ.स. १)
८६४ न प्राण्यङ्गसमुत्थं मो... ( अष्टक - १७/८ वृ. उद्धृत) १९८९ न भवति धर्मः श्रोतुः स... ( तत्त्वार्थकारिका२९) १७४ न भेद एव तत्त्वेन सर्व... ( यो. दृ.स. १०९ ) ३२२ नममाणा वेगे जीविअं... (आचाराङ्ग. ६/४/१९१) ५५८ न मांसभक्षणे दो...(मनु. ५/५६)
. ८५२ न मोहोद्रिक्तताऽभावे...(अ.प्र.२२/८)
. १४९१ न युज्यते प्रतिक्षेपः सा... ( यो दृ.स. १४१ )
. १७३८ नवरं मद्यमासे छेदसूत्रा... ( आचा. २/१/१/४/२४ वृ.)
. १७३६ न हिंस्यात् सर्वभूतानि ...( छान्दो . ८)
. ५१२ नागादे रक्षणं यद्वद्ग्...(अ.प्र. २८/७) . ७५७ नाभिचक्रे कायव्यूहज्ञानं...(यो. सू. ३/२९). १७७ नामनिमित्तं तत्त्वं तथा...( षो. १२/८). २०० नार्या यथाऽन्यसक्ताया... ( योगबिन्दु २०४) . १६४२ | नाऽतिदुष्टाऽपि चाऽमी...(अ.प्र. ५/७ ) . . ११७३ नाऽभुक्तं क्षीयते कर्म... ( ब्रह्मवैवर्तपुराण- उत्तर ४/८१/५५)
न चैतदेवं यत्तस्माच्छुष्क...(यो. दृ.स. १४७) न तं विणा रागदोसेहिं ... (
न तत्त्वतो भिन्नमताः सर्व... ( यो. दृ.स. १०२ ) . न तत्स्वाभासं दृश्यत्वा...(यो. सू. ४/१९)
२२१५
. ७६५ निःस्वाऽन्धपङ्गवो ये... (अ.प्र. ५ / ६ ) . . ७७७ नित्यं विज्ञानमानन्दं ... (बृ.आ.उ.३/९/२८)
. ९८६ निमित्तमप्रयोजकं प्रकृती...(यो.सू.४ / ३)
. ४७६ नियट्टमाणा वेगे आयारगो... ( आचा. ६/४/१८९) . १३७१ नियमात्प्रतिमा नात्र न चा...(यो . बिं. ३३२) . ४०४ निरपेक्षप्रवृत्त्यादिलिङ्... (अ.प्र.९ / ३)
(यो. दृ.सं. १११ वृ. उद्धृत, यो. बिं. ५५ वृ. उद्धृत) .. १६३९ नाऽऽपवादिककल्पत्वान्नै...(अ.प्र.२०/३). द्रष्टा दृशिमात्रः शुद्धो...(यो.सू.२/२०). द्रष्टृदृश्योपरक्तं चि ...(यो. सू. ४/२३) द्वितीयाद् दोषविगमो न... ( योगबिन्दु २१७ ) द्वौ मासौ मत्स्यमांसे...(मनु. ३/२६८) धर्ममेघोऽमृतात्मा च भवश...(योगबिन्दु-४२२) धर्मलाघवकृन्मूढो भिक्षयो... (अ.प्र. ५/५) धर्माङ्गख्यापनार्थं च दा... (अष्टक. २७/३) धर्मार्थं यस्य वित्ते....(अष्टक-४/६, पराशरस्मृति - १३३, हितोपदेश-१/१८७, पञ्चतन्त्र - २ / १५७) धर्मार्थं लोकपङ्क्तिः...(योगबिन्दु-९०) धर्मोद्यताश्च तद्योगा...(अ.प्र. २६/८) धारणासु च योग्यता मनस:...(यो.सू. २/५३) ध्रुवे तद्गतिज्ञानं...(यो. सू. - ३ / २८ ).
. २५ निरालम्बा निराधारा वि... ( यो . शा. ४ / १८ ) निर्विचारत्ववैशारद्येऽ...(यो. सू. १/४७)
न च तत्सालम्बनं तस्याऽवि...(यो.सू.-३/२०). न च सद्योगभव्यस्य वृत्तिर...( योगबिन्दु- २४१ ). न चेह ग्रन्थिभेदेन पश्यतो... (योगबिन्दु-२०५)
. ३६६ निशानाथप्रतिक्षेपो यथा...( यो. दृ.स. १४० ). ६९२ निश्चयेनाऽत्र शब्दाऽर्थ... (यो . बिं. ३७८ ) . २६० निष्क्रियोऽसौ ततो हन्ति... ( अष्टक -१४/२) १५०९ नैतदात्मक्रियाऽभावे यतः ...(यो . बि . ३२६). . १७९५ न्याय्यादौ शुद्धवृत्त्या ...(अ.प्र. ९/७) . १७८८ पञ्च यमाः पञ्च नियमाः ... ( ) ९९३ | पञ्च व्रतानि पञ्चोपव्रता ... ( ) ९६७ पढमं नाणं तओ दया... ( दशवै. ४ / १०) १६१४ परदव्यम्मि पवित्ती ण मोह... ( अध्या. म.प.२२) ४९५ परिणामतापसंस्कारदुःखैर्गु... ( योगसूत्र २/१५). . १५७४ परिणामत्रयसंयमादतीताऽना...(यो.सू. ३/१६) ७७० परिणामैकत्वाद्वस्तुत... (यो. सू. ४/१४)
. १२७१
४६७ ८२
, १५८१
.........१६९ ४७१, ४८४ . ४३७
. १६०८
४५६
१०६२
२८४
१७९६
१९०६
९६७
.४०५
. १७६६
५००
.४०५
.२५५,२१६१
१०९०
१८३
११९४
३८७
२५२
. १३४३ १६०८ . १३०२
५७९
११७३
३८८
५५६
५५५
५२१
........२०३५
. १७४४ १७८४ ७९६
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
७१९
२२१६
• परिशिष्ट-५ . पव्वइए अणगारे पासण्डी...(दशवै.नि.१०/३४६)...... १८८२ | भवति च खलु प्रतिष्ठा निज...(षो.८/४) ............... ३२ पातादिपरतन्त्रस्य तद्दो...(अ.प्र. ९/४) ..................३८५ भवाम्भोधिसमुत्तारात् कर्म...(यो.दृ.स.६६) ............... १५२४ पापकर्मेति दश......( ).................. ...................४५८ | भावरसेन्द्रात्तु ततो महो...(षो.८/८)........................ ३२५ पायं अभिन्नगण्ठी तमाउ त...(पञ्चा.११/३८)........... १६८ | भाववृद्धिरतोऽवश्यं सानु...(यो.बि.३५१) .................. पित्रुद्वेगनिरासाय महतां...(अ.प्र. २५/३)..................२७३ | भावशुद्धिरपि ज्ञेया...(अ.प्र.२२/१).........................
.४३५ पुण्यापेक्षमपि ह्येवं सु...(योगदृष्टि-१७३) ................ १६६७ भिक्षुमांसनिषेधोऽपि न...(अ.प्र.१७/५)..................... ४५२ प्रकृतेरा यतश्चैव नाऽ...(योगबिन्दु २०७)................ ९७२ भिन्दन्तो अ जहक्खुहं भि...(द.वै.नि.१०/३४३) ...... १८७४ प्रक्षीणतीव्रसङ्क्ले शं...(अ.प्र.२३/४)..........................४४० भिन्नग्रन्थेस्तु यत्प्राय...(यो.बि.२०३) ........................ ९६५ प्रतिपत्तिस्ततस्तस्य सा...(यो.दृ.स.१०४).................१५७६ भिन्नग्रन्थेस्तृतीयं तु...(यो.बि.२६६).......................१०१९ प्रतिपातयुताश्चाऽऽद्या...(योगदृष्टि-१९)...................१४०४ | भुवनज्ञानं सू...(यो.सू.३/२६) .............................१७९५ प्रतिष्ठितं पूजयेदि...(त.चिं.ईश्वरसिद्धि.)....................३३९ भेत्तागमोवउत्तो दुविहत...(द.वै.नि.३४२).................१८७१ प्रत्ययस्य परचित्तज्ञान...(यो.सू.३/१९) ................... १७८८ | भ्रान्तौ विभ्रमयोगान्न...(षो.१४/८).....
...........१२४२ प्रथमं यद्गुणस्थानं सामा...(यो.दृ.स.४०)...............१४६३ मग्गो आगमणीई अहवा संवि...(ध.र.प्र.८०) ............१३९ प्रमाणविपर्ययविकल्पनि...(यो.सू.१/६).......................७४६ मण्डूकभस्मन्यायेन वृत्ति...(यो.बि.४२३).................. १३७६ प्रयत्नशैथिल्यानन्त्यसमा...(यो.सू.२/४७) ........... ....... १४९६ मद्यं पुनः प्रमादाङ्गं त...(अ.प्र.१९/१)...................४९१ प्रवरं पुष्पादि सदा चा...(षोड.९/११)....................३५७ | मद्यं प्रपद्य तद्भोगान्न...(अ.प्र.१९/७)......................४९३ प्रवृत्त्यालोकसन्यासा...(यो.सू.३/२५)....................... १७९४ | मनइन्द्रिययोगानामहानि...(अ.प्र.११/५) .....................५१२ प्रव्रज्यां प्रतिपन्नो य...(अ.प्र.५/४) ......... .........४०३ | मन्त्रन्यासश्च तथा प्रणव...(षो.७/११)....................
.३१९ प्रसङ्ख्यानेप्यकुसीदस्य...(यो.सू.४-२९) ............... १३६९ मय्येव निपतत्वेतज्जगदु...(अष्टक २९/४) ............. २८८ प्राकृतेष्विह भावेषु ये...(यो.दृ.१२७) .................... १५९३ | मलिनस्य यथाऽत्यन्तं ज...(योगबिन्दु २२९) ............ प्राणायामवती चतुर्थाङ्ग...(यो.दृ.स.५७वृ.) .............. १५१६ | महातपस्विनश्चैवं त्वन्नी...(अ.प्र.११/३).................... प्रातिभाद्वा सर्वम्...(यो.सू. ३/३३)....................... १७९८ महादानं हि सङ्ख्यावद...(अष्टक.२६/५)................. २५८ प्रामाणेन विनिश्चित्य त...(अष्टक१३/६) .................५६३ | महानुभावताप्येषा तद्भावे...(अ.प्र.२६/७) .................२६० प्रारम्भमङ्गलं ह्यस्या...(अ.प्र.२५/७)...... ............२७६ महास्मृतिपरिशुद्धौ स्व...(यो.सू.१/४३)...................१३३९ प्रोक्षिता व्रीहयः...( )........
............ ३४२ महोक्षं वा महाजं...(या. स्मृ. अ.१ श्लोक १७९)....... ४७७ बनात्यपि तदेवालं परं...(अ.प्र.२३/२) ................ ४४२ मिच्छत्तं वेयन्तो जं अ...(द.वै.नि. ३/२०९).......... ६६६ बन्धकारणशैथिल्यात् प्रचा...(यो.सू.३/३८) .............. १८०७ मिथ्याविकल्प...(यो.बि.१८९)................................९५१ बन्धेण न वोलइ कयाई...(श्रा.प्र.३३) ............... १०१९ मुक्ताविच्छाऽपि यच्छ्ला ...(योगबिन्दु २१६) ............ ९८५ बहिरकल्पिता वृत्तिर्महा...(यो.सू.३/४३) .............. १८१२ मुक्त्यद्वेषेण मनाग मु...(योगबिन्दुवृत्ति-१५९) ........... ९१७ बहुजणपवित्तिमिच्छं...(उपदेशपद ९०९) ................. १५९ मुक्त्यादौ तत्त्वेन प्र...(षोड.८/६)....................... ३३१ बाह्यजिनबिम्बगता तु प्रति...(षो.८/९वृ.) ..................३२६ मुद्धाण हियट्ठया सम्म...(पञ्चा.३/४९) ....... .......९२३ बाह्याऽऽभ्यन्तरविषयाऽ...(यो.सू. २/५१) ............. १५०८ मूर्धज्योतिषि सिद्धदर्शन...(यो.सू.३/३२) ............... १७९८ बाह्येन्द्रियाणि संयम्य...(भगवद्गीता ३/६). ....... ८९ मूलमेयमहम्म...(द.वै.६/१६) ... .........................४९५ बिम्बं महत् सुरूपं कनका...(षो.७/१२). ........३२० मृदुमध्याऽधिमात्राः इति...(योगसूत्र-२/३४) ..............१४२९ बीजमिदं परमं यत्परमाया ए...(षो.८/५). ............ ३२५ मेहुणं भन्ते !...(व्याख्याप्रज्ञप्ति-२/५/१२९) ............ ४९५ बुद्धिपूर्वाणि कर्माणि स...(यो.दृ.स.१२४) ............. १५९१ | मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षा...(यो.सू.१/३३) ................. १२३० बोध्यादिप्रार्थनाकल्पं स...(द्वा.द्वा.४/२५)... .................. | मैत्र्यादियुक्तं विषयेषु...(यो.दृ.स.१११ वृ. उद्धृत) ..... १६३९
भक्ष्याऽभक्ष्यव्यवस्थे...(अ.प्र.१७/२) ...................... ४५० मैत्र्यादिषु बलानि...(यो.सू.३/२३) ................... १७९२
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०२५
• परिशिष्ट-५ .
२२१७ मोक्षे भवे च सर्वत्र...(यो.श.२० वृ.उद्धृत)............२१४५ | विनयेन समाराध्य वरदाऽभि...(अ.प्र.१९/५).............४९३ मोहाऽसुखसंवेगाऽन्यहितयु...(षो.१३/९) ...........१२२५,९५९ | विनश्यन्त्यधिकं यस्मादि...(अ.प्र.२८/३)...................२८२ यः शासनस्य मालिन्येऽनाभो...(अ.प्र.२३/१)............. ४४२ | विपर्ययो मिथ्याज्ञानमत...(यो.सू.१/८)......................७४७ यतिर्ध्यानादियुक्तो यो...(अ.प्र.५/२) ......................... ३९८ विपश्चितां न युक्तोऽयमै...(यो.बिं. ३०९) .............११३६ यत्त्वभ्यासाऽतिशयात्सा...(षोड. १०/७).................. १९१३ | विभिन्नं देयमाश्रित्य...(अ.प्र.६/६) ...........................४१५ यत्राऽऽदरोऽस्ति परमः...(षोड. १०/३) ............... १९१३ विरामप्रत्ययाभ्यासपूर्वः...(यो.सू.१/१८)................... १३४८ यत्सम्यग्दर्शनं बोधिस्त...(यो.बि.२७३)................... विवेकख्यातिरविप्लवा हानो...(योगसूत्र-२/२६) ..........१७२६ यथा कुमारी स्वप्नान्तरेऽ...( ).......................... १७११ विशिष्टज्ञानसंवेगशमसारमत...(अ.प्र.११/८)................५१४ यथाभव्यं च सर्वेषामुपकारो...(यो.दृ.स.१३७) ..........१६०६ | विशेषस्तु पुनस्तस्य का...(यो.दृ.स.१०५) .............. १५७७ यथैवैकस्य नृपतेर्बहवोऽपि...(यो.दृ.स. १०७).......... १५८० | विषकण्टकरत्नादौ बालादि...(अ.प्र.९/२)...................३८१ यद्यस्य सत्कमनुचितमिह वि...(षो.७/१०)................. ३१९ | विषयप्रतिभासं चाऽऽत्मप...(अ.प्र.९/२) ................... यद्वा तत्तन्नयाऽपेक्षा...(यो.दृ.स.१३८).................... १६०७ | विषयो वाऽस्य वक्तव्यः...(अ.प्र.६/५).....................४१३ यमनियमाऽऽसनप्राणायाम...(यो.सू.२/२९) ............... १३९९ वृत्तयः पञ्चतय्यः...(यो.सू.१/५, सा.सू.२/३३)..........७४६ यश्चाऽत्र शिखिदृष्टान्तः...(योगबिन्दु २४५).............. ९९४ | वृत्तिसारूप्यमितरत्रे...(यो.सू.१/४)............................७४४ यस्तून्नतौ यथाशक्ति सोऽ...(अ.प्र.२३/३) ................. ४४० | वेदं ह्यधीत्य स्नायाद्यद...(अ.प्र.२०/३)....................५०३ यस्य येन प्रकारेण बीजाऽ...(यो.दृ.स.१३५)..........१६०५ | वेद्यसंवेद्यपदतः संवेगा...(यो.दृ.स.७१)
। .................... १५३५ याऽपि चानशनादिभ्यः कायपी...(अ.प्र.११/६)........... ५१२ | वेलावलनवन्न.....(यो.बिं.२०२) ..............................९६३ ये तु दानं प्रशंसन्तीत्या...(अष्टक २७/७ वृ.)...........३२ | व्यक्त्याख्या खल्वेका...(षो.८/२)............. ..............३२३ ये तु प्रमाणमेव सर्वस्य...(किरणा.पृ.१२३)............. ५६६ व्याधिस्त्यानसंशयप्रमा...(यो.सू.१/३०) ................ १११४ योगश्चित्तवृत्तिनिरोध...(योगसूत्र-१/२).... ...................७४१ व्यापकस्याऽतिनिर्मलस्य...(राजमार्तण्ड४/२३)...............७८१ रागो द्वेषश्च मोहश्च भाव...(अ.प्र.२२/२)...............४३५ | | व्यापारमात्रात् फलदं नि...(यो.बिं.३२२)................११६९ रुजि निजजात्युच्छेदात्करण...(षो. १४/१०)............१२४८/ व्युत्थाननिरोधसंस्कारयोर...(यो.सू.३/९).................. १६७४ रूप-लावण्य-बल-वज्रासंहनन...(यो.सू.३/४६).............१८१७ व्रतस्था लिङ्गिनः पात्रम...(यो.बि.१२२) .................८५१ लद्धट्ठा गहिअ...(भ.सू.२/५/१०७)........................ १५६ शब्दज्ञानाऽनुपाती वस्तु...(यो.सू.१/९).....................७४८ लब्भिहिसि तेण पहं...(उप.माला.५२२).................... १७१ शब्दार्थज्ञानविकल्पैः स...(यो.सू.१/४२)...................१३३८ लोकोत्तरं तु निर्वाणसाधकं...(षो.७/१५) .................. ३२२ | शब्दाऽर्थप्रत्ययानामित...(यो.सू.३/१७).................... १७८६ लोभक्रोधमोहपूर्वकाः इति...(योगसूत्र २/३४) ...........१४२८ शरीरेणाऽपि सम्ब.....(अ.प्र.१४/५)....... ..............५८५ वचनात्मिका प्रवृत्तिः स...(षोड. १०/६) ...............१९१३ शान्तोदिताऽव्यपदेश्यध...(यो.सू.३/१४).... वचनाऽनलक्रियातः कर्मे...(षो.८/९)........................ ३२६ शान्तोदितौ तुल्यप्रत्ययौ...(यो.सू.३/१२)..................१६७७ वरबोधिसमेतो वा तीर्थकृ...(यो.बि.२७४)...............१०२५ शुद्धागमैर्यथालाभं प्र...(अ.प्र.३/२).... ..............३६६ वस्तुनस्तथात्वमनपेक्षमाणो...(यो.सू.१/९ राजमार्तण्ड).....७४९ शुश्रूषा धर्मरागश्च गुरु...(यो.बि.२५३)................. १००६ वस्तुस्वभावैरुत्तरं वा...( ) .............. वापीकूपतडागानि देवतायतना...(योगदृ.स.११७) ......... १६ | शौचात्स्वाङ्गे जुगुप्सा,...(यो.सू.२/४०) ................ १४८० विक्खेवणी सा चउ...(द.वै.वृद्धवि.अध्य.३) ................ ६४४ श्रुतानुमानप्रज्ञाभ्याम...(यो.सू.१/४९).......................१३४४ विघ्नोपशमन्याद्या गीताऽ...(षो.९/१०).....................३५६ श्रेयोदानादशिवक्षपणाच्च ...(षोड.११/२)................१९०१ वितर्कबाधने प्रतिपक्षभाव...(योगसूत्र २/३३)............१४२५ श्रोत्राऽऽकाशयोः सम्ब...(यो.सू.३/४१)..................१८१० वितर्कविचारानन्दास्मिता...(यो.सू.१/१७) .............. १३२७ | श्वासप्रश्वासयोर्गतिवि...(यो.सू.२/४९) ................... १५०६ वितिगिच्छसमावन्नेणं अ...(आचाराग ५/५/१६१)....... ९७९ संविग्गभाविआणं...(बृ.क.भा.१६०७,नि.भा.१६४९)......१२८
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२१८
• परिशिष्ट-५ . संविग्गोऽणुवएसं ण देइ...(पञ्चा. १२/१७) .............. ४२ | सर्वार्थतैकाग्रतयोः क्षयो...(यो.सू.३/११).................. १६७६ संवेअणी कहा चउव्विहा...(दशवैका.वृ.वि.अ.३)..........६५२ | सव्वहा अपडिवुज्झमाणे चए...(पं.सू.३)................... २७९ संवेगो णिब्वेओ विस...(दशवै.नि.१०/३४८)...........१८८७ | सव्वे तसन्ति दण्डेन स...( ).........................६०६ संसयं परिजाणतो संसारे...(आ.च.१/५/१/सू.१४४).....६२८ सागरोपमकोटीना कोट्यो मो...(यो.बि.२६८)...........१०१९ संसाराऽतीततत्त्वं तु प...(यो.दृ.स.१२९)...............१५९५ | साधु चैतद्यतो नीत्या शा...(यो.बिं. ३०८)............११३६ संसारिणां हि देवानां य...(यो.दृ.स.११३)..............१५८६ | सावज्जजोगपरिवज्जणाइ स...(उपदेशमाला ५१९) .......१८७ संस्कारस्य साक्षात्करणा...(यो.सू.३/१८).................१७८७ साहू लूहे अ तहा...(दशवै.नि.१०/३४७) .............. १८८२ सइअपुणबन्धगाणं कुग्गहविर...(पञ्चाशक.२/४४)........ १७६ सितशुभवस्त्रे...(षोडशक-९/५)...............................३५३ स एवं गदितस्ताभियो...(अ.प्र.१९/६)................... ४९३ | सिद्ध्यन्तरं न सन्धत्ते...(यो.बि.२३४) ................... ९९१ स कृतज्ञः पुमाल्लोके स...(अ.प्र.२५/८).................२७७ | सिद्ध्याख्यपदसम्प्राप्ति...(यो.दृ.स. ६)................... १२७७ सङ्कल्पनं विशेषेण यत्रा...(अ.प्र.६/४)....................४१३ सीलमन्ता उवसन्ता सङ्खाए...(आचा. ६/४/१८६)..... १८३ सच्छ्रद्धासङ्गतो बोधो दृ...(योगदृष्टि-१७).............. १३८२ सीसमुरोअरपिट्ठी दो बाहू...(आ.नि.भा.१६०)...........३५१ सज्ज्ञानावरणापायमि...(अ.प्र.९/७)...........................३८७ | सुखमात्रे सद्धेतावनुबन्ध...(षो.१३/१०).................. १२२६ सञ्जोगसिद्धीइ फलं वय...(आ.नि.१०२) ............... १६९९ सुखानुशयी रागः...(योगसूत्र २/७)....................... १७३७ सति चाऽस्मिन् स्फुरद्र...(योगबिन्दु २०८) .............. ९७२ सुद्धोअणतणयस्स उ परिसु...(सं.त.३/४८) .............२११२ सति मूले तद्विपाको जा...(यो.सू.२/१३) ...............१०९० सुव्वइ दुग्गयनारी...(पञ्चा .४/४९, सं.स.७०) ........... ३६८ स तु दीर्घकालनेरन्तर्यस...(यो.सू.१/१४) .................७५४ सुसत्त्वशुद्धिसौमनस्यैका...(या.सू.२/४१) ..................१४८२ स तु बाह्याभ्यन्तरस्तम्भ...(यो.सू.२/५०) ............... १५०६ | सूक्ष्मविषयत्वं चाऽलि...(यो.सू.१/४५) ................ १३४० सत्त्वपुरुषयोः शुद्धसा...(यो.सू.३/५५) .................. १८२८ से भिक्खु वा भिक्खुणी...(आ.२/१/१/९/५१) .......... ४५९ सत्त्व-पुरुषयोरत्यन्ताऽ...(यो.सू.३/३५) .... ....... १८०० से भिक्खु वा भिक्खुणी...(आ.२/१/१/१०/५८).........४५७ सत्त्वपुरुषाऽन्यताख्या...(यो.सू.३/४९) .... ....... १८२१ सैवेह योगिमाते...(षोड.२/१५)... ............१२० सत्यां चास्यां तदु...(अष्टक१३/७).........................५६४ | सोपक्रमं निरुपक्रमं च क...(यो.सू.३/२२).............१७९२ सदनुष्ठानवच्चैतदसम्मोहोऽ...(यो.दृ.स.१२१)............१५८७ | सो य तवो कायव्यो...(म.नि.चू.२४, पं.व.२१८)......५११ सदा ज्ञाताश्चित्तवृत्तय...(यो.सू.४/१८).....................७६८ स्थान्युत्युपनिमन्त्रणे...(यो.सू.३/५१)........ .............१८२४ सदाशिवः परं ब्रह्म सि...(यो.दृ.स.१३०)............ १५९५ स्थिरसुखमासनमि...(यो.सू.२/४६)...................... १४९४ सन्तोषादनुत्तमः सुखलाभः...(यो.सू.२/४२) .............. १४८३ स्थूल-स्वरूप-सूक्ष्माऽ...(यो.सू.३/४४) ..................... १८१४ सन्तोषो गुरुशुश्रूषा इ...( )................................ ५५६ स्नानादौ कायवधो न चोपका...(षो.९/१३)..............३५८ स पूर्वेषामपि गुरुः काले...(यो.सू.१/२६).............. १०९९ स्वकीयासंयतदानसमर्थनाग...(अ.प्र.२७/७ वृ.) .............४१ समाधिभावनार्थः क्लेशतनुक...(यो.सू.२/२) ............. १४८६ स्वरसवाही विदुषोऽपि तथा...(योगसूत्र २/९)........ १७३९ समाधिरेष एवाऽन्यैः स...(यो.बि.४१९) ................ १३५१ स्वविषयाऽसम्प्रयोगे चि...(यो.सू.२-५४) ............... १६२० समानजयाज्ज्व लनः(म्)...(यो.सू.३/४०)................... १८०८ स्वस्थवृत्तेः प्रशान्त...(अ.प्र.९/६) ........................... ३८६ सर्व एव च दुःख्येवं तप...(अ.प्र.११/२)................ ५०९ स्वाध्यायादिष्टदेवतास...(यो.सू.२/४४).................... १४८४ सर्वज्ञतत्त्वाऽभेदेन त...(यो.दृ.स. १०८)............... १५८० स्वोचिते तु यदारम्भे त...(अ.प्र.६/७) .................. ४१६ सर्वज्ञपूर्वकं चैतन्निय...(यो.दृ.स.१३३) ................... १५९७ हिंसा नाम भवेद्धर्मो न...( )..................
....................६४९ सर्वज्ञो नाम यः कश्चित् ...(यो.दृ.स.१०३) ......... १५७४ | हिंस्यकर्मविपाकेऽपि नि...(अष्टक१६/३)............... ६२४ सर्वत्र एवात्मानं गोपये...( )............................. ४७७ हीणस्स वि सुद्धपरूवगस्स...(उपदेशमाला ५२६) ....... १७३ सर्वथा तत्परिच्छेदात्सा...(यो.दृ.स. ७)................. १२७७ | हृदये चित्तसंवि...(यो.सू.३/३४)........................ १७९९
सर्वपापनिवृत्तिर्यत् सर्व...(अ.प्र.२५/६) .................. २७५ हेतुमस्य परं भावं स...(यो.बि.४१८) ............... १३७५
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट-६)
• परिशिष्ट-६ .
२२१९ स्व-परतन्त्रसलग्ना, नयलतागताः तु ये ।
ग्रन्थास्तेषामियं सूचिः, तेजस्विनी ह्युपस्थिता ।। (१) अक्षमालिकोपनिषद् ८६८
__१७७४, १८३९, १८४५, १८६६, १९३२, २०१९ (२) अभ्युपनिषद् ५३७, ९५८, १२४१, १३९४, (२३) अध्यात्मतत्त्वालोक २२७, २२९, २७६, ३३३, ५११,
१४४९, १६२७, १६८९, २१२६, २१५६ । ५२०, ८३५, ८३६, ८३७, ८३८, ८३९, ८६०, (३) अग्निपुराण ६४४, ६६२, ६६९, ८६१, १४५३, ८६८, ८७०, ८७३, ९०२, ९९८, १००६, ११२३, १५१८, २१०५
११३३, ११३८, ११४४, ११४५, १२०३, १२२१, (४) अङ्गुत्तरनिकाय २६३,२७२,५१६,६७५, ८४५, १२२२, १२६९, १२७३, १२७५, १२७८, १२८२,
८५३, ९६८, १२०६, १२२४, १२३३, १२८३, १३८४, १३९७, १३९९, १४१२, १४२०, १४३०,
१४९०,१५७५,१६०२,१६०३, १७१३, १८९० १४३१, १४३५, १४३९, १४५६, १४५८, १४६०, (५) अङ्गुत्तरनिकायटीका १२२५
१४६२, १४६३, १४७५, १४८३, १४८५, १४९६, (६) अज्ञातोञ्छकुलक ३७६, ४०९, ४२१, ४२५ १५००, १५०१, १५०५, १५१३, १५१५, १५१७, (७) अज्ञातोञ्छकुलकवृत्ति ३७६
१५२०, १५२४, १५२९, १५३१, १५४८, १५५६, (८) अज्ञानबोधिनी २१२०
१५६०, १६०९, १६११, १६१२, १६१९, १६२१, (९) अतिरिक्तशक्तिवाद ३३७
१६२३, १६२८, १६२९, १६४१, १६४७, १६५३, (१०) अत्रिसंहिता ५५६, १०८१
१६५९, १६६२, १६६३, १६६६, १६७२, १६८३, (११) अत्रिस्मृति १०८१
१६९६ (१२) अथर्ववेद ५८४, ५९०, ६८५, ७३४, ८३६, ८४४, (२४) अध्यात्मबिन्दु ७२७,७३०,७३१,७३५,९५९,१६३३
८५३, ८५९, ८६६, ८७३, ९३७, ९४९, ९५८, (२५) अध्यात्मबिन्दुवृत्ति १२२२ ११२५, १४२१, १४६७, १६००
(२६) अध्यात्ममतपरीक्षा १४८, २०२, १८३४, १९२९, (१३) अथर्वशिखोपनिषद् ११११, १११३
१९४३, १९५४, २०१७, २०१८, २०२२, २०२५, (१४) अथर्वशिरउपनिषद् ११२४, १५९६, १६००
२०२६, २०२९, २०३५, २०३७, २०३९, २०४१(१५) अदृष्टसिद्धिवाद १०३५, ११७९, ११८३ २०४३, २०४४, २०४६, २०४८, २०५२, २०५८, (१६) अद्वयतारकोपनिषद् ८३७, १३४८, १५९६,
२०६०, २१०३ १८१४, १८२७, २१५९, ७९९ (२७) अध्यात्ममतपरीक्षावृत्ति १७८,१२४५, १२४६, (१७) अद्वैतसिद्धि ५७०
१३६०, १३६२,१७७४,१८३४,१८३५,१९४६,१९४९, (१८) अद्वैतोपनिषद् १६०१
१९५०,२०३५,२०३७, २०४५, २०५४, २१०२ (१९) अधिकारविंशिकावृत्ति ८३०
(२८) अध्यात्मरहस्य १२८४ (२०) अध्यर्धशतक १०६
(२९) अध्यात्मरामायण १०६७, ११०८, १२५१ (२१) अध्यात्मकल्पद्रुम ८६१, १४२२, १५९४, १८६३ | (३०) अध्यात्मवैशारदी १२६, १८७, २०४, ४८९, (२२) अध्यात्मगीता २९८, ३८४, ३८६, ५२९, ५३७, (अध्यात्मोपनिषद्वृत्ति) ७२१, ७२९, १२२२, १४२३, ७२८, ७३३, ८००, ९६६, ९६८, १०११, १०१३,
१५६२, १६६७ १०६७, १०६८, १०७१, १२२८, १३००, १३९१, (३१) अध्यात्मसार १८, १८०, ४२७, ४३०, ४३१, ४३२, १३९४, १३९५, १३९९, १४०२, १४६७, १५१३, ४३३, ५६१, ५६५, ५७७, ५८०, ५८३, ५८७, १५२८, १५४६, १५४७, १५६०, १५९४, १५९८, ५९०, ५९९, ६०२, ६०४, ६०५, ६०८, ६११, १५९९, १६०१, १६०४, १६०९, १६२८, १६५१, ६१५, ६२१, ६२३, ६२४, ६२५, ६२६, ६२९,
१६५५, १६५९, १६६६, १६९२, १७०६, १७२४, ७१८, ७२२, ७३१, ७३२, ७३३, ७३४, ७५९,
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२२०
• परिशिष्ट-६. ७९२, ७९८, ८३०, ९०८, ९०९, ९१०, ९११, (४५) अन्ययोगव्यवच्छेदद्वात्रिंशिका २११, २१४, ४५८, ९१४, ९३७, ९४९, ९८२, ९८३, ९८५, ९८६,
४८९, ५९४ ९८७, ९८८, १०७२, १२२२, १२३४, १२६७, (४६) अपरोक्षानुभूति ७५५, १११७, १४२४, १४८०, १३१४, १३१६, १३१७, १३५८, १३९२, १३९४, १४८७, १४९४, १५१६, १६२१, १६४२, १६६४, १४१२, १५१५, १५३८, १५७४, १५७५, १५७७, १६८५, १६८६, २०९५ १५८१, १५९३, १६०९, १६२९, १६३१, १६३४, (४७) अभिज्ञानशाकुन्तल १४९२ १६३५, १६३७, १६३८, १६४५, १६५०, १६५२, (४८) अभिधर्मकोश ९४, १०६, १३५६, २१२० १६५५, १६५६, १६५७, १६५८, १६६०, १६७१, (४९) अभिधर्मकोशभाष्य ९४,१००,१२३३,१२३५,१५०६ १६९२, १६९४, १७१८, १७८२, १८३५, १८३८, (५०) अभिधानचिन्तामणि १३०३, १३०४, १३०९, १८५९, १८६१, १९०४, १९१८, १९३६, १९३७,
१८३८, २१६९, २१८० १९४३, २१७१, २१७२, २१७३, २१७४, २१७७, (५१) अभिधानसङ्ग्रहनिघण्टु ४६३ २१७९, २१८५
(५२) अभिषेकनाटक १४६७ (३३) अध्यात्मोपनिषद् (तन्त्रान्तरीय) ७५९, ८५९, ८९८, (५३) अमरकोश २१६९, १५७६
११७२, १२८४, १३७१, १३९४, १४०३, १६८७, (५४) अमृतनादोपनिषद् १११२, १११७, ११३५, १४११, १७७०, १८६३, २१२९, २१५६,
१५०६, १५०७, १५१०, १६२१, १६२२, १६८६, (३४) अध्यात्मोपनिषद् (जैन) ९९,१००,२०४,२९५,४८९, १६८७
५७८, ६०२, ६०७, ६१०, ७२१,७२७, ८५९, (५५) अयोगव्यवच्छेदद्वात्रिंशिका २०६, २१३, २१४, ९६६,११३०, ११४०, १२२२, १२७९, १२८१, २१५, २९६, २९७, १५८० १२८७, १३८०, १४६९, १५५९, १६४८, १६४९, (५६) अर्हद्गीता ३३४, ७९५, ८९५, ९५९, १४८१, १६६७, १८५३, १९१८, २०३७
१५२३, १६००, १७००, १८८७ (३५) अनङ्गरङ्ग ८७४ ।।
(५७) अर्हन्नामसहस्रसमुच्चय १५८०, १६२५ (३६) अनुत्तरोपपातिकदशाङगसूत्र १४५०, १९२८ (५८) अलङकारचडामणि १२३९ (३७) अनुयोगद्वारसूत्र २०, १२०, १८१, ५२८, ५२९, (५९) अवदानशतक १३४३, १५५७
६६९, ७३१, ९४२, १४४४, १८६६, १९३१, १९३२ (६०) अवधूतगीता ५०३, ५५१, ७२८, ८७२, १११०, (३८) अनुयोगद्वारसूत्रचूर्णि ६४३
१३४९, १६२७, १८४६, १८८७, १९८६ (३९) अनुयोगद्वारसूत्रवृत्ति १७९, १८१, ६३३, ६४३, (६१) अवधूतोपनिषद् ७३४, १०६२, १३०५, १३९७ ७३१, १८७०, १९७१
(६२) अव्यक्तोपनिषद् ८६२, १६९६ (४०) अनेकान्तजयपताका १७१९
(६३) अष्टकप्रकरण २४, २६, २९, ३२, ३७, ९३, (४१) अनेकान्तव्यवस्था ३२८, ८०६, २११०
११०, १११, ११२, २१५, २५७, २५८, २६०, (४२) अनेकार्थसङ्ग्रह ४६५
२६७, २६८, २६९, २७०, २७३, २७४, २७५, (४३) अन्तकृद्दशाङ्गसूत्र ७१५, १९२८
२७६, २७७, २८४, २८६, २९०, २९३, ३०६, (४४) अन्नपूणोपनिषद् २९५, ७२८, ७४३, ७४४, ७४७ ३२०, ३३३, ३६१, ३६६, ३६७, ३६८, ३८१,
७७६, ७९९, ८९८, १०१७, १०६२, ११२८, ३८२, ३८३, ३८६, ३८७, ३८८, ३९१, ३९२, १२२९, १२६१, १३४८, १३९७, १४४९, १४९१, ३९५, ३९९, ४०१, ४०३, ४०९, ४१०, ४११, १५०३, १५१३, १५१४, १५२९, १५४७, १५८७, ४१५, ४१६, ४२१, ४२६, ४२७, ४२९, ४३१, १६०१, १६२२, १६२७, १६६०, १६६९, १६८२, ४३५, ४३७, ४३८, ४३९, ४४०, ४४१, ४४३, १६८५, १६८७, १६८९, १७२३, १७६९, १८०४, ४४८, ४५२, ४५४, ४७३, ४७९, ४८१, ४९२, १८४६, २१३०
५००, ५०३, ५०५, ५०९, ५१०, ५१२, ५१३,
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६ .
२२२१
५४२, ५४४, ५४५, ५४६, ५४८, ५५४, ५५५, ९७९, १२०६, १३०४, १३५३, १४२५, १४६७, ५५९, ५६०, ५६२, ५६३, ५७७, ५७९, ५८५, १४८१, १५४३, १५४५, १५४८, १६२१, १६३६, ५८६, ५९९, ६००, ६०१, ६०२, ६०४, ६०६, १६५७, १६५८, १८४३, १८४४, १८४९, १८५०, ६०८, ६०९, ६१५, ६१७, ६१८, ६२१, ६२४, १८५२, १८५३, १८५४, १८५५, १८५७, १८५८,
६२६, ९५९, १२२५, १५८७, १९२८, १९३२ १८५९, १८६२, १८६४, १८६८, १८७६, १८७७, (६४) अष्टकप्रकरणवृत्ति १०, २५, २६, ३०, ११२, १८८६, १८९३, १९०२, १९१०, १९२१, १९२२,
११३, २६०, २६७, २६८, २७०, २७५, २७६, १९२३, १९२४, १९२५, १९३४, १९३५, १९६६, २७७, २८१, २८२, २८४, २८७, २९०, २९३, २११९, २१२८, २१७३ ३६१, ३६३, ३६७, ३६८, ३७७, ३८०, ३८२, (७५) आचाराङ्गसूत्रवृत्ति ५३, ८४, ९०,१६९,१८३,१८४, ३८४, ३८५, ३८६, ३८७, ३८८, ४०१, ४०३, २८९, ४५६, ४५८, ४६०, ४६४, ६२८, ६४४, ४०५, ४०९, ४१०, ४११, ४१३, ४१५, ४१६, ७२९, ७३०, ९७९,१२३२, १३०४, १३९०, १५२८, ४३५, ४३७, ४४०, ४४२, ४७४, ४७६, ४७९, १८७६, १९२२, १९२४, १९२५, २१०२, १९२३ ४८१, ४९१, ४९४, ५००, ५०३, ५०५, ५०९, (७६) शस्त्रपरिज्ञाध्ययनवृत्ति ९० ५१०, ५१२, ५१४, ५४२, ५४३, ५४४, ५४६, (७७) आतुरप्रत्याख्यानप्रकीर्णक (वीरभद्र) ५०८, १२३५, ५४७, ५४९, ५६२, ५६३, ५६५, ५७७, ५७९, १८५०, १८६७, १८६९ ५८५, ५८६, ५९९, ६००, ६०१, ६०२, ६०४, (७८) आत्मख्याति २१०४ ६०६, ६०८, ६०९, ६१६, ६१७, ६१८, ६२१, (७९) आत्मज्ञानोपदेशविधि २१२०
६२४, ६२६, ९२६, १२४३, १८३८ (८०) आत्मतत्त्वविवेक १७६९ (६५) अष्टसहस्री २१६, ८०६, २११०, २१२५ (८१) आत्मतत्त्वविवेकवृत्ति १७१० (६६) अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरण २३६, २५६, ३८०, (८२) आत्मदर्शनगीता २९८, ५२१, ६९७, ७३५, १३६०,
८११, १२०६, १७७१, १७८५, १९४८, २०९३, १३६१, १४७९, १५२३, १६११, १६९३, २११०, २१२६, २१३८
१६९६,१८३९,१८५६,१८५९, १८६७, १९३४ (६७) अष्टाङ्गसङ्ग्रह ४६५
| (८३) आत्मपूजोपनिषद् ३५१, १४९४ (६८) अष्टाङ्गहृदय ४६३
(८४) आत्मप्रबोधोपनिषद् ७३४,७९८,८७०,१११३,११३८, (६९) अष्टावक्रगीता २९८, ८००, १०११, १२८९, १३८४,१३८६,१६०१,१६२६,२१५६,२१५९
१३९६, १३९७, १६००, १८४६, १८५४, १८६३, (८५) आत्मबोध १०६७ १८६४, १८६८, १९३१, १९३४
(८६) आत्मविशुद्धिकुलक १९३२ (७०) आख्यानकमणिकोश ९५६
(८७) आत्मानुशासन ६३३, १२८९, १६३०, (७१) आचारसार २०६२
१८५९, १५९३ (७२) आचाराङ्गचूर्णि ८८, ११७, १२८, २८९, ५५१, (८८) आत्मावबोधकुलक १८८, १२४९, १२५०, १४४७
९६९, ११८९, १४८४, १५४२, १८४५, १८७४, (८९) आत्मोपनिषद् ७३४, १०६२, १३५९, १८८६, १८९७, २०१६
२१२८, २१५६ (७३) आचाराङ्गनियुक्ति ५२२,७१७, ८४५, ९०१, (९०) आत्रेय स्मृति ३९६ १५४८, १६४८, १८७९
(९१) आथर्वणरहस्य ७२८ (७४) आचाराङ्गसूत्र ७३, ७४, ९०, ९३, १५८, १६१, (९२) आदर्शचरित १२९८, १८४०
१६९, १७२, १८२, १८३, ३५४, ३८४, ४५५, (९३) आदित्यपुराण ३७६ ४५७, ४५९, ४६३, ६२६, ६२८, ६५१, ७२९, (९४) आदिपुराण ६७९, ८४३, १२२८, १४५७,
७३४, ८५८, ९४४, ९५६, ९६७, ९६९, ९७०, १५०७, १६८५, २०६३, २०२१, १६४२, २०६२
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२२२
• परिशिष्ट-६ . (९५) आनन्दवृन्दावन १४२७
| (११५) आवश्यकनियुक्ति सङ्ग्रहणी ५१३, १२३४ (९६) आपस्तम्बधर्मसूत्र ४६६, ४८०, ४९२, ४९९, ५०५, (११६) आवश्यकनियुक्तिचूर्णि ६१, २६२, ३९६, ८६७, ५१८, ६६२, ८५६, १४२३, १४७८
१२०८, १९४५ (९७) आपस्तम्बधर्मसूत्रवृत्ति ४६६
| (११७) आवश्यकनियुक्तिदीपिका ५ (९८) आपस्तम्बस्मृति ८६३, ८६४, १८४६, १८६३, (११८) आवश्यकनियुक्तिभाष्य २७०, ३६२, ७६६, १८५९, १९२५, १९३४ .
१९५०, २००४ (९९) आप्टेशब्दकोश ४६५
(११९) आवश्यकनियुक्तिवृत्ति (मलय.) १८८, ९९४, (१००) आप्तमीमांसा २००, २१६, २२८, १०९९,१२०५|
९९५ (१०१) आप्तमीमांसावृत्ति २००
(१२०) आवश्यकनियुक्तिवृत्ति (हारिभद्रीय) २७, ८३, (१०२) आप्तस्वरूप २०४६
१८८, ३९३, ४३८, ५१८, ५५३, ७१४, ८२२, (१०३) आभाणशतक ८५९, १२९५
८९३, १०३५, १०६७, १०६८, ११४५, १२३२, (१०४) आयुर्वेदीयकोश ४६४
१२९३, १३८३, १३८५, १३९८, १४१२, १४६१, (१०५) आराधनापताकाप्रकीर्णक १४०, १८९, ४९१, ५१२, १४७६, १५१०, १८३१, १८३९, १८४०, १८८३,
५१९, ६५५, ६५८, ८९८, ९४७, ९७०, १२३५, १९३४, २०२४, २०२६, २०४४ १४०९, १४५०, १५२०, १५२९, १५४६, १८६३, (१२१) आवश्यकसूत्र ४४, ९६७, १००७, १८८४
१८८१, १८८५, १९३२, १९७५, १९८४, १९९१ (१२२) आवश्यकसूत्र (वंदित्तुसूत्र) ९६७ (१०६) आराधनाप्रकरण ९५७
(१२३) आश्चर्यचूडामणि १५४४ ।। (१०७) आराधनासार ९७०, १२४९, १६६२ (१२४) आश्रमोपनिषद् १९३४ (१०८) आरुणिकोपनिषद् ६७३, १४२०, १८४८, १८८८ (१२५) इतिवुत्तक ३११, ३३३, ४३८, ६९०, ८५९, (१०९) आर्यासप्तशती १३९१
९४६, ९५९, १००६, १२८४, १८४६ (११०) आर्षेयोपनिषद् १३४८, १६२९
| (१२६) इतिहाससमुच्चय ११८१ (१११) आवश्यककथा २७२
| (१२७) इतिहासोपनिषद् ४८०, ४९७, ४९९, ७२८, ९५८ (११२) आवश्यकचूर्णि २६३, ६६३, ९९५, १९७५ (१२८) इन्द्रियपराजयशतक ८७१, १५४२, १६३६ (११३) आवश्यकदीपिका ८६७
(१२९) इष्टोपदेश २९८, ३६७, ७३७, ९९०, १२५३, (११४) आवश्यकनियुक्ति ३, २४, ३३, ३५, ५७, १३८, १४५०, १४८४, १५४९, १६२४, १६२७,
१५२, १५४, १५५, १७४, १७९, १८८, २०२, १६४६, १६४७, १६५६, १६६६, १८६३, १९३६ २०४, २१६, २३९, २४५, २५७, २५८,२६८,२९०, (१३०) ईशावास्योपनिषद् ३३०, १७०१, १८४६, १८६८ २९४, ४०१, ४४०, ५२८, ५४७, ५५३, ६२६, (१३१) ईश्वरप्रत्यभिज्ञान २११३ ६५४, ६७२, ७२६, ८६७, ९७५, ९९४, ९९७, (१३२) ईश्वरप्रत्यभिज्ञाविमर्शिनी २११३ ११४३, ११४४, ११४६, ११६९, १२३४, १२३७, (१३३) उत्तरमीमांसा ४८८ १२५४, १२९२, १३७४, १३८८, १३९०, १४४४, (१३४) उत्तररामायण ११०५ १४४७, १४६१, १४६८, १४८७, १५१०, १५११, (१३५) उत्तराध्ययन दीपिकावृत्ति १५२९, १५३२, १६१८, १६३१, १६९९, १७००, (१३६) (लक्ष्मीवल्लभगणिकृत) ५,११ १७७१, १७८२, १८३५, १८४९, १८५६, १८५९, (१३७) उत्तराध्ययनचूर्णि ६७७, ७१६, १२३२, १८७९ १८६७, १८७३, १९०३, १९३१, १९३३, १९३८, (१३८) उत्तराध्ययननियुक्ति ३२२, ६५८, ७२७, ८७३, १९४४, १९४५, १९६१, १९७०, १९८०, १९८२,
१२६१, १८५९, १८७१, १९८४, १९८५, १९८६, १९९१, २००३, २००४,
१८७३, १८८१, १९८० २०२३, २०३३, २०३७, २०४६
(१३९) उत्तराध्ययनबृहद्वृत्ति
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६ •
२२२३
५,११,१३१,१८६,३९६,५१७, ५१९, ७१५, १२३३ (१४६) उपदेशपदवृत्ति ( सुखसम्बोधिनी) ३०, १०८, १११,
१३८९, १५३९, १९७५
१३९, १४८, १५९, १६५, १६६, १६८, २०३, २०४, २६१, ३८१, ५२२, ९२७, ९३८, १०२७, १०७२, ११५९, ११८९, ११९६, ११९७, ११९८, १२१०, १२१३, १२१४, १२१५, १२१६, १३७२, १५२१, १५३८, १५३९, १५४०, १६६४ ८३५, १६६५
९२३
४२, ९०, ११०, १४७, १५३, १५५, १६६, १७१, १७२, १७३, १७४, १७६, १७७, १८४, १८५, १८६, १८७, १९०, १९१, ३९६, ४४१, ५१४, ५२४, ६५८, ६६७, ६७५, ६७७, ९७५, १२९५, १३७३, १५४२, १८६७, १८९२, १९१९, १९२५, १९२७, १९६९ (१५०) उपदेशमाला हेयोपादेयावृत्ति १८७ (१५१) उपदेशमालाटीका (रामदासगणी) १७३, १७६, १८७ (१५२) उपदेशमालावृत्ति (दोघट्टी) १७१.१८७ (१५३) उपदेशरहस्य ९५,१०२, १०९, १४८, १५४,
१६६, ५२५, ७२२, ११५५, ११६३, ११८५, ११८७, ११८९, ११९७, १२१०, १२११, १२१४, १२१६
(१४०) उत्तराध्ययनवृत्ति (भावविजयगणिकृत ) १८६५ (१४१ ) उत्तराध्ययनसूत्र ११, २३, १२२, १५६, १८६, ३३४, ३९४, ३९६, ४२१, ४६०, ४६२, ४८७, ५१७, ५२४, ६७४, ६७५, ६७९, ७१५, ७६२, ८१०, ८४५, ८५४, ८५९, ८६३, ८९८, ९०१, (१४७) उपदेशप्रकरण ९४५, ९५२, ९५७, ९५८, ९७०, ९७३, ९९६, (१४८) उपदेशप्रासाद १०१०, १०८३, ११४३, ११४५, ११७८, ११८०, (१४९) उपदेशमाला
११८९, १२०२, १२३४, १२३७, १२४९, १२५९, १२८८, १२९१, १२९२, १२९५, १४२६, १४४४, १४४८, १४५०, १४५४, १४८४, १४९१, १५३१, १५४५, १५५८, १६२८, १६४८, १६४९, १६५४, १७७१, १८४४, १८४८, १८४९, १८५०, १८५१,
१८५३, १८५५, १८५६, १८५९, १८६०, १८६३ १८६६, १८६८, १८६९, १८७४, १८७६, १८७८ १८७९, १८८५, १८८६, १८९२, १८९५-१८९७ १९२१, १९२५, १९२७, १९२८, १९३३, १९५० १९६६, १९६७, १९६९, १९७८, १९८०, १९८९, १९९२, १९९३, १९९४, २००२, २००३, २००४, २१२०, २१६०
(१४२) उत्सर्गापवादवचनैकान्तोपनिषद् ( निगम) ८३, ८७३ (१४३) उदानग्रन्थ २८८, ६०७, ८५३, ८९८, १०८३, १०८४, १६६६, १८४४, १८६४
(१४४) उपदेशतरङ्गिणी ३५०, ९२३ (१४५) उपदेशपद १८, ३०, ९५, ९७, १००, १०४, १०६ १०८,१३९,१४५, १४८, १५३, १५९, १६५, ३६९, ३७८, ३७९, ३८१, ३८३, ३८४, ४२२, ४२९, ४३५, ४४३, ४६२, ५२३, ५२५, ५३७, ५३८, ६७५, ६८५, ६९८, ७१९, ७२०, ७२२, ८५८, ८६७, ८९१, ८९४, ९३६-९३८, ९८६, १०१३ १०२७, १०७२, ११५५, ११५९, ११६०, ११८४ (१६०) ऊर्ध्वपुण्ड्रोपनिषद् १६९६
११८९, ११९६, ११९८, ११९९ १२०४, १२०७, ( १६१) ऋग्वेद १२०९, १२१२, १२१४, १२१६, १२१७, १२९७,
१३१३, १३७२, १४१२, १४४०, १४४२, १४४५, १४४८, १४५६, १४८८, १५४०, १५७७, १६०९, १६५४, १७६५, १७७५, १८६६, १९०३, १९५३ (१६२) ऋग्वेदसायणभाष्य २५२, ६९०, ७१२, ८५३
१९८०, १९८५, १९८७, १९८८, १९८९, २००५ (१६३) ऋषिभाषित
१०८३, १२५०, १५२८, १५२९,
(१५४) उपदेशरहस्यवृत्ति ५७ १२३, १२५, १६९, ५२३, ९३९, ११५९, ११६२, ११६३, ११८४, ११८५, ११९३, १२१०, १२१५, १२१६
(१५६) उपदेशसार १४८५ (१५७) उपदेशसाहस्त्री ७३४ (१५८) उपमितिभवप्रपञ्चा कथा ३९, ५४१, ५८४, ६३४, ६३६, ६३८, ६५४, ६६२, ८५८, ८७१, १११०, ११२४, ११३०, १२०५, १२४१, १२७४, १२९४, १४६१, १५४०, १५७५, १७०० (१५९) उपासकदशाङ्गसूत्र ७, २१२, ४६७, ७१५
२५२, ४८५, ४९४, ६९०, ८५०, ८५३, ८५६, ८५९, ८७२, ८७६, ९५७, १०६१, १०६२, ११२४, १२९८, १४२१, १५९८, १६०१, १७१४, १८१७
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२२४
• परिशिष्ट-६ .
१५३१, १५४३, १५४५, १६३०, १६३१, १८६३, ७४६, ७७४, ७८३, ८०८, ८२०, ८६९, ८७२, १८८६, १९३२
८९४, १२३२, १३१०, १३५७, १४६८, १४७९, (१६४) ऋषिमण्डलस्तोत्र २९५
१५१३, १६२२, १६८१, १७५७, १७७०, १८४६ (१६५) एककनिपातटीका १२२४
(१८९) कर्णभार. ७५ (१६६) एकाक्षरोपनिषद् १११३
| (१९०) कर्णामृत (गद्य) १४२७ (१६७) एकावली ७५२
(१९१) कर्मग्रन्थ १२८६ (१६८) ऐतरेयोपनिषद् २१०४
| (१९२) कर्मप्रकृति १५२८, २०२४ (१६९) ऐतरेयब्राह्मण २६६, ११७१, १२९८, १४२१ (१९३) कर्मप्रकृतिचूर्णि १६६१ (१७०) ऐतरेयारण्यक ८५३
(१९४) कर्मप्रकृतिवृत्ति (मलयगिरीय) १०१६, १०२०, (१७१) ऐतरेयारण्यकसायणभाष्य ५८६
१३९०, १७७५, १८३३ (१७२) ऐन्द्रस्तुतिचतुर्विंशतिकावृत्ति ४, ३९४ (१९५) कर्मप्रकृतिवृत्ति (यशोविजयगणिकृत) २०३५ (१७३) ओगिल्वीशब्दकोश ४६५
| (१९६) कर्मस्तव ७२६ (१७४) ओघनियुक्ति ३५, ५३, ५६, ६२, ७३, १६३, (१९७) कर्मस्तवप्राचीनकर्मग्रन्थ १४६३
४२३, ४२४, ४२५, ४४२, ५२३, ५२७, ५२९, (१९८) कर्मस्तववृत्ति २१४, १०१६, १३८९, १५२८ ५३०, ५३१, ५३२, ५३३, ५३४, ५३५, ५३६, (१९९) कलाविलास १४२८ ६२५, ६७८, ७००, ९६९, ९७०, १४४८, १६४५, (२००) कलिविडम्बन १२९८ १६९२, १८८६, १९२५, १९२७, १९२९, १९४६, (२०१) कलिसन्तरणोपाय ४२१
१९५४, १९७६, २१७३, २०४४, २०६०, | (२०२) कल्पतरु २१५५ (१७५) ओघनियुक्तिभाष्य १०, ८५, ६४४, १६२१ (२०३) कल्पद्रुमकोश ४६३, ४६५ (१७६) ओघनियुक्तिवृत्ति ६२, ५२७, ५३१, ५३२, ५३५, (२०४) कल्पसूत्र ५, १६०, २६२, २७०, ४६०, ९६९, १९८९
१८५५, १८६०, २१५९ (१७७) औपपातिकवृत्ति १२९३
| (२०५) कल्पसूत्रसुबोधिका २७, ५५३, ६३४ (१७८) औपपातिकसूत्र ३५२, ४६२, ७१५, ८९८, ९४६, (२०६) कल्पसूत्रसुबोधिकावृत्ति ४६१
१२३४, १३८७, १८६४, १९७२, १९७३, २१६०, (२०७) कल्पावतंसिका १९१९ । २०३३
(२०८) कल्याणकन्दली ३९, ८९, ११९, १५७, २२०, (१७९) औशनसस्मृति ४८४, ८३६
(२०९) (षोडशकवृत्ति) ३१३, ३४४, ३५६, ५३८, ६९७, (१८०) कठरुद्रोपनिषद् ८९८, २१५६, २१५९
६९८, ७००, ७०२, ७०३, १००९, १०२८, ११११, (१८१) कठवल्लिकोपनिषद् १११२
१२२२, १२२४, १२२५, १२२९, १२३७, १२४४, (१८२) कठोपनिषद् २९८, ५९४, ५९५, ८३२, ८५९, १३३७, १४४०, १९०६
८९८, १०६१, १०६२, ११३३, १२३२, १६७०, (२१०) कल्याणमन्दिरस्तोत्र ४० १७२३, २१२६
(२११) कल्याणमन्दिरस्तोत्रवृत्ति १५७६ (१८३) कण्ठाभरण १७६८
(२१२) कवितामृतकूप १४६७, १६६६ (१८४) कथारत्नकोश ३०४, ३०५, ३६३, ३६४, | (२१३) कविराक्षसीय ८३६
३६६, ४९६, ८५४, ९५९ (२१४) कषायप्राभृत १५२८ . (१८५) कथासरित्सागर ८५४, १४२८
((२१५) कषायप्राभृतचूर्णि १०१५, १०१८ (१८६) कन्दरकसूत्र १६४९
(२१६) कषायप्राभृतवृत्ति १०१६ (१८७) कन्दोपनिषद् १४८२
| (२१७) कस्तूरीप्रकरण १४६९ (१८८) कपिलदेवहूतिसंवाद ९०, २९८, ३६३, ४४३, (२१८) कात्यायनोपनिषद् ९१०
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६ .
२२२५ (२१९) कादम्बरी ९७५, १४५९
| (२४८) कुन्दमाला १६०५ (२२०) कामन्दकादिशास्त्र ६३६
| (२४९) कुमारपालप्रबन्ध ८५२ (२२१) कामन्दकीयनीतिसार ८४२, ८५०, ८६१, १३०९, (२५०) कुमारसम्भव २१०१ १५१२, १६२७
| (२५१) कुलार्णवतन्त्र ८३१ (२२२) कामराजकीलितोद्धारोपनिषद् ७२८, १७७५ (२५२) कुवलयमाला १९२, २६३, ३८८, ४४७, ६४०, (२२३) कामसूत्र ४५२, ४५८, ४६८, ४९५, ५००, ६६२,१००६,१००७,१०१४,११९०,१२२३, १२२५,
५०१, ५०२, ५०८, ६३३, ६३७, ६३८, ९५०, | १२२६, १३५९, १५३८, १९६१, २०१५, २१६९ ९७५, ११७१, ११७६, १५७१
(२५३) कुवलयमाला (रत्नप्रभसूरिकृत) ६६२ (२२४) कामसूत्रव्याख्या जुओ जयमङ्गला
| (२५४) कूपदृष्टान्तविशदीकरण
४७ (२२५) कारिकावली १७६८
| (२५५) कूर्मपुराण ३३३, ३६०, ४७६, ४७७, ४८०, ४९४, (२२६) कार्तिकेयानुप्रेक्षा ९२, ३३३, ९४७, ११४५, १३५९, ५५७, ७२७, ७३२, ७४३, ७९९, ९५९, १०९२,
१३६१, १३६६, १४८२, १८६६, १८६७ ११०७, १४७८, १५०७, १६४२, १६६४, १६८५, (२२७) कालाग्निरुद्रोपनिषद् १७७६
१७०२, १९३४, २१०४ (२२८) कालिकोपनिषद् १७७७
| (२५६) कृष्णगीता ६, १५९, २५३, ४८७, ५९४, (२२९) कालीमेधादीक्षितोपनिषद् १२८९
६९५, ७१३, ७३६, ८००, ८३७, ८४४, ८५६, (२३०) कावषेयगीता १८२३
९६०, ९६६, ९६९, १००६, १०७१, १३१८, (२३१) काव्यकौतुक १२८४
१३६०, १४०७, १६६६, १६९२, १६९५, १८४५, (२३२) काव्यप्रकाश ६४३, ६६३, १३८९
१८५६, १८६७, १९३५, १९५२, १९७६, २१६१ (२३३) काव्यमीमांसा १३०९, १४०१
(२५७) कृष्णपुरुषोत्तमसिद्धान्तोपनिषद् ५८४ (२३४) काव्यानुशासनवृत्ति ६६२, १२३९,१२८४,१५८४ | (२५८) कृष्णोपनिषद् (२३५) काव्यानुशासनसूत्र ६३८,६४३,६६२,६६९,६७८, (२५९) केनोपनिषच्छाङ्करभाष्य ३३०, ५१८, ६८९,१४२१ ६९८, १३६४, १६३१, २१७३
१.६०) केनोपनिषद् १०१७ (२३६) काव्यालङ्कार ६६२, २०९१
| (२६१) केवलिभुक्तिप्रकरण २०२८, २०४३, २०४५, (२३७) काव्यालङ्कारशास्त्र ६४४, ६६९
२०४९, २०५०, २०५२, २०५४, २०६० (२३८) काव्यालङ्कारसूत्रवृत्ति १३४८
(२६२) कैयदेवनिघण्टु ४६३, ४६६ (२३९) किरणावली ५६६,५६७,५६८,५६९, ७६२, (२६३) कैवल्योपनिषद् ४९९,५९५, १११३, १५९४, १८४६
१७६३, २०७९, २१००, २१०३, २११३, २१५४ (२६४) कौटिलीयार्थशास्त्र ४६४, ८४४, ९४७, १२८३, (२४०) किरणावली सांख्यकारवृत्ति ७६२ | १३१०, १९१७ (२४१) किरणावलीप्रकाश ५६६, ५६७, २०७०, २०७४, (२६५) कौषीतकिब्राह्मणोपनिषद् १५१३, १५२६ २०८५, २०९१, २१०१, २१४९
| (२६६). क्षत्रचूडामणि १४६७, १५१७ (२४२) किरणावलीप्रकाशटिप्पण २०७७, २०८५ (२६७) क्षुरिकोपनिषद् ११३०, १५१३, १८६१, २१०६ (२४३) किरणावलीरहस्य ५६६, ५६७, १७७२, २०७९, (२६८) क्षुल्लकभवावलिप्रकरण ५१ २०८५, २१०६, २११३, २१५५
(२६९) खण्डनखण्डखाद्य १६१२ (२४४) किरातार्जुनीय १५९४, १६३०, १६८२, १८८५ (२७०) खुद्दकपाठ ८३७, १२२३, २०१६ (२४५) कुक्कुरव्रतिकसूत्र १०९२
(२७१) गच्छाचारप्रकीर्णक ८७, १५३, १८५, १८६, (२४६) कुट्टनीमत ८३७
६७७, १२०६, १२९५, १९२७ (२४७) कुण्डिकोपनिषद् ५०२, ७३०, ७५५, १५९४, (२७२) गच्छाचारप्रकीर्णकवृत्ति ४०७ १६९६, १८५६
(२७३) गणपत्युपनिषद् २१५९
११०७
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२२६
• परिशिष्ट-६ .
(२७४) गणरत्नमहोदधि ८१, ११८, ५०८
(३००) गोपीचन्दनोपनिषद ४२१, १५९६, २१५७ (२७५) गणिविद्याप्रकीर्णक ३०८, ५५०, १९०५ (३०१) गोम्मटसार ६३९, ६४४, ६६३, १०६५, (२७६) गणेशगीता ७, २४, ९०, २९८, ३१०, ३३४,
११७१, १५२८ ३५५, ३५७, ५४२, ६९०, ७५५, ८३१, ८३२, (३०२) गोम्मटसारवृत्ति ६५२, ६५६ ८३५, ८४४, ८५५, ८९३, ९४९, ९६१, ९६६. (३०३) गौडपादभाष्य ७९१ १०८२, १११०, ११४२, ११४७, १२०७, १२९८, (३०४) गौडवध १९२, २१७३ १३०५, १३९३, १३९६, १४७८, १४७९, १५१३, (३०५) गौतमधर्मसूत्र १७६९ १५२६, १५४७, १५४८, १५८३, १६२८, १६५१, (३०६) गौतमस्मृति ८६५
१६९३, १७७०, १८४६, १८६१, १८६८, १९३४ | (३०७) गौतमीयतन्त्र १९०१ (२७७) गणेशपुराण ८३८, १५१३
(३०८) गौतमीयधर्मसूत्र ४६६, ४८५, ४८६ (२७८) गणेशपूर्वतापिन्युपनिषद् २९५
| (३०९) चउपनमहापुरुसचरियं ९४६, १५३५, १८४० (२७९) गणेशोत्तरतापिन्युपनिषद् ४८७, ८२३, ८९८, (३१०) चतुःशरणप्रकीर्णक १८६९
१०९९, ११०७, १११२, १६००, २१२९, २१५७ (३११) चतुर्वर्गसङ्ग्रह ८५५ (२८०) गरुडपुराण १३३७, १४९२, १४९३, १६४२, (३१२) चतुर्विंशतिस्तव २९०
१६६४, १६८५, १६८६, १७३६, १७५३, २१०५ (३१३) चतुर्वेदोपनिषद् १४८४ (२८१) गर्भोपनिषद् ४८७, ९५७
(३१४) चन्द्रकवेध्यकप्रकीर्णक १३९, ६७४, ९७०, १२८८, (२८२) गान्धीसूत्र १५१७
१४०७, १४८४, १७००, १८५२, १८५५, १८६६, (२८३) गारुडोपनिषद् ८६८
१८८६, १९६१, १९७८, १९८१, (२८४) गीताभाष्य ९६७
१९८४,१९९२,१९९४,२००२, २००४, २००५ (२८५) गुणस्थानकक्रमारोह १४६४, १४६५, १५१४ (३१५) चन्द्रप्रज्ञप्तिसूत्र १३६२, १५७२ (२८६) गुणस्थानकक्रमारोहवृत्ति १४६५
| (३१६) चम्पूभारत ८५५ (२८७) गुणानुरागकुलक १९१, १९२, १२३५, १४०८ (३१७) चरकसंहिता ३०, ५६, ८०, ४५८, ४६३, ४९२, (२८८) गुरुगीता ११५, १८९, ३५०, ८३७, ८५१, ५५२, ५६८, ८०७, १६०५
१११३, १२८९, १४२४, १५२३, १९७८, १९८०, (३१८) चरकसमज्ञा ४५८, ४९२, ४९७ १९८३, १९८४, १९९१
| (३१९) चाक्षुषोपनिषद् ९५८ (२८९) गुरुतत्त्वविनिश्चय २०२, ३३९, १८९६, १९५१, (३२०) चाणक्यराजनीतिशास्त्र १४८२,१४९३,१५४७,१८७७ १९७६, १९८५
| (३२१) चाणक्यशतक १२८५, १८७७ (२९०) गुरुतत्त्वविनिश्चयवृत्ति ८, १०५, ५३५, १२११, (३२२) चाणक्यसूत्र ७५, ४७७, ४७८, ४९६, ५५७, १४०७, १९७६
६३४, ६३८, ८३७, ८५५, ८६६, ९०१, ११८९, (२९१) गुरुवन्दनभाष्य
१९९१
१२०२,१४२१, १४२७, १४२८, १४३३, १४५७, (२९२) गुर्वावली
१५८०
१४६७, १४९२, १५१८ (२९३) गुह्यकाल्युपनिषद्
१८०३ (३२३) चारुचर्या
८५० (२९४) गूढार्थदीपिका जुओ भगवद्गीता गूढार्थदीपिकावृत्ति (३२४) चारुदत्त ८४३ । (२९५) गृह्यषोढान्यासोपनिषद्
१२८९ (३२५) चित्रभरतनाटक १६२७ (२९६) गोपथब्राह्मण
८६३, १५१७ (३२६) चुल्लनिद्देसपालि २८८, ८४५, ११३०, २१११ (२९७) गोपालपूर्वतापिन्युपनिषद् २५५, ७५५, १५९६ (३२७) चैतन्यचन्द्रोदय ८४३, १५१८ (२९८) गोपालोत्तरतापनीयोपनिषद्वृत्ति ५७८ (३२८) चैत्यवन्दनमहाभाष्य १५०, ३२०, ३२३, ३४८, (२९९) गोपालोत्तरतापिन्युपनिषद् ७९९, १११२ ।
३५१, ३५२, १९११, १९१२
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६.
२२२७
(३२९) छागलेयोपनिषद् ११०५
(३५८) ज्ञाताकर्मकथाङ्गसूत्र ३९२, ४८८, ५३६, ६७५, (३३०) छान्दोग्यशाङ्करभाष्य ८७२
७११, ७१३, ७१४, ७१५, ७१६, ९४८, १५३७, (३३१) छान्दोग्योपनिषद् ४७७, ४८८, ५८४, ५९५, १०१७, १५४५, १५४९, १९६१
१०६१, १०६२, १०६३, ११०७, १३५०, १५८४, (३५९) ज्ञाताधर्मकथा ९४८
१५९८, १६९६, १७२३, १८४६, २११३, २१५५ (३६०) ज्ञानपञ्चकविवरणप्रकरण १६९४ (३३२) जमदग्निस्मृति
८६३
(३६१) ज्ञानबिन्दु २०४३ (३३३) जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्र
७१६, १८३९ (३६२) ज्ञानमज्जरी (ज्ञानसारवृत्ति) १२५७ (३३४) जयधवला
५३२
(३६३) ज्ञानसार २९५, ३६२, ५११, ५३७, ५५०, (३३५) जयमङ्गला (कामसूत्रव्याख्या) ५००-५०२
७१९, ७२१, ७२२, ७३१, ८६६, ९६३, ९६६, (३३६) जयलता २४१, २५६, ५७९, ६०८, ११६१, १२०२, १२५१, १२७५, १२८१, १२८७, ११९३, २०३६
१३१६, १४७८, १५७१, १६१२, १६३६, १६५३, (३३७) जयाख्यसंहिता १९३५
१६६६, १७३६, १७४१, १८७६, १९१८ (३३८) जातक १०, ३०६, ८४५, ८५३, (३६४) ज्ञानार्णव ९६९, १०३५, १३५९, १३६०,
८५९, ८७२, १००१, १०८० १५१२, १९३७ (३३९) जातकमाला ७५, ८५०
| (३६५) तण्दुलवैचारिकप्रकीर्णकसूत्र १४५० (३४०) जातकसूत्र ५४६
| (३६६) तत्त्वचिन्तामणि ३३२, ३४१, ३४३, ५८९, ११८०, (३४१) जाबालदर्शनोपनिषद् ३६३,५५७,७३२,७९९, १७०२, १७५९, १७६३, १७६४, १७६९, १७७१,
८०९, ८६२, ९६९, १३०५, १३९६, १४८१, १७७२, २०७३, २०९३, २०९४, २१०४, २१०६, १४९४, १५१०, १५१३, १६२२, १६८५, १६८६, २१११, २११९, २१२४, २१२६, २१२७, २१३१,
१८०८, १८४६, १८८५, २१५७, २१५९ | २१३५, २१४४, २१४८, २१४९, २१५०, २१५१, (३४२) जाबालयोग ८४२, १४२२, १४७६, १४८२, १६७० २१५५ (३४३) जाबालोपनिषद १५८. ५०२. ५०३, १८८७ (३६७) तत्त्वचिन्तामणिप्रकाश
२०७० (३४४) जाबाल्युपनिषद् १६९६, १७७७
(३६८) तत्त्वचिन्तामण्यालोकवृत्ति ३४१, २०७३ (३४५) जिनशतक - ६१४
(३६९) तत्त्वज्ञानविकाशिनी १२०५, १४२६, १८१९ (३४६) जीतकल्पचूणि १४१
(प्रवचनसारोद्धारवृत्ति) (३४७) जीतकल्पचूर्णिविषमपदव्याख्या १३८, १४१, १४२ (३७०) तत्त्वप्रदीपिका ५६६, १३६६ (३४८) जीतकल्पसूत्र १९८०
(३७१) तत्त्वप्रदीपिकावृत्ति ६६३ (३४९) जीवतत्त्वप्रदीपिका ६३९
| (३७२) तत्त्ववैशारदी (योगसूत्रभाष्यवृत्ति) ७३४,७४७,७५०, (३५०) जीवतत्त्वप्रदीपिकावृत्ति ६४४
७५४, ७५८, ७६५, ७६९, ७७६, ७८६, ८२६, (३५१) जीवाजीवाभिगमसूत्र ९०, ४६४, १५७२
८२९, १०९८, ११०४, ११०७, १११५, १११७, (३५२) जीवानुशासन ३२३, २००५
१२३१, १२४३, १२८२, १२८४, १३३३, १३४५, (३५३) जीवानुशासनवृत्ति १४९
१३४६, १३४७, १३४९, १३९९, १४३२, १४३४, (३५४) जैनगीता ४८, १५९, १६०, २९७, ६७९, १४९४, १६७४, १६८४, १७०९, १७२७, १७३१,
८५१, १०६५, १०६७, १०६८, ११०८, १३१८, १७३३, १७८४, १७८८-१७९०, १७९९, १८०८,
१४५३, १४५७, १४५८, १५२०, १९७८, २१६९ १८१४, १८१५, १८१६, १८१७, १८२८ (३५५) जैनतर्क ३२८
(३७३) तत्त्वसङ्ग्रह ५७८, ११९६ (३५६) जैमिनीयन्यायमालाविस्तर
| (३७४) तत्त्वसङ्ग्रहपञ्जिका १८१९ (३५७) जैमिनीयब्राह्मण १२९८
| (३७५) तत्त्वसार १२३८, १२४९
५१७
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट- ६ •
२२२८
१३६४, १४७७, १७२५
(३७७) तत्त्वानुशासन ( ३७८) तत्त्वार्थभाष्यवृत्ति ८६, १२४, १२६, ४५५, ५३२,
५३३, ६४०, ६७४, १०२६, १११०, ११७१, ११७२, १२२७, १३८७, १३८८, १४५२, १४८१, १६५७
७६८, ७९९, ८६०, १००५, १०८१, १११२, १११७, ११३०, १३४७, १४२४, १४८०, १४८७, १४९४, १५१६, १५९८, १६००, १६०१, १६०२, १६२१, १६२६, १६४२, १६६४, १६८५, १६८६, १७००, १७२५, १८५८, २१५६, २१५९, २१६१ (४०२) तैत्तिरीयब्राह्मण ३३०, ४८६, ५०३, ५०४, ८६३, ८७२, १२९८, १४२१
( ३७९) तत्त्वार्थराजवार्तिकवृत्ति जुओ राजवार्तिक ( ३८०) तत्त्वार्थश्लोकवार्त्तिक ५२८, २०३४, २०६३ (३८१) तत्त्वार्थसार १५५५, २१३४
( ३८२) तत्त्वार्थसूत्र ३४, १२५, ४३४, ५२२, ५३०, ८२०, ८६९, १०२६,१३१९, १३८८, १४८१, १६६१,१७००,
(४०३ ) तैत्तिरीयारण्यक ९, ७५, ५१८, ८५०, ८५३, ८५९,८६२, ८६३, ११०६, १४२१, १४७८, १५१८, १८७६
१८८३, १८८६, १९५२, २०२६, २११४, २१३७ | (४०४) तैत्तिरीयारण्यकनारायणोपनिषद् २५२, ५१९ (३८३) तत्त्वार्थसूत्रभाष्य २४, ४२६, ५१७, ५२८, ५२९, (४०५) तैत्तिरीयारण्यकसायणभाष्य
४९९
(४०६ ) तैत्तिरीयोपनिषद् ५८४, ८३६, ८५७, ८५९,८६२,
१००७, १०२६, १०३०, १२२३, १२२५, १२२६, १२६१, १२८६, १३८८, १४०९, १४२७, १४८१, १५४३, १६१०, १८१८,१९२७, १९६२,१९६५, १९७५ ( ३८४ ) तत्त्वार्थसूत्रवृत्ति ( देवगुप्तसूरिकृत ) ८६ ( ३८५) तत्त्वार्थसूत्रवृत्ति ( यशो . वृत्ति) (३८६) तत्त्वार्थसूत्रवृत्ति ( श्रुतसागरीय ) ( ३८७) तत्त्वार्थसूत्रवृत्ति ( सिद्धसेनीय)
६७
२०१६
४५५,
५३२, ६४०, ६७४, १०२६, ११७१, १३८७, १४५२, १४८१, १६५७
(३८८) तन्त्रवार्तिक ५७६, १७०९, १८९५ (३८९) तन्त्रोपाख्यान
८५९
(३९०) तन्दुलवैचारिकप्रकीर्णक ८७२, ११७९, १२००,
१५३१, १८६९
५१७, १८३४ ५७०, ७४८
८९५
१३६६
१२८४
(३९३) ताण्ड्यब्राह्मण (३९४) तात्पर्यवृत्ति (३९५) तारकोपनिषद् १११२ (३९६ ) तिलकमञ्जरी (३९७) तीर्थोद्गालीप्रकीर्णक २२, १२५, १५४, १७१, ४४१, ६१३, ८४५, ८९८, ११६९, १५५७, १८५६, १९५२, १९५४, २००४, २००५, २१६० (३९८) तुरीयातीतोपनिषद् १८८८
(३९९) तुरीयोपनिषद् १११३, १६२६
(३९१) तपः कुलक (३९२) तर्कसङ्ग्रह
८९८, १०००, १०६४, ११०७, १४१८, १४२१,१७०१, १८९४, २१२६, २१५६, २१५७
(४०७) त्रिपाद्विभूतिमहानारायणोपनिषद् २९८,३०३, ३७५, ७६०,७९९, ८७०, १११८, १५००, १५९६, १६००, १६०१, १६२७, १७२३, २०९२, २१२६, २१५६
(४०८) त्रिपुरातापिन्युपनिषद् २९५, ७३४, ८६८, १०६२, १३९४, १६००, १७७५, २१३०
(४०९) त्रिपुरोपनिषद्
( ४१० ) त्रिलोकप्रज्ञप्ति
८६८
६७४, १२३६, १२३८ ८९८
( ४११ ) त्रिलोकसार (४१२ ) त्रिशिखिब्राह्मणोपनिषद् ५५६, ८०७, १२५०, १४२४,
१४८०, १४९४, १५१०, १५१६, १६२१, १६४२, १६६४, १६८७, १८०८
(४१३) त्रिषष्टिशलाकापुरुषचरित्र
८०, १२७, १८४. २७०, २७५, ९७५, ९८९, ९९४, ९९५, १००७, १०६८, ११७८, १३८७, १७६५, १७७१, १७७५, २१६९, २१७१, २१७३
( ४१४) त्रैलोक्यदीपिका १५९१
(४१५ ) थेरीगाथा १७१, ८५७, ८५९, ८७३, १००८,
१०८०, १२८४, १८६३, १९७८, २११०
४१४, ४९९
( ४१६) दक्षसंहिता १४२२, २१०५ (४१७) दक्षस्मृति (४१८) दक्षिणामूर्क्युपनिषद् ( ४१९) दत्तात्रेययामल
३९४
(४००) तुलस्युपनिषद् १४७७
१९०१
(४०१ ) तेजोबिन्दूपनिषद् ६२८, ६९४, ७२८, ७३२, ७३४, (४२०) दत्तात्रेयोपनिषद् ८६८
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
(४२१) दर्पदलन
१४७८, १८९३
(४२२) दर्शनप्राभृत १५८, १७३, १०१०, १०१८,
११४५, १८९२
(४२३) दर्शनरत्नरत्नाकर १०६८, १७७६ (४२४) दर्शनशुद्धिप्रकरण (सम्यक्त्वप्रकरण ) ३०, ४८, ५३,
५७, ५९, ११३,११४,११९,१५२, १५५, १५६, १५७, १६३, १७२, १९१ २०२, २२९, ३०३. ३०४, ३११, ३१४, ३५०, ३५१, ३५९, ३७०, ४००, ४०२, ४१९, ६७२, ६७७, ७१६, ८५२, १००६, १०२२, १०७२, १०७९, ११४३, ११४५, १३९०, १६१३, १६४९, १६५८, १६९५, १८५२, १८६६, १८६८, १८९१-१८९३, १९५२-१९५३, १९८९, २०१५
• परिशिष्ट ६ •
(४२५) दर्शनशुद्धिप्रकरणवृत्ति ३० (४२६) दर्शनसार
११७
(४२७) दशवेकालिकचूर्णि (जिनदासगणिकृत )
(४३४) दशाश्रुतस्कन्धचूर्णि १७१, ९४४
(दशवैकालिकवृद्धविवरण )
३९६,४१०,५१९, (४३५) दशाश्रुतस्कन्धनिर्युक्ति ५३५, १८७०, १८८७, ५३०, ६३३, ६३५, ६५२, ६५६, १२६०, १२९१,
१९७६
१४८१, १८४८, १८५३, १८६२, १८६७, १८८२ (४३६) दशाश्रुतस्कन्धसूत्र ९४३, ९४४ १२३७, १४३७, १८८३. १८९३, १९७४, १९९७, १८९२
१५५५
६३५, ६३७, ६४२, ६४३, ६४४, ६६०, ६६१, ६६३, ६६५, ६६६,
२२२९
६७१, ६७८, ६७९, १०७०, १०७१, १८५३, १८७१, १८७४, १८७६, १८७८, १८७९, १८८०, १८८२, १८८९, १८९१
(४३३) दशवैकालिकसूत्र २३, २९, ३०, ९५, १०७, १४१, १५३, १६४, ३०६, ३११, ३६०, ३७६,३९५, ३९६, ४००, ४०२, ४१०, ४१३, ४६१, ४६२, ४९५, ५१७, ५२१, ६७५, ८४५, ८६२, ८६६, ९६३, ११७२, १२०७, १५१७, १६४८, १७७१, १८३७, १८४३-१८४५, १८४७-१८५१, १८५३, १८५४, १८५७, १८६०, १८६१, १८६२, १८६४१८६८, १८६९, १८७४, १८८०, १८८५, १८८६, १९१०, १९३३, १९३४, १९४९, १९६१, १९६६. १९७७, १९८०, १९८१, १९८३, १९९०, १९९२, १९९३, १९९४ १९९५, १९९६, १९९७, १९९८, २०००
(४२८) दशवेकालिकचूर्णि ( अगस्त्यसिंहसूरिकृत )
६४१, ६४६, ६५३. ६५६, १८५३, १८५७, १८६७ १८९२, १९७३, १९९६ (४२९) दशवेकालिकनियुक्ति ११७, ४२०, ४४३, ५१३, ५१८, ५२२,५३४,५३५, ५४८, ५५८, ६११, ६१५, ६३४,६३७,६३९, ६४२, ६४३, ६४४, ६४८, ६४९, ६५२, ६५५, ६५८, ६५९, ६६०, ६६१, ६६३, ६६५, ६६६, ६६७, ६६८, ६६९, ६७१, ६७९, ७८४, ८१९, ८४५, ९७०, १६२१, १६३२, १७७१, १८४७, १८६६ १८७०-१८७१, १८७३-१८७४, १८८०, १८८१, १८८२, १८८३, १८८४, १८८७ १८८९-१८९१, १८९३, १८९५, १८९६, १९६२ १९६३, १९६४, १९६६, १९६९, १९७१, २१२० (४३०) दशवेकालिकनियुक्तिभाष्य
२१२०
१८५३
(४३१) दशवेकालिकप्राचीनतरचूर्णि (४३२) दशवेकालिकवृत्ति ( हारिभद्रीय) ४१५, ४६१, ४६४ ६४८, ६४९, (४४४) देवीभागवत ६६७, ६६९, (४४५) देवेन्द्रस्तवप्रकीर्णक
जुओ शास्त्रवार्तासमुच्चयलघुवृत्ति
(४३७) दिकुप्रदा (४३८) दीघनिकाय १०६, १६०, १८९, २६१, २६२, २६३, २६४, २६५, २६६, २६९, २७२ ३०९, ४९२, ५०८, ५१६, ५४७, ५५९, ६१७, ६९९, ७०४, ७२२, ८४१, ८४४, ८५३, ८५६, ८५७, ८५९, ८७५, ८८३, ९८०, ९९८, १०२४, १०३०, १०९२, १३५३, १३५४, १३५५, १३९९, १४५४, १४९३, १५०३, १५१८, १६०२ १६२४, १६४३. १६४४, १६६८, १६८८, १७१३, १८०४, १८१९, १८६५, १८७९, २११७ (४३९) विघनिकायवृत्ति १०३० (४४०) दुर्गासप्तशती २१६२ (४४१) दृग्दृश्यविवेक १३५१
(४४२) देवलस्मृति ७८३, ७८५, ८६४, ८६५, १७६९, १८१४, १८१५, १८१६, १८१७, १८१८ (४४३) देवीगीता
११०० १६६६
८९३, ८९८, १४०९, २१६०
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२३०
(४४७) देव्युपनिषद्
१७२५
(४४८) द्रव्यगुणकोश
४६३, ४६४
२११०
(४४९) द्रव्यालङ्कार (४५०) द्वयोपनिषद् ८३७, १६९६, १९७० ( ४५१) द्वात्रिंशतिका ( अमितगति) १८६५ (४५२) द्वात्रिंशिकाप्रकरण (सिद्धसेनीय) १०५, १४८, २१६, २५५, ५४३, ७०६, ८९४, १०६७, १२४५, १३०३, १६५७, १६९५ (४५३) द्वादशानुप्रेक्षा (४५४) द्वादशारनयचक्र २०७, २१०, २११, ३८२, ६१०, ६१२, ६१९, ८२२, ८२३, ११०७, ११२४, ११७२, ११७९, ११८४, ११९०, १२०३, १७७४, १८३५ (४५५) द्वादशारनयचक्रवृत्ति ५२९, ६१२, ६१६, ८१९,
१६३६, १८८६
११२४, १८३५
( ४५६ ) द्वितीयकर्मग्रन्थ १३१९, १५२३, २०१२ (४५७) द्वितीयकर्मग्रन्थवृत्ति १६३४
(४५८) द्वीपसागरप्रज्ञप्ति १४०७
(४६१) धर्मपरीक्षा ५२६, १४६४ (४६२) धर्मपरीक्षावृत्ति
• परिशिष्ट - ६ •
(४६७) धर्मरत्नप्रकरणबृहद्वृत्ति ६७४, १९७५
(४६८) धर्मरत्नप्रकरणवृत्ति
( ४५९) धन्वन्तरिनिघण्टु ४६४, ४६५
(४६०) धम्मपद २८८, ३३३, ३९५, ४६८, ४९२, ५२४, ( ४७९) ध्यानदीपिका १३६५, १९५०
६०७, ८३६, ८४१, ८४५, ८५३, ८५७, ८५९, (४८०) ध्यानबिन्दूपनिषद् १११२, १२५०, १६८६, १९१८ ८८२, ८९३, ९५८, ९५९, १००१, १०८३, १२०२, (४८१) ध्यानशतक ९२, ९७८, १२३४, १२३७, १२०६, १८४६, १८७९, १९२५, १९३४, १९३६, १२५०, १२९९, १५९२, १८५५, २०४५ २११० (४८२) ध्यानशतकविवरण २०४४ (४८३) ध्वन्यालोक १३८९
(४८४) नन्दिसूत्र ८३, ८६, १०४, ६७२, १०६७, १२७९, १२८१, १३०९
७३-७५, १५२८, १६५६ ( ४६३) धर्मबिन्दु ९७, ११९, १२७, २७६, २७८, २७९, २८०, ३०६, ६६७, ६९३, ८३०, ८३७, ८३९, (४८५) नन्दिसूत्रचूर्णि १८६६, १८६७ १२९०, १३८५, १३९१, १४५७, १४६७, १५५७ (४८६) नन्दिसूत्रवृत्ति ( हारिभद्रिय) ८३ (४६४) धर्मबिन्दुटीका १०, ९०, १०४, १२७, २७८, (४८७) नन्दिसूत्रवृत्ति (मलय.) १०४, १०२६ १०६७,
२७९, ६३९, ६४२, १०२६, १२९०, १४४०, १४५१, १४५५, १६१९
(४८८) नयचक्र
(४६५) धर्मरत्नकरण्डक ४६३, १५५७, १६६६, १९६७ (४८९ ) नयरहस्य
(४९०) नयविवरण (४९१) नयोपदेश
(४६६) धर्मरत्नप्रकरण ८३, १३३,१३९, १४८, १४९, १५०,१५१, १५२, १५७, ४२६, ६४१, ६५८, ६७४, ६७६, ६९३, ९७८, १००८, १२१४, १२१५, १२१६, १८६६, १९५३, १९६१
(४९२ ) नरसिंहपुराण (४९३) नराभरण
( ४६९) धर्मशर्माभ्युदय १६४९ (४७०) धर्मसङ्ग्रह ८३, ३४८ (४७१) धर्मसङ्ग्रहटिप्पण १९१२
( ४७२) धर्मसङ्ग्रहणि ३७, २००, ४९५, ५५०, ५२२, ५४९, ५८६, ५९४, ६०४, ६१२, ६१४, ६१९, ६२२, ७०४, ७९२, ८९५, ९४८, ९५९, १००५, १००७, १०१९, १०२२, ११०६, ११७१, ११७९, ११९९, १२०१, १२०३, १२१७, १४५३, १९३९, २०३६, २१०३, २१०९, २११६, २११९-२१२१, २१२३, २१६०
१३९, १४०, १४९-१५२
(४७३) धर्मसङ्ग्रहणिवृत्ति ७०६, १०१९, १२१२ (४७४) धर्मसङ्ग्रहवृत्ति १९०, ३९३, ८४६, ८४७, ९३६, ९३८, ९९५, १३९०, १४१२
( ४७५) धर्मस्मृति ३५९, ३६०, ४८६, ४९४, १८७९, १०८१, १४८१, १४८२
(४७६) धर्मामृत ८५५, १४२८, १६४८, १८४० (४७७) धर्मोपदेशमाला ( जयसिंहसूरिकृत ) १८४०
(४७८) धवला ६४४, ६५०, ६५२, ६५६, १९३३
(४९४) नलचम्पू
११०५, १७६५ १२३७, १३६०
१३१, ५२५, ९७४, ११६४, १२४५
५२८
९६८, १२७६
३५५
८३६, १४६८, १४८३, १४९३, १५२२, १५५५ ८५६
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
(४९५) नवतत्त्वप्रकरण ५१३, ७२६, ८१०
२१५४
(४९६) नवमुक्तिवाद (४९७) नवमुक्तिवादटीका २१४९
(४९८) नागपुराण
११२९
( ४९९) नागानन्दनाटक १४८१
(५००) नागोजीभट्टवृत्ति जुओ योगसूत्र नागोजीभट्टवृत्ति (५०१) नाटकसमयसारकलश १६४९
६३३, ६३८
८७, १३०५
(५०२) नाट्यशास्त्र (५०३) नादबिन्दूपनिषद् १६५८ (५०४) नारदपञ्चरात्र (५०५) नारदपरिव्राजकोपनिषद् ३६३, ३७५, ४९९, ५०२, ५०३, ५०७, ५५१, ५५६, ५५७, ७८३, ८४४, ८६१, ८६७, ९०७, ९५१, १०८२, १११३, १२८९, १२९२, १२९७, १३०५, १३९४, १३९५, १५६०, १६७०, १६९४, १८४६, १८४९, १८५४, १८५५, १८५७, १८५८, १८६१, १८६३, १८६४, १८६८, १८८०, १८८६, १८८८, १८९२, १८९७, १९३३, १९३४, १९४४, २१४६, २१६१
( ५०६ ) नारदभक्तिसूत्र ८४३, १४६८, १५४७, १५६०, १५८१
४८९, १९३३
(५०७ ) नारदसंहिता (५०८) नारदस्मृति (५०९) नारायणपरिव्राजकोपनिषद् (५१०) नारायणपूर्वतापिनीयोपनिषद्
• परिशिष्ट- ६ •
२५२, ५४८
१०९९, ११४१, १५९६
(५११) नारायणार्थवशिरउपनिषद् (५१२) नारायणोत्तरतापिनीयोपनिषद् (५१३) नारायणोपनिषद् (५१४) नालडियार
(५१५) निघण्टु (५१६) निघण्टुरत्नाकर
(५१७) निघण्टुशेष
(५१८) निघण्टुसङ्ग्रह
( ५१९) नियमसार
६७३ ७६३, ८२३, ८६८,
(५२८) नीतिद्विषष्टिका ९, १४५३, १४६७
(५२९) नीतिवाक्यामृत ६३३, ८५९, ८६६, ११९७, १३०९, १४२८, १८६६, १९३३ | (५३०) नीतिशतक
८६, ५५८, ५९८, ८५६, ८६१, १४४८, १४५७, १४६७, १५५७ (५३१) नीतिशास्त्र १४७७, १५१३
८५३
२१७३, १४६९
(५३२) नृसिंहपूर्वतापनीयोपनिषद् २१४, ३५५, ७३२, ९४५,
४६५
१११३, १५९६ (५३३) नृसिंहषट्चक्रोपनिषद् ११४४, १६२६
४६३, ४६४
४६३, ४६४
४६४
( ५३४) नृसिंहोत्तरतापनीयोपनिषद् ७२८, ७९९, १११२, १६२७, १७२५, २१५५, २१५६, २१६१ ७३०, ७३१, १३५८, १४७७, (५३५) नैषधीयचरित्र ४८, ९७५, १४७८, १६३० १५२६, १९३२, १९४२, २१६० (५३६) नैष्कर्म्यसिद्धिवृत्ति ५७६ (५३७) न्यायकणिका २१४७
( ५२० ) निरयावलिका
१८६६
(५२१) निरालम्बनोपनिषद् ७६४, ९११, १०८०, १३४७, (५३८) न्यायकन्दलिका ५४५, ५९३, २१०० १३८४,१४७८,१६०१, १८०३, २१२६, २१२९,२१५९ (५३९) न्यायकुमुदचन्द्र
२०१९, २०६१, २०४६,
२२३१
१११२, १११३ ९९,१५९६, २१६१
(५२२) निरुक्तोपनिषद् ९५८
(५२३) निर्वाणोपनिषद् १२८९, १४८०
( ५२४) निशीथभाष्य १२, १९, २८-३०, ३६, ३८,
४२, ४८, ५३, ५७, ८३, ८५, १०२, ११३, १२८, १३९,१४७,१४८,१५६, १५८, १५९, १६२, १६३, १७१, १७५, १८४, १८६, २७२, ४००, ४१९, ४५५, ४९५, ५२०, ५२५, ५३२, ५३५, ५४८, ५५०, ५७९, ६२१, ६६३, ६६४, ६६९, ६७०, ६७२, ६७३, ६७६, ६७९, ८४५, ८५४, ९८९, १०७२, ११७१, ११८४, ११८९, १२०२, १२७४, १२८१, १२९१, १४०६, १६१९, १६२८, १६५५, १८५२, १८५६, १८७०, १८७२, १८७३, १९०५, १९२९, १९३३, १९४०, १९४२, १९५०, १९६६, १९७१, १९७६, १९८५, १९८६, १९९२, २१७७ (५२५) निशीथभाष्यचूर्णि ९, १२, १३, १९, २५, २८, ३०,
३३, ३८, ८६, १२८, १३८, १३९, ४०७, ४२९, ४५५, ४५६, ४६१, ४९२, ५१५, ५४५, ५४७, ५५१, ८५९, ९८४, १२२२, १४४४, १४४७, १८६६, १८७३, १८७४, १९३२, १९७६, २००२ (५२६) निशीथसूत्र ५,८६, ४५६, ४६०, ४६३, १९७७ (५२७) नीतिकल्पतरु ८६१, १२८४, १४६७, १४८१, १८७७
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२३२
• परिशिष्ट-६.
२०४७, २०४८, २०२८ (५६३) न्यायावतार ५६२, ५६५, ५६९, ५७०, ६१२ (५४०) न्यायकुसुमाञ्जलि २४७, ३३४, ३४३, ५७०, (५६४) न्यायावतारटिप्पन ५२८, ५६२ ११८१, १७५४ ।।
(५६५) न्यायावतारवृत्ति ५२७, ५२८, ५२९, ५६५ (५४१) न्यायकुसुमाञ्जलिप्रकाश ११८१ (५६६) पञ्चकल्पभाष्य ५३, ८१, ८२, १६६, १८९, १९०, (५४२) न्यायखण्डखाद्य १२६, १३०, ५२६, ५९०, ५९४, ६५४, ६७५, १२२३, १४२७, १९०५, १९२७,
६०७, ६११, ७०६, ७३३, ७४५, ११५७, ११८२, १९५१, १९६६, १९८६ १७१०, १७१९, १७७१, १७७२, १७७५, १८३५, (५६७) पञ्चकल्पभाष्यचूर्णि ५५१, १९९१ २११७, २११९
(५६८) पञ्चतन्त्र ७५, ३६७, ५५१, ६३४, ६३६, (५४३) न्यायचन्द्रिका ८७४, २१४८
६९३, ८५०, ११६१-११६२, १२०४, १३९८, (५४४) न्यायतात्पर्यटीका १७१८, २०३४, २११९
१४०३, १४२८, १४५७, १४८४, १५१७, १५५७ (न्यायवार्तिकतात्पर्यटीका)
| (५६९) पञ्चदशी १३७१,१६५९,१८९४, २१०४, २१२०, (५४५) न्यायतात्पर्यदीपिका २१५७
२१५० (५४६) न्यायबिन्दु ४४९
(५७०) पञ्चनिर्ग्रन्थिप्रकरण १९५१ (५४७) न्यायभूषण २१५४, २१५९
(५७१) पञ्चब्रह्मोपनिषद् २५५ (५४८) न्यायमञ्जरी ५४५, ८२२, ११८१, १५२९ (५७२) पञ्चमकर्मग्रन्थ ८७७ (५४९) न्यायरत्नाकर (श्लोकवार्तिकवृत्ति) २११४ (५७३) पञ्चलिङ्गिप्रकरण १४,१७,१८, २२७, ३८८, ४४०, (५५०) न्यायलीलावती २०९२, २१५४, २१३१
५२०, ५९५, ६०७, ७९१, ९७३, १४५३, १६१४, (५५१) न्यायवार्तिक ४४७, २११९
१६२३, १६२४, १६३०, १६४०, १६४५, १६५८, (५५२) न्यायविनिश्चय १७५४
२११७ (५५३) न्यायविनिश्चयविवरण ७३४
(५७४) पञ्चवस्तुक २, ३५, ५३, ८५, ९०, ११३, (५५४) न्यायसङ्ग्रह २१४, ११५२
११४, १२३, १३९, १४८, १६३, १७१, १८६, (५५५) न्यायसार ५७०
२८०, २८३, ३०६, ३१३, ४२२, ५१०, ५१२, (५५६) न्यायसारवृत्ति २१५७
५१४, ५२०, ६५४, ७११, ८९०, ८९३, १०७२, (५५७) न्यायसिद्धान्तमुक्तावली प्रभावृत्ति १४४, ७६२
१२१२, १२१६, १४०८, १८६६, १८८९, १८९२, (५५८) न्यायसूत्र ५४१, ५४४, ५४५, ५५२, ५६७, १९०४, १९१७, १९१८, १९२०, १९२७, १९२९,
७४८, ७९२, ७९३, ८१९, ९९३, १४२८, १५६२, १९३१, १९३७, १९८५, २००४ १७०२, १७५८, १७७२, २०६९, २०८५, २०८७, (५७६) पञ्चवस्तुकवृत्ति
३९३, १९१७ २०८९, २०९२, २०९३, २०९४, २१०४, २११९, (५७७) पञ्चशिख
७६९ २१२०, २१४२, २१६१
(५७८) पञ्चसङ्गहवृत्ति (दिगम्बरीय) १०२० (५५९) न्यायसूत्रभाष्य ७५५, १३९९, १४२४, १७०२, (५७९) पञ्चसङ्ग्रह ४४२, ८७६, ८९८, १०२७, १७६०, २११९, २१४५, २१५४, २१५९
११७१, १२५०, १३९०, १८८० (५६०) न्यायसूत्रवार्तिक १६३१
(५८०) पञ्चसङ्ग्रहवृत्ति ८७६, १०१८, १३८९, १५२७ (५६१) न्यायालोक ५९५, ११८३, १७६५, १७७५, (५८१) पञ्चसूत्र २७२, २७७, २७९, ९५२, १०२७,
२१०३, २१०९, २११५, २११७, २१२६, २१३०, १३९२, १५४०, १६६६, १८६५, १९०५, १९१७ २१३२, २१४९, २१६२
(५८२) पञ्चसूत्रवृत्ति २७७, २८५, १०२७, १८५७, (५६२) न्यायालोक भानुमतीवृत्ति ५९५, ११८३, १७६५, |
१८८०, १९१७ १७७५, २१०३, २१०६, २१२१, २१२६, २१२९, (५८३) पञ्चाध्यायीप्रकरण १०६७
२१३१, २१३२, २१३५, २१४०, २१५१, २१५४ (५८४) पञ्चाशक १५, १८, ३५, ४२, ९०, ११३,
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट- ६ •
१७८, १७९, (६०५) पाण्डवगीता
१५७५
१६१-१६४, १६७, १६८, १७६, १८८, १९०, २७३, २८३, २८५, ३०४, ३०६, (६०६) पातञ्जलमहाभाष्य ४०४, ६१०, १७७५, १९०३, ३१३, ३२१, ३३४,३४६, ३६५, ३६६, ३६८, १९०४, १९०५ ३७१, ३९७, ४००, ४०२, ४१४, ४१७, ४२०, ( ६०७ ) पातञ्जलयोगसूत्र जुओ योगसूत्र ( योगानुशासन) ४२१, ४२४, ४३३, ५२३, ७०४, ८३५, ८९१, (६०८) पातञ्जलयोगसूत्रभाष्य जुओ योगसूत्रभाष्य ९२०, ९२३, ९२४, ९३२, ९३५, ९३९, ९४२, (६०९) पातञ्जलयोगसूत्रविवरण जुओ योगसूत्रविवरण ९८२, १००६, १००८, १०१७, ११४६, १२१४, (६१०) पात्रकेशरिस्तोत्र २९७, ५९० १२१६, १२१७, १२९२, १५२१, १५४१, १८३२, (६११) पापताडितक १४५७
१८३४, १८५२, १८५३, १८६६, १९०२, १९२१, (६१२) पारमात्मिकोपनिषद् ४८७, ५९५, ११०५, १११३,
१९२५, १९२९, १९४१, २०३७
२११३
( ५८५) पञ्चाशकवृत्ति ४२, १६७, १७६, १८८, १९०, ( ६१३) पारमात्मिकोपनिषद्वृत्ति
(६१४) पारायणोपनिषद् ८६८ (६१५) पाराशरस्मृति ८६५
(६१६) पार्श्वनाथचरित्र ४९४, ५५०, ११६९, १२०४ (६१७) पाशराशिसूत्र १६४९
(६१८) पाशुपतब्रह्मोपनिषद् ११०८, १११२, ११४०,
३६५, ३६८, ४००, ४१७, ४१९, ४३३, ९२३, ९२४, ९२७, ९३९, ९९३, १०१४, १२१३, १२१४, १२१५, १२१६, १६१८, १८३४, १९२५ ( ५८६ ) पञ्चास्तिकाय ३, ५१९, १७००, १९३२, १९३४ (५८७) पञ्चिलिङ्गिप्रकरणबृहद्वृत्ति ९७३ (५८८) पटिसम्भिदामग्ग १२२३, १७३६, १७३७, २१३० (५८९) पद्मनन्दिपञ्चविंशिका १३९५ (५९०) पद्मपुराण ४६, २५२, ४७७, ४९४, ४९७, ४९८, ६७९, ८३७, ८५५, १२६८, १४१९, १४२१, १४५७, १४८३, १४८४, १५४२, १५७१, १६३०, १६३८, १६६६, १९८५, २१२८
( ५९६ ) परमात्मद्वात्रिंशिका
( ५९७) परमात्मप्रकाशटीका
( ५९८ ) परमानन्दपञ्चविंशतिप्रकरण
( ५९९) पराशरस्मृति
१३०५, १८६६, २१२९, २१५६
| (६१९) पिण्डनिर्युक्ति ५३, ५७, ६९, १५३, १७४, ४१३, ४१६, ४२४, ७००, ९७०, १९२७, १९२८, १९४४, १९४६, २०२५, २०६०
७४
(६२०) पिण्डनिर्युक्तिवृत्ति (६२१) पिण्डविशुद्धि (६२२) पिण्डोपनिषद्
५४
( ५९१) पद्मप्राभृतक ८९४
१११३
(५९२) परब्रह्मोपनिषद् २९५, ६७३, ६९४, १५९६, १८६६ (६२३) पीताम्बरोपनिषद् १२८९ ( ५९३ ) परमज्योतिः पञ्चविंशतिस्तोत्र
३९, ६९५
(५९४) परमहंसपरिव्राजकोपनिषद्
( ५९५ ) परमहंसोपनिषद् ४०४, १२८९, १८६३,
१८६८, १८८७
१५८०
६०
८६३, ८६४, १४७७, १७६९
(६००) परिशिष्टपर्व ८०, २१५ (६०१ ) परीक्षामुख ५७० (६०२ ) पर्यन्ताराधना (६०३) पाणिनि-अष्टाध्यायीसूत्र (६०४) पाणिनीयशिक्षा १७८५
१६६२
१५७४
५०२,५०३, १८८८
(६२४) पुण्यकुलक (६२५) पुरुषसंहिता (६२६) पुरुषार्थसिद्ध्युपाय
२१५५, ५६८
१६३५
२५२
१२४९
३६७, ४८५, ४८८, ५०४, ८५३ (६२९) पुष्पिका उपागसूत्र १५४९
२२३३
१०९९, ११०६
४५४, ५२७, ५३५, १६२६,
(६२७) पुष्पचूलिकोपाङ्गसूत्र १०००
(६२८) पुष्पमाला ९०, १३९, १४८, ३६४, १००७, १४४८, १४८८, २००४
(६३०) पूजाप्रकरण ३५१ (६३१) पूजाषोडशक ३५४ (६३२) पेतवत्थु २८८, ५५९, ८५३, ८५५, १७१४ (६३३) पैङ्गलोपनिषद् ४८०, ५८४, ७६३, ७८३, ७९३, ८००, ८१८, ९५३, ९५६, ११०५, ११०८, १३७०, १३७१, १३९४, १३९६, १६०१, १६८७, १७७०
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२३४
• परिशिष्ट-६.
४३८
(६३४) प्रकरणपञ्चिका ७३४
१९७२, १९७३, १९७५, १९८०, १९९१, २०१५, (६३५) प्रजापतिस्मृति ४९६
२०३२, २०४४, २०५९ (६३६) प्रज्ञापनासूत्र ९०, ८९८, १४४१, १४६२, (६५९) प्रवचनसारोद्धारवृत्ति १३९, १८८, २९४, ३९३, १५२८, २१२३, २१६०, २०६१
५५२, १०२६, १२०५, १२१२, १२८८, १३०४, (६३७) प्रज्ञापनासूत्रवृत्ति ४६४, ८९५, ८९६, १४२६, १३८५, १३८६, १३८८, १३८९, १४२६, १५२८, १५२७, १८४०
१८११, १८१९, २०५९ (६३८) प्रणवोपनिषद् २९५, ११११, १११२ | (६६०) प्रव्रज्यायोगादिविधिसङ्ग्रह (६३९) प्रतिमानाटक ८३७, १४०२
| (६६१) प्रशमरति ४, ५६, २७२, २८०, ६३९, (६४०) प्रतिमाशतक २३
६९३, ७३७, ८७७, ९७८, १२२७, १२५१, १२५२, (६४१) प्रतिमाशतकवृत्ति ३६३, ५२४, ६७६, १४०७ १५५५, १५७१, १८४८, १८८६, १९१८, १९२८, (६४२) प्रतिष्ठासारोद्धार ३०५
१९३२, १९३६, १९६१, २००२, २१६१ (६४३) प्रथमकर्मग्रन्थ २०४६
(६६२) प्रशमरतिअवचूरि ६३९, ८७७ (६४४) प्रदीप (पातंजलमहाभाष्यवृत्ति) ८२४ (६६३) प्रशमरतिवृत्ति ६३९, १८८० (६४५) प्रबन्धकोश १९
(६६४) प्रश्नव्याकरणसूत्र २०७, ६०८, १४४४, १४५०, (६४६) प्रबन्धचिन्तामणि १९, १२८४
१६३३, १७७१, १८४४, १८४५, १८४८, १८५१, (६४७) प्रबोधचन्द्रोदय १४८३, १५७५
१८६४, १८६८, १८७९, १८८२, १८८६, १९२१, (६४८) प्रबोधसुधाकर १६३०
१९२९,१९३२,१९६५,१९६६ (६४९) प्रमाणनयतत्त्वरहस्य १४६५, १७१९, २१३०, (६६५) प्रश्नोपनिषद् २५३, ५०४,१५१३, १८०८ २१३२
(६६६) प्रश्नोपनिषद्भाष्य १८०८ (६५०) प्रमाणनयतत्त्वालोकालङ्कारसूत्र ५२९, ५६९, (६६७) प्रसङ्गाहरण १४६७
११९२, १३२५, १४६५, १५६०, १७१८, १७१९, (६६८) प्राचीनसामाचारीप्रकरण १९०५ २०६३, २१३०, २१३२
| (६६९) प्राणाग्निहोत्रोपनिषद् ४८६, ५२१ (६५१) प्रमाणमीमांसावृत्ति २०८८
(६७०) प्रेमगीता १२४०, १३९६, १५३१ (६५२) प्रमाणमीमांसासूत्र २३५, ५४१, ५४५, ६१४,
१५६०, १६६७, १८५१ ७४७, ७५२, ७७७, ११३५, (६७१) बटुकोपनिषद् ११४४
१३२५, १७१८, १७१९ | (६७२) बार्हस्पत्यसूत्र ४७७, ४९४, ५०५, ५१५, ६३४, (६५३) प्रमाणवार्तिक ६०१, ७३४, १७१९, १७२२ ६३७, ८३९, ८४८, ८५०, ८५६, ८५८, ८७४, (६५४) प्रमाणसमुच्चय २०४
१५१७ (६५५) प्रमेयकमलमार्तण्ड २०२८,२०४१,२०६१,२०६३ (६७३) बालरामायण ९०१, १२८४, १३७९, १५०० (६५६) प्रवचनसार ३७६, ४२३, ४५४, ५३२, ७२७, (६७४) बाष्कलतन्त्रोपनिषद् २५३
७३०, ९७०, १३६६, १५९४, १६३१, १६४८, (६७५) बिल्वोपनिषद् ४२२, ११०६, १६९६ १८६७, १८७३, १९१८, १९३१, १९३३, १९३४, (६७६) बुद्धचरित ८७२ १९३६, १९३९, १९४४, १९५१, १९५४, २०२८, (६७७) बृहज्जाबालोपनिषद् ४२२, ५८४, १५९६, १७७६ २०३०, २०६१
(६७८) बृहत्कल्पनियुक्ति २१६ (६५७) प्रवचनसारवृत्ति २०३०
(६७९) त्कल्पभाष्य ३०, ३६, ४८, ५३, ५७, ८१, (६५८) प्रवचनसारोद्धार ५७, ८९, १६३, १८८, २६२, ८४, ८५, ८६, ८७, ११३, १२६, १२८, १३२,
२६४, ३९३, ४४०, ५५२, ६२१, ८४०, ९२३, १३८, १३९, १४७, १४८, १६२, १६३, १८८,
१२१२, १२३४, १४७७, १९५१, १९५२, १९७१, २१६, २७२, ३०८, ४१९, ४९५, ५२०, ५३२,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६ .
२२३५ ५३५, ५४४, ५७२, ६४९, ६५४, ६६५, ६७२, (६९६) बृहन्नारदीयपुराण ८४३, ८५१, ८५५, १२९८, ६७३, ८४५, ८९२, ८९९, ९४७, ९६९, ९९५, १४२७, १४२८, १४५७, १६४८, १६६६, १८९२ १०१५, १०१७, १०७२, ११३९, ११८४, ११८८, (६९७) बृहन्नारायणोपनिषद् २५२ ११८९, ११९६, १२०३, १२१२, १२३४, १२३६, (६९८) बृहनिघण्टु ४६५ ।। १२३७, १२७४, १२९६, १३६४, १३९६, १४५४, (६९९) बृहनिघण्टुरत्नाकर ४६४ १५२०, १६४९, १६५५, १६९४, १८४४, १८४५, (७००) बृहस्पतिसूत्र ४९८ १८५१, १८५२, १८५३, १८५६, १८६४, १८८१, (७०१) बोधप्राभृत ५३६, १२८९, १७०१, १८६६, १८८४, १८९५, १९२७, १९२९, १९३४, १९४१, १९३३, १९५३ १९४४, १९६१, १९६९, १९७८, १९८०, १९८५, (७०२) बोधायनगृह्यसूत्र ४८७ १९८६, १९८८, १९९०, १९९२, १९९८, २००४, (७०३) बोधिचर्यावतार २८७, २९१, ५०४ २००५, २०२५, २०३०, २१७७
(७०४) बौद्धाधिकारदीधिति १७६९ (६८०) बृहत्कल्पभाष्यवृत्ति ३, ४८, ५०, १२८, १२९, (७०५) बौधायनधर्मसूत्र ४११, ४३५, ५०३, ५०४,
१३९, ४०७, ६६२, १०१६, १०६७, १२०२, ५५६, ८४२, ८५९, ८६४, ८६५, १०३३, १११३,
१३६४, १४६२, १९४५, १९८६, १९८८, १९८९ १४७६, १७८१, १८५५ (६८१) बृहत्कल्पसूत्र ५४२, १८५३, १९९२,२०२३ (७०६) बौधायनधर्मस्मृति ४८६ (६८२) बहत्पाराशरस्मति ४३, ४६, ५९, १०६, ११५, (७०७) ब्रह्मपुराण १८२३, २१०४
२९५, ३१७, ३१८, ४६९, ४७७, ४७९, ४८९, (७०८) ब्रह्मप्रकरण जुओ ब्रह्मसिद्धान्तसमुच्चय ४९६, ४९८, ४९९, ५०२, ५४८, ५५२, ७१७, (७०९) ब्रह्मबिन्दुपनिषद २९५, ७३४, १०६२, १५८१, ७१८, ९६९, १०७५, ११५६, ११६१, १२०५,
१६००, १७७५ १७७०, १८४६
(७१०) ब्रह्मविद्याभरण ५७० (६८३) बृहत्सङ्गहणि ८९५, १३८७, १५२७ (७११) ब्रह्मविद्योपनिषद् ५६१, १११२, १५१३, (६८४) बृहत्सङ्ग्रहणिवृत्ति ८९३
१६२२, १६८४ (६८५) बृहत्संन्यासोपनिषद् १२९८, १३९५, १९३३ (७१२) ब्रह्मवैवर्तपुराण १४२२, १७६६ (६८६) बृहत्स्वयम्भूस्तोत्र २०७, २११, ३७२, ६१५ | (७१३) ब्रह्मसिद्धान्तसमुच्चय ४१,७९, १३२, १७७, १८१, (६८७) बृहदारण्यकवार्तिकवृत्ति ७३४
(ब्रह्मप्रकरण) ३५२, ३७२, ३७६, ५१९, ६४२, (६८८) बृहदारण्यकवार्तिकसार २१०४
६७८, ७०८, ७१६, ९५२, ९६२, ९८१, ९९७, (६८९) बृहदारण्यकोपनिषच्छाङ्करभाष्य ६८९, ८२४, २१२८ १०२२, १२१४, १२१७, १२६७, १२७३, १२७५, (६९०) बृहदारण्यकोपनिषद् २४८, २४९, २५५, ४६५, १२७९, १२८३, १२९१, १२९२, १३११, १३१८,
४९५, ५८४, ७९९, ८०५, ९५८, १०६२, ११०६, १३२०, १३२१, १३९०, १४००, १४२०, १४२६, ११०७, १२९८, १३४८, १४२१, १४४३, १५१८, १४३४, १४५०, १४७७, १४९१, १५०२, १५०४, १५२६, १६००, १७०५, १७२३, १९०१, १९२१, १५४३, १५४४, १५७१, १५८९, १६२५, १६३६,
२०९६, २१०४, २१०६, २१२५, २१२६, २१६१ १६७२, १६८०, १९२८ (६९१) बृहद्गौतमस्मृति १८६६
(७१४) ब्रह्मसूत्र १७७१, २१०४, २१२८, २१५९ (६९२) बृहद्रव्यसङ्ग्रह १०४, ३८६, ४२६, ७३१, (७१५) ब्रह्मसूत्रशाङ्करभाष्य ४८७, २१२०
७३६, ७३८, १००५, १२३७, १९५३ | (७१६) ब्रह्माण्डपुराण ४७०,४८५, ४८७, ४९४, ८३७, (६९३) बृहद्रव्यसङ्ग्रहवृत्ति १९३३
८६१,११२०,११२८,१४१८,१४२०,१४७८,१५९४ (६९४) बृहन्नयचक्र ८७६
(७१७) ब्रह्मानन्दगिर्याख्यान १५८८ (६९५) बृहन्नयचक्रवृत्ति ३२९
| (७१८) ब्रह्मोपनिषद् ६७३, ८९८, १०८२
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२३६
•परिशिष्ट-६.
(७१९) भक्तपरिज्ञाप्रकीर्णक ९०, ५२७, १४५०, १५२९, (७३६) भद्दालिसुत्त १२५०
१५४६,१६२७,१८४५, १८६६, १८८३, १९३६ (७३७) भविष्यपुराण १४८२ (७२०) भक्तामरस्तोत्रवृत्ति २१६, ३७२, ६९५, ११०८, (७३८) भस्मजाबालोपनिषद् ८५९, १६९६ ११६१
| (७३९) भागवतमहापुराण २९१, ४८७, ५०७, ५१८, (७२१) भगवती आराधना १५८, ६३९, ६४६, ६५२, ५५७, ८४३, ८४४, १०८२, ११२८, १४२३, ६५६,१४४८
१४८३, १६३४, १६६५, १६६६, १८१८, १८४५, (७२२) भगवतीसूत्र ५, ९, ४५, ४६, ४९, ५०, ५१, १९३३, २१०५
५२, ५४, ९०, १५६, १५७, १६८, २४५, २५६, (७४०) भानुमती २१६२ २६५, ३५०, ३९२, ४६२, ४६६, ४६७, ४९६, (७४१) भामती १२५१ ५३०, ५३३, ५९४, ६१३, ६२५, ६५४, ६७२, (७४२) भामिनीविलास १४५७, १४६७, १५७१ ७१४, ७३१, ७३६, ९२०, ९४६, ९४८, ९५६, (७४३) भारतपरिजात १२३४, १२६९, १३१३, १३१८, १३८७, १३८९, (७४४) भारतभारदीप १५८८ १४०६, १४२६, १४२७, १४६२, १४७७, १५५८, (७४५) भारतमञ्जरी १४२१ १६५८, १८३०, १८६०, १८६४, १८६५, १९१७, (७४६) भावकुलक ७१६, १६३६
१९३३, १९४६, १९५०, २०२८, २०३३ (७४७) भावनोपनिषद् ३५१, ८०७ (७२३) भगवतीसूत्रवृत्ति (अभयदेवसूरिकृत) १२, १५६, १२७०, (७४८) भावप्रकाश ४९७
१३१३, १४२६, १५०१, १६५८, १९१७, १९४६ (७४९) भावप्रकाशनिघण्टु ४६३, ४६४, ४६५ (७२४) भगवतीसूत्रवृत्ति (दानशेखरसूरिकृत) ४६४ (७५०) भावप्राभृत ७१६, ७१९, ७३७, ९७०, १२३५, (७२५) भगवद्गीता ३५, ८९, १७५, २९८, ३३०, ३६२, १२३६, १२९५, १२९७, १३६१, १५०१, १६३२,
४८५, ५१८, ७१२, ७६०, ७९५, ७९९, ८३१, १६४९, १६७०, १६९५, १८६७, १९४२, १९९४, ९६७, ९७१, ९८०, १०५५, १०९२, ११०८, २०६२ ११८१.११९०, १२०६, १२४०, १२४६, १२९७, (७५१) भावागणेशवत्ति ७४६, ७४८,७५२.७७३. १२४३. १२९८, १३७४, १३९६, १४०७, १४१९, १४४४, १३३७, १४७६, १४८३, १६७४, १६८५, १७३७. १४५५, १४७८, १४७९, १५७५, १५८७, १६२०, १७४३ १६२६, १६२८, १६९२, १६९६, १७२३, १७४२, (७५२) भाषारहस्य २१५, २९१, ५०६, ५५८ १७६९, १७७०, १८३५, १८३८, १८४६, १८६१, (७५३) भाषारहस्य मोक्षरत्नावृत्ति २४०, ५०६, १०६८
१८६८, १८७७, १९२५, १९३५, १९९८ (७५४) भिक्षुकोपनिषद् १८८८ (७२६) भगवद्गीता गूढार्थदीपिकावृत्ति ९०, ७५६ (७५५) मज्झिमनिकाय ४६, ४७, ५२, ८८, ९३, १०४, (भगवद्गीता विवरण)
१०९, ११७, १३२, १५४, १६०, १८४, १८५, (७२७) भगवद्गीतातत्त्वदीपिकावृत्ति
१५८८ १८९, २६१-२६६, २८८, ३३३, ४२५, ४३६, (७२८) भगवद्गीतापैशाचभाष्य १५८८
४५१, ४६८, ५१५, ५१६, ५१७, ५१९, ५५८, (७२९) भगवद्गीताभाष्य ९०, १६५९
५५९, ६०४, ६४३, ६७०, ६७६, ६८६, ६८७, (७३०) भगवद्गीतामाध्वभाष्य १५८८
६९०, ७१२, ७२१, ८३२, ८६१, ८७५, ८९१, (७३१) भगवद्गीतामृततरङ्गिणि १५८८
८९४, ९५७, ९५८, ९७१, ९८०, १००१, १०१२, (७३२) भगवद्गीतारामानुजभाष्य १५८८
१०२४, १०८०, १०८३, १०९२, ११३४, १२३०, (७३३) भगवद्गीताविवरण जुओ भगवद्गीता गूढार्थदीपिकावृत्ति | १२५०, १२५५, १२५६, १२९८, १३०३, १३०४, (७३४) भगवद्गीताशाङ्करभाष्य ८४५, ८७२, १५८८ | १३०५, १३०९, १३१०, १३१९, १३३१, १३५५, (७३५) भट्टिकाव्य १०४७, १५४४
१३९९, १४००, १४३६, १४३७, १४५०, १४८१,
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६.
२२३७
१४९०, १४९३, १४९७, १५०३, १५१२, १५१८, (७७०) मरणसमाधिप्रकीर्णक ३३४, ६५८, १०१०, १२८८, १५२०, १५३२, १५८१, १५९३, १५९९, १६०२, १४५१, १६४७, १६५४, १६५५, १८८४ १६०३, १६२४, १६४३, १६४४, १६४६, १६४८, (७७१) महाकालसंहिता १८०३ १६४९, १६५१, १६६२, १६६८, १६७२, १६८३, (७७२) महाकाव्यरत्नावली १३४७ १६८८, १७०३, १७०४, १७०५, १७११, १७१३, (७७३) महाचत्वारिंशत्कसूत्र १४३७ १७२०, १७२१, १७२३-१७२५, १८१९, १८५१, (७७४) महादेवस्तोत्र २१५, १११०, ११२४ १८५६, १८६०, १८७५, १८७७, १८७९, १८८२, (७७५) महानारायणोपनिषद् ५१९, ५९४, ७६३, ९५१,
१८९५, १९२५, १९८१, २११२, २१३०, २१३१ ९९५, ११०७, ११२३, १२८९, १४८५, १८७४ (७५६) मज्झिमनिकायवृत्ति १४९३, १७२३, ९७१ (७७६) महानिदेसपालि २८८, ३३४, ८७३, १८७७ (७५७) मठाम्नायोपनिषद् १२८९, २१५७, २१६१ (७७७) महानिशीथचूर्णि ५१२, १२१६ (७५८) मण्डलतन्त्रब्राह्मणोपनिषद् १४२४, १४८०, १४९४ (७७८) महानिशीथसूत्र ८१, ८३, ८५, ३६१, ३६२, (७५९) मण्डलब्राह्मणोपनिषद् ३५१, ५५७, ७७८, १३४७,
६७६, १७०० १३९५,१३९६,१४२४,१५०७,१६०१, १६२१, (७७९) महापुराण ६३३
१६४२, १६६४, १६७३, १६८७, १८१८ (७८०) महापुराण (दिगम्बरीय) ६६५ (७६०) मत्स्यपुराण ८३७, १०६८, १०८१, (७८१) महाप्रत्याख्यानप्रकीर्णक ५०८, ६५४, १२०६, ११८१, १२०३, १४७८
१२३५, १६१९, १६५४ (७६१) मदनपालनिघण्टु ४६४
(७८२) महाभारत ७४, १७०, २११, २५२, २५३, (७६२) मनुस्मृति १६, ५२, ८४, ९०, १५८, २४७, २६६, २७६, २९५, ३३३, ३५३, ३६७, ३९६,
२६६, २७२, ३९४, ४११, ४६९, ४७०, ४७१, ४७०, ४७७, ४८५, ४८६, ४८७, ४८८, ४९०४७२, ४७३, ४७५, ४७६, ४७७, ४७९, ४८३, ४९२, ४९६, ४९९, ५०७, ५१७, ५१९, ५२१, ४८६, ४८९, ४९४, ४९६, ४९८, ५०१, ५०२, ५४८, ५५१, ५५६, ६०८, ६२९, ६३४, ६६६, ५०७, ५१७, ५१९, ५२१, ५५०, ५५१, ५५६, ७२८, ७८२, ७८५, ७९२, ८०३, ८२०, ८३१, ६२९, ८४४, ८४५, ८४८-८५०, ८५३, ८६१, ८३६, ८३७, ८३९, ८४४, ८४५, ८५०, ८५१, ८६३-८६५, ८७३, ९०३, ९५१, ९६७, ९७८, ८५३-८५५, ८५९, ८६१, ८७३, ९०३, ९२२, १०८१, १०८२, ११४१, १२९५, १४२०, १४२१, ९३७, १०६४, १०७६, १०७९, १०८१, १०८२, १४२३, १४७६, १४८३, १५०२, १५०९, १५११, १०९७, ११०६, ११०७, १११३, ११६१, ११६९, १५१७, १५१८, १५९१, १५९४, १६५९, १६६५, ११७२, ११७५, ११८५, ११९८, १२१८, १२४१,
१७४१, १८५४, १८६६, १८८६, १९८५, २११२ १२६८, १२८५, १२९०, १४२१, १४२३, १४२७, (७६३) मनोदूत १४८३
१४२८, १४५१, १४६७, १४७८, १४८१, १४८३, (७६४) मनोऽनुशासन १४२२
१४८४, १४९२, १४९३, १५२५, १५४२, १५५६, (७६५) मन्त्रिकोपनिषद् १६८२, १८४६
१५५७, १५७०, १६००, १६५०, १६५५, १६६६, (७६६) मन्वर्थमुक्तावली १७, ४७०, ४७५, ४८०, ११४१ १६६७, १६९६, १७०२, १७६६, १७६९, १७७०, (७६७) मयशास्त्र ३१७
१७७५, १८४३, १८४५, १८४९, १८५२, १८५५, (७६८) मरणविभक्तिप्रकीर्णक ८१, १०८, ५०८, ५११, १८५८, १८६०, १८६१, १८६३, १८६४, १८६६,
५१८, ६५३, ६५४, ८९८, १२०६, १२३६, १४४४, १८६८, १८७६, १८७७, १८८०, १८८५, १८९३, १४५०, १५३८, १६१९, १७००, १८५७, १८५९, १९०२, १९२५, १९३३, १९६६, १९७९, १९८३,
१९०२, १९१७, १९२७, १९३२, १९५३, १९८० १९८५, २००२, २१७३ (७६९) मरणविभक्तिमहाप्रत्याख्यान १८६७
(७८३) महावग्ग ८५७
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२३८
(७८४) महावत्सगोत्रसूत्र ५५९ ( ७८५) महावाक्यरत्नावली (७८६) महावाक्योपनिषद् २५५
( ७८७) महावीरगीता ४,५,१४१, १७५, ३६१, ३८४ ४८७, ५१५, ५२३, ५५१, ७३७, ७५५, ८३७, ८५१, ८५९, ९६६, ९७१, ११२५, ११३०, ११४२ ११४६, ११७४, १२०५, १२८८, १३६७, १३८८, १३९५, १४०८, १४१९, १४६७, १४६९, १४७९. १५१७, १५४७, १५६०, १५८०, १५८१, १६०१ १६०७, १६१०, १६१२, १६२७, १६५०, १७०५.
• परिशिष्ट - ६ •
१०६२, १०७०, १०९९, १५८६, १५९८, १६००, १६०१, १६२६, १७०१, १७०२, १७२३, १७६९ (८०६) मुण्डकोपनिषद्भाष्य १७
(८०७) मुद्गलोपनिषद् ८२२, ११०६, १५८४ (८०८) मुद्राराक्षस ८५६ (८०९) मुमुक्षुव्यवहारप्रकरण ८६१
( ८१०) मुलाचार ६६९, ९७०, ११४३, १८६६, १९६१, १९६२, १९७४, १९८४, १९९१ (८११) मूलाराधना ६३९, ६६०, ८७३, ९४७, ९४९, १२५०, १२९५, १९४६, १९८० (८१२) मृच्छकटिक ११६२, १२९५
१७६७, १८४५, १८८६, १९३३
(७८८) महावीरचरित्र २७३ २७४, ३०६, ५५३, १४५७ (८१३) मैत्रायण्युपनिषद् २९५, ४७३, ५१७, ५६१,
१३१, १२४३
( ७८९) महावीरस्तवकल्पलतिका ( ७९०) महोपनिषद्
३७६, ५५४, ७३५, ७८३, ८२३. ८३१, ९४७, ९५८, ९६१, ९९०, १०७०, ११३०, ११४४, १२०३, १२०६, १३४६, १३४८, १३९४, १३९६, १३९७, १४०१, १४२८, १४४९, १४६७,
६८३, ७३३, ७६०, ७९१, ८३२, ८७४, ९५७, ९७०, १०५४, १११६, १११८, ११८१, १३९६, १४७६, १४८५, १४९०, १५१२, १५६०, १६०१, १६२८, १६८६, १७०१, १७१०, १७७३, १७७५, १८०८, १८४५, २११४, २१५९ (८१४) मैत्रेय्युपनिषद् ३६३, ४०१, ५१७, ७२८, ७६०,
१४६९, १५०३, १५१९, १५४६, १५९२, १६०० १६०१, १६२२, १६२७, १६६७, १६६९, १६७३, १६८५, १६८९, १७२३, १७५३, १७६९, १७७०, २०९२, २१२६, २१२८, २१५६, २१५९ (७९१) माण्डूक्यकारिकाभाष्य ७३४
८३६, ८७४, ९५८, ११८१, १२८९, १३४८, १४८१, १४८२, १४८५, १५१२, १६००, १६६०, १६६४, १६६६, १८९५, २१६१ (८१५) मोक्षधर्म
७९८, ८२४, १४८३
( ७९२) माण्डूक्योपनिषद् १०६४, १०९९, १११३, २१५७ (८१६) मोक्षप्राभृत १३५८, १३५९, १३६०, १३६६.
(७९३) माध्यमकवृत्ति ४३८
१४०७, १४०८, १५२९, १६३२, १६५१, १६८०, १७०१, १८५८, १८९२, १९३२, १९३७
२१६१
(८१७) मोक्षोपदेशपञ्चाशक १६५०
(८१८) यजुर्वेद ४८५, ५२१, ५४७, ६५४, ८५३, ८५९, ९३१, १०६२, १२९८, १४२१, १७२३
( ७९४) मानवभोज्यमीमांसा ४६६ (७९५) मानसोल्लास १८१४, १८१५, १८१६, १८१८ (७९६) मार्कण्डेयपुराण ५०४, ५५७, १४२१,१५०७, २१५६ (७९७) मार्गपरिशुद्धिप्रकरण १६३५ (७९८) मीमांसा शाबरभाष्य २१५, १८५१२१०८, २०३४ (८१९) यजुर्वेदोव्बटभाष्य १८९, ३३०, ५५२, ६९१ ८५३, (७९९) मीमांसाश्लोकवार्तिक २१०८, २०३४ (८००) मीमांसाश्लोकवार्तिककाशिकावृत्ति ७३४ (८०१) मीमांसाश्लोकवार्तिकन्यायरत्नाकरवृत्ति
८९३, ९११, ९७०, १५३८, १५९३, १६८८ (८२० ) यतिधर्मसमुच्चय ( यतिधर्मसंग्रह) ५०३, ५५६, १८५६ (८२१) ययातिगीता १४८३
जुओ न्यायरत्नाकर (८२२) यशस्तिलकचम्पू ८४४
४८५
(८०२) मीमांसासूत्र (८०३) मुक्तावली ७२३, ७६२, १७६८
(८०४) मुक्तिकोपनिषद् ५३७, ७५५, १२०३, १३४६, १३४९, १३९६, १६४३, १६९६, २१२९ (८०५) मुण्डकोपनिषद् २५६, ५१७, ५९५, ८५९, १०६१,
(८२३) याज्ञवल्क्यस्मृति ४४, ५२, ५९, ६०, ३१८,
४१०, ४७६, ४७७, ४८०, ४९६, ४९९, ५०२, ५५७, ७४२, ७६४, ८५२, ८५३, ८६३-८६५, १०८७, ११११, ११२६, ११७२, १४०३, १४११, १४२२, १४२३, १४७७, १६४२
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६.
२२३९ (८२४) याज्ञवल्क्यस्मृति मिताक्षरावृत्ति ४८०,८६४, १०७९/ १३९९, १४०४, १४२७, १४३७, १४४१, १४४२, (८२५) याज्ञवल्क्योपनिषद् ५०३, ८४५, ८७२, ९५२, | १४४४, १४४५, १४५२, १४६३, १४८७, १४९१, १४०८, १५४६, १८८८
१५१६, १५२१, १५२४, १५२७, १५३५, १५४३, (८२६) यास्कनिरुक्त १९७०
१५६६, १५७१, १५७४, १५७६-१५७८, १५८०, (८२७) युक्तिप्रबोध २०६१, २०६३
१५८२, १५८३, १५८४, १५८६, १५८७, १५८८, (८२८) युक्त्यनुशासन ६०८, १७०९
१५९१, १५९३, १५९५, १५९७, १५९८, १६०४, (८२९) योगकुण्डलिन्युपनिषद् ७५५, २१३३
१६०५, १६०६, १६०७, १६१२, १६३९, १६४७, (८३०) योगकुण्डल्युपनिषद् ७०९, ८००, ९७८, १११६, १६७२, १९३० १२३५
(८३६) योगप्रदीप १५७६ (८३१) योगचूडामण्युपनिषद् ५८४, ७३५, १४९८, १५०९, (८३७) योगबिन्दु . २, ९१, १८७, २१४, २२०,
१५१३, १६२१, १६२२, १६२६, १६४३, १६६४, २६७, २९४, ५३८, ६८३, ६८६, ६८७, ६८८, १६८५, १६८६, १८०८, १९१८
६९१, ६९२, ६९४, ६९८, ७०४-७०६, ७०८, (८३२) योगतत्त्वोपनिषद् ६०८, ७५५, ८९३, ९५८, ७१०, ७१७, ७१९, ७२०, ८१०, ८१९, ८२२
१११३, १२७५, १५०७, १६२१, १६३९, ८२४, ८२९, ८३५, ८३७-८४०, ८४२, ८४३,
१६८६,१६८७,१७०१,१८०३, १८१४, १८६६ ८४७-८५२, ८५५-८५७, ८६०, ८६२, ८६६, ८७०, (८३३) योगदीपिका जुओ षोडशकयोगदीपिकावृत्ति
८७५, ८७७, ८७९, ८८२, ८८३, ८८९-८९१, (८३४) योगदृष्टिसमुच्चयप्रकरण २०, २१, ४०, ८९४, ८९६, ८९९, ९०१, ९०२, ९०६-९०८,
१२३, १७३, १७४, ३३४, ६८६, ६८८, ८८२, ९१०-९१२, ९१४, ९२९, ९३०, ९३५, ९४१, ८८३, ९५७, ९७७, १००८, १०१४, १०२१, ९४३, ९४४, ९४७, ९४९-९५३, ९६१, ९६३, ११३८, ११९९, १२६८, १२७१, १२७३, १२७५, ९६५, ९७२, ९७४, ९७५, ९७८, ९८०, ९८२, १२७७, १२७९, १२८३, १२८५, १२८६, १३०६- ९८३, ९८४, ९८५, ९८७-९९३, ९९५, ९९७, १३०८, १३१०, १३११-१३१३, १३१६-१३२०, १०००, १००६, १००८, १०११, १०१२, १०१३, १३८२, १३८६, १३९७, १३९९, १४०४, १४०५, १०१४, १०१८, १०१९, १०२१-१०२३, १०२५१४१७, १४३७, १४४१, १४४८, १४५२, १४५६- १०३१, ११०१, ११०३, १११०, १११९, ११२२, १४६३, १४८८-१४९३, १४९५, १४९६, १५००- ११३०, ११३६-११३८, ११४०, ११४२, ११५१, १५०५, १५१७, १५२०, १५२१, १५२४, १५२७, ११५२, ११५५, ११६९, ११७०, ११७३, ११८४, १५३०, १५३१, १५३४, १५३५, १५४०, १५४२, ११८६-११८८, ११९०, ११९५, ११९७, ११९९, १५४५, १५४८, १५५५-१५५७, १५६१, १५६२, १२०१, १२०२, १२०६-१२०८, १२१३, १२१५, १५६४, १५६६, १५६९-१५७२, १५७४, १५७६, १२१८, १२२१, १२२२, १२३१-१२३३, १२३७, १५७७, १५७८, १५८०, १५८२-१५८८, १५९०, १२४९, १२५२, १२५४, १२५६, १२५७, १२६३, १५९१, १५९३, १५९४, १५९७, १६०४, १६०५, १२८३, १२९४, १२९५, १२९७, १२९९, १३००, १६०७, १६१०-१६१३, १६१९, १६२३, १६२८, १३०१, १३०२, १३५२, १३५३, १३६८, १३७११६२९, १६३४, १६३७, १६४१, १६४४, १६४७, १३७६, १३८०, १४४५, १४४८, १४५९, १४६२, १६५९, १६६३, १६६५, १६६७, १६६९, १६७१, १५१२, १५१५, १५३६, १५३९, १५५९, १५७१, १६७२, १६८०, १६८१, १६९०, १६९३, १६९४, १५७५, १६३३, १७०३, १७०६, १७०८, १७०९, १६९५, १६९६,
१७१४, १७१६, १७१८, १७२४, १७५३, १७५४, (८३५) योगदृष्टिसमुच्चयवृत्ति १६, १२६८, १२७१, १२७७, १७५७, १७८१, १७८२, १८३७, १८५३, १८६६,
१२७९, १२८३, १३०६, १३६७, १३८२, १३८४, २०९८, २१४९
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२४०
• परिशिष्ट-६ .
(८३८) योगबिन्दुवृत्ति ६८९, ६९१, ६९४, ७०४, ७०६, १४०९, १४२८, १४४४, १४५४, १४८३, १५११,
७१९, ८३९, ८४७, ८५४, ८७४, ८७६, ८९३, १५१४, १५१५, १५८३, १५९४, १६२०, १६९१, ८९६, ९१२, ९१३, ९१७, ९१९, ९३९, ९४२, १७८१, १७८२, १८३६, १८३७, १८३९, १८४५, ९४३, ९५३, ९६२, ९६३, ९६७, ९७४, ९८५, १८६८, १९५० ९८७, ९९१, ९९३, ९९५, १००६, १०२३, १०२५, (८४६) योगशास्त्रवृत्ति ३५१, १०१६, १२५३, १२६०, १०२६, १०२७, १०२९, १०३०, ११०१, १११०, १३८८, १५१४, १६३६, १८११, १८१८, १८२९, ११२३, ११२७, ११३३, ११३६, ११३७, ११३८, १८४०, १८५४, १८५९ ११५२, ११५९, ११६९, ११७३, ११९०, ११९४, (८४७) योगशिखोपनिषद् २९५, ३५५, ७९९, ८००, ८९३, ११९९, १२१३, १२१५, १२३०, १२३१, १२५२, ११०५, १११३, ११७२, १२३५, १२७५, १३९४, १२५६, १२८३, १२८४, १२९५, १२९७, १३०१, १४१०, १५१०, १५१३, १५६०, १५९६, १६०१, १३६७, १३६८, १३७१, १३७४, १३७५, १३७६, १६९६, १७०१, १७२३, १७६९, १७८१, १७९६, १५१२, १५३७, १५५९, १६३९, १७५४
१८०३, १८०४, १८०७, १८१८, १९९१, १९९६, (८३९) योगराजोपनिषद् १५१३
२१५८ (८४०) योगवार्तिक ७५०, ७६८, ७७६, ७७८, ८१०, (८४८) योगसार १०३, १५९, ३७१, १५७५,
८२९, १११४, १११५, १११६, १२४३, १२८१, १५७९, १५८३, १५९४, १६६६, १८६६ १३२६, १३३३, १३३४, १३४४, १३४७, १३४९, (८४९) योगसारप्राभृत ४०, ४५४, ६८७, ६९०, ६९१, १३७०, १५०७, १६६४, १६७४, १६७६, १६८४, ६९२, ७३१, ८७०, ८८९, ८९०, ८९१, ९७५, १६८५, १७२९, १७८३, १७८४, १७९१, १७९४, ९७८, ९८०, १२८४, १४९१, १५१२, १५१५, १७९६, १७९७, १७९९, १८०६, १८०८, १८०९, १५२०, १५४२, १५४५, १५५६, १५५७, १५५८, १८१४, १८१५, १८१६, १८१७, १८१९, १८२२, १५६०, १५८६, १५८९, १५९१, १५९२, १५९३, १८२४, १८३०
१५९७, १५९८, १६०४, १६२४, १६२६, १६२८, (८४१) योगवाशिष्ठ ४३०, ५५१, ६७६, ६९०, ७५३, १६२९, १६३४, १६४५, १६५०, १६५२, १६६५,
७७६, ७८३, ८१५, १००१, ११६३, ११७१, १६६७, १६६९, १७८२ ११७२, ११८४, १२०३, १२०६, १२१८, १४३२, (८५०) योगसारसङ्ग्रह ७४४, ७६०, ७८५, १३२६, १४६७, १६४९, १६९३, १६९६, १७०१, १७११, १३२८, १३२९, १३३०, १३३४, १३३७, १३४२, १७४९, १७७०, १८०४
१३४३, १३४९, १३५०, १३७०, १८१८, १८२२ (८४२) योगविंशिकावृत्ति १४१, ६९७, ६९८, ७०२, ७०३, (८५१) योगसुधाकर जुओ योगसूत्र योगसुधाकरवृत्ति
९०९, १२३२, १२५२, १३००, १३१२, १३१३, (८५२) योगसूत्र (योगानुशासन) १२०, ५५७, ७४१, १३५२, १३६८, १४५५
७४२, ७४६, ७४७, ७५०, ७५१, ७५३, ७५४, (८४३) योगशतक ८१, ११३, २८९, २९०, ३३४, ७५७, ७५८, ७६५, ७६८, ७७०, ७७२, ७७७,
६८३, ७०९, ७२२, ८३१, ९३५, ९५९, ९७३, ७८३, ७८५, ७९०, ७९७, ७९९, ८०२-८०४, ९८६, १००६, १०२२, १२१६, १२२८, १२९६, ८०९, ८११, ८१५, ८२४, ८८४, १०८७-१०९०, १३०३, १४४३, १६७१
१०९४, १०९५, १०९९, १११४, ११२६, १२३०, (८४४) योगशतकवृत्ति ८१, ८३१, ८९१, ९७३, ९९३, | १२८२, १३११, १३२६, १३३६, १३३८-१३४५,
१०१४, १२०१, १२१५, १२१६, १२४६, १४८७ / १३४८, १३६९, १३९९, १४२२, १४२३, १४२५, (८४५) योगशास्त्र २५२, ४५४, ७०१, ८५०, ८५६, १४२९, १४३२-१४३४, १४७९, १४८०, १४८३
८५८, १००७, १२३४, १२३५, १२५२, १२५३, १४८६, १४९४, १४९६-१४९८, १५०६, १५०८,
१२५४, १२६०, १३५८, १३६१, १३६५, १४०८, १५०९, १५५७, १६२२, १६४२, १६६३, १६७४,
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६ .
२२४१ १६७६, १६७७, १६७८, १६८४, १७०२, १७२६, १८०९, १८१५, १८१७, १८२०, १८२१, १८२४, १७२८, १७३०, १७३५, १७३६, १७३७, १७३८, १८२५ १७३९, १७४०, १७४४, १७४७, १७५६, १७७३, (८५९) योगसूत्र योगसुधाकरवृत्ति ७४७, ७४९, ७५७, १७८३, १७८४, १७८६-१७८८, १७८९, १७९१-| ७५८, ७६९, ७८३, ७८४, ८०२, ८३०, ८८४, १७९५, १५९७-१८००, १८०२, १८०४, १८०७- १०८७, १११२, १११७, १३२७, १३३४, १३४४, १८०९, १८११-१८१३, १८१७, १८१९-१८२२, १३७०, १४३३, १४७७, १४८०, १४८४, १४९७, .१८२४, १८२५, १८२७, १८२८
१४९९, १५०६, १५०७, १५०८, १५०९, १६४२, (८५३) योगसूत्र चन्द्रिकावृत्ति १११६, १३६९, १७३०, १६६४, १६७६, १६७७, १६८५, १७३४, १७३८, १८०७, १८१०, १८१५, १८१६
१७४२, १७४३, १७७३, १७८७, १७९५, १७९७, (८५४) योगसूत्र तत्त्ववैशारदीवृत्ति जुओ तत्त्ववैशारदी १८०६, १८०८, १८१३, १८१५, १८१६, १८१७, (८५५) योगसूत्र नागोजीभट्टवृत्ति ७५२,७७३, १०९२, १८२०, १८२७
१६७९, १८२२ | (८६०) योगसूत्रभाष्य (योगानुशासनभाष्य) ७४६, (८५६) योगसूत्र प्रदीपवृत्ति ७५०
७५०, ७५४, ७५७, ७५८, ७६०, ७६५, ७७५, (८५७) योगसूत्र मणिप्रभावृत्ति ७४२, ७४९, ७५१, ७५४, ७७७, ७९५, ८००, ८०५, ८५५, १०८७, १०९२,
७५६-७५८, ७६९, ७७४, ७७६, ७७७, ७७९, १०९८, १११४, १११५, १११६, १११७, १२८२, ७८०, ७८६, ८२७, ८३०, १०८९, १०९८, १११४- १२८३, १३२७, १३२९, १३३०, १३३१, १३३३, १११६, १३२७, १३३१, १३३३-१३३५, १३३९, १३३७, १३३९, १३४१, १३४२, १३४३, १३४७, १३४२, १३४४, १३७०, १४३२-१४३४, १४७९, १३४९, १३६९, १४२१, १४२५, १४३०, १४३३, १४८३, १४८५, १५०९, १६२०, १६२२, १६६४, १४७६, १४७७, १४८१, १४८४, १४८५, १४८६, १६७४, १६७५, १६८५, १७२७, १७२८, १७३१, १५०८, १५०९, १६००, १६७४, १६७५, १६७९, १७३४, १७३७, १७३८, १७३९, १७४१, १७४३, १७२७, १७२९, १७३१, १७३३, १७३५-१७३७, १७४४, १७४९, १७८७, १७९७, १७९९, १८०६, १७४२-१७४४, १७४८, १७५५, १७५७, १७८३, १८०८, १८१४-१८१६, १८२०, १८२१
१७८४, १७८७, १७९१, १७९३, १७९५, १७९७, (८५८) योगसूत्र राजमार्तण्डवृत्ति १२०,७४२,७४४, १७९८, १८०२, १८०४, १८०६, १८०८, १८११,
७४७-७५०, ७५२-७५४, ७५७, ७६५, ७६७, ७६८, १८१२, १८१५, १८१६, १८२०-१८२४, १८२६, ७७०-७७२, ७७७, ७७९-७८२, ७८४, ७८६, ७८८-| १८२८ ७९०, ७९६, ८०५, ८१३, ८२१, ८२५, ८२७, (८६१) योगसूत्रभाष्यवार्तिक जुओ योगवार्तिक ८२९, ८८५, १०८८-१०९१, १०९३-१०९५, १०९७, (८६२) योगसूत्रविवरण ७९७, ८११, ८२०, ८२२, १०९९, ११०५, १११४-१११६, १२३१, १२४३, (महोपाध्यायकृत) ८३०, १२८२, १३४२, १३५३, १२८२, १३२८-१३३१, १३३३-१३३६, १३३८- १३६९, १४८२, १४८५, १५११ १३४२, १३४४-१३४६, १३४८, १३५६, १३६९, (८६३) रघुवंश १४१८, १५१२, १६५८ १३९९, १४२२, १४२३, १४२५, १४२९, १४३२, (८६४) रत्नकरण्डकश्रावकाचार २००९, २०३२ १४३३, १४७९, १४८४, १४८६, १४९४, १४९६, (८६५) रत्नकरण्डकश्रावकाचारवृत्ति २०३२, २०४१ १४९८, १५०६, १५०८, १५०९, १६२०, १६६३, (८६६) रत्नसार ६, २३, १२३७, १२५०, १३५८ १६७४, १६७७, १६७८, १६८४, १७२६, १७२८, (८६७) रत्नाकरावतारिका २०४२, २०५८, २०५९, २०६३ १७३०-१७३२, १७३४-१७३७, १७३९, १७४०, (८६८) रमणगीता ७५५, ७६१, १२८९ १७४४, १७४५, १७४७, १७४९, १७७३, १७८४, (८६९) रसगंगाधर ६६९
१७८६-१७८९, १७९२-१८००, १८०२, १८०६, (८७०) रसहृदय १६२८
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२४२
• परिशिष्ट-६ . (८७२) राजतरङ्गिणी १५५७, १६३३ | (८९२) लङ्कावतारसूत्र ४६८ (८७३) राजनिघण्टु ४६३ ।।
1(८९३) ललितविस्तरा ५, १८, ८४, २०७, २१९, २२०, (८७४) राजनिघण्टुकोश ४६४
२९४, ३५४, ३६४, ३७२, ४३४, ४६३, ७०६, (८७५) राजप्रश्नीयवृत्ति ६
९३७, ९९८, ९९९, १०२७, १०२९, १११०, (८७६) राजप्रश्नीयसूत्र १८,१४४७, १९६४, १९९१, २०३३ १२६७, १२६८, १२७३, १२७५, १२८१, १२८३, (८७७) राजयोगसंहिता १४०२
१२८६, १३०९, १३९३, १४०८, १५११, १५४६, (८७८) राजवार्तिक १२३७, १४२७, १७९८, १७९९ / १५८२, १५८९, १५९०, १८३७ (८७९) राजश्यामलारहस्योपनिषद् १७७८ | (८९४) ललितविस्तरापञ्जिका १७८, ८४७, १२४३, १२६७, (८८०) राधोपनिषद् ३५५, ३५७, ११०६, १११३, १६०१
१५७६, १५८९ (८८१) रामगीता १८९, ३५४, ३६१, ३६३, ३६५, (८९५) लाटसंहिता १४२१
३८५, ५०८, ५३७, ५५१, ७३४, ७५५, ७७८, (८९६) लिखितस्मृति १४८० ७८०, ७८३, ७९१, ७९९, ८००, ८४४, ८६२, (८९७) लिङ्गपुराण ७८२, ८४३, ८९८, १४२०, १०८१, ११००, १११२, १११५, १११८,११४७, १४२१, १४८१, १४८२, १७७० १२०३, १३०५, १३०८, १३२६, १३४९, १३५१, (८९८) लिङ्गप्राभृत ३९४, १८९२ १३५२, १३५६, १३८३, १३९६, १४०९, १४४९, (८९९) लीलावतीकथा २१७१ १४६६, १४८१, १४८९, १५०३, १५१३, १५१९, (९००) लोकतत्त्वनिर्णय २१३,२१५,२९६,६५१, ६७६, १५२६, १५४९, १५५८, १६२२, १६२५, १६२९, ७०६, ८७४, ८९४,११४०, ११७१, १३०३, १५७६ १६३१, १६६०, १६६९, १६८७, १६८८, १६९२, (९०१) लोकप्रकाश १३८९ १६९३, १७०१, १७६६, १७७०, १७७१, १८०३, (९०२) लोकानन्द १६३० १८१४, १८१८, १८२४, १८४९, १८५४, १८६०, (९०३) लोकोक्तिमुक्तावली १५४८ १८८६, १९३४, १९४१, १९७१, १९८२, १९९१, (९०४) वज्रसूचिकोपनिषद् १०८०, १०८१ १९९९
(९०५) वज्रालग्न १५५, ११६१, २१६८, २१६९, (८८२) रामपूर्वतापिन्युपनिषद् ३१७, १५९६
२१७१, २१८१ (८८३) रामरहस्योपनिषद् १११३, १५९६ | (९०६) वनदुर्गोपनिषद् ७२८, ८६८ (८८४) रामायण (वाल्मीकि) ११२, २५२, ४८७, ४९२, (९०७) वराहोपनिषद् १५९, ५१९, ५५६, ५५७, ७४३,
६३४, ७६०, ८३७, ८३८, ८४५, ८५५, ८५६, ७९२, १०१७, १११३, ११३९, ११७९, १३४८, ८९५, ९५८, १००१, १०८०, ११७२, १२३९, १३९४, १४०१, १४४९, १५०३, १५१९, १६२७, १४०२, १४०८, १४१८, १४२७, १४६७, १५११, १६२८, १६५४, १६६०, १६६९, १६८६, १६८७, १५१२, १५१८, १५२१, १७६९, १९३४, १९७९, १६८८, १७९६, १८०४, १८४६, २०९५, २१५६, १९९२
२१५७, २१५९ (८८५) रामायणमञ्जरी १४६७
| (९०८) वशिष्ठकरालजनकसंवाद ७२८ (८८६) रामोत्तरतापिनीयोपनिषद् ३५५ (९०९) वशिष्ठधर्मशास्त्र ४८५, १०८२, १७६९ (८८७) रुद्रहृदयोपनिषद् २९५, १०१८, १०७५, (९१०) वशिष्ठसंहिता १५०८
१३५५, १४५८, १७०१ (९११) वशिष्ठस्मृति ३७६, ८५२, ८६१, १०८२, (८८८) रुद्राक्षजाबालोपनिषद् १६९६
१८५४, १८६६, १८८६, १९०४ (८८९) रुद्रोपनिषद् १०८२, ११०८
| (९१२) वसुदेवहिण्डी ९०८ (८९०) लघुकल्पतन्त्र १९०१
| (९१३) वह्निदशोपाङ्ग ११६ (८९१) लघुहारितस्मृति ८१, २७६, ४९९, ५०२, १०८२ (९१४) वाक्यपदीय ४६६, १५७१, १६११-१६१२,
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
१७१०, १७७५
( ९१५) वाग्भटालङ्कार ६६३, ६६९, ९५०
१६८, १२२४
(९१६) वाचस्पत्यम् (९१७) वादमाला
३३७, ११७९, ११८३
(९१८) वायुपुराण
४८८, ७८३, ८६५, १०९९,
१७६९, २१०५
( ९१९) वार्तिक ( सूरेश्वराचार्यकृत)
(९२०) वासवदत्ता १४६७ (९२१) वासुदेवोपनिषद् १६९६, १७७७
( ९२२) विंशिकाप्रकरण ( यतिधर्मविंशिका, चरमावर्तविंशिका, दानविंशिका, योगविंशिका, शिक्षाविंशिका)
• परिशिष्ट - ६ •
११२६
१५४२
२२४३
२०००, २०१८, २०६१, २०९६, २१०३, २१०८, २१११, २११२, २११९, २१२०, २१२९
(९३७) विशेषावश्यकभाष्यकोट्याचार्यवृत्ति १२३३ (९३८) विशेषावश्यकभाष्यमलधारवृत्ति ३९३, ७०२, ७१७,
८१९, ८२१, ८९२, १०१५, १०१७, १०२६, १०६५, ११७९, १२१६, १२३३, १२३७, १२९३, १३६४, १४६१, १४६५, १५२९, १६०१, १७७५, १८३२, १८३४, १८७८
१९०१
२, ८६, (९४१) विश्वामित्रस्मृति ४८८, १४८२
२५९, ३५५, ५३७, ६८३-६८६, ७२५, (९४२) विष्णुधर्मोत्तरपुराण ४८६, ४८७, ४९४, ६६९,
(९३९) विश्रामोपनिषद् १११३ (९४०) विश्वसार
९९९, १५७५, १८४६
८८०, ८८३, ९१४, ९९०, ११३०, ११५२, १२०४, १२०५, १३१२, १३१६, १६८२, १८३८, १८७३, (९४३) विष्णुपुराण २१४, ३३४, ४८६, ५०७, ५५६, १९०९, १९१०, १९११, २१६०, २१७८ (९२३) विक्रमार्कचरित १५१८
१२२३
( ९२४) विक्रमोर्वशीय ( ९२५) विज्ञानामृतभाष्य ८२४
७६३, ८५३, ८५८, ८६५, ८८५, १०६८, ११०७, १११६, ११२४, ११२९, ११७८, १२५१, १३५०, १४२१, १४७६, १४८३, १५९४, १६२२, १६४२, १६६४, १६८५, १७०२, १७३६, १७४१, १७४२, १७७२, १८२८, २१०४, २१५९ (९४४) विष्णुभक्तिचन्द्रोदय ५५८ ( ९४५) विष्णुस्मृति
१६६६
( ९२६) विदग्धमाधव (९२७) विद्धशालभञ्जिका (९२८) विद्यापरिणयन
१६४८
(९२९) विधिशतक
१४६४
( ९४६) विसुद्धिमग्ग
४८८
(९३०) विनयपिटक (९३१) विपाकसूत्र ४६६, ४६७, ९४८, १५३७ (९३२) विमानपङ्क्त्युपाख्यान २०६२ (९३३) विमानवत्थु २८८, ६०७
१६२५, १६५८
(९३४) विवरणप्रमेयसङ्ग्रह ८२४
(९४८) वीतरागस्तोत्रवृत्ति २१६
(९३५) विवेकचूडामणि ३३०, ५३७, ६८६, ८६१, १३४९, (९४९) वीरस्तवप्रकीर्णक ११२४, २१६९
१९४२, २१२७-२१३०
(९३६) विशेषावश्यकभाष्य ८६, १०२, १०४, २७१,
(९५०) वेणीसंहार ८५५ (९५१) वेदान्तकल्पतरुपरिमल ७११ (९५२) वेदान्ततत्त्वविवेक २०३४
३६०, ३८३, ३९१, ४०१, ५२७-५२९, ५९४, ६१५, ६२१, ६२२, ६२६, ६७३, ७०२, ७२३, (९५३) वेदान्ततत्त्वविवेकटीकाविवरण ८२४, ८२८, ८९२, ९४९, ९६९, १००५, १०१५ (९५४) वेदान्तपरिभाषा ८२१, २०९४ १०१७, १०३३, १०६५, १०७२, ११०८, ११२६, (९५५) वेदान्तसार २०९४ ११६९, ११७९, ११८८, १२१२, १२७४, १२८१, (९५६) वेदान्तसारवृत्ति २१२८ १२८५, १२८६, १२९३, १५८१, १६१०, १६३१, (९५७) वेधवास्तुप्रभाकर ३१७ १६६८, १६९५, १७००, १७७१, १८३२, १८३३, (९५८) वेरञ्जसूत्र
१४३७
१८७६, १९३१, १९३८, १९४४, १९४६, १९६१, (९५९) वैखानस
५८४, १५९६
४९९
८४५, ८५३, ८५७, ९५८, ९५९,
११२४, ११६१, १२१७, १२२४, १२३०, १२३७, १७२५, १८७३, १९२४
(९४७) वीतरागस्तोत्र ४०, २१६, २६२, २६४, ७६२,
२१०५
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२४४
• परिशिष्ट-६ . (९६०) वैजयन्ती ४६३
| (९७८) शक्रस्तव १४७९, १६०१, १६२५ (९६१) वैद्यकबृहनिघण्टु ४६४
(९७९) शङ्खस्मृति १७, ४९९, १४८०, १७६९ (९६२) वैद्यकशब्दसिन्धु ४६२-४६४
(९८०) शतक (पञ्चमकर्मग्रन्थ) ८७६-८७७, १६३४, १६३५ (९६३) वैराग्यकल्पलता ३८, १०१, १०६, १५०, ३५६, (९८१) शतकवृत्ति १०१६, १०२०
४९२, ६८६, ६८८, ७११, ७१२, ७२८, ७३७, (९८२) शतपथब्राह्मण २५२, ४८८, ५२१, ९५८, १४२१ ७५९, ९४४, ९४८, १००७, १०२२, ११२५, (९८३) शतपथब्राह्मणसायणभाष्य ८३१ ११२८, ११३०, ११३६, ११४७, ११७९, १२०४, (९८४) शतरुद्रसंहिता ११२९ १२१०, १३०९, १३७०, १४०७, १४११, १४९०, (९८५) शब्दसिन्धुकोश ४६३ १५१२, १५१८, १५२८, १५४०, १५४९, १५५०, (९८६) शब्दार्थचिन्तामणिकोश ४६४ १५८०, १५९७, १६१०, १६३१, १६६५, १६७०, (९८७) शम्भुगीता ४८,२९६, ३११, ४९९, ५०५, ७२२, १६८९, १६९१, १६९४, १८३६, १८३९-१८४०, ७८३, ८३०, ८६०, ८९५, ९६६, १३९५, १४०६, १८८६, १९३३-१९३४, २०२५
१४०८, १४४१, १४७८, १४९०, १५८९, १५९९, (९६४) वैराग्यरति ११२८, ११३६, ११४७, १६०२, १६०६, १६१०, १६५१, १६९६, १७४४, १४११, १५४९, १५८०
१७७०, १७७६, १८५९, १९१४, २१०५, २१३५ (९६५) वैराग्यशतक (प्राकृत) ९५६, ९५७, १४०४, (९८८) शरभोपनिषद् २५५, ५९५, ११०६, १६९६, १४५०,१४९१
२१५६, २१५९, २१६१ । (९६६) वैराग्यशतक (भर्तृहरिकृत) ६७०, ११६१ (९८९) शाङ्ख्यायनारण्यक ३३०, १४२१, २०९६ (९६७) वैशेषिकसूत्र ५२१, ७९२, १७३७, १८६६ (९९०) शाट्यायनीयोपनिषद् ४९९, ७६०, १०८२, १३९४, (९६८) वैष्णवीयनारायणोत्तरतापिनीयोपनिषद् ५८४ | १८६६, १८८८, १९८१, १९९१ (९६९) व्यवहारसूत्र १११, १४०, ३७६, १८५६, १८६१, (९९१) शाण्डिल्यसंहिता २९८, ४८०, ८४०, ११०५,
१९६२, १९६४-१९६५, १९६७-१९६८, १९७७ | ११४७, १९०१, १९०४, १९८० (९७०) व्यवहारसूत्रभाष्य १०, १२, ३६, ५७, १०८, १३९- (९९२) शाण्डिल्यस्मृति १७०२
१४१, १५०-१५२, १६१, १६३, १६५, १८९, (९९३) शाण्डिल्योपनिषद् ४, २१४, ५५७, ७६४, १०६४, २९०, ३१९, ३२०, ३७५, ३९४, ४०७, ५३३, ११०६, १११३, ११२४, १३४९, १४२४, १४७६, ५३७, ५५०, ६२१, ६७३, ९५९, ११९६, १२२३, १४७७, १४८०, १५१०, १५९६, १६२१, १६६४, १२८८, १४३९, १४४८, १५११, १६०९, १६३६, १६८७, १७७०, १७८४, १७८६, १७८९, १७९०, १६५४, १८४७, १८५०, १८५६, १८७०, १८७२- १७९३, १७९६, १७९७, १७९८, १७९९, १८००, १८७४, १९०५, १९४४, १९५१-१९५२, १९६३, १८०८, १८११, १८८५, २१५९ १९७५, १९९७, १९९९, २००३, २०६२, २०६४, (९९४) शान्तसुधारस ३९, २५३ २१७७
(९९५) शारीरकोपनिषद् ५५७, ७८३, ८६१, १०५४ (९७१) व्यवहारसूत्रभाष्यवृत्ति १२, १४१, ४०६, ४०७, (९९६) शाङ्गधरपद्धति १३९७, १६३८
(व्यवहारसूत्रवृत्ति) ५३७, १८८४, १९६८ (९९७) शालिग्रामनिघण्टुभूषण ४६३, ४६४ (९७२) व्याख्याप्रज्ञप्ति जओ भगवतीसत्र
(९९८) शालेयकसूत्र १४३७ (९७३) व्याप्तिपञ्चकगङ्गानिर्झरिणीवृत्तिटिप्पणक १६९९ (९९९) शास्त्रवार्तासमुच्चय १६, ३९, २३६, ४९०, ५०७, (९७४) व्यासस्मृति ५०३-५०४, ८५३, १०६८, १०८२ | ५८०, ६०२, ६०३, ६०५, ६१०, ७९५, ७९८, (९७५) व्युत्पत्तिवाद २१३९
८१८, ९०३, ९५७, १०१८, १०९७, ११०९, (९७६) व्योमवती ७३४, २१००
११३०, ११३५, ११३८, ११४१, ११७८, १३६७, (९७७) शक्तिवाद ३४१
१५६९, १५७१, १५७२, १५९८, १५९९, १६०२,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६.
२२४५
१६०४, १६०८, १६०९, १६३१, १६५५, १७००, (१०२४) श्रावकप्रज्ञप्ति ३८, ४३, १३७, १५६, १८६, १७१०, १७२४, १७६५, १८३५, १८३७, २१२१, ३३४, ३५९, ३६२, ३७१, ४२३, ६२५, ९४४, २१६०
९४८, ९५६, ९५७, ९५९, ९७०, १०००, १००७, (१०००) शास्त्रवार्तासमुच्चयबृहट्टीका जुओ स्याद्वादकल्पलता १००८, १०१९, १०२२, १०२६, ११८८, ११९८, (स्याद्वादकल्पलता)
१२०३, १२०७, १२१२, १३०१, १३८८, १५२०, (१००१) शास्त्रवार्तासमुच्चयलघुवृत्ति (दिक्प्रदा) ११४१ १७१४, १७७२, १८५१, २१०३, २१२३ (१००२) शिखामणि ६२०
(१०२५) श्रावकप्रज्ञप्तिवृत्ति १३८५ (१००३) शिवगीता ११९, २९६, २९७, ४९७, ५९४, (१०२६) श्रावकाचार २२, ४९२
६१९, ६८६, ७२८, ७३५, ७५०, ७८३, ७८८, (१०२७) श्रीधीशगीता ७८३, १४०१ ७९५, ७९९, ८०७, ९०९, ९५२, १०५४, १११३, (१०२८) श्रीभाष्य ७११ १३९४, १३९६, १४१९, १४२१, १४६६, १४७९, (१०२९) श्रीमद्भागवत ६८९, ८७२, १०३३, ११०७, १५००, १८६२, १९७९, २११६, २१२६, २१३५,
११०८, ११०९ २१४९, २१६१
| (१०३०) श्लोकवार्तिक ५७४, ११४१, ११६७, १७१०, (१००४) शिवधर्मोत्तर १७७०, १८०३, १८०४ २०३१, २११४, २११५, २१५९ (१००५) शिवपुराण ७३४, १३९१,
| (१०३१) श्वेताश्वतरोपनिषद् ५९४, ५९५, ७६३, ८२४, १४०९, १८४०
१०९९, ११०७, ११८८, १५९८, १६३९, १७२३, (१००६) शिवसङ्कल्पोपनिषद् ११०७
१९९१, २१०४ (१००७) शिवानन्दलहरी ३३४ ।।
| (१०३२) षटखण्डागम ३७२, ६४४, ९४७, १०१५ (१००८) शिवोपनिषद् ३२०, ३५२, ४२२, ५४६, ५५८, (१०३३) षटखण्डागम धवलावृत्ति ६३९
११०९, ११६१, ११६९, १७७७, १९६४, १९८४, (१०३४) षट्त्रिंशत्षट्त्रिंशिका ६३४ १९९२, १९९६
| (१०३५) षड्दर्शनसमुच्चय ८७४ (१००९) शिशुपालवध ८५७, १४२८
(१०३६) षष्टिशतकप्रकरण ६५९ (१०१०) शीलप्राभृत १२३३, १३९०, १५५७, १५५८, (१०३७) षष्ठकर्मग्रन्थ १६६१ १८४४
| (१०३८) षोडशककल्याणकन्दलीवृत्ति जुओ कल्याणकन्दली (१०११) शुकरहस्योपनिषद् ९५, ६७४, १०८१, २१५९, (१०३९) षोडशक योगदीपिकावृत्ति १८, १७८, ३०८, २१६१
३१३, ३२५, ३२६, ३३१, ३३९, ३५८, ६९२, (१०१२) शुकसप्तति १४०२
६९८, ७०३, ८५४, १०२८, ११११, १२३०, (१०१३) शुक्रनीति १३९८, १४१८, १५१८, १६६५ १२३९, १२४०, १२४१, १२४२, १२४४, १२४५, (१०१४) शुक्लयजुर्वेद ७५५
१२४६, १२४७, १२४८, १२८१, १३३७, १४००, (१०१५) शृङ्गारशतक ३८५, ५५४, ६८९
१४४०, १४५२, १४५५, १९१२, १९१५, १९४१ (१०१६) शृङ्गारशतकवृत्ति ३८५
| (१०४०) षोडशक सुगमार्थकल्पनावृत्ति ३२६, १४५५ (१०१७) शैवपरिभाषा ५७०
(१०४१) षोडशकप्रकरण ३९, ८०, ८९, ९१, ९३, ९६, (१०१८) शौनकोपनिषद् १११३
९९, १००, १०५, १०६, ११४-११६, ११८-१२०, (१०१९) श्राद्धदिनकृत्य १०८०
१२६, १६४, १७८, ३०४-३१०, ३१२-३१५, ३१८(१०२०) श्राद्धदिनकृत्यवृत्ति १०८०
३२०, ३२२, ३२३, ३२४, ३२५, ३३१, ३४५, (१०२१) श्राद्धविधिप्रकरण ४७६, १९११
३४९, ३५०, ३५३, ३५४, ३९३, ४०२, ४३३, (१०२२) श्राद्धविधिप्रकरणवृत्ति४, ३०५, १९१२
४४०, ५३८, ६९२, ६९५-६९८, ७००, ७०२, (१०२३) श्रावकधर्मविधि १००८, १८६६
७०३, ८५०, ८५४, ८८३, ९३५, ९८४, १००८,
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२४६
• परिशिष्ट-६ .
१००९, १०११, १२१७, १२२२, १२२३, १२२५, १८४८, १८५६ १२२८-१२३०, १२३३, १२३८, १२४१, १२४२, (१०५२) सप्ततिका १६६१ १२४४-१२४९, १३६७, १३८०, १३९३, १४००, (१०५३) सप्ततिकावृत्ति १०१६ १४४१, १४४९, १४८५, १४९५, १५३६, १५५७, (१०५४) सभारजनशतक ७५, १६४९ १५८४, १५९८, १६०७, १६२५, १६४३, १६५०, (१०५५) समयसार १६२, ४८८, ५२६, ५३१, ७२७, १६६९, १६८२, १६८३, १९०२, १९०३, १९०५, ७३१, ७३३-७३६, ८१९, ८९३, ९५९, ९६६, १९०६, १९०८, १९०९, १९१२, १९१५, १९२०, ९६९, ९७०, १५२६, १५२८, १६३१, १६४५, १९८२, २०००, २००१, २००२, २००६
१६४८, १६४९, १६५९, १८५५, १८८६, १९४१, (१०४२) संयुत्तनिकाय ७५, ८१, १५८, २८८, ४३६, १९४७
४८८, ५१६, ५२२, ५४८, ६८८, ६८९, ८४५, (१०५६) समयसारकलश १२९५ ८५३, ८५९, ८७५, ९०७, ९५८, ९५९, ९६७, (१०५७) समयसारवृत्ति १३८८ १००१, १०१७, १०८४, १२३७, १३९१, १४०५, (१०५८) समरादित्यकथा २२, २३, ३३, ३८, ४२, ५८, १४९९, १५११, १५२६, १५४३, १५४६, १६०३, ५९, ११३, ३७२, ४६२, ५०१, ६१६, ६१८, १६५०, १६५१, १६६९, १६८३, १६९०, १७१३, ६१९, ६३४, ६३६, ६३८, ६५३, ६६२, ६८८, १८१९, १८५६, १८६१, १८६२, १८६८, १८८५, १००५, १०१९, १०३१, ११६०, १२०८, १३७४, २१३०, २१६७
१३७५, १३९१, १४०४, १४१७, १४४४, १५२८, (१०४३) संवर्तस्मृति ४८५-४८७, ४९४, ५०४, १७६९/ १५४२, १५४७, १६२८, १६६१, १६८३, १८३१, (१०४४) संविग्नसाधुनियमकुलक १९२०
१९१७, १९१९, १९२८, १९३६, २१६० (१०४५) संवेगरङ्गशाला७९५, १५२९
| (१०५९) समरादित्यचरित्र (प्रद्युम्नसूरिकृत) १६२५ (१०४६) संस्तारकप्रकीर्णक ५१०, ६५४, १४०७, १८५९ (१०६०) समवायाङ्गसूत्र २६३, १८५४, २०३२, २०५९ (१०४७) सङ्क्षपशारीरक ७३२, ७३५, ८२४ (१०६१) समाधितन्त्र १२८४, १२८९, १३०४, १३५९, (१०४८) सङ्घाचारभाष्य ६
१३६१, १५६१, १६१४ (१०४९) सदानन्दोपनिषद् ४९९, १२५०
(१०६२) समाधिशतक १३५९ (१०५०) संन्यासगीता २, ४-६, २३, ९०, ९४, १०६, (१०६३) सम्बन्धवार्तिक १७०१
११०, १६०, १६१, ३५४, ३७५, ३९४, ३९६, (१०६४) सम्बोधप्रकरण ८९, ९२, ९३, १७३, २९०, ३२३, ५०२, ५१९, ५५१, ५५६, ५५७, ६०८, ६३३, ३५१, ३५२, ३६२, ३६४, ३६५, ४४०, ४४१, ७१३, ७१७, ७१८, ७२०, ७६१, ८४४, ८४८, ४५४, ४५५, ४६२, ४६३, ४९६, ९७८, १००६, ८५०, ८६०-८६२, ८६७, ९५१, ९६१, ९६७, १३६७, १३८९, १५२९, १५४६, १६३३, १८४५, १०३२, १०८१, १२८९-१२९२, १२९५, १३०५, १८६६, १९११, १९१२ १३५२, १३९४, १३९६, १४००, १४०१, १४०९, (१०६५) सम्बोधसप्ततिका ८१, १४१, ३६८, ४३६, १४१९, १४२३, १४४९, १४५३, १४७७, १४९२, ४५४, ४६७, ४९६, ५०४, ६५४, ७१६, ८९१, १५०३, १५०९, १५११, १५१२, १५१९, १५५७, ९५२, ११४५, ११६०, १४०४, १४६७, १८४४, १५६०, १६६०, १६६७, १६६९, १६८८, १६९२, १८६६ १८४४, १८४६, १८४८, १८५४, १८६१, १८६३, (१०६६) सम्मतितर्क ८५, १०४, १२३, १२४, १२६, १८६४, १८७३, १८८६, १९३०, १९३२, १९३४, १३१, २८४, ५२४, ६११, ६१५, ६७३, ६७४, १९६६, २०३३, २१२६, २१६१
६७६, ६७८, १०६५, १०६७, १०७२, १५९८, (१०५१) संन्यासोपनिषद् ३६३, ३७६, ३९५, ३९६, १०९९, १६०७, १७००, १७६५, २११२, २११६, २१२०, १११३, १३९४, १५९४, १६९४, १६९६, १८४६,
२१२९
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-६ .
२२४७ (१०६७) सम्मतितर्कटीका १२३, २३९, २४७, २८४, ३९१, (१०९१) सारसमुच्चय ३३३, १०७४, १२३५, १५४५,
४९०, १०७२, १७६९, २०२६, २०३९, २०४८, १५४६, १६६६, १९३३ २११२, २१३१, २१३४
| (१०९२) सारावलीप्रकीर्णक १४०७ (१०६८) सम्यकत्वसप्ततिका १४४८
| (१०९३) सावित्र्युपनिषद् ८६८ (१०६९) सम्यक्त्वकुलक १५२
| (१०९४) साहित्यकौमुदी ४७० (१०७०) सम्यक्त्वकौमुदी १००६, १०३५, १५८३ | (१०९५) सिद्धहेमशब्दानुशासनसूत्र ३६, २१४, ६२१, १२८५ (१०७१) सम्यक्त्वप्रकरणजुओ दर्शनशुद्धिप्रकरण (१०९६) सिद्धान्तशिखोपनिषद् ३३४, १७७७ (१०७२) सम्यक्त्वसप्ततिका ६१४, ६७७, १००६, १००८, (१०९७) सिद्धान्तसारोपनिषद् २९६, २१५९ १०१२, १०१४
(१०९८) सीतोपनिषद् १२७५, १६८६ (१०७३) सम्यक्त्वसप्ततिकावृत्ति २१४ । (१०९९) सुकृतसागर १४२७ (१०७४) सम्यक्त्वस्वरूपस्तवप्रकरण १००५, १८८४ (११००) सुखसम्बोधनी जुओ उपदेशपदवृत्ति (१०७५) सरस्वतीरहस्योपनिषद् ११०६, १३५१, (११०१) सुगमार्थकल्पना जुओ षोडशकसुगमार्थकल्पनावृत्ति १७२३, १७६९, १७७७, १९३७
(११०२) सुत्तनिपात १५८, २८८, ३८४, ४८८, ५१६, (१०७६) सर्वतन्त्रसिद्धान्तपदार्थलक्षणसङ्ग्रह १७१, ५६९ ७३०, ८४५, ८५२, ८५३, ८५९, ८६१, ८७१, (१०७७) सर्वदर्शनसङ्ग्रह ७३४, ८३१, ८७३, ११०६, १०८३, १०८४, ११०८, ११३०, १४५५, १५५८, ११४३, २११४
१७२५, १८४६, १९७८, २११० (१०७८) सर्ववेदान्तसिद्धान्तसारसङ्ग्रह २१२० | (११०३) सुदर्शनोपनिषद् १६९६ (१०७९) सर्वसारोपनिषद् ७९८, ८००, १०५४, ११३०, (११०४) सुबालोपनिषद् ७९२, ७९९, १०८१, १३५०, २१५६, २१५९
१५००, १९९१ (१०८०) सर्वार्थसिद्धि १४७८, २०६१, २०६३ (११०५) सुभाषितनीवि १३९१, १४५७ (१०८१) साङ्ख्यकारिका ५८६, ६१८, ७५७, ७८५, (११०६) सुभाषितरत्नभाण्डागार
८७४ ७९२, ८१२
| (११०७) सुभाषितरत्नमाला १५७६ (१०८२) साङ्ख्यकारिकावृत्ति ७६२
(११०८) सुभाषितरत्नसन्दोह ४८९,४९२,११६१, ११७१, (१०८३) साङ्ख्यतत्त्वकौमुदीवृत्ति ५७०,१८१४, १८१५, १८१६) ११८८, १५४६, १६६६, २१६८, २१६९ (१०८४) साङ्ख्यप्रवचनभाष्य १०१, ७३२, ७४४, ७६४, (११०९) सुभाषितसुधानन्दलहरी १३९१, १८४४
७६८, ७७६, ७८०, ७८२, ८०५, १६०२, १७१० (१११०) सुवृत्ततिलक १४५७ (१०८५) साङ्ख्यसूत्र ३, ७०६, ७३२, ७४३, ७४६, (११११) सुश्रुतसंहिता ४६३, ४६५
७५३, ७५४, ७५७, ७५८, ७६४, ७६८, ७७६, (१११२) सुश्रुतायुर्वेद ४५८ ।। ७८०, ७८२, ७८३, ७८४, ७८५, ७८६, ७८९, (१११३) सूतसंहिता ३९५, १३०५ ७९२, ७९५, ७९७, ७९८, ७९९, ८०३, ८०४, (१११४) सूत्रकृताङ्गचूर्णि ३१४, ३७६, ४६७, १९३२ ८०५, ८०६, ८१५, ८२२, ८२३, ९५७, १७०२, (१११५) सूत्रकृताङ्गनियुक्ति ११४३, १५२७, १८९५ १७१०, १७३५, २११३, २११५, २११६, २१२०, | (१११६) सूत्रकृताङ्गवृत्ति ५६, ५४५, १३८९, १५२७, २१२७, २१५६
२०२४, २०४०, २०४९, २०५२, २०५४, २०६१ (१०८६) सामरहस्योपनिषद् २९८, २१५६
(१११७) सूत्रकृताङ्गसूत्र ३२, ५५, ५६, १११, १२६, १३३, (१०८७) सामवेद ८५३, ८५७
१४२, १५८, १५९, १६३, १७५, १८४, २११, (१०८८) सामवेदसायणभाष्य ८५३
४६१, ४६६, ४८८, ५२२, ६२५, ६६७, ६७६, (१०८९) सामाचारीप्रकरण ३६, १९०, १९८२, १९८६ ७३६, ८३९, ८५४, ८५५, ८५७, ८५८, ९५५,
(१०९०) सायणसंहिताभाष्य ८१९,११४३, ११४६, १२६८ ९५६, ९६५, ९८०, ११३८, ११७२, ११८९,
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२४८
.परिशिष्ट-६.
१२३०, १२३५, १२६८, १२९१, १४८४, १६३६, (११३५) स्याद्वादकल्पलता (शास्त्रवार्तासमुच्चयबृहद्वृत्ति) १६, १६४८, १६४९, १६५५, १७६५, १८४४, १८४५, १२५, १६४, १७८, २५६, ४५३, ४९०, ५७९, १८४७, १८४८, १८५२, १८५५, १८६०, १८६३- ५८२, ५९९, ६०५, ६११, ७९४, ८०६, ८०८, १८६५, १८७३, १८७९, १८८१, १८८५, १८९४, ८१०, ८१८, ८२१, ९०३, ९०४, १०२७, १०३०, १९२८, १९३२, १९३६, १९६६
१०३३, १०३५, १०६५, १०९६, ११०९, ११४०, (१११८) सूत्रप्राभृत १४०
११४१, ११५७, ११७७, ११७९, १२२२, १२४३, (१११९) सूर्यतापिन्युपनिषद् ८६८, ९९८, १४८६ १२७५, १२७७, १२८२, १२८८, १२९३, १२९८, (११२०) सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्र ४६३, ४६६, १५७२, १९९३ १३५१, १४०६, १४४०, १७१०, १७१८, १७१९, (११२१) सूर्योपनिषद् १११२
१७४९, १७५७, १९४१, २०२४, २०२५, २०३६, (११२२) सेनप्रश्नोत्तर १३८८
२०४०, २०४९, २०५६, २०६१, २१००, २१०४, (११२३) सेव्यसेवकोपदेश१६६६
२१०९, २११३, २११५, २११७, २१२४, २१२५, (११२४) सोढलनिघण्टु ४६३
२१३८, २१५४ (११२५) सौदरनन्दकाव्य १२८४, १२९५, १५५७ (११३६) स्याद्वादमञ्जरी २१४, ४८९, ५९९ (११२६) सौभाग्यलक्ष्म्युपनिषद् १६८८, १६९६ (११३७) स्याद्वादरत्नाकर ६११, २०४३, (११२७) सौरपुराण ७४३, ८२३, १७५३
२०४८, २०६३, २१२०, (११२८) स्कन्दपुराण ५, २२, २४, ७५, १८९, ५३३, (११३८) स्याद्वादरहस्य २४१, २४७, २५३, २५६, ८३७, ८३८, ८४३, ८५०, ९६८, ११२९, १२३०,
१८६६, १९३७, २०३६ १२९४, १२९७, १४५७, १४७८, १४८१, १४८२, (११३९) स्याद्वादरहस्यवृत्ति ११९३ १५००, १५०१, १५१७, १५२१, १६३८, १६६६, (११४०) स्वसंवेद्योपनिषद् १५४९, १६०० १९९३
| (११४१) हंसोपनिषद् ५९४, १५१३, १६२८ (११२९) स्कन्दमहापुराण १७, ४८८, ५०७, ११०७, (११४२) हठयोगप्रदीपिका १२९५ ११२९, १८९५, २१२६, २१५९
(११४३) हनुमन्नाटक १५१३ (११३०) स्कन्दोपनिषद् ७३५, १५९६
(११४४) हयग्रीवोपनिषद् २१२६, २१५७, २१६१ (११३१) स्तवपरिज्ञा १४, ३५, २८३, ३०५, ३०६, (११४५) हरिलीलाकल्पतरु १४२७ । ३०९, ३११, ३१३, ३७१, १९७०
(११४६) हरिवंशपुराण ४९२, ६१४, ८७४, ११६१, (११३२) स्थानाङ्गसूत्र ४, ५१, ११७, १४०, १८४, | ११६२, ११६३, १२०२, १२२२, १४०५, १४२७,
२४९, २७२, ३३४, ४२२, ४६२, ५४२, ६२५, १४२८, १५१८, १५२१, १५२३, ६४०, ६४६, ६५२, ६५५, ६६३, ६६९, ६७०, (११४७) हर्षचरित १४२७ ७१७, ७२७, ७३१, ८५४, ९०९, ९४५, ९४७, (११४८) हर्षप्रबन्ध २००२ १०००, १००९, ११४५, १२११, १२३४, १२६८, (११४९) हलायुधकोश ९, ३७ १३२१, १३८८, १४०९, १४२१, १४४८, १४७९, (११५०) हारितस्मृति १७०१ १५२७, १५२८, १५५६, १६०१, १६२७, १६९९, (११५१) हिङ्गुलप्रकरण १४०९, १४२८, १४८४ १८५४, १८६५, १८७४, १९६६, १९८०, १९९२, (११५२) हितोपदेश ३६७, ११९०, १२४९, १४५७, २०१२, २०४४
१४६७, १४८४, १५१८, १८७७, २१०१, २१६७, (११३३) स्थानाङ्गसूत्रवृत्ति ५१, ५३, १८४, ६३६, ६४०, २१७३
६४२, ६४६, ६५२, ६५५, ७३१, ८९५, ९४४, (११५३) हृदयप्रदीपषटिंत्रशिका ९०
९४५, १३८८, १५७४, २०४५, २१२९ (११५४) हेरम्बोपनिषद् ११७७, १७७७ (११३४) स्फोटसिद्धिगोपालिकावृत्ति ७३४
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
•परिशिष्ट-७.
२२४९
परिशिष्ट-७)
४६६
६३९
ग्रन्थकृतां तु नामानि, नयलतागतानि वै ।
अकारादिक्रमेणैव, प्रदर्श्यन्तेऽधुना मुदा ।। अकलकाचार्य १७५४
कल्याणविजयगणी अगस्त्यसिंहसूरि ३९६, ५३०, ६४१, ६४६, ६५३, ६५६, कालीदास
१२२३ १८५३, १८५७, १८६७, १८८२, १८८३, १८८४, कालीपदशर्मा १७७१
१८९२, १८९३, १९६४, १९६६, १९७३, १९९६ कुन्दकुन्दाचार्य १७३, ३९४, ४५४, ५३६, ८१९, अत्रिमहर्षि ३९६, ४९९
१२९५, १३५९, १३६०, १६३१, १७०१, १९३२, अनन्तदेव
१११५-१११६, १७९४, १८१६ । १९४२, १९९४ अभयदेवसूरि ५, १२, ५१, ५२, १२३, १५६, कुमारिलभट्ट ५७४, ११६७, १७१०, २०३१,
१७६, १८४, १८८, ४६२, ६५५, ७३१, ८५५, २१०८, २११४, २११५, २१५९ ८९५, ९३९, ९४५, ९५७, १२७०, १३१३, १६५८, | कुलभद्रसूरि १०७४, १२३६, १५४५ १९१७, १९४६, २०२६, २०४५
कुल्लूकभट्ट
१७, ४११, ४६९, ४७०, अमरचन्द्र २०३०
४७५, ४८०, ११४१ अमितगति ४०, ४४२, ४५४, ४८९, ४९२, कृष्णमिश्र
१५७५ ६९२, ११७१, ११८८, १२८४, १५४२, १५४६, केशववर्णी १५५६, १५९२, १६३४, १६६५, १६६६, १७८२, केशिध्वज
१६६४ १८६५, २१६८, २१६९
कोट्याचार्य
१२३३, १२३७ अमृतचन्द्राचार्य १३६६, १६२६
क्षेमकीर्तिसूरि ६६२, १९८६, १९८९ अवधूताचार्य १५९१
गङ्गशोपाध्याय ३४२, ३४३, ११८०, १७६९, अश्वघोष १२९५
२०७०, २१०४, २१२४, २१३१, २१४९, २१५१ आमितगति १६२६
गदाधर
२१५४ आशाधर १२८४
८७४ ईश्वरकृष्ण ५८५, ७८५
| गणचन्द्रगणी (महावीरचरिय) २७४. ५५३ उदयनाचार्य २४७, ३३४, ५६६, ५६९, ५७०, ११८१, गुणचन्द्रविजय (द्रव्यालङ्कार) २११० १७६३, २०७९, २१००, २१०३, २११३, २१५४, गुणरत्नसूरि
१४६५, २१३० उदयवीरगणी ४९४, ५५०, ११५५, १२०४ गुणाकरसूरि उद्योतकर १६३१
गुह्य
४७६ उद्योतनसूरि १९२, ४४७, ६४०, ६६२, १००७, गोपेन्द्र
६८३, ८३१, ९६२, ९६३, १२२३, १२२५, १२२६, १३५९, १५३८, २१६९
९६४, १३९३ उमास्वातिवाचक ३८, ४३, ८२, ३५१, ४२६, ५१७, गौतम (गालवशिष्य)
८७४ ७३७, ९४४, १००७, १०२६, ११९८, १२०३, | चन्द्रप्रभसूरि १५२, १५७, १६९५, २०१५ १२२३, १२२५, १४८१, १५५५, १७७२, १८१८, चन्द्रमहत्तराचार्य ३५१, ८७६, ११७१ १९२७, १९७५, २११४, २१२३, २१३७ चन्द्रर्षि
१५९१ उशना
चन्द्रसूरि
१३८, १४१ कपिलमहर्षि
जम्बूमुनि
६१४ कमलशील १८१९
जयदेवमिश्र
३४१, २०७३ कल्याणमल्ल ८७४
|जयन्तभट्ट
५४५, ८२२, ११८१
गालव
२१६
३९६ ७९५
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२५०
जयसिंहसूरि
जयसेन
जाबाल
जिनदासगणी
१८४०, २१५७
१३६६
૮૬૪
५१९, ५३०, ९९५, १४८१, नीलकण्ठ १८४८, १८६२, १८८३, १८९३, १९६७, १९६९, नृसिंहशास्त्री
१९७१, १९७४, १९९७
जिनभद्रगणी
जिनसेनाचार्य
जिनहर्षगणी
जिनेश्वरसूरि
जोनराज
ज्ञानोत्तम
१०३५, १२३५
१०, १४, २५, २६, २८, ३२, ११२, २७०, २७७, २९१, ३६१, ३६७, ३७७, ३८२, ३८८, ४०१, ४०३, ४४९, ४७३, ४७४, ४७६, ५००, ५६५, १४५३, १६१४
तारानाथ
दीधितिकार
देवगुप्तसूरि
देवचन्द्र उपाध्याय
• परिशिष्ट ७ •
८९५, १०३३, ११०८,
११७९ २०९६
१६३३
५७६
१२२४
२१२५
८६, ५३३
१२५७
देवनन्द्याचार्य
१२५३, १२८४, १३५९
देवभद्रसूरि १४९, ३०४, ४९६, ५६२, ८५४ देवसेनाचार्य
१२३८
देवानन्दसूरि
४८८
देवेन्द्रसूरि २१४, ४९६, ८७६, ८७७, १०१६, १३१९,१३८९,१५२८,१६३४, १६३५, १९७५
धर्मशेखरगणी
नागसेनमुनि
नागोजीभट्ट
६७९, १५०७, १५२१,१६४२,
१६८५, २०२१
धनसारगणी
३८५
धर्मकीर्त्ति (बौद्धाचार्य) ४४९, ६०१, १७२२ धर्मदासगणी
धर्मपाल ९२७, ९२८, ९७१, १४९३, १७२३
५१
१७३१, १७३२, १७३४, १७३५, १७४१, १७४३, १७४९, १७९३, १७९४, १७९५, १८०६, १८१५, १८१६, १८१७, १८२१
१५८८
१४४, ७६२, ८०७
२१२८
४२. १२९५, १३७३, १५४२
नृसिंहसरस्वती नेमिचन्द्राचार्य (गोम्मटसारकर्ता) १५२८
नेमिचन्द्रसूरि ( प्रवचनसारोद्धार) ५५२ २०१५, २०४४,
२०५९ ७३१
नेमिचन्द्रसूरि (बृहद्रव्यसंग्रहकार ) नेमिचन्द्रसूरि ( महावीरचरित्रकर्ता) २७३, ३०६, ५५३ न्यायविजय
१२०३, १२२१, १२२२, १२६९,
१२७५, १३९७, १४३०, १४५८, १५१३, १५४८, १५५६. १६१२. १६४१
२०८१
१२०, ७४१, ८२५, १२३०,
१४०१, १४०२, १४११, १४३३, १४७८, १५०६,
१६००, १७३०, १७३५, १७३६, १७४७, १७७३, १७८३, १७९७, १८२५, १८२७, १८२८, १८३० २१७३, १४६९
२११४
१५८८
पक्षधर मिश्र
पतञ्जलि
१०२०, प्रभाकरमिश्र
प्रभाचन्द्राचार्य
पदुमनाराचार्य
पार्थसारथिमिश्र
पुरुषोत्तम
पुष्पदन्त
६३३ पूज्यपादस्वामी (दिगम्बर) १२८९, १६४६ प्रद्युम्नसूरि १६२५ २१४९
२०१५, २०२८, २०३२, २०४६
९७५
५, ४८, २९७, ५९४, ६७९,
७२८, ८३७, ९६६, १०६५, १०६८, १०७१,
११७४, १३९९, १४५३, १४७९, १५२३, १६०१, १६६७, १७०५
बाणभट्ट
बुद्धिसागरसूरि
१३६४, १४७७, १७२५
७४२, ७४६, ७४७, ७५४ ७५६
७५८, ७७७, ७८०, ८०२, ८२७, ८३०, १०९६, भगवदाचार्य
११०७, १११२, १११५, १११६, १११७, १२४३, भट्ट १३२८, १३३१, १३३३, १३३५, १३३९, १३४१, भट्टवार्तिक
१३४२, १३६४, १३७०, १४३३, १५०८, १६७४ भट्टोजीदीक्षित
बृहस्पति
ब्रह्मदेव
४८०, २१२०
१९३३
८१९, ११४३, १२६८
८७४
9989
२१०५
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________
१९
• परिशिष्ट-७.
२२५१ भद्रबाहुस्वामी ५२२, ५२७, ५३६, ६३४, ८१९, २०३, २०४, २७९, ३८१, ३८४, ८३५, ९२७,
१३७४, १४४८, १७८२, १८७४, १९८५, २१२० ९३७, ९३९, १०२६, १०७२, १२१०,१२४३, भर्तृहरि ८६, ३८५, ५५४, ५५८, ५९८, ६७०, ६८९, १२९०,१४४०, १५८०, १६५० _११६१,१४४८,१५७१,१६११,१६१२,१७१०,१७७५ | मेघविजयगणी
२०६१ भामह २०९१
मेघविजयमहोपाध्याय २१६, ९५९, १६००, १७०० भावमिश्र ४६४, ४६५
मेरुतुङ्गसूरि भावविजयगणी १८६५
यम
४७६, ८६३, ८६४ भावागणेश १२०, ७४१, ७५०, ७६५, ८५५, यशोधर
५००, ५०१, ५०२ ८८५, १११२, १११४, १११५, १११६, १३२६, | यशोभद्रसूरि ३२६, १२३९, १४५५ १३२८, १३२९, १३३८, १३४०, १३४१, १३४३, रघुनाथशिरोमणि ५२१, १७६९ १३४४, १३४९, १३६४, १३६९, १४३३, १४३४, रत्नप्रभसूरि
१७१, १८७, २६३, ६६२, १००६, १७३०, १७३३, १७३६, १७८४, १७९०, १७९३, १९६१, २०१५, २०६० १७९४, १७९७, १८०६, १८०८, १८१५, १८१६, रत्नशेखरसूरि ३०५, १४६५, १५१४ १८२१
| राजशेखर
१३०९ भासर्वज्ञाचार्य
५७०, २१५४, २१५९ | राजशेखरसूरि भोजराजर्षि ७४२, ७४७, ७४८, ७४९, ७६८, रामचन्द्रविजय
२११० ७७१, ७७३, ७८४, ७८९, ७९७, ८०५, ८१३, | रामविजयगणी १७३, १८७ ८२१, ८२५, ८२७, ८८५, १०८९, ११०५, १२४३, रामानन्द
७४९, ७५४,७७४,८८५, १०८९, १२८२, १३२८, १३३३, १३३९, १३४२, १३४४, १०९८, १११२, १११६, १३३१, १३३३, १४३३, १३६९, १४७९, १७३०, १७३१, १७४९, १७८८, १७२७, १७९३, १७९४ १७९४, १७९५, १७९६, १८२४
रामानुज
७११ मणिप्रभाकृत ७४६
राहुलसांकृत्यायन १०३०, १२३० मथुरानाथ
५६७, १७१०, १७७२, २०७९, लक्ष्मीवल्लभगणी २०८५, २१०६, २११३, २१५५
वट्टकेराकाचार्य ९७०, १९६२, १९७४, मधुसूदनसरस्वती ९०, ७५६
१९८४, १९९१ ४८६, ११४१
वर्धमान (गणरत्नमहोदधिकार) ११८, ५०८ मलयगिरिसूरि ६, १९, १०४, १४१, १८८, | वर्धमानसूरि
१५५७, १६६६, १९६७ ३९३, ४०६, ४०७, ५३७, ७०६, ८७६, ८९३, वर्धमानोपाध्याय (प्रकाशकृत्) ५६६-५६८, ११८१, २०७०, ८९५, ८९६, ९९५, १०१६, १०१९, १०२०, १०२६, २०७२, २०७४, २०८५, २०९१, २०९२, २०९७, १०६७, ११०५, १२१२, १४२६, १७७५, १८४०, २१०१, २१४९ १८८४, १९६५
वल्लभाचार्य
१५८८, २०९२ मल्लवादिसूरि २१०, २११, ६१२, ६१९, ८२२, वशिष्ठ
७८० ११०७, ११७२, ११७९, ११८४, ११९०, १२०३, वसुनन्दि
४९२ १७७४, १८३५
वसुबन्धु
९४, १००, १२३३, १५०६ माणेक्यशेखरसूरि ८६७
वाचस्पतिमिश्र
५७०, ७४७, ७५०, ७५४, ७५८, माधवाचार्य २११४
७६५, ७६९, ७७६, ७८६, ८२६, ८२७, ८२९, मार्कण्डेय १८४६
८८५, १०९८, ११०४, ११०७, १११७, १२३१, मुनिचन्द्रसूरि १०८, १११, १२७, १३९, १४८, १२४३, १२५१, १२८२, १२८४, १३३३, १३४५,
११
मनु
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२५२
• परिशिष्ट-७.
१३४६, १३४९, १३९९, १४३२, १४३४, १४९४, | व्यास
७४६, ७५४, ७५७, ७५८, ७६०, १६७४, १६८४, १७०९, १७२७, १७३१, १७३३, ७६५, ७७५, ७९५, ८००, १०७९, १०८०, १०८१, १७८४, १७८८, १७९०, १७९४, १७९७, १७९९, १०८७, १०९२, ११२८, ११४१, १२८२, १२८३, १८०८, १८१४, १८१५, १८१६, १८१८, १८२८, १२९०, १३२७, १३२९, १३३९, १३४२, १३४३, २११९, २१४७
१३४७, १३४९, १३६७, १३६९, १४२१, १४२५, वात्स्यायन
४५२, ४६८, ५०१, ५०२, ५०८, १४३०, १४३३, १४७७, १४८४, १४८५, १४८६, ६३३, ६३८, ७५५, ९५०, ९७५, ११७१, १३९९, १६००, १६७४, १७२७, १७२९, १७३१, १७३३, १४२४, १५७१, १७०२, १७६०, २११९, २१४५, १७३५, १७३६, १७३७, १७४२, १७४४, १७४८, २१५४
१७८७, १७९१, १७९३, १७९४, १८०४, १८१५, वादिदेवसूरि ११९२, १३२५, २०४८
१८१६, १८२१, १८२२, १८२४ वामन १३४८
| व्योमशिवाचार्य २१०० वाल्मीकि ११२
शङ्कराचार्य १७, ९०, ९६७, १०६७, १११७, विज्ञानभिक्षु
१०१, ७३२, ७४४, ७५०, ७६०, १३४९, १४८७, १४९४, १५१६, १६२१, १६५९, ७६८, ७७६, ७७८, ७८०, ७८२, ७८५, ८१०, १६६४, १६८५, १८०८, १९४२, २०९५, २१२७, १११४, ११७९, १२४३, १२८१, १३२६, १३२८, २१२८ १३२९, १३३१, १३३३, १३३४, १३३७, १३४२, शबरस्वामी
२०३४ १३४३, १३४४, १३४९, १३५०, १३७०, १५०७, शाकटायनाचार्य २०२८, २०४३, २०४५, २०४९, १६६४, १६७४, १६७६, १६८४, १७१०, १७८४, २०५०, २०५२, २०५४, २०६० १७९१, १७९४, १७९६, १७९७, १७९९, १८०६, शाक्त
१७७७ १८१४, १८१५, १८१६, १८१७, १८१९, १८२१, शान्तिसूरि
५, ११, १८६, ३९६, ५१७, १८२२, १८२४, १८३०
७१५, ९४५, १२१६, १२३३, १९११, १९५३, विज्ञानेश्वर ४८०, ८६४
१९७५, १९८९ विद्याधर ७५२
शिवकोट्याचार्य ९४७, ९४९, १९८० विद्यानन्दस्वामी २९७, ५९०, ८०६, २१२५ शिवराम
२१४९ विद्यारण्यस्वामी १३७१, २१५०
शिवशर्मसूरि
१६३४ विनयविजयोपाध्याय २५३, ४६१, ५५३, १३८९ | शीलाङ्काचार्य ३१, ५५, ८४, ९०, १८३, ४५५, ४५८, विन्ध्यवासी
५८६, ७८०, ८१०, १७५६ ५४५, ६२८, ७२९, ९७९, १३०४, १८४०, १८७६, विश्वनाथभट्ट ७२३, १७६८
१९२२, १९२३, १९३५ विश्वेश्वर सरस्वती ५५७
३१७ विष्णशर्मा ६३४
शुद्रक
१२९५ वीरनन्दिभट्टारक २०६२
शुभचन्द्र
१३५९, १३६०, १५१२ वीरभद्रसूरि १४०, १८९, ५१२, ५१९, ८९८, श्यामाचार्य
२१२३ ९४७, १२३५, १४०९, १५२०, १८८१, १९७५, श्रीधर
५९३, २१०० १९८४, १९९१
श्रुतसागर
२०६२ वीरसेनसूरि
६३९, ६४४, १०१६ सङ्घदासगणी ९०८ वृद्धवाग्भट ४६३
सदाशिवेन्द्रसरस्वती . ७४९, ७५८, ७६९, ८८४, ८८५, वेंकटनाथ १५८८
१११६, १११७, १३२७, १३४४, १३७०, १४३३, वैखानसस्मृति ५८४
१४८४, १४९७, १५०७, १६६४, १६७७, १६८५,
शुक्राचार्य
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-७.
२२५३ १७४३, १७७३, १७८७, १७९४, १७९५, १७९७, ६४४, ६४८, ६६२, ६७७, ६७८, ६८३, ६९७, १८१७, १८२७
७०६, ७०८, ७१६, ७९२, ७९५, ७९८, ८७४, समन्तभद्राचार्य २०६, २११, २१६, ६०८, ६१५, १०९९, ८८१, ८९३, ९३७, ९३८, ९५९, ९६२, ९८१, १२०५, १५७६, १७०९, २०३२
१००५, १०१४, १०२२, १०२७, १०३५, १०६७, समयसुन्दरोपाध्याय १५७६
१०६८, १०७०, ११०९, १११०, ११२२, ११४१, सागरानन्दसूरि ८३०, ११०८
११४५, ११७१, ११७९, ११८९, ११९९, १२०१, सायणाचार्य २५२, ६९०
१२०५, १२०८, १२१७, १२३२, १२३८, १२७३, सिंहसूरि ६१६, ८१९
१२७५, १२७७, १२८३, १२९१, १२९२, १२९३, सिंहसूरिगणिक्षमाश्रमण ६१२, ११२४, १८३५
१३०३, १३१७, १३१८, १३२०, १३६७, १३८२, सिद्धर्षिगणी ३९, १८७, ५२९, ५४१, ५६५, १३८४, १३८५, १३८८, १३९०, १३९१, १३९८,
६३४, ६३८, ८७१, १११०, ११२४, १२०५, १४००, १४१२, १४१७, १४२०, १४२६, १४२७, १२७३, १३९०, १५४०
१४३४, १४४०, १४४४, १४४५, १४६१, १४६३, सिद्धसेनगणी (तत्त्वार्थवृत्तिकृत) ४५५, ५३२, ६४०, ६७४, १४७६, १४७७, १४८७, १४९१, १५०४, १५१०,
१०२६, ११७१, १३८७, १४५२, १४८१, १६५७ १५१६, १५२४, १५२७, १५३५, १५३९, १५४३, सिद्धसेनदिवाकरसूरि ४०, १०४, १४८, २१६, २५५, १५४४, १५५७, १५६५, १५७१, १५७६, १५८७,
५४३, ५६५, ५७०, १०६७, १०७२, १३०३, १५८९, १६२५, १६३१, १६३४, १६३६, १६४७, १४७९, १५८०, १६०१, १६२५, १६५७, १६९५, १६६१, १६७२, १६९४, १७५३, १७५४, १७५६, २११२, २११६
१७५७, १८३१, १८३४, १८३६, १८५३, १८६३, सिद्धसेनसूरि (जीतकल्पचूर्णिकार) १४१
१८७१, १८७४, १८७६, १८७८, १८७९, १८८२, सिद्धसेनसूरि (प्रवचनसारोद्धारवृत्तिकृत्) १८८, ३९३, ५५२, | १८८३, १८८९, १९११, १९१७, १९३९, १९७१,
१०२६, १२०५, १२१२, १३८५, १३८९, १४२६, १९८०, १९८२, १९९२, २०२४, २०३६, २१०३, १८११, १८१९, २०५९
२१०९, २११६, २१२०, २१२१, २१२३, २१६०, सिद्धान्तसारमुनि १०६८
२१७८, सुगत
४६, ४७, १८९, ५१५, ५१६, हरिभद्रसूरि (प्रशमरतिटीकाकार) ६३९, १८८० १३१०, १७२४, १८५१, १८७५, २११० हर्ष
९७५, १६१२ सुमतिकीर्तिसूरि १०२०
हर्षवर्धनोपाध्याय ७२७, ७३०, १२२२, १६३३ सुरेश्वराचार्य
११२६, १७०१, १८१८ हेमचन्द्रसूरि (कलिकालसर्वज्ञ) ४०, ८०, २०६, २११, २१३, सोमदेवसूरि ६३३, ११९७, १३०९, १९३३ २१४, २१५, २१६, २७५, ३५१, ४५४, ४६४, १५८८
५४१, ५४५, ५९४, ६३८, ६६२, ६६९, ६९८, हरिभद्रसूरि (१४४४ ग्रन्थकार) २, १०, १६, २४, २६, ७४७, ७५२, ७६२, ८१९, ९७५, १०१६, १०२६,
२९, ३२, ३३, ३६, ३७, ३८, ४१, ४३, ८१, १०६८, ११२४, १२३९, १२५३, १२६०, १२८४, ८३, ९१, ९३, ९७, १०६, १०७, १०८, ११२, १४०८, १५११, १५१४, १५८०, १५८४, १६३१, ११५, ११९, १२०, १३२, १४५, १७७, १८१, १६९१, १७७१, १७७५, १७८२, १८११, १८१७, २००, २१३, २१४, २१५, २२०, २७७, २८०, १८१८, १८३६, १८४०, १८७८ ३०६, ३५२, ३७२, ३७६, ३९३, ३९९, ४१५, हेमचन्द्रसूरि मलधारी १७९, १८१, ३९३, ६४३, ७३२, ४२९, ४६१, ४९६, ५१९, ५२०, ५२१, ५२२, ८१९, ८२१, १००७, १०१५, १०१६, १०२६, ५२३, ५४४, ५४९, ५५०, ५५४, ५६३, ५९४, ११७९, १२१६, १२३२, १२३७, १२९३, १३६४,
६०४, ६१२, ६१४, ६१९, ६२२, ६३४, ६४२, १४४८, १४६१, १४६५, १५२९, १६०१, १७७५
हनुमान
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२५४
परिशिष्ट-८
अगडदत्त
१५२९
अगत्स्य
१०८०
अग्गिवेस्सन (अग्निवेश्यायन) १६६२
अग्निशर्मा
अग्रकुलिक
अङ्गर्षि
अंगारमदग
अङ्गारमर्दक
अचल
अतिमुक्तक राजकुमार
अनुरुद्ध
अभयशेखरसूरि
अम्बडपरिव्राजक
अम्बष्ट
अर्जुनमालि
अर्णिकापुत्राचार्य
अर्हद्
अशोक
अश्वजित
अश्वमित्र
आदिनाथ
आनन्द (बौद्ध भिक्षु)
आनन्द ( श्रावक )
आनन्दगिरि
आर्जवकौण्डिन्य
आर्द्रकुमार
आलारकालाम
आषाढ
इन्दुमती
इलापुत्र
ईशानेन्द्र
ईश्वर
उग्रगृहपति
उत्तम
उदयनाचार्य
• परिशिष्ट-८ •
व्यक्तिविशेषनामानि, नयलतागतानि वै । स्वरादिक्रमतो मोदात्, स्मर्यन्ते प्रणिधानतः ।।
उदायि
उद्दाकरामपुत्र
उमा
| उर्वशी
ऋषभ
ऋषभदत्त
ऋषिशृङ्ग
कक्षीवान् ऋषि
६८७, १४१७
५१४
७१४
१८०
१७९, ६६६, ९४२
६३८, १०८०
१४६८
१६०३
७४
२००, ७१५
२६४
२०३, ११८१, १३७४
७३, १५९०
१५७९
२६, १३९०
५१५
२१११
११२९
४६, ४७, २६६, १६०३, १६८३
७, ७१५
४८७
१४१७
१२४१, १३०६
२६३
१८३९
६६२
२०३
१३८७
११२४
२६३
१२७४
५६८
कट
कठिन ऋषि
कणाद
कण्डरिक
कपिलादासी
| कपिशार्दूल ( हनुमान् )
कनकध्वज
कपिपुङ्गव (हनुमत् )
१७७०
कपिलमहर्षि ७८२, ८२०, १०८९, १३१०, १५७५, १५९८,
१६००, १६०४, १६०९, १६१०, २११६
२२, ९६६, ११९८, १२४८
१३४९
७२८
१९७९
१५७३
१०८८
११३३
१३९
५१६
२६
४२९, ९९२, १८८०
१६, ५६२, २१२६
९९२, २००२
कूरगडु
१८५४, २००२
कृतपुण्यक
६०
कृष्ण ३५५,११५५, ११९८, १२१४, १५१८, १५९६, १९९२ केणियजटिलब्राह्मण
२६६ १०८०
केशकम्बल
केशव
४८६, ९९९, १४८०, १५७५
कराल
कर्ण
कापिल
कार्तिकेय
कालातीत
कालिकाचार्य
२६४
२६३
८५
काश्यप
कुणाल
| कुणिक
१०८०, १०८८
११२८,
१५७४
२७१, ९४८
१०७९, १०८०
१०८०
४३०, १८०४
१०८०
२९७, ५६२
१६४०, २००२
३६८
कुमारिलभट्ट
| कुलवालकमुनि
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-८.
२२५५
कोल
१५७६
२१६२ ५६२, २११८ २०३, ११५५, १८३६ १८९, २६५, २६६, १६०३ १८८० १७७६ ७२८, १८६० १३०५ १२४१ १०८० ७१४, ९४८ ९२७ ४, ११२४, १५७५, १५७६ १८५३ १५७६ २६६ ४२५, ४५१ १६२२, १७८७ ३४२, ४८० ११८४ २१०५ १५९० १५७६
गर्ग
६८८
कैवर्ती १०८०
चामुण्डा कोक्कास
चार्वाक
चिलातीपुत्र कोहंडीया देवी १६०
चुन्द कौण्डिन्य १९४९, २०४१
चूलनी कौन्तेय
१०९२, १५७५, १७४२ | जडभरत कौशाम्बी ९२६, ९२७
जनक कौशिक १०८०
जनार्दन कार्या २९७
जम्बूकुमार क्रौञ्च २९६
जाम्बूक खाण्डिक १६६४
जितशत्रु गजसुकुमाल ७१५, १३००
जितारि ८४३
जिन गर्भदास ८०६
जिनदासगणिमहत्तर गार्गी २४८
| जिनेश गिरिषेण
जिनेश्वर गुणसागर १२२
जीवक ६८८
जैगीषव्य गुहदेव २९६, २१०५
जैमिनि गोविंदवाचक १४९५, १९०४
ज्ञानगर्भ (मंत्री) गोशालक
२१२, २६४, ४६३, २०२३ टक गोष्ठामाहिल १९९६
ढण्ढणकुमार गौतम (बुद्ध) २६५
तथागत गौतम (ऋषि-वैदिक) १०८०
तरङ्गवती गौतमस्वामी
५४, १२४६, १४४२, १४४३, | तस्करयुगल १९०४, १९४९, २००२, २०६४
तामली गौरीवल्लभ १०८८
तारा घटोत्कच १९७९
तित्तिरीसुत ऋषि चण्डकौशिक
२६४, १३७५, १३९५ तेजपाल चण्डरुद्राचार्य १९९६
तेतलिपुत्रानगार चतुर्वक्त्र १५८०
तौतातित चन्दना
त्रिदण्डी चन्द्रगुप्त २६, १८३१
त्रिशला चमरेन्द्र १३८७
थूलभद्द चरमजिन ११५५
दण्डमुनि चरमतीर्थकर १३९५
दत्तात्रेय चाणक्क ६३५
दशबल चाण्डाली १०८०
दशार
गुणसेन
१८
१३८७ ११२ १०८०
१९
६०
७१५ २१२३ २१०६ २७१ २६ ८६७ ७२८ १५७६ १९९२
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________
देवदत्ता
६३५ ६३८ २०३
द्राविड
२२५६
• परिशिष्ट-८ . दशार्णभद्र ३५२
नाटपुत्त
२६४ दाम ४३०, १८०४
नाभेय
६० दिङ्नाग २३१, २३२, १६०५, ७४७ नारद
६३८, १०९९, ११०६, दुर्गतनारी ३६८
११५५, १३०५ दुर्मुख २०३६
नारायण
५७८, १६०० दुर्योधन २९६
निग्रोध
५१६ दृढप्रहारि २०३, १३०३, १८३६ नृपकन्या
२०३ दृढा १८०४
नेमिनाथ
११९८ देवदत्त
पद्म
१९१९ पद्मनाभ
३२२, ६३८, १०४७ देवपाल
पद्मभद्र
१९१९ देवहूति ८२०, १३१०
पद्मसम्भव
३५५ देवानन्दा २६२, २७१
परशुराम
९९९ द्रमिण २१०५
पराशर
१०७९ १९०२
पाण्डव
१९०२ द्रोणाचार्य ६२, ५२७, ५३१, ५३५, १०८०, १९८९ | पातञ्जल
१६७२ द्रौपदी ६३८, ६७५
पादलिप्तसूरि ४०१, १८३१ धन ६०, ९२६, ९२७, १८३६ पाराशर्य
८४३ धनञ्जय ९६७
१२९७ धनपति ९४८
पार्श्वनाथ
१५४८ धनपाल ९२६, ९४८
पालक
११९८ धनसार्थवाह
पितामह धरणेन्द्र २०३, १९७९
पिहिताश्रव (पार्श्वसन्तानीयमुनि) ११७ धर्मघोष ९४८
पुक्कुसाति
२६४ धर्मजिन ९९५
पुरुषोत्तम
१२०३ धर्मसागर
१५११ धर्मानन्द ४६३
पूरण
१३८७ धर्मिल १९९८
पूर्णराजा
१९८७ नन्दमणिकार ८५, ७१४, १५४९
पृथिवीचन्द्र
१२२, १६८८ नन्दिषेण १२०२, १२०५
पेढालपुत्र नन्दीश्वर १०८८, १०८९
पोट्ठपाद
२६५, १३५४ नमिराजर्षि १८५९
पौष्करस्वाति
२६६ नमुचि २१७०
प्रकाशानुयायी
२०७९ नयविजय २१८०, २१८३
प्रदेशिभूप
१८, १९, १८८० नहुष १०८८
प्रभाकरमिश्र
२१४९ नागदत्त ९४८
५६२ नागार्जुन १८३१
प्रसन्नचन्द्र
२०३६ नागेन्द्र १०८२
प्रसेनजित
२६५, ५१६
पार्थ
पुष्पाचार्य
प्रभाकृद्
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-८.
२२५७
मघदेव
बलदेव
२०
६३५
बौद्ध
प्रहलाद २९१
१६०२ बदरीनाथ २४८
मणिकारश्रेष्ठि १५४८, १५४९ बन्धुभगवद्दत्त १४०२
मधुपिङ्ग
१०६८ बल २९६
मनु
१५११ ११८४
मनोरथदत्त
१८३१ बलभद्रमुनि
मन्त्रिपुत्र बाहुज ९६१
मम्मण
६३५, ११६८ बाहुबलि १८८०
मरुत्सुत (हनुमत्) १९४१ बिन्दुसार २६
मरुदेव
११२८ बुद्ध ८५, ११२४, १४९३, १५७५, १५७६, १५८०, मरुदेवा
९८१, १६८८ १५९९, १६०२
मल्लीनाथ (कवि) १०५२ बुद्धिमन्त्री १९८७
मल्लीनाथ (तीर्थड्कर) ३९२, ७१४, ७१६, ११५५, बोधि सत्त्व १०२४
११६८ बोधिराजकुमार २६५, ५१५, १०२४, १५२० महाकाल
१०६८ १५७३, १७०२, १७४८ महाकाश्यप
१६०३ ब्रह्म ११२४, १५७९, १५८०, १५८२ | महागिरि
२६, ४२६ ब्रह्मदत्त ४२९, ६३५, ११५५, १८८०, १९९८ महादेव
२९७ ब्रह्मवादी १७३७
महापद्म
१९१९ ब्रह्मा २१५, २९७, ११२४, ११७१, १५७६ महामौद्गल्यायन १६०३ ब्रह्मायु २६४, २६५
महावीर (वर्धमानस्वामी) २७, २६२, २६४-२६६, २९७, भट्टभास्कर २१०५
३२२, ४६३, ४६७, ५११, ७१३, ७१४, ९२६, भदन्तभास्कर १४०१, १४०२, १४११ | ९२७, ९७९, २१५९, २०२३ भद्रालि २६४
महाशतक
४६७, ७१५ भरतचक्रवर्ती १२२, ७१६, १०६८, ११२८, महेश्वर
२१५, १०८८, १५८० ११५५, १६८८, १८३९, १८८०, २१७१ माणव
१४३७ भरतर्षभ ११८१
माण्डव्य
१०७९ भागवत ८५
मातृचेट
१०६ भारत ८५, १०५५
माध्यमिक
२११७ भारती
२६२ भारद्वाज १०४, ९७१, १०२४, १४९३
मारुति
१३४६, १६२९ भारुचि २१०५
मालुक्यपुत्र
११३४ भास १८०४
माषतुष
१६४, २०३, ३८४, ४०१, १२१३, भास्कराचार्य २१०५
१२१४, १२८१, १५३२, १८५४, १९०२, १९०३ भीम १८०४, १९७९
मिथिलानाथ
१८५९ भीष्म ६६३, ६६६
मीमांसक
८१७ भूताऽऽर्यिका १०००
मुनिसुव्रत
१२१० भृगुनन्दन ४८६, ९९९
मूलदेव
६०, ६३८ भौतसाधु
१६६ भौतहन्ता १६५, १६६
मृगापुत्र
७१५
२
मायादेवी
मृग
२०
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२५८
• परिशिष्ट-८.
मृगावती मेघकुमार मेघरथ . मेतार्यमुनि मेरुप्रभ मैत्रेयी मौद्गलि
यक्ष
यमुनराजर्षि यमुना
यमुनाचार्य
यशोधर यशोधरनृपति याज्ञवल्क्य युधिष्ठिर रक्तबीज
रघुनाथ
रत्नाकरसूरि रथकार राघव राजगृहद्रमक राजपुत्र राम रामदेव रावण राष्ट्रपाल
१९९६
वज्रपाणि
२६४ ३९२, ७१३, ९४८
वर्धमानस्वामी २१२,२७१,५५३,५५४,९४८,११२४ ९४८
वल्कलचीरी
१३८९ १२४१, १३००, १३०६ वल्मीक
१०८० ९४८
वशिष्ठ
७२८, १०८०, १५११ २१५५
वसुदेव
६३७ २८९
वसुपाल
९२५-९२७ ९२६, ९२७
वस्तुपाल
१८, १९ ८६७
वामदेव ७६४, १८०४, २०७१, २०७२, २१०४ ८७४
वारत्तकपुत्र
८४० २१०५
वारिखिल्ल
१९०२ १९२५
वार्षगण्य
१८२६ १४६८
वालि
११२ ६३३, १०६८
वाल्मीक
१०८० ४८६, ४९९, १०८२, १२९० वासुदेव
४३३, ६३८, ११८४ २१६२
वासुपूज्यजिन ९२३ ५७६
विजयकुमार
९४८ ६६५
विजयगाथापति ९४८ २०
विजयदेवसूरि
२१७९ ४८७, १७७०
विजयसिंहसूरि २१८० ११६८
विधि
१५७९ ६३५
विनयरत्न
१२६८ ९९९, १०८०, १४७९ विनायक
२९७ ११२
विमर्श
१५४० १६२२, १९७९
विमलवाहन
९४८ ५१४, ५१५
विश्वामित्र
१०८०, १०८८, १०८९ १२३०, १८५६
२१५, २९६, २९७, ३५५, ११२४, ६३८
१५७५, १५७६, १५८०, १५८२ २९६, २९७, १५७६ वीर १६०, २१४, २६१, २९६, २९७ १०८०
वीरक शालापति ११९८ १६०३
११२९ ४६२
वेलन्धरदेव
६८८ ८५
व्याल
४३०, १८०४ १९७९
शक्र
२९६ ४८५, ४९४
शङ्कर
२९७, ४८८, ९९९, ११७९, १५८२, १५८३, १५८६
१५८०, १५८२ १५७९, १५८०
शङ्खचक्रवर्ती ११२७, १७५८ २०६४
शफरी शम्बर
४३०, १८०४
विष्णु
रुक्मिणी
रुद्र
रेणुका
वृषभ
रेवत रेवती
रौद्र
लक्ष्मण ललित लोकपाल लोकेश लोहार्य
लौहित्य ब्राह्मण
१०८०
२६६
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-८.
२२५९
शम्भु
८४३
सुग्रीव
शूलपाणि
१५७५, १५७६, १५८० सिंहगुहावासिमुनि ९९२ शाक्यपुत्र ११७
सिद्धत्थ
२६२ शाण्डिल्य
सिद्धसेनपण्डित
५७७ शान्तिनाथ ३२२, ११६८, १६३२ सिद्धान्त
१२७४ शाम्ब ११९८
सिद्धार्थ
२७१ शारिपुत्र १६०३
सीमन्धर
३२२, ९७९, १३६२ शालभूपाल २६१
सुगत २६२-२६४, २६६, २९७, ४५१, ५१५-५१६, ५१९, शालिभद्र ६०, ८५०, ११९८
५६२, ९७१, १३९१, १४९८, १५७६, १५९८, शिव ११०६, ११२९, १५७६, १५८०
१५९९, १६०२, १६०४ शिवभूति ४२६, ९९२, १२७३
११२ शिवराजर्षि ७१४, १४११-१२
सुदर्शन श्रेष्ठी ७१४ शीतलाचार्य ११९८
सुधर्मस्वामी
६४० शुकदेव १८०३, २०७१, २०७२
सुनक्षत्र
१५१७ शुक्र १५४८
सुबाहुकुमार
९४८ २६४
सुभद्द
२६५, १९१९ शैलब्राह्मण २६५
सुमतिजिन
९९४ शौद्धोदनि २८९
सुमुख
९४८, २०३६ श्रावस्तिका १७२४
सुलसा
१०६८ श्रेणिक १२१४, १२४८, १४०३, १४०४, १५३२, सुव्रत
१४८२ १५३५, १८८०, १९१९, २१७०
सुसुमा
१८३६ श्रेयांस
सुहस्त्याचार्य (सुहत्थी) २५, २६ ६० श्रेष्ठीपुत्र ६३५
सूर्यकान्ता
१८८० षडानन १३४७
३७०
सोमिल १०६८ सगर
२६५, १५४८
सौगत सङ्काश ३६९, ३७०
७१८, १७०२
स्कन्द सङ्गम (शालिभद्रजीव) ८५०, ११९८
२९६, २९७ स्कंधक
१३०० सङ्गमसुर
२६४ सत्यकी (सच्चइ)
१५८०
स्वयम्भू ८५, ६३५, १२०७, १६५७ सत्यवती
स्वातिपुत्र
२८९ १०८१ सदाशिव
हनुमत्
१७९३, १८१७ २९७
हर २१५, २९७, ११२४, ११७१-११७२, १५७६ सद्दालपुत्र २१२
हरि २९७, ११२४, ११७१-११७२, १५७६, १६०२ सद्दलसेण
हरिकेश
१३०६, १५६१ सनत्कुमार १०९९, ११०६, १८३१
हरिकेशी समरादित्य ६६२, ६८८, १३९०
हरिणैगमेषि
२७१ समिताचार्य १८३१
हरिभद्र ब्राह्मण
५७७ सम्प्रतिनृप १८, १९, २६, २०३, ९२४
हली
२९७ सर्वानुभूति १५१७
हिरण्यगर्भ
१३३१ साङ्ख्य ५७७
हृषिकेश
१५७५ सारिपुत्त २६३, १४९७
हेमचन्द्रसूरि
२११०
सूर्याभदेव
६८८
११
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट-९
२२६०
• परिशिष्ट-९ . वर्णानुक्रमरीत्यैव, दर्श्यन्ते लौकिकादयः ।
ग्रन्थार्थस्पष्टकारिणो न्याया नयलतागताः ।। (१) अकाले कृतमकृतं स्यादिति न्यायः ................. ६८५ | (३४) अर्धजरतीयन्यायः ........ २२३, ४८८, ५२३, ७९५, (२) अग्रहिलग्रहिलनृपन्यायः ............. ................. १९८७
१८९५, १९४४, २०२६, २०५१ (३) अजां निष्काशयतः क्रमेलकापातन्यायः.............२०७१ (३५) अर्धवैशसन्यायः .......... ..............१६२ (४) अजाकृपाणीयन्यायः .......... ........ ५०८, ६०९ (३६) अलाभे मत्तकाशिन्या दृष्टा तिर्यक्ष कामिता (५) अजागलस्तनन्यायः .............. ८०८, ११७६, ११९३ इति न्यायः ................................ १६१, २१६८ (६) अजातपुत्रनामोत्कीर्तनन्यायः .......................... ५९९ (३७) अवतप्तेनकुलस्थितम् ............................. १९०४ (७) अणुरपि विशेषोऽध्यवसायकरः इति न्यायः ........ ५८४ | (३८) अवयवप्रसिद्धेः समुदाय प्रसिद्धिः (८) अतिपरिचयादवज्ञा इति न्यायः ..................... १९७७ | बलीयसीति न्यायः
४६४ (९) अत्यन्तपराजयाद् वरं संशयोऽपि इति न्यायः ..... ५५२ (३९) अवसरापेक्षिवधकन्यायः ............ ................. ५२२ (१०) अत्यन्तबलवन्तोऽपि पौरजानपदा जनाः दुर्बलैरपि (४०) अविप्रतिषिद्धमनुमतं स्यादिति न्यायः ............... ४६९
बाध्यन्ते पुरुषैः पार्थिवाश्रितैः इति न्यायः ........... ६८६ (४१) अशक्तोऽहं गृहारम्भे शक्तोऽहं गृहभजने (११) अदग्धदहनन्यायः .......... ...............१२७ | इति न्यायः ..... .......... ३३६, ५४९, २१७५ (१२) अदित्सोः वणिजः प्रतिदिनं पत्रलिखितश्वस्तन- (४२) अशुद्धे वर्त्मनि स्थित्वा ततः शुद्धं
दिनभणनन्यायः ........................................५९९ समीहते इति न्यायः ............ १२४, ३१७, १७५१ (१३) अध्यारोपापवादन्यायः ....................... ६११, ९५३ (४३) अश्वतरीगर्भन्यायः ...
.............४२९ (१४) अन्त्यदीपकन्यायः
...............६११ |(४४) असत्ये वनि स्थित्वा ततः सत्यं (१५) अन्धगोलाङ्कलन्यायः........................ ८१, २१२० समीहत इति न्यायः ....
..................... १२६, २७८ (१६) अन्धदर्पणन्यायः ............
.१५६ (४५) असाधारण्येन लिङ्गानि भवन्ति इति न्यायः .. १८९७ (१७) अन्धपशुन्यायः ............................... १७०० (४६) अस्त्रमस्त्रेण शाम्यति इति न्यायः ............... ५०६ (१८) अन्धपरम्परान्यायः
१४३ (४७) अहिकुण्डलन्यायः ................................ १२२४ (१९) अन्धमुखमण्डनन्यायः .
३३७ | (४८) अहिभुक्कैवर्तन्यायः .................................... १६३ (२०) अन्धस्येवाऽन्धलग्नस्य विनिपातो न दुर्लभः इति न्यायः १२६ (४९) अहृदयवचसामहृदयमुत्तरमिति न्यायः ..............२०३४ (२१) अन्धेभज्ञानन्यायः
............ १०१ (५०) आकाशमुष्टिहननन्यायः ................................ २१२ (२२) अन्यवेश्मस्थिताद् धूमान्न वेश्मान्तरमग्निमद् इति न्यायः ......... ५९२ | (५१) आत्मवत्सर्वभूतेषु न्यायः ...........................
१८६८ (२३) अपराद्धेषुधानुष्काऽऽडम्बरन्यायः .................... ५२३ (५२) आमघटवारिन्यायः ........ (२४) अपवादैरुत्सर्गा बाध्यन्ते इति न्यायः ...... ३०, ४७७ (५३) आम्रसेकपितृतर्पणन्यायः ............
१६४ (२५) अप्राप्ते शास्त्रमर्थवदिति न्यायः ..................... ४७८ | (५४) आम्रान् पृष्टः कोविदारान् आचष्टे इति न्यायः..१७१,६१७ (२६) अभ्यर्हितं पूर्वं निपतति ........... ...............२७५ (५५) आयुश्रुतमिति न्यायः ...
............१७३ (२७) अम्बुनि मज्झन्त्यलानि ग्रावाणः प्लवन्ते इति न्यायः ५४४ | (५६) आरूढाऽऽरोहणाऽभावन्यायः...... ............१९४७ (२८) अयोगोलकन्यायः ......... .......३२७, १७५६ (५७) आशामोदकतृप्तिन्यायः .......... ...............१६९ (२९) अरण्यरोदनन्यायः ........... .....................८० (५८) आषाढवाते चलति गजेन्द्रे चक्रिवतो वारिधिरेव (३०) अरुन्धतीन्यायः ........... ..............७३६ काष्ठा इति न्यायः .............
.६२० (३१) अ— चेन्मधु विन्देत किमर्थं पर्वतं व्रजेदिति (५९) इतो व्याघ्र इतः तटीति न्यायः ....... ६०१, १०४२ न्यायः .............................३२०,१७०१, २१८३ (६०) इषुकारन्यायः .............
..........२११ (३२) अर्थवशाच्छब्दविनियोगन्यायः ....................... १८०० (६१) इषुवेगक्षयन्यायः ....................................... १८०
(३३) अर्थी समर्थो विद्वानधिक्रियते इति न्यायः ....... १५७ ' (६२) इष्टं मिष्टं वैद्योपदिष्टञ्चेति न्यायः ..................७२
पाय.........
११०४
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-९.
२२६१ (६३) इप्यमाणस्यैव प्राधान्यं न विच्छायाः इति न्यायः७११ | (९९) कुड्यं विना चित्रणमिति न्यायः .........२०५, ७८८, (६४) उत्खातदंप्ट्रोरगन्यायः ............................... १७३ | ११०४, ११९२, १७०९, १७५३, २०३५ (६५) उदराऽऽस्फालनेन शूलोत्पादन न्यायः ........... ११०७ (१००) कुवृष्टिन्यायः ....................................... १९८७ (६६) उपजीव्यविरोधाऽसम्भवन्यायः ........................ १८६ (१०१) कुशकाशाऽवलम्बनन्यायः ................ ५८७, ६११ (६७) उपवासाद् वरं भिक्षा इति न्यायः .................७३७ (१०२) कूपमण्डूकन्यायः ....................
.................... २१२ (६८) उपाये सति कर्तव्यं, सर्वेषां
| (१०३) कूपयन्त्रघटिकान्यायः ................... ४२८, ११६२ चित्तरञ्जनमिति न्यायः .... ...८५८ (१०४) कूर्माङ्गन्यायः .......................
........................ १८६१ (६९) उभयतः पाशा रज्जुरिति न्यायः ......... २३०, ५८३ (१०५) कृतक्षौरस्य नक्षत्रान्तवेषण न्यायः ................५६४ (७०) उलूकनिशान्यायः ....................................... २५७ (१०६) कृत्रिमाऽकृत्रिमयोः कृत्रिमे सम्प्रत्ययः इति न्यायः .. ५६५ (७१) उष्ट्रकण्टकभक्षणन्यायः ..............................१२५१(१०७) कृत्वाचिन्तान्यायः....................................५७६ (७२) उष्ट्रलगुडप्रहारन्यायः ........... .............. १८९ (१०८) केवलैर्वचनैर्निर्धनाऽधमर्णकस्य सज्जनभ्रामणन्यायः .६०३ (७३) उष्णभोजिन्यायः ............ ..............५२२ (१०९) क्रियमाणं कृतमिति न्यायः ......... ..............९७३ (७४) ऊषरवृष्टिन्यायः ............. ........४३५, ४७८ (११०) क्वोष्ट्र क्व च नीराजना न्यायः.................५०६ (७५) ऋजुगत्या सिध्यतोऽर्थस्य वक्रेण
(१११) क्षते क्षारनिक्षेपन्यायः ...............................५०४ साधनाऽयोगादिति न्यायः ....................... १९९ (११२) क्षीयमाणं क्षीणमिति न्यायः ............ १३७१,१६९० (७६) एकं सन्धित्सतोऽपरं प्रच्यवते इति न्यायः.....२१४७/(११३) क्षीरं विहायाऽरोचकग्रस्तस्य सौवीर रुचिन्याय ५९३,२१४७ (७७) एकं सीव्यतोऽपरप्रच्युतिन्यायः ........ २०१७, २०८९ (११४) क्षीरनीरन्यायः.............. १४०७, १६१०, १७५६ (७८) एकवृन्तगतफलद्वयन्यायः ........................... २१०० (११५) खटिकाश्वेतिमा न्यायः ............ ७३३ (७९) एकसत्त्वेऽपि द्वयं नास्तीति न्यायः .............. २१५५ (११६) खल्वाटतालीयन्यायः .......
५९८ (८०) एकसम्बन्धिज्ञानस्यापरसम्बन्धि
(११७) गगनरोमन्थन्यायः स्मारकत्वमिति न्यायः .......... २१५ (११८) गजस्नानन्यायः
............ १६२ (८१) एकोऽपि सिंहो बलवानुच्यते इति न्यायः ...... ११५९ (११९) गजाङ्कुशन्यायः ....
८३० (८२) कटकगवन्यायः .............................. २२७ (१२०) गड्डरिकाप्रवाहन्यायः ..................... १६८, ३४९ (८३) कण्ठगतचामीकरन्यायः ..............................२१२८ (१२१) गन्धाश्मरजसा स्पृष्टो नष्टो न्यायः.............. ४२९ (८४) कण्ठीरवकुरङ्गन्यायः ................................. ३४४ (१२२) गर्दभरोमगणनाऽऽयासन्यायः ....................... ३४५ (८५) कदलीफलन्यायः ................. ..............२४५ (१२३) गलगण्डभयाद गलकर्तनन्यायः ..................२०६० (८६) कफोणिगुडायितन्यायः ....................... ४८८, ६१० (१२४) गले पादुकान्यायः ...................... २६४, ११८२ (८७) करककणदर्शनायाऽऽदर्शाऽऽनयनाऽनपेक्षान्यायः१७१७ (१२५) गिरिसरिदुपलघोलनान्यायः ........................१५०१ (८८) करतलकलितमुक्ताफलन्यायः ....................... १२१४ (१२६) गुडजिस्विकान्यायः ....................... ६५१, ६५९ (८९) करविन्यस्तबिल्वन्यायः
..............
.........२३६ (१२७) गृहार्थमारोपितस्य देहलीदीपस्य (९०) करस्थाऽऽमलकन्यायः .............२५३, २६६, ३४४ रथ्योपकारकत्वमिति न्यायः .......................... ३०५ (९१) कर्मभूयस्त्वात्फलभूयस्त्वमिति न्यायः .................८८ (१२८) गृहीत्वाऽर्थं गताश्चौरा कस्तानाच्छेत्तुमर्हतीति न्यायः ६१० (९२) काकतालीयन्यायः ........
........................... १२२, ३३५ (१२९) गोमयपायसीयन्यायः .................... .............४४९ (९३) काकदन्तपरीक्षान्यायः ..
५८० | (१३०) गौणमुख्ययोः मुख्य कार्यसम्प्रत्ययः इति न्यायः ६६० (९४) काकिण्यन्वेषणाय निष्कसहस्रव्ययन्यायः ......... .१७१९ |(१३१) घट्टकुटीप्रभातन्यायः .................... ४६८, १०४३ (९५) काचः काचो मणिर्मणिरिति न्यायः ३०३ (१३२) घुणाक्षर (धुणाक्षरोत्किरण) न्यायः ......१०४, १६१, (९६) कारणगुणप्रक्रमन्यायः .........
३३५, ६४५, ६४६, ९८३, १५७१ (९७) कार्पासरक्ततान्यायः ...........
३४४ | (१३३) घृतं दहतीति न्यायः .......७३,८९६,१४०७,१६३५ (९८) किटिकापक्षोद्गमन्यायः ...................... १६५ (१३४) चक्रभ्रमणन्यायः ...................................... ३०६
५८६
पन्चायः
.........
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२६२
• परिशिष्ट-९ .
H
नाप...........
...........
(१३५) चन्दनगन्धन्यायः ......१६८१,१९१२,१९१३,२१४५ (१७२) दग्धरज्जुन्यायः ..................... ०२२ (१३६) चन्द्रचन्द्रिकान्यायः ............. ३९२ (१७३) दग्धेन्धनवह्निन्यायः
.............३६१ (१३७) चन्द्रप्रतिबिम्बन्यायः .............७४३ (१७४) दण्डापूपिकान्यायः
..............४७० (१३८) चारिसञ्जीविनीचारन्यायः ................. ८४६, ८४७ (१७५) दामव्यालकटन्यायः . .................४३० (१३९) चिन्तामणिं परित्यज्य काचमणिग्रहणन्यायः ......६२० (१७६) दासेन मे खरः क्रीतः, दासोऽपि मे (१४०) छत्रिन्यायः..........
............४२२ | खरोऽपि मे इति न्यायः ................ २२ (१४१) छायापिशाचीन्यायः ..
२१२८/(१७७) देवेन्द्रन्यायः ............ ..............३५२ (१४२) जपाकुसुमन्यायः ........ ............ ८१० (१७८) देशे समुदायोपचारन्यायः .............६४२ (१४३) जलकतकरेणुन्यायः ..........
३०९ (१७९) देहलीदीपकन्यायः ..................... ............... ६११ (१४४) जलमन्थनन्यायः .............
३७१/(१८०) द्राक्षा अम्ला न्यायः ............... २१७५ (१४५) जातं मे शरणतो भयमिति न्यायः ................८७/(१८१) द्वन्द्वान्ते श्रयमाणं पदं प्रत्येकमभिसम्बध्यते इति न्यायः .......२०० (१४६) जात्यन्धगजकल्पनान्यायः ............... २१०, ११२६ (१८२) द्विर्वद्धं सुबद्धं भवतीति न्यायः ..................६१४ (१४७) जामात्रर्थं श्रपितस्य सूपादेरतित्यर्थं न्यायः ......३१७ (१८३) धनञ्जयन्यायः ............ .............. ४३३ (१४८) डमरुकमणिन्यायः ................................... ६२० | (१८४) धर्मिकल्पनातो धर्मकल्पना लघीयसीति न्यायः ५९२, (१४९) तक्रकौण्डिन्यन्यायः .................................. ३१८
__५९३, ११९२ (१५०) तटाऽदर्शिशकुन्तशावकन्यायः ....................१८९३ (१८५) धान्यपलालन्यायः ........... ...........३३० (१५१) तत्त्वभेदपर्यायैर्व्याख्या इति न्यायः .............. १८७५ (१८६) न खलु शालग्रामे किरातशतसङ्कीर्णे प्रतिवसन्नपि (१५२) तदागमे हि तद् दृश्यते इति न्यायः .........१९८६ ब्राह्मणः किरातो भवतीति न्यायः .. ................७२७ (१५३) तद्धेतोरस्तु किं तेन ? इति न्यायः. २५२,११५७,२०२२ (१८७) न हि एकाकिनी प्रतिज्ञा प्रतिज्ञातं साधयेत् ... ४४७ (१५४) तप्तोपलनिपतितजलन्यायः ......... ...............१५०८/(१८८) न हि कदाचिदनीदृशं जगदिति न्यायः .......२१०५ (१५५) तमःप्रकाशन्यायः ............... .............७१२ (१८९) न हि कार्षापणमात्रेण धनवान् भवतीति न्यायः ....१५४० (१५६) तमोदीपन्यायः ........... ............ १७०९ (१९०) न हि क्वचिदश्रवणमन्यत्र श्रुतं (१५७) तरतमभावाऽऽपत्रमिति न्यायः ....................५७६ निवारयितुमुत्सहत इति न्यायः ....................१७०९ (१५८) तस्करकन्दुन्यायः .................................... ५२२ (१९१) न हि खदिरगोचरे परशौ पलाशे द्वैधीभावो (१५९) तस्करस्य पुरस्तात्कक्षे सुवर्णमुपेत्य
| भवतीति न्यायः ..
..........५७९ सर्वाङ्गोद्घाटनन्यायः ...... ..............४१४|(१९२) न हि निन्दा निन्द्यं निन्दितं प्रयुज्यते, किं तर्हि ? (१६०) तात्स्थ्यात् तद्व्यपदेश इति न्यायः ........... १९८६ | निन्दितादितरत् प्रशंसितुमिति न्यायः ........... २६६ (१६१) तीराऽदर्शिशकुनिन्यायः ........................... ११२७ | (१९३) न हि पटुरपि नटबटुः स्वस्कन्धमारो, (१६२) तीर्थकाकन्यायः ............ १९०३ शक्त इति न्यायः ..
........११८६ (१६३) तुरगारूढस्तुरगं विस्मृतः इति न्यायः ..........१९४३ (१९४) न हि पूतं स्याद् गोक्षीरं श्वदृतौ (१६४) तुलोन्नमनव्यापारन्यायः . ............७३८] धृतमिति न्यायः ,
.............१०६८ (१६५) तुषकण्डनन्यायः
..............५९८ (१९५) न हि भिक्षुकाः सन्तीति स्थाल्यो नाधिश्रीयन्ते इति न्यायः ..२१४५ (१६६) तुष्यतु पर इति न्यायः ...................... २०३३ (१९६) न हि मृगाः सन्तीति शालयो नोप्यन्ते इति न्यायः .. २१४५ (१६७) तृणपलालादिकृतसहकारफलाऽपक्वताक्षयन्यायः .. १८० (१९७) न हि यद् गिरिशृङ्गमारुह्य गृह्यते (१६८) तृणारणिमणिन्यायः ......... ........३३५, ३३९ तदप्रत्यक्षमिति न्यायः .................. .......६२० (१६९) तैलपात्रधरन्यायः ......
...... ४४३ | (१९८) न हि वरविघाताय कन्योद्वाहो भवतीति न्यायः ४८८ (१७०) त्यजेदेकं कुलस्यार्थे इति न्यायः ................ ५९९ (१९९) न हि विधिशतेनाऽपि तथा पुरुषः प्रवर्तते (१७१) दग्धबीजन्यायः.. ............१९५७ यथा स्वेच्छयेति न्यायः
...२१४७
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________
पाया .........
• परिशिष्ट-९.
२२६३ (२००) न हि श्यामाकबीजं परिकर्मसहस्रेणाऽपि
(२३०) पुष्टलगुडन्यायः .....
.....४५३ कलमाऽङ्कुराय कल्पते इति न्यायः .............२१०१ (२३१) पूर्वात् परस्य बलीयस्त्वमिति न्यायः ............४७० (२०१) न हि सहस्रेणाऽपि अन्धैः पाटच्चरेभ्यो
(२३२) प्रतिबिम्बोदयन्यायः ..................................५७८ गृहं रक्ष्यते इति न्यायः ............................ १७०१ (२३३) प्रदीपन्यायः ..........................................४३९ (२०२) न हि सुशिक्षितोऽपि नटबटुः स्वस्कन्धमधिरोढुं (२३४) प्रदीपे प्रदीप प्रज्वाल्य तमोनाशाय शक्तः इति न्यायः ..........
.. ४३८| यतमानस्येव पुंसो न्यायः .....................६१४,७५० (२०३) न हि स्थाणोरयमपराधो यदेनमन्धो
(२३५) प्रधानमल्लनिबर्हणन्यायः.............................५९९ न पश्यतीति न्यायः ............. १७०९,१७२०,२१५६ (२३६) प्रपानकरसन्यायः ...........
.१८८७ (२०४) न हि हरिणशावको भवति प्रतिपक्षः तरक्षोः इति न्यायः ......५५० | (२३७) प्रमाणबलादायातः पदार्थः केन वार्यते ? इति (२०५) नदीपाषाणघोलनान्यायः ....... ८७५, ९९९, २०९७ न्यायः
............१८९० (२०६) नरसिंहन्यायः ........................................ ६१३ (२३८) प्रसक्तं प्रतिषिध्यते इति न्यायः ..९७, ४६१, ४८३ (२०७) नर्तकीन्यायः ................... ................७८६ (२३९) प्रस्थकन्यायः ...... ............ ६८६, १४४४ (२०८) नष्टाश्वदग्धरथन्यायः ........ ............. १७०० (२४०) प्राधान्येन व्यपदेशा भवन्ति इति न्यायः .....६८८,१८९७ (२०९) नायकदोषप्रक्रमन्यायः .......... ............... २६३ | (२४१) प्राप्तमेव प्रतिषिध्यते इति न्यायः ......४७८, ४८२ (२१०) नासिकाऽग्रेण कर्णमूलकर्षणन्यायः .............१७४८ (२४२) फलप्रयोजनोप्तसहकारवृक्षलब्धछायागन्धन्यायः ....६६२ (२११) निकृष्टदृष्टिर्नोत्कृष्टे इति न्यायः ................. ५२१ (२४३) बकबन्धन्यायः .
..........५८८ (२१२) निन्दामि च पिबामि चेति न्यायः ....... १६३,२४२, (२४४) बधिरकर्णजपन्यायः .................................. ३३६
२६६,५१६,५६६ (२४५) बहिरङ्गान्तरङ्गयोरन्तरङ्गं बलवदिति न्यायः . ६८४, (२१३) नो खलु सहस्रमपि जात्यन्धा पान्थाः
........... १७०१ पन्थानं विदन्तीति न्यायः. .............४१४ (२४६) बिलवतिगोधाविभजनन्यायः .........................५२१ (२१४) पङ्कप्रक्षालनन्यायः .........
| (२४७) बीजाङ्कुरन्यायः ....................... १०९८, २१२० (२१५) पजरचालनन्यायः .......... ..............४३३ (२४८) ब्राह्मणपरिव्राजकन्यायः ..............१८७२ (२१६) पण्डकमुद्वाह्य मुग्धाया अपत्यप्रार्थनन्यायः ....... ४०४ (२४९) ब्राह्मणवशिष्ठन्यायः .......... .....४३१, १८७४ (२१७) पदैकदेशे पदोपचारन्यायः
| (२५०) ब्राह्मणश्रमणन्यायः
.... १८८२ (२१८) परिशेषन्यायः ........
| (२५१) भक्षितेऽपि लशुने न शान्तो (२१९) पर्जन्यन्यायः ............... .............१८६७ व्याधिरिति न्यायः ..............१०३६, १९४०,२०९१ (२२०) पाटच्चरविलुण्टिते वेश्मनि यामिकजागरणवृत्तान्तन्यायः ..५९५ (२५२) भस्मन्याज्याऽऽहुतिन्यायः .......... ..............१८९५ (२२१) पाठक्रमादर्थक्रमो बलीयानिति न्यायः ............६७३ | (२५३) भाण्डानुसारिस्नेहन्यायः........... ............१८९४ (२२२) पादप्रसारिकान्यायः ...............८, १२०४, १९३९ (२५४) भिक्षुपादप्रसारणन्यायः ............ ..............१७०४ (२२३) पारिशेषन्यायः .............. १८६, ३२३, १५६८ (२५५) भीमभासदृढन्यायः ... ...............१८०४ (२२४) पिण्डमुत्सृज्य कर लेढीति न्यायः ................४०६ (२५६) भीमो भीमसेन इति न्यायः .......................६४२ (२२५) पिण्याकयाचनार्थं गतस्य
| (२५७) भुक्तभोजनाऽभावन्यायः
........................१९४७ - खारिकातैलदातृत्वाभ्युपगमन्यायः ................... ६०७ (२५८) भूलिङ्गन्यायः
..................६६६ (२२६) पिशाचानां पिशाचभाषयैवोत्तरं देयमिति न्यायः ६५१/(२५९) मञ्चाः क्रोशन्ति इति न्यायः (२२७) पिप्टपेषणन्यायः .........................६०८, २०९६ (२६०) मणिप्रभामणिमतिन्यायः .
..........................३५२ (२२८) पुत्रलिप्सया देवं भजन्त्या भर्ताऽपि नष्ट इति (२६१) मणिमन्त्रादिन्यायः न्यायः .............
.................. ६०६ (२६२) मणिविक्रयन्यायः .. (२२९) पुरुषविश्वासे वचनविश्वास इति न्यायः..........
) मण्डूकप्लुतिन्यायः ......
.........६६१
.......६८६ ......५२७
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२६४
• परिशिष्ट - ९ •
७८४
(२६४) मण्डूकचूर्णन्यायः . ७२१-७२२ (२९६) रज्जूरगन्यायः (२६५) मण्डूकभस्मन्यायः . ७२१-७२२,१३७६ (२९७) रत्नं रत्नेनैव सह सङ्गच्छते इति न्यायः .. १८८९ (२६६) मण्डूकवसाऽक्ताऽक्षाणां वंशेषूरगभ्रम न्यायः ..... ४८६ (२९८) रुधिरसम्पर्कवद्विषप्रसरणन्यायः (२६७) मत्स्यकण्टकन्यायः . ७३५ (२९९) रुमाक्षिप्तकाष्ठलवणभवनन्यायः (३००) रेखागवयन्यायः
५०४
७३५
५१९
५६९
(२६८) महाजनो येन गतः सः पन्था इति न्यायः .. १४९२ (२६९) महार्णवयुगच्छिद्रकूर्मग्रीवाऽर्पणन्यायः (२७०) महिषीस्नेहप्रतिबद्धभिक्षुन्यायः (२७१) मानाधीना मेयसिद्धिः, मानञ्च सुनिश्चितलक्षणमिति न्यायः
. १८९५ . १८९४
१९७७
(३०१) लक्षणप्रमाणाभ्यां वस्तुसिद्धिरिति न्यायः (३०२) लघुनि अवज्ञा इति न्यायः (३०३) लाङ्गलं जीवनमिति न्यायः (३०४) वज्रं वज्रेण भिद्यते इति न्यायः (३०५) वज्ररेखान्यायः
५२५
५०६
८५
५६१,
(२७२) मारणाय गृहीतोऽङ्गच्छेदं स्वीकरोत्येवेति न्यायः . (२७३) माषराशिप्रविष्टमषीगुडिकान्यायः
(२७४) मासाहसशकुनिन्यायः
(२७५) मुञ्जादिषीकोद्धरणन्यायः (२७६) मुण्डितशिरोनक्षत्रान्वेषणन्यायः
(२७७) मूलं नास्ति कुतः शाखा ? इति न्यायः . (२७८) मूषाभिषिक्तताम्रन्यायः
(२७९) मूषिकाभक्षितबीजादऽङ्कुरादिजननन्यायः (२८०) मूषिकेण दण्डो भक्षितश्चेद् ? इहस्थः पूपोऽपि तेन भक्षित इति न्यायः (२८१) मृगतृष्णाजलबुद्धिन्यायः
(२८२) मृतमारणन्यायः
(२८३) मृतस्य शिखिनः केकामितमिति न्यायः (२८४) म्लेच्छस्य हि म्लेच्छभाषयैव
२०७३
. ४७०
४८६ (३०६) वदतो व्याघातन्यायः
६६६ (३०७) वधूमाषमापनन्यायः
३८६ (३०८) वनसिंहन्यायः
४८४ (३०९) वरं सांशयिकाद् निष्कादसांशयिक कार्षापणः १७५६ इति न्यायः
६८५
. ४९२ (३१०) वरमद्य कपोतः वो मयूराद् इति न्यायः ...... ६८५ . ४९० (३११) वर्णतद्वतोरभेद इति न्यायः
. ४६३
(३१२) वर्तमानसमीपे वर्तमानवद् वेति न्यायः ४७० (३१३) वातदीपन्यायः
१४३१ १३२
२०७९
. ३३३ (३१४) विनायकं प्रकुर्वाणो रचयामास वानरमिति न्यायः २३३, ३४२, २०७५ ११२७ (३१५) विपुलकदलीफललिप्सया जिह्वाच्छेदनन्यायः ... २१४९ (३१६) विशिष्टविधिनिषेधौ विशेषणमुपसङ्क्रामतः सति विशेष्यबाधे इति न्यायः
प्रत्युत्तरणीयमिति न्यायः
(२८५) य एव करोति स एव भुङ्क्ते इति न्यायः (२८६) यः कारयति स करोत्येव इति न्यायः (२८७) यत् करभस्य पृष्ठे न माति तत्कण्ठे
(३१७) विषं विषेण व्यथत इति न्यायः . (३१८) विषवृक्षोऽपि संवर्ध्य स्वयं छेत्तमुसाम्प्रतमिति न्यायः . १८९३ (३१९) वीतरागजन्माऽदर्शनन्यायः (२८८) यथोद्देशं निर्देश इति न्याय: ५४२, १२२१,१२३९, (३२०) वृद्धकुमारीवरप्रार्थनन्यायः . १२६८, १३१२, १९६४, १९९५ (२८९) यदधेन हृतं पुरा तत्पश्चाद् गर्दभः प्राप्तुं
निबध्यते इति न्यायः
केनोपायेन शक्नुयादिति न्यायः
२०७५
.२११३
. ५७६
४६८
१७१८
. ४३३
७२२
५०६
२१२, २१०१
२११८
२५६
६५९
२५५
(३२१) वृद्धिं लिप्सोः मूलहानिरायाता इति न्यायः (३२२) वृद्धिमिच्छतो मूलमपि ते नष्टमिति न्यायः ...... .४९४ (३२३) वृश्चिकभिया पलायमानस्य आशीविषमुखे निपात इति न्यायः
(२९०) याचितकमण्डनन्यायः .
५७८
५०८, २०३९ (३२४) व्यपदेशाः प्रधानपरा भवन्तीति न्यायः . (३२५) व्याघ्रतटीन्यायः .
४
(२९१) यादृक्षो यक्षः तादृक्षो बलिः इति न्यायः ४९८,६५१ (२९२) यावदप्राप्तं तावदेव विधीयते इति न्यायः ...... ४७८ (२९३) यूकाभयाद् वस्त्रपरित्यजनन्यायः . २०६० (२९४) योगाद् रूढिर्बलियसीति न्यायः . ( २९५) रक्तबीजस्य चामुण्डोदरप्रवेशन्यायः
(३२६) व्याधकुलसंवर्धितराजकुमारप्रतिबोधन्यायः (३२७) शतमप्यन्धानां न पश्यतीति न्यायः
४
. २१६२ (३२८) शब्दक्रमादर्थक्रमो बलीयानिति न्यायः
११०२
.५२६
४५२
२०७८
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१०.
२२६५ (३२९) शरपुरुषीयन्यायः ................................... ८१ | (३५३) सिंहावलोकनन्यायः .... २१६, ६७८,७१७, १५२५, (३३०) शर्करोन्मज्जनीयन्यायः .............................. ११७ १६८९,१७१४,१८३३,१८३८,१८६४,२०९७ (३३१) शवोद्वर्तनन्यायः ..................................... ३३१ (३५४) सुतीक्ष्णाऽसिधारामधुलेहनत्यागन्यायः ............२१५२ (३३२) शाखाचन्द्रन्यायः ........... १२७४, १५३९, १५७५ (३५५) सुन्दोपसुन्दन्यायः ...........................६१०,११२७ (३३३) शालिसमृद्धौ कोद्रवाऽशनत्यागः इति न्यायः ... ७३७ | (३५६) सुवर्णघटन्यायः ....................... ७१८, ७१९ (३३४) शिर आस्फाल्य शूलोत्पादनतुल्यमेतदिति न्यायः .. १७५८ | (३५७) सुवर्णघटनन्यायः .... ........... .................५१७ (३३५) शिरश्च्छेदेऽपि शतं न ददाति. विंशतिपञ्चकं |(३५८) सूचीकटाहन्यायः .....
तु प्रयच्छत्येवेति शाकटिकन्यायः ....................६१० (३५९) सोऽयमिषोरिव दीर्घदीर्घतरो व्यापारः इति (३३६) शुकनलिकान्यायः.................................... ५७८ न्यायः .................................................१३८९ (३३७) शृङ्गग्राहिका न्यायः १४४,५८१,१२७६,१२७७,२०३५ (३६०) स्थालीपुलाकन्यायः .......................
२१४ (३३८) श्येनकपोतीयन्यायः ..................................६२२ (३६१) स्थूणानिखननन्यायः .........
...७१६ (३३९) श्वपुच्छोन्नमनन्यायः ..................................४३४ (३६२) स्नेहदीपन्यायः .............
१३२ (३४०) सति चारोपे निमित्तानुसरणं न्यायः ..............७४५ (३६३) स्फटिकमणिन्यायः ...........
७४३ (३४१) सति धर्मिणि तद्धर्माः चिन्त्यन्त इति न्यायः १७०७ (३६४) स्फटिकोपाधिन्यायः ........................ ५८६, ७७८ (३४२) सदन्धन्यायः .........
....... १२१३ (३६५) स्वभावो दुरतिक्रमः इति न्यायः ............ २१०१ (३४३) सन्दिग्धं सप्रयोजनं च विचारमर्हतीति न्यायः .. ५७६ | (३६६) स्ववधाय कृत्योत्थापनन्यायः .......... ३४४, १२९८ (३४४) सन्दिग्धप्रवर्तनन्यायः
............. ५७६ | (३६७) स्वविषमूर्छिता भुजङ्गी स्वात्मानं दशतीति न्यायः२११८ (३४५) सर्वं ज्ञानं धर्मिण्यभ्रान्तमिति न्यायः ..............५७५ (३६८) स्वविषमूर्छितो भुजङ्गम आत्मानमेव दशति न्यायः .५८६ (३४६) सर्वं वाक्यं सावधारणमिति न्यायः... ४३२, २१३२ (३६९) स्वशस्त्रं स्ववधायेति न्यायः ......................४६८ (३४७) सर्वनाशे समुत्पन्नेऽर्धं त्यजति पण्डितः इति न्यायः ६९३ |
३७०) स्वाङ्ग स्वव्यवधायकं न भवति इति न्यायः . २१६ (३४८) सविशेषणौ हि विधिनिषेधौ विशेषणमुपसङ्क्रामतः
(३७१) स्वेदजनिमित्तेन शाटकत्यागन्यायः
................५५ सति विशेष्यबाधे इति न्यायः ९,३३९,४८५,९०८,१४०६
| (३७२) स्वेष्टतोऽवधारणम् इति न्यायः .................. ४३२ (३४९) सहसा तप्तोपलनिपतितजलन्यायः ............... १५०७
(३७३) हंसक्षीरनीरन्यायः ............
२६६ (३५०) सहस्त्रे शतं प्रविष्टमेवेति न्यायः ................. ४००
(३७४) हस्तिस्नानन्यायः .....
................४०२ (३५१) सहैव दशभिः पुत्रैः भारं वहति गर्दभीति न्यायः .... ६८७
(३७५) हिमवति दिव्यौषधयः शीर्षे सर्पः समाविष्टः न्यायः ...८० (३५२) सापेक्षं ह्यसमर्थं इति न्यायः ................... ११५२ (२७५) "
| (३७६) ह्रदनक्रन्यायः .... ........................५७६ इतिहासज्ञलाभाय, नयलतागतानि वै ।
ग्राम-चैत्यादिनामानि, दर्श्यन्ते हर्षतोऽधुना ।। अनाथपिण्डकाराम ................ ................ १७२४ | मथुरा ................. ११,५६७,८६७,८७४,१७१०,१७७२, अयोध्या ..........................१५, ३६८, १०६७, ११०८ |
२०७९, २०८५, २१०६, २११३, २१५५ कौशाम्बी .................. ९२६, ९२७ | यमुना नदी ...............
..........८६७ तुङिगका नगरी ...........१५६ शक्रावतार चैत्य ...
......३६८ पाताल ...... ....११५५, १७९५ | श्रावस्तिका
१७२४ ..........१०, १६ सुपरितोष तपोवन..
१४१७ ............
| सेयविया (श्वेतविकानगरी) भल्लिगृह (भालकातीर्थ)..... ........८५ हरिद्वार ...............
...........१६
परिशिष्ट-१०)
प्रयाग.....
ब्रह्मावर्त
मगध
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट-११)
२२६६
• परिशिष्ट-११ . 'स्वपरतन्त्रसन्दर्भा, नयलतागता वराः ।
अकारादिक्रमेणैव, दर्श्यन्ते स्मृतिहेतवे ।। ॐ इत्येदक्षरं परं ब्र...(तार.२/१) ................... १११२ | अकामादपि हिंसेत पशून् मृ...(जमदग्निस्मृति) ........... ८६३ ॐकार एव सर्वं ह्येतद्...(नृ.पू.३/२)................... १११३ अकारणं परं ब्रह्म = ॐ...(नारा.अश्व.४)............. १११२ ॐ = देव...(पिं.१) ..................................... १११३ | अकार्पण्यमसम्भ्रमः सन्तो...(म.भा.वनपर्व-६३/१६) ..... १८७६ ॐ नमः शिवा...(त्रिपु.४/४) ............................... ८६८ अकार्यावस्थोपलक्षितं गुण...(सां.प्र.भा.१/६१)............. ७६४ ॐ नमो भगवते दत्तात्रेयाय...(दत्ता.२/१) ................. ८६८ अकालदेशतोऽपात्रेऽवज्ञ...(ग.गी.११/९) ....................७ ॐ नमो भगवते महागरुडाय...(गारु.१०) ................ ८६८ अकालौत्सुक्यस्य तत्त्वत...(षोड.३/८ योगदी.) .......... १४५५ ॐ नमो भगवते रुद्राय नमः...(वन.पृ.२६)..............८६८ अकिरियं खो अट, ब्रा...(अङ्गुत्तरनिकायस्कन्ध-१, ॐ नमो भगवते वासुदेवाय...(ना.पू.३/४) ................ ८६८ | भाग-१, समचित्तवर्ग-१/२/३६)...................१६०३ ॐ नमोऽर्हते परमात्मने ...(श.स्त.१)................... १६२५ अकिरियावादी यावि भवति ना...(दशाश्रु.६/३०)........ ९४३ ॐ नित्यं शुद्धं बुद्धं ...(यो.चू.७२).....................१६२६ अकीर्तिर्जीवितं हन्ति जी (म भा वनपर्व ॐ प्रत्यगानन्दं ब्रह्म...(आत्मप्र.१/१) ..... .............१११३| | अकीर्तिर्निन्द्यते देवैः...(वा.रा.७/४५/१३).................. ८५५ ॐ भूर्भुवःस्वः ॐ ऐं...(पारा.१) ......... .... ८६८ अकीर्ति विनयो हन्ति...(म.भा.उद्योगपर्व-३९/४२) ..... २००२ ॐ ह्रीं ॐ ह्री...(त्रि.१७)................
अकीर्त्या तप्यते चेतः चे...(धर्मा.११/८५)................ ८५५ ॐ ह्रीं बले महादेवि ...(सावि.९) .......
अकुव्वओ ण ण...(सू.कृ.१/१५/७) ...........१६३६,१६४८ अइज्झाणाभावे......(उप.प.५४३) ............. .... ६७५
| अकृतः = क्रयणहननपचनैर्भो...(अ.प्र.व.६/१) .......... ४०९ अइयारमलकलङ्क पमायमाईहिं...(धर्मर.१०४)............
.. ६०१ | अकृताऽकारिणं शुद्धमाहारं...(अज्ञातोञ्छकुलकवृत्ति) ...... ३७६ अइसोहणजोएणं सुद्धं हेमं ...(मो.प्रा.२४) ...............
| अकृतोऽकारितश्चान्यैरस...(अ.प्र.६/१) ................ ४०९ अउलं सुहसम्पत्ता उवमा ज...(उत्त.३६/६६)...........
अकृतोऽविधिकृताद् वरम्, ...(यो.श.गा.५) .............. ८१ अकए बीजक्खेवे जहा सुवा...(उप.प.२२४) ................ १८
अकृत्यं दुर्धियः कृत्यं,...(यो.सा.प्रा.७/४९) .............. १५४२ अकक्कसं विज्ञपानि गिरं...(धम्मप.,ब्रा.व.२६,
अकृत्यं नैव कर्तव्यं ...(पं.तं.४/३३) .................... १५१७ म.नि.२/५/८/४३९)................................ १०८४
अकृत्वा मानुषं क.....(म.भा.अनुशा.६/२०) ............ १२१८ अकतं दुक्कटं सेय्यो, प...(सं.नि.१/२/८)..................
अक्कोधनं वतवन्तं सीलवन्तं...(धम्मप.,ब्रा.व.१८, अकथने उभयाऽफल आज्ञाभङ्गः ...(ध.बि.३/११) .......६
म.नि.२/५/८/४३१)........... ............... १०८४ अकमानिधिलाभश्च विद्यु...(न्या.मं.प्रमेयप्रकरण भाग-२, आह्निक-७ पृ.२६२) ................... ११८१
| अक्कोसं वधबन्धञ्च अदुट्ठो...(धम्मप.,ब्रा.व.१७, म.नि.२/ अकम्मं न च करणीय...(वि.पि.म.व.९/४/१०) .......... ८५७
५/८/४५७).......................
.....................१०८४
अक्कोसवहं विइत्तु धीरे...(उत्त.१५/३)................... १८५५ अकम्मस्स ववहारो ण...(आचा.१/३/१/११०)............७३४ अकयाऽऽगमकयनासो विण्णाण...(पं.लि.७९) .............६०७
| अक्कोसेज्जा परे भिक्खुं...(उत्त.२/२४) .................. १८५३ अकर्तत्वमभोक्तृत्वं...(अष्टा.गी.१८/५१).....................८००
अक्खरलम्भेण समा ऊणहिया ...(वि.आ.भा.१४३, अकर्मणः श्रेष्ठतमं क...(ग.गी.२/७) ....................... ३१०
नि.भा.४८२५) ...............................१०२,१२८१ अकर्म मन्त्ररहितं,...(नार.परि.२/७,सं.गी.७/२४)..........८६८/ अब
अक्खाणि बहिरप्पा अन्तरअ...(मो.प्रा.५) ................ १३५९ अकसायं खु चारित्तं,...(वृ.क.भा.२७१२) ............... १८५३ अक्खाणि बाहिरप्पा अन्तरअ...(मो.प्रा.५) ............... १३५९ अकसिणपव्वत्तगाणं विरयावि...(म.नि.अ.३गा.२८) ....... ३६२
अक्खेवणी क......(भ.आ.६५६/पृ.८५३).................. ६३९ अकामनिर्जराऽङ्गत्वं, का...(अ.सा.१०/१६)..............९११ अक्खेवणी कहा चउव्विहा प...(स्था.४/२/२८२).........६४० अकामाद......(वा.पु.१८/१३) ...............................८६५ अक्खेवणी णाम छद्दव्वण...(ष.खं.ध भाग१/१/२पृ.१०५)६३९
૧. કાત્રિશિકા પ્રકરણની નયેલતા ટીકામાં ઉદ્ધત કરેલા સાક્ષીપાઠોનો આ અકારાદિકમ છે.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२२६७ अक्खेवणी य विक्खेवणी य सं...( )................ ६३९ | अग्निहोत्रं तपः सत्यं वे...(शं.स्मृ.३/गृह.१४८)........... १७ अक्खो वञ्जणवणाणुलेवणभूयं...(प्र.व्या.२/६/२३)....... १९२८ | अग्निहोत्रादीनामपि पु...(ब्र.सू.भा.४/१/१६) ............... ४८७ अक्रमं नाम भाव्यपि विद्य...(यो.सुधा.३/५४)........... १८२७ अग्नेरुष्णत्वकल्पं त...(यो.बि.४३१)...................... १७५७ अक्रियत्वाच्च तेषां हि...(आ.द.गी.६६).................. १६९६ | अग्न्याधेयं पाकयज्ञानऽ...(म.स्मृ.२/२४३)................... १६ अक्रोधमार्जवं......(शं.स्मृ.यति.७६८,
अघटितघटितं घटयति, सुघटित...(पं.तं.२/१५५) ....... ११६२ लि.स्मृ.यति.७६८).............................. १४८० | अघटितघटितानि घटयति सुघटि...(पार्श्व.च./सर्ग.२, अक्लिष्टाः = क्लेशनाशि...(म.प्र.१/५)..... ...............७४६ ३/पृ.७५).......... ...................११५५ अक्षज्ञानार्थतो भिन्नं य...(यो.सा.प्रा.१/४५) ............ १६२६ अङ्गं धनं जीवितञ्चापि स...(वि.म.१/१३३) .......... ८५७ अक्षरं परमं ब्रह्म सनातन...(का.अ.४/१) ................. ६४४ अङ्गनाऽऽलिङ्गनाज्जन्य...(बृ.म.) ........................ २१२० अक्षरं परमो नाद: शब्दब्र...(यो.शि.३/२) ................ २९५ अगमेजयत्वं = सर्वाङ्गी...(रा.मा.१/३१)............. १४९८ अक्षरद्वयमप्येतत् श्रूय...(यो.बि.४०)......................१८३७ अङ्गहीनानि वाक्यानि गुरु...(शु.रह.१४) .................६७४ अक्षरमहं क्षरमहं...(त्रिपु.ता.१) ............ १६०० अङ्गानां नन्वनेकेषामुपा...(शं.गी.१/८२) ................ १४७८ अक्षुद्रता दया दाक्ष्यं...(मो.पं.४९).......... ............८३५] अङगानि वेदाश्चत्वारो मी...(ना.पू.५/४)................११४१ अक्षुब्धा निरहका.....(अन्न.१/४९) ......... ............ १६८७ अङ्गुलिस्फोटनं कुर्यात्...(यो.त.४०)...................... १५०७ अक्षुब्धा निरहङ्कारा द्व...(अन्न.१/४९)..................१६६७ अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषः अ...(म.नारा.१६/३) ................ ५९४ अक्षर्मा दीव्यः...(क्र.वे.१०/३४/१३)........................ ४९४ अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषोऽ...(कठो.३/१७, श्वेता.३/१३)..... ५९४ अक्ष्णोर्विमलालोकं, निद...(वै.क.स्त.२/२५०)............ १६७० | अचकक्कर भोई य, तुन्दी...(उत्त.अ.७, गा.७).......... ४६१ अखण्डं सच्चिदानन्दं परं...(अध्या.३२).................... २९५ अचरितार्थत्वाच्चित्तस्य...(त.वै.१/२५ पृ.७८) ........... ११०७ अखण्डमण्डलाऽऽकारज्योति...(मं.बा.२/२) ................ १६७३ अचरित्ताय तित्थस्स नि...(व्य.भा.उद्दे.१०/४११६)..... १९५२ अखण्डसच्चिदानन्दं प्रसि...(रा.गी.१३/३१).............. १११२ अचरिमपरियटेसुं कालो भव...(वि.वि.४/१९) ........... ८८३ अखण्डानन्दमद्वयं सत्यं...(वरा.३/२)......................२१५९ अचरिमपरियट्टेसुं भवबालका...(वि.वि.४/१९)............६८५ अखण्डैकरसं भावमखण्डैकरसं...(ते.बि.२/१) .............. ६९४ अचित्ता एसणिज्जा य भि...(नि.भा.६२७९, व्य.भा.उद्दे.१/ अखण्डैकरसं सर्वं चिन्मा...(ते.बि.२/२४)................ १६२५ ६ १०).............
....................१८७२ अखण्डोऽहमनन्तोऽहं परि...(रा.गी.४/२७) ..............१३५६ अचिन्त्यदिव्यनिर्माणो म...(ब्र.सि.२५) ....................१४७७ अगच्छंस्तद्विशेषाणामनभि...(इष्टो.४४)....................१६४६ अचौर्यदाढ्ये सति सर्वे...(म.प्र.२/३७)................... १४३३ अगम्यगमनं कृत्वा अभक्ष्य...(आ.स्मृ.१०/१३) ............८६३ अच्चणं रयणं चेव वन्दणं...(उत्त.३५/१८).............. १८६३ अगम्यगमनादीनां धर्मसाधन...(शा.वा.२/३०).............. ५०७ अच्चणुरत्तो जो पुण न मुअ...(उप.मा.५२२) ............ १७१ अगस्त्यः पित्तकफजिच्चातु...(मद.नि.५/७१).............. ४६४ अच्चन्तदारुणाई कम्माई...(श्रा.प्र.१०२)................. १२१२ अगस्त्य मुनिमार्जारावग...(वैज.
| अच्चन्तभेदतो इय सव्वोऽ...(धर्मसं.२३४).............. २१०९ भूमिकाण्डवनअध्याय.१५६)... ...... ४६३ | अच्चेन्ति काला तरयन्ति र...(सं.नि.१/१/४पृ.३)...... १५४६ अगहिलगहिलो राया बुद्धीए...(उप.पद.८४३).......... १९८७ अच्छिनिमीलियमित्तं न...(पं.लि.३६)........ अगाः = वृक्षाः तैः कृतं.....(वि.आ.भा.
| अच्छिन्नः सानुबन्धस्तु ...(यो.बि.३३) .................... १२९९ २६७३ वृ.)...................... ........... १८७८ अजातस्य कुतो नाशः ?...(वि.चू.४६२)................ २१२८ अगीअत्थकुसीलेहिं सङ्ग...(ग.प्र.४८) ........................ ८७ अजामेकां लोहितशुक्लकृ...(श्वे.उप.४/५, अग्गी व तिणकट्ठस्मिं कोधो...(जा.१०/४४३/६०).....८४५ नारा.पू.५,महा.ना.९/२)............ ......७६३ अग्निरूपात्मके प्रकाशे सं...(यो.सू.४/२३ विव.).........८११ अजेलका च गावो...(सं.नि.१/१/१२०,पृ.९३) ........... ४८८ अग्निर्हिमस्य भेषज...(य.वे.२३/१०)........ ...........१०६२ | अज्ज वि तवसुसियङ्गा तणुअ...(द.शु.१८०).......... १९५२
अग्निहोत्रं जुहुयात् स्व...(मैत्रा.६/३६) .................... ४७३ | अज्ज वि तिन्नपइन्ना गरुय...(द.शु.१७९).............. १९५२
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________
१
६
3
3
२२६८
• परिशिष्ट-११. अज्जवि दयखन्तिपयट्ठियाइ...(द.शु.१८२) ............. १९५३ अट्ठसु वि समिईसु अ दुवाल...(उत्त.नि.४६०) ....... १२६१ अज्ज वि दयसम्पन्ना छज्जी...(द.शु.१८१) ............ १९५२ अट्ठहि, भिक्खवे, धम्मे...(अं.नि.३/८/४ पृ.७)........ १८९० अज्जेण भव्वेण वियाणाए......(व्य.भा.१/३/८७).......... ५५० अठे परिहायती बहु, अहि...(सू.कृ.१/२/२/१९)......१८५२ अज्जेवाहं न लब्भामि अवि...(उत्त.२/३१) ..............१८८६ अडयालपुच्छसुद्धे भन्नति...(व्य.सू.भा.४/३०६) ..........१९०५ अज्झत्थं तु पमाणं, न इ...(व्य.भा.२/५४).............१६३६ | अणगारस्स णं भन्ते ! भावि...(व्या प्र.१८/८)...........५३० अज्झत्थविसोहीए उवगरणं...(ओ.नि.७४५) .......५३०,१८८६ | अणगारे णं भन्ते ! भाविय...(भग.३/६/१६२)........१४२७ अज्झत्थहेउं निययस्स बन्धो...(उत्त.१४/१९).............. ९७० अणथोवं वणथोवं अग्गिथोवं...(आ.नि.१२०) ........... १५२९ अज्झयणगुणी भिक्खू न...(द.वै.नि.१०/३५०).......... १८८९ अणभिनेवेसो उ कयाइ होइ स...(श्रा.प्र.८५)........... १००० अज्झवसाओ उ दढो झाणं...(बृ.क.भा.१६४०) ........ १२३७ | अणसणमूणोअरिआ वि...(द.वै.नि.१/४७) ........५१८,१८८४ अज्झवसिएण बन्धो सत्ते मा...(ज.ध.१/४/९४).......... | अणसणमूणोयरिया वित्तिच्छे...(म.वि.१२७) ................ ५१८ अज्झवसिदेण बन्धो सत्ते...(स.सा.२६२)..................
| अणसणमूणोयरिया वित्तीस...(आ.प.१३६) ............... ५१९ अज्ञः सुखमाराध्यः सुखतर...(नी.श.३)....................
| अणसातणा (१) य...(द.वै.नि.९/३२६,प्र.सारो.५५०) १९७२ अज्ञश्चाऽश्रद्दधानश्च सं...(भ.गी.४/४१) ................ १२९७ अणहीयनिसीहो अग्गीयत्थो...(जी.क.६९ चू.वि.प.पृ.५३) १३८ अज्ञातारं वरं मन्ये न पु...(यो.वा.
अणासवा थूलवया कुसीला मिउ...(उत्तरा.१/१३)....... १९९४ निर्वाणप्रकरणउत्तरार्ध ४/३६)....... .............६७६
७५ अणिमा = अणुभावः, यतः शि...(सां.का.२३ वृ.)... १८१४ अज्ञानं खलु कष्टं...(आ.वृ.२२२ उद्धृतः) ........६४४,१५२८
अणिमादिकमैश्वर्यमचिरादे...(यो.शि.२/७) .................१८१८ अज्ञानमेतद् घनकष्टरूपं, ...(वै.क.ल.४/१२२)......... १५२८
अणिमादिपदं प्राप्य राज...(यो.शि.१/१३८)............. १८०३ अज्ञानसदृशं दुःखं नास्ति...(अध्या.गी.३५) ........... १५२८
अणिमादिप्रादुर्भाव इत्य...(त.वै.३/४६) ................... १८१७ अज्ञानहृदयग्रन्थिनाशो मो...(शि.गी.१३/३२) ............
| अणिमादिसिद्धयस्तु... (यो.शा.१/८ वृ.) ................ १८२९ अज्ञानान्मलिनो भा...(जा.द.५/१४)..........
अणिमाद्यष्टैश्वर्याऽऽ...(निरा.६) ............................ १८०३ अज्ञानावरणापायं...(अ.९/३) ................
अणिमाद्याः प्रधानजयाऽ...(यो.सुधा.३/४५) ............ १८२० अज्ञानिनां द्वितीयन्तु ...(अ.सा.२/२३).... ........... ९८३
अणिमा = परमाणुरूपताऽऽप...(रा.मा.३/४५) ........१८१७ अज्ञानिना न संवेद्यः सं...(प्रे.गी.५०).................... १५३१
अणिमा महिमा चैव लधिमा ग...(मान.१०/८)......... १८१८ अज्ञानी तपसा जन्मकोटिभिः...(अ.सा.१८/१६२) ......१८३५
अणिमा महिमा चैव लघिमा...(भाग.११/१५/४)........ १८१८ अज्ञानोपास्तिरज्ञानं, ...(इष्टो.२३)......... ............... १५४९ अज्ञो जन्तुरनीशोऽयमात्म...(म.भा.वन.३०/२८,
अणिमा महिमा मूर्तेर्ग...(रा.गी.१६/३८) ............... १८१८ शा.वा.स.३/३)............... .......१०९७,११०७
अणिमा, महिमा, लघिमा, ...(दे.स्मृ.२४१२) ........... १८१८ अञ्जलिपणाम अकरणं विप्पे...(व्य.भा.५/३८) ......... २००३
| अणियत्ते पुण तीए एगन्ते...(यो.श.१०)...................७०९ अञत्र निद्दाकिलमथपटिवि...(म.नि.१/२/१६१).......... २६३
अणिययसहावमेयं सोवक्कमक...(उप.पद.३४०)......... १७७५ अज्ञेन च केवलिनं महेसिं...(सु.नि.२७) ................. ८५२
अणियाणस्स विहिए तवस्स त...(त.क.१०) ............ १८३४ अटन् भवेऽयं विविधानभु...(अ.तत्त्वा.१/२५)........... १५३१
अणिस्सिओ इहलोए, परलोए अ...(उत्त.१९/९२)...... १९३३ अट्टज्झाणाभावे सम्म अहि...(उपदेशपद-५४३).......... ६७५
| अणीयान् व्रीहेर्वा यवा...(छां.उ.३/१४/३). ................ ५९५ अ गसमन्नागतो...(म.नि.२/५/१/३८७,प्र.३४८)........ २६३ | अणुकम्पादाणम्पि य अणुक...(दा.विं.१७) ... अट्ठजुत्ताणि सिक्खि ...(उत्त.१/८).......................
अणुकम्पिता वित...(नि.भा.४१८१)........................... १२ अट्ठण्हं जणणीओ तित्थयरा...(प्र.सारो.३२५)............२६३ अणुकम्पऽकामणिज्जरबा...(आ.नि.८४५)........१३८८,१३९० अट्ठविहं कम्मचयं जम्हा...(द.वै.नि.९/३१७) ..........१९६२ अणुचिन्तिय वियाग...(सू.कृ.१/९/२५) ................... १९६६ अट्ठविहं पि य कम्मं अरि...(द.शु.१/१२).............. २२९ अणुत्वं = अणुशरीरविकरणम्,...(यो.शा.१/८ वृ.)....१८१८
अट्ठविहकम्मवियडा सीदीभू...(पं.सं.१/३१) ............. ८९८ | अणुबद्धविग्गहो चिय संस...(बृ.क.भा.१३१५) ........ १८६५
..............
०
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२२६९
अणुभावात् सूक्ष्माण्य...(दे.स्मृ.२४१६).................... १८१४ | अत एवाऽऽगमज्ञस्य या...(शा.वा.क.११/४३, अणु मत्ते......(म.नि.आका.सू.१/१/६/६४,पृ.४१)...... १४९० उ.भ.प्र.पृ.१०३१) ....... ............. १७०० अणुमात्रमपि नास्ति, भुव...(उप.भ.प्र.८/२९१) .........१११० अत एवेदमार्याणां बाह्यम...(यो.बि.२१८).................. ९८७ अणुमित्तो वि न कस्सइ,...(ओ.नि.५७) ..........५३४,१६४५ | अतति = सातत्ये......(ए.आ.सा.भा.२/४/१/२१) ....... ५८६ अणुवओगो दव्वं...(अनु.द्वा.सू.१३) ...........२०,९४२,१८६६ अतथाभूतेऽर्थे तथोत्पद्य...(रा.मा.१/८).....................७४७ अणुवकयपराणुग्गहपरायणा जं...(ध्या.श.४९,
अतश्चाऽऽक्षेपकज्ञाना...(अ.स.५/१५)....................१६५० सं.प्र.१०/५०)..........
........९३,९७८ अतस्तु नियमादेव कल्याणम...(यो.दृ.स.६३)............ १५२१ अणुवीइभासी से णिग्गन्थे...(आचा.२/३/१५/२)........१९६६ अतस्तु भावो भावस्य...(यो.बि.३४५).............७२०,१२०७ अणुशरीरत्वं = अणि...(दे.स्मृ.२४१५)................. १८१४ अतस्मिंस्तदध्यवसायः समा...(प्र.न.त.१/८).............. १३२५ अणुसासणमोवायं दुक्कडस्स ...(उत्तरा.१/२८)..........१९९२ अतस्मिंस्तदेवेति विपर्ययः...(प्र.मी.१/७).........७४७, १३२५ अणुसोओ संसारो, पडिसोओ त...(द.वै.चू.२/३).........९६३ अतस्मिंस्तद्ग्रहः...(प्र.समु.).......... ......................७४७ अणुहवसिद्धं एवं पायं...(चै.वं.म.भा.६८) ................ ३२० अतस्समाधिहीनस्य सर्वशा...(रा.गी.८/५४) ............. १५५८ अणोरणीयानहमे......(कैव.२०) ................ ५९५ | अतात्त्विकस्तु प्रव...(स्या.क.९/२७)....................... १२८८ अणोरणीयान् महतो महीयाना...(पार.९/३,
| अतिकामो दोषमुत्पादय...(चा.सू.३४९) ................... ६३८ श्वेता.३/२०, कठो.१/२/२०, शर.१८)........... ५९४ | अतिचाररहिताधिकगुणे गु...(यो.वि.वृ.१/पृ.३).............७०२ अण्णं भिक्खमणेसणमध ते सम...(प्र.सार.३/२७) ........३७६ अतिचिरं निवासेन पियो...(जातक१८/५२८/१३६) ........ १० अण्णस्स बन्धमोक्खा ण अ...(धर्मसं.२२५)...............७९२ | अतिथिः किल पूजाऽर्हः...(वा.रा.५/१/ १११८).......१४१८ अण्णाउञ्छं दुविहं दव्वे...(व्य.भा.१०/२२) ................ १६५ अतिदुःखं च वैराग्यं भोगा...(ग.गी.५/२२) .............१५४८ अण्णाणमओ जीवो कम्माणं का...(स.सा.९२) .......... १५२८ अतिपरिचयादवज्ञा भवति...(धर्मबिन्दुवृत्ति उद्धृतः१/२६) .... ९ अण्णे पुग्गलभावा अण्णो ए...(ध.प.गा.९९).............. ५२६ अतिपरिचयादवज्ञा सन्ततगम...( )........ अण्णे भणन्ति समणादत्थं उ...(पञ्चा.१३/३४).......... ४१४ | अतिरोषणश्चक्षुमानप्यन्ध...(ह.च.पृ.१४)..................१४२७ अण्णो वा थिरहत्थो...(व्य.सू.भा.४/३०९) ............. १९०५ अतिवादं न प्रवदे....(म.भा.उद्योग.३६/११) .............. ५५१ अण्णो वि अस्थि चित्तो त...(पञ्चा.१९/२३)............ ९२३ अतिवादाँस्तितिक्षे...(ना.परि.३/४२, मनु.६/४७ अतः क्रमादमी भावा जायन्ते...(ब्र.सि.९) ...............१०२२ रा.गी.१५/५६).................. ......... ५५१ अतः सर्वप्रयत्नेन मालि...(अष्टक.२३/५) ................. ४४३ अतिवादोऽभिमानश्च दर्पोऽ...(ग.गी.१०/४) .............. अत आत्मनि कर्तृत्वमकर्तृ...(यो.वा.४/५६/३१) .......... ८१५ | अतिवादाँस्तितिक्षे...(सं.गी.८/४८) ........................ ५५१ अत एव कारणद्वयात् प्र...(पञ्चा.३/६
| अतिवादाँस्त्यजेत् त...(ना.परि.५/२१, वृत्ति/उप.पद.१९९ वृत्ति) ...........
सं.गी.१०/२४) ...........................५५१,१५६० अत एव केचन चेतनस्य प्रकृ...(न्या.मं.
अतिशयाऽऽधायकत्वेनाऽभि...(न्याया.प्रकाश-१ पृ.१८)......... आरिणक-९/मोक्षप्रक.) ................................ ८२२ | अतिशुद्धिवशाद् भावसम्य...(वै.क.स्त.९/९९३, अत एव च शस्त्राग्निव्याल...(यो.बि.१४४)............... ८९१ वै.रति.८/९९१).. ......................११२८,१५८० अत एव नीलमहं वेद्मीत्यनु...(ना.भ.४/२३) ............. ७७७ अतिसन्धानञ्चैषां कर्तव्यं...(षो.६/११) ..................... ३०९ अत एव महापुण्यविपाकोपहित...(अ.सा.५/२६) ........ १६५८ अतिसीतन्ति कम्मं न...(दी.नि.३/८/२५३).............. ६९९ अत एव मूलोत्तरगुणसहस्रस...(गु.त.वि.१/१६) ........... ३३९ अतीतं नानुसोचन्ति नप्पज...(सं.नि.१/१/१०).......... २१३० अत एव विशिष्टक्रियापरि...(अ.परी.१८० वृत्ति) ...... १२४६ अतीतं नान्वागमेय्य नप्प...(म.नि.३/४/१/२७५, अत एव श्रीगौतमप्रवाजि...(अ.म.प.गा.१०५ वृ.) ..... १९४९ पृ.२२९)............
...........२१३० अत एवाऽन्यशास्त्रस्य, स...(वै.क.ल.९/१००७)....... १६१० अतीतानुधावनं चित्तं वि...(प.सं.म.१/३/२/८).......... २१३० अत एवाऽन्यशून्योऽपि...(तत्त्वानु.५/३३)................ १७२५ | अतीतेनाऽपि महिषीस्नेहे...(पं.द.९/४१) ................. १८९४
५४२
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५३५
२२७०
• परिशिष्ट-११. अतीन्द्रियानसंवेद्यान् प...(वा.प.१/३८).................. १६१२ | अत्थि मे आया...(आ.१/१/१/३) ................ ९४४,२११९ अतीन्द्रियार्थसंवादो वि...(शा.वा.स.१०/६२) ............११३५ अस्थि सदा ततो विरियं प...(सु.नि.२८/८)........... १४५५ अतीन्द्रियाऽर्थसिद्ध्य...(यो.दृ.स.९८)............९७७, १५७० अत्थि हेतु, अत्थि...(म.नि.२/१/१०/१०२,पृ.७९) .... १४३६ अतीन्द्रियाऽर्था यदि हे...(अ.त.३/१११)................ १६१२ | अत्येण य वञ्जिज्जति, सु...(व्य.भा.४१०१)............. ६७३ अतीन्द्रियेषु भावेषु ...(शा.वा.२/२३) ....................१५७२|अत्थेण विणा सत्तं...(ब.क.भा.१९३ पीठिका).......... अतो मार्गप्रवेशाय व्रतं...(अ.सा.२/१७) .......... १८०,१४१२ अत्यन्तमत्यर्थं मानी ग...(अ.प्र.वृ.१२/२ वृ.) ............ ५४२ अतो यथार्थतो नास्ति मि...(शं.गी.५/७८)............... १६०६ अत्यन्तमानिना सार्धं ...(अ.प्र.१२/२)........................ ५४२ अतो वर्णाश्रमा धर्माः...(शं.गी.५/१११)................. १७७६ अत्यन्तमच्छिद्यत इत्य...(कि.रह.मुक्तिवाद पृ.३०) .......... अतोऽकरणनियमात् तत्तद्व...(यो.बि.४१५) .............. १३७२ | अत्यन्तेत्यादि । अत्यन्त...(यो.दी.१०/५वृ.) ............ १९१३ अतोऽन्यथाप्रवृत्तौ तु...(यो.बि.२६)........................ ११४२ अत्यर्थस्निग्धरूक्षोष्णम...(च.सं.६/३०/२८६).................८० अतोऽन्यदुत्तरासु इति...(यो.दृ.स.७० वृत्ति) ... | अत्यल्पोऽपि यथा..(शि.पु.वायुसंहिता२६).............. १३९१ अतोऽन्यदुत्तरास्वस्मा...(यो.दृ.स.७०)...... ............... १०२१
अत्याश्चर्यनिमित्तास्व...(रा.गी.४/४५)..................... १८२४ अतोऽपि केवलज्ञानं शैले...(यो.बि.३६७) ............... १२५७
अत्युद्यमी क्रियत एव च यः...(१२/७०)...............११६१ अतोऽभिलषितार्थाऽऽप्ति...(ललितविस्तरा
अत्र चतुर्विधोऽपि स...(शा.वा.स.१/२१ पृ.८३) ...... १३५१ यामुद्धृतो/यं श्लोकः पृ.८१) ....... १५९०
अत्र च स्फटिकदृष्टान्तो...(यो.सू.वा.४/२२)...............७७८ अतोऽयं ज्ञस्वभावत्वात्...(यो.बि.४३७) .................. १७५७
अत्र जगति किं सारं किमसा...(भ.गी.वि.६/३५) .......७५६ अतोऽयुक्ताऽस्ति शा...(शं.गी.६/८७) .................. १६०२
अत्र तु द्रव्यावश्यकत्वं...(अनु.द्वा.सू.२१, पृ.२७) ....... १७९ अत्तकडे दुक्खे, नो....(भ.सू.१७/४/७०७) ........६२५,१८६५
अत्र निरतिशयत्वं = का...(त.वै.१/२५ पृ.७७)...... १०९८ अत्तट्ठा नवि दिक्ख...(उपदेशमाला.५१३)................
अत्र माध्यस्थ्यमवलम्ब्य...(यो.बि.२९७) .................. ११२२ अत्तना व कतं पापं अत्त...(म.नि.१/२/८)...............
अत्राङ्गमनसोः खेदो, ज्ञा...(अ.सा.६/२) .................. ४२८ अत्तहियं खु दुहेण लब्भ...(सू.कृ.१/२/२/३०).............८
अत्रापि पुरुषस्याऽन्ये ...(शा.वा.स.३/३९) ...............८१८ अत्तानं दमयन्ति पण्डि...(म.नि.२/३६/४) ............... १९२५
अत्राप्यधिकारिणो युक्ता...(ब्र.सि.३७)..................... १४०० अत्थकहा कामकहा...(द.नि.अ.३/गा.१८८)...............६३४
अत्रेयं प्रक्रिया । इ...(सां.प्र.भा.१/८७)....................७४४ अत्थकहा नाम अत्थो...(समरा.कथा.भव-१,प्र.३) ........६३६ अत्थग्गहणम्मि पायं एस वि...(आ.नि.७०२)........... १९८४
अत्रैव = अनन्तराभिहित ए...(अ.वृ.१८/६) ............. ४७९ अत्यधरो तु पमाणं...(नि.भा.पीठिका-२२) ................ ६७३
अत्रैव व्यतिरेकमाह अनीदृ...(यो.बिं.३५६ वृत्ति) ....... १२१३ अत्थमहन्ती वि कहा अपरिकि...(दश.नि.३/२२४)...... ६७१
अत्रैवासावदोषश्चेन्निवृ...(अ.प्र.१८/६)....................... ४७९ अत्थवतिणा निवतिणा पक्खव...(व्य.भा.भाग.३
अत्वरापूर्वकं सर्वं गमनं...(यो.दृ.स.५१) ................. १४९६ उ.१ गा.९० पृ.७६).
| अथ क एते इच्छायोगादयः? उ...(ल.वि.पृ.१३) ...... १२६७ अत्थित्तं अत्थित्ते परिण...(व्या.प्र.१/३) ...
| अथ कथमापवादिककल्प...(अष्टक-२०/३ वृत्ति) ......... ५०३ अत्थि दिन, अत्थि यि...(म.नि.३/२/७/१३६).........१४३६ / अथ कस्मादुच्यते परं ब्र...(अथ.३३/३) ................ १५९६ अत्थि पुण काइकिटठा इह प...(व्य.सू.पी.७१).......१९६७| अथ कस्मादुच्यते भगवान् म...(बटु.पृष्ठ४)..............११४४ अस्थि पुण्ण ! कम्म...(म.नि.भाग २/२/१/८१
अथ कस्मादुच्यते भद्रमि...(नृसिं.पू.२/४).................. ९४५ पृ.५९, दी.नि.३/१०/३१२)...........१०९२, १७१३ | अथ कस्मादुच्यते वीरमिति ?...(नृ.पू.२/४)..............२१४ अत्थि बहुगामनगरा समणा ज...(द.वै.नि.११३).........४२१ अथ का तापदुःखता ? सर्व...(यो.सू.भा.२/१५)......१७४२ अत्थि, भिक्खवे, आसवा द...(मज्झिम.१/१/१६) .....१३०३ | अथ कालातीतमतस्वमतयोर्वि...(यो.बि.३१०वृ.)......... ११३६ अस्थि मगधा जणवए...(आ.नि.८४६ हारि.वृ.)........ १४१२ अथ कृतसमस्तदोषप्रतिकारः...(वै.क.स्त.२/२६५) ...... १६८९ अत्थि मे अत्ताति वा अ...(म.नि.भाग- .
| अथ खो रट्ठपालो कुलपुत्तो...(म.नि.२/४/२९६, पृ.२५७ १/१/२/१९ पृष्ठ-१२) ...................... १७२४ रट्ठपालसुत्त)
५५०
........
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२२७१ अथ गृहस्थवचनप्रामाण्या...(अ.प्र.वृ.५/३) .................. ४१० | अदेशकाले यद्दानमपात्रे...(म.स्मृ.१७/२२) ................... ५२ अथ च ते भरतेन...(द.र.र.४/३ पृ.४४९)............ १७७६ | अदैन्यमापद्यपि, नम्रता...(अ.तत्त्वा .२/२०).................८६० अथ जातरूपधराः निई...(भिक्षु.१)....................... १८८७ | अद्दसं काम ! ते मूलं स...(म.नि.पा.१/१/१)........... ८७३ अथ धीरा अमृतत्वं विदि...(कठो.२/१/२).............. १७२३ अद्धाण वायणाए निन्नासणया...(व्य.सू.पी.९१).......... १९६९ अथ ध्यानम् । तद् द्विवि...(शां.१/७१) ............... १६६४ | अद्भिः शुध्यन्ति...(बौ.ध.१/५/८/२, ३/१/१/२४)....१४७६ अथ प्रत्याहारः । स च प...(शा.उप.१/६९) ......... १६२१ | अद्भिर्गात्राणि शुध्य...(म.स्मृ.५/१०९)................... १४७६ अथ मरणमवश्यमेव जन्तोः कि...(वे.सं.३/६)............८५५| अद्रोहः सर्वभूतेषु कर्म...(म.भा.शां.१२४/६६)..... अथ वचनातिशयाः । संस्कारव...(कु.मा.कथा३,
अद्वेषः = पक्षपातकृताऽ...(षोड.१६/१४ यो.दी.वृ.)..१४०० पृष्ठ- ३७)..........
......... २६३ | अद्वेषश्चैव जिज्ञासा शु...(ब्र.सि.३५).................... १४०० अथवा अभिमानमात्रं = इतर...(उप.रह.५३ वृत्ति) ... ११६३ | अद्वेष्टा सर्वभूतानां मै...(भ.गी.१२/१३).................१४१९ अथवा ज्ञानसामान्यमूहो......(नी.वा.५/५२).............. १३१० | अद्वैतपुरुषस्य न द्विती...(अद्वै.१)........................ १६०१ अथवा यो हि जीवो जिनादिगु...(स्था.३/१२५ वृत्ति)..... ५१ अद्वैतपुरुषस्य पूर्ण...(अद्वै.४) .............................१६०१ अथवेति पक्षान्तरद्योतना...(उप.प.३५१ वृ.)............११५९ अद्वैतभावनाभैक्षमभक्ष्यं...(मैत्रे.२/१०) .......................४०१ अथ समाधिः । जीवात्मपरमा...(शां.१/७२) ........... १६८७| अद्वैते स्थैर्यमागते...(अक्ष्यु.३२)............................१६२७ अथ सूक्ष्मभावदोषप्रतिघात...(वै.क.स्त.२/२४९)......... १६७० अद्वैते स्थैर्यमायाते...(रा.गी.७/१४).................... १६२९ अथ स्त्रीलोककामो भवति, स...(छां.८/२/९) .......... १५८३ अद्वैते स्थैर्यमायाते...(वरा.४/१२).......................
................... १६२७ अथात आदेशो नेति नेति, न...(बृह.२/३/६) .......... १३४८ | अधमस्थानमधमानां हि...(त्रि.श.पु.१/१/७७४)..........२१६९ अथात्मनैव मुक्तौ स्वरूप...(स्या.कल्प.९/७पृ.७६) ...... २१०४ | अधमे व्याधिपापानां नाशः...(त्रि.ब्रा.१०५).............. १५१० अथाऽनिश्चितलक्षणादपि...(अ.प्र.वृ.१३/७) ................ ५६४ | अधर्मसंश्रितो धर्मो विना...(वा.रा.८३/३०) ...............४८७ अथिरं पि थिरं, वङ्क पि...(त.कु.३).................... ५१७| अधर्मस्याऽपि धर्मो वै प...(शं.गी.१/११६).............. ९६६ अथेत्यानन्तर्यार्थः प्र...(ध.बि.४/३)........................१२९०| अधर्मो यत्र ध......(म.भा.वन.१५०/२७).................६२९ अथेमानि व्रतानि भवन्ति अ...(बौ.ध.२/१८/२).......... ५५६ अधवा कायमणिस्स उ...(व्य.सू.भा.१०/२१६).......... १६५४ अथैव ज्ञानमयेन तपसा चीय...(शां.३/१)...............११०६ | अधापवत्तकरणे णत्थि गुणसे...(ष.खं. अथोपसर्जनौ एव भावाऽभा...(द्वा.न.च.पृ७४१)........ १२०३/ पुस्तक-१०/४/२/४ पृ.२८०)..................... १०१५ अथो यो ह खलु वावैतस्य...(मैत्रा.२/५).................१०५४ अधिकारिवशाच्छास्त्रे ध...(अ.प्र.२/५)......................३६८ अदत्तादाननिरतः...(या.व.प्राय.यतिधर्म१३६).................. ५२ अधिकारिवशादि...(अ.प्र.३.२/५)............................ ३६१ अदत्त्वा विषमश्नु...(वि.पु.३/११/७२) .....................८५३ अधिकृतधर्मस्थानोद्देशेन ...(यो.वि.वृ.१ पृ.२) ............६९८ अदानेऽपि च दीनादेरप्री...(अष्टक ७/५)................... ३६ | अधिगत्याखिलं शब्दब्रह्म ...(अध्या.उप.२/२५, अदिळं, असुतं,...(म.नि.जीवकमुत्त २/१/५/५२) ........ ४५१ ज्ञा.सा.२६/८)............ .............२९५ अदिळं दिटुं...(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१४३)............. १९९९ | अधिमुक्त्य र्थकृत्सझं...(ब्र.सि.२१०) ...................... १३२१ अदिट्ठासुयाइं इहपरलोगोभय...(म.नि.३/१२०)............. ८१ | अधिमुक्त्याशयस्थैर्यविशे...(यो.बि.२९४).................. १०३१ अदीणो वित्तिमेसेज्जा, न...(द.वै.५/२/२६) ............ १८८६ | अधीत्य च गुरोर्वेदान् वे...(ल.हा.३/१०) ................ ५०२ अदृष्टं कर्म...(शा.वा.१/१०७,उप.भ.प्र.८/८७६) ....... ११३० अधुनाऽर्थकथामाह.द.नि.१८९-१९०-१९१ वृत्ति) ..... ६३५ अदृष्टं कर्म संस्कारः पु...(वै.क.ल.९/१०६६) ........ ११३० अधोदृष्टिनॆकृतिकः स्वा...(म.स्मृ.४/१९६) ................ ९० अदृष्टं पौद्गलिकं, आत्मा...(स्या.क.१/९५)............१०३५ अध्यवसाने इति अन्तःकरणप...(उत्त.१९/७ वृत्ति) ......७१५ अदृष्टं हरिरिच्छा च स...(महा.गी.१५/६८) .......... ११३० | अध्यवसायः = बुद्धिः...(सां.सू.२/१३) ...........७८२,७८९ अदृष्टविग्रहो देवो भाव...(या.स्मृ.२/६१) ................ ११११ अध्यवसायलक्षणो महान् बु...(देव.स्मृ.६/५२)............. ७८३
अदेवागुर्वधर्मेषु या देव...(गुण.क्र.६) ................... १४६५ | अध्यात्मं चैव प्राणस्य ..(प्रश्नो.३/१२)................ १५१३
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________
७५३
............२०१५
२२७२
• परिशिष्ट-११ . अध्यात्म भावना ध्यानं स...(अ.त.७/४) ................ १२२१ | अनात्मन्यात्मबुद्धिर्या...(वि.पु.६/७/११) ..........१२५१,१७३६ अध्यात्म भावना ध्यानं स...(यो.वि.३१) ............. १२२१ | अनात्मविदमुक्तोऽपि सि...(वरा.३/२६) ............... १८०४ अध्यात्मकोटिं परमामिहाऽ...(अ.त.३/१३२)............ १६९६ अनादरो विलम्बश्च तिरस्का...( )..........................७ अध्यात्मज्ञानतो ज्ञानी ...(अ.गी.१८८)............९६६,१६५९ अनादानं परस्वानामापद्य...(लिं.पु.८/१५)................१४२१ अध्यात्मज्ञानिसङ्गेन ब्र...(अध्या.गी.३९)................. १५४७ | अनादिकालात् कर्मक्ष...(वि.आ.भा.१२०२ वृत्ति) ....... १४६१ अध्यात्मदृष्ट्या च शरीर...(अ.तत्त्वा.२/२५) ............. ८६८ अनादिकालादारभ्य यावद्...(वि.आ.भा.१२०३)........ १४६१ अध्यात्मयोगाऽधिगमेन दे...(कठो.२/१२)................ १२३२ अनादिपरभावं औदयिकभा...(ज्ञा.सा.६/१ ज्ञा.मं.) ..... १२५७ अध्यात्मरतिराशान्तः पू...(अन्न.२/२६) .................. १३९७ | अनादिमानपि ह्येप बन्धत्वं...(यो.वि.१६५)............... ८७८ अध्यात्मलक्ष्यद्वारैव च...(शं.गी.५/११०)................. १७७६ अनादिरात्मनोऽमुख्यो भू...(यो.सा.प्रा.८/१७) ............ १४९० अध्यात्मविदो मूर्छा प...(प्र.र.१७८) ................ १८८६ | अनादिवासनायुक्ताः क्षे...(शि.गी.२/२९) .............. १०५४ अध्यात्मामृतवर्षिणीमपि क...(अ.सा.२१/५).............. २१७४ | अनादिश्चासौ, वीत...(न्या.खं.खा.गा.६१ पृ.६१९) .... २११९ अध्यारोपाऽपवादतः स्वरू...(पै.२/१) ...................... ९५३ अनादिष्टेषु पापेषु शु...(मनु.११/३२६)................... ८६३ अध्रुवेक्षणतो नो चेत् ? ...(यो.बि.४७४) .............. १७२४ | अनाद्यन्ताऽवभासात्मा पर...(अन्न.२/३४) ............... १५८७ अनधिगततत्त्वबोधः पौरुषे...(यो.सू.१/७ त.वै.पृ.२९)... ७४७ | अनाद्यव्यक्तमिथ्यात्वं...(गुण क्र.७) ........................ १४६५ अनन्तं बत मे वित्तं भा...(म.भा.शान्ति.२२३/१७) ...१८६० अनाप्ताऽखिलशैलादिप्रति...(यो.वा.३/४/५७) ........... अनन्तपुद्गलावर्तान्...(सम्य.को.१/१२)................... १००६ | अनाभोगवतश्चैतदननुष्ठानमु...(यो.बि.१५८)............... ९१० अनन्तमज्ञानमनन्तदुःखं फ...(अ.तत्त्वा.३/७६)........... १४३१ | अनाभोगवतो लोकाराधनप्रधान...(यो.बि.९१ वृत्तिः)...... ६९४ अनन्तराया दा......( )........
२०१५ अनारम्भो गृहस्थश्च कार्य...(रा.गी.९/७).................. ३६५ अनन्तशास्त्रं बहु वेदित...(नरा.११९) ................... १४९३ | अनार्यजनजुष्टं दुर्गन्ध...(लं.८/५)...........................४६८ अनन्तसन्तोषकरी तृतीया...(वै.क.स्त.१/८६)..............३५६ अनिगृहन्तो विरियं न विरा...(आ.नि.११८३)..............३५ अनन्ता रश्मयस्तस्य प्रभा...(याज्ञवल्क्यस्मृति-२/१६६).......... अनिगृहितवीर्यस्य मार्गा...(स.सि.६/२४)..................१४७८ अनन्ते सच्चिदान...(वरा.२/२३)...................७४२,२१५७ अनिच्चा बत सखारा उप्पा...(दी.नि.२/३/२३)....... २११७ अनन्यशरणीभूय स तस्मिन्...(यो.शा.१०/३,
अनिच्चा, भिक्खवे !...(म.नि.३/१/६/६६,पृ.४६)...... १४५० ध्या.दी.१७५) ........... ............ १३६५ अनित्यादिविषयचिन्तनं...(तत्त्वार्थ.९/३१ रा.वा.)........ १२३७ अनन्योद्वेगकारीणि मृदुक...(अक्ष्यु.७) ..................... १४४९ अनित्यैकान्तपक्षेऽपि हिं...(अ.उप.१/५६).................. ६०२ अनभिनिवेशवांस्तु तद्यु...(ध.बि.५/२०) .................. १५५७ | अनिन्दा परकृत्येषु स्वध...(अ.पु.२३८/२१) .............. ८६१ अनभिरति खो आवुसो ! इम...(अङ्गु.१०/७/६) ....... ५१६ अनिमित्तनिमित्तेन स्वध...(क.दे.सं.३/२१)............... १७७० अनभिसन्धिजं वीर्य....(क.प्र.गा.३ वृ.)...................२०३५ अनियतविहारकल्पः कायोत्स...(षो.२/६) .................. ११६ अनभ्यासवतश्चैव वृथा गो...(यो.तत्त्वो.८०)...............७५५ अनियमो वाऽर्थन्तरत्वादि...(मी.सू.६/८-३६).............. ४८५ अनर्हते यद् दानं...(म.भा.शान्ति.२०/९) .................. ८५१ अनिरूप्यस्वरूपं यन्मनोवा...(अध्या.६३).................... ८९८ अनवबुद्धार्थे प्रवृत्तिः ...( ).................................५२१ अनिर्वचनीया सैव माया जग...(ग.उत्त.४/२)............२१२९ अनवस्थितत्वं नाम लब्धायां...(म.प्र.१/३०).............१११६/ अनिर्वाच्यं पदं वक्तुं ...(यो.त.७) ........................ १२७५ अनवस्थितत्वं = योगभूमिला...(भा.ग.१/३०)..........१११६ | अनिर्वेदः श्रियो मूल...(पं.त.१/३५९)..................... ६३४ अनशनादिगुणसन्धारणा प्रत्य...(आ.नि.७९पृ.३६) ........ ५१८ | अनिलेण न वीए न वीयावए, ह...(द.वै.१०/३) ..... १८४५ अनश्नन्योऽभिचाकशी...(ऋ.वे.१/१६४/२०,
अनिषिद्धविषयसेवाविषये त...(यो.सू.२/५५ म.प्र.)..... १६२२ मुण्डको.३/१/१)........... .......१०६१,१०६२ अनिष्टोद्भावनरसोत्तरं ...(वा.द.पृ.८२)..................१४६७ अनागतसुखाऽऽशया प्रत्यु...(प.प्रा.पृ.१४) ................. ८९४ | अनिष्टोपरमाऽर्थो मोक्षो...(न्या.सू.१/१/२२).............२१५४
अनाचरतो मनोरथाः स्वप्नरा...(नी.वा.१/३२).......... ११९७ | अनीदृशस्य च यथा न भोगसुख...(यो.बिं.१८८)........ ९५०
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२२७३ अनीय॑न्तो भक्तिमन्तो...(ग.गी.२/३१)...
............... ११४७ अनेन भवनैर्गुण्यं सम्य...(यो.बि.२८४) ................ १०२८ अनुकम्पओ तस्स महामुणि...(उत्त.१२/८) ................... ११ अनेन रूपेण तत्का...(यो.श.१८)......................... १२४५ अनुकम्पा च निर्वेदः संवे...(अ.सा.१०/३४)............ १३१७ | अनेनाऽपि प्रकारेण = ल...(यो.बिं.१४६ वृ.)...........८९६ अनुकम्पा = भक्तपानादिभिः...(भ.वृ.८/८/३३९)..........१२ | अनेनैवौदारिकेण शरी...(आचा.१/५/३/१५३ वृ.) ..... १९२४ अनुग्रहोऽप्यनुग्राह्ययो...(यो.बिं.१२)........................ ११०१ | अनौद्धत्यमदीनत्वं प्रसादः...(ना.प.उ.४/११)............. १८८८ अनुचितकारम्भः स्वजनवि...(सु.ल.पृ.१२२) ........... १८४४ | अन्तःकरणमनोबुद्धिचित्ताऽ...(पै.२/१) ......................७८३ अनुद्वेगकरं वाक्यं सत्यं...(भ.गी.१७/१५)................. ५१८ अन्तःकरणवृत्तेश्च श्र...(सं.गी.१/७०) .....................७१३ अनुद्वेजकसत्येष्टप्रियवा...(सं.गी.३/९९)................... १९६६ अन्तःपिहितज्योतिः सन्तु...(यो.शा.१२/१०)............. १३५८ अनुपकृतपरहितरतः शिवदः...(षो.९/३)................... ३५० अन्तःप्रसादः शान्तत्वं मौ...(ग.गी.११/४)...............१४७८ अनुपप्लवा चित्तसन्ततिर्मु...(स्या.क.९/४ पृष्ठ.९) ...... २१०९ अन्तः संसक्तिनिर्युक्तो ...(अन्न.१/५७).................... १६८२ अनुपयोगो द्रव्यम्... (अनु.सू.१३ वृ.)................... १८७० अन्तकाले च मामेव स्मरन् ...(भ.गी.८/५) .............. १७५ अनु = पश्चाद् = दुःखि...(बृ.क.भा.गा.१३२० वृ.)..... ३ अन्तकाले भजन्ते ये भ...(म.गी.२/४१३) ................ १७५ अनुपायपूर्वं कार्यं कृतम...(चा.सू.९५) ................... ११८९ अन्तरङ्गं हि विज्ञानं ...(सं.वा.२६७)................... १७०१ अनुबन्धः = अनुगमः =...(उप.पद.गा.१६७ वृत्ति) .. १५४० अन्तरात्मनि यः प्रीत आ...(ग.गी.२/१७) ................ १३०५ अनुभयत्रोभयकोटिस्पर्शी...(प्र.मी.१/५).................. १३२५ अन्तरात्मनो ध्यातृत्वेन,...(अ.परी.१२५ वृत्ति)..........१३६० अनुभवस्मृतिहेतुकं तिर्य...(प्र.न.त.३/५) .................. १७१८ अन्तराया नव एताश्चित्तवृ...(त.वै.१/३०)..............१११७ अनुभूय सुखं तत्र...(शि.पु.वायुसंहिता-३४).............. १४०९ अन्तरेणोपदेष्टारं पशवन्ति...(त्रि.श.पु.१/२/९७३) ....... ९७५ अनुमानेन = तथोपपत्त्यऽ...(यो.बि.४१२ वृ.)......... १२८३ अन्तर्मुखोपयोगेन, वर्ति...(आ.द.गी.८९) ................... ६९७ अनुमानेन = लिङ्गाल्लिङ्गि...(यो.दृ.स.१०१ वृ.).... १२८३ अन्तर्मुखोपयोगेन सर्वकर्म...(कृ.गी.२६) ....................७१३ अनुरक्तिः परे तत्त्वे सत...(त्रि.ब्रा.२९)..................१४८० अन्तर्विवेकसम्भूतं शान्तो...(यो.बि.२४९)...................९९७ अनुरूपं कम्पते = चेष्टत ...(उत्त.१२/८ दी.)............ ११ | अन्तस्सन्तोषचित्तानां स...(नरा.७५) ..... ...............१४८३ अनुलोमप्रतिलोमलक्षणपरिणा...(रा.मा.४/२३)...............७८६ | अन्तिमकोडाकोडीए सव्वक...(बृ.क.भा.९३, अनुशब्दोऽनुरूपार्थे, तत...(उत्त.बृ.वृ.१२/८)........... ...११/ वि.आ.भा.११९४)....
१०१७ अनुष्ठानं हि तस्योक्तं, ...(वै.क.स्त.९/९९०,
| अन्तो अन्तो पू...(आचा.१/२/५)........... ............१४८१ वै.रति.८/९८८)............. ......११२८,१५८० अन्तो कोडाकोडी सन्तं अणि...(क.प्र.६/३५)...........१८३३ अनुष्ठानेन रहिता पाठमा...(द.द.३/३१)................ १८९३ | अन्तो बहिं विउस्सिज्ज अ...(आचा.१/४/४/२०)....... १८५८ अनुष्ठीयमानादन्यत्र मु...(षो.१४/९ यो.दी.) ............१२४७ | अन्त्ये परावर्त इमा...(अ.तत्त्वा.३/८६).........१३८४,१४६० अनेकजन्मसंस्कारात् श्र...(म.गी.१/११)..................१४०८ अन्धं तमः प्रविशन्ति येऽ...(बृह.४/४/१०).............१५२६ अनेकजन्माऽभ्यासेन वामदे...(वरा.४/४१)...............१८०४ | अन्धं तम इवाऽज्ञानं दीप...(वि.पु.६/५/६२) ..........१८२८ अनेकपरियायेन पटिच्चसमु...(म.नि.महातृष्णा
अन्धकारो पदीवेण वज्जए न ...(वृ.क.भा.१००७/ सङ्क्षयसूत्र १/४/८/३९८/पृष्ठ३२७) ..............६०४ | नि.भा.४८६८)....
.............. १०७२ अनेकयत्नैर्विषयाभिलाषो...(वै.क.ल.१/२३१).............१६९१| | अन्धवत् पश्य रूपाणि, शृ...(अमृ.ना.१५) .............१४११ अनेकविहितं पुब्बे निवास...(म.नि.१/१/५२)............ १६०२ | अन्धस्य शोभनत्वञ्च स...(पञ्चा.११/१०).............. १२१३ अनेकानि सहस्राणि कुमार...(म.स्मृ.५/१५९) ............. ४९८ | अन्धादयं महानन्धो विषयाऽ...(आत्मा.३५)............. १६३० अनेकान्तवादो हि वादनायकः...(द्वा.न.अर६/पृ.५९९)...२११ अन्धे तमसि मज्जामः पशभि...(उ.मी.) ...................४८८ अनेकान्तात्मकं वस्तु गोच...(न्याया.२९)................. ६१२ अन्धो अन्धं पहं णिन्तो ...(सू.कृ.१/१/२/१९).......... १४२ अनेकान्तोऽप्यनेकान्तः ...(बृ.स्व.स्तो.१०३) .............. ६१५ अन्धो असायरहिओ पुराऽणु...(उप.रह.८६) .......... १२१४
अनेकोऽप्येकरूपोऽसौ गीय...(उप.भ.प्र.८/२७६)........ ११२४ | अन्धोऽणन्धो व्व सदा...(पञ्चा.११/११) ........ १६४,१२१४
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११
१८५९ | अन्यैः = नेपथ्यमात्रभेदतो...(यो.बि. २३७ वृ.) १८५९ अन्यैस्त्वसङ्ख्यमन्येषां ... (अ.प्र. २६/२) . १८५९ अन्योऽन्यगुणप्रधानभूतभे...( प्र.न. त . ७/५) ११३ | अन्योऽन्यसंश्रयौ = पर...( यो. बिं. ३२४ वृत्ति) १५२८ | अन्योऽन्याऽप्रतिबन्धे...(यो . शा. १/५२) . २०१५ अन्वर्थयोगतश्चाऽयं महा...( ब्र.सि. २४) १६१३ | अन्वाचयः = मुख्यासिद्धाव... ( स. सि. ल. पृ. २३) ४६९ अपकारिणि = अपकारकरणशी... ( अ. २९/७ वृत्ति) . ३९६, १८६२ अपकारिणि कोपश्चेत् ? को...(याज्ञ. २३) ३५१ अपकीर्तिक्षतानां तु जीवि ...( प.पु. ४/५६/४४) . १६४८, १६५५ अपक्षपाताः शुचितत्त्वबो...( अ. तत्त्वा. २/८) ५४९ अपगतमले हि मनसि स्फटिकम... ( का. पृ. १९६). १४५३ | अपडिबद्धयाए निस्सङ्गत्तं ...( उत्त. २९/३०) २१०९ अपरवैराग्यं तावच्चतुर्वि... (यो.सू.१/५ ना.भ.) १६४८ अपरिग्गहो अणिच्छो भणि... ( स.सा. २१२) १४०४ अपरिग्रहशीलस्य तत्स्थै... (यो.सू.२/३९ मणि ) ३८ अपरिग्रहस्थैर्ये जन्मकथ... (यो.सू.२/३९)
२२७४
अन्नं इमं सरीरं अन्नो जी...( आ.नि. १५४७) अन्नं इमं सरीरं अन्नो जी ... ( सं . प्र . ९९ ) अन्नं इमं सरीरं अन्नो... ( म. वि. ३६९) अन्नाईणं सुद्धाण, कप्पणि... (पञ्चा. १/३१) अन्नाणं परमं दुक्खं, अ... (ऋ. भा. २१ / ३ ). अन्नाणको..... (द.शु. ९, प्र. सा. ४५१ ). अन्नाणन्धा मिच्छत्तमोहि... (द.शु. ११२) अन्नादेरपि भक्ष्यस्य... (बृ. प. स्मृ. ६/३३०) अन्नायउञ्छं चरइ विसुद्धं,...(द.वै. ९/३/४) अन्ने अठुवारं भणन्ति ... ( चै. म. २११ ) अन्ने खलु कामभोगा,...(सू. कृ. २/१/१३) अन्त्रेण अन्नहा देसियम्मि...( धर्मसं . ५००) अन्नेसिं पवत्तीए निबन्धणं...( पं. लि. ६१) अन्नो करेइ कम्मं फलम... (धर्मसं. २३३). अन्नो जीवो, अन्नं सरीरं... (सू. कृ. २/१/९) अन्नो न कुणइ अहियं... (वैराग्यशतक-२७) अन्नो पुण पल्लातो कुम्भं... (नि.भा.३३३४) अन्नो वेएइ सुहं अण्णो दु... ( धर्मसं. २३२) अन्यः पुनरुदासीनो... (पञ्चा. ७/८ /वृत्तिश्लोक -९) अन्यत्र = अधिकृतस्नानादे... ( पञ्चा. ८/१२ वृत्ति) अन्यत्रापि प्रतिबिम्बे ...(रा.मा. ४ / २३) अन्यत्राऽऽत्मप्रत्यय-... ( षोड. ६ / ९ वृ.) अन्यथा = अकरणनियमाऽन... (यो. बि. ४१७ वृत्ति) अन्यथा तत्त्वतोऽद्वैते ... (शा.वा. ८/१०) अन्यथा दाहसम्बन्धाद् दाहं...(वा.प.२/४२५). अन्यथाधीस्तु दातॄणामति...(पृ.६ / पङ्क्तिः १ ) अन्यथा = प्रकारान्तरेण... (ध.र.प्र.गा. ८१/८२ वृ.) ..... १५१ अन्यथा योग्यताऽभेदः स...(यो.बि. २७७) ........२२०,१०२७ अन्यथा सर्वमेवैतदौपचारिक...(यो . बिं. १४) अन्यदर्शनधर्मेषु यत्सत्य... (अध्या.गी. ४३०) अन्यधर्मोपरि द्वेषः कर्त... ( म.गी. ५/४७) अन्यसृष्ट्युपरागेऽपि न ...(सां.सू.३/६६) अन्यार्थं किञ्चिदुत्सृ . . ( अध्या. १/३३) अन्याऽऽत्माऽभावो नैरा...(तत्त्वानु.५/३६) अन्ये गुणा अन्यः पुरुषः...(रा.मा. २ / २६) अन्ये तु धर्मप्रणिधानमा...(वै.क.ल. १/४७) अन्ये त्वभिदधत्येवमेतदाऽ...(शा. वा. स. ६/५१) अन्ये व्याख्यानयन्त्येवं... (शा. वा. ८/८)
. १३६७
२५७
१४६५
११६९
८५०
१४७७
१७१
२९३
८४५,९५२
.८५५
८३६
१४५९
१९५०
....... ७५६
१८८६
१४३४
१४३४
६७७
७६९
. ७७५
७६९
२१०४
१८५९
१९०५
४६
१५१४
१८६१
. १५३४
१३००
१५३४
१९८१
१००६
५३५
१३६०
८४
६७०
४५६
, २१०९ अपरिच्छिय सुयनिहसस्स के... ( उप.मा. ४१५) ९२७ अपरिणामित्वादेव बुद्धौ अ... (त. वै.२/२०, पृ.२१३). ३६५ अपरिणामिनी हि भोक्तृश... (यो.सू.भा. ४/२२) ७८० | अपरिणामिनी हि भोक्तृश...(पं.शि.) ३०८ | अपरीक्षिताभ्युपगमात् त... ( न्या. सू. १/१ / ३१ ). १३७४ | अपरोक्षानुभूतिं हि कृ...(शं.गी. ५/१३६). . १५९९ अपरोवतावं सव्वहा, सुगुरु...( पं. सू. ३ / ६) १७१० अपात्रस्य हि यद्दत्तं दा ...(बृ. परा. ६ / २४३). १९ अपानद्वारमार्गेण निस्सर ...( गुणस्था . ५४ ) अपापमशठं वृत्तमजिह्मं नि...( ना. परि. ३/७४) अपायदर्शनं तस्माच्छ्रुत... ( ...(यो. दृ.स. ६९ ) ११०१ अपायमाहुः कर्मैव निरपायाः ...(यो . बिं. ३७३) . १०६८ | अपायशक्तिमालिन्यं सू...(यो . दृ. स. ६८ ) १४१९ | अपारुता तेसं... (म.नि.१/३/६/२८३ पृ. २२९ ) ७८४ अपार्धपुद्गलावर्तशेषायां...( सम्य. कौ. १/१३) . ४८९ अपासत्थाए अकुसीलयाए अ...(द.श्रु.नि.१४२) १७२५ अपास्य नं सुस्थिरेणान्त...( ज्ञाना. ३२/१०) १७२६ अपिः सम्भावने, आस्तां ता. ( आचा. २/६/१०३) ६८६ अपि चउहिं ठाणेहिं मेहुणस... ( स्था.४/४/३५७) १५९९ अपि चैतेषु ... ( आ. श्रु.स्क. २ चू. १ उद्दे. ४सू. २४) १५९९ |अपि निरपेक्षा मिथ्या त ए...( पञ्चा. १/५९०)
१०६७
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२२७५
अपि नु मे तुम्हे,...(म.नि.१/४/८/४०१/पृ.३३१) ..... १५९९ अप्पस्सादा कामा वुत्ता भ...(म.नि.१/२/२/२३४ अपि रोगादिभिर्वृद्धैर्न ...(आत्मा.२०४) .................. १८५९ / पृष्ठ.१८३)
.............१४५० अपिशब्द: कैवल्यमित्यने...(ना.भ.३/५०)... .........
अप्पागमो किलिस्सइ जइवि...(उप.मा.४१४).......११०,५२४ अपि स्वरूपतः शुद्धा, क्रि...(अ.सा.२/२६) ............. ९८८ अप्पा चेव दमेयव्वो अ...(उत्त.१/१५) ......... १८७६,१९२५ अपुत्रस्य गति स्ति, ...(प्र.स्मृ.१८८)................... ४९६ |
| अप्पाणमबोहन्ता परं विबोह...(आ.कु.३८) ................१८८ अपुत्रस्य वृथा जन्म...(बृ.प.स्मृ.१०/३१६).............. ४९६ अप्पाणमेव जुज्झाहि किं...(उत्त.९/३५) ................ १९२५ अपुनर्जन्मने यः स्याद् बो...(यो.वा.निर्वाणप्रकरण
अप्पा मित्तममित्तं च दु...(उत्त.२०/३७)................. १८५६ उत्तरार्ध-२२/४)..........
९९७ अप्पाहण्णा एवं, इमस्स द...(पञ्चा.६/१४).............. ३२१ अपुनर्बन्धकप्रभृतिषु वचन...(गा.१८भाग १पृ.४०) ............. अप्पाहण्णेऽवि इहं क...(पञ्चा .६/१३).............१८०,९४२ अपुनर्बन्धक.....(यो.बि.२५१ वृ.) .........
..............
१००० अप्पाहारस्स न इन्दियाईं...(बृ.क.भा.१३३१)............. ५२० अपुनर्बन्धकस्याथ विविधो...(ब्र.सि.३८)................. १४०० अप्पाहारे तितिक्ख...(आचा.१/८/८/१८)................१८६२ अपुनर्बन्धकस्यापि या क्रि...(अ.सा.२/१५) .............. ७१८ | अप्पो वि य परमप्पो कम्म...(भा.प्रा.१५१)........... १३६१ अपुनर्बन्धकस्यायं व्यवहा...(यो.बि.३६९) ...........१८७,८२९ अप्रतोऽह...(आ.प्र.५)............ ............११३८ अपुनर्बन्धको यस्माद् गुण...(ब्र.सि.स.५४) .............. १३९० अप्रतिबुद्धौ कथञ्चित् क...(पं.सू.३/ पं.) .............. २७७ अपुनर्बन्धस्यैव विशि.....(उ.प.९५१ वृ.) ................. ९३८ अप्रतिहतैश्वर्यं = ईशि...(दे.स्मृ.२४२५) ................. १८१६ अपूर्वेण देहेन्द्रियादिस...(भा.ग.२/३९) ................... १४३४ अप्रदाने = पुत्रादिभ्योऽ...(अ.प्र.२८/२६ वृत्ति).......... २८२ अपेक्षते ध्रुवं ह्येनं स...(यो.बि.२३८).......
अप्रमत्तो गभीरात्मा धृति..(अ.गी.८/३)................. १८८७ अपेक्षन्ते न च...(शां.प.१३/५,सु.ल.पृ.१०६).......... १३९१ | अप्रमत्तो हि साधुरा......(र.क.श्रा.६ वृ., अपेक्षन्ते न पात्राणि न...( )............................. १३९१ प्र.क.भा.परि.२ पृ.८७)............................ २०४१ अपैशुन्यं दयाऽक्रोधोऽ...(ग.गी.१०/३)....................८५५ अप्रमादान्मतो मोक्षो भव...(महा.गी.५/२४९).............. अपोहवाच्यत्वे वस्तुमा...(न्या.खं.खा.२२/पृ.२५०)......... ५२६ | अप्रवृत्तश्च गर्हि...(यो.शा.१/५०) ............ अप्पं पि सुयमहियं पयास...(आ.नि.९९) ............... १९०३ अप्रवृत्त्यैव सर्वत्र य...(शा.वा.२/३४) ...................... ५०७ अप्पं भासेज्ज सुव्व...(सूत्र.१/८/२५) ...................... ८५७ अप्रशस्तकषायाणां त्यागः ...(म.गी.५/१८२)............ १२८८ अप्पडिकमणमप्पडिसरणं अप्प...(स.सा.३०७).......... १९४७ अप्रशान्तमतौ शास्त्रस...(सि.द्वा.१८/२८, अप्पणट्ठा परट्ठा वा सि...(द.वै.९/२/१३)........... १९८३ लो.त.नि.७)......................... ७०६,८९४,१३०४ अप्पणाणज्झाणज्झयणसुहामिय...(र.सा.१३५) ............ १३५८ अप्रादुर्भावः खलु रागादी...(पुरु.४४) ...................... ५२७ अप्पपसंसणकरणं पुज्जेसु...(का.अनु.९१,९२) ............ ९४७ अप्राप्तधर्माऽपि पुराऽ...(वै.क.ल.१/२५५).............. १८४० अप्पपसंसा पुरिसस्स होइ...(आ.प.२१५) ......१८६३,१८८५ अफरुसवादी णाम तं...(द.वै.नि.३२२ जि.चू.) ........ १९६७ अप्पमत्ता सतीमन्तो सुसी...(दी.नि.२/३/१७) ..............८५९ | अबाधाददुष्टकारणजन्यत्वा...(सां.सू.१/७९) .....१७१०,२१२७ अप्पमत्ते जए निच्चं...(द.वै.८/१६)...................... १८८६ | अबाह्यं केवलं ज्योतिर्नि...(यो.दृ.स.१५७)............... १६२८ अप्पमत्तो हि झायन्तो प...(म.नि.२/३६/४) ............ १२५० अबुज्झमाणेसु अ कम्मपरिणई...(पं.सू.अ.३) .............. २७८ अप्पमादं पसंसन्ति पुञ...(इति.१/२३) ..................८ अबुद्धिपूर्वापेक्षायामि...(आ.मी.९१)........................ १२०५ अप्पमादं पसंसन्ति, पुञ...(सं.नि.
अबुद्धिमत एकमकार्याऽ...(आ.१/५/१/१४५ वृ.)........ १८३ १/१/३/७/१२८/पृ.१०४)........... ...........८५९ अब्भक्खाणं णिस्सङ्कया य ...(नि.भा.५४४५)........... १५८ अप्पमादेन विज्जाय अब्ब...(सु.नि.२/२२/४) ........... १७२५ अब्भासवत्ति छन्दोणवत्ति...(व्य.सू.पीठि७८).............. १९६८ अप्पसन्नं विवज्ज...(जा.१८/५२८/१३१) .................. ३०६ | अब्भासवित्तिछन्दाणुवत्तणं...(द.वै.नि.९/३१२)............ १९६२ अप्पसुदो वि य पुरिसो खवे...(मूला.७/१०६)......... १९८४ | अब्भासऽच्छणछन्दाणुवत्तणं...( ) .......................... १९७२
अप्पस्मा दक्खिणा दिन्ना ...(सं.नि.१/१/३२).............८५३ | अब्भटठाणं अजलि आस...(द.वै.नि.९/३११) ......... १९६२
८५९
८५८
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
१९६४ | अभिमानः आत्मनो बन्धः, त...( स.सा. १) . १९६२ अभिमानसुखाऽभावे तथा ... ( यो. विं. १९१) . १९७४ | अभिमुहमागच्छन्तस्स उ...(द.वै. चूर्णि ९ / ३२१) . १९७४ अभिसंस्कारप्रभवाः कुविक... (वै.क.स्त.२/१३३, १७९, ६२६, १३९० वै. रति. १/१३२).
२२७६
अट्ठाणं अञ्जलि आस... (द.वै.नि. ९/३२१) अब्भुट्ठाणं अञ्जालियासण...(मूला. पृ. ५८१) अब्भुट्ठाणं किदिअम्मं णव...(मूला. १७६) अब्भुट्ठाणं सण्णदि आसणदा... (मूला. १८५) अट्ठाणे विणए...( आ.नि.८४८) अठाणं अञ्जलि आसणदाणं... (व्य.पी.६७) अब्रह्मचारी विभ्रमोद... (त.सू. ७/४ भा.) अभक्त्या ये कथां...(स्क.पु.वै.ख. वे. मा. २७/३७) अभक्ष्यपरिहारश्च संसर्ग...(भ.पु.१/२/१६०). अन्तरस य कस्स वि पइर... (चं. वे. १७) अभयं सर्वभूतेभ्यः... (प्राणा. १/१)
अभयं सर्व... ( बौ.ध.सू.२/१०/१७/३०) ..........१८५४,१८५५ अभयं सर्वभूतेभ्यो दत्वा ...(व.स्मृ.१०/३) अभयं सर्वभूतेभ्यो भूताना...(सं.गी. ९/८०) अभयं सर्वभूतेभ्यो यो...(म.भा. अनुशा. १७५/२५). अभयं सुपत्ताणं अणुक...(श्राद्धविधिप्रकरणवृत्तौ ). अभवच्चित्तविक्षेप एकान्ते... ( इष्टो. ३६) अभव्यस्य भ... ( आचा. श्रुत. स्कं. १/५/५ सू. १६२ ) अभव्यस्यापि कस्यचिद् यथा... ( आ.नि. १०७ मल. वृ.) अभावनं = अकरणं, तत्राऽ... (त. वै.१/३०) अभावनं = अननुसन्धानमि...(यो. वा. १/३०) अभावप्रत्यय आलम्बनं ... ( यो. सू. १/१० रा.मा.) अभावप्रत्ययालम्बना वृ... ( यो. सू. १/१० )
११३०
९५०
१९६४
अभिप्रेतवस्तुस्वरूपं नि...(नि. चू.भाग-३ पृ.२४२) अभिमतमन्त्रजपादभिमतदेवता...(यो. सुधा. २/४४)
१५४९
१९६५ | अभिसन्धेः फलं ...(यो. दृ.स. ११८ ) ......२१,११९९,१५८५ . १५४३ | अभूतदोपोद्भावनानि दूषणा...( प्र.मी. २/१/२९) १५०१ अभ्यवहरेदाहारं पुत्रपलव... (प्रश. १३५) १४८२ | अभ्यस्तादन्तिरनका...(पाणिनिः ७/३/५५) १९९४ अभ्यासः = सततक्रियाऽध्य...( न्या. सू.भा. ४/४/४७) ५२१ अभ्यासवैराग्यश्रद्धावीर्य...(यो.सू.२/२९ त.वै.) अभ्यासवैराग्ये वक्ष्यमाण...(रा.मा. १/१२). . १८५४ अभ्यासाद्वा वशीकुर्यान्म...(ग.गी.५/२३) १८५४ अभ्यासो हि कर्मसु कौशलमा... (का.सू.१/३ वृ.) . १८५५ | अभ्यासोऽपि प्रायः प्रभू ... ( षो. १३/१३ ) ४ अभ्यासोऽस्यैव विज्ञेयः ...(यो . बिं. ३६०). . १२५३ अभ्युत्थानादियोगश्च तद...(यो . बिं. ११२ ) . २१०२ अभ्युत्थाना गुर्वादौ... (व्य. सू. पी. ६७ वृत्ति) . . ८९३ | अमज्जमंसासि ...( सूत्रकृ.अ. २ )
...
.... ५४५ १९२८ ....... २१५५
७५५
१३९९
७५३
७५५
१३४८
१२३३
१२३२
८३८
१९६५
. ४६१
. ४५५, ४६२
९५५
१३९६
६३४
१४८३
. ५५७,८६१
२७९
१५४२
१११५ | अमज्जमंसासी अमच्छ...( दशवै. चू. २, गा. ७) . १११५ | अमणुण्णसमुप्पादं दुक्खमे... (सू.कृ. १/१/३/१०) . ७५० अमनस्ता तदोदेति परमोपशम...( रा.गी. ६/५४) ८२४ | अमरवदर्थजातमर्जये...(चा. सू. १५४). अभावविरहात्मत्वं वस्तुनः... ( न्या.कु. ३ / २) १७५४ अमराः किङ्करायन्ते सन्तो...(यो.शा. २/११५) अभावे = अविद्यमानत्वे अ ...(अ.प्र. १५/८वृत्ति) ६०८ | अमानित्वमदम्भित्वमास्तिक...(शारी. २) अभावे = अविद्यमानत्वे स... (अ.प्र. १४ / ३ वृत्ति) ६०९ अमायोऽपि हि भावेन... (धर्मबि .वृ. ४/२४-९, उद्धृत) अभावे सर्वथैतस्या, अहिंसा...(अ.प्र. १४ / ३ ) ६०९ | अमित्रं कुरुते ...( म.भा. उद्योगपर्व ५ / ३३/३३) अभावेऽस्या न युज्यन्ते,... (अ.प्र.१५/८) ६०८ | अमियं अदेसकाले भावियमिव...( व्य.सू.पी. ७५) अभिकखन्तेहिं सुहासियाई...( आ.नि. ७०८) १९८५ अमीषां प्रशमोऽप्युच्चे...(अ.सा. ६ / ११) अभिगम चउरो समाहिओ सुविसु...(द.वै. ९/४/६) २००० | अमुगं कीरउ आमं ति... (व्य.सू.पी. ८७) अभिगम्योत्तमं दान...(परा.स्मृ. १/२८) . ८५३ अमुगो अमुगत्थ कउ... (व्य.सू.भा. १०/३/७०६) अभिजातमणिकल्पस्य ...(यो. सू. १/४१ भाष्य ) . १३३७ अमुत्र संशयापन्नचेतसोऽपि ...(यो.बि. ४२ ) अभिन्नोऽपि हि बुद्ध्या...(उ.सा. १८/१४२) ७३४ अमुना वासनाजाले निःशेषं...(पं.द.१/६१ ) अभिपूजितलाभांश्च जुगु...(ना. परि. ५/७ ) . १८६३ अमूढलक्षो हि भगवा... ( प्रव. सारो. ८५६) अभिप्रायस्ततस्तेषां स... (शा. वा. स. ३ / १६) .......११४१,१६०९ अमूढो मूढ इव व्यवहरन्ना... (नृ.उत्त. ९/४) अभिप्रेतमन्त्रजपादिलक्ष... (यो.सू.२/४४) १४८४ अमूर्तस्याऽपि विज्ञान... ( आ.नि.६०४ वृ.)
१९६७
४३०
१९६९
१४१
८२४
१३७१
२९४
१६२७
१०३४
३० अमूर्त्ताः सर्वभावज्ञाः ... ( शा. वा. स. ११/५४)
२१२१
१४८४ | अमृतरसास्वादज्ञः कुभक्त...( षो. ३/१४). . १५३६, १६५०
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________
w
w
6
• परिशिष्ट-११ .
२२७७ अमृतस्वरूपा च...(ना.भ.३) .......................... ८४३ अरिहन्तेसु य रागो, रागो ..(सं.प्र.४/३३)............. २९० अमृतेन तृप्तस्य पयसा ...पै.४/९).................. १३९४ | अरुचिर्न कदा कार्या साधू...(जै.गी.२२९) ............ १४५८ अमेध्यं यदभक्ष्यत्वाद् ...(महा.शा.पर्व.ब्राह्म.) ............. ४८६ अर्चादावर्चयेत् तावदीश्व...(क.दे.सं./२५) ................ ३६३ अमोघगुरुयोगादिकरणेन करो...(ब्र.सि.२४२) .......... १३१८ अर्थं कामञ्च धर्मञ्च त...(उप.भ.१/२४पृ.२) .......... ६३४ अमोघोऽमोघपाशश्च अजित...(ब्र.सि.२४३) ........... १३२० अर्थं च धर्मं च तथा सङ्की...(ष.षट.१/२)............. ६३४ अम्बस्स य निम्बस्स य दु...(आ.नि.१११६) .......... १४६८ | अर्थं महान्तमासाद्य वि...(नी.क.त.९/१९)............... १८७७ अम्मडस्स णं परिव्वायग...(औप.११९)....................७१५ अथकामाऽविधानन तदभावः...(या.सा.प्रा.८/७१).........८९१ अयं जनो नाथ ! तव स्तवाय...(अन्ययो.व्य.२) ......... २१४ | अर्थतोषिणं श्रीः परित्यज...(चा.सू.७७)................... ६३४ अयं धर्मः सर्वेषां भूता...(बृ.आ.२/५/११).............. १५१८ अर्थस्य मूलं राज्य...(चा.सू.३)............ .............. ६३४ अयं निजः परो वेति...(हि.मित्रलाभ/११९) ............. १२४९ | अर्थस्य = लक्ष्म्याः क...(स्था.३/३/१८९वृ.)............ अयं विकल्पो वस्तुशून्य...(यो.सू.१/९ म.प्र.) .............७४९ / अर्थस्य संवित्तिरिदन्त...(रा.मा.४/२०)
अवस्य सावात्तारदन्त...(रा.मा.४/२०) .....................७७२ अयत्नोपनतेष्वक्षि दृ...(रा.गी.६/४७)..................... १६९२ | अर्थाख्यः पुरुषार्थोऽयं...(उप.भ.प्र.१/पृ.४०)............... ६३६ अयमत्र भावार्थः...(भ.श.५/उ.६/प्रश्न-१/३ वृत्ति) .......... ५१ अर्थाऽभिधानप्रत्ययाः तु...(बृ.क.भा.पी.१६/पृ.८) ....... १३६४ अयमस्यामवस्थायां बोधिस...(यो.बि.२७०) .............. १०२१ अर्थे ह्यविद्यमानेऽपि सं...(क.दे.सं.३/४)..................... ९० अयमात्मा सन्मात्रो नित्यः...(नृ.सिं.पू.२/९/९) ............ ७३२ अर्थे ह्यशक्ये खलु यः ...(वै.क.ल.४/४८)............. १२१० अयमेव अरियो अट्ठङ्गिको...(म.नि.भाग-१/५/४/ | अर्वाक सर्वाऽपि साम...(ज्ञा.सा.२१/६) .................११६०
४६३, दी.नि.१/६/३७५)......................... १३९९ अर्वाग्दशायां दोषाय वैष...(अ.सा.१५/४६)............. १६०९ अयमेव भेदो भेदहेतुर्वा य...(सं.त.का.१/१ वृ.).........३९१ | अर्वाग्दृशां नैव परोक्ष...(अ.तत्त्वा.१/१६) ...............११३८ अयमेव सकलभुवनसाक्षात्का...(यो.सुधा.३/२६).........१७९५ अर्हति सकललोकाति...(द्वा.न.च.भा.१ पृ.२३३).......११२४ अयाचितोपस्थितञ्च मिष्टाऽ...(सं.गी.६/८६)............ १८७३ | अर्हदादिविभूतिमतिशयवती...(वि.आ.भा.१२१९ अयोग्यस्यापि भगवान् भक्त...(लिं.पु.१०/११)............ ८४३ | मलधारवृत्ति) ........................................... ८९२ अयोनिसो, भिक्खवे, मनसिक...(म.नि.
अहमित्यक्षरं ब्रह्म वा...(ऋ.मं.३)............................ २९५ सर्वाश्रवसूत्र १/२/१५)................. .............. १२९८ अलं कुसलस्स पमा...(आचा.१/२/४/८५) .......८५८,१८८६ अरई आउट्टे से मेहा...(आचा.१/२/२/२९)............१९३५ अलं बालस्स स...(आचा.१/२/५/९४)..........१४६७,२१७३ अरक्षितं तिष्ठति दैवर...(वै.श.९२)...................... ११६१ अलं मिथ्या विवादेन ज्ञानं...(आ.द.गी.१७०).......... १६११ अरओ विहरन्तानं सन्तानं...(सं.नि.१/१/१०).......... १८६२ अलब्धिर्योगतत्त्वस्य दशमं...(यो.कुं.६१)..................१११७ अरतिं रतिं च अभिभूय भि...(सू.कृ.१/१०/१४)...... १९३६ | अलब्ध्वाऽपि फलं सम्यक् ...(वरा.४/४०) ............. १८०४ अरतिञ्च रतिञ्च पहाय, स...(सं.नि.वङ्गीशसंयुत्त
अलमतिचपलत्वात् स्वप्नमा...(वै.श.३३)................... ६७० अरतिसुत्त-१/१/८/२/२१०/पृ.२१६)............. १८६८ अलमित्थ पसङ्गेणं बज्झम्पि...(पं.व.८६३)............... ५२० अरतिरतिसहो होति ।...(म.नि.३/२/९/१५९)..........१६६८ अलसः सर्वकर्मणामनधिकारी...(नी.वा.१०/१४४).........८५९ अरहन्तमा......(धर्म.सं.५२८)...... ................२०३६ | अलाबुपात्रं दारुपात्रं...(आरु.४) ..... .........१८८८ अरहन्त सिद्ध चेइय सुए य ...(प्र.सारो.९३०) ....... १९७२ अलाभे न विषादी स्यात् ला...(व.स्मृ.१/१०/१६, अरहन्तादिसु भत्ती वच्छल...(प्र.सार.३/४६)............१९३९ ना.परि.५/१३,मनु.६/५७,सं.गी.८/५३) ......... १८८६ अरहा जाणइ सव्वं अरहा स...(कु.मा.पृ.२१७).......१०१४ अलोभः शौचलक्षणम् । शुचि...(त.भा.९/६) ...........१४८१ अरागभावः पुरुषार्थसा...(अ.तत्त्वा.२/१२). ............ २२९ अलोल भिक्खू न रसेसु गि...(द.वै.१०/१७) ..........१८६४ अरागमोहो निर्द्वन्द्वो ...(म.भा.शान्ति.१८९/१६)........१८६८ अलोलुयं मुहाजीविं अणगारं...(उत्त.२५/२८)............१०८३ अरिणो हन्ता, रयं हन्ता अ...(आ.नि.१०८३) ........१९७० अलौल्यमारोग्यमनिष्ठुरत्वं...(स्क.पु.माहे. अरिषडवर्गत्यागेनेन्द्रि...(अर्थशा.अध्या.७)................... ९४७|
नेन्दि (अर्थशा अध्या ७)......................९४७] खं.कमा.खं.५५/१३८)....... .१२३०,१६३८
to
.........
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२७८
•परिशिष्ट-११.
..............
अल्पं कर्म प्रबध्नाति क...(अध्या.गी.१६७).............. १६५५ अविज्जाय निव्वुतो लो...(चु.नि.पा.२/१/२) ............. ११३० अल्पप्रयाससाहाय्येन...(उप.रह.५२ वृ.पृ.११३).........११५९ अविज्जा ...(म.नि.महा.सुत्त-१/५/३/४५३,पृ.३७४)......१६६२ अल्पबुद्धिरिमं योगं.....(यो.त.२२) ........................ १८१४ अविज्ञाततत्त्वेऽर्थे का...(न्या.सू.१/१/४०)................ २०९२ अल्पमूत्रपुरीषश्च स्वल्प...(यो.त.५७) ...... ........... १६३९ अविणीयस्स पणस्सइ, जइ वि...(चं.वे.७) .............. १९९४ अल्पमूत्रोऽल्पविष्टश्च ...(त्रि.ना.१०६) .................. १५१० अविदितसुखदुःखं......(सु.र.भा.पृ.३३४, श्लो.३१) ...... ८७४ अल्पव्याधिर्यथा लोके त...(यो.द.स.३७)................१४६०/ अविद्यमाना याऽविद्या त...(महो.४/१३३)............... २१२८ अल्पेनाऽपि सता केव...(आ.नि.१५०९ हा.व.)........२०२६ | अविद्यया मृत्यु ती...(मैत्रा.७/९, ईशा.११) ............. १७०१ अल्लो सक्को य दो छढा ...(इन्द्रि.श.१९)........... १६38 | अविद्या = अनात्मन्या...(चं.२/४)..... .............. १७३० अवकाशो निषिद्धोऽस्मिन्न...(अ.सा.१५/१०)............१९३६ | आवद्याकाल्पतषु
अविद्याकल्पितेषु = अनादि...(यो.बि.३६४ वृत्ति) ..... १२५२ अवगयपत्तरूवो तयणुग्गहहेउ...(धर्मर.प्र.९६)..........८३,१३३ अविद्या ......(अ.उप.३/२३) .. ..................११३० अवगाह्याऽपि मलिनो ह्य...(लिं.पु.८/३४) ............... १४८१
अविद्या न प्रमाणं न प्र...(यो.सू.२/५ भा.) ............ १७३६ अवच्छलत्ते य दंसणहा...(बृ.क.भा.२७११) ............. १८५१
अविद्याप्रत्युपस्थापित...(सं.शा.२/३/४०)....................७३५ अवणेइ तवेण तम उवणेइ...(द.वै.नि.९/३१८)......... १९६३
अविद्याभिदुरं ज्योतिः परं...(इष्टो.४९)................... १६२८ अवधीरणीयो भवप्रपञ्चः , आ...(उपमितिभव.
अविद्यामाहुरव्यक्तं सर्ग...(म.भा.शा.प.३०७/२)......... भा.२ प्रस्ताव-७ पृ.२२०) .......... १३९०
अविद्या यदि मिथ्याज्ञानं...(त.चि.अनु.खण्ड-२,
मु.वा.पृ.१८२) ........... ................२१२७ अवधूतलक्षणं वर्णैात...(अ.गी.८/५)....... .............. १८८७
अविद्यावरणाऽपेतपूर्णचैत...(रा.गी.८/३५) ............... १६८७ अवन्ध्यधीफलो ह्येष द्वि...(ब्र.सि.२०९) ................. १३२१
अविद्या संसृतेर्हेतुः वि...(अ.रा. अवन्ध्यसदृष्टिहेतुत्वे...(यो.दृ.स.गा.१५ वृ.).............. १३८४
अयोध्याकाण्ड-४/३४) .........
१०६७ अवर्णवादी न क्वापि राजा...(यो.शा.१/४८)...........
अविद्यासङ्गताः प्रायो वि...(यो.दृ.स.९०) ............... १५६१ अवलम्बिउण कज्जं जं किं...(ध.र.प्र.८५).................
अविद्याहृदयग्रन्थिमोक्षः...(वि.चू.५५९) ....................२१२७ अवयवोपचयेनाङ्गुलि...(यो.सू.वा.३/४५)..
अविद्याऽस्मितारागद्वे...(यो.सू.२/३) .........................७८५ अवश्यं धर्ममर्यादा पाल...(सं.गी.६/६८) .................८६०
अविधिलब्धस्य श्रुतस्य...(उप.पद.१८४ वृत्ति) .......... १५२१ अवश्यं हि पापः स्यात् पर...(ला.सं.२/१६८)......... १४२१
अविधेः प्रत्यवायहेतुत्वा...(यो.श.५वृ.) ..................... ८९१ अवश्यमनुभोक्तव्यं कृतं क...(रा.गी.१०/२०) ............ १७६६
| अविभागोऽपि बुद्ध्या ...(प्र.वा.२/३५४).................. १७२२ अवश्यम्भाविनोऽप्यर्थ...(का.सू.१/२/३९)................. ११७१
| अविमणे वीरे, तम्हा वीरे...(आचा.१/२/६)............. १६५७ अवस्थितस्य द्रव्यस्य पू...(यो.सू.भा.३/१३)............. १६००
अवि य हणे......(आचा.२/६/१०३)..................८४,६५१ अवस्थौचित्ययोगेनेति विशे...(अप्र.२७/५ वृ.).............. ३०|अवि य ह भारियकम्भा निय...(सू.कृ.नि.१६०) ....... ११४३ अवहटु रायककुहाई पञ्चव...(द.शु.प्र.३३).............. ३५० |
अवियाई ताओ अन्तरं भङ्गस...(तं.वै.१५६)............ ८७२ अवहाऽसम्मोहविवेगविउस...(ध्या.श.९०) ................. १५९२ | अवि याडं तासिं इत्थियाणं...(तं.वै.१५७)................१५३० अवि आई ता...(तं.वै.१५४)......... .............८७१ | अवियारं तारुण्णं, जिणाणं...(पु.कु.६) .....................६९५ अविकखा अणाण...(पं.सू.५) .............................. १६६६ अविरतसम्यग्दृष्ट्या .....(सू.कृ.श्रु.२/पृ.३४६) ............ २०३९ अविकत्तिउण जीवे कत्तो घर...(उ.मा.११२) .............. १५३ | अविरतिः = चित्तस्य विषयस...(यो.सू.भा.१/३०).....१११६ अविकल कारणभा.....(के.भु.४) ........ ..............२०४९ अविरतिः = विषयाऽऽसक्तिः ...(चं.१/३०) .............१११६ अविघ्न इति सदनुष्ठाननिहत...(ल.वि.प.पृ.८५)........ १५८९ | अविरय सम्मादिट्ठी होन्ति...(का.अ.१९७) ............. १३५९ अवि चए इत्थीसु म...(आचा.१/५/४/१६४)........... १८४३ अविराधनया यतते यस्तस्याऽ...(षो.१३/१४) .......... १२३३ अविचेतसः = विपरीतमतयः...(ऋ.भा.९/६४/२१) ...... ६९० | अविविक्तेन देवगुरुधर्म...(प्र.श.१५) ........................ ५२४ अविज्जा च भवतण्हा...(दी.नि.३/११/३५२) ............. ८७५ अविशिष्टस्वस्वभावस्य हे...(शा.वा.स.६/११/ अविज्जा परमं मलं...(ध.प.१८/९) ...................... ८८२ | पृष्ठ.११२) ................
९०३
१५
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________
१५२७
..७६०
............
९७१
• परिशिष्ट-११.
२२७९ अविशेषाभिहितेऽर्थे व...(न्या.सू.१/५३).................... ५४४ | अश्वमेधसहस्राद्धि सत्यमे...(प.पु.५/१८/४०३).......... १४२१ अविशेषेण सर्वेषामधिमु...(यो.बि.११७) .................... ८४२ अष्टपृथग्जनचित्तत्यागा...(षो.१४/२) ...................... १२३८ अविसेसिया मई च्चिय सम्म...(वि.आ.भा.११४)......... ३९१ | अष्टषष्टिषु तीर्थेषु य...(ना.पु.)........................... ११२९ अविहिंसा बम्भयारी पोसहि...(नि.भा.६२७६,
अष्टावेणस्य मांसेन, शौक...(मनु.३/२६८)....................... व्य.भा.उद्दे.१/७)..................................... १८७२ अष्टौ गुणाः पुरुष दीपय...(नी.क.९/९९)................८६१ अविहिकया वरमकयमि...(जीवान.६१).....................८९१ | अष्टौ दिवसान् यावत् पू...(षो.८/१६)....................३४९ अविहिकरणम्मि आणाविराहणा. (उपप.८७)...........८९१ | अष्टौ साधुभिरनिशं मातर इ...(षोड.२/८) ............... ११८ अविहेठकः = न क्वचि...(द.वै.१०/१० वृ.) ......... १८५३ अष्टा स्थानानि वणानामु...(पा.शि.१३)..................१७८४ अविहेडए नाम जे परं...(द.वै.चू.१०/१०) ............. १८५३ | असाव
असंविभागी अचियत्ते अविणी...(उत्त.११/९) ........... १८५१ अवेक्षमाणा अपि जन्ममृत्यु...(अ.तत्त्वा.४/५)............ १५३२
असंविभागी अचियत्ते पावसम...(उत्त.१७/११)..........१८५१ अवेद्यसंवेद्यपदं वक्ष्य...(यो.दृ.स.६७ वृत्ति) ..............
असंविभागी न हु तस्स मो...(द.वै.९/२/२२).......... १८५१
असंवेदनरूपा च षष्ठी भव...(अन्न.५/८४) ............. १६६९ अवेद्यसंवेद्यपदं विपरीतम...(यो.दृ.७५)................... १५३१ अवेद्यसंवेद्यपदमपदं परमा...(यो.दृ.स.७२)............... १५४०
असंशयं महाबाहो ! मनो दु...(भ.गी.६/३५) ..........
असंशयवतां मुक्तिः ...(मैत्रे.२/१६)............ अवेद्यसंवेद्यपदमान्ध्यं...(यो.दृ.स.८५)...................... १५४८ अवेद्यसंवेद्यपदाभिधेयो...(अ.तत्त्वा.३/१०६) .............. १५२९
असंसठं गहढेहि अनागा...(धम्मप.,ब्रा.व.२२,
म.नि.२/५/८/४३५).............. ............... १०८४ अवेरं अब्यापज्जं मेत्तचि...(दी.नि.१/८/३९९).......... १८७९
असई वोसट्ठचत्तदेहे अ...(द.वै.१०/१३)............... १८५७ अव्यक्तमहदऽहङ्कार...(यो.सू.१/१९ म.प्र.) .............१३३४
असओ णत्थि णिसे...(विशेषा.१५७४) .................... ८२४ अव्यग्रेणाऽन्तरात्मना ...(द्वा.द्वा.८/१०).................... ५६१
असक्तो ह्याचरन् कर्म पर...(भ.गी.३/१९).............. १२४६ अव्याप्तिः = व्यभिचारः, ...(कि.रह.पृ.१२३)........... ५६७
असङ्कल्पात् जयेत् कामं, ...(सं.गी.९/२९)............ १८४४ अव्याप्त्यतिव्याप्तिविरहे...(किर.पृ.१२३).................... ५६७
| असङ्खया थीनरमेहुणाओ, मु...(सं.स.६४)................ ४९६ अव्रतानि परित्यज्य व्रते...(स.तं.८४) .................... १३०४
असोज्जेसु पोग्गलपरिय...(स.क.भव९/पृष्ठ९७८)...... ६८८ अव्रती व्रतमादाय व्रती ...(स.तं.८६)....................१२८९
असङ्ख्ययोगतो मुक्तिः सर्व...(अध्या.गी.११३).......... १५१३ अव्वाबाहाओ च्चिय सयलि...(धर्मसं.१३८३) ........... २१६०
असङ्गः ...(सुबा.१३/१) ......................................७९९ अशठेनाऽमायाविना सता...(उप.प.८१३ वृ.) ............. १३९
असङ्गवृत्त्याख्यकसत्प्र...(अ.त.३/१३०) .................. १६७२ अशरीरं सदा सन्तमिदं ब्र...(आत्मो.१४,१५).......... २१५६
असङ्गशक्त्या सर्वत्र व...(ब्र.सि.१९).................... १६८० अशरीरभावनया शरीरानुग्रहो...(स्या.क.१०/६४) ....... २०५६
| असङ्गस्सच्चिदानन्दः स्व...(रा.गी.८/६,दृग्दृ.२५) ..... १३५१ अशास्त्रोक्ते क्रियमाणे ...(पा.म.भा.१/२/६४) ........... १९०५ असङगो ह्ययं पुरुषः...(बृ.आ.४/३/१६)...
७९९ अशद्ध मन्तःकरणं भ्रमाय,...(अ.तत्त्वा.१/६८).......... १५४८ असङगो ह्ययमा...(नृ.उत्त.९/६).........
७९९ अशदापि हि शद्धायाः ...(अ.सा.२/१६)..........१८०,७१८ असङगोऽयं परुषः...(सां.सू.१/१५) .......... ७९९ अशद्धिः शुद्धिं न स्पृश...(न्या.खं.खा.१००) ............ ७३३ | असढेण समाइन्नं जं कत्थ...(उ.प.८१३, अशुद्ध्यावरणमलाऽपेतस्य ...(यो.सू.१/४७ भा.) ...... १३४३ पं.व.४७६,बृ.क.भा.४४९९) ........................ १३९ अशुभेषु समाविष्टं शुभे...(यो.वा.मुमुक्षुप्रक.९/३१,
असणं पाणगं वावि, खाइमं ...(दशवै.५/१/४७) ........४१३ रा.गी.६/३२, मु.२/६,) ..................१२०३,१९४१ | असणं पाणगं वावि, खाइमं ...(दशवै.५/१/४९) ........ ४१४ अशुभैर्वासनाव्यूहैर्मनो ...(रा.गी.६/३६).................. १९४१ असतः सदजाय...(ऋ.वे.१०/७२/२) ..................... १७१४ अश्रद्धया हुतं दत्तं तप...(भ.गी.१७/२८)............... १२९७ असतां धर्मबुद्धिश्चेत् स...(नरा.४६)..................... १४६८ अश्रद्धा परमः पाप्मा श्र...(बौ.ध.५/१०/१/६) ......... ८४२ असतिं = अभिक्खणं पुणो पु...(द.वै.चू.१०/१३).... १८५७ अश्वमेधमवाप्नो......(म.भा.वन.८४/४२) ...................४८७ असतो मा सद्गमय । तमसो ...(बृह.३/२८,
अश्वमेधसहस्राणि वाजपेयश...(गणे.उत्त.१/१) .............. ४८७ | अ.१, चा.१, श.प.ना.१४/४/१/३०) ........... ९५८
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________
........... १४३३
ܩ
ܩ
२२८०
• परिशिष्ट-११. असत्प्रवृत्तिहेतोश्च यः...(ब्र.सि.१२)...................... १०२३ | अस्तेयस्थैर्ये तद्वचनमा...(ना.भ.२/३७).. असत्यमुष्मिन् श्रुतमप्य...(अ.त.३/९८)..... ..............१५०१ अस्तेयस्थैर्ये तस्मै स्व..(भा.ग.२/३७) ....................१४३३ असदाचारगर्हणा...(ध.बि.५/२५) .. ..............१५५७| अस्त्यात्मार्थं प्रियं स...(म.गी.३७/१२) .................. १७०५ असदाचारैरसंसर्गः...(ध.बि.१/२९).. ....... १४६७ | अस्थानं रूपमन्धस्य यथा स...(यो.बि.३१५) ........... १५७१ असद् दैवमधः कृत्वा नित्य...(यो.वा.
अस्थानमिति ...(यो.बि.३१५).............................११३७ मुमुक्षुप्रकरण-५/१३) ........... .............. १२१८ / अस्थिन वस.......(म.भा.ध.स्मृ.६९) ....................... ४८६ असव्ययपरित्यागः, स्था...(यो.बिं.१२९) .................८६० | अस्मदादीनां ज्ञानं निरति...(म.प्र.१/२५ पृ.३२).......१०९८ असन्तापगे परिवार...(पं.स.२)............ .............. १३९२ | अस्मदादेरिव केवलिनोऽपि ...(स्या.रत्ना.पृ.४६५)..... २०४८ असन्तुट्ठाणं इह परत्थ य ...(आ.चू.१/२/२) ........ १४८४ अस्माच्छासनमालिन्याज्जा...(अष्टक.२३/६)................. ४४३ असम्प्रज्ञातः = सम्प्र...(यो.बि.४२१ वृत्ति) ............ १३६८ | अस्मादृशाऽनुमेयो द्विवि....(वै.क.ल.२/१२२) ........... १५१८ असम्प्रज्ञातस्य त्वदृष्टं...(यो.सा.सं.पृ.६) ............... १३५० अस्मिताप्रभवानीन्द्रिया...(यो.सू.१/१७,त.वै.पृ.५५) ...... १३३३ असम्प्रज्ञाते ह्युत्थाना...(यो.सू.१/१८) ..................... १३४९ | अस्मिन्नेव समाधौ ये कृतप...(यो.सू.१/१७ असम्भवाभिधानात्स्यादाप्त...(अष्टक ६/५) .............
रा.मा.पृ.२१) ..........
......१३३४ असम्भवि = न सम्भवनस्वभाव...(अ.प्र.२९/५ वृ.) .... २८७ | अस्मिन्नेव समाधौ ये...(यो.सू.१/१७,रा.मा.पृ.२१).....१३३१ असम्भवीदं यद्वस्तु, बु...(अष्टक २९/५) ............... २८७ | अस्मिन् संसारे किं कामोप...(मैत्रे.१/३).................. ९५८ असम्भोतियातीहिं सव्वेहि...(नि.२१३० चू.)............... ५५१ अस्मिन् हृदयस्थे सति हृद...(षोड.२/१४) ......११९,१४८५ असम्मोहधम्मो सत्तो लोके ...(म.नि.१/१/५०).........१५९३ | अस्य गोशब्दो वाचकः, अयं ...(रा.मा.३/१७)........१७८६ असम्मोहसमुत्थानि = पुन...(यो.दृ.स.१२६ वृ.)....... १५९३ अस्य ज्ञत्वमेवोत्कर्षप...(द्वा.न.च.पृ.२१४)................ ८२२ असर्वभावेन यदृच्छया वा, ...(लो.त.नि.१/३५) .......... २९७ | अस्य धर्मिणोऽयं धर्मपरि...(भा.ग.३/१६).............. १७८४ असातोदयशून्यः = असद्वेद...(यो.बि.३५४)............ १२१३ अस्य बुद्ध्यभिधानस्य याऽ...(यो.वा.).....................७८३ असावचरमावर्ते धर्मं हर...(ज्ञा.सा.२१/७)............. अस्यां तु धर्ममाहात्म्या ...(यो.दृ.स.१६३) ................१६४४ असिद्धार्था निवर्तन्ते ...(क.सा.५/३/१४) ................. ८५४ | | अस्याः प्रभावात् प्रथते ...(वै.क.ल.५/६२३) ........... १५५० असिवे ओमोयरिए रायदुठे ...(नि.भा.२६८४)............ ५७ | अस्याञ्च तारादृशि गोमया...(अ.तत्त्वा.३/९२) ......... १४७५ असिहो ससिहं गिहत्थो,...(व्य.भा.उ.४/गा.१३५)......... ४०७ अस्यामयमवस्थायां निर्वा...(ब्र.सि.स.१८६) .............. १६७२ असुखदुःखोऽद्वयः परमा...(नृसिं.९/५) ................... २१५५ | अस्यैव त्वनपायस्य सानुब...(यो.बिं.३७२). १३०० असुखे ह्यस्मिन् सुखाऽभि...(त.सू.७/५ भा.)............१५४३ | अस्यैव साश्रवः प्रोक्तो...(यो.बिं.३७५) ................... १३०१ असुभो जो परिणामो...(वि.आ.भा.१७६६) .......६२१,१९४६ अस्यौचित्याऽनुसारित्वं ...(यो.बि.३४०).................. १२०७ असुयाणं धम्माणं सम्मं सु...(स्था.८/३/६४९)..........१००९ | अस्यौचित्याऽनुसारित्वा...(यो.बि.३४०)................... १८५३ असुहादो विणिवित्ती, सु...(बृ.द्र.सं.४५) ...................३८६ अस्वच्छदर्पणसमा भवचक्रव...(अ.त.६/३६)............... २२७ असौ प्रतिसृत्वरेण समः स...(छाग.८/२)................ ११०५ | अस्वेदादि प्राग......(के.भु.२८)........... .............. २०५० अस्ति ईश्वरस्यानादिसिद्धं...(म.प्र.१/२४, पृ.३१).......१०९८ अस्सकण्णीसीहकण्णीसी...(जीवा.१/सू.२१ पृ.२७) ....... ४६४ अस्ति केवलिनो भुक्तिः , स...(सूत्र.श्रु.स्कं.
अस्समेधं पुरिसमेधं, स...(सं.नि.१/१/१२०,पृ.९३) ..... ४८८ २/अ.३ पृ.३४५) .......... ............... २०४९ | अस्सायमाइआउ जा...(आ.नि.५७३, अस्तित्वं, अन्यत्वं, क...(त.सू.भा.२/७).................१०२६ बृ.क.भा.१२००) ............ ..............२०२५ अस्ति ब्रह्मेति चेद् वे...(व.रा.२/४१) ................... १६२८ | अहं तेन समयेन...(म.नि.भाग-२/राजवर्ग-३/३१६)..... १६०२ अस्तु तर्हि शून्यतैव...(न्या.खं.खा.पृ.३९४) .............. २११७| अहं त्वं जगदित्यादौ प्र...(यो.वा.३/४/५८)...............७५३ अस्तेयनामव्रतनिश्चलत्वे ...(अ.तत्त्वा.३/७८)............ १४३५ | अहं त्वदस्मि मदसि त्व...(तै.बा.१/२/१)................. ३३०
अस्तेयप्रतिष्ठायां सर्वर...(यो.सू.२/३७)...................१४३३ | अहं द्यावापृथिवी आततानो ...(बाष्क.१२)................ २५३
१
५.२७२)..............
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२२८१
अहं पि खो तं, भिक्खवे,..(म.नि.१/३/२/२४३) ..... १७२०) अहिंसयैव भूताना...(म.स्मृ.२/१५९)..... ४८६,१४२०,१८६६ अहं ब्रह्मास्मि मन्त्रोऽ...(ते.विं.३/६३)................. १६०२ अहिंसा गोमयं प्रोक्तं शा...(शिवो.२५) ................. ३५१ अहं ब्रह्मास्मीत्येवाऽप...(शं.गी.६/४१) ................ १५९९ | | अहिंसा तु तपोयज्ञः...(शा.उप.१४) ...................... १८६६ अहं ब्रह्मेति विज्ञाना...(अध्या.५०) .................... १७७० | अहिंसाद्या यमाः प...(शिवो.७/१०१) .................. ५५८ अहं ब्रह्मे ! नेव ते समस...(म.नि.१/५/९/५०४)....... २६४ | अहिंसा धर्मयागः...(पा.ब्र.५) .............................. १८६६ अहं भिक्खवे ! मारं पापिम...(म.नि.
अहिंसा धर्मस्य द्वारमु...(व.पु.५/३०/३५)............. १४२० ब्रह्मनैमन्त्रिणिकसूत्र१/५/९/५०२ पृ.४१०) ........ २६४ | अहिंसा नियमेष्वेका मु...(यो.त.२९)...............६०८,१८६६ अहं वेद्मीत्यहम्बुद्धि...(मी.श्लो.वा.
| अहिंसा परमो धर्मः...(म.भा.अनुशा.११५/२३)......... १८६६ आत्मवाद-श्लो.११०/पृ.५०७) ....................२१०८ अहिंसा परमो धर्मः..(वि.धर्मो.खण्ड.३/अ.२६८/१२) .... ४८७ अहं शुद्धं इति ज्ञानं शौ...(जा.यो.१/२२) ............. १४८२ | अहिंसा परमो धर्मः सर्व...(म.भा.११/१३) .............. ५२१ अहं सुखी न वा ?...(यो.सू.४/१८ वा.) ................७६८ अहिंसा परमो यज्ञः...(म.भा.अनुशा.१ अह अण्णे सुखदुक्खे अ...(धर्म.सं.२१४) ................. ५८६ | अहिंसाप्रतिष्ठायां तत्स...(यो.सू.२/३५)................... १४३२ अह ओपचारिओ खलु...(मूला.१८४) ................... १९७४ अहिंसालक्खणो धम्मो...(नं.सू.१ चू.) .................... १८६६ अह ओवयारिओ पुण...(द.वै.नि.९/३१९) ............. १९६३ | अहिंसालक्षणधर्मान्वाख्या...(अनु.द्वा.वृ.प.१०).............. ६३३ अह कीस पूण गिहत्था र...(द.वै.नि.११२)..............४२१/ अहिंसा लक्षणो ध...(चा.सू.५६१).......... ...........४५८ अह को पुणाइ नियमो एक्क...(ओ.नि.५२८).........१९७६अहिंसा वैदिकं क...(बृ.गौ.१५/७४) ...............१८६६ अहङ्कारं महति, महद् अव्य...(पै.३/९) ............... ८१८ अहिंसासंयमतपोरूपो..(द.वै.१/१,नियु.४८,पृ.३३) ...... १०७० अहङ्कारो मनो बुद्धिः चि.श्रीधी.१/९९) ............. ७८३ | अहिंसा सत्यमस्तेयं.....(कू.पु.२/११/१३).............. ५५७ अहणे निज्जायरूवरयए गिहि...(द.वै.१०/६) ............ १८४९ अहिंसा सत्यमस्तेयं...(शिवो.७/१००) ..................... ५५८ अहमिक्को खलु सुद्धो नि...(स.सा.७३)...................७३५ अहिंसा सत्यमस्तेयं त्या...(म.भा.शां.५).......... ५५६ अहमेतानतः कृच्छ्राद् यथा...(यो.बि.२८६) .....२९४, १०२८ अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्र...(सं.गी.६/१०९)................... अहम्पूर्विकया भक्तिं ये...( )................................३०५ अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्र...(वरा.५/१२,त्रि.ब्रा.३२).......... अहरहर्नयमानो गामश्वं पु...(पा.म.भा.२/२/२९) .......... ४०४ | अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्र...(जाबा.२/१२)..................... अहवप्पकम्महेऊ ववसाओ होइ...(उप.प.३५१).........११५९ अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्र...(मा.पु.) ............................ ५५७ अह वयपरियाएहिं लहुगोऽ...(आ.नि.७१२)............. १९८२ | अहिंसा सत्यमस्तेयं, ब्र...(आ.गी.२८).................... अहवा एसणासुद्धं जहा गि...(नि.भा.६२७७,
अहिंसा सत्यमस्तेयं ब्र...(य.ध.सं.पृ.४१)................... ५५७ ___ व्य.भा.उद्दे.१/८)..................................... १८७२ अहिंसा सत्यमस्तेयं शौचमि...(मनु.१०/६३)............... ५५६ अहवा जं तग्गाहि कुणइ अ...(पिं.वि.६) ................... ५३ | अहिंसा सत्यमस्तेयं शौचमि...(या.व.५/१२२)............. ५५७ अहवा ण चेव बज्झति पुण्णं,...(नि.भा.३३३१)........... ३६ अहिंसा सत्यमस्तेयं शौचमि...(शि.गी.१५/२९) ......... १४२० अहवा तप्पडिबद्धा य...(व्य.सू.भा.उद्दे.५/११६)........ १८५० अहिंसा सत्यमस्तेयब्रह्मच...(ना.परि.४/१०) ................ ५५७ अहवा बावत्तरि कलाओ...(नं.सू.४१,पृ.१९४).......... १०६७ अहिंसा सत्यमस्तेयब्रह्मच...(शारी.१)...............५५७, ८६१ अहवाभिमाणमत्तं ववहारो ण ...(उप.रह.५३) ..........११६३ अहिंसा सत्यमस्तेयमकाम...(भा.पु.११/१७/२१) .......... ५५७ अहवामेत्तीपमोयकारुण्णं म...(कु.मा.पृ.२१८)............ १००७ अहिंसासत्यमऽस्तेयं ब्र...(पिता.)............................. ५५६ अहवा वि जयसभावो कायसभा...(कु.मा.पृ.२१८).....१००७ | अहिंसा सत्यवचनं दया...(वि.ध.खण्ड १,अ.५८/१) ....... ९९९ अहासुत्तं रीयमाणस्स इरि...(व्या.प्र.७/१) ................१९५० अहिंसा सत्यवचनमऽ...(म.भा.शान्तिपर्व१८९/१८)....... ५१९ अहिंसए सञ्जए सुसा...(प्र.व्या.२/६/२३) ............... १८४८ अहिंसा-सत्याऽस्तेयब्र...(शां.१/२) .........................१४२४ अहिंसन्सर्वाणि भूतान्य...(छां.उप.८/१५/१) .............. १०६१ | अहिंसासत्याऽस्तेयब्रह्म...(पा.यो.सू.२/३०)..................५५७
अहिंसया च भूतानाममृतत्वा...(म.स्मृ.६/६०).............. ५२१ | अहिंसासत्याऽस्तेयब्रह्म...(यो.सू.२/३०) ................... १३११
.५५६ .५५७
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२८२
अहिंसासम्भवश्चेत्थं दृ... (अ.सा. १२ / ४६ ) अहिंसासिद्धौ सत्यां त...( म.प्र. २ / ३५) अहिंसैषा समाख्याता या ... ( लिं. पु. ८ / ११ ) अहिंस्युत्पद्यते स्वर्ग... ( व .स्मृ. १/२९/३) अहिकरणमहोकरणं अहरगतीगाह... (नि.भा. २७७२) अहिगारिणा इमं खलु कारेय... (द.शु. १/१८) अहिगारी उ गिहत्थो सुहसय... (पञ्चा. ७/४) अहिगारी उ गिहत्थो सुहसय... (स.प्र.१ / २१) अहिगारी पुण एत्थं विणे...(यो.श. ९) अहियारी य इह... ( कथार.को. पृ. ६७ गा. ३) अहृदयवाचामहृदया एव प्रति...( न्या.ता.टी.) अहेः = सर्पस्य यथा कुण्ड... ( वाच. ) अहेरिव गणाद् भीतः सौहि...(सं.गी. ९/७७) अहेरिव हि धर्मस्य ...(म.भा. शान्तिपर्व- १३२/३०). . १५७० अहे वयइ कोहेणं... ( उत्त. ९/५४)
.....
• परिशिष्ट - ११
६२६ | आकिञ्चन्यं मुख्यं ब्र...( षोड. १२/१३)
. १४३२ आकृष्टोऽपि हि ... (यो.शा.३/१५३ वृत्ति १२ ) . १४२० आक्खेवणी कहा सा विज्जाचर...(मूला. ६५६) . १८६६ आक्षिपति = आवर्जयति =... (प्र. रति . १८२ वृत्ति) . २८ आक्षिप्यते = मोहात्त...(स्था.४/२/२८२ वृत्ति) ३०४ | आक्षिप्यन्ते = आकृष्य... (ध.बि.२/१०)
३०४ आक्षिप्यन्ते = धर्मं प्र... (प्रशम. १८२ अव . ) ३०४ आक्षेपणीं तत्त्वविधानभू... ( ) ९३२ आक्षेपणीं विक्षेपणीं वि... (प्रशम. १८२)
. ३०४ | आक्षेपण्या कथया आक्षि... (द.वै.नि.३/२०५ वृत्ति) . २०३४ | आक्षेपिणीं कथां कुर्या ...(आ.पु.१/१३५). . १२२४ आख्यायकः एकः सूत्रार्थ... ( स्था. ४/४/३४४वृ.) १०८१ आख्यायिका कथा खण्डकथा प...(का. अ.१/११) आगमग्रहणेन च द्वारगा...(बृ.क.वृत्ति ४५५३) ८४५ आगमतत्त्वं ज्ञेयं तदृ...(षो. १/१०). २९८ आगमतो उवउत्तो, तग्गुण... (द.वै.नि.१०/३४१) . ३९५, ४०२ आगमपदेन श्रवणं, अनु... (त. वै. १/४८ पृ. १२६) . १०७,१०८ आगमबलिया समणा नि...( व्य.सू.१०/३) १०८ आगमविहितं तम्मि पडिसिद्धं ... ( उ. प. ८७९) १८३९ | आगमश्चोपपत्तिश्च सम्पू... ( अ. उप. १ / ९). . १८४० आगमस्य श्रुतिः कार्या गु... (जै.गी.२५३) . ८६४ | आगमस्यार्थचिन्ताया भावनो...(अ.श. ८/९ ). . १६६१ आगमस्याऽविरोधेन ऊहनं त... ( अ. ना. १७) २५५ आगमहीणो समणो णेवप्पाणं प... ( प्र . सार. ३/३२) ......... १०७ । आगमाऽभ्यासात् तु स... ( द्वा.न.च.वृ. पृष्ठ. ३०१) १६६ | आगमिष्यदिति आगामिकालभावि...(उत्तरा . २९/२३) आगमेन च युक्त्या ... (लो.त.नि. १८).
. २६६ | आगमेन च युक्त्या च योऽ...( लोक. नि. १/१८) १८१९ | आगमेनानुमानेन ध्यानाऽ...(यो.सा. प्रा. ७/४२).
.....
. ३९३ | आगारिङ्गियकुसलं...(बृ. क. भा. २६४ पीठिका) . ३९३ आङ् ईषदर्थे, ईषत्... ( आचा. १/४/४/१३८ वृ.) ३९३ आचरिया पच्चुपट्ठातब्बा...( बा... (दी.नि.३/८/२६८) आचारः परमो ध.. (मनु. १/१०८)
अहो अहं नमो मह्यं यस्य ...( अष्टा.गी. २/१४). अहो जिणेहिं असाव... (द.वै.५/१/९२). अहो निच्चं तवोकम्मं सव्व... (दशवै . ६ / २३) अहो निच्चं तवोकम्मादिसु... (उप.प. ६८४) अहो योगस्य माहात्म्यं... (यो.शा. १/१०). अहो योगस्य माहात्म्यं य...( धर्मा. ४ / १५८). अहोरात्रमध्ये दिवैकैकं ... ( या स्मृ. ५/३१८ वृत्ति). अहो ! विवेगो कुमारस्स,...(स. क. भव-९ / पृ. ८७३) अहो विष्टपाssधारभूता...(सिद्ध. द्वा. द्वा. २१/१९) अहो विस्मये नित्यं नामा... (द.वै.६ / २३ वृ.) आइया महाणो कालो विस...(पं.क.भा. १६१६) आकङ्खमानो आनन्द !... ( दी. नि. २/३/२१६,
(पृ. ११५)
आकखेय्य चे, भिक्खवे, भि...(म.नि. १/१/६८).. आकर्षणं = आकर्षः, प्रथमत... ( प्र . सारो.८३६ वृ.) आकर्षणमाकर्षः = एक. (वि. आ. भा. १४८५ वृत्ति) आकर्षाः = ग्रहणमोक्षलक्ष... (पं.व. ६२९ वृतिः) आकालमेते परार्थव्यसनि...( ल. वि. पुरुषोत्तमपद
पृ. २४) आकाशगमनादीनामन्यासां सि... ( मान. १०/१४). आकाशमुत्पततु गच्छतु वा...( ) आकाशात् पतितं तोयं...( पां.गी. उपसंहार-८०) आकाशे गौरवं रौक्ष्यं वरणं... ( )
•
१९०९
१८५४
६३९
६३९
६४०
६३९
६३९
६४०
६३९
६६०
६७९
१८४
६६२
१९८८
९३ १८७०
....... १२८४
. ३७६,१८६१
३२ ११४०
१५२०
१०६
११३५
३७६
१८३५
९४५
. २१४, ११४०
२१४ १२८४
१९६९
१९२२
८४१ ८४८, १८६६ ६४२ ८६१
. २९४,१०२९ | आचारः लोचाऽस्नानादिसाधु ... ( ध.बि. २/१० वृ.) १८१५ आचारहीनं न पुनन्ति वेदा:...( व . स्मृ. ६/३) ११९० | आचारहीननरदेहगताश्च... (बृ.परा. स्मृ.६/२११). १५७५ आचारो = लोचास्नानादि:, (द.वै.नि. ३ / १९४ वृत्ति) .. ६४२ १८१३ | आचार्यः = आचारं ग्राहयति,... ( या. नि. १/४).
१०७५
१९७०
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________
•परिशिष्ट-११ .
२२८३
आचार्यस्यैव तज्जाड्यं य...(लोक.१/५).................... ६७६ आत्मनिष्ठं कर्तृगुणं वा...(अन्न.१/१४).....................७४७ आचार्यादिष्वपि ह्येतद् ...(यो.दृ.स.२६) ........१०१४,१४४८ आत्मनि सति परसञ्ज्ञा, ...(प्र.वा.१/२२१)............१७१९ आचार्या बहवः तेषां मत...(सं.गी.२/५)................. १४९२ आत्मनो विभुत्वकल्पने च ...(न्यायालोकटीका आचिनोति हि शास्त्रार्था...(द्वयो.३).......................१९७०/ प्र.१/पृ.टीका) ...............
.. ५९५ आज्ञयाऽऽगमिकार्थानां...(अ.सा.६/३८) ...........४३३,१०७२ | आत्मनो वै शरीराणि बहू...(म.भा.१२/३००/२७) .... १७६९ आज्ञा तु निर्मलं चित्तं...(यो.सा.१/२१)..................१८६६ आत्मन्यनात्मभावेन व्यवहा...(जा.यो.१/१२)............. १४२२ आज्ञानुस्मृतिः...(ध.बि.५/७४) ............................. १३८५ | आत्मन्येकान्तनित्ये स्या...(वी.स्तो.८/२)....................७६२ आज्ञापयच्च मुदितः परमेण...(सं.गी.३/४४) ..............७६१ | आत्मप्र ......(अ.गी.३६७).................................. २९८ आज्ञाबाह्या = सूत्रविषय...(उप.रह.गा.४/पृ.७वृ.) ........ ५२३ आत्मप्रशंसां परगर्हामि...(आ.ध.१/२/७/२४) ..............८५६ आणन्दस्स समणोवासगस्स अ...(उपा.१/६६).............७१५ | आत्मबुद्धिः शरीरादौ य...(ज्ञाना.३२/६) ................ १३५९ आणाइ तवो आणाइ सञ्जमो तह...(सं.स.३२) .......... ४३६ | आत्मयज्ञे परब्रह्मसाक्षा...(कृ.गी.११५) ..................... ४८७ आणाइसुद्धं वयणं विभ...(सूत्र.१/१४/२४)................७३६ | आत्मयोगस्य सामर्थ्यमपू...(आ.द.गी.२०) ................ १८३९ आणाए जिणवराणं न हु...(नि.भा ५४७२) ..............४०० आत्मरत्यविरोधेनेति शा...(ना.भ.१८)......................८४३ आणाणिद्देसकरे गुरूणमुववा...(उत्त.१/२).. ...............२००३ | आत्मवत्परत्र कुशलवृत्ति...(नी.वा.१/३).................... ८६६ आणापरतन्तो सो, सा पुण स...(पञ्च.११७६) ....... १९३८ आत्मवत् सर्वभूता...(अन्न.१/३८)......................... १८४६ आणाबहुमाणाओ सुद्धाओ...(उप.पद.२३८).......७१९,१४८८ आत्मवत् सर्वभूतानि...(आ.स्मृ.१०/११) ........१८४६,१९३४ आणारुइणो चरणं आणाए...(पञ्चा .११/१२)...........१२१७/ आत्मवत् सर्वभूते...(यो.शा.२/२०) .......................१८४५ आणा सुय आगम धारणे...(आ.पता.२७३)............... १४० आत्मवत् सर्वभूतेषु वर्तनं...(म.गी.२/१०८).............१८४५ आत्मकालान्यवृत्तिध्वंस...(कि.प्र.पृ.६० मुक्तिवाद) ....... २०७४ | आत्मवत्सर्वलोकेषु वर्तन...(कृ.गी.२८४) .............. १८४५ आत्मक्रीड आत्मरतिः...(मुण्डको.३/४) ..........१०७०,१७०१ आत्मवन्तं न कर्माणि निब...(भ.गी.४/४१)............... ९६७ आत्मगुणस्य नाशो यो हिंसै...(अध्या.गी.१२४)........... ५२९ आत्मवशं सुखं सत्यमा...(अध्या.गी.२७४/२७५) .......१६६७ आत्मज्ञानप्रकाशेऽपि चा...(अध्या.गी.२०१) ............. १०११ आत्मवश्यता = वशित्वम् ।...(दे.स्मृ.२४ आत्मज्ञानेन नष्टेऽस्मि...(शि.गी.१०/३८) ............. २११६ आत्मशक्तिप्रकाशार्थं यो...(म.गी.३/६८)................ १३९५ आत्मज्ञानेन योगैश्वर्ये...(अथ.३२/४) ................. ११२३ | आत्मशुद्धिकरी भाव्या स...(अध्या.गी.३४९)........... १६०२ आत्मज्ञाने मुनिर्मग्नः स...(अ.उप.२/६)............... १६४८ आत्मशुद्धिजननी गङ्गेव स...(सु.ति.१६८) ........... १४५७ आत्मत आकाशः...(छां.७/२६/२) .......................... ५८४ आत्मशुद्धोपयोगाय ज्ञानि...(कृ.गी.१४२)................. १३१८ आत्मतत्त्वमजानाना विप...(यो.सा.प्रा.७/४७) ........... १५४६ आत्मशुद्धोपयोगेन साक्षी...(अध्या.गी.७८) .............. १६९२ आत्मत्वेनाऽविशिष्टस्य...(शा.वा.१/९१).................. ११७८ | आत्मसंस्कारकं तु कर्म...(य.वे.उव्व.४०/८)............... ९११ आत्मदर्शनतश्च = आत्मनै...(यो.बि.वृ.४५७ वृत्ति)... १७५४ | आत्मसन्निधौ नित्यत्वेन ...(स.सा.२/६).................. १०५४ आत्मदुःखे दुःखितस्यैव पर...(गु.त.वि.२/११८ वृ.).........८ | आत्मसम्मितमाहारमाहरेदा...(सं.उप.२/५९)................. ३९६ आत्मधिया समुपात्तः काया...(यो.शा.१२/७)............१३५९ आत्मसामर्थ्ययोगेन, स...(आ.द.गी.२१)..................१८३९ आत्मध्यानरतिज्ञेयं वि...(यो.सा.प्रा.७/४३)...............१५१५ आत्मस्वरूपं पररूपमुक्तं ..(अ.बिं.१/७)....................७३० आत्मनः = जीवस्य परिणतिः ?उ?...(अ.वृ.९/१)......३७७ आत्मा द्रव्यार्थतो नित्यः...(अ.सा.१२/३९)................ ६१५ आत्मनः प्राक् तदतत्स्व...(शा.वा.स.९/४ स्या.क.).... १७५७ | आत्माधीनं सुखं नित्य...(कृ.गी.९१) ..................... १६६६ आत्मन आकाशः सम्भूतः...(यो.चूडा.७२).................५८४ | आत्मानं च ते जन्ति ये ...(य.वे.उव्व.४०/३) ..........८९३ आत्मनां = जीवानां तत्स्व...(यो.बि.३१२ वृ.)........११३६ आत्मानं परमात्मानमन्तरा...(रु.द्र.१२)...................१३५५ आत्मनि परमात्मानं पश्य...(कृ.गी.९३).................१३६० आत्मानं पातयति पां...(उत्त.वृ.पृ.२,आचा.१/२/२).....१२३१
आत्मनि रक्षिते सर्वं र...(चा.सू.८४) .................... ४७७ | आत्मानं पाशयन्त्येते स...(यो.दृ.स.८२)................. १५४५
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२८४
आत्मानं सततं ज्ञात्वा का... ( ना.वि. २१) आत्मानं सततं रक्षे... (मनु.७/२१२, म.भा.
आदि. १५७/२७,म.भा. उद्योग. ३७/१८) आत्मानं सर्वभूतस्थं पश्य...(ग.गी. ४ /७). आत्मानं सर्वभूतेषु भगव... (भा.पु.३/२४/४६) आत्मानन्दरसज्ञानामलं शा... (लो.मु. २२) आत्मानन्दरसप्राप्त्या ज... ( अध्या.गी. २९५ ) आत्मानमधिकृत्य प्रवर्तमा...( अ. बिं. १/१ वृत्ति) आत्मानमधिकृत्य स्याद् य:...( अ. उप. १ / २ ) आत्मानमन्तरा कोSपि... (अ.गी. ५१) आत्मानमन्विच्छेद्यथाजात... ( ना.परि.३/८६).
आत्मानमरणिं कृत्वा प्रणवं ... ( कैव. ११) आत्मानमरणिं कृत्वा प्रणवं ... ( सदा. ११) आत्मानमात्मना वेत्ति मोह... ( यो . शा. ४ / २ ) आत्मानमेव नाशयति अनात्मव... (चा. सू. १४८) आत्मानमेव वीक्षस्व आत्मा...( ... (ते. बिं.४/८०) आत्मा नामी पृथक् कर्म त...(शा.वा.स.१०/६१ आत्मा = यजमानः, बुद्धिः = ...( गर्भो . ५) आत्मा = यजमानः, बुद्धिः = ...( प्रा. हो. ४ / १) आत्मा येन न ज्ञातो नैगमा... (कृ.गी. १२८) आत्मारामस्य सतः समतृणमणि...( प्र . रति. २५२) आत्मारामे परा भक्तिः, पर...( आ.द.गी. १० .१०८) आत्मार्थं वा परार्थं वा... ( ब्र. पु. पू. अ. ३२ / ५२ ). आत्मावत्सर्वभूतानि पश्य...(ना. परि. ४ / २२ ). आत्मावलोकनार्थं तु तस्मा...(अन्न. १ / ४६ ) आत्मा वा अरे ! द्रष्टव्यः... (बृ.आ.उप. २/४/५) आत्मा संयमितो येन तं यमः ... ( आ. स्त. १०/३) आत्माऽनात्मविवेकेन या ...( ग.गी. १ / ४८ ) आत्माऽनुभवसज्ज्ञानं ततः... (कृ.गी. १६१ ) आत्माऽभिन्नतया सुखमनुभू...(स्या. क. १/२/पृ.३९) आत्माऽस्ति स च परिणामी ... ( षो. १/११) आत्माऽऽत्मनाऽऽत्मनिम... ( म.गी. २/१५) आत्मीयः परकीयो वा कः... (यो. बिं. ५२५) ..२१४,१३८० आत्मेत्युपलक्षणम्, श... ( कि. प्र. टि. मुक्तिवाद पृ. ६० ). ..... २०७७ आनन्दं आत्मेन्द्रियमनोयुक्तं भो...(कठो. १/३/४)
• परिशिष्ट - ११ •
. १६५८ आत्मैवेदं सर्वं (छां. उप. ७/१५/२). आत्मोत्कर्षः परद्रोहः क... (अ.सा. ६/१३) . ४७७ आत्मौपम्येन सर्वत्र समं... (भ.गी. ६ / ३२ ) . १८४६ | आत्यन्तिकी तृतीयात्तु गु...(अ.सा. २ /२५) . १८४५ आदर करणे प्रीतिरविघ्नः ... ( यो. दृ.स. १२३) . १५४८ आदर = यत्नातिशयः इत्येवं ... ( षो. १०/३ वृ.) १०१२ | आदा खु मज्झ णाणे, आदा ... ( भा.प्रा.५८) . १२२२ | आदा धम्मो मुणेदव्वो... (प्र.सा. १ / ९)
.१७०६,
......
आत्मैव देवताः सर्वाः स...(म.स्मृ. १२ / ११९ ) आत्मैव परमात्मेति, भाव... ( आ. द.गी. ३९ ). आत्मैव सत्ययज्ञोऽस्ति...(कृ.गी. ११४)
१२२२ | आदावुत्पद्यमानस्य ज्ञान... ( रा.गी. १०/१७). १७२३ आदिकर्मकमाश्रित्य जपो ...(यो.बि. ३८१) १६९४ | आदिधार्मिकस्य = अपु ......( ल. वि. प्रान्ते) . १११३ | आदिनाथो महाब्रह्मा जग... ( म.गी. ३ / ११३). . १२५० आदिसर्गेऽपि नो हेतुः कृ...(शा.वा.स. स्त. ३/८) . ७०१ आदीपमाव्योमसमस्वभावं मु... ( अन्ययो. द्वा.५)
. १४२७ आदे हि कम्मगण्ठी जा ब ...( शी. प्रा. २७)
. १३४७ आद्यं खलु वैराग्यं, विषय... ( वै.क. स्त. २ / २६२) . ११३५ आद्यं यदेव मुक्त्यर्थ...(यो . बिं. २१२ ) २४८७ आद्यद्वयस्य दीक्षायामधि...(ब्र.सि. ४५)
. ४८६ आद्यव्रतस्थैर्यवतः पुरः... ( अ. तत्त्वा.३ / ७७) ७३६ आद्यस्य हेतुर्विज्ञेयो ... ( ब्र.सि. २४५ )
. १९३२ | आद्यानां स्रष्टृणां ब्र... ( रा.मा.१ / २६ पृ.३३ ) . २९८ आद्यान्नाज्ञानबाहुल्या... (अ.सा. २ /२४) १५९४ आद्यामिमां सदृशमागत... ( अ.त. ३ / १२० ). १८४६ आद्याऽऽदिमाऽवञ्चकयोगतः...( वै.क.स्त. १/८७). . १३४८ | आधाकर्माणि ये भुञ्जन्ते ...( उप. रह. १०१कृ.) १७२३ | आधार-नाभिचक्र-हृदय-भूम...(यो. सुधा. २/५३) १९२५ आधारादिदेशा अधस्तादभिहि... (यो.सू.३/१). ८३२ | आधि-व्याधि-जरा-जाति-मृत्य... (यो.सा. प्रा. ७/४८) . १९३५ | आध्यात्मिकाऽनुश्रवणा...(क.दे.सं.५/१८) . २१२४ | आनन्तर्यं क्षणानां तु,... ( अ. उप. १ / ५७). ९३ | आनन्दं ब्र... ( तैत्तिरीयो.-३/६,महोपनिषद्-२/९, अक्ष्युपनिषद् - ५०, हयग्रीवोपनिषद्-२/१, शि.गी. - ६/४९, सं.गी. ६/९३). ब्र...(शि.गी. ६/४९) २१२६ आनन्दं ब्र... (सं.गी. ६/९३)
१६०१
२४७ | आनन्दं ब्रह्मणो... (स्क.महा.४/५८/११४) १३६१ | आनन्दं ब्रह्मणो विद्वा...(शर. १७) ४८७ | आनन्दः सहजस्तस्य, व्यज्य... (का. अ. ४/२)
).
१०६१-६२.१५९८ . ४३०, १५३८
१८४६
९८७
१५९०
......... १७८
१२३५
१८६७
१३८३
. १११९, १४४५
८४७
११२५
११०९
२११
१३९०
७५९
९८३
१७७
१४३५
१३२०
१०९९
. ९८५ १६१९ . ३५६ ५७ १५०९
१६४२
१५४६
१३५७
६०७
२१२६
२१६१
२१६१
.२१२६,२१५९ २१५९
...........६४४
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________
...........
2
3
राजा .............................
-
• परिशिष्ट-११.
२२८५ आनन्द आत्मा...(तैत्ति.२/५) ......... .... २१५६ | आमोसही य खेले जलविप्पे...(विशेषा.भा.८०३ आनन्दघन एवाह...(ते.बि.३/२६)....... २१५६ मलधारवृत्त्युद्धृतश्लोकाः)............
७०१ आनन्दघनमव्यय...(अध्या.६१)............. ........... २१५६ / आने फलार्थे निर्मिते...(आ.स्त.ध.१/७/२०/३) ........... आनन्दत्वं सदा म...(वराहो.३/१०)........ ...........२१५६ आयड़के उवसग्गे तितिक्ख...(पिण्डनियुक्ति६६६)......... १०८ आनन्दत्वान्न मे दुःख...(आ.प्र.३०)......... ..............
.....२१५६ आयपरमोहदीरणा उड़डाहो स...(नि.भा.पीठिका१२१).... ६७० आनन्दपर्यन्तं दोषदर्शने...(यो.सू.१/१७,
आयपरसमुत्तारो आणा वच्छ...(बृ.क.भा.११७१)......... १३२ ना.भ.वृ.पृ.२२) ....
१३३३ आयपरसरीरगया इहलोए चेव...(द.नि.३/१९९) ......... ६५२ आनन्द ! भिक्खु ये...(म.नि.३/१/४/५४,पृ.३६) ...... १८५१ | आयरणा वि हु आणाऽवि...(उप.प.८१२) .........१४५,१४८ आनन्दमय आ...(कठ.१९)
| आयरणाऽवि अविरुद्धगा आ...(उप.र.१४५)............. १४८ आनन्दमयपरमात्मनो नित्य...(त.चि.अनु.भाग-२/मु.वा.पृ.१८२) आयरिअं अग्गिमिवाहिअग्गी,...(द.वै.९/३/१)............१९९४ २१०६
आयरिअपाया पुण अप्पसन्ना,...(द.वै.९/१/१०)........ १९७९ आनन्दमयस्तु पुरुषोत्तमः...(सामर.९७) .................. २१५६ | आयरिएहिं वाहिन्तो तुसिणी...(उत्तरा.१/२०)............ २००३ आनन्दसमुद्रमग्ना योगिनो ...(मं.बा.२/५) ............... १३९६ आयरियं कुवियं नच्चा, प...(उत्तरा.१/४१)............. १९७८ आनन्देन सदा पूर्णः सदा ...(कठ.११) ............... २१५९ आयरिय अणुकम्पाए गच्छो...(अष्टक२७/३ वृत्ति) ......... १० आनन्दैकघनाऽऽकारा सुषु...(अन्न.५/८८) ............... १६६० आयरिय समुत्तारो आणा वच्छ...(आ.प.८७)........... १५२० आनन्दैकस्वभावाऽभिव्य...(अ.स.१/६/पृ.१०४) ......... २१२५ आयस्कान्तगिरेः पोते गच्छ...(शं.गी.६/१२८).......... २१०५ आनन्दो जायतेऽत्यन्तं ता...(यो.बि.२८१)...............१०१८ आयहियं जाणन्तो, अहिय...(बृ.क.भा.११६४)..........१४५४ आनन्दो नाम सुखचैतन्यस्व...(स.सारो.४) .............. २१५९ आयहिय परिण्णा भाव...(बृ.क.भा.११६२) ............. १५२० आनृशंस्यं क्षमा सत्यमहिं...(अ.सं.४८) .................... ५५६ | आया खलु सामाइयं...(आ.नि.७९०) ........... १८६७,१९३३ आनृशंस्यं क्षमा सत्यमहिं...(म.स्मृ.४/२०५) .............. ५५६ आया चेव अहिंसा आया हिंस...(ओ.नि.७५५) ........... ३५ आपः पृथिव्या सूक्ष्मा...(वै तर्ककाण्डब्रह्मचिन्ताध्याय)...... ५८४ | आयाणुग्गहबुद्धीइ सञ्जयाणं...(श्रा.प्र.३२६) ................ ४३ आपत्कालोऽधुना बोध्यो जै...(जै.गी.५८).................१६० आयाणे अज्जो ! सामाइए,...(भ.सू.१/९/२४)..........१९३३ आपातरम्या विषया पर्यन्तप...(किरा.११/१२) .........१६३० आया णे अज्जो ! सामा...(व्या.प्र.श.१/९).............१९५० आपेक्षिको गुणप्रधानभावः...(सां.सू.२/४५) ............. ८१५ | आया पच्चक्खाणे, आया मे स...(म.वि.२१६, आप्तवचनप्रामाण्यजातनिश्च...(अ.ध.को.६/५ भा.) ....... १०० | म.प्र.११, वीरभद्रसूरिकृत-आतु.प्र.२५) .......... १८६७ आप्तोपदेशपारम्पर्यख्याप...(आ.नि.१०२७
| आयारजीदकप्पगुणदीवणा अत्त...(मूला.७/१९०)........ १९९१ भाष्य १८२ पृ.४७१).. ............................ ४३८ | आयारमट्ठा विणयं प...(द.वै.९/३/२) ...........१४१,१९९४ आब्रह्म स्तम्बपर्यन्तं त...(सां.सू.३/४७).... ८०६ | आयारे वट्टन्तो आयारपरूव...(आ.नि.३/३१९).......... १८९ आभिमानिकरसानुविद्धा यतः...(नी.वाक्या.३/१,).......... ६३३ | आयारे ववहारे पन्नत्ती चे...(दश.नि.३/१९४) ............ ६४२ आमन्त्रितस्तु यः श्राद्धे...(क.पू.उपरि.१७/४१) .......... ४८० | आयारे विणओ खलु,..(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१३२) ..... १९९९ आमपात्रे यथा न्यस्तं...(व.स्मृ.६/३०) ...
आयारे ‘सुत्तविणए,...(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१३१)....... १९९९ आमवातादिना देहस्याऽकर्म...(यो.वा.१/३०) ............ १११४ आयारे सुयविणए विविखवणे ...(प्र.सारो.५४६)........ १९७५ आमा वा पक्वां......(पु.सि.६८) ..........
| आयुःशेषाणामधिकस्थिति...(वि.आ.३०५१ वृत्ति) ....... १२९२ आमासु...(सं.प्र.७/५५) ....
| आयुरिवाऽभ्यवहारो.....(के.भु.२४)........................ २०५२ आमासु य पक्कासु य, विप...(सं.स.६५) .............. ४५४ आयुर्विपाकं च कर्म द्वि...(त.वै.३/२) ................ १७९० आमास्वपि प......(पु.सि.६७) ...................... ४५४ | आयुर्विपाकं यत् पूर्वकृतं....(रा.मा.३/२२) .............. १७९२ आमुष्मिकयोगकारणम्, तदनु...(ध.बि.१/३२).............८३९ आरकत्ता हतत्ता च किलेसा...(वि.मा.७/२५)..... .११२४ आमोसहि विष्पोसहि...(आ.नि.६९) ...... ६५४,१२५४.१७८२ | आरब्धकर्मणि क्षीणे व्यव...(अव.१९)........
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२८६
• परिशिष्ट- ११ •
१६४०
३४५
१०२२
७०३
आरम्भनियत्ताणं अकिणन्ताणं... (नि.भा.५०६५) आरम्भपसत्ताणं गिहीण छ... ( सं . प्र . १ /२१३ ) आरम्भयज्ञाः क्षत्राश्च... (म.भा. शान्तिपर्व २ ६७/१२) आरम्भसत्ता पगरेइ सङ्ग...( आचा. १/१/७) आरम्भे तापकान् प्राप्ताव... ( इष्टो.१७). आराधनाय लोकानां मलिनेना...(यो.सा. प्रा. ८/२०) आराधने यथा तस्य फलमुक्तम...(यो.सा. प्रा. ८ / २६) आराध्यभावः प्रथमोऽस्ति ...( अ. तत्त्वा. २/५) आराहण कालगओ सुरेसु वेमा... ( उ. प. ४६५ ) आराहणाइ तीए पुत्रं पावं...(द.शु. १ /२० ) आरुग्गहबोहिलाभं... (च.वि. स्त. ६)
१७७
४२ आवायसुन्दरा वि हु भाविभ...(पं. लिं. १५) ३६४ | आवाहनादि सर्वं वायुकुमा...(षो. ८/११) ४८५ आविर्भावतिरोभावा वाऽऽ...( ब्र.सि. १०) . १८९३ आवीलए पवीलए निप्पी... ( आचा.१/४/४/१३७). १९२२ . १४५० आशयभेदा एते सर्वेऽपि ...( पो. ३/१२) ६९१ आशयस्फीतताहेतुरप्रमादपरे ...( ब्र.सि. ४६) ८९० | आशापत्नीं त्यजेद् यावत्...(मैत्रे. २/१२) आशापिशाचिका नित्यं देह... (ध.क. १३०) आशा भङ्गकारी पुंसामजे...(बृ.ना.पु. ३३/३४) . ११९ आशाभिभूताः पुरु... (स्क.पु.वै.ख.मा.२०/१६/१७) आशायाः खलु ये दासाः ते... (कवि. कू. २६) आशा हि परमं दुःखं नैरा... (भा. ११८४४) आश्रमत्रयधर्मान्वा चरि... (बृ.परा. १२/१२०) आश्वासः = यो प्रवि... ( अ. ध. को. ६/१२) वायुः आषाढमासे वलद्द्विपेन्द्रे...( शिखा . )
२७६
८६७
२९०
१३६०
१११६
७३४
९५८
९६१
१८८५
आरुहवि अन्तरप्पा बाहिर ...( मो. प्रा. ७) आरूढयोगोऽपि निपात्यतेऽ...(वि.पु.४/२/१२४) आरोप्य केवलं कर्मकृतां...(अ.सा. १८/१६) आरोह तमसो ज्योतिः... (अथ. ८/१/८) आर्जवं गुरुशुश्रूषा विर...(ग.गी. ९/२४). आर्जवं नाम मनोवाक्कायक... (शां. १/४) आर्तध्यानाख्यमेकं स्या...(अष्टक. १०/१) आर्थ्यां सामर्थ्यप्रा...(यो.बि.२९७) आर्यजातेर्बीजरक्षाSS... (शं.गी. २/१३८). आर्यजातौ क्रमाद् नूनं शु...(शं.गी. ५/१०९) आर्यान् वेदान् कृतवां...( आ.नि. ३६६ वृ.) आर्षं च = वेदादि, ध...( शा. वा. स. २१० वि. प्र. ) आर्ष = मन्वादिवाक्यं, ध... (शा.वा.स. ३/१७ वृत्ति) .. ११४१
४२६
१११०
५०५
१७७६
आषोडशाद् भवेद् बालो याव...( ). आसङ्गेऽपि चित्तदोषे स... (पो. १४/११) आसज्ज कुन्थुदेहं तत्तिय ...(धर्म. ३६५) आसणगओ ण पुच्छिज्जा णेव ... ( उत्तरा . १/२२) आसनं प्राणसंरोधः प्रत्या... ( ध्या. विं. ४१, यो. चूडा. २) आसनं प्राणसंरोधो ध्यानं...(यो . रा . २ / ३) आसनं शयनं वस्त्रं वाहनं...(गु.गी. ३७) आसनेन रुजं हन्ति...(यो.चू. १०९). आसन्ना चेयमस्योच्चैश्चर...(यो . बिं. १७६) आसम्बरो अ सेयम्बरो अ बु... ( सं . प्र . २ ). आसललिअं वराओ चाएति...(नि.भा. १६२८). आसवदारनिरोहो जमिन्दियकसा...(विं.विं.११/१० ) आसवानि सेवये... ( बा. सू. ३ / ५७).
१०६८ ११४१
११४१
आर्षञ्च धर्मशास्त्रञ्च ...(शा.वा.स. ३/१७) आर्षेयवदिति चे...(मी. सू. ६/८-३३).
४८५
२०२
१५६
.....
१५२ १३२८
आसायणाओ दुविहा मिच्छा प... (द.श्रु.नि.३ / १५) . आसायणा णामं नाणादि... ( आ. चू. भाग-२, पृ. २१२ ) | आसायणावि णेवं पडुच्च जिण...(आ.नि. ७१४) आसा यस्स न विज्जन्ति अस्म... ( धम्मप., ब्रा.व.२८, म.नि. २/५/८/४४१)
२०२
आलएणं विहारेणं ठाणा चङ्क...(आ.नि. ११६२ ) . आलम्बणाण लोगो भरिओ जीव... ( आ.नि. ११८८). आलम्बणेण केणइ जे मन्ने स... ( आ.नि. ११७१) आलम्बने स्थूलयोर्महाभूते...(ना.भ.१/१७) आलयविहारभासाचङ्कमणट्ठाण...(द.शु. १६२). आलवन्ते लवन्ते वा ण णिसी...( उत्तरा . १/२१) आलसड्ढो णिरुच्छाहो...(गो.सा.कर्मकाण्ड८९०) आलस्यं = कायस्य चित्त...(यो. भा. १/३०) आलस्यं च पमादो च अनुट्ठा... (सं.नि.१/१/७६) आवज्जणमुवओगो वावारो... (वि.आ.भा. ३०५१) आवर्जीकरणं = आन्तमहू... ( आ.नि. ९५५, हारि .वृ.) आवर्जीकरणं उदीरणावलिकायां... ( औ. सू. ५३ वृ.) .
२००३
१११५ ८५९
. ११७१ आसीविसो वा वि परं सुरु...( द. वै.९/१/५) आसु तिसृषु विद्यमानोऽ...(ना.भ.१/१) आसुरत्तं ण गच्छेज्जा सु...(द.वै.८/२५) . १२९३ आसुर्या एवमाद्यानि ....... (ग.गी. १०/५) १२९३ | आस्तिकेषु च तीर्थेषु क... वै.क. स्त. ९/९८८, १२९३ वै. रति. ८/९८६).
=
१६६६
१६६६
१६६६
१६६६
१६६६
१६६६
५०२
. १५०६
६२०
११७
१२४६
५९४
२००३
. १६८६
. १५१३
१९८३
.१४९८
.....९३०,१४६२
१३८९
१२९१
१८७३
४९४
. १९७६
१९७५
१९८२
१०८४
१९७९
८२७
१९१०
५४२
. ११२८, १५८०
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२२८७
आस्तिक्यादनुकम्पाऽस्य त...(ब्र.सि.८)................... १०२२ | इच्छाद्वेषप्रयत्नसुखदुःख...(न्या.सू.१/१/१०) .....२१२०,२१६१ आस्ते भग आसीनस्य ऊर्ध्व...(ऐ.बा.३३/३) ........... ११७१ | | इच्छाय बज्झती लोको...(सं.नि.१/१/७/९/६९/पृ.४७) .. ८७६ आस्यतेऽनेनेति आसनम् । प...(रा.मा.२/४६) ........ १४९४ | इच्छेष्यमाणसमभिव्याहारे...(वे.क.परि.पृष्ठ.५६)............७११ आस्रवति = आपतति कर्म...(यो.वि.३७६ वृत्ति) ..... १३०१ इज्या = पूजा, तदादेः...(षो.यो.दी.८/७) ................ ३३१ आस्वादिता सुमधुरा येन...(अ.उप.२/७)................. १६४८ | इड्ढिरससायगुरुया छज्जीव...(सू.नि.११३).............. १८९५ आहवनीयाद्यग्न्युत्पादकं ...(म.स्मृ.१/१४३)..................१६ इण्हिं सयंवसिस्स उ निरुव...(म.वि.३७६).............. १९१७ आहा अहे य कम्मे आयाह...(पं.क.भा.१२८६) ........... ५३ | इत एकनवतौ कल्पे...(शा.समु.४/१२४).........६१०,१६०२ आहाए वियप्पेणं जईण कम्मम...(पिं.वि.५) ................. ५३ | इतरत्र = योगादन्यस्मिन्...(रा.मा.१/४)...................७४४ आहाकम्मपरिणओ फासुयभोइ...(पिं.नि.२०७)............... ५७ | इतरस्मिन् कल्पाऽकल्पपरि...(पञ्चा.१२/१६ वृत्ति)...... १९० आहाकम्मपरिणदो फासुगद...(मूला.पिण्ड.६/६८).......... ९७० | इतरस्य पुनर्दीक्षा वसन्त...(षो.१२/१)................... १९२० आहाकम्मुद्देसियठवियरइ...(व्य.सू.उद्दे.३/भा.१६३)....... १८४७| इतश्चाऽपूर्वविज्ञाना...(अ.सा.१५/४०).................... १९१८ आहारः = अभ्यवहरणं, निहारः...(प्र.सारो.४४१ इति दिव्योपचारैश्च सम्पू...(शिवो.२८)................... ३५२ वृत्ति पृ.२९७)........
............. २०५९ | इति धर्मकथाङ्गत्वादा...(आ.पु.१/१३७) ................ ६७९ आहारउवहिपूयासु जस्स भा...(बृ.क.भा.१३१७)........ १९९८ | इति नयवादाः चित्राः क्व...(त.सू.१/३५भा.) .......... १४२७ आहारगा वि मणनाणिणो वि स...(आ.प.६९१)......... ६५८| इतिशब्दः स्मृतो हेतौ प्र...(हला.५/८८७)................९,३७ आहारत्थी जहा बालो वण्ही...(ऋ.भा.१५/१४)......... १५४३ | इतो खो सो वच्छ !...(म.नि.२/३/१८६,पृ.१५९).... १६०२ आहारशुद्धौ सत्त्वशुद्धिः ,...(छां.७/२६/२)................ १०१७ | इत्तो च्चिय संलत्तं अप्प...(पं.लिं.४६)................... १६३० आहारा नीहारा अहि...(प्र.सारो.४४१)................. २०५९ इत्तो च्चिय सो हलसयडपोयस...(पं.लि.७०)............... १७ आहारे खलु सुद्धी दुलहा स...(अज्ञा.२) ................. ४२१ इत्थं च = अनेनैवानन्तरो...(अ.प्र.२८/८ वृ.) ......... २८५ आहारोपधिपूजर्द्धिप्रभृ...(अ.सा.१०/३) .................... ९०८ इत्थं द्वयैकभावत्वे न वि...(यो.बि.४७१) .............. १७१८ आहारो मैथुनं निद्रा भयं ...(शं.गी.६/१३२) ......... १४४१ | इत्थं प्रत्यात्मनियतं बु...(द्वा.द्वा.११/१८ पृष्ठ )......... ८१५ आहारोवहि सेज्जा सन्था...(व्य.भा.उद्दे.१०/गा.४७) ........ १२ इत्थं यथा तव विभूतिरभू...(भक्ता.३३) ...................२१६ आहृदयाद् आनाभिस्थितः = स...(यो.सुधा.३/४०) .... १८०८ | इत्थं सदाऽऽशयोपेतः त...(यो.दृ.स.६०) ............. १५१७ इअ मोहविसं घायइ सिवोवए...(पं.व.११९३).......... १८८९ | इत्थं सदोघसञ्ज्ञानात्, स...(वै.क.स्त.९/९९२, इअरम्मि कसाईआ विसिट्ठले...(पं.व.११९७) ......... १८९० वै.रति.८/९९०)............................११२८,१५८० इइ भावणासमेओ विरत्तकामो ...(पं.लि.२७) ......... | इत्थं स्वरूपशुद्धत्वं, त...(वै.क.ल.९/१००६) .......... १६१० इक्कस्स कओ धम्मो सच्छन्द...(उ.मा.१५६)........... इत्थमाशयभेदेन नातोऽधिकर...(अ.प्र.२७/६) ............... २९ इक्को उण इह दोसो जं जाय...(विं.विं.१/८)......... २१७८ इत्थमेकस्वरूपे हि, देवत...(वै.क.स्त.९/१०५२) ....... ११२५ इक्को सयं पच्चणुहोइ दु...(उत्तरा.१३/२३) .......... ९५८ | इत्थमेव न......(उ.र.५३ वृ.) .............................. १३१ इक्षुरसगुडखण्डशर्करोपमाः...(ल.वि.
इत्थम् = अनेन प्रकारेण, ...(अ.प्र.१८/४ वृ.)......... ४७४ ___अरिहन्तचेइयाणं पृ.८५) .......................... १५९० | इत्थ य परिणामो खलु जीव...(श्रा.प्र.५४, इनुद्यां तापसतरुर्मा...(नि.शे.७४)..... ............... ४६३ ध.सं.८०७, द.शु.४/४५).........................१०२२ इच्चेवमादिओ जो उवयारो की...(मूला.१७९)..........१९७४ | इथिओ जे ण सेवन्ति आदि...(सूत्र.१/१५/९)........१८४४ इच्चेसिं छहं जीवनिकाया...(दशवैकालिक-४/६) ......... ६७५ | इत्थिकहं भत्तकहं देसकह...(नि.भा.११८)................. ६७० इच्छा च शास्त्रं च समर्थ...(अ.त.७/५) ................ १२६९ | इत्थिकहा अत्थक......(मूला.८५५)......................... ६६९ इच्छाज्ञानक्रियाशक्तित्र...(सीतो.१).......................... १२७५ इत्थीजोणीए सम्भवन्ति बेइ...(सम्बोधसप्ततिकागा. इच्छा तद्वत्कथाप्रीतिः...(ज्ञा.सा.२७/४)................... १३१६ ६ ३ वृत्तौ उद्धृत)............. ................. ५०४ इच्छा तद्वत्कथाप्रीतियु...(अ.सा.१०/३१).............. १३१६ | इत्थीण जोणिमझे गब्भग...(सं.प्र.३/७२) .............. ४९६
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________
........
२२८८
• परिशिष्ट-११ . इत्थीण जोणिमझे हवन्ति...(सं.प्र.३/७४) ....... ४९६, ५०४ | इन्द्रियैर्नियतैर्बुद्धि...(म.भा.उद्योग१२९/२६) ............ ८४४ इत्थीपरिग्गहाओ आणादा...(द.वै.नि.१०/३४०) ........ १८९५ इन्द्रियैर्बध्यते जीव आ...(यो.चू.८४) .......................७३५ इत्थीसम्भोगे समग तेसिं...(सं.प्र.३/७६) ................... ४९६ इन्द्रो मायाभिः पुरुरूप ...(ऋ.वे.६/४७/१८)........... १०६१ इत्यसत्परिणामाऽनुवि...(यो.दृ.७७)........................ १५३१ इमं अववादुसग्गियं 'बहुअ...(नि.भा.५२३७ चू.)........ ४६१ इत्यादिकं शर्म बहुप्रकारं...(अ.तत्त्वा .२/३९) ..............८७३ | इमं लोकं मातृभक्त्या पि...(म.पु.५१०/११)..............८३६ इत्येतानि समुत्क्वाथ्य...(च.सं.१४/१२) .................... ४५८ | इमं सरीरं अणिच्चं असूई ...(उत्त.१९/१२)............ १८६९ इत्येवं गन्धवाहानामाकु...(गुणस्था.५८)...................१५१४ इमां समक्ष प्रतिपक्षसा...(अयो.द्वा.२८)..................... २१५ इत्येवं मद्यपानस्य दोषाः...(महा.मांसाधिकारे).............. ४९० इमाः चतस्रः आद्याः.....(त.वै.३/४५) ................... १८१५ इत्येव योगप्रथमाधिकारि...(अ.तत्त्वा.२/४३) ............... ९९८ इमाई छ अवयणाई ।...(स्था.सू.६/६.५२७)........... १९६६ इदं सर्वं यदयमा...(बृहदा.५/१४) ........................ १६०० | इमे आसवाति यथाभूतं पजाना...(म.नि.२/१/१/१६, इदं = स्वात्मनि मुख्यदेव...(षो.८/५ वृ.)................ ३२५ पृ.११).....
............१६४९ इदप्पच्चयता पटिच्चसमु...(म.नि.पाशराशिसूत्र
| इमेण चेव जुज्झाहि, किं...(आचा.१/५/३/१५३)....... १९२४ १/३/६/२८१)..
२११२ इमे पञ्च कामगुणे अगथिता... इदमहमनृतात् सत्यमुपै...(य.वे.१/५)................. १४२१ (म.नि.१/३/६/२८७, पृ.२३४) ............... १६४९ इदानीमस्या रसमाहविद्या =...(द.नि.३/१९५वृत्ति) ...... ६४३ | इमौ = प्रत्यक्षासन्नौ गु...(अष्टकवृत्ति २५/५६)......... २७५ इध आनन्द ! भिक्खु एवं प...
| इय अणुभवजुत्तिहेतुसङ्गतं...(धर्मसं.१३८५)............. २१६० (म.नि.३/१/६/७१, पृ.४८-४९) ............. १६८३ इय एयस्साबाहा दोसाभावेण...(उ.प.८८०) ............... ३२ इध, भिक्खवे अस्सुतवा पु...(म.नि.१/१/
इय एसो पच्चक्खो विणओ पा...(मूला.१८३) .........१९७४ सब्बासवसुत्त १७, पृ.१०).......................... १८४ | इय चिन्तिउण भयवं सन्तोस...(म.च.पृ.११५/१६)...... २७४ इध, भिक्खवे, एकच्चे मोध...(म.नि.१/३/२/२३८).......९३ इय चिन्तियमभिगिण्हइ अभि...(म.च.६७५)............... २७३ इध में भारद्वाज ! पुब्बे...(म.नि.२/५/१०/४७५)..... १०२४ | इय जाणिउण एयं मा दोसं दू...(द.शु.१८३) ......... १९५३ इधेकच्चो सत्था...(दी.नि.१/२/५१४,पृ.२१०)............ १८९ इयञ्च भागवती सदाज्ञा स...(पं.सू.५ वृ.)............... ९३८ इन्ध मे त्वं, चुन्दक..(दी.नि.२/३/१९६, पृ.१०२)..... २६५ | इयञ्च योगमायेति प्रकट...(अ.सा.५/३४) ............... १६६० इन्तस्सऽणुगच्छणया ठिअ...( )...........................१९७२ | | इयञ्च सिद्धिः सर्वकामाऽ...(यो.सं.३/पृ.६०)........... १८२२ इन्दियकसायपणिही गुत्तीओ...(आ.प.९१) ............... १९७५ इयञ्चाऽऽवरणाऽपायभेदाद...(यो.दृ.स.१८)............. १३९७ इन्दियकसायपरिहाणम्पि य ...(मूला.१७२)..............१९७४ | इय णाणी कल्लाणं सव्वेसिं...(उप.प.८९८)...............१०६ इन्दियविसयकसाया परिसहा ...(द.वै.नि.१७५) ......... ५३५ | इय णातुं परिहाणिं जं एगप...(पं.क.भा.१७२) ......... ६७५ इन्दियविसयनिरोहो पत्ते...(ओ.नि.भा.१६७) ............ १६२१ इय दिट्ठादिट्ठविरोहभाव...(धर्मसं.२२७) ............... ७९२ इन्द्रजालमिदं सर्वं यथा...(अव.गी.७/१३) ............. | इय भत्ती अरहन्ते कुणइ पसं...(कु.मा.पृ.२१७) ....... १०१४ इन्द्रजालमिव मायामयं,...(मैत्रा.४/२)....... १६२८ | इय मणुयाइभवकयं वेयइ...(समरा.भव८/पृ.७९४) ....... ६१९ इन्द्रियविषयप्राप्तौ यद...(के.भु.३३) ....... २०४३ | इयमित्तरा णिवित्ती सा पु...(धर्मसं.१३८४).............२१६० इन्द्रियाणां निरोधेन राग...(ना.परि.३/४५).......... १८९७| इयरम्मि विगप्पेणं जं जु...(पञ्चा.१२/१६)............... १९० इन्द्रियाणां विषयसेवात...(भ.गी.शां.भा.२/EE)..............८७२ | इयरम्मि विगप्पेणं सो य...(सामा.प्र.३२).... इन्द्रियाणि पशून् कृ...(ध.स्मृ.५) ......................... ४८६ | इयरेसु वि य पओसो नो काय...(स.प्र.१९९)......... १५६ इन्द्रियाणि विषयेभ्यः ...(यो.सू.२/५४ वृ.रा.मा.)......... १६२० इय सत्तमाइफासगको.....(अ.म.प.१०५)................. २०४१ इन्द्रियाणि समाहृत्य कु...(रा.गी.१५/५२)...............१८६० इय समयनीइजोगा इयरेयरसङ्ग...(वि.५/१५)..........१२०४ इन्द्रियाणीन्द्रियार्थे...(यो.त.६८)............................ १६२१ | इय सव्वत्थ असरणं अणन्तद्...(पं.लि.४८)............ १६२३ इन्द्रियैः कर्माण्यहं क...(निरा.२४)......... ...............१३८४ | इय सव्वनयमयाई परित्तविस...(वि.आ.भा.१५३०).....१०६५
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२२८९
०४ :
33
इय सव्वेण वि सम्म..(पञ्चा.७/२६,पं.व.१११६) ........ ३५ | इह लोके यस्य मांसमहमश्ना...(म.स्मृ.५/५५ व्या.) ..... ४७० इय सो महाणुभावो सव्वत्थ...(उप.प.४१२).............. ३७० इहलोगपरलोगाराधणा...(द.वै.नि.१०/२४७ चू.)........१८८४ इरिअं नवि सोहेई पेहाईअं...(पिं.नि.६६४) ............. १९२८ इहलोगे निप्पिवासस्स नत्थि...(उत्त.१९/४४).......... १२९२ इरिआवहिआ किरिया कवलाहारे...(अ.म.प.११८)..... २०४४ | इह सत्तागाराई कहं न दि...(पं.लि.७६).................... १८ इरियावहिआईआ जे चेव हव....(ओ.नि.५५) .......... २०४४ | इह स्वभावत एव निस्तरङ्गम...(यो.वि.३६६) ........ १२५६ इषुकारो नरः कश्चिदिषावास...(म.भा.शान्ति.४७५) ..... २११ |
| इह हि इक्ष्वाकुकुलवंशो...(ब्र.पु. ) ............ इष्टं यागादि श्रौतं कर्म;...(मुण्ड.भा.१/२/७) .............. इह हि द्विविधाः कर्मवास...(रा.मा.४/८ पृ.१७९) ....१०९३ इष्टानुस्मरणादेरौत्सुक्यं...(काव्या.२/३१)................... ६९८ | इहात्यन्तमसतां भावानामु...(रा.मा.४/१२) .................७९६ इष्टापूर्तानि कर्माणि लो...(यो.दृ.स.११५) ............. १५८५ | इहान्तरायाः शममाप्नुव...(अ.त.३/९६) .................. १४९६ इष्टापूर्त मन्यमाना व....(मुं.२/१/१०) .................. १५८६ | इहाऽमुत्रफलाऽपेक्षा भ...(यो.बि.१५१).................. ९०६ इष्टाऽप्राप्तिविनाशोत्थो...(आ.वृ.१/३/३/११७)..........१९३५ इहाऽहिंसादयः पञ्च सुप्र...(यो.दृ.स.२१४)............. १३११ इष्टेतरवियोगादिनिमित्तं...(अ.प्र.१०/२) ................... | इहैव विकथामाहयः सं...(द.वै.नि.३/२११ वृत्ति) ........ ६६८ इष्यते = अभ्युपगम्यते, ...(अ.प्र.वृ.१४/८).............. इहैवाभ्युच्चयमाह किञ्च...(अ.प्र.२८/६ वृ.).............. २८३ इष्यते चेक्रियाप्यस्य,...(अ.प्र.१४/८) ...................... ५९९ | ईक्षणमात्रन्तु रागद्वेषर...(यो.शा.१/३० वृत्ति) ........... १६३६ इष्यते चैतदप्यत्र विषयो...(यो.बि.२५०)................... ९९७ | ईशः सर्वस्य जगतः प्रभुः...(म.नारा.१६/३) ............ ११२३ इस्साविसायमयकोहलोह...(मरणविभक्ति.गा.६१०).......... ६५३ | ईशानाद् आकाश...(बृ.जा.१/६) ............................ ५८४ इह कानिचित् स...(यो.सू.२/२९,रा.मा.).......१३९९,१४२५ ईशितृत्वं = तेषां प्रभ...(यो.भा.३/४५)................. १८१५ इह खलु अणाइ जीवे, अणाइजी...(पं.सू.१/१)........... ९५२ | ईशित्वं यतो भूतभौतिकानां...(सां.का.२३ वृ.) .........१८१५ इह खलु तस्स भिक्खुस्स अ...(सू.कृ.२/१/६९१) ....... | ईशित्वं = सर्वेषां भूतभौ...(भा.ग.३/४५ वृ.) ......... १८१५ इह चतुर्विधः चित्तस्य प...(रा.मा.१/१८)............... | ईशित्वेन दैवतानप्यतिशे...(दे.स्मृ.२४२६) ............... १८१६ इह चानुभवः साक्षी व्यावृ...(अ.सा.१२/४०)............. ६१५
६१५ / ईश्वरकृपया परमपक्वचि...(सि.सा.१/९) ................... २९६ इह छच्च गु...(गु.वं.भा.२७)........... .............. १९९१ | ईश्वरप्रणिधानं सर्वक्रि...(यो.सू.भा.२/१) .................. १०९२ इह नानायोनिषु भ्रमतां .सं...(रा.मा.४/९) ............... १०९४ | ईश्वरप्रणिधानाद्...(यो.सू.१/२३)..................१०८७,१४८५ इहपरलोकाऽऽसंसविमुक्कं...(व्य.सू.पीठि८१) ............१९६८ ईश्वरप्रणिधानाद्वा, स...(आ.गी.२९)....................... इह भरहे केइ जीवा मि...(सु.सा.त.१/पृ.६ उद्धृत)... १४२७ ईश्वरप्रसादादर्जितोत्तर...(यो.सू.भा.) ........................ १३३७ इह भवनेऽयोग्याश्च कर्म...(वै.क.ल.२/१८७)............ ९४४ | ईश्वराज्ञया विराजो व्य...(पै.२/१) ........................ ११०५ इह मनोगुप्तिस्त्रिधा। आ...(यो.शा.१/४१ वृत्ति) ....... १२६० | ईश्वराधिष्ठितं कर्म फलती...(शि.७/११३) .............. ११०९ इह यस्तुल्यसाधनयोरिष्टश...(वि.आ.भा.१६१३
| ईश्वरानुग्रहादेव पुंसाम...(अ.गी.१/१)...... मल.वृत्ति)/ ..........
.............११७९ | ईश्वरार्पितं नेच्छया कृतं...(उप.सा.३).....................१४८५ इहरहा हि मज्जमंसं परिह...(सू.चू.पृष्ठ३१६)............ ४६७ | ईश्वरार्पितसर्वभावस्य भ...(यो.सू.२/४५) .................१४८५ इहरा छउमत्थेणं पढमं न क...(वि.वि.१/१०) ......... २१७८ | ईश्वरार्पितसर्वभावस्य स...(यो.सू.भा.२/४५) ............ १४८५ इहरा वि ताव थब्भति, अवि...(बृ.क.भा.५२०१).....१९९२ | ईश्वरे प्रणिधानं = भक्ति...(रा.मा.१/२३)...............१४७८ इहरा सत्तामेत्ताइभावओ क...(समरा.भव८/पृ.७९३) ..... ६१८ ईषद्रजस्तमःसंस्पृष्टेन स...(यो.सु.१/१ पृ.३)..............८३० इहराऽणक्खित्तो सो होइ...(विं.५/१३)................... १२०४ ईसरतलवरमाडम्बिआण सिवइन्द...(उत्त.नि.३१४) ........ ३२२ इहलोए परलोए अणियाणो जीवि...(म.वि.३५५).......१९३२ | ईहा अपोह वीमंसा मग्गणा...(वि.आ.भा.३९६) ........१२८५ इहलोए फलमेयं परलोए फलं...(आ.नि.१४२९) .......२००३ | ईहेत धनहेतो......(म.भा.शान्ति.२०/७)....................३६७ इहलोकः = मनुष्यजन्म, त...(स्था वृ.४/२/२८२)....... ६५२ | उक्कोसचरित्तो वि य परिवड...(म.वि.१५२) ...........१९५३
इह लोके दुश्चीर्णानि =...(स्था.सू.४/२/२८२ वृत्ति) ... ६५५ उक्कोसेणं एक्कारस मास जा...(पञ्चा.१०/३८)......... ३९७
६७६ ८२९
.................१३९९
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२९०
• परिशिष्ट-११. उक्खल खलए दव्वी दण्डे..(व्य.भा.१०/२३).......... १६५ / उत्पद्यमाना रागाद्या वि...(वरा.३/२४) .............. १६५४ उक्तं विहाय मानं चेच्छू...(शा.वा.स.६/६०)............ १७१० उत्पन्नाऽऽत्माऽवबोध...(शि.गी.१/८).................. १४१९ उक्तयुक्तिभ्यां विरु....(नी.वा.५/५१) ...................... १३०९ उत्पन्ने तत्त्वविज्ञाने...(ना.बि.२२) .......................... १६५८ उक्तयो ह्यान्तरसङ्क्रा...(का.मी.अ.११) ................ १४०१ | उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं...(तत्त्वार्थसूत्र-५/२९) ................. ८२० उक्ता विशुद्धा त्रिविधा,...(वै.क.स्त.१/८२)................३५६ | उत्पाद-व्ययबुद्धिश्च ...(शा.वा.स.६/५६)................ १७१० उक्तिः = न मांसभक्षणे दो...(अष्टकवृत्ति २०/६) ...... ५०५ उत्पाद्यत्वं विकार्यत्वं...(रा.गी.५/३६).......................७३४ उक्तो हेममयो बन्धः पुण्यं...(वै.क.स्त.६/२८०)........ १६३१ उत्सर्गतो हि पार...(त.सू.१/३५ यशो.पृ.३९५).......... १२४ उग्गं महव्वयं बम्भं धारे...(उत्त.१९/२९)................ १५३१ उत्सर्गमपवादं हि धर्म ...(जै.गी.२३९)...................... ४८ उग्गमउप्पायणासुद्धं, एस...(ओ.नि.५६७) .................. ४२५ | उत्सर्गरुच्याऽप्यपवादरु...(वै.क.स्त.१/१६७) .............. १५० उग्गमउप्पायणासुद्ध, एस...(ओ.नि.५६८).................. ४२५ | उत्सर्गेणापवादे......(म.भा.शान्तिपर्व.३६०/६)............ १६०० उग्गमउप्पायणासुद्धं एसणा...(ओ.नि.७४४)................५३० उत्सर्ग वापवादे वा व्यव...(अ.सा.६/३५) ................ ४३३ उग्गमउप्पायणासुद्धं एसणा...(ओ.नि.७४६) ................ ५३० | उत्साहः साहसं धैर्यं बु...(नी.शा.४१) ................... १५१३ उग्गमुप्पायणेसणासुद्धं अ...(द.वै.९/३/४ चू.)............ ३९६ | उत्साहवन्तः पुरुषा नावसी...(वा.रा. उचियं खलु कायव्वं सव्व...(पञ्चा.६/८)..................२७३ | किष्किन्धाकाण्ड-१/१२२)............................ ६३४ उच्चा दिवि दक्षिणावन्तो...(ऋ.वे.१०/१०७/२)........... ८५० | उत्साहसम्पन्नमदीर्घसूत्रं...(हितो.१/१७५)...................११९० उच्चालियम्मि पाए ईरियास...(ओ.नि.७४८).............. ५३१ | उत्साहात् निश्चयाद् धै...(यो.बि.४११) ................. १४४८ उच्यतां वैष्णवं वा तद्...(वै.क.ल.९/१०८३) ..........१६१० उत्साहाद् = वीर्योल्लासा...(यो.बि.४११ वृ.)........... १५१२ उच्यते = अनन्तरोदिता55...(अ.प्र.२७/२ वृ.)..........२६७ उत्साहो निश्चयो धैर्य स...(यो.सा.प्रा.७/४१)...........१५१२ उज्जं रुजु सुयं नाणमु...(वि.भा.२२२२) ................. ५२९ उत्साहो बलवानार्य ! ना...(वा.रा.४/१/१२०).......... १५११ उज्जयसग्गुस्सग्गो अववाओ ...(बृ.क.भा.पी.३१९) ........ ३० | उदउव्वुदीरणा परमपमत्ताइस...(द्वि.क.२३/२४) ........ २०११ उट्ठिए णो पमाय...(आचा.१/५/२)....... ............८५८ उदधाविव सर्वसिन्धवः समु...(द्वा.द्वा.४/२५) ...........१०६७ उत जीयते कथञ्चित् परिष...(सिद्ध द्वा.८/१६) ......... ५४३ | उदयक्खयक्खओवसमोवसमा...(वि.भा.५७५) ......२७१,११८८ उत्कटेच्छा प्रजायेत तदै...(सं.गी.७/६) ...................१२९१ उदयक्खयखयोवसमोवसमा जं च...(वि.आ.भा.२०५०, उत्तभिता = उपरि स्त...(ऋ.वे.भाष्य १०/८५/१) ...... २५२ | श्रा.प्र.१९७)
.............११८८ उत्तम प्रणिपातेन, शूरं ...(पं.तं.४/९/६१) ................६३६ | उदानः कण्ठमध्यगः...(यो.चू.२४).......... .............१८०८ उत्तमगुणाऽणुराओ निवसइ ...(गुणा.कु.२)................. १९१ उदानः सर्वसन्धिस्थः पाद...(त्रि.शि.८०)................ १८०८ उत्तमपत्तं साहू मज्झिमप...( )..............................५९ उदानसञो विज्ञेयः पाद...(जा.द.४/२९) ............... १८०८ उत्तमा तत्त्वचिन्तैव म...(मैत्रे.२/२१).....
| उदारता दुर्व्ययवर्जनं च...(अ.तत्त्वा.२/१९).. उत्तरगुणउज्जोगो सम्मं अ...(मूला.१७३) .............. १९७४ उदारत्वं विषये लब्धवृत्ति...(ना.भ.२/४ वृ.) .......... १७३४ उत्तानपत्रपूजां च यः कु...(बि.१५१६).................... ४२२ | उदारत्वं = सहकारिसन्निधि...(यो.सुधा.२/४) ........... १७३४ उत्तानार्थगिरां स्वतोऽ...(अ.सा.२१/४) ...................२१७३ उदासीनेति वैरागीति महापु...(सं.गी.६/६२) ............. १८७८ उत्तिठे, न पमज्जेय्य, ...(ध.प.१३/२)................. १२०२ उदाहरणसाधात् साध्य...(न्या.सू.१/१/३४)............ २०८५ उत्तिष्ठत जाग्र...(कठो.३/१४)............
..८५९ | उदितप्रबलरागद्वेषो ग्र...(वि.आ.भा.१२१४ वृ.)......... १५२९ उत्तिष्ठत, मा स्वप...(तै.आ.१/२७)..
.८५९ | उदितौदार्य-सौन्दर्य-वैरा...(महो.४/६१) ....................१६८५ उत्तिष्ठत, सन्नह्यध्व...(अथ.वे.११/१०/१). ८५९ / उद्दिट्ठकडं भुजइ...(पं.व.१२०२,द.शु.प्र.१३८)....... १८९२ उत्तुङ्गारोहणात्पातो वि...(यो.बि.१४३)....
८९० उद्दिश्य कृतं भुङ्क्ते...(द.वै.नि.१०/३५७ वृ.).......... १८९१ उत्थाने चित्तदोषे सत्य...(षो.१४/७ यो.दी.)............ १२४४ उद्देसियं कीयगडं नियागम...(द.वै.३/२) ................. १८४७ उत्पद्यते हि साव...(चरकसंहिता.९/३/२६) ............. ३०,५६ | उद्देसो पासगस्स न...(आचा.१/२/३/८२) ............. १५४८
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________
१/५/३/४५६)
उपयोगः, ज्ञानं, संवेदनं,... (वि.आ.भा.४९). उपयोगप्रधान ...(ध. बिं. ५/२५) उपयोगस्तु द्विविधा चेत...(त.सू.२/२०/ वृत्ति पृ. १६८) उपयोगेन शर्माऽस्ति क्रि...(कृ.गी. ८२ ) उपयोगो भावः..... ( अ. द्वा.सू.१४ वृ.) उपरागात् कर्तृत्वं चि...(सां.सू.१/१६४) उपलब्धे हि तत्तत्त्वे, ... ...(वै.क.ल. ९/१०४८).
• परिशिष्ट- ११
उद्धरेदात्मनाऽऽत्मानं ...(भ.गी. ६/५). उद्धरेयमिमान् सर्वान् या...(पु.सं.) उद्यमेन हि सिध्यन्ति का... (पं.त.२/६/१३९) उद्विग्नः स भवाद् धीमा... ( ब्र.सि. ७५) उद्विग्नता चाऽत्र भवप्र... ( अ. तत्त्वा.३/८३) उद्विग्नस्य कुतः शा... (म.भा. वनपर्व-२३३/१३) उद्विजते न रोगेभ्यो... (यो . शा. ३ / १५३ वृत्ति १६ ) उद्वेगः = कष्टसाध्यता... ( षोड. १४ / ३यो.दी.) उद्वेगकृद्विषादाऽऽ...(अ.प्र. १० / ३) उद्वेगे चित्तदोषे जाते... ( षोड. १४/५ वृ.) उन्नयनाद् = ऊर्ध्वं नयना... (त. वै. ३/३९) उन्नयमविक्ख निन्नस्स पसि...(बृ.क. भा. ३२१) उपकारीति पूज्यः स्याद् ...( ). उपचरितैकान्तपक्षेऽपि ...(बृ.न.च.७० वृत्ति) उपचारात् समर्प्य अर्ध्या...(सू. तां.५/३). उपदेशं विनाऽप्यङ्गी पटी... (यो.सा. प्रा. ८ /७०) उपदेशं विनाऽप्यर्थकामौ... (यो.बि. २२२)
उपदेशस्य च स्वज ...( उप रह. ७८ वृत्ति पृ. १५६) ..... १२१० उपाये सति कर्तव्यं, स...(उप. भ.प्र. १)
उपदेशो हि मूर्खाणां क्रो... ( शु.नी. ४ / १/१९). उपदेशो ऽनवगततत्त्वस्य वि... ( आचा. १/२/३/८२) उपद्रष्टाऽनुमन्ता च भ... (भ.गी. १३/२२) उपध्मानं = उत्तेजनं कृ... ( यो. वा. ३ / ४० ) उपनीतो द्विजो नित्यं गुर... ( सं . स्मृ. ५) उपनीयति जीवितमप्पमायु ज...(सं.नि.१/१/३) उपन्यासश्च = उपादानं पुन:... (अ.प्र.१५ / ७) उपन्यासश्च शास्त्रेऽ...(अ.प्र. १५/७) उपपापानि बोधाग्निर्भस्म...( रा.गी. १०/२४) उपप्लववशात् प्रेम सर्व...(यो . बि. ४७५) उपमायपिधेकच्चे विज्ञू पु... ( म.नि. महावेदल्लसुत्त
•
. १९२५ उपलम्भानुपलभसम्भवं त्रि...( प्र.न.त.३ / ७) . ११०६ उपलम्भानुपलम्भनिमित्तं .. (प्र.मी. २/५) ११६१ उपवाससमा भिक्षा प्रो... ( आ. पु. १७/१६). ७०८ उपवासात् परं भैक्षं... (व.स्मृ. १०/६)
• १४५६ | उपवासादिसहिष्णुत्वं ... ( बा. सू. ३/४ ) १२४१ | उपवासोऽपि प्रतीतरूप:,... ( उप.प. ६८३ वृत्ति) १८५९ उप समीपे यो वासो जीवात्म...( वरा.२/३९) १२४० | उपादाननिमित्ताभ्यामधिका... ( )
. ४२७ उपादेयधिया = उपादेयबु... ( यो दृ.स. २५ वृत्ति). १२४१ | उपादेयविशेषस्य न यत्सम्य...( शा. वा. ९/१६) १८०९ उपाधिकर्मजो नास्ति व्यव...(अ.सा. १८/१८). १४७ उपाधिभेदजं भेदं वेत्त्य... (अ.सा. १८/१७) २७७ | उपाधिभेदसन्यासार्थं ... ( मठा. ८)
३२९ उपाधीयते = व्यपदि... ( आचा.१/३/१/सू. ११० वृ.) .. १४८६ | उपाध्यायदशाऽऽचार्य आचा...(म.स्मृ. २/१४५). १९७५ उपायः समतैवैका मुक्तेर...(अ.सा. ९/२७) . ९७५ उपायपूर्वं न दुष्करं ...(चा. सू. ९४ )
............
१३९८ | उपावृत्तस्य दोषेभ्यः स... ( ब्र.सि.स.२४१) १३०४ उपासनविहीनस्य सर्वशा... ( रा.गी. ३ / ५४). . ७९५ उपासनां विना ज्ञानात् के...( रा.गी. ३ / ५९) १८०८ उपास्यं तत् सदा ब्रह्म...(बृ.परा. १२/२०९) ४८७ उपेक्षा धैर्यमाधुर्ये ति... ( ना. प. उ.४ / १२) ९५८ उपेत्य तु स्त्रियं......(वा.पु.१८/७) ६०६ | उप्पज्जन्ति वियन्ति य भा... ( सं . त . १ /११) ६०६ उप्पडदि पडदि धावदि पुढवी... ( लिं. प्रा. १५) ...... १७७० | उप्पण्णाऽणुप्पण्णा मा... (नि.भा. ३८६४, १७२४ म.प्र.२१, म.वि.२२३)
२२९१
उप्पन्नकारणम्मि कितिकम्मं... (बृ.क. भा. ४५४० ). १०१२ उप्पन्ने य तित्थयरस्स के... ( धर्मोप . पृष्ठ. ३०) ८१९ उभयकोट्यालम्बनं ज्ञानं ... ( रा.मा. १/३०). . १३८५ उभयण्णू वि य किरियापरो द.. ( उप.प. ८५२). उभयलोगसफलं जीविअं । समु... ( पं. सू. ३) १६५७ |उभयोः परिणामित्वं तथा...( यो. बि. ३१० ). ९६० उभाभ्यामेव पक्षाभ्यां ... ( यो. वा. वैराग्यप्रकरण १ / ७) १८७० उभाभ्यामेव पक्षाभ्यां य... ( हा स्मृ.) २११५ उभो पुञ्ञ च पापं च यं म... ( सं . नि . १/३/४) १६१० उम्मग्गठिओ एक्को विनासए...( गच्छ. प्रकी. ३०).
१७१९
११३५
३७६
३७६
५१५
१०८
५१९
१५९५
१४४१
१६५६
७३४
७३४
१२८९
७२९
२७२
१५९३
११८९
८५८ ३७६,५१९
१११८
१७०१
२९५
१८८८
८६५
६१५
......१८९२
१६१९
१९८५
१८४०
१११५
१९८५
२७७
, ११०३
१७०१
१७०१
२८८
१५३
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०८०
on
२२९२
• परिशिष्ट-११ . उम्मग्गदेसणाए मग्गविपडि...(पं.क.भा.१३५७) ............. ८१ | उवहयमइविन्नाणे न कहेयव्वं...(बृ.क.भा.७८७ उम्मग्गदेसणाए सन्तस्स य...(पं.क.भा.२३५६) ............. ८२ अनि.भा.६२२६)...........
१९९३ उम्मग्गदेसणा नाणदूसणा म...(म.वि.६५)....................८१ उवहिम्मि अमुच्छिए अगि...(द.वै.१०/१६)..............१८६४ उम्मग्गदेसणा, मग्गदूसणा,...(बृ.क.भा.१३२१)..............८१ उष्णत्वमग्न्यातपसं प्रयो...(रघु.५/५४) .................... १६५८ उम्मग्गमग्गसम्पट्ठिआण सा...(गच्छ प्रकी.३१) ............ १५३ | उष्णवातकफश्वासकासतृष्णाव... उम्मत्तस्स व णेतो तस्सुव...(उप.प.४४७).................३८३ | (कै.नि.औषधिवर्ग-२५५)........... .............. ४६६ उम्मायं च लभिज्जा रोगाय...(आ.नि.१४२८) ..........२००३ | उसभं पवरं वीरं महेसिं वि...(धम्मप.,ब्रा.व.४०, उर्वशीगर्भसम्भूतो वशिष्ठ...(मिता.)......................
म.नि.२/५/८/४५३).......... ..............१०८४ उलूकयातुं शुशुलुकयातुं ज...(अ.वे.८/४/२२) .......... १४६७ | उस्सगा पइन्नकहा य, अववा...(नि.भा.२१३१)........... ६६३ उलूकस्य यथा भानुरन्धकारः...(आ.प्र.२५).............
| उस्सग्गववायाणं विसयविभा...(ध.रत्न.५३)................१५७ उल्काहस्तो यथा लोके द्र...(ब्र.वि.३६).................
उस्सग्गसुयं किञ्ची, कि...(नि.भा.५२३४-५३५७) ....... ६७२ उल्लसितसहजवीर्यः, परिशु...(वै.क.स्त.२/२७१)........ १६८९ |
उस्सग्गे अववाये, निच्छयव...(पु.कु.५) .... ..........६९५ उल्लोलकल्लोलकलाविलास..(शा.सु.१०/१/४) ........... २५३ उत्सुत्त
| उस्सुत्तमायरन्तो उस्सू...(व्य.भा.उ.१/भाग-३/ उवउत्तो जयमाणो आया सा...(आ.नि.भा.१४९) ....... १९५०
___ गा.२३४/पृ.११२)...
..........१६२
| उस्सूरसेय्या परदारसेवना,...(दी.नि.३/८/२५३ उवएसमन्तरेणावि पडिमाइ द...(आ.नि.१०२७
पृष्ठ.१४०).........
......५०८,८५७ भाष्य-गा.१७५चू.पृ.४६८)......................... १२०८
ऊचिरे ध्यानमार्गज्ञा ...(यो.सा.प्रा.७/३२) ...............१५६० उवएसो वि हु सफलो गुणठाणा...(उप.पद,४९९)..... १२१०
ऊर्ध्वं = प्रबलः श्वासः =...(आ.नि.१५१० हा.) .... १५१० उवएसोऽविसयम्मी विसए वि...(यो.श.३६) ........८१,१३०३
ऊर्ध्वपूर्णमधःपूर्णं म...(मु.२/५६) ..................... १३४९ उवकरणेहिं विहूणो जह...(व्य.सू.भा.१०/५४०)......... ११९६
ऊर्ध्वभाक् पाचकं दग्धृ...( )............ .............१८१३ उवकुणदि जो वि णिच्चं चा...(प्र.सार.३/४९) .........१९३९
ऊो भ...(य.वे.१३/१३) ..................................८५९ उवगरणं जिणमग्गे लिङ्ग ज...(प्र.सा.३/२५)...........१९५१
ऊसासं ण णिरुम्भ...(आव.नि.१५१०)..................१५११ उवगरणाभावाओ निच्चेट्ठाऽ..(वि.आ.भा.१६४२) ..... ११०८
ऊहतेऽयमतः प्रायो भवबीजा...(यो.बि.१९४)............. ९५२ उवगाराभावम्मि वि पु...(श्रा.प्र.३४८,
ऊहापोहोऽर्थविज्ञानं......(अ.चिं.२/३११)................. १३०९ पञ्चा .४/४४) ......... ...........३७१,३३४
ऋग्वेदो देवदेवत्यो यजु...(मनु.४/१२४) ................... २६६ उवगाराभावे वि हु चिन्ताम...(स्त.प.१६४)...............३७१ ऋज = प्रगणं = अकुटिलं...(न्याया.२९/पृ.७७)......... ५२९ उवगिण्हति सव्वं वा सबाल...(नि.भा.६६११)..............
ऋजु = प्रगुणं सूत्र...(द्वा.न.च.वृ.अर.७/पृ.७३८) ....... ५२८ उवगृहणादिआ पुव्वुत्ता त...(मूला.१६८) ................. १९७४ ऋजु = वर्तमानक्षणस्था...(प्र.न.त.७/२५) ....... ५२९,२१३० उवयारहीणमफलं होइ निहाणं ...(व्य.भा.४/३६)....... २००३ ऋतं तपः, सत्यं तपः, श्र...(म.नारा.८/१)...............५१९ उववाओ एएसिं, उक्कोसो हो...(बृ.सं.१६६) .............८९५ ऋतं तपः सत्यं तपः श्रुत...(तै.आ.ना.१०/८)............ ५१९ उववासो वि य एक्को ण सु...(उप.रह.१०७)...........१०९ | ऋतं पिबन्तो ...(कठो.१/३/१) ........................१०६१-६२ उववासो वि हु एक्कासणस्स ...(उप.प.६८३)........... १०८ ऋतम्भरा च केवल...(स्या.क.ल.१/२१ पृ.८३)........ १२८२ उवसन्तवयणमगिहत्थवयणमकिरि...(मूला.१८१).......... १९७४ | ऋतम्भरा प्रज्ञैव मधु, मो...(त.वै.३/५४)................ १८२८ उवसमसंवेगो च्चिय णिव्व...(कु.मा.पृ.२१८)............१००७ ऋतुस्तु द्वादश निशाः पू...( )............. ...............४९७ उवसमसंवेगो वि य...(पञ्चलिङ्गिप्रकरण-गा.२) ..........४४० ऋतुस्नातां तु यो भार्यां...(प.स्मृ.४/१५, उवसमसंवेगो वि य निव्वेओ ...(द.शु.४/४४)......... १०७९| मा.पु.१४/५) ..........
............ ५०४ उवसमसारं खु सामण्णं...(बृ.क.सू.१/३५) ............... १८५३ | ऋतुस्नातां तु यो भार्यां...(बौ.ध.४/१/१/२०, उवसमियं सासायण खओवसमियं...(बृ.क.भा.९०) ...... १८८४| सं.स्मृ.९९)...........
............५०४
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________
|
नियुक्ति
• परिशिष्ट-११.
२२९३ ऋतुस्नाता भवेन्नारी चतु...(शि.गी.८/७) .............. ४९७ एकच्चो इत्थी वा पुरिसो...(म.नि.३/४/५/ ऋतेन विश्वं भुवनं विराजथः...(ऋ.वे.५/६३/७) ....... १४२१/ २९५, पृ.२५४).
.......... १३१९ ऋतेनाऽऽदित्यास्तिष्ठ...(ऋ.वे.१०/८५/२) ................ २५२ एकच्चो इत्थी वा पुरिसो...(म.नि.३/४/५/ ऋत्विग्भिः = यजमानसहायैः...(स्या.क.ल.१०/८९) ........ १६] २९०,पृ.३५१)....
................ ५२ ऋत्विग्भिः = यज्ञाधिकृतैः...(यो.स.११६).................. १६ एकच्चो इत्थी वा...(म.नि.३/४/५/१९६,पृ.२५५) .......७१२ ऋत्विग्भिर्मन्त्रसंस्का...(शा.वा.स.१०/८).................... १६ एकच्चो समणो वा ब्रह्मणो...(दी.नि. ऋत्विग्भिर्मन्त्रसंस्का...(यो.दृ.स.११६).......
| सम्पमादनीयसुत्त-३/५/१५९ पृ.८३) ............ १८०४ ऋद्ध्यै सत्कारपूजार्थं स...(ग.गी.११/५).............. ८९३ एकच्चो समणो वा ब्राह्मणो...(दी.नि.३/५/ ऋषभं पार्थि......(ब्र.पु.१/१/१४/६०)...... .................. ११२८ १४९/पृ.७७)
१३५४ ऋषभस्य चरित्रं हि परमं...(शि.पु.श.रु.
एकतः सर्वपापानि मद्यमां...(ध.स्मृ.३९) .................. ४९४ ४८/पृ.४७४).
.............. ११२९ एकतश्चतुरो वेदाः ब्रह्मच...(औ.स्मृ.३/४८).............. ४८४ ऋषिदृष्टत्वादाएं वेदं ...(म.स्मृ.१२/१०६ वृ.) .......... ११४१ | एकताप्रत्यभिज्ञानं क्षणि...(अ.सा.१३/३८) ............... १७१८ ऋष्यशृङ्गो मृग्याः, कौशि...(वज्रसू.१/३)............ ..१०८० एकत्रैव निवेशेऽपि काचः...(त्रि.श.पु.) . ........ ९९४ एअं अणुभवसिद्धं जइमाईणं...(पं.व.८५५) ............... ५२० एकत्वं प्राणमनसोरिन्द्रि...(मैत्रा.६/२५) .................... ८३२ एईए उ विसिटुं सुवन्नघड...(उप.पद.२४०) .............७१९ एकधर्मिकविरुद्धभावाभाव...(त.सं.पृ.२२) ................७४८ एए अन्ने य जम्हा दोसा हु...(व्य.सू.भा.
| एकनयिकं तु तन्मिथ्यात्वं,...(उत्तर.वृ.वृ.अ.३/ उद्दे.५/११९) ........................................ १८५० नियुक्ति१७४ निलववादनोजीवप्रकरण)............. १३१ एएण जम्पि केई नाणसणाई दु...(पं.व.८५६) ........... ५२० एकभक्तेन नक्तेन तथैवाया...(दे.स्मृ.४/२१५२) ...........८६४ एएण पगारेणं संवेगाऽइसय...(पञ्चा.१६/३३) ......... १८३४ एकभक्तेन नक्तेन तथैवाऽ...(याज्ञ.स्मृ.प्राय.३१८).........८६४ एएण मीसपरिणामिए उ जं त...(विं.५/१२) ........... १२०४ एकभवे ग्रहणमोक्षलक्षण...(ध.सं.गा.१०८पृ.२९५)........ ३९३ एए पाउकरे बुद्धे जे...(उत्त.२५/३४) ................... १०८३ एकमेवाऽद्वितीयं ब्रह्म ...(त्रि.वि.३/१)...................१६२७ एएसिं णियणियभूमियाए उचियं...(यो.श.२१) .............८३१ एकमेवैकरूपं सद वस्त्व...(वा.४/४/५६६)..............११२६ एएसु वट्टमाणो भावपवित्ती...(पञ्चा.१९/४१)........... ९२४ एकरात्रावृषितस्यापि यते...(वि.स्मृ. ) ...................... ४९९ एएहिं दोहिं ठाणेहिं ववहा...(सूत्रकृ.२/५/९) ................ ५६ एकरात्रावुषितस्यापि या ग...(म.भा.शान्ति. एएहिं य सम्बन्धो जहेव खी...(स.सा.५७) ............. ७३१ ब्रह्मचर्याधिकार)..............
.... ४९९ एएहिं लक्खणेहिं णज्जइ अ...(कु.मा.पृ.२१८)..........१००७ एकरूपोऽप्यनेकोऽसावचि...(वै.क.स्त.९/३१६, एकं चक्षुर्विवेको हि ...(चा.नी.२/९०)................... १५४७ वै.रति.८/३१४)............... ........११४६ एकं सद् विप्रा बहुधा वद...(ऋ.वे.२/१६४/४६)...... ११२४ एकस्मिन् समवाचा...(पु.सि.२२१)........................ १६३५ एकं हि चक्षुरमलं सहजो वि...(आचाराङ्गसूत्र
एकस्य धर्मिणः कथमनेके प...(रा.मा.३/१५)..........१६७९ उद्धृतः ८२ श्लोक).......................१६४, १९०२ एकस्य पुरुषस्य मुक्तौ जा...(द्वा.द्वा.११/१२ पृष्ठ ) .......... एकः शब्दः सम्यग् ज्ञातः...(पा.म.भा.१/१/१)......... १७७५ एकस्य ब्रह्मणः सर्वे विव...(अ.गी.१५/२०) ............ १६०० एक एव तु मार्गोऽपि चि...(यो.दृ.स.१२८ वृ.) ...... १५९५ एकस्य मुक्तावपि प्रधान...(रा.मा.२/२२) ..................७८४ एक एव महानात्मा सोऽह...(शि.गी.१७/१३)............७८८ एकस्याः पुत्रभर्तारौ हृद...(बृ.परा.१२/३५१) ............. ९६९ एक एव सदा तेषां पन्थाः...(यो.सा.प्रा.८/८)........... १५९६ एकाकारः समाधिः स्याद् दे...(कू.पु.११/४१) ......... १६८५ एक एव सुहृद् धर्मो निधने...(म.स्मृ.८/१७
एकाकी न रमते, स द्वितीय...(बृ.आ.उप.१/४/३) ....११०६ हितो.१/११४)...... ................१५१८ एकाक्षरं परं ज्योतिः प्र...(शां.१/१७) ...................१११३ एक एव सुहृद् धर्मो मृतम...(यो.दृ.स.५९) ........... १५१७ | एकाक्षरप्रदातारं यो गुरुं...(शा.३६) .................... १९८१
एकच्चं तपस्सिं अप्प...(दी.नि.१/८/३८४,पृ.१४७) ..... ५१६ एकाग्निकर्महवनं त्रेतायां...( )........................... १७
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२९४
• परिशिष्ट-११. एकाग्रता चेद् बाह्यादौ, ...( ) ........................ ८२७ | एगन्तेण पमाणं परिणामो...(व्य.सू.भा.२/२७५) ......... ५३७ एकाङ्गः शिरसो नामे स ...( )...................... ३५० एगन्तेन उ निच्चोऽणिच्चो...(समरा.भव ८/पृ.७९४) .... ६१९ एकादश जिने...(त.सू.९/११)............................. २०२६ एगन्ते होइ मिच्छत्तं...(म.नि.अ.५) ................. १२२,६७६ एकान्ताऽनित्यवादेऽपि...(न्या.खं.खा.गा.७७/पृ.६७५) .... ६०७ एगन्तो मिच्छत्तं जिणाण आ...(ती.प्र.१२१३)............. १२२ एकान्तेनैकरूपाया नित्या...(शा.वा.स.३/३५)..............७९८ एगम्मि पूइयम्मी सव्वे ...(गु.त.वि.१/१७).............. १९७६ एकापि देशना तन्मुखविनि...(यो.दृ.स.१३६ वृत्ति) ....१६०६ | एगम्मि वि जिणबिम्बे दि...(चै.वं.म.भा.६७)..............३२० एकाऽऽलम्बने या चित्त...(यो.वा.पृ.५७)................१३३३ एगल्लविहारादि, प...(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१३९).......१९९९ एके कर्मोदयात् संयमा...(आचा.६/४/१८९ वृत्ति) ....... १८३ एगल्लविहारे या, सा...(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१३३)..... १९९९ एकेनाधिका न......(प्र.क.मा.परि.२/वृ.८७,
| एगविहबन्धगस्य णं भन्ते...(व्या.प्र.८/८/४२०).........२०२८ न्या.कु.३/७/७६) ...................... .............२०२८ एगाणियस्स दोसा इत्थी सा...(ओ.नि.४११) ............. ५२३ एकेऽभियुक्ता अमुकं पदा...(अ.तत्त्वा.३/११०)......... १६१२ एगाणियस्स दोसा साणे इ...(बृ.क.भा.१७०२)......... १९२७ एकैकं ग्रासमश्नीयात्...(मनु.११/२१३)....................८६५ एगा हिरण्णकोडी अठेव अ...(आ.नि.२१७)............ २५७ एकैकं ह्रासयेत् पिण्डं ...(मनु.११/२१६) ................. ८६३ एगिन्दियसुहुमियरा सन्निय...(न.त.४) ..................... ७२६ एकैकं ह्रासये......(प.स्मृ.१०/२)............................८६३ एगे आया...(स्था.१/१/२)................ २४९,१४७९,१५७४, एकैव भावशुद्धिस्तु यथा ...(बृ.परा.१२/३४९) ..........७१८
.......................१६०१,१६२७ एको देवो नित्यलीलानुरक्तः...(राधो.४/९)...............११०६ एगे भवं दुवे भवं ?...(भ.सू.१८/१०/६४७)............२६५ एको नित्यस्तथाऽबद्धः...(अ.प्र.१०/४)...................... ४२९ एगो मे सस्सदो अप्पा णाणदं...(भा.प्रा.५९)........... १२३५ एको पहातब्बोअस्मिमा...(प.सं.म.१/१/१/६६).......... १७३७ एगो मे सासओ अप्पा नाणदंस...(आ.प्र.२९, एको हं नत्थि मे कोइ,...(आ.प्र.२८,म.१३)........... १२३५/ म.प्र.१६, आ.प्र.६७)...... ............१२३५ एको हि जायते जन्तुरेक ए...(वा.रा.१०९/३)........... ९५८ एगो सयं पच्चणुहो.....(सू.कृ.१/५/२/२२).............. १८६५ एको हि भासते राग...(वै.क.स्त.९/१०५०)............ ११२५ एगो साहू एगा च साहूणी सा...(सं.स.२९).............. १४१ एकोऽपि गरीयान् दोषः सम...(बा.रा.१/३५)............ ९०१ एतं सम्मग्गता यञ्ज,...(सं.नि.१/१/१२०,पृ.९३) ....... ४८८ एकोऽपि शास्त्रनीत्या...(यो.वि.वृ.१६ उद्धृत) ............. १४१ | एतच्च तत्त्वं यैतिं,...(वै.क.९/१०७४)................. १५९७ एकोऽब्दशतमश्वेन यजेत प...(बृ.परा.६/३३१)........... ४८९/ एतज्जन्मकृतानां वा कर्म...(शं.गी.१/९३)...............१४०८ एकोऽहं निर्ममः शुद्धो,...(इष्टो.२७)..... ............... ७३७ | एतहि यजमानस्स, से...(सं.नि.१/१/१२०,पृ.९३)....४८८ एक्कं चिय इत्थ वयं, नि...( ) ......... .............. ६०९ एतत्तु अभिन्नग्रन्थेरपि ...(यो.दृ.स.२५ वृत्ति) ........... १४४४ एगं पायं जले कि...(आ.श्रु.२/चू.१/अ.३/१/११८, एतत्त्रितयभिन्नाऽनुष्ठा...(ध.सं.टि.गा.३/पृ.६)............. १९१२
क.सू.९/२४५, बृ.क.सू.४/३३) .................. ७४ एतत् त्रिधाऽपि भव्यानाम...(यो.बि.२६५) ............ १०१७ एगग्गं बहुमाणो कित्ती य...(व्य.भा.४/५७) ........... १९९७ एतत् पुनः शुद्धमनुष्ठान...(यो.बि.२०९ वृ.) ........... ९७४ एगग्गमणसन्निवेसणयाए णं...(उत्त.२९/२६) .............. १२४९ एतत्प्रधानः सच्छ्राद्धः...(यो.दृ.स.१००).................. १५७२ एगग्गमणसन्निवेसणाए णं भ...(उत्त.२९/२५)..............७६२ एतत्प्रसाधयत्याशु यद् यो...(यो.दृ.स.१७७)............. १६८० एगग्गया सुमह निज्जरा य ...(बृ.क.भा.१३४३)...... १२३६ एतत्सचिवस्य सदा साधोर्नि...(षोड.२/९) ................. ११८ एगचरिं मन्नन्ता सयं च ते...(नि.भा.५४४३) ............ १६२ एतदप्युक्तिमात्रं यदगम्य...(शा.वा.२/३३) .................. ५०७ एगन्तं निज्जरं कहन्ताणं...(म.नि.३/११९) ............... ८३ | एतदभ्यासकाले तु प्रतिब...(रा.गी.१५/३३) .......... १११५ एगन्तणिच्चवाए अणिच्च...(उप.प.४४५)........... ३७८,३८३ एतदातिष्ठतोऽन्यद् वा...(वि.पु.६/७/८७) .............. १६४२ एगन्तदुक्खे जरिते व लो...(सू.कृ.१/७/११)..............९५६ | एतदात्मविज्ञानं = पाण्डि...(बृ.आ.शां.भा.३/५/१)....... ६८९ एगन्ताणिच्चो वि य सम्भ...(समरा.भव८/पृ.७९३) ......६१८/ एतदिह भावयज्ञः सद्गृहि...(षो.६/१५) .... एगन्तेण निसेहो जोगेसु न...(ओ.नि.५५) ................. ५३४ | एतदेव स्वातन्त्र्यं यदति...(ई.प्र.) ......................... २११३
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२२९५ एतदेव हि विज्ञानं यदात्म...(का.नी.सा.१२/२१) ...... १६२७ | एतेषु दानं शरीरशुश्रूषा...(नि.भा.चू.भाग.३,पृ.५५८)..... एतद् अक्षरं परं ब्र...(ग.पू.२) .......................... २९५ एते समाधयः श्रेष्ठा जे...(ब्र.सि.२४४) ................. १३२० एतद्गुरुलाघवमिह धर्मप्र...(उ.प.६७६ वृत्ति) ............ १६६ एत्तो अववाएणं पागडपडिसे...(सा.प्रा.८८) ............ १९८६ एतद् दृष्ट्वाऽऽर्हतं...( )...............................१४,३०५ | एत्तो उ दोवि तुल्ला वि...(उप.प.३४१)................ ११५५ एतद्दोषविमुक्तं शान्तोदा...(षो.१४/१२) ............... १२४९ एत्तो उ निरणुबन्धं मिम्म...(उप.पद.२४२) ............. ७१९, एतद्ध्युदग्रफलदं, गुरुला...(यो.बि.२२०) ............... ९८९
...............१५४०, ९८६ एतद्ध्येवाक्षरं ब्र...(क.व.२/१६)..........................१११२ एत्तो च्चिय अवणी......(उप.प.१९१) ...............७२२,९८६ एतद्बाधा च एतद्विपर्यया...(अ.प्र.११/८ वृ.) ........... ११३ एत्तो च्चिय णिद्दोस सि...(स्त.प.१५७, एतद्भावमले क्षीणे प्रभू...(यो.दृ.स.३०) ................. १४५९/ पञ्चा.७/३५, पं.व.१२६६)....... ......... २८३ एतद्युक्तो महात्मेह सर्व...(ब्र.सि.२११) ................... १३२१ एत्तोच्चिय निद्दिट्ठा तु...(धर्म.सं.७८४).................. १२०१ एतद्योगान्महात्माऽयं प...(ब्र.सि.११) ..................... १०२३ | एत्तोच्चिय बहुदुक्खक्खए...(अ.म.प.९३) ................. २०२५ एतद्रहितं तु तथा त...(षोड.१३/१२).... .............१२२९ एत्तो च्चिय ववहारो गमणाग...(श्रा.प्र.१८३) ........... १७१४ एतद्रागादिदं हेतुः श्रे...(यो.बि.१५९) ...... ............९११ एत्तो जो परिहीणो गुणेहिं...(चं.वे.५१) .................. १९९२ एतद्वन्तोऽत एवेह विप...(यो.दृ.७८)...... ..............१५३१ एत्थ उ जिणवयणाओ सुत्ताऽ...(आ.नि.७१७) ......... १९८२ एतद्विज्ञानतो नूनमद्वैत...(शं.गी.६/८५) .................. १६०२ एत्थ य परिणामो खलु जीव...(श्रा.प्र.५४) ............. १२०७ एतयैव = सवितर्कया निर्वि...(यो.सू.१/४४ रा.मा.).. १३४० | एत्थ विक्खेवणी णाम...(ष.खं.धव.१/१/२/पृ.१०७)..... ६५० एतस्मादात्मन आकाशः सम्भू...(तै.२/१/१,उत्त.१/५) .... ५८४ | एत्थ वि णिग्गन्थे एगे एग...(सू.कृ.१/१६/६३७) ..... १८८१ एतस्मिन् सततं यत्नः कु...(अ.प्र.९/८) ................... ३९२ | एत्थ वि भिक्खू अणुनए...(सू.कृ.१/१६/६३६) ........ १८७३ एतस्य चोपचारत्वे मोक्षशा...(अ.सा.१३/६१) ............७९२ एत्थ वि य समणे अणिस्सि...(सू.कृ.१/१६/६३५).... १८८१ एतस्य वा अक्षरस्य प्रशास...(बृह.८/३/९)................ २४८ एत्थ विही पुण सुद्धा द...(कथार.को.पृ.६७/गा.५)..... ३०५ एताः = प्रागुक्ताः खलु...(षोड.१३/११ यो.दी.).......१२३० एत्थ सामन्नओ चत्तारि कहा...(सम.भव१पृ.३)...........६३४ एता एवोक्तलक्षणाः...(द.वै.नि.३/२०८ वृत्ति) ............. ६६५ / एदम्मि धम्म...(ष.खं.पुस्तक १३/५-४-२६ पृ.७६) ..... ९४७ एतादिसं पुञमनुस्सर...(वि.व.पृ.३३)..... ................६०७/एनाञ्चाऽऽश्रित्य शा...(यो.बि.१८५) ...................... ९४४ एतानि = वाङ्नमस्कारादी...(बृ.क.भा.वृ.४५४९) ... १९८६ | एमाइदेवयाओ पडुच्च अवऊस...(पञ्चा.१९/२५) ....... ९२३ एतानि सर्वथा तस्य न जाय...(यो.त.५८)............... १६३९ एमेव कामविणओ भए अ...(द.वै.नि.९/ एतावानेव लोकोऽयं यावा...(ष.स.८१,
एमेव पूइयम्मि वि एक्क...(ओ.नि.५३०)............... १९७६ लो.त.नि.३/२) ................. ........८७३ | एमेव भावकिरिअं पवज्जिउं...(पं.व.१२१) ................८९१ एते चित्तविक्षेपा नव योग...(यो.सू.भा.१/३०) ......... १११७ | एमेव य अणियाणं वेयावच्चं...(व्य.सू.पीठि८२) ....... १९६८ एते तपः प्रभृतयोऽभ्य....(रा.मा.२/२). ................ १४८६ | एमेव य जोगाणं तिण्हवि ...(आ.नि.१४६९) .......... १९४५ एतेन = त्रिविधेन उक्तेन ...(यो.सू.३/१३ रा.मा.) ... एमेवऽद्दवमज्जवमुत्तीओ ..(वि.विं.११/११) ............. १९१० एतेन दुःखहेतुत्वेनाऽऽ...(न्याया.टीका प्र.१/पृ.२२) .... | एमैव कामतन्ते भयविणओ चे...(मूला.पृ.५८३) ........ १९६२ एते निवृत्तिमार्गगामिनः ...(सं.गी.६/६१) ............... १८७८ एयं च अस्थि लक्खणमिमस्स...(उप.पद.२००) ........ १२१७ एतेनैव रूपाद्यन्तर्धानो...(रा.मा.३/२२) ................. १७९० | एयं च एत्थ जुत्तं इहराऽ...(पञ्चा.६/४१)............... २८५ एते मन्त्राः प्रधानाः ...(परा.स्मृ.) .......... १४७६ | एयं च एत्थ णेयं जहा कहि...(उप.पद.२३१) ......... ७२० एते यमाः सनियमाः पञ्च प...(वि.पु.६/७/३८)........ ५५६ | एयं णाणिणो सारं जं न...(सू.कृ.१/११/१०).......... १८४८ एते विघ्ना महासिद्धेर्न...(यो.त.७६).
| एयन्ताऽसब्भूयं सब्भूयम...(स.त.३/५९) .................. ६७६ एतेषां भिक्षाकाणां कतमा ...(अ.प्र.५/८ वृ.)............. ४०८ | एयमिह अयाणन्ता असग्ग......(उप.प.६७६) ............. १६५ एतेषामेव लक्षणमाह प्राकृ...(यो दृ.स.१२७ वृ.) ....... १५९३ एयमिह ओघविसयं भणियं स...(धर्मसं.७५९) .......... २१०४
१६७८
.... २१२१
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________
२२९६
• परिशिष्ट-११. एयम्मि परिच्चत्ते आणा ख...(पञ्चा.११/१४) .......... १६१ एवं पुरुषकारेण ग्रन्थिभे...(यो.बि.३३९) ............. १२०६ एयम्मि वि कालम्मी सिद्धि...(उ.पद.७३५) ............. १९५३ एवं प्रकृतिवादोऽपि वि...(शा.वा.३/४४).......१३६७,१५९८ एयस्स उ लिङ्गाई सयला म...(ध.रत्न.७८)........... १२१६ एवं प्राणमथौकारं यस्मा...(मैत्रा.६/२५).................. ६८३ एयस्स एगदेसोऽवि भावओ भ...(धर्म.सं.१७) ......... १४५३ एवं भवक्षारपयोनिरासात् त...(अ.त.३/१०४) .......... १५२० एयस्स समत्तीए कुसलं पणि...(पञ्चा.४/२९) ............७०४ | एवं भवसिद्धीया जिणवरसूर...(बृ.क.भा.११३७)....... १६९४ एयाइं तु खुहाई जे खलु ...(उत्त.नि.१५/३७७) ....... १८७१ एवं मरणादियोगेन, हिंसा ...( )......................... ५७८ एयाए आलोचइ हियाऽहियाइम...(उप.पद.२६०) ....... १२११ एवं यः सर्वभूतेषु पश्य...(म.स्म.१२/१२५)............१५९४ एयाहिन्तो बुद्धा विरया र...(पं.लि.प्र.५९).................. १५ एवं = यथा सकषायस्य सास्त्र...(यो.बि.३७७ वृ.)...१३०२ एवं अणुहवसिद्धो घडपडसंवे...(धर्म.सं.२१८) ............ ५८६ एवं लग्गन्ति दुम्मेहा...(इन्द्रि.श.२०)..................... १६३६ एवं = अनेनैव न्याये.....(पञ्चा .१६/३५ वृ.)....... १८३४ एवं विज्ञाय तत्त्यागविधि...(अष्टक.१०/७) ................४३१ एवं कम्मोवसमा सद्धमगयं...(उप.प.२३०).......७२०,१४४२ एवं विणयजुत्तस्स सुत्तं...(उत्तरा.१/२३) ...............२००४ एवं = कर्मवत् पुरुषकार...(यो.बि.३२३ वृत्ति)....... ११६९ एवंविधमिह चित्तं भवति...(षो.१४/१४)................. १२४९ एवं कालादिभेदेन बीजसि...(यो.बि.२९२)............... १०३१ एवंविधस्य जीव...(यो.दृ.स.३३).................१३१८,१४५७ एवं गच्छसमुद्दे सारणवीई...(ओ.नि.११८).............. १९२५ एवंविधस्वभावस्तु यत् सा...(ब्र.सि.३५७)............... १२९२ एवं गुरुसेवादि च काले स...(षोड.५/१५)............ १४४९ एवंविधेषु उक्तप्रकारेषु...(पञ्चा.१३/३९ वृ.) ............. ४१८ एवं च चिन्तनं ह्येतत् इ...(अ.प्र.२९/६ वृ.) ............ २९१ एवं विपर्ययादस्मादत...(ब्र.सि.७२) ... एवं चरमोऽवेसो नीईए जु...(वि.वि.४/५) ................ ८८० एवं विवेकिनो धीराः प्र...(यो.दृ.स.१५८).............. १६२८ एवं चिय मज्झत्थो आणाई क...(पञ्च.११७५) .......१९३७ एवंविहा गिरा मे वत्त...(आ.नि.१४७७)................१९४५ एवं चेव दिदिक्खा भवबीजं ...(वि.वि.२/१६)......... ११३० एवंविहेसु पायं धम्मट्ठा...(पञ्चा.१३/३९)................ ४१८ एवं जइ कम्मं चिय चित्तं...(उप.पद.३४६) ........... ११९८ एवंविहो उ अप्पा मिच्छ...(समरा.भव८/पृ.७९३) ........ ६१८ एवं जिया आगमदिछिदिठ्ठ...(स.प्र.१००) ............... १७२ एवं सति आद्य.....(आ.नि.वृ.११००)................... ११४५ एवं जेणेव जहा होयव्वं तं...(विं.५/१०)................ १२०४ | एवं सुखत्वादावपि साध्यम्,...(त.चिं.मु.वा.१७८)....... २०९३ एवं णाणी बाहुल्लओ हिअं ...(उप.प.९०७).............१०६ एवं सुहादिजोगो न अन्नहा...(धर्मसं.३९१)................६१९ एवं तक्काइ साहिन्ता ध...(सू.कृ.१/१/२/२२)......... ११३८ एवं ह्येतत्समादानं ग्लान...(अ.प्र.२१/४)................. १११ एवं तत्फलभावेऽपि नोदना...(शा.स्त.२/गा.४८) ........ ४९० एवञ्च कर्तृभेदेन चरमेऽ...(यो.बि.१६१) ............... ९१२ एवं तपः त्रिधा ज्ञेयं का...(सं.गी.२/३८)................. ८६२ एवञ्च चरमावर्ते परमार्थे...(यो.बि.३३७)............... १२०२ एवं तु इट्ठसिद्धी दव्वप...(पञ्चा.४/३१) ............... ७०४ | एवञ्च दृष्टाविह वर्तमानः...(अ.तत्त्वा.३/८३) .......... १४५६ एवं तुल्लबलत्तं......(उप.रह.४७) ........................ ११८५ एवञ्च भोगो भवभोगिभोगाऽ...(अ.त.३/१२२) ........ १६२९ एवं त्रिवृदऽहङ्कारो भू...(क.दे.सं.३/१३) .............. ७७४ | एवञ्च मोक्षाऽप्रतिकूलवृ...(अ.तत्त्वा.२/४२) ............. ९०२ एवं त्वपूर्वकरणात् सम्य...(षो.३/१५) ................... १६५० एवञ्च शून्यवादोऽपि त...(शा.वा.स.६/६३) ........... १७२४ एवं द्वयोरपि महान् विशि...(षो.७/५)..................... ३१४ एवञ्च शून्यवादोऽपि स...(शा.वा.स.६/६३) ........... १५९९ एवं धम्मस्स विणओ मूलं पर...(द.वै.९/२/२)......... १९६१ | एवञ्चाऽनादिमान् मुक्तो ...(यो.बि.१६६) ................. ८७८ एवं धर्माङ्गमप्येकं दान...(सं.गी.३/३८) ................. ८५० एवञ्चाऽपगमोऽप्यस्याः ...(यो.बि.१७०) .............. १४५९ एवं निकाइआण वि कम्माणं भ...(पञ्चा.१६/३५).... १८३४ एवन्त्वपूर्वकरणा...(षो.३/१५) ....................१०११,१५३६ एवं पडिवत्तीए इमस्स तह...(उ.प.८७८) ................... ३२ एवमणुसुत्तमत्थं वा सव्वन...(वि.आ.भा.१००८).......... ६७३ एवं पडिवत्तीए एत्तो म...(पञ्चा.१९/२७)................ ९२४ | एवमसन्तो वि इमो जायइ जा...(पञ्चा.१/३८)........११४६ एवं परोपन्यस्ताऽप्रतिमा...(उप.पद.३४६ वृत्ति) ........ ११९८ एवमस्य सगस्मयाव...(यो.सू.भा.३/५१) ................ १८२४ एवं पस्सं, भिक्खवे,...(म.नि.१/३/२/२४५ पृ.१९३).१७२१ एवमासाद्य चरमं जन्माऽज...(यो.बि.४२०)..............१३५२
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________
एवमुपासनाकर्मसमुच्चितेन...( सर्वद रामानुज . पृ.१९५) एवमूहप्रधानस्य प्रायो मा... ( यो. बिं. १९९) एव स्वधर्मो विख्यातो यती...(ना. प. उ.४/१३) एष पुनः = विशुद्धपिण्डः...(पं.वृ.१३/३०).. एष वन्ध्यासुतो याति खपु... ( ) ...... एष वाव जिज्ञासितव्योऽ...( मैत्रा. ७/८) एष सर्वेश्वर एष सर्वज्ञः ...(गणे. १/२) एष सर्वेश्वर एष सर्वज्ञः... (मां. ६). एषां गमनिका, कश्चित् = ...(अ.प्र. १९ / ४ वृत्ति) एषा च लोकसिद्धा शिष्टज...(षो. ८/१०) एषा ह वै देवानां राज्ञी...(जै. बा. २/४२६) एषु च षट्सु नयेषु पर्यवश...( द्वा. न. सिंहवृत्ति अ. २६ / पृ.६१३)
एषेr योग्यता ज्ञेया धर्म... ( ब्र.सि. २०८ ). एषोऽणुरा... (मुं.३/१/९)
एष्टव्या बहवः पुत्राः ...( इति. ३८, बृ. स्मृ. २१, कू.पु. उपरि ३४/१३, म.भा.वन. ८७/९ ) एस अग्गी य वाउ य...( उत्तराध्ययन९/१२) एस गहिता वि संसा थ... (सू.प्र.२०/२०९) एसनापसुत्तो मुनी... ( म.नि. महासिंहनाद
• परिशिष्ट - ११ •
११४३ | ऐश्वर्यस्य मुक्तित्वे त... ( कि.रह. पृ. २७) ९६१ ऐश्वर्यस्य समग्रस्य धर्म...(वि.पु. ६ / ५ / ७४) १८८८ | ओघसञ्ज्ञाऽत्र सामान्य .. ( अ.सा. १०/९) . ४०० ओङ्कारापी यः स मुक्तो... (शि.गी. १५ / २४) ओमिति ब्र...(ना. परि. ८/१) ओमिति ब्र... (बौ.ध.सू.१०/१८/२/३६)
. १०९९ ओमिति ब्रह्मणो योनिः ...( म. भा. शान्ति. २७४ /३८) १०९९ | ओमिति यमुक्त्वा मुच्यते ...(नारा. अ. ४) ४९३ ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म...( अमू. २१, प्र. २, सू. १, ३४५ गणे. १/१, ब्र.वि. २)
• २२८,७४८, १५६१ . १४९०
. १२९८ ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म ...( ध्या. बि. ९ ) ओमित्येकाक्षरमुद्गीथमुपा...(शौ. १०). ६१६ | ओमो समराईणिओ अप्पतर...(बृ.क. भा. १३७३) . १३२१ ओयं चित्तं समादाय झाणं स... (द.श्रु.५/१) ५९५ ओरालि अदेहस्स य ठिई अ... ( अ.म.प. ११२)
ओरालियत्तणेणं तह परमोरा... ( अ. म. प. ११६) ४९९ | ओरालियसरीराणं उद्दवणं ति...(पिं. नि. ९७) . १८५९ ओसण्णोऽवि विहारे कम्मं ... ( दर्शनशुद्धिप्रकरण-९५, १९९३ नि.भा. ५४३६)
१/२/२/१५७)
| ओसन्नोऽवि विहारे... ( गच्छा.प्र.३४, नि.भा. ५४३६) १८७७ ओसन्नोऽवि विहारे कम्मं... (ग.प्र. ३४) १९२४ ओहेण वीयरायवयणम्मि बहुमा... ( उप.प.२३४) १२८८ | औचित्यं भावतो यत्र त... ( यो. विं. ३४४). १२१५ औचित्याद् गुरुवृत्तिर्ब...(षो. १३/२)
एस वीरे पसंसिए जे बद्धे...(आचा. १/२/५/९३) एसा जिणाण आणा णत्थि च... ( म.स.१३८) एसा पवरा सद्धा अणुबद्धा...(ध. रत्न. १०५) एसा पसत्थभूता समणाणं वा... (प्र. सार.३/५४) ......... १९४० | औचित्याद् वृत्तयुक्तस्य...(यो . बि. ३५८) एसा य परा आणा... (पञ्चा. ११/१३) .....१६१,१२१७ औचित्याऽऽरम्भिणः स...(यो.बि. २४४वृ.) एसवएसो फलवं गुणठाणारम्भ...(उप.रह. ७८) १२१० | औचित्याऽऽरम्भिणोऽक्षु... (यो . बिं. २४४) एसो आहारविही जह भणिओ स...(पिं.नि.६७०) १५३ | औचित्येन प्रवृत्तस्य कु... ( अ.प्र. २२ / ८). एसो किं आराहणमुवलहिहीजा...(उप.प.गा.२११ औत्सुक्यं = अकाले... ( षो. ३/८ योगदीपिका) वृ.२५, पृ.१५७). . २०३ | औत्सुक्यं काङ्क्षारूप ...(ध. बिं. ८/४३ वृत्ति) ३०४ औत्सुक्यं = त्वराऽभिला...(सुग.३/८) १२१४ औदकानूपमांसानि सलिलं पा... (च.स. ८/८८) . ४३६ औदार्यं दाक्षिण्यं पापजु...( पो. ४ / २ ) ८३१ औदासीन्यं... (सं.सू.१/१६३)
एसो गुणद्धिजोगा अणेगस...(पञ्चा. ७/६) एसो मुणेइ आणं विसयं च...(उप.पद. ४७८) एसो हि भिक्खु ! परमो अरि...(म.नि.३ /४०/२) ऐक्यं जीवात्मनोराहुर्योगं...(कु.त. ३० / ९). ऐक्यबुद्धिस्तु बुद्धि:... ( सं .गी.८/१६) ऐदम्पर्यगतं यच्च विध्यादौ... (अध्या. उप. १/६७) ऐदम्पर्यगतं यद्विध्यादौ... ( षो. ११/९) ऐश्वर्यं चेत् ? कार्यत... (किर. पृ. २६)
. १३५२ औपचारिकविनयः अनेकविधः...( त.भा. ९/२३). . १०० औरभ्रेणेह चतुरः, शाकुने...(मनु.३/२६८) १०० | औषधवदशनमाचरे... ( आरु. ३, सं. १) २११३ औषध्यः पशवो वृक्षास्ति... (मनु.५/४०)
=
२२९७
२११३
११२४
९१०
१११३
१११३
१११३
१११३
१११३
१११२
१११२
१११३
१९७७
१२३७
२०४८
२०४६
५३
१७२
१८४
६७७
१५७७
१२०७
२००२
१८७, १२२२ ९९५ ९३५
. ३२०,४३९
१४५५
१४५५
१४५५
४५८
९३५
. ७३२,२११५
. १९६५ ४७६ १८४८
........... ४८६
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________
कसार
२२९८
• परिशिष्ट-११. कः कालः कानि मित्राणि...(पं.तं.१/कथा
कतमो च, भिक्खवे ! सम्मावा...(दी.नि.२/९/४०९, ११/२७१)............
........... ५५१
म.नि.भाग-१/१/१०/१३५/पृ.९०) ................ १६४३ कइया होही सो वासरुत्ति...(पं.लि.२५).................१६५८ कतमो च, भिक्खवे,...(दी.नि.२/९/४०२,म.नि.भाग-१/१/१०/ क इवायोग्यप्रदाने दोष इति...(सू.७पृष्ठ १६).............८३ १३५,पृ.९०,३/४/११/३७५,पृ.३००) ..........१४९३ कइविहा णं भन्ते सन्ना प...(प्रज्ञापना-८/१४७)........१४४१ | कतमो च भिक्खवे सम्मासमा...(दी.नि.२/९/४०९, म.नि.भागकच बन्धने, नितरां कच्य...(क.प्र.गा.२/पृ.१७) .......१७७५/ १, मूलपर्यायवर्ग/१०-१३५) ......................१६८८ कज्ज अयाणओ बालो चे...(आचा.चू.१/२/३)..............८८ कतु ता सप्पुरिसेहि व...(पे.व.१/२१/२६३)...........८५५ कज्जं इच्छन्तेणं अणन्तरं...(पञ्चा.६/३४)........९२०,१९२९ | कत्ता भोत्ता आदा पोग्गलक...(नि.सा.१८) ...............७३० कज्जेण विणा ओगाहमणुजाणा...(उप.मा.३६६) ........... १५५ कत्ता भोत्ता जीवं मन्न...(सं.र.शा.).........................७९५ कठिनात्कठिनो जातः शरगु...(श्रा.दि.कृ.२२८,
| कत्तारमेव अणुजाइ कम्म...(उत्त.१३/२३) ............... ११८० वृ.भाग २/पृ.५८) .................................. १०८० कत्तो सुत्तत्थाऽऽगमपडि...(उ.मा.१५७) .................. १९२७ कडाण कम्माण न मुक्खु अ...(उत्त.४/३)............... १७७१ कत्थइ जीवो बलिओ कत्थइ क...(धर्म.सं.७८०) ..... १२०३ कडुयम्मि अणिव्वलियम्मि...(आ.पता.४५३)................८९८ कत्थइ जीवो बलिओ कत्थइ क...(श्रा.प्र.१०१).......१२०३ कण्टकज्वरमोहैस्तु समो...(यो.बिं.३७४)...........६९८,१३०० कत्थ य मइदुब्बल्लेण त...(ध्या.श.४७, कण्ठकूपस्याऽधस्ताद् या...(रा.मा.३/३१) ............... १७९७ | | सं.प्र.१०/४८).......... ..............९२,९७८ कण्ठकूपे क्षुत्पिपासानि...(शां.१/६९)..................... १७९७ कत्थ व न जलइ अग्गी...(बृ.क.भा.१२४५) ............९९५ कतकिच्चो हि ब्राह्म...(सं.नि.१/२/५)....................१०८४ कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु...(म.नि.१/४/९/४३४, कतमञ्च भिक्खवे! दुक्खसमु...(म.नि.महाहत्थि.
पृ.३५१)..........
.......... १८७९ भाग-१/१/१०/१३३ पृ.८६) .....
१७०४ | कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु...(म.नि.१/४/९/४३४, . कतमञ्च, भिक्खवे, भावनाबलं...(अगु.भाग-१,
पृ.३५१ महाथपुरसूत्र)... ............१८८२ स्कन्ध-१ पृ.७०/१/२/१२) .... ............. १२३३ कथञ्चित्कषायाऽप्रवृत्ति...(उप.प.२३३ वृ.).............. १५३८ कतमा च भिक्खवे ! जाति ? ...(म.नि.भाग-१/१/१०/१२१/ कथनं सत्यमित्युक्तं परपी...(लिं.पु.८/१३) ............
२२/२३ पृ.८४) ................................... १७०४ कथमपि तथाभव्यत्वपरिपाकवश...(वि.आ.भा. कतमा च, भिक्खवे,...(दी.नि.२/९/४०२, म.नि.भाग-१/१/ | मल.वृ.१२०२)........
.....१०१६ १०/१३५ पृ.९०,३/४/११/३१५) ..............१५०३ कथयित्वा स्वसमयं =...(द.वै.नि.३/१९६ वृत्ति)........६४४ कतमा च, भिक्खवे, सम्मास...(दी.नि.२/९/४०९,म.नि.भाग कथादिष्विति गर्गः...(ना.भ.१७) .
........८४३ १/१/१०/१३५ पृ.९१)
| कथा विधात्यप्रचेताः...(ऋ.वे.१/१२०/१) ............... ६९० कतमास्स पञ्च चेतसो विनिब...(म.नि.
कथ्यतां वाऽथ जैनेन्द्रं...(वै.क.ल.९/१०८४)........... १६१० चेतोखिलसुत्त १/३/१८६) .....................८९४
८९४ | कदम्बगोलकाऽऽकारं तु...(त्रि.बा.१५६).................१२५० कतमास्स पञ्च चेतसो विनिब...(म.नि.
कदाचिदत एवाऽलमापद्धर्म...(शं.गी.१/१२९) .............. ४८ चेतोखिलसुत्त १/२/१८८ पृ.१४८)............ १२५५ कन्तरे दुभिक्खे आयङ्के...(द.वै.नि.१११). ............. ४२० कतमे च भिक्खवे,...(म.नि.भाग-१/१/७/सूत्र७१/पृ.४६) ६९० कन्ताररोहमद्धाणअउमगेलन...(उप.मा.५२३) ............... १७२ कतमो च, भिक्खवे, सम्माआ...(दी.नि.२/९/४०९,
कन्तारुत्तिन्नदिओ घयपु...(स.स.१५)......................१०१२ म.नि.भाग-१/१/१०/१३५,सत्यविभङ्गसूत्र-३/४/११/ कन्दप्पाइय वट्टइ करमाणो ...(लिं प्रा.१२)............ १८९२
३७५/पृष्ठ-३००)........... .............१६२४ | कपोताः पक्षिविशेषास्तेषा...(उत्त.१९/३३ बृ.वृ.) ......... ३९६ कतमो च, भिक्खवे, सम्माक...(दी.नि.२/९/४०९,म.नि.भाग- कपोता, कपोती = साक्ष...(द्र.को.पृ.३९)..............४६३ १/१/१०/१३५ पृ.९०,
कप्पठाइ पुहवी भिक्खवो !...( ) ................... १६०२ ३/४/११/३७५ पृ.३०१) .................... १५१८ कप्पाकप्पविहिण्णू सुत्त...(पं.क.भा.२६३७) ............. १९०
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
. १९० | कर्तुमिच्छो: श्रुतार्थ... (यो. दृ. ३) १७८२ कर्तृत्वं करणत्वं च का... (क.दे.सं.२ /२६) ११२५ कर्तृत्वं नाम यत् तस्य ... ( पार . ३) . १६४९ कर्तृत्वभोक्तृत्वाद्यह...(निरा.२२)
. १८७१ कर्म अनियतभावं तु =... (यो.विं. ३३१ वृत्ति) १०८० कर्मकारीन्द्रियग्रामं नि... (ग.गी. २ / ५) . २०९६ | कर्मक्षपणनिबन्धनस्याऽ... (वि. आ.भा. १२०३ ) . ११०८, ११३० कर्मक्षयादेव हेत्वभावेन...( श्लो. वा. सम्बन्धाक्षेपपरिहारः १०६/पृ. ४७५)
कप्पाऽकप्पविहिण्णू सुत्त... (पं.क.भा.२६३८). कफविप्रुण्मलामर्शसर्वौष...(यो.शा. १/८) कमलासणो वि जेणं दाणाइचउह... (वी. स्त. ४१ ) कम्मं चिणन्ति सवसा तस्सु...(बृ.क. भा. २६८९ ) कम्मं ति वा खुहं ति वा क... ( ). कम्मं विज्जा च धम्मो च... ( म.नि. ३ / ४३/३) कम्मट्ठई सुदीहा खविया...(वि.आ.भा. ११९८) कम्मना वत्तती लो... (सु.नि. ३/३५/६१) कम्ममसुहं कुसीलं सुहकम्मं ...( स.सा. १४५) कम्ममहीरुहमूलच्छेदसम...(नि.सा. ११०) कम्मवसा खलु जीवा जीव...(बृ.क.भा. २६९०) कम्मविमुक्कसरूवो अणिन्दि...(धर्मसं. १९२) कम्मसच्चा हु पाणिणो...(उत्त.७/२०) कम्माइ नूणं घणचिक्कणाई... (यो . बिं. ३५६ वृत्ति उद्धृत)
कम्मुणा उवाही...( आचा.१/३/१/११०) कम्मुणा वत्तितो लोको... (सु.नि. ३५/६१) कम्मुना होति ब्राह्मणो...(सु.नि. १/७/२७) करणं परिणाम (वि.आ.भा.म. १२०२, यो.बि. २६४) करणं परिणामोऽत्र स...(यो.बि. २६४). करणतिए जोअतिए साव...(द.वै.नि.१०/३३९) करुणादिगुणोपेतः परार्थ...(यो . बि . २८७). करुणानिदाना हि सब्बेपि ...(अङ्गु.टी. १/१/१पृ.६) करुणामृदु मानसं मुनीना...(किरा. १०/५१) करुणा वत्सलाऽऽकालं, मु... ( वै.क.स्त. ६ / ४६६ ). करेमि सामाइयं सव्वं साव... ( आ.नि. भाष्य १०४ चू. पृष्ठ- २६७ वीरचरित्रे )
१६३१
१५२६ कर्मजनितो भेदः पुनरुपप्ल... (अ.सा. १८/१२) . १२०२ कर्मणस्ते हि पर्याया नाS... ( अ.सा. १८/२५). . २१२१ कर्मणां तत्त्वज्ञानद्वा... (त.चिं.मु.वा. पृ.१९१ ) ११७८ कर्मणां नः क्षयो भूयादि... ( प्र . सारो द्वार६७/गा. ५७३/ निर्जराभावना श्लो. ३ पृष्ठ. ४६१ )
)
. ९७५, १२१३ कर्मणा ज्ञानमिश्रेण स्थि...( शां. स्मृ. ४/२१२) ७२९ कर्मणा प्राप्यते ( म.भा.स्त्री. ३/११) ७३० कर्मणा बध्यते जन्तुर्वि...( म. भा. शान्तिपर्व-२४०/७) . १०८३ कर्मणा मनसा वाचा या चेष्ट... ( कर्मणामनुसारेण सुखं दुःखं ... ( कृ.गी. २५) १०१६ | कर्मणा शुद्धहृदयोऽभेदबु... (ग.गी. १/४०) १०१७ | कर्मणा सहिताज्ज्ञानात् स... ( कू. पु. ३/२३) १८९५ कर्मणो निर्जरा बह्वी स्व... ( अध्या. गी. १८५). ..........२९४,१०२८ | कर्मणो भोगनाश्यत्वेऽपि ...(त.चि.ईश्वरा. पृ.१९५) . १२२५ कर्मणो योग्यतायां हि क...(यो. बिं. १३). १८८५ कर्मणोऽपि हि शुद्ध... (अ.सा. १५/२०)
करोति योगबीजानामुपादानमि...(यो दृ.स. २२) कर्तव्य एतस्य सदा प्रणाम...( अ. तत्त्वा . २ / ४ ) कर्तव्या चोन्नतिः सत्यां... (अ.प्र. २३/८) कर्तव्या न कदा निन्दा पर...( म.गी. ५ / २६ ). कर्तव्यो धर्मसङ्ग्रहः... (वि.च.१०३/१७०) कर्ता बहिरकर्तान्तः... (यो.वा.)
कर्ता सर्वस्य विश्वस्य... (गणे. उत्त. ३/१) कर्ताऽपि नैव कर्ताहिं ... ( आ. द.गी. ८८) कर्ताऽपि शुद्धभावानामा...(अ.सा. १८/८१). कर्तुमिच्छोः कस्यचिन्नि... ( यो दृ.स. ३ वृत्ति)
२२९९
१७३
८०८
२११३
९११
११९०
९०
१०१६
२११४
७३२
१८५९
१७०२
१३८८
१७०२
११०६
१६५५
१४७९
२५३
८३२
१७०२
१६५५
१७७२
११०१
७२२
१८३५
१२८९
. १३७० कर्मण्यकर्म यः पश्येदक... (भ.गी. ४ / १८, सं.गी. ९/४५) . १६९२ कर्मतापकरं ज्ञानं तपस्त... (अ.सा. १८/१६१ ) . २६३ | कर्मत्यागान्न सन्यासो... (मैत्रे. २/१७) १४३७ | कर्मनाशाजलस्पर्शादिना ना... ( कारि. ८२ ) ८३८ कर्मपूर्वकं जगत्, कर्म...( द्वा.न.च. पृष्ठ. ४३९). ४४० कर्ममर्म ज्ञात्वा कर्म...( पर. १ )
१७६८
११०७
६९४
१६०७ कर्ममल्लं समाश्रित्य जयक... ( ब्र.सि. १८).
१६८०
१२०२
. १५१८ कर्मवशाः खलु प्रायेणाऽ... (बृ. क. भा. २६९० वृत्ति) १६९३ |कर्मवैचित्र्यात् प्रधान...(सां. सू. ३ / ५१). ११०७ कर्मात्मा पुरुषो योऽसौ... (मो.ध. ३५१/१५) १६९३ | कर्मादेस्तत्स्वभावत्वे... (शा.वा.स. स्त. ३/९) ७३१ कर्माशय इत्यनेन तस्य... ( रा.मा. १/१२ पृ. ७१ ) १२६८ कर्माऽद्वैतं तु न कार्यं ... ( स्वसं.३ / २ ).
८०६
७९८
११०९
१०८८
१६००
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३००
• परिशिष्ट-११ . कर्मेच्छा यादृशी यस्य त...(कृ.गी.२४)................... २५३ | कस्य नामैकदैव सम्पद्यते ...(नी.वा.१/३१) ........... ११९७ कर्मेन्द्रियाणि हस्तादी...(भ.गी.३/६भा.).......................९० कह कह वा वितिगिच्छति...(सू.कृ.१/१४/६) ............ ९८० कर्मेव गुरुरीश्वरः...(श्री.भा.१०/२४/१७) ................ ११०८ कह णु अकालपओगे एत्तो गे...(उ.प.४३८) ............ ८९४ कर्मैव दानमप्येतद् विश्व...(सं.गी.३/३३) ...................... ६ | कहविहा णं भन्ते आया पण्ण...(भग.श.१२ कलए महागुणाणं हवन्ति से...(द.शु.१६८) ............. १९८९ उ.१० सू.४६७) ........
..........७३६ कलत्रमित्रपुत्रार्थगृह...(वि.पु.६/५/५६) .................... १७४२ / कह सो धिप्पइ अप्पा ? प...(स.सा.२९६)........... १५२६ कलशीगर्भसम्भूतो द्रोणाचा...(मिता.)...................... १०८० कहिऊण ससमयं तो कहेइ...(दश.नि.३/१९६)..........६४४ कलहं वादं जूवा णिच्चं ब...(लिं.प्रा.६) ................ १८९२ | कांश्चित् तुच्छयति प्रपू...(मृ.क.१०/५९)............... ११६१ कलहकरा डमरकरा असमाहि...(ती.प्र.९२२) ............. १५४ | का अरई ? के...(आचा.१/३/३/११७) .......१३५३,१९३५ कलहकरोडमरकरो असमा...(आ.नि.१०७४).......... १५४ | काइयवाइयमाणसिओ त्ति अ ति...(मूला.१७५)......... १९७४ कलहमातनुते मदिरावशः तमि...(सु.रत्न.५२९) .......... ४९२ काइय वाइय माणस्सिओ य ति...(आ.प.९३) ......... १९७५ कलानां ग्रहणादेव, सौभा...(कामसूत्र१/३/२५) ............ ६३८ | काऊण य पाणिवहं जो...(स.क.भव३/पृ.१९१)........... ५९ कलिकलुषकृतानि यानि लोके...( ) ................. १६१० काए वि य अज्झप्पं वायाइ...(आ.नि.१४७०) ....... १९४५ कलुसफलेण न जुज्जइ किं चि...(बृ.क.भा.८३७) ..... १९४१ | काकजङ्घा ध्वङ्क्षजङ्घा ...(ध.नि.४/२० पृ.१८६)..... ४६५ कलौ सरागधर्मस्य प्रवृ...(कृ.गी.२२१)..........१४०७,१९५२ | काकजङ्घा हिमा तिक्ता कषा...(भा.प्र.नि.पृ.४४१) ..... ४६५ कल्पो = विधिः, आचार...(पञ्चा.१२/१४ वृत्ति) ..... १८८ | काचिन्मनुजपरवादिवस्तुगोच....(द्र.लो.प्र.पृष्ठ४८२) ...... १३८९ कल्पो विधिराचार इति...(आव.नि.६८८ मल.वृत्ति) ..... १८८ | कान्तकान्तासमेतस्य दिव्य...(यो.दृ.स.५२)......१००८,१५०० कल्मषक्षयतो मुक्ति गस...(यो.सा.प्रा.८/२३) ............. ८७० | कान्तायामेतदन्येषां प्री...(यो.दृ.स.१६२) ................ १६४१ कल्याणरूपः परमोऽपवर्गो ...(अ.तत्त्वा.२/३६).......... ८७० | का पुनः संस्कारदुःखता ?...(यो.सू.भा.२/१५) ........ १७४३ कल्याणानां सर्वेषां भाजनं...(प्र.रति.७४)................. १९६१ कामं कम्मणिमित्तं उदयो, ...(नि.भा.५२५)............. ११७१ कल्लं कल्लं वरं आहारो प...(म.वि.१३२) .............. १०८ कामं खलु अणुगुरुणो ध...(नि.भा.४८५६, कल्लाणमित्तजोगो एयाणमिम...(उप.प.१६३) ............
बृ.क.भा.९९६).............................. कल्लाणसम्पया इमीइ हेउ ज...(पञ्चा.२/४१)..........१५२१ कामं खलु धम्मकहा, सज्झाय...(नि.भा.४३५४) .........६७९ कवयो वचोभिरेकं सन्तं...(ऋ.वे.१०/११४/५).......... ११२४ कामं परितावो असायहेतु...(बृ.क.भा.५१०८) .......... १८६४ कवोयसरी...(भ.श.१५/५५८/पृ.६८६)..................... ४६६ | कामं सभावसिद्धं तु पवयणं...(नि.भा.३१) ................. १९ कषायं पाचयित्वा तु श्रे...(म.भा.शान्ति.१५१/३)...... १८४९ कामं सव्वपदेसु वि उस्स...(नि.भा.३६८, कषायकलुषो जीवो रागरजित...(सा.समु.३१) .........१५४५, बृ.क.भा.४९४४) ............. कषायवशगो जीवः कर्म बना...(सा.समु.३२) ......... १५४५/ कामः क्रोधस्तथा दो लो...(ना.परि.३/३३, कसायमूढो कसायोदया हिताहि...(नि.भा.३७००
रा.गी.१५/४०)........ भा.३ पृ.२६७)............. .............. ९८४ | कामक्रोधमदमात्सर्यपैशु...(बा.सू.१/१०६) .................. ८५५ कसायसहिओ न सञ्जओ हो...(बृ.क.भा.२७१२).......८४५ कामक्रोधलोभभयविषादेष्ये...(मैत्रा.१/३) ....................९५७ कसाया अग्गिणो वुत्ता...(उत्त.२३/५३) .........१५५८,१८५६ | कामक्रोधलोभमोहदम्भदाऽ...(शा.१८)...................१८८८ कस्तरति मायाम, यः सङ्गो...(ना.भ.सू.४६) .......... १४६८ | कामक्रोधौ महापापी...(ग.गी.२/३७)........................३३४ कस्मादज्ञानप्राबल्यमिति ?...(त्रि.वि.५/३) .................. ८७० काम ! जानामि ते मूलं स...(म.भा.शा.प. कस्मिंश्चिद् यत्र मनसो ...(सं.गी.७/४४)............... १५१२/ अ.१७७/२५) ........... ....८७३,१८४३ कस्मिन्नु दीक्षा प्रति...(बृ.उप.३/९/२३) .................. १४२१ कामनियत्तमई खलु संसारा ...(आ.नि.१७७)........... १६४८ कस्यचित् कण्डूयकस्य क...(यो.दृ.स.८१ वृत्ति)........१५४३ | कामन्दकीयनीतिसा..........
...............८५० कस्यचिदप्रवृत्तावपि चि...(त.चिं.अनु.२/मु.वा.पृ.१७६) . २१४९ | कामपङ्को दुरच्च...(सु.नि.४/५३/११) .................. ८७१
... २७२
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________
६३८
०
• परिशिष्ट-११.
२३०१ कामभोगा असुई असासया व...(ज्ञाता.१/पृ.४९) .........७११ | कायेन सुचरितं चरन्ति, वा...(सं.नि. कामभोगाणुराएणं केसं स...(उत्तरा.५/७) .............. १५३१ कोसलसंयुत्त १/४/११५ पृ.८८)................. १४०५ कामभोगा हु दुज्ज...(उत्त.१६/१५)....................... १८४४ | कारणकज्जविभागो दीवपगासा...(आ.नि.गा.११५६)..........३ कामभोगेऽपि भुक्ते हि...(अध्या.गी.१८६) ................. ९६८ | कारणत्वात्स सन्तानविशेष...(शा.वा.स.६/१३)............ ६०३ कामरागसमं दुःखं नैव भूतं...(प्रे.गी.२४७) ............. १६६७| कारणपडिसेवा पुण भावेणाऽ...(उ.प.८०१)...............१५३ कामरागादिदोषरहितः शम...(वज्र ब्राह्मण.अधि.४) ...... १०८१
न: शम (वज बाह्यण अधि ४).....१०८१ | कारणविधानमेतच्छुद्धा भू...(षो.६/३) .......................30७ कामा असुन्दरा पयईए विड...(स.क.भ.९/८६८)...... १५४६ ।
कारणविभागकारणविणासबन्ध...(द.वै.नि.२२५).........२१२० कामा दुरतिक्क...(आचा.१/२/५/९२).................... १८४४ | कारणानी...(का.सू.५/२/१७) ........ .............६३८ कामाद्याश्चित्तगा दृश्या...(रा.गी.८/५,दृग्द.२४)......... १३५१
| कारवणेऽवि य तस्सिह भय...(स्त.प.१२)................ ३०९ कामान्मेहा......(म.भा.शा.२५७/१०)........................ ४८८
| कारुण्यं क्लिश्यमानेषु...(त.सू.७/६ भा.) .............. १२२५ कामिनीसङ्गमोहस्तु ब्रह्म...(अध्या.गी.३८) ............... १५४७|
कारेमि बिम्बममलं दद्रु...(पं.लि.प्र.५७).....................१४ कामिनीसन्निभा नास्ति, दे...( ).... .............. ५०५
कार्यं कारयते शश्चन्ना...(शं.गी.९/८८).. कामेहि निक्खन्तो स...(म.नि.३/४/११/३७५ वृ.).....१४९३
| कार्य प्रति अयते = गच्छ...(यो.सू.१/१० म.प्र.) .......७५०
कार्यमण्वपि काले तु कृत...(यो.वा. कामैः सतृष्णस्य हि ना...(बु.च.११/१०) ............... ८७२ काभैरहतधीर्दान्तो मृदुः...(अ.गी.८/२) ................. १८८७
__ वैराग्यप्रकरण-७/२६)
....... ५५१
कार्यसामर्थ्याद्धि पुरुष...(कौ.अर्थ.१/८ पृ.१४) ......... १९१७ कामोपादानगर्भा च वयोदा...(स्था.वृ.३/३/१८९).........
कार्या निरन्धकारेयं, चि...(वै.क.स्त.९/३१९, कामोपादानगर्भार्था वयोदा...(उप.१/२८).................. ६३८
वै.रति.८/३१७)............
.............................११४६ कामो मिथ्या......( ).
२०१५ कार्याऽकार्यविचारो लो...(क.वि.२/१).
१४२८ कामो = रसो य फा...(आत्मा.११३८)................ ६३३
कार्याऽकार्यविनिश्चयः =...(भ.गी.मा.१०/४)...........१५८८ कायं वायं च मणं च इन्दि...(द.वै.नि.१/३५) ........१
| कार्याऽऽयोजनधृत्यादेः...(न्या कु.५/१) ..................... २४७ कायः = शरीरः, तस्य रूपं...(रा.मा.३/२१).......... १७८९
कार्ये कर्मणि निर्दि...(वा.रा.५/४१/१५) ................. १४०८ कायकिरियाए दोसा खविया म...(यो.श.८६) ......७२२,९८६
| कार्योदये नैति मुदं का...(सं.गी.१०/७६) .............. १३९५ कायचेटें निरुम्भित्ता म...(व्य.सू.पी.१२३) ............. १९४४
कालं अणवकङ्खमाणे विहर...(औप.१/७३) ........... १८६४ काय चेजें निरुम्भित्ता ...(व्य.भा.१२२) ............... १९४५
| कालः स्वभावो नियतिर्यदृ...(श्वे.१/२)................... ११८८ कायपातिनो हि बोधिसत्त्वाः ...(यो.श.८८ वृ. उद्धृत).. १०२२
काल एव दद्यात्, अकाले न...(ऐ.आ.२/३/६) .......... ८५३ कायरूपे चित्तसंयमादन्याऽ...(शां.१/६९)................. १७९०
कालमणन्तं च सुए अद्धा प...(आ.नि.८५३).......... १९८० कायवयमणविसुद्धिसम्भूओगरण...(पू.विं.८/३).............. ३५६
कालम्मि अणूणहियं किरिय...(ध.रत्न.११४)............१२१६ कायव्वा पुण भत्ती, बहुमा...( ).........
कालम्मि किरमाणं किसिक...(स.क.भव.३/पृ.१९३) ....... २३ कायस्तथाविधोऽसौ...(के.भु.२७).
| कालसहावाऽणुमया आहारुवही...(व्य.सू.पीठि८०)....... १९६८ कायाकाशसंयमादाकाशगमन...(शा.१/६९) ............... १८११ कालाइदोसओ जडवि कहवि दीस...(द.श.१७७) ......१९५२ कायाणं ते जयणं न मुणन्ति...(द.वै.नि.१३३)........... ५२२ कालातिक्रमे हि प्रत्यI...(य.वे.उव्व.३/२९)................ ५५२ कायादि तिहिक्किक्कं चि...(बृ.क.भा.१६४२) .......... १९४५ | कालादिकतकर्मविपाकपरिणाम...(अ.स.परिच्छेद-८/ कायादिर्बहिरात्मा, तदधि...(अ.सा.२०/२१) .............१३५८ | गा.९१, पृ.३२७).................................. १२०५ कायिकश्च यथाशक्ति तत्का...(ध.रत्न.क.२९५) ....... १९६७ काले कालं समा...(द.वै.५/२/४.उत्त.१/३१).......२३.१८४८ कायेन मनसा वाचा शत्रुभिः...(जा.द.१/१७)...........१८८५ | काले चरन्तस्स उज्जमो...(आचा.चू.१/२/५)......११७,११८९ कायेन सुचरितं......(सं.नि.१/१/५/११६
| कालेण कालं विहरेज्ज र...(उत्त.२१/१४) .............. ११८९ पृ.८९ कोसलसंयुक्त)..
१४०५ कालेण य अहिज्जिज्जा, तओ...(उत्त.१/१०)............ १२३७
०
०००
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३०२
• परिशिष्ट-११. कालेण रायणिग्गम पासणया अ...(उ.प.४६०) .......... ८६७ / किं वेह बहुनोक्तेन प्र...(अ.प्र.१९/२) ................ ४९२ काले देशे कल्प्यं श्र...( )............. .......... २४ | किं शास्त्रम् ? श्रवणेन ...(भा.वि.८४)................. १५७१ कालेन सर्व......(म.भा.शान्ति-२५/५) .................. ११७५ | किइकम्मं च पसंसा सुहसीलज...(आ.नि.१२०६) ...... १९८५ कालेन सर्वा नन्द...(अथ.वे.१९/५३/७)................... ६८५ | किच्चा परस्स णिन्दं जो अ...(भ.आ.३७१)............. १५८ काले विणए उवहाणे बहुमा...(मूला.१७०) .............. १९७४ | किच्छेन मे अधिगतं हलं...(म.नि.१/३/६/२८१ काले विणए बहुमाणे उवहा...(व्य.भा.६३) .............. १९६३ | | पृ.२२७, २/४/५/३३७ पृ.२९९)................. ५१५ काले विणए बहुमाणे उवहा...(आ.प.८९) .............. १९७५ | किञ्च निर्हेतुके नाशे, ...(शा.वा.स.६/१२)............. ६०२ कालोचियजयणाए मच्छररहिया...(द.शु.१७२)........ १९५२ | किञ्च भारोद्वहनादिदुःखाऽ...(न्याय.भू.पृ.५९६)........ २१५८ कालोयं णं समुदं बारसजो...(जीवा प्रतिपत्ति-३,
| किञ्च सुखमात्रस्याऽ...(अ.स.ता.वि.१/६/पृ.११३)..... २१२५ द्वीपस.सू.२११)........... ..................... १५७२ | किञ्चाऽप्रतिस्खलितवैरा...(यो.बि.गा.१९७ वृ.) .........११०१ कालो व्यालः कालमूलो...(रा.नि.वर्ग६/४६,पृ.१४३).....४६४ किञ्चिच्छुद्धं कल्प्यमक...(प्रशमरति-गा.१४६)............... ५६ कालो सहावनियइ पुवकयं...(उप.प.१६४) ............. ११६० | किञ्चित्तस्मात् परस्मिधा...(गरु.१/२१८/२२) .......... १६४२ कालो हि सर्वस्येश्वरः...(अथ.वे.१९/५३/८)............... ६८५ | किञ्चित्साम्यमवेक्ष्य ...(अ.सा.२१/६) ....................२१७७ कावोया जा इमा वि...(उत्त.१९/३३)...................... ३९६ | किञ्चिद्व्यथायामपि सम्भव...(अ.तत्त्वा.२/२४) ...........८६८ काव्यं दृष्ट्वा कवीनां...(अ.सा.२१/११)................. २१७१ | किञ्चिम्मत्तग्गाही पल्ल...(बृ.क.भा.३६९).................... ८४ काव्यानीमानि यदीमानि...(का.अ.२/२०).................२०९१ किञ्चेत्थ केवली वि हु वव...(जीवा.२७४)............२००५ काश्चन जन्मनिमित्ता एव...(रा.मा.४/१ पृ.१७२).....१०८९ | किञ्चैवं नरकादिदुःखजनक...(न्या.खं.खा.गा. कासां तु गर्भस्य न सम्भ...(१२/७४) ..................११६१ ७४/पृ.६६४)............... .......................१७७२ कासां हि नाऽपदां हेतुर...(क.स.सा.५/१/२०) ........ १४२८ कित्ती मित्ती माणस्स भ...(मूला.७/१९१)............... १९९१ काहं अछित्तिं अदुवा अहीहं...(व्य.भा.१/१८३)............. ५७ | किन्तु यस्याऽस्ति दुरितं...(शि.गी.१/३१) ................. ६८६ किं काहिदि बहिकम्मं किं...(मो.प्रा.९९).................१२९५ | किन्तु शुद्धस्य भावस्य...(शं.गी.१/१०७) ............... १४०६ किं गीयत्था केवली ?...(नि.भा.४८२० चू.)............ १३९ किमिकुल सयसं किण्णे असूइ...(तं.वै.११२)...........१८६९ किं तत्त्वमिति जिज्ञासा...(ब्र.सि.स.५६).................. १४९१ किमित्येवं स्याद्वादः...(सू.कृ.२/५/९ वृत्ति) .................. ५६ किं तस्य ज्ञानतपसा, ज...(ब्र.वै.पु.२/१६/९२)........१४२२ किमिदं सन्तानत्वं ना.....(न्या.ता.दी.पृ.२८७)..........२१५७ किं तीए पढियाए पयको...(सं.प्र.७/१४) ...............१८४५ किमिह परमसौख्यं ? निःस्पृ...(सु.र.सं.१४) ...........१६६६ किं देवाण सुन्दरतं, जा...(स.क.भव९/पृ.९६९)....... १०३१ | किरतीति करुणा, परदुक्खं...(अगुत्तरनि. किं न स्याद् गुरुसेव...(ह.पु.९/१३१) .........१५२१,१५२३/ टी.१/१/१पृ.६) ...
१२२४ किं नाऽभ्येति विपर्ययं...(रा.त.७/३१६)................. १५५७ किरिया उ दण्डजोगेण चक्कभ...(यो.श.१९)........... १६७१ किं नु खो, आवुसो गोतम, तं...(दी.नि.१/६/३७६, किरिया नाम अत्थित्तं भ...(द.वै.नि.३२५ चूर्णि)...... १९७० १/७/३७८).
.............. ६१६ किरियामेत्तं तु इहं...(उप.प.२४१) ........७१९,९८६,१५४० किं नु गिहीं रन्धन्ती सम...(द.वै.नि.१०९)..............४२० किरियावाइ णं भन्ते ! जी...(भ.सू.३०/१/८२५) ....... ९४६ किं पन, भन्ते, सस्सतो लो...(दी.नि.१/९/४२०)....... २६५ किरियावाइ णं भंते... (भ.सू.१०/१/९९९)............... ९२० किं पुण जे सुअग्गाही अण...(द.वै.९/२/१६) ........ १९८३ किरियासु अपमाओ, आरम्भो स...(ध.रत्न.७९) ...... १२१६ किं बहुणा ? इह जह जह
किल भगवान् श्रीमन्महावीर...(अष्टकवृत्ति-२५/४) ....... २७० राग...(उप.रह.२०१,अ.म.प.गा.२८३) ........... १४८ किल सुग्रीवेण तारावाप्ती...(अ.प्र.२१/६ वृत्ति) ........... ११२ किं बहुणा भणिएणं जे सि...(मो.प्रा.८८) ............. १६५१ कीटोऽपि सुमनःसङ्गाद् आ...(हितो.२१) .............. १४५७ किं लिङ्गविड्डरीधारणेण क...(उप.मा.४३६) .......... १२९५ | कीवो न कुणइ लोअं, लज्जइ...(उ.मा.३५६) ......... १८६७
किं वा विमोहाय विवेकिनां...(ध.श.४/६१)............ १६४९ कुकृत्यं कृत्यमाभाति कृ...(यो.दृ.स.८०)................ १५४२
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________
कुक्कुटः शितिवार:... (द्र.गु. पृ.४३, ध.नि. १/१५५). कुग्गहकलङ्करहिया जहसत्ति...(द.शु. १७८) कुज्जा पुरिसकारियं... (द.वै.५/२/६). कुज्जा भिक्खू गिलाण...(सू.कृ. १/३/२०) कुटुम्बं पुत्रदारांश्च...( ना.प.उ. ३/३२) कुण जह सन्निवाए सदोसहं ...(उ.प. ४३९). कुणमाणो विनिवित्तिं परि... (आ.नि. २२० ). कुण्ठीभवन्ति तीक्ष्णानि ...(यो . बि . ३९) कुण्डलीसर्पवदवस्थिततया... (भा.ग.३/३१ वृ.). कुतर्केऽभिनिवेशस्तन्न...(यो . दृ.स. ८८) कुतर्केऽभिनिवेशोऽतो न... (यो.सा. प्रा. ७/५३) कुतो लुब्धस्य सत्यता ? (ह.पु. २७/३५) कुदृष्ट्यादि कुत्स्यमि... ( यो. दृ.स. १४२ वृत्ति) कुद्धं अप्पटिकुज्झन्तो स... (वि. म. ९/१५) कुध्धस्स कोधविणयणं, दु...( व्य. सू.भा. उद्दे. १०/४१५१)
=
कुपात्रेषु तथा दत्तं दानं ... ( प.पु.३/७१) कुप्पन्ति पावगं कम्मं पु...(सू. कृ. १/४/१/२८२९) कुप्पवयणपासण्डी सव्वे उ...( उत्त. २३/६३) कुमारीसुतजन्मादिस्वप्नबु...(यो.विं.४६६) कुमार्या भाव एवेह यदेतदु...(यो . बिं. ४६७) कुम्भवत् कुम्भकं योगी... ( गुणस्था. ५७) कुम्मो इव गुत्तिन्दिए...(क.सू.६/सू.११८/पृ.३०५ ) कुम्मो इव गुत्तिन्दिए अ... (भ.सू.२५/७) कुम्मो व अङ्गानि सके...(सं.नि.१/१/१७पृ. ९) .... कुररी विवा भोगरसाणुगि... (उत्त.२०/५०) कुर्य्यश्चेत् कर्म मच्चि ...(शं.गी. १/१२६). कुर्वद्रूपविशिष्टतया सम... ( न्या. टीकाप्रका.१/पृ.४७) कुर्वन् हर्षं च शोकं च (ग.गी. ११/१९) कुर्वन् हि सर्वकर्माणि ... ( अध्या.गी. ३३). कुलप्रवृत्तचक्राः ये = ... ( यो. दृ.स. २०९ वृत्तिः) कुल्लूपमं वो, भिक्खवे, ध... (म.नि.१/३/२/२४०,
पृ. १८८ ).
कुशला ब्रह्मवार्तायां वृ...(ते . बि. १/४६) कुशास्त्राभ्याससम्भूतं भ...(अ.सा.६/८) कुशास्त्रार्थेषु दक्षत्... (अ.सा. ६/१२) कुष्माण्डं बृंहणं वृष्यं...( भा. प्र. नि. शाकवर्ग ५४) कुष्माण्डं शीतलं वृष्यं ...(कैय.नि.)
• परिशिष्ट - ११
•
. ४६४ | कुष्माण्डशाकं गुरु सन्नि...( कैय.नि.) १९५२ कुसचीरेण न ताव... ( उत्त. २५ / २९ ). . ११७२ कुसुमक्खयधूवेहिं दीवयवासे... (द.शु. १/२४) . १११,१७५ कुसलचित्तेकग्गता समा...(वि.म.३ / २) . ४९९ | कुसलासयहेउओ विसिट्ठसुहहे....(पं.ब.८६२) . ८९४ | कुसुमवच्च मणिः ...(सां.सू.२/३५)
. ९०१,१५४८ कुहना, लपना, नेमित्तिकता,...(म.नि. ३/२/७/१४०) . १७८१ कूटः लोहका (कि.३४)
. १७९७ कूटस्थं सत्त्वरूपं ... (गोपा. २/३३)
. १५५७ कूटस्थः प्रत्यगात्माख्यः...(रा.गी. ३/१०) . १५५८ कूटस्थचेतनोऽह... (आ.प्र. ५) . १४२८ | कूटस्थनित्यता पुरुष...(यो.सू.भा.४/३३) . १६०८ कूटस्थमचलं ध्रुवं...(त्रि.पा.म.७/७, यो.शि. ३/२१, भ.गी. १२/३). कूटस्थो दोषवर्जितः...(अन्न. ५/७५, जा.द.१०/२) • १९९९ कूटस्थोऽक्षरसञ्ज्ञितः...(ना. उत्त. ३/४) ४६ कूटस्थोऽह...(ते.बि.६/६२). १८४ कुपोदाहरणात् प्रा... ( षो. ९ / १४ वृ.)
८४५
. १८९५ कूराई कम्माई बाले पकु... ( आचा. १/२/४-१/५/६)
. १७०९ कूर्मशशकमांसेन, मासानेका... (मनु.३/२६९)
. १७०९ कूर्मापुत्रो गृहे तिष्ठ... ( आ.द.गी. २२) . १५१४ कूर्मोऽङ्गानीव संहृत्य ... ( क्षुरि . २ )
. १८६० कुर्यात् सम्मार्जनं प्रा...(शिवो. २६)
. २९६ | कृतः पुरुषकार
. १८६० कृच्छ्रातिकृच्छ्रः पयसा...(याज्ञ.स्मृ. प्राय. ३२० ) १८६१ कृतं कर्म परित्यज्य सततं ... ( शि.गी. १८/३०) १५४५ कृतं कृत्यं प्राप्तं ... ( अवधू. २२) (म.भ. अनुशा. ६/२२) . २१३२ कृतकषायजयः सगभीरिमप्रकृ...( अ.सा. ११/२१) • ६९० | कृतकृत्यत्वादेव च = सि... (षो. ९/१५ वृ.) . १६९२ कृतकृत्योऽयमाराद्ध:...(यो.सा. १/२१ ) १३०६ | कृतप्रणाशा कृतकर्मभोगौ ...(यु. अ. १४)
कृतभोगापवर्गाणां पुरुषा... (यो.सू.भा. ४ / ३४) ८९१ कृतभोगाऽपवर्गाणां कृतकृ...( म.प्र.४/३४) .१०८१,१७०० | कृतयोगिनो गीतार्थस्य कार... (पिं. नि. ७६० वृत्ति) . ४३० कृतश्च = कृतः पु. ( यो. बिं. १८० वृ.) .४३०, १५३८ कृतार्थं प्रति नष्टमप्यन... (यो.सू.२/२२). ४६३ कृतिभोगौ च बुद्धेश्चेद्... (अ.सा. १३/५९). ४६३ | कृत्याऽकृत्येषु मूढस्य...( प. पु. ११/१३७)
२३०३
४६३
१८७८
३५१
१२३७
५२०
७४३
१६२४
७६२
७९९
७९८
१७५६
७९९
७९९
३५८
१५४५
१८३९
१८६१
३५१
८६५
१३९६
१३९७
११७२
९४९
३५८
१५९४
६०८
१७५५
७८६
७३
९४०
८१५
७९२
१५४२
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८५६
२३०४
• परिशिष्ट-११ . कृत्येऽधिकेऽधिकगते जि...(यो.दृ.स.४६)............... १४९० को दुक्खं पाविज्जा ? क...(म.स.१३९)................ ३३४ कृत्वा च विधिवच्छ्राद्धं...(बृ.परा.६/३२४) ................ ४७७ | कोधं जहे विप्पजहेय्य मानं...(सं.नि.१/१/ कृत्स्नकर्मक्षयान्मुक्ति...(यो.बि.१३६)........ ...८७० सतुल्लपकायिकवग्ग-४/३४ पृ.२७) ......... कृत्स्नकर्मक्षयो मोक्षः ...(त.सू.१०/३)..... ८६९,२११४,२१३७ | कोधनो दुब्बण्णो हो...(अङ्गु.७/६/१२) ................... ८४५ कृपणपशुगणव्यपरोपणसमुत्थ...(अ.व्य.११ वृ.) ........... ४८९ | कोधो बुच्चति धू...(चू.नि.पा.२/३/१७) ................. ८४५ कृपणेभ्योऽपि दातव्यमनुक...(ब्र.सि.२२९) .................. ४१ को न वा पत......(ह.वं.पु.६३/२०).................... ४९२ कृपणेऽनाथदरिद्रे व्यसन...( )............. ............... ३ | को पन सो, सब्बञ्जू सब्बद...(म.नि.२/३/२७१/ कृपणो योऽजितेन्द्रियः...(श्री.भा.११/१९/४४) ............ ६८९ पृ.२३२ चुल्लसकुलुदायिसुत्त) .. कृपालुरकृतद्रोहस्तिति...(अ.गी.८/४) ...................... १८८७ | कोपन्तरो दोसगरु स वेरं प...(सं.नि.१/१/३५)........ ८४५ कृमिश्लेष्माऽनिलहरं मां...कै.नि.औषधिवर्ग२५६) ........ ४६६ कोपाऽग्निदग्धस्य क्वाऽ...(ह.क.४/१०/३०)............ १४२७ केई भणन्ति भन्नइ सुहमवि...(स.प्र.८९)................... १५७ कोपो हि नाम लोकस्य दृ...(ग.कर्णा.पृ.३८)...........१४२७ केचिच्छ्वे ताम्बराः स...(म.गी.१३/५०)................... १५८१ | को वा तहा समत्थो जह ते...(नि.भा.५४२७) .......... १५९ केण कउत्तऽणवत्था पयडीए...(आ.नि.भा.२१४,
कोशपानादृते = कोशपानं वि...(यो.दृ.स.९४ वृत्ति).. १५६६ भाग-२ पृ.१६०).....................................७६६ कोहं असच्चं कुव्वि...(उत्त.१/१४) .........................९५२ केनाऽपि ह......(क.मं.१८ वृत्तिः ) ......... .............. १५७६ कोहं च माणं च तहेव मायं...(सू.कृ.१/६/२६)....... १२३० केवलं योगलग्नस्य ममाऽऽ...(शि.पु.२/१६/३३)....... १८४० कोहं परिजाणइ से णिग्ग...(आचा.२/३) ................ १८५२ केवलज्ञानदर्शनाभ्यां......(भा.प्रा.१४८ वृ.)............... २०६२ | कोहा वा जइ वा हासा लोहा...(उत्त.२५/२४)......... १०८३ केवलज्ञानयोगेन, वीरवि...(जै.गी.१२६)...........२९७,२१६९ को हि रागो विरागो वा कुश...(सि.द्वा.१३/२३) ..... १२४५ केवलज्ञानेऽशेषवृत्त्या...(यो.विं.२० वृत्ति) ................. १३६८ | को हि वक्रं ऋजुं कर्तुं ...(नी.क.त.७३/५) ............१४६७ केवलतत्त्वनिरञ्जनपूतो वा...(अव.गी.७/२)................ ५५१| कोहे माणे माया लोभे पे...(द.वै.नि.२७४)............... ५५८ केवलदेहो सम...(प्र.सा.३/२८) .......................... १९५४ कोहो पीइं पणासे...(द.वै.८/६८) ........................ ८४५ केवलनाणेणत्थे णाउं जे...(आ.नि.७८) ..........१२९२,२०३३ | कोहो माणो माया लोभे पि...(बृ.क.भा.८३१, केवलमणोहिचोद्दसदसणवपु...(नि.भा.५४२४) .............. १५९ उत्त.नि.६/२४०)...
..........१८८१ केवलमिगमसहायं असाहारणम...(ज्ञा.पं.वि.११) ......... १६९४ | कोऽहं ? कथमयं दोषः संसा...(यो.कु.३/२८)..........७०९ केवलात् कर्मणो ज्ञा...(यो.वा.वैराग्यप्रकरण-१/८)....... १७०१ कोऽहं कथमिदं किं वा कथं...(अन्न.१/४०) ........... १४९१ केवलिजोगे पुच्छा कहणे बो...(उप.प.४०७).............. ३७० कोऽहं कथमिदं चेति संसार...(महो.४/२१)............१४६९ केवलिणो तिउण जिणं तित्थप...(बृक.भा.११८६,
कौटस्थ्यन्त्वात्मनो य...(यो.सू.वि.३/५५,पृ.३९)...........७९९ तीर्थो.४३८).
................२००५ कौपीनं भसितालेपो दर्भा...(क.वि.८६).................. १२९८ केवलिशरीरस्य कवला......(स्था.क.ल.१०/६४) ........२०४९/ कौशाम्ब्यां नगर्यां धनय...(अ.प्र.२३/६ वृ.)............... ९२६ केवलिस्स णं पञ्च अणुत्त...(स्था.५/१/४११) ......... २०४४ क्रव्यादांश्च मृगान् ह...(गौ.ध.सू.२/१)............४८५,१७६९ केवले कुम्भके सिद्धे रेच...(व.सं.).......................१५०८ क्रियते यत्स्वधर्मस्य ...(सं.गी.४/३१)...................... ९६१ केवलेणं सञ्जमेणं सञ्ज...(भग.९/४/३६५ वृत्ति)...... १२७० | क्रियमाणं नृभिर्द......(ग.गी.११/१६).......................८९३ केषां हि पुंसां महतो हि...(१२/७२) ....................११६१ क्रियां विना न कर्म स्या...(अर्ह.ग.२१/६)................७९५ केषाञ्चिद् गुणवद् गु...(रा.तरं.जोनराजकृत-६०).......१६३३ | क्रियाज्ञानात्मके यो...(ललितविस्तरा उद्धृत पृ.९०).....१७०० कैलासे पर्वते रम्ये वृष...(स्कं.पु.कौमा.स.अ.३७) .....११२९ क्रियाद्वयं हि नैकस्य...(अ.सा.१८/९८).................... कैवर्तीगर्भसम्भूतो ...(म.भा.५/४२३/११) ............. १०७९ क्रियाभिर्ज्ञानमूलाभि...(मो.पं.४३)..................... ८३५ कैवल्याऽऽनन्दरूपं पर....(सि.सा.६/१)................ २१५९ | क्रियामात्रतः कर्मक्षयः...(यो.श.उद्धृत.गा.८६ वृ.).........७२२
को कल्लाणं नेच्छइ ?...(बृ.क.भा.२४७) ................ ८९९ | क्रियायामक्रियाज्ञानम...(ग.गी.३/२४) .................. १६९२
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
. १३८८ क्षणः = सर्वाऽन्त्यः का... ( रा.मा.३/५२) . १५१३ क्षणतत्क्रमयोः संयमाद्... ( यो. सू. ३/५२). . १३१० | क्षण-तत्क्रमसाक्षात्कारा...(यो.वा.३/५२). ८८५ क्षणिकज्ञानसन्तानरूपेऽ...(अ.प्र.१५/१) . ९६८, १२७६ क्षणिकत्वं तु नैवाऽस्य...(यो . बिं.४६८) . ११०५ क्षत्रवंशसमुत्पन्नो वि... (मिता . )
क्रियावादिनामक्रियावादि ...(से . प्र . उ. ३) क्रियासिद्धिः सत्त्वे वस... ( हनु. ना. ६/७ ) क्रिया हि द्रव्यं वि.. (कौ अर्थ. १/५/३ पृ. १०) क्रियाहेतुर्दृढतरः सं ... ( रा.मा. १/२१) क्रियैव फलदा पुंसां,... (नयोपदेश-१२९) क्रीडते त्रिषु लोकेषु ली... (यो.शि. १/४३) क्रीडते बालको भूत्वा पू... ( कृ. १८) क्रीत्वा स्वयं वाप्यु... (मनु. ५/३२) क्रुद्धः पापं न कुर्या ... (वा.रा.सुन्दरकाण्ड५५/४) क्रुद्धनागफणाऽऽभोगोप...(अ.सा. १८/७२) क्रुद्धो हि सम्मूढः सन्... (भ.गी. २ / ६३ शां. भा. ) क्रोधादिपरिणामः कषति = ...( रा. वा. ६/४). क्रोधाद्यबाधितः शान्त उ... (यो . बिं. १९३ ) क्रोधान्धः परमान्ध ए... (आ.वृ. १५/१४०) क्रोधो हर्षश्च दर्पश्च ...(म.भा. उद्योगपर्व ३३/१७) क्रोधो हि धर्मं हर ...( म.भा. आदिपर्व ४२ / ८) क्लिशितधीर्हि जिनेष्वपि ...(ह.पु.५५/१४) क्लिश्नन्तीति क्लेशाः व... (यो.सू.१/२४ पृ. ३१) क्लिष्टकर्मसम्बन्धहेतुत....(सं.त.वृ.५/६०/पृ.२९८) क्लिष्टबन्धहेतोः भवाऽनु...(पं.सू. पृ. २३वृ.) . १८५७ क्षिणोति योगः पापानि चिर... (यो.शा. १/७). क्लिष्टाः तामस्योऽक्लि... (यो.सू.भा.ग. १/५) ७४६ | क्षिप्तं सदैव रजसा तेषु...( रा.मा. १/१ ). क्लेशकर्मविपाकाद्यैर्वास...( या. स्मृ. २/४३)...... .. १०८८, ११२६ क्षिप्तकालं कृतावज्ञं सा...( ) - ११२६ | क्षिप्ताद् विशिष्ठं =
. १४२७ क्षमा शमः शासनमिन्द्रिया... (द.द.७/१६) १९५२ | क्षान्त्याद्यभावत एव = ( पञ्चा. ११/२१ वृ.) . १४२७ क्षान्त्या शुध्यन्ति वि...(म.स्मृ. ५/१०६) १८७७ क्षायोपशमिके भा... ( ज्ञा. सा. ९/६, अ. उप. ३/१७) १४२७ क्षारम्भः सदृशी त्या... (यो.सा. प्रा. ७/५१). ८७४ | क्षारम्भसस्तुल्य इह च भ... ( यो. दृ.स. ६२ ) १०८७ क्षाराऽम्भः त्यागतः क्षे... (यो.सा. प्रा. ७/५०) ४९० | क्षाराऽम्भस्त्यागतो य... ( यो दृ.स. ६१ )
वि... ( म.प्र. १ / १ ) ७२२ | क्षीणक्लेशबन्धनत्वेन शोक... (यो.सू. भा. ३ / ४९) . १७३१ क्षीणक्लेशा एते न... ( ललितविस्तरायां उद्धृत लोगस्स पृ. ९३ )
१७४०
७४६ | क्षीणदोषोऽथ सर्वज्ञ: स... ( यो. दृ.स. १८५) . १७३५ | क्षीणवृत्तेः = निरुद्ध...(यो.सू.१/४१ भा.ग.वृ.) १७३३ | क्षीणवृत्तेरभिजात्यस्ये...(यो.सू.१/४१)
क्लेशकर्मविपाकाशयैः... (यो.सू.१/२४) क्लेशक्षयो हि मण्डु ...( ज्ञा.सा. उप.सं. ९) क्लेशप्रतिपक्षः क्रियायोगः (त.वै.२/४ ). क्लेशमूलः कर्माश...... (यो.सू.२/१२). क्लेशहेतुकाः कर्माशयप्रच...(यो.सू.१/५भाष्य ) क्लेशा इति पञ्च विपर्य...(यो.भा. २/३) क्लेशानामन्यतमेन समुदाचर... (त. वै. पृ. १५३/२-४) क्लेशा वक्ष्यमाणास्तेषां ... ( रा.मा. २ / २) क्लेशाऽऽयासपराः प्रायः,... ( ) क्व खल्वेतानि युज्यन्ते ...(अ.प्र. १३/३) क्वचित्तत्त्वावमर्शेन नि...(क.दे.सं.३/२०). क्वचित्तु बालसदृशं, सदै...(वेधवास्तुप्रभाकर-८१) क्वचित् प्रकृतिरित्युक्तं ...(महो. ५/१३१) क्वचिद दण्हं...(गु.त.वि. १/५८). क्व मांसं क्व शिवे भक्ति:...(स्क.पु.४/३/६०). क्षणः = परमनिकृष्टः कालः ... (अ.प्र. १५/१ वृत्ति)
. १४८६ | क्षीणायुस्त्वं दरिद्रत्व... (बृ.परा. ६/१७३). . २६० क्षीणा वृत्तयो यस्य तत्...(यो . सू. १ / ४१ रा.मा.वृ. पृ.४७) १७७० क्षीणे रागादिसन्ताने प्र... ( ज्ञाना. १३/३१)
५६०
३१७ | क्षीयते वृत्तिनाशे च चा...(सं.गी. ३ / ४२ ) ११३० क्षीयन्ते चास्य कर्माणि... (मुण्ड. उप.२/२/८). १२११ | क्षुच्छान्त्यावश्यकप्राण...( आ.सा. ८/५८) ४८८ | क्षुत्पिपासाजराऽऽतङ्कज...( रत्न. श्रा. १/६) ६०० क्षुधायामनन्तबलमन...... ( )
११०७ | क्षमा गुणो ह्यशक्तानां ...( म.भा. उद्योगपर्व-३३/४९). ४८६ | क्षमा दमो दया दानं, सत्य...(ध. स्मृ. २०)
८४४ | क्षमा धृतिरहिंसा च स... ( म.भा. वनपर्व -६३/१५) . १६२९ | क्षमा धृतिर्मिताहारः... ( वरा. ५/१३, त्रि.ब्रा. ३३) ८४५ क्षमा नाम प्रियाऽप्रिये...(शां. १/२)
२३०५
१८२५
१८३०
१८३०
६००
१७१४
१०८०
१८८५
१८७९
१८७६
५५६
१८८५
१४७८
१९२५
८४५
७२१
. १५२०
१५२०
१५२०
१५२०
१८३६
. ८२६
५२
८२७ १८२२
३७१
१६९५
१३३७
१२०
४७९
१३३६
१९३७
७६१
१०६१
२०६२
२००९
२०६२
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३०६
• परिशिष्ट-११. क्षुध्यद्भ्यो वय आसुतिं ...(ऋ.वे.१/१०४/७) ............ ८५३ | गच्छम्मि केइ पुरिसा सउ...(उ.१ भाग३गा.२०९)....... १६१ क्षेत्रं = भौतादिभावितं,...(द.वै.नि.३/२१५ वृत्ति) ....... ६७९ गच्छो महाणुभागो सबालवु...(नि.भा.१६२६)............ १२ क्षेत्रज्ञं चाऽपि मां ...(भ.गी.१३/३).................... १०५५ गजाऽश्वैर्भूपभवनं विस्म...(ज्ञा.सा.१९/६) .............. १६५३ क्षेत्रद्रव्य प्रभृतिसम...(सु.रत्न.४८९) ........................ ७५ | गड्डलिकानां = अवीनां स...(वाच.पृष्ठ२१४) .......... १६८ क्षेत्ररोगाभिभूतस्य यथा...(यो.बि.१०२).....
७१० | गण्ठिगसत्ताऽपुणबन्धगाइ...(उप.प.२५३).................१४१२ क्षेपेऽपि चित्तदोषे अ...(षो.१४/६ यो.दी.) ............ १२४५ | गण्ठित्ति सुदुब्भेओ कक्ख...(वि.आ.भा.११९५, खड्डातडम्मि विसमे इट्ठसु...(पञ्चा.६/३९)............. २८५ ध.सं.७५३)............................१००५, २१०३ खन्ताइ साहधम्मे तवगहणं ...(पं.व.८५८)................ ५२० गतमोहाऽधिकाराणामात्मानम...(अ.सा.२/२).............. १२२२ खन्ताइसाहुधम्मे, तवगहणं ...(पञ्चवस्तुक८५८)......... ५१४ गतायुरपि सन् विषयान् समु...(प्र.सु.६४) ............ १६३० खन्तादऽभावउ च्चिय णियमे...(पञ्चा.११/२१)........१९२५ गन्धधूपाऽक्षतैः स्रग्भिः ...(पू.प्र/१४) ........................३५१ खन्ती य मद्दवऽज्जव मु...(द.वै.नि.६/१४८, आ.नि.सं.गाथा- | गन्धर्वनगरादीनामम्बरे इ...(अ.सा.१८/३०) ...............७३३
३-पगामसज्झाय,नवतत्त्व-२९)....................... ५१३ | गन्धर्वनगराऽऽकारं विन...(यो.सा.प्रा.९/१५)............१६२४ खन्ती सुहाण मूलं...(सं.स.७०)............................. ९५२ | गन्धैर्माल्यैर्विनिर्य...(यो.शा.३/१२४ वृ.).................... ३५१ खन्धो साहापरिवार बहुगु...(द.प्रा.११) ................... १०१८ | गम्भीरपझं मेधाविं म...(धम्मप.,ब्रा.व.२१, खमासमणाणं हत्थेणं सुत्ते...(प्र.यो.वि.पृ.३८).............. ४३८ म.नि.२/५/८/४३४).......... ..............१०८४ खयउवसममीसं पि य जिणकाले ...(नि.भा.५४३०)..... १५९ गम्भीरो हायं वच्छ ! ध...(म.नि.२/३/२/१९० खरोष्ट्राश्वबलीवर्दमानुषमा...(लं.८/२)........ ............... ४६८ | पृ. १६४) ............
.............८८ खलः कुर्यात् खल...(क्षे.चू.लम्ब२/४९)................... १४६७ | गम्मागम्मं जाणइ भक्खाऽभ...(कु.मा.पृ.१४३)............ ४४७ खल्वाटो दिवसेश्वरस्य किर...(नी.श.९०).................. ५९८ गम्याऽगम्यविभागं त्य...(षो.४/१०).........................९८४ खाइयसम्मदिट्ठी खीणसत्त...(चउपन्नमहापुरुस
गय-वसह-सीह-अभि...(क.सू.४)........... ................. २६२ ___चरियं पृ.१५)..
.१५३५ | गरुयावयानिवाए वि दव्वना...(पृ.२०१/गा.२)............ ८५४ खामेमि सव्वसत्ते सव्वे स...(कुव.मा.पृ.२१८).......... १२२३ गर्धस्य दूरीकरणं तपोऽ...(अ.तत्त्वा.२/३५)............... ५२० खुरमुण्डो लोएण व रयहरणं ...(पञ्चा.१०/३५) ........ ३९७, गर्भसूच्यां विनष्टायां......(त.सा.१०/२३) ................ १५५५ खेत्तं कालं पुरिसं नाऊण ...(नि.भा.६२२७) .............. ८५ गलत्यायुर्देहे व्रजति वि...(सु.रत्न.सं.३३३).............. १५४६ खेत्तं कालं पुरिसं साम...(दश.नि.३/२१५)............... ६७९ | गलमच्छभवविमोयगविसन्नभोई...(उप.पद.१८८)............ ४३५ खेत्तं वत्थू धणधन्नसञ्च...(बृ.क.भा.८२५,
| गवामनेकवर्णानां क्षीर...(ब्र.बिं.१९)....................... १५८१ उत्त.नि.६/२४१) .................... १८८१ | गहपति वा गहपतिपुत्तो वा...(म.नि.२/१/५/५४, खेत्ते वि समे काले वविय ...(र.सा.१७) .................. २३ पृ.३६ जीवकसूत्र)............ ..............४२५ खेदः = पथि परिश्रान्तव...(षोड.१४/३ यो.दी.) ..... १२३९ गां चेद् हन्यात्, तस्या...(व.ध.शा.१८)..........४८५,१७६९ खेदः = श्रान्तता क्रिया...(षो.१४/३ वृ.).............. १२३९ गाढतराऽध्यवसायेन बद्ध...(वि.आ.भा.२५१३ वृ.).... १७७५ खेदादिदोषा इह निर्गतास्त...(अ.तत्त्वा.३/१३६)........१३९७ | गाढाऽऽलम्बणलग्गं चित्तं...(आ.नि.१४८३) ............. १२३७ खेदे चित्तदोषे सति दा...(षो.१४/४ यो.दी.) .......... १२३९ गाम देसं च कुलं ममाए पी...(उप.मा.३५७) ........... १५५ खेदोद्वेगभ्रान्तिक्षेपो...(वै.क.स्त.२/२६७).................. १६८९ गामे वा कुले वा...(दशवैकालिक.चूलिका-२/८).......... १५३ ख्यातिपर्यवसानं हि चित्त...(यो.सू.१/५० त.वै.)....... १३४५ | गाम्भीर्यं परैरलब्धमध्य...(षो.४/४ वृ.)................ ८५४ गइइन्दियकाए जोए वेए कसाय...(आ.नि.१४) .......... ७२६ गारवेसु कसायसुदण्डसल्लभए...(उत्त.१९/९२) ........ १८६८ गई इन्दिय काए जोए वेए क...(न.त.४५)............. ७२६ | गासच्छादनमेत्तं मोत्तुं ...(उप.प.४०८) ................... ३७० गङ्गावालुकासमा बुद्धा नि...( )......................... २८७ | गिण्हदि अदत्तदाणं परणि...(लिं.प्रा.१४) ................. १८९२
गच्छगओ अणुओगी गुरुसेवी अ...(उ.मा.३८८) ....... १९२७ | गिलाणं वेयावच्चं करेमा...(व्य.सू.१०) .................
..........१५२
१११
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________
•परिशिष्ट-११.
२३०७ गिहिणो वि सयारम्भग...(द.वै.नि.१०/३३६) ........... १८९३ | गुणा दश स्नानकृतो हि पुं...(वि.स्मृ.१/८६)........... १४८२ गिहिणो वि होन्ति प...(द.वै.१०/नि.३३६ चू.) ....... १८९३ गुणानां सत्त्वरजस्तमसां ...(ना.भ.२/१५)................ १७४१ गिहिणो वेयावडिअं न कु...(दश.वै.चू.२ गा.९) ........... २९ | गुणाऽनुरागवैधुर्यमुपकार...(अ.सा.६/१४)........४३०, १५३८ गिहिलिङ्गकुलिङ्गियदव्वलि...(द.शु.१०६) ................. १९१ | गुणाऽसङ्गो वशित्वञ्चे...(रा.गी.१६/३९)............... १८१८ गिही वा हि माणव !...(म.नि.२/५/९/४६३).......... १४३७ | गुणाऽऽधिक्यपरिज्ञाना...(यो.बिं.१२०)...................... ८४८ गीतार्थस्यैव वैराग्यं ...(अ.सा.६/३९)..................... ४३३ | गुणेष्वसङ्गो वशिता यत्का...(भाग.११/१५/५)......... १८१८ गीतार्थाऽऽचरणं तु मूलग...(प्र.सारो.४३९ वृत्ति) ........ १३९ | गुणेहि साहू अगुणेहिऽसा...(द.वै.९/३/११).............१९९४ गीयत्थचरित्तीण य सेवा ब...(स.स.१०)................१०१४ गुणोत्कर्षेण सर्वत्र प्र...(ब्र.सि.१३८). ....................... ९९७ गीयत्थो जयणाए कडजोगी...(बृ.क.भा.४९४६)............ ४८ गुत्ता गुत्तीहिं सव्वा...(आ.नि.१०५) ..................... १८७८ गीयत्थो य विहारो बीयो गी...(ओ.नि.१२१,
| गुरवे तु वरं दत्त्वा...(या.व.आचाराध्याय १/५१) ....... ५०२ व्य.सू.भा.२/२१)........... ..................
१६३ | गुरवो जं पभासन्ति तत्थ...(व्य.सू.पी.८९) ............. १९६९ गुकारस्त्वन्धकारश्च रुका...(गु.गी.२३).................... ८३७ गुरवो निर्मलाः शान्ताः...(गु.गी.२४४)..................... ८५२ गुणठाणगपरिणामे सन्ते उवए...(उप.पद.५०३)......... १२०७ | गुरुं पडुच्च विणयकरणे ...(नि.चू.उ.१०/सूत्र-४)....... १९७६ गुणठाणपरिणामे सन्ते जीवा...(उ.प.६०१) .............. ४३५ गुरुअणुकम्पाए गच्छो...(व्य.भा.उद्दे.६/गा.२२६) ........... १२ गुणतः तुल्ये तत्त्वे स...(षो.४/११) ........... १३६७,१५८४ | गुरुअणुकम्पाए पुण गच्छे ...(व्य.भा.६१०) .............. १२ गुणदर्शी परितृष्यन् ममे...(प्र.वा.१/२२०) .............. १७१९ गुरुकम्माणं जम्हा किलि...(पं.व.४२). ......................७११ गुणदोसबहुविसेसं पयं पयं ...(उप.मा.३१५) ............. ९७५ गुरुकम्माण जियाणं असमञ्ज...(स.प्र.२०५)............ १८९३ गुणदोसविसेसन्नू अणभिग्ग...(बृ.क.भा.३६५)................८४ गुरुच्छायानुगो नित्यमधी...(म.भा.शान्ति-६०/१९)....... १८५२ गुणनिबन्धना हि विशिष्टनि...(श्रा.प्र.३५).
नि...(श्रा.प्र.३५) ...............१३८८ गुरुणां चैव सर्वेषां.....(म.भा.आदिपर्व २९५/१६)....... २७६ गुणपरिणामो सद्धा वच्छल्लं...(भ.आ.३११).............१४४८ | गुरुणाऽनुमतः स्नात्वा स...(मनु.३/४)..................... ५०१ गुणप्रकर्षरूपो यत् स...(यो.बि.२९८) ................. ११२२ | गुरुणो अजोगिजोगो अच्चन्त...(यो.श.३७) ................ ८१ गुणभूइट्टे दव्वम्मि जेण ...(व्य.भा.६/१८८)........... १४३९ | गुरुणो य लाभकली अब्भा...(व्य.सू.पीठि७९) ........ १९६८ गुणरागः = गुणबहुमानः, वि...(यो.श.१५ वृत्ति) ...... १२१५ | गुरुदत्तशेष भुजी...( )..................... ४१४ गुणरागी = मत्सरविरोधिपरि...(उप.रह.गा.१० वृ.) .. १२१५ गुरुदेवादिशुश्रूषा वैरा...(वै.क.ल.५/९५०)............... १५४० गुणलेसं पि पसंसइ गुरुगुण...(ध.रत्न.१२१)........... १२१५ | गुरुदेवानां यथासमाधिना ...(यो.श.वृ.गा.१४) .......... १०१४ गुणवते सुपात्रायाऽप्रा...(सू.३३१ वृ.).....
| गुरुदोषाऽऽरम्भितया ते...(षो.१/९) ......................... ९१ गुणवदाश्रयान्निर्गुणोऽ...(चा.सू.१७६)...................... १४५७ | गुरुपत्नी राजपत्नी ज्ये...(नरा.२१८)...................... ८३६ गुणवबहुमानादेर्नित्य...(ज्ञा.सा.९/५,अ.उप.३/१६).......७२१ गुरुपयसेवानिरओ गुरुआणाऽ...(ध.रत्न.१२६).........१२१६ गुणवान् खलु गुणवतां स...(पा.ता.पृ.३१) .............. १४५७ | गुरुपरितोसगएणं गुरु...(पु.मा.१५.पञ्चव.१००८) ..... २००४ गुणवृत्तिविरोधाच्च दुःख...(यो.सू.भा.२/१५) ............ १७४४ | गुरुपारतन्तं नाणं...(पञ्चा.११/७) ........ १६४,४३३,१९०२ गुणसयसहस्सकलियं गुणुत्तर...(नि.भा.५४३८) ............ १७५ गुरुपारतन्त्र्यं = ज्ञा...(पञ्चा.वृ.११/७)................... ४३३ गुणसुट्ठिअस्स वयणं घय....(बृ.क.भा.२४५) ....... १८८,६६५ | गुरुपारतन्त्र्यमेव च त...(षोड.२/१०) ................... ११८ गुणस्थानानि यावन्ति याव...(अ.उ.२/२८) ............... ७२७ | गुरुपूयाकरणरई सुस्सूसाइ...(पञ्चा.७/५) ............... ३०४ गुणहीणा जे पुरिसा कुलेण ...(व.ल.७६/२).............. १५५ गुरुप्रसादात...(स्कं.वै.ख.कार्ति.मा.२/७/८).. गुणहीणो गुणरयणायरेसु जो ...(उप.मा.३५१)............ १८४ गुरुभक्तिः , सत्यमार्गाऽ...(म.तं.बा.१/३).................. १४८० गुणा ज्ञानदर्शनचारित्ररू...(पं.सं.भा१/पृ.४१वृत्ति)........ १३८९ गुरुभक्तिप्रभावेन = गुरु...(यो.दृ.स.६४वृ.) ............. १५२२ गुणाणं तु सहस्साई धारेय...(उत्त.१९/२५) .............१८९७| गुरुभक्तिरतानां च...(वाल्मी.रा.५/४३) ..........१५२१,१९९२ गुणाणमासओ दव्वं...(उत्त.२८/६)......................... १८७६ गुरुभक्तेः श्रुतज्ञानं भ...( )............................. १९९३
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३०८
• परिशिष्ट-११.
गुरुभक्त्यादिहीनस्य न व...(रा.गी.१३/६९)............. १९८२ | गोमूत्रं गोमयं क्षीरं...(मनु.११/२१२,परा.स्मृ.१०/२६)...८६४ गुरुमूले सुयधम्मो संवि...(पञ्चाशक-१/९) ................ ११३ | गोमूत्रं गोमयं क्षीरं द...(या.स्मृ.प्राय.अ.३१४) ............८६४ गुरुरेव परं ब्र...(अद्व.१४) ................................ १५९६ | गोमूत्रं गोमयं क्षीरं द...(बौ.ध.५/५५/४/११) ............८६४ गुरुवचनमलङ्घनीयं नयाऽनु...(बा.सू.२/७३)..............८३९ गोमूत्रं माषकानष्टौ गो...(या.स्मृ.टीका.प्राय.अ.३१४).....८६४ गुरुविज्ञद्विजातीनां पूज...(ग.गी.११/२)..................... ८३५ गोयमा ! जस्स णं अज्झवसा...(भग.९/४/३६५)...... १३१३ गुरुविनयः श्रुतगर्भो मूल...(षो.१३/१४)................. २००२ गोयमा! जस्स णं जयणा...(भग.९/४/सूत्र३६५)........ १२६९ गरुविनयः स्वाध्याये यो...(षोड.१३/१).................. १२१७| गोयमा ! जस्स णं धम्मन्त...(व्या.प्र.९/४/३६५)......१६५८ गुरुशुश्रूषणं चैव यथा...(ल.हा.१/२५).. ................... २७६ | गोयर अचित्तभोयण सज्झा ...(व्य.सू.भा.४/३०७).......१९०५ गुरुशुश्रूषा ज्ञानं, शा...(म.भा.उद्योग.३६/५२) .......... १९८३ | गोषु क्षान्तो ब्रह्मचा...(बृ.ना.३/६४).. .........८५१ गुरूच्चारणं अनु श्रवः = ...(म.प्र.१/१५) ............... ७५६ | गौः इत्युक्ते शब्दार्थ...(यो.सू.१/४२ म.प्र.पृ.४९)......१३३९ गुरूण विस्सामणाइए विवि...(सम्य.स.१६) ............. १४४८ गौः मा हिंसी, अविः मा हिं...(यजु.१३/४८)........... ४८५ गुरूणां माता गरीय...(चा.सू.३६२)......................... ८३७/ गौडी माध्वी च पैष्टी च ...(सं.स्मृ.११९)............... ४९४ गुरोर्दृष्टिः शुभं भावं ...(अ.गी.२४/१४) ............... १५२३ गौडी माध्वी तथा पैष्टी ...(अव.गी.८/२५) ............. ५०३ गुरोर्न खण्डयेदाज्ञामपि ...(शिवो.७/२८)................. १९८४ | गौरवेत्यादि । गौरवं = गु...(यो.दी.१०/४वृ.)........ १९१३ गुर्वाज्ञापारतन्त्र्येण ...(अ.सा.२/२७) ......... .............. १९०४ | गौरिति शब्दो गौरित्य...(यो.सू.भा.१/४ .................. १३३९ गुर्वाज्ञापारतन्त्र्येण ...(आ.द.गी.४५)........ .............. १५२३ गौरिति शब्दो गौरि...(यो.सू.१/४२ भा.ग.पृ.४९)..... १३३८ गुर्वादिपूजनान्नेह तथा ...(यो.बिं.१४९)..................... ९०१ | गौरिव चरणं = उच्चावच...(उत्त.पृष्ठ ६०७.बृ.वृ.) ....३९६ गुर्वादिषु शुभं चित्तं ...(ध.रत्न.क.२९४) ............... १९६७ ग्रन्थपल्लवबोधेन, गर्यो...(अ.सा.६/५) .....................४२८ गुर्वी पिण्डविशुद्धि...(षो.२/५)............
.......................... ११६ | ग्रन्थमभ्यस्य मेधावी...(त्रिपु.५/१८)....................... १३९४ गुशब्दस्त्वन्धकारः स्या...(द्वयता.२/८,द्वयो.४) .......... ८३७ | ग्रन्था मुद्रापितव्या...(जै.गी.२५२). ......................१४५३ गुह्यातिगुह्यगोप्ता त्वं...(श.स्त.५) ................... १४७९ | ग्रन्थार्थान् प्रगुणीकरो...(अ.सा.२१/२) ................... २१७२ गृहस्थः पुत्रपौत्रादीन् ...(ल.हारि.५/२) ................ ४९९ | | ग्रन्थिदेशे वर्तमानो भ...(बृ.क.भा.१०४वृत्ति) ........... १४६२ गृहस्थानामाहारदानादिकमे...(पर.प्र.२/१११/४) ............ ६० ग्रन्थिभेदे यथैवाऽयं ब...(यो.बि.४१६) ............... १३७३ गृहिणः = गृहस्थस्य, वैया...(दशवै.चू.२/९ वृ.) .......... २९ ग्रहं सर्वत्र सन्त्यज्य...(यो.बि.३१७) ............. ११४० गृहिणोऽपि यतितुल्यत्वाद...(रा.गी.९/१८) ............... ३६३ | ग्रहः सर्वत्र वस्तुनि त...(यो.दृ.स.१४८ वृत्ति) ......... १६१४ गृहिदेहोपकारा...(अ.प्र.५/३) .............
१९२८ | ग्रहणं = शास्त्रार्थोपा...(नी.वा.५/४७).... १३०९ गृहीतोऽभिग्रहः श्रेष्ठो...(अ.प्र.२१/३) .... १११ ग्रहीतृग्रहणग्राह्यरूपष...(यो.सा.सं.२/पृ.३०).. ...७६० गृहीत्वा ग्लानभैषज्यप्र...(अ.प्र.२१/२) .....
| ग्रामाऽऽरामादिमोहाय य...(ज्ञा.सा.१९/३) ....... ......१६५३ गृहेऽन्नमात्रदौर्लभ्यं,...(अ.सा.६/७).......... .४२८ ग्राम्यधर्मनिवृत्तिश्च ...(क.दे.सं.४/३)..................... .८६९ गेण्हदि णेव, ण मुञ्चदि, ...(प्र.सा.१/३२) ............ २०६१ | ग्राम्यानूपौदकं मांसं प...(च.सं.१४/११).. .............. ४५८ गेविज्जेहिं न सक्का उववा...(दे.स्त.१६७)................ ८९३ ] ग्राम्यासु जडचेष्टासु सत...(अक्ष्यु.६).......... ....... १४४९ गेहाः परिजनो वित्तं कल...(ब्र.सि.८०).................. १४५० ग्राह्य-ग्राहकसम्बन्धे ...(सं.उप.१/४२) .. ....... १६९४ गोचरस्तु = गोचरः पुनः...(यो.दृ.स.९९ वृत्ति)....... १५७१ | ग्राह्यग्राहकसम्बन्धे ...(बृ.सं.२/४२)....................... १३९५ गोचरस्त्वागमस्यैव ततस्त...(यो.दृ.स.९९) ................. ९७७ | ग्रैवेयकाप्तिरप्येवं नाऽ...(यो.बि.१४५)............८९४,१५३६ गोत्रं तु सन्तानोऽन्ववा...(अ.चि.३/५०३)...............१३०४ | ग्लानौषधज्ञातात्त्यागः...(ध.बिं.४/३१) ....................... २८० गोत्रसज्ञानामधेयाऽऽ...(अ.चिं.२/२६०)................. १३०३ घट: कार्यं न पिण्डस्य, ...( ) .......................... ६१६ गोपदप्रवृत्तिनिमित्तत्व...(त.सू.अ.१/सू.प, पृ.१४४) ......... ६७ | घटनाशेऽपि आकाशस्य...(शा.वा.२/३१ स्या.क.) ..... १७४९ गोपीत्यक्षरद्वयं 'चन्दनं...(गो.चं.३).......... ................ ४२२ घटमध्यगतो दीपो बाह्ये नै...(यो.कुं.३/१६).............२१३३
..............
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११
•
घटादौ कर्तृपूर्वकत्वेन...(सं.त.१/१/१/पृ.११८). घणमिच्छत्तो कालो एत्थ... ( उप . पद. ४३२). घणरागदोसपरिणामलक्खणो... (सम. क. १ / पृ. ५८) घयदुद्धदहि य गन्धोदयाइ... ( चै.म.२०२). घातिकर्माभ्रकल्पं तदुक्त... (यो. दृ.स. १८४) घृतेन...(अथ.वे. ७/१०९/१)
घोडगलिण्डसमाणस्स, तस्स अ...(मूला. १३४७) घोरम्मि गब्भवा......(वै.श. १७) चइऊणऽगारवासं चरित्तिणो ...( पञ्च.२०८) चइज्ज देहं, न हु धम्मसास... (द.वै. चू. १/१७). चउकारणपरिसुद्धं कसछे... (द.वै.नि.१०/३५२) चक्कायावगए स पु ...(द.वै. ९/३/१४) चउछट्ठट्ठमाकरणे अट्ठमिप... (व्य.भा.१/१३३) चउव्विहा खलु तवसमाही भव... (द. वै. ९/४/४ ) . चउव्विहा धम्मकहा पन्न... ( स्था. ४ / २ / २८२ ) चउव्विहे सच्चे पण्णत्ते...(स्था.४/४/१/२५४) चउहा वा पडिरूवो तत्थेगS...( व्य.सू.पी. ८६) चउहिं ठाणेहिं आहारस.....( स्था. सू. ४/४/३५६) चउहिं ठाणेहिं जीवा णेरइय...( औप. सू. ३४ / पृष्ठ - ८०, स्था.४१/ सू.३७३)
चउहिं ठाणेहिं जीवा देव... (औपपा.७३). चउहिं ठाणेहिं जीवा देवाउ... ( स्था. ४/४/३७३)
४६२ | चन्द्रवक्त्रा सरोजा... (स्था.४/२/२८२ १३८७ वृत्तौ उद्धृतः, पृ. २१० ). . १३८८ | चन्द्रसूर्योपरागादेस्ततः...(शा.वा.स.२/३). चउहिं ठाणेहिं जीवा मणु... ( स्था. ४/४/४/३७३ ) .......... ८५४ | चन्द्रार्कग्रहनक्षत्रा...(यो.शा. १/९ वृत्ति पृ. २८) ४२२,६६९,१२११ | चन्द्रे ताराव्यूहज्ञान...(यो . सू. ३ / २७ ). . १५५६ चरगपरिव्वायग बम्भलोगो ... (बृ.सं. १५२ )
८९८ | चरणकरणस्स सारो भिक्खायरि...( व्य. भा. ६/३९) . १९१४ | चरणकरणस्स सारो भिक्खायरि ... (व्य.भा. ६/३८) .११०८,२००५ चरणगुणविप्पहीणो बुड्डइ...( आ.नि. ९७)
चउहिं ठाणेहिं...(स्था. ४/२/२८४) चउहिं ठाणेहिं सन्ते गु... ( स्था.सू. ४/४/३७० ). चक्किकुसफणिसुरेन्देसु अह...( त्रि. सा. ५६० ). चक्रेत्यादि । चक्रभ्रमणं ... ( यो.दी. १० / ८ वृ.). चक्षुः पश्यति रूपाणि (पा.ब्र. ९) चक्षुः प्रियं रूपम्, स... ( यो. सुधा. ३/४६). १८१७ चरणगुणस्थितिश्च परममाध्य... (न.रह. पृ. २३२). चक्षुर्वे सत्यं ... ( प्र.ब्रा. १/१/४) १४२१ चरणपडिवत्तिहेउं धम्मक...(ओ.नि.भा. ७) चक्षुष्मानेकः स्यादन्धोऽ...(षो. १२/४) ...... १६४,४३३,१९०२ चरतां चक्षुरादीनां विषये ...(यो.चू.१२०). चञ्चलस्वभावस्याऽत एवाऽ...(यो. वा. ३/१८) चञ्चलस्वभावस्याऽपि मन...( भा.ग.३ / ३८ ) चण्डालस्याऽपि विप्रत्वं ... ( रा.गी. ९ / ४२ ) चण्डालोऽपि हि शीलस्थः तं ... ( अ.श. २०४) चतुर्ज्ञानप्रकर्षोत्तरका... (ल.वि. १६) चतुर्णां करयोर्जान्वोर्न ...( )
१८०६ | चरमाया आद्या = वचनक्षा...(षो. १०/११ वृ.). १८०६ चरमे पुद्गलावर्त्ते तथाभ...(यो. दृ.स. २४) १०८१ चरित्तम्मि असन्तम्मि ति... (व्य. भा. उद्दे. १०/४११५) १५५७ चाउद्दसिगा गहो होइ को... (व्य. भा. २६९९) . १२८१ चागमनुब्रूहे...(म.नि. ३/४/१०/३४३, पृ. २८८ ) . ३५० | चातुद्दसी पञ्चद्दसी अ...( मज्झिमनिकाय-१/१/४९) ९१४ चातुर्य्यवान् विवेकी च अ... ( गु.गी. २४३ ) ...
चतुर्थं चरमावर्ते तस्मा... (अ.सा. १०/२० )
२३०९
. २३९ | चतुर्थमेतत्प्रायेण ज्ञेय... (यो. बिं. १६३).
९१४
............१४६३
..............२९७
. ६८५, ९३६ चतुर्थेऽपि गुणस्थाने न... ( अ.सा. ५/१०). ........... 9 & 4C . १००५ चतुर्दशोक्तानि जिनागमे ...( अ. तत्त्वा.३/८८) . ३५२ चतुर्मुखोपदेशित्वात्, वी... (जै.गी. १२७) . १६९५ चतुर्वर्गेऽग्रणीर्मो...(यो . शा. १/१५) ८४४ चतुव्विधा खलु आचारसमा..... (द.वै.९/४/५) . १२९५ चतुव्विधा खलु तवसमाधी भव... (द.वै.९/४/४) ९५६ चतुव्विधा खलु विणयसमाधी (द.वै. ९/४/२). . १९२९ चतुव्विधा खलु सुतसमाधी भ.. ( द. वै.९ / ४ / ३) १५१७ | चतुस्त्रिंशदतिशयर्द्धि...( वीतरागस्तोत्रवृत्ति ४ / ९ ) १८९० | चत्तारि अवातणिज्जा पत्र... ( स्था. ४/४/३/३२६) १८८६ चत्तारि धम्मदारा पण्ण... ( स्था. ४/४/४/३७२) १०८ चत्तारि धम्मसमादा... (दी.नि.३/१०/३११पृ. १८३) ८६६ चत्तारि वमे सया कसाए धुव...( द.वै. १०/६) ६४० चत्तारि विकहातो पन्नत्ता,...( स्था. ४/२/२८२) . १४२१ चत्वार एकतो वेदा ... ( म.भा. आदिपर्व -१/१/२०८) . १९६८ | चत्वारो योगिनो भवन्ति । त...( रा. मा.३/५१) . २०१२ चन्दं व विमलं सुद्धं वि... ( धम्मप., ब्रा.व. ३१, म.नि. २/५/८/४४४)
१८३६
१९९८
१९९८
१९९६
१९९७
२१६
१९९२
९४७
२६९
१८४८
६६३
२६६
१८२४
१०८४
६३७
१५७२
१८११
१८३०
१३८७
३७५
३७५
१७००
१२४५
६४४
१६२१
१९१५
.८८३, १४४१
१९५२ १०८
५१७
१०९
८५१
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३१०
• परिशिष्ट-११.
चान्द्रायणं चरेन्मासं कृ...(म.भा.शां.१६५/६९)......... १७६९ चित्तमलक्षालनरूपात शौचा...(यो.सू.२/४१. भावा.).....१४८३ चारणआसीविसकेवली य म...(आ.नि.७०).......६५४,१७८२ | चित्तमेव हि संसारं त...(शा.१/३,मैत्रा.६/३४)...........७६० चारणाऽऽशीविषाऽव...(यो.शा.१/९) .................. १७८२ चित्तविनाशो नैवं प्रायः ...(षो.७/४) .................. ३१४ चारित्तं परिणामो जीस्स ...(धर्म.सं.८५६)..............१२१७ | चित्तवृत्तेरतीतो यश्चि ...(ते.बि.४/५३)...... ...........७६८ चारित्तं समभा...(पं.का.१०७)............................. १९३२ चित्तशुद्धिकरं वासनात्रय...(मैत्रे.२/९) ....................१४८१ चारित्तओ च्चिय दढं मग्ग...(पञ्चा.११/१०) .......... १२१४ चित्तशुद्धिश्च महती वि...(ग.गी.१/३७).... चारित्तविहीणस्स अभिसङ्गप...(पं.व.२१७) .............१९३१ चित्तसत्ता परं दुःखं चि...(अन्न.५/११७)................१२६१ चारित्रं सावद्येतरयोगनि..(ध.सं.वृ.६१२, ।
| चित्तस्मिं वसीभूतम्हि इ...(सं.नि.१/५/५) ................ १८१९ प्र.सारो.१५५६वृ.पृ.४१४)............ ............. १२१२ | चित्तस्य = अन्तःकरणस्य व...(यो.सू.१/२भा.).......... ७४१ चारित्र-दर्शन-ज्ञा.....(यो.सा.प्रा.८/८३).................... १५८८ चित्तस्य निश्चलीभावो = ...(त्रि.ब्रा.३१)................ १६४२ चारित्रधर्मराजाद्यं, पो...(वै.क.स्त.९/३२०,
| चित्तस्य बहिर्मुखतां...(ऋ.वे.१/१६४/३७ सा.भा.)........७१२ वै.रति.८/३१८)............. ............ ११४६ | चित्तस्य शुद्धये कर्म न ...(वि.चू.११).................. १९४२ चारित्रमोहनीयेन, कर्मणाऽ...(ब्र.सि.४३) ................... १७७ | चित्तस्य हि प्र...(मैत्रा.६/२०,मैत्रे.१/४/६)......११८१,१५१२ चारित्रलब्धिरेषा सा संयम...(ब्र.सि.स.१८२)............ १६७२ | चित्तस्याऽन्तर्मुखीभावः...(त्रि.ब्रा.३०) ...................... १६२१ चारित्रिणस्तु विज्ञेयः...(यो.बि.३७१)....... ............... १२६३ | चित्तस्याऽवृत्तिकस्य...(यो.भा.१/१३)........................७५४ चारिसज्जीवनीचारन्याय एव ...(यो.बिं.११९) ............ ८४७ चित्तस्सेगग्गया हवइ झाणं...(आ.नि.१४५९)............ १२३७ चारिसञ्जीविनीचारकारकज्ञा...(अध्या.उप.१/६९)........ १३८० | चित्तादिसर्वभावेषु ब्र...(अपरोक्षा.११८)................... १५१६ चारु च = सुन्दरमेव एतद्...(यो.बि.२०६ वृ.)........ ९७२ | चित्ते सङ्किलिट्टे दुग्ग...(म.नि.वस्त्रसूत्र चार्वाकोऽध्यक्षमेकं सुग...(न्या.१ टि.प्र.९)................. ५६२ १/१/७/७०, पृ.४६)..
........८७५ चालिज्जइ बिभेइ य धीरो न ...(ध्या.श.१/९१)......१८५५ | चित्रभानुसुधाभानुचण्डभा...(स.च.१/१पृ.१) ..............१६२५ चिअमंससोणिअस्स उ असुहपवि...(पं.व.८४८) ........... ५२० चित्रा च = नानाप्रकारा ...(यो.दृ.स.११२वृ.) ....... १५८४ चिच्छायाग्राह्यत्वसम्ब...(म.प्र.४/२२).........................७७६ | चित्रा तु = नानाप्रकारा ...(यो.दृ.स.१३४ वृत्ति)..... १६०४ चिज्जडग्रन्थिसम्बन्धो ...(शं.गी.६/७९) .................. २१३५ चित्राभिप्रायहेतुत्वादने...(उपमि.१/३३) ................... ६६२ चित्तं चेयण सन्ना विना...(द.वै.नि.२२४) .................८१९ चित्राऽचित्रविभागेन व...(यो.दृ.स.११०वृत्ति)............१५८२ चित्तं ज्ञानग्निना दग्धं....(यो.वा.नि.पूर्वा.२४९)......... १६९६ चिदवसानो भोगः...(सां.सू.१/१०४)........................७८० चित्तं न दूषयितव्य...(सू.कृ.चू.१/२/२)..................... ३१४ | चिदाकारस्वरूपोऽसि चि...(ते.बि.५/६५) ................. १७२५ चित्तं विशोधयेत्तस्मात् ...(स्क.पु.म.को.४२/६३) ....... १४८१ चिद्रूपानन्दमयो निःशेषो...(यो.शा.१२/८)................ १३५९ चित्तं विसुद्धं जानाति,...(म.नि.२/५/१/२९४,पृ.३५३) १८७५ चिन्तयति एवमेव = पूर्वो...(यो.वि.वृ.२८९).......... १०२९ चित्तं स्वात्मभूतयोः स्व....(यो.वा.३/११) ............... १६७६ चिन्तयेत् तन्मयो योगी स...(वि.पु.६/७/८६) ......... १६४२ चित्तजं श्रुतिजं भावं भा...(बृ.परा.१२/३०७) ........... १०६ चिन्तानिचयचक्राणि नाऽऽ...(महो.३/७)................ ९६१ चित्तण्णु अणुकूलो सीसो स...(वि.आ.भा.९३७)........ २००० चिन्तामणिः परोऽसौ तेनेयं...(षो.२/१५).................. १२० चित्तनाशाद् विपद्यन्ते स...(वा.रा.६४/७३) ...............७६० चिन्तामणिरयणादिहिं जहा ...(ललितविस्तरायां चित्तनिवृत्तेः प्रेक्षाव....(न्याया.प्र.१/पृ.२०,
उद्धृता ३९८)......................................... ३७२ स्या.क.९/४, पृ.१२) .............................. २११७ | चिन्तामण्यादिकल्पस्य स्व...(यो.सा.१/३०) ................ ३७१ चित्तभ्रमकरस्तीव्रराग...(यो.सा.प्रा.८/१६) ................ १४९० चिन्तारत्नाऽनुगं चित्तं...(ब्र.सि.१७२) .................. १२१७ चित्तमन्तमचित्तं वा अप्पं...(उत्त.२५/२५) ............... १०८३ | चिन्ता सच्छ्रुत्यनुष्ठानं...(ललितविस्तरायां चित्तमन्तर्गतं दुष्टं ती...(जा.द.४/५४,
उद्धृता इमे श्लोकाः पृ.११)........ ...........१८ म.भा.अनु.App.१९/१८, ध.स्मृ.५७) .......... १४८१ चिन्तासच्छ्रुत्यनुष्ठान...(ललितविस्तरा पृ.३९) ............ ६९२
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३११ चिन्तेह मङ्गलमिहं निमि...(विं.१४/४)................... ९९० | छट्ठऽट्ठम-दसम-दुवालसेहिं...(चं.वे.३५) ............... २००५ चिन्मयस्याऽद्वितीयस्य...(रा.ता.१/७)........ ............. ३१७ छदुमत्थविहिदवत्थुसु वयणि...(प्र.सार.३/५६) ........... १९४० चिन्मयो ह्ययमोङ्कारः...(नृ.ताप.८/१)...... ...............१११२ छद्दरिसणतक्कविआ कुतित्थि...(पं.लि.६४)..............१४५३ चिरध्वस्तं फलायालं न क...(न्या.कु.१/९) ............... ३४३ | छद्मसन्यासिनो ह्येव....(सं.गी.५/५२) ...................... १६० चिरध्वस्तस्य व्यापारस...(त.चिं.शब्दखण्ड
| छद्मस्थे तीर्थकरे विष्वण...(के.भु.३४) ................. २०६० अपूर्ववाद पृ.४१९) ................................ ११८० छद्मस्थेषु भवेतल्लक्षणं...(आ.पु.२१/१०) ............. २०६३ चिरमाऽऽहितप्रयत्नैरपि ...(यो.शा.१२/४५).............१५१५ छन्दा दोसा भया...(दी.नि.३/८/२४६)...........८५६,१६४४ चीराजिणं निगिणिणं जडिस...(उत्त.५/२१)........९०१,१२९५ छयिमे आवुसो ! त...(म.नि.१/१/९/९६ पृ.६५) ..... १७०३ चुदितो वचीहि सतिमाऽभिन...(सु.नि.४/५४/१९)...... १९७८ छ लोकस्मिं छिद्दानि...(सं.नि.१/१/८/६, चुयधम्म भट्ठधम्मो,...(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१४७) ..... १९९९/ नजीरतिसुत्त-७६, पृ.५०) ......................... १५११ चूतफले परिपक्वे केशरमां...(सु.सं.३/३२)................४६५ छागेन कर्माख्या रूपलि...(मी.सू.६/८-३९) ................४८५ चेइयजइसूवजुज्जइ जत्तियम...(पं.लिं.३१) ................ १६२४ छागो वा मन्त्रवर्णा...(मी.सू.६/८-३१) ..................... ४८५ चेतनो ज्ञानवान् बुद्धिमा...(सा.सं.भा.
छायावेशः, अवध्यानावेशः,...(दे.स्मृ.२४३०)............ १८१७ १/२/१-१/२/७ पृ.१५).
| छित्त्वाऽविद्यामहाग्र...(रु.हृ.३७).. ......................... १०१८ चेतनो झुपयोगलक्षणः, तद...(द्वा.न.च.पृ.४८१)..........८२३ | छिन्दन्ति ज्ञानदात्रे......(ज्ञा.सा.१२/३).........
.....१९४२ चेतसा विरतस्यैवं न प्रवृ...(ब्र.सि.१३).................. १०२३ छिन्द सोतं परक्कम्म का...(सं.नि. चेतसोऽवक्रगमनं मार्गः...(ल.वि.पृ.४५) ................... ४३४ | देवपुत्तसंयुत्त-१/१/२/८/८९ पृ.५९) ........... १४९९ चेयण्णस्स उ जीवा, जीव...(बृ.क.भा.पी.१८) ..........१३६४ | छिन्देति भावसमणा झाणकुठा...(भा.प्रा.१२२).......... १९४२ चेष्टमानं शरीरं स्वं प...(अ.गी.३/१०).... .............. १८६३ | छुहा जाव सरीरं ताव अ...(आचा.चू.१/७/३).........२०१६ चेष्टा परस्य वृत्तान्ते ...(अ.सा.६/४१)................. ४३१ छेत्वा नद्धिं वरत्तञ्च इ...(सं.नि.१/१/३/९/२९ चैतन्यं चेह संशुद्धं ...(यो.बि.४५६)..............८२३,१७५३/ पृ.१९) ................................................. ९०७ चैतन्यं योग्यता पुंसः ...(श्लो.वा.
छेत्वा नन्दिं वरत्तञ्च स...(धम्मप.,ब्रा.व.१६, सम्बन्धाक्षेपरिहारगा.१००/पृ.४७४)........... २११५ म.नि.२/५/८/४३०)........... ...........१०८३ चैतन्यमात्रमोङ्कारं ब्र...(ते.बि.४३) ................... १११२ | जं अज्जियं चरित्तं देसू...(नि.भा.२७९३, बृ.क.भा.२७१५, चैतन्यमिव यश्चाऽयमवि...(वा.प.१/४१).............. १६१२ ती.प्र.१२०१).......... ..............८४५,१८५६ चैतन्यमेवाऽस्य स्वरूपम्,...(सं.शा.२/३/३९).............. ८२४ जं अत्थओ अभिण्णं अ...(उप.प.६९३)..........१०४,१६०९ चैत्रदुःखत्वं दुःखप्राग...(कि.प्र.टि.पृ.६०) .................२०८५जं अन्नाणी कम्म खवेइ ब...(संस्ता.प्र.११४, चोदकेन, आवुसो ! भिक्खु...(दी.नि.
पं.क.भा.१२१३,म.प्र.१०१,बृ.क.भा.११७०, ३/१०/३१७, पृ.१८९) ............. ..............१८६५ मरणवि.१३५, पं.व.५६४,सं.सप्त.१००)......... ६५४ चोदयन्ते परं थेरा इच्छा...(व्य.सू.पी.८८).............. १९६९/जं अब्भसइ जीवो गुणं...(गुणा.कु.८).........१२३५, १४०८ चोराण लाउराण य जुद्ध वि...(लिं.प्रा.१०).............१८९२ जं आयरियादि अपच्छ...(द.वै.नि.९/३२२ चूर्णि)......१९६६ छ इमा गहपतिपुत्त ! दिसा ...(दी.नि.३/८/२६६, जं इच्छसि अप्पणतो, जं च...(बृ.क.भा.४५८४)......१८४५
पृष्ठ१४३)......... .................. २७२ जं इन्दियेहिं लद्धं तं...(प्र.सा.१/७६).................... १६४८ छक्कायदयावन्तो वि,...(ओघनियुक्ति-४४१).........४४२,६७८|जं इय इमं न दुक्खं कम्मवि...(पं.व.८५७)......५१४,५२० छ खोमे गहपतिपुत्त! आदी...(दी.नि.३/८/२४८) ........ ४९२ | जं इहपरलोगे या, हितं सुहं...(व्य.सू.भा. छज्जीवकायवह...(उपदेशमाला-८२) ......................... ५१४ उद्दे.१०/४१४९) .................................... १९९९ छज्जीवकायसञ्जमु दव्वथए ...(आ.नि.भा.१९३)......... ३६२ जं कापिलं दरिसणं...(सं.त.३/४८) .............१५९८,२११६ छज्जीवकायहितए सव्वसत्तद..(ऋ.भा.२६/७) .......... १०८३ जं किञ्चि आहारपाणगं विवि...(उत्तरा.१५/१२).......... १३
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३१२
• परिशिष्ट-११. जं किञ्चिवि चिन्तन्तो णि...(बृ.द्र.सं.५५)..............१२३७ जं सक्कं तं कीरइ...(द.प्रा.२२) ..................१७३,११४५ जं कुणइ पीइरसो वड्ढइ जीव...(सं.प्र.२३३) .........१९११ ज सक्कइ तं कीरइ जं च...(सं.प्र.४/३६)............... १७३ जं कुणओ पीइरसो वड्ढइ...(चै.म.भा.८८८) .......... १९११ ज सव्वसत्तु तह सव्ववा...(विं.प्र.२०/३) ................२१६० जं कुणदि सम्मदिट्ठी तं...(स.सा.१९२)......... ९६६,१६५८ जं सव्वहा न सुत्ते पडिसि...(ध.र.प्र.८४) ............... १४८ जं च चउद्धा भणिओ विणओ...(स्त.प.११०) ......... १९७० जइ एगग्गं चित्तं धारयओ ...(आ.नि.१४७१)......... १९४५ जं च तवे उज्जुत्ता तेणे...(द.वै.नि.१/३६).............१८८० जइ गुरूण चक्खु आलोए य...(पं.भा.१४९८) ...........१९९१ जं चिय जिणेहिं भणियं पडि...(कु.मा.पृ.२१७) ........ १०१४ जइ जिणमतं पवज्जह...(ती.प्र.८६९) ...........११६९,१९५४ जं जं जे जे भावे परि...(आ.नि.७९४) .........२४६,१८३५ जइ जिणमयं पमाणं तो...(वि.आ.भा.१४१९)..........२१११ जं जस्स व पच्छित्तं आयरि...(व्य.भा.१२)............... १४० जइ जिणमयं पवज्जह तो...(वि.आ.भा.२३८२) ........११६९ जं जह मोल्लं रयणं तं...(व्य.सू.भा.१०/२१५)........१६५४ जइणो अदूसिअस्सा हेआओ स...(पं.व.११५३)........१९३७ जं जह सूत्ते भणियं त...(नि.भा.५२३३,५३५६,
जइ तत्थ नत्थि सिमन्तिणी...( )..........................८७३ बृ.क.भा.३३१५,व्य.सू.भा.९/३७११)............२१७७ जइ ताऽणुभूइउ च्चिय खवि...(वि.आ.भा.२०५२).....१८३२ जं जारिसं पुब्बमकासि क...(सू.कृ.१/५/२/२३) ....... ११७२ जइ दारु चिय पडिमं अक्खि...(उप.प.३४४) ......... ११९७ जं जीतं सावज्जं न...(व्य.सू.भा.१०/७१५)............... १५२ जइ दिट्ठन्ता सि...(बृ.क.भा.१००४,नि.भा.४८६५).. १०७२ जं जीयं सोहिकरं संवेगपरा...(द.शु.प्र.१९४)............. १५२ जइ नवि सक्कं काउं सम्म...(ग.प्र.३३)..................६७७ जं जीयं सोहिकरं संवेगपरा...(व्य.सू.भा.१०/७२१) ..... १५२ जइ पुण जीवन्तेसुवि समण...(म.च.पृ.११५/१५) ....... २७४ जं जीयमसोहिकरं ण तेण...(व्य.सू.भा.१०/७१९) ....... १५२ जइ पुण पोसहनिरया...(कथार.को.पृ.१००/गा.१०) ..... ३६३ जं जीयमसोहिकरं पासत्थपम...(द.शु.प्र.१९३) ........... १५२ जइ भिक्खागओ सम्भरामि...(आ.नि.१२७७ दीपि.)..... ८६७ जं जीयमसोहिकरं पासत्थ...(व्य.सू.भा.१०/७२०)........ १५२ जइ मे अणुग्गहं कु...(द.वै.५/१/९४)..........१८५०,१८५१ जं तेहिं दायव्वं तं दि...(आ.नि.१०९६) ...............११४३ जइ मे परा पसंसाति असाधु...(ऋ.भा.४/१७).........१८६३ जं दव्वलिङ्गकिरियाऽण...(उप.प.२३३).................१४५६ जइ याऽणुभूइओ च्चिय खवि...(श्रा.प्र.१९८) .......... १७७२ जं देवाणं सोक्खं सव्व...(औप.४३/१४)..................८९८ जइलहुबन्धो बायर, पज्ज अस...(श.प.क.४९) ..........८७७ जं पि य दारुं जोग्गं ज...(ब.क.भा.२१७)............११९६ जइ वणवासमित्तेणं नाणी जा...(आचा.चू.१/७/१)......१८७४ जं पि य भासन्ति जति तं ...(पं.क.भा.११५७).....१९६६ जइ वि चरसि तवं विउलं, पढ...(गु.कु.५)..............१९२ जं पि सरीरं इटठं कुडु...(च.श.११)...................१८६९ | जइ वि पुण्णपावक्खएण मु...(स.क.भव८/पृ.८४१) ....... ३८ जं पुण अब्भासरसा सुयं वि...(सं.प्र.१/२३६
जइ वि य णिगिणे किसे...(सू.कृ.१/२/१/९)..१२६८,१८८५ चै.वं.म.भा.८९२).............
.....१९१२ जइ वि य लोहसमणो गे...(व्य.भा.६/२६७१) ......... २०६४ जं पुण पमायरूवं गुरुलाघव...(धर्मर.८६) ............... १५२ | जइ वि वयमाइएहिं लहुओ सु...(आ.नि.७१३) ........ १९८२ जं बद्धं पि न चिट्ठइ वा...(आ.कु.९)................ १२४९ | जइ वि सकम्मदोसा मणयं सीय...(स.प्र.९९) ............ १७२ जं बहुगुणं पयाणं तं नाऊणं...(स्त.प.१५९,
| जइ वि सुयनाणकुसलो होइ न...(चं.वे.४९)............ २००५ पञ्चा.७/३७, पं.व.१२६८) .................... २८३ जइवि हु एरिसनाणेण जिणव...(म.च.गु. जं बोहमउलणाई सूरकरा...(वि.आ.भा.११०६) .........
प्रस्ताव-७, पृष्ठ.२५१ए/१५) .................. ५५३ जं मया दिस्सदे रूवं, तं ...(मो.प्रा.२९) ............... १६८० जइवि हु सकम्मदोसा भणयं...(द.शु.३/३१).............. ६७७ जं मोणं ति पासहा तं स...(आचा.५/३/१५६)........ १८७७ जइ सञ्जमो जइ त......(बृ.क.भा.२०११)............. १८९५ ज रयणि च णं समणे भगवं...(क.सू.९८)............... २६२ | जइ हुज्जइ गुणो विसयाणं...(पं.लिं.१९)......... जं रयणिं च णं समणे भगवं ...(क.स.३)...............२६२ जईलिगमिच्छददिठि गेवे...(त्रै.दी.१५५)........ जं रागादिविजुत्तो सा नु ...(धर्मसं.१७४) .............. ११०५ जउणावके जउणाए कोप्परे...(उ.प.४५९)................ ८६७ जं विसयविरत्ताणं सुक्खं ...पं.व.१९५) .............. १९१८ जगच्छून्यं चाऽशून्य...(देव्यु.१) ...................... १७२५
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________
जगत्कर्तुमकर्तुं वा चा...(स.रह. १७) जगत्कर्तुमकर्तुञ्चाप्य... (रा.गी. ७/४१) जगत्कायस्वभावौ संवेगवैरा... (त.सू.७/७) जगत्कारणरूपस्य विकारित्वं...(अन्न. १/१५) जगत्प्रिये सुरूपे च शशि ... ( ). जगत्सर्वमिदं मिथ्या प्र... (त्रि.ब्रा. ३०) जगदीशप्रतिनिधिर्भूत्वा त...(सं.गी. १०/११) जगद्गुरोर्महादानं स... (अ.प्र. २६ / १) जघन्यतः कोटिसङ्ख्याः ...(वी. स्तो. ४/१४) जघन्येन तेजो......( क.प्र. उप. ४, म.वृ.) जङ्घाचारणा यत्र कुत्राऽ... (प्र. सारो. ५९७, वृत्ति) जच्चन्धो इह ओ अभिण्णग... ( उपपद ४७७ ) asोऽपि याति पूज्यत्वं स... (बृ.ना.पु. ८/५) जति एयविप्पहूणा तव-नियम...(नि. भा. ४१५८, बृ.क.भा.५२८०)
जति णं भन्ते ! सञ्जमे अण.. (भग. २/५/१०९) जति मे परो विगरहाति साधुं ... ( ऋ. भा. ४ / १८ ) जति वा णिरतीचारा हवेज्ज...(नि.भा. ५४२६) जति वा बज्झति सातं अणुक...(नि.भा. ३३२९) . ३६ जमुदग्गं थेवेणं कम्मं प...(उप.प. ३५० ). जति सो साहू साहम्मि... (नि. चू. उद्दे. १०, भा. ३, पृ.२१) ।..... १२ जम्मजरामरणजलो अणाइमं वसण... (आ.प्र.६९) जत्तियाई असञ्जमट्ठा... ( आचा. चू. १/४/२). ....... ९६९,१८९७ |जम्म दुक्खं जरा दुक्खं ...(उत्त. १९/१५,
.
जत्तो चुतो विहारा तं चे... (नि. भा. ५४४९). जतो व भाइ गुरु करेइ... (व्य.सू.पी. ९२ ) जत्थ अनुत्तरगन्धा तहेव... (दे. स्त. २२२) जत्थ कसायणिरोहो ब... ( पञ्चा. १९/२६) जत्थ य अहिंसभावो तत्थ य ...(सं.प्र.१ / २०१ ) जत्थ साहम्मिया बहवे भि... (ओ.नि. ७८१ ) जत्थ साहम्मिया बहवे सीलम...(ओ.नि. ७८३) जत्थेव धम्मायरियं पासि... ( रा.प्र. ४ /७६)
• परिशिष्ट - ११ •
१७१९
. ११०६ | जन्ममृत्युजराव्याधिरोगशो...(शा.वा. ९/११) . ११०० जन्म-मृत्यु-जरा-व्याधिरो... (यो. दृ.७९) . १४८१ जन्ममृत्युजराव्याधिरोगशो...(यो.स.७९) ७४८ जन्मयोनिर्यतस्तृष्णा... ( द्वा. द्वा. २५/४) २६० जन्मादिकोऽपि नियतः परि... (अ.सा. १८/१५). . १५१६ | जन्मान्तरशताऽभ्यस्ता... (मु.२/१४, रा.गी. ६ / २६ ) . १०३२ जन्मान्तरसंस्कारात् स्व...(यो.शा. १२/१३). .......१२३५,१४०८ २५७ जन्मान्तरेऽपि विषया विष... ( लोका. पृ. १४३)
७३४
........ ७५५
२६४ | जन्माऽभावे जरामृत्योरभा...(शा. वा. स. ११/५१). १३९० जपं निवेद्य देवाय स्तु... (ग.गी. ७/१७) १८११ जपतो नास्ति पातक... ( नी. शा. ४६ )
. १२१४ | जपाकुसुमसम्पर्कात् स्फटि... (रा.गी. ४/२४). . १४५७ जप्पभिदं च णं से खुद्दा... ( क.सू.अ. ६ / सू. १३०). जमचेयणत्ति, पुरिसत्थनिमि...(आ.नि.भा. २१५, (भाग -२ पृ. १६० )
१९२९
. १४०६ जमणेगधम्मणो वत्थुणो तदं... (वि. आ. भा. २२६९). . १८६३ |जमण्णायमण्णाएण उप्पति... (द.वै. चू. ११/१६ चू.) १५९ जमिणं असप्पवित्तीए दव्व... (उप.प. ३७५)
१८६ वै.श.३३).
. १९६९ जम्माभावे ण जरा ण य .. ( धर्मसं. १३८२) १४०९ जम्मि निसेविज्जन्ते अइआ... (ओ.नि. ५६ ) ५१९,९२४ जम्हा उ अभिस्सङ्गो जीवं (पं.व. ११५२) ३६४ | जम्हा दंसणणाणा सम्पुण्णफ... ( आ.नि.११६७) ५३६ | जम्हा न धम्ममग्गे मोत्तू...( पं. व. १७०७). . ५३६ जम्हा न मुक्खमग्गे मु... (द.शु. १०५ )
. १४४७, जम्हा विणयइ कम्मं अट्ठवि... ( आ.नि. १२१७) . १९६४, १९९१ जम्हा संसारसमुहं त...( द. वै.नि. १०/२४४ चू.) जथा कवोता व कविञ्जला...( आव. चू.भा. २. पृ. ७४ ) .. ३९६ जयं चरे जयं चिट्ठे जयमा... (द.वै. ४ / ८)
जदि सन्ति हि पुण्णाणि य ... (प्र.सा. १ / ७४) जदुत्तं गुरुनिद्देसं जो ... (व्य.सू.पी. ९० ) जननमतियुतानां सेवया देव... (शिवा. ३). जनन्या दोहदाभावे गर्भ... (बृ.परा. १२/१७९) जन्मना ब्राह्मणो ज्ञेयः ... ( अ.सं. १४० ) जन्मपल्वलमत्स्यानां चि ... ( या. व. १२, महो. ३/४६) जन्ममृत्युजराद्या ये अशु... (अध्या.गी. ७)
१६३१ | जयइ सुआणं पभ......(नं.सू.२ )
१९६९ | जयणा उ धम्मजण... (सं.स. ६७, उप पद. ७७०, ३३४ सं.प्र.३/२६, पं.व.१२६२, पं.७/३०)
. ३१७ जयति नवनलिनकुवलयवियसियव... ( चं.प्र. १) १०८१ जरामरणरोगादि न तस्य भु...( ब्र.वि. २४) १५४६ | जलस्य चलनादेव चञ्चलत्वं...( वरा.३/२०) . ७३३ जलूकाः सुखमानिन्यः पिब... ( अ.सा. १८/६६)
२३१३
.९५७, १६५५
१५३१
१६३०
२१६०
३५४
१४७७
८००
१६०
७६६
११२६
१८६२
३८४
११५९
९५७
९५७, १४९१ २१६० . ५३४
१९२०
१३७४
११४
११४
१९६१
१८८२
३११
१०४
१८६६
१३६२
१५१३
. ७४३
१६३७
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३१४
• परिशिष्ट-११. जस्स णं चरित्तावरणिज्जाणं...(भग.९/४/३६५)......... १४२६ जह निम्बदुमुप्पन्नो की...(म.वि.६५६)......................८९८ जस्स णं 'सव्वपाणेहिं स...(व्या.प्र.७/२/२७०) .........१४२६/जह भायरं व पियरं, मिच्छा...(व्य.सू.भा. जस्स नत्थि पुरा पच्छा म...(आचा.१/४/४)........... २१२८ उद्दे.१०/४१४६)...................... जस्सन्तिए धम्मपयाइं सि...(द.वै.९/१/१२) ............ १९८१ | जह भोयणमविहिकयं विणासइ ...(सं.स.३५) ....... ८१,८९१ जस्स पुण मिच्छदिट्ठिस्स...(मूलारा.१/६१) ............... ९४९ जह मम न पियं दुक्खं, जा...(द.वै.नि.२/१५४) ..... १८८१ जस्स सामाणिओ अप्पा सज्ज...(अनु.द्वा.१२७,
|जह मे इट्ठाणिढे सुहासु...(आ.चू.१/१/६)............ १८४५ आ.नि.७९७,वि.आ.भा.२६७९)................... १९३१ | जह व णिरुद्धं असुहं सुहे...(न.च.३४८)............... १२३७ जह उसरम्मि खित्ते पइण्ण...(वसुनन्दि.श्राव.२४२) ........ २२ जह वाहिओ अ किरियं पवज्जि...(पं.व.१२०) ..........८९० जह उस्सग्गम्मि ठिओ खि...(पञ्च.११७४)............. १९३७ जह विठ्ठपुङ्खुत्तो कि...(इ.प.श.६०) ...................८७१ जह एगं जिणबिम्बं तिन्नि...(चै.वं.म.२६)..................३२३ जह वि य लोहसमणो.....(व्य.भा.२/२६७१).................... जह एगा मरुदेवा अच्चन्तं...(यो.शा.१/११ वृ.)....... १८३९ जह वेलम्बगलिङ्गं जाणन्त...(आ.नि.११३७) ........... १४४७ जह कच्छुल्लो कच्छु क...(उप.मा.२१२)................१५४२/जह वोलूगाईणं पगासधम्मा...(वि.आ.भा.११०७).......१६९५ जह कागणीइ हेउं मणिरयणाणं...(म.वि.७२)..............८९८ जह सलिलेण ण लिप्पइ कमलि...(भा.प्रा.१५४).......१६४९ जह कायमणनिरोहे झाणं वा...(आ.नि.१४७५).........१९४५ जह सागरम्मि मीणा सखोहं...(ओ.नि.११७)..........१९२५ जह कारणं तु तन्तू पडस्स ...(पिं.नि.७०)............१९२८ |जह सूरस्स पभावं दट्टुं व...(बृ.क.भा.११३६).......१६९४ जह किम्पागफलाणं परिणामो ...(उत्त.१९/१७) ........ १५४५ जह सेडिया दु.....(स.सा.३५६)......... .........७३३ जह कुण्डओ ण सक्को सोधेउं...(मूलारा.११२०) ....... ८७३ जहा अस्साविणी नावं जाइअ...(सू.कृ.१/१/२/३१)....११३८ जह कोहाइविवढी तह...(नि.भा.२७९०,
जहा कुम्मो सअङ्गाई सए...(सूत्र.१/८/१६)............ १८६० बृ.क.भा.२७११) ........ ................ १८५२ जहा जहा तं भगवया...(व्या.प्र.१/४/४१) २४५,२५६,१८३० जह खलु दिवसऽभत्थं रय...(आ.पता.९८१) ......... १२३५ | जहा णवणयराइसन्निवेसे के...(आ.नि.भा.१९४ चू.) .......६१ जह खलु मइलं वत्थं सुज्झ...(आ.नि.२८२) ..............७१६ जहा दुक्खं भरेउं जे होइ...(उत्त.१९/४०).............. १२९१ जह चिरसञ्चियमिन्धणमनलो प...(ध्या.श.१०१).......१२५० जहा दुमस्स पुप्फेसु भम...(द.वै.१/२)....................३९५ जह चेव उ मोक्खफला आणा आ...(पं.व.११९).......८९० | जहा निसन्ते तवणच्चिमाली ...(द.वै.९/१/१४)........ १९८१ जह चेवोवहयणयणो सम्मं रूवं...(उ.प.४४१).............८९४ जहा पुण्ण...(आ.सू.२/६/१०२)............. .................८४ जह जह तत्तरुइ तह तह त...(आ.नि.११५५)........ १४८७ | जहा पोमं जले जायं नोवलि...(उत्त.२५/२७) .......... १०८३ जह जह दढप्पइण्णो समणो वे...(म.वि.६३७) ........१२३६ जहा भुयाहिं तरिउं दुक्क...(उत्त.१९/४३)................. ४२१ जह जह दोसोवरमो जह...(म.स.६३२) ................. १४५१ | जहालुद्धगो हरिणस्स पिट्ठ...(नि.भा.१६४९चू.) ......... १२८ जह जह न समप्पइ विहिर...(व.ल.१०/७)............. ११६१ | जहा ससी कोमुइजोगजुत्तो, ...(द.वै.९/१/१५) ......... १९८१ जह जह सुयमोगाइ, अइस...(बृ.क.भा.११६७) ......... १४५४ | जहा सुणी पूइकण्णी णिक्क...(उत्त.१/४) .............. १९८० जह जिणसासणनिरया धम्म पा...(द.वै.नि.९४).......... ५२२ जहा हि अन्धे सह जोतिणा...(सू.कृ.१/१२/८) .......... २१० जह डहइ वाउसहिओ अग्गी रु...(म.प्र.प्र.१००) ...... १२०६ जहित्ता पुव्वसञ्जोगं नाइ...(उत्त.२५/२९) .............. १०८३ जह डहइ वायसहिओ अग्गी हरि...(म.वि.२९१)....... १२०६ | जाईसरणं च इहं दीसइ केसि...(धर्मसं.१४६) ........ २१२१ जह ण्हाउत्तिण्ण गओ बहुअत...(बृ.क.भा.११४७) ....... १६२ जा उण कामोवायाणविसया, वि...(सम.भ.१,पृ.३) ....... ६३८ जह तं बहु पसाहइ निवडइ अ...(ध.रत्न.११६)...... १२१६ जा उण तिवग्गांवायाणसम्ब...(सम.भ.१/पृ.४)............. ६६२ जह ते न पियं दुक्खं जाणि...(भ.प.प्र.९०)............१८४५ जा उण धम्मोवायाणगोयरा, ख...(सम.भव१/पृ.४)........६५३ जह दारुकम्मगारो भेअणभि...(द.वै.नि.१०/३३५)..... १८९६ जा खल अभाविया कस्सईहिं...(ब.क.भा.३६८)............८६ जह दीवो महति घरे पलीवि...(धर्म.३६६)...............५९४ |जा गण्ठी ता पढमं गण्ठि स...(वि.आ.१२०३
जह देहपालणट्ठा जुत्ताहा...(अ.म.प.२४) ............ १९५४ बृ.क.भा.९५) ......... .................. १०१७
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________
m
3
• परिशिष्ट-११.
२३१५ जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तिमू...(पै.२/३) ......................... ९५६ जावदिया वयणपट्टा ताव... (गो.सा.कर्म.८९४) ........ १०६५ जा चिट्ठा सा सव्वा सञ्जम...(नि.भा.२६४).......... १९५० जावन्तियमुद्देसं, पासण्डी...(पिण्डनियुक्ति-२३०) .......... ४१३ जा जयमाणस्य भवे विराहणा ...(ओ.नि.७५९/पि.नि.६७१) | जावन्तो वयणप......(वि.आ.भा.२२६५)................. १०६५ ६९,४२४,६२५,१९४६
| जाव य ण देन्ति हिययं...(कु.मा.अनुच्छेद३३) ......... ११९० जाड्यं धियो हरति सिञ्च...(नी.श.२२) ............... १४५७ | जा सञ्जमया जीवेसु ताव मू...(द.शु.१७४) ......... १९५२ जाणइ उप्पण्णरुई जह ता दो...(उ.प.५१२) ............. ५२२ जा सम्मभावियाओ पडिमा,...(बृ.क.भा.१११६) ........ १२९६ जाणन्ति बन्धमुक्खं जीवाऽ...(चं.वे.प्र.७०) ............. १२८८ जा ससमयवज्जा खलु होइ...(दश.नि.३/१९७) .......... ६४८ जातरूपरजतपटिग्गहणा पटिवि...(दी.नि.
| जिज्ञासायामपि ह्यत्र क...(यो.बि.१०३) इति ............. ७१२ १/१/१/१०, पृ.५) ..
......... २६३ | जिज्ञासाऽपि सतां न्या...(अ.सा.१५/७६) ............... १८३८ जातस्यैव मृतस्यैव जन्म...(गर्भो.९)......... .............९५७
जिज्ञासुरपि योगस्य शब्द...(भ.गी.६/४४)........७१२,१८३८ जाता चरणसुखाशा, तनुवाङ्म...(वै.क.स्त.२/२२१) ... १०२२ |
जिणइ य बलवन्तं पि हु क...(धर्म.सं.७८३).......... १२०१ जातिः = ब्राह्मणत्वादिः ...(यो.सू.२/३१ रा.मा.) ..... १४२३ ||
जिणगुरुसुयभत्तिरओ हिय...(द.शु.२५१)................. १३९० जातिक्रियादिरहितं सरूपं...(वै./त.कां./ब्र.चि.)............
जिणदेवछन्दओ जिणघरम्मि प...(द्वी.सा.प्र.२००) ...... १४०७
जिणबलचक्कीकेसवसम्भिन्ने...(विशेषावश्यकभाष्य-८०३ जातिपच्चया जरामरणं...(म.नि.महातृष्णासङ्घ
मलधारवृत्त्युद्धृतश्लोक :)........... ...............७०२ यसूत्र १/४/८/४०२ पृ.३३२) ..... .............
१५९९
जिणभवणकारणविही सुद्धा भू...(द.शु.प्र.१/१७) ......... जातिप्रायश्च सर्वोऽयं...(यो.दृ.स.९१) ....................१५६२
जिणभवणबिम्बपूयाकरणं कारव...(स.प्र.७१)............... १५५ जातिलिङ्गविकल्पेन येषा...(स.तं.८९) .....
जिणभवणे अहिगारो जइणो, गि...(स.प्र.७०) जातीकहं कुलकह रूवकहं ब...(नि.शी.११९)............
जिणमग्गे पव्वज्जा छहसंहण...(बो.प्रा.५४)............... १९५३ जाते, तत्प्रायवचनार्थ...(मी.सू.६/४३).....................
जिणवयणं साहन्ती उ साहू जं...(पं.लिं.६३)............ १४५३ जाते हि कर्मविवरे जिज्ञा...(वै.क.ल.२/५९)............
जिणवयणमोसहमिणं विसयसुहवि...(द.प्रा.१७) ........... १००९ जात्यकाञ्चनतुल्यास्तत्प्र...(यो.बि.२४३)..................... ९९५
जिणवयणम्मि गुणायर ! खणम...(उप.मा. जात्यशिष्टोऽपि विबुधो ...(रा.गी.१७/५४) ........... १०८१
१२३,म.स.२०५,आ.प.६८५) ...................... ६५८ जात्यायु गास्त द्विपा...(यो.सू.२/१३) ................ १७७४
जिणवयणम्मि परिणए अवत्थवि...(द.वै.नि.१६४)...... १८६६ जानता तु कृतं पापं...(म.भा.शान्तिपर्व३५/४५) ....... १७०
जिणवयणाऽमयसुइसङ्गमेण उव...(पं.लिं.६२)...........१४५३ जानन्नपि च यः पापं...(म.भा.आदिपर्व-१७९/११) .... १६५० जिणवयणे अणुरत्ता जिणवयणं...(उत्त.३६/२६०) ....... १०१० जानामि नरकं नारी ध्रुवं...(अव.गी.८/१६) ............... ८७२ जिणसासणभत्तिगतो वरतरमिह ...(ती.प्र.१२१४) ......... १७१ जाप्येन अमृतत्वं च गच्छ...(च.वे.३/४) ................ १४८४ | | जिणसासणे कुसलया पभावणाऽ...(तीर्थोद् जाप्येन जयमाप्नो...(गु.गी.२१२) ....................... १११३ १२२०, सम्बोध.३/७२)....... ..............४४० जायइ गुणेसु रागो सुद्धच...(ध.रत्न.१२०)............ १२१५ | जितसमानः तेजस उपध्मानं...(यो.भा.३/४०).......... १८०८ जायते भावसाहाय्याद् भूति...(शं.गी.८३) ............. १५८९ | | जितेन्द्रियत्वमात्मे...(रा.गी.१६/२३) ....................... १९७१ जायते म्रियते लोको म्रिय....(महो.३/४) ................. ९५८ | जितेन्द्रियो हि शक्नोति...(मनु.७/४४) .....................८४४ जायरूवं जहामठें निद्ध...(उत्त.२५/२१) ............ .... १०८३ | जिनकल्पिकादिरत्नाकरत्वा...(नि.चू.पृ.२४५)................. १२ जायापत्योः ......(वा.भ.६/४).................................६६९ जिनधर्मप्राप्तिर्बोधिलाभो...(ल.वि.लोगस्स.पृ.९४)............... ५ जारिसिया सिद्धप्पा भ...(नि.सा.४७) ....................७३१ | जिनधर्मविनिर्मुक्तो मा...(यो.शा.३/४१) ................ १४५४ जावइया उस्सग्गा ताव...(बृ.क.भा.३२२) ..........१४७,९६९| जिनपूजां चिकीर्षुस्तु स...(प्र.श.गा.३६ जावइया वयणपहा तावइ..(सं.त.३/४७) ........ २८४,१०६५ | | जिनपूजासत्कारयोः करणलालसः...(ल.वि.पृ.८०) ........ ३६४
जाव ण भावइ तच्चं, जाव ण...(भा.प्रा.११५) ........ १२३६ | जिनबिम्बकारणविधिः काले ...(षो.७/२) ................. ३१४
)
गाल.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३१६
• परिशिष्ट-११.
जिनभवने तद् बिम्बं कारयि...(पो.७/१) .................. ३१३ जीवाणं रक्खणं धम्मो...(का.अनु.४९८) ................. १८६६ जिनशासननिन्दकः नीचैर्गो...(पं.सं.परिच्छेद४/२०३).....४४२ जीवा णो वड्ढन्ति, नो हाय...(भ.सू.५/८)...............७३१ जिनेन्द्रस्तवनं यस्य, त...(भाषारहस्यवृत्ति
जीवादिपदार्थसद्भावोऽ...(सू.कृ.१/१२/१ वृत्ति) ........ १५२७ स्त.४गा.८३ पृ.२८२)............................. १०६७ जीवादीसद्दहणं सम्मत्तं...(बृ.द्र.सं.४१) ....................१००५ जिनेन्द्रो जल्प्यते जैनैः...(यो.प्र.३५) ................... १५७६ | जीवा यान्ति यथाकर्म तथा...(म.गी.१५/२२) ......... ११४२ जिनो दाता जिनो भोक्ता जि...(श.स्त.३) ............. १६०१ | जीवा सिय सासया, सिय...(भ.सू.७/२/२७३) ......... ६१३ जिनोदितं = जिननिरूपितं इ...(यो.बि.१६० वृ.) .......९१२ जीवा हवन्ति तिविहा बहिर...(का.अ.१९२) ............१३५९ जियदु व मरदु व जीवो अजदा...(प्र.सा.३/१७)........५३२ जीवितं यस्य धर्मार्थं ध...(सं.गी.९/८५).................१०८१ जिह्वाधःस्थस्य तन्तोः ....(यो.सू.३/३० वा.)............ १७९७ जीवितं सन्ततिर्द्रव्यं दै...(पार्श्व.च./सर्ग.२,३/पृ.७५).... ११५५ जिह्वाया अधस्तात् तन्तुः...(यो.सू.भा.३/३०) .......... १७९७ | जीवियं नाऽभिकोज्जा, ...(आचा.१/८/८/१९)....... १८६४ जीए बहुतरासप्पवित्तिविणि...(उप.७७१) ................. ५२५ जीवियपुव्वं जीवइ जीविस्स....(चैत्य.म.भा.२४)......... १५० जीतं नाम प्रभूतानेकगीता...(व्य.सू.भा.५ मलय.) ........ १४१ | जीवियाऽऽसमरणभयविप्पमु...(व्या.प्र.८/७) ............ १८६४ जीतव्यवहारस्तु येष्वपरा...(जी.क.चू.४/१५ पृ.३८)...... १४० जीवेश्वरौ मायिको विज्ञा...(अद्वय.२) ................. १३४८ जीतस्य चिरानुवर्तनं, ...(जी.क.गा.१/चू.विष.पृ.३८) .... १४२ | जीवो तणुमेत्तत्थो जह कु...(वि.आ.भा.१५८६) ........ ५९४ जीमूताऽपगमे चन्द्रे य...(यो.सा.प्रा.९/८)............... १६२६ जीवो परिणमदि जदा सुहेण अ...(प्र.सार.१/९) ......... ७३० जीयं ति अणुभवेडे...(म.च नेमि.पृ.५९/८७) ............ ५५३ जुगवं दो नत्थि उवओ...(वि.आ.भा.३०९६, जीयमाने च नियमादेतस्मिं...(यो.दृ.स.८६) .............. १५५५ आ.नि.९७९).........
................१९३८ जीयववहारो सो पुण दव्वखे...(जी.क.चू.पृ.४) .......... १४१ जुत्तीसुवण्णगं पुण सुव...(द.वै.नि.१०/३५४) ......... १८९० जीवः शिवश्च क्लेशकर्मादि...( )..........
जुत्तो उद्धारो खलु अहिगा...(वि.वि.१/७)...............२१७८ जीवदयादमसच्चं अचोरियं ब...(शी.प्रा.१९).............१५५७ जुत्तो व तदुवयारो देसू...(वि.आ.भा.२३४७) ..........१०३३ जीवन्तेसुं अम्मापिईसु ना...(म.च.पृ.११५/१७)...........२७४ जे अ चण्डे मिए थद्धे दु...(द.वै.९/२/३).............१९९२ जीवन्मुक्तः स विज्ञेयः ...(पै.३/३).........................८०० जे अज्झयणे भणिआ...(द.वै.नि.१०/३५५).............१८९० जीवन्मुक्तिसहितायाः परम...(न्या.ली.८१) ................ २१५४ | जे अणहीअपरमत्थे गोअमा ! ...(ग.प्र.४३).............. ६७७ जीवपरमात्मनोर्मध्ये जीवा...(शारी.पृष्ठ२) ................ १०५४ | जे अत्थपज्जया खलु उवदि...(मूला.१६९).............. १९७४ जीवभव्याऽभव्यत्वादीनि ...(त.सू.२/७) .................. १०२६ जे आयरिअउवज्झायाणं सु...(द.वै.९/२/१२)........... १९९० जीववहो अप्पवहो, जीवदया अ...(भ.प.प्र.९३).......... ५२७ जे आवि चण्डे मइ इड्ढिगार...(द.वै.९/२/२२).......१९९३ जीवसरीराणं...(समरादि.भ.८ पृ.७९४) .................. ...६१८ | जे आवि नागं डहरं ति न...(द.वै.९/१/४)............ १९७९ जीवसरीराणं पि हु भेआभेओ.....(समरादि.८
|जे आसवा ते परिस...(आचाराङ्ग.१/४/२)..........७३,९६९ पृ.७९८)...
...........६१६,६२० जे इन्दियाणं विसया मणु...(उत्त.३२/२१)..............१६४९ जीवस्य अनादिमता यथाप्रवृ...(उप.भ.प्र.भाग-१
|जे इमे अज्जत्ताए समणा...(व्या.प्र.१४/९/५३७)....... १९१७ प्रस्ताव-१/पीठबन्ध पृ.४४)........................ १४६१ |जे उ तह विवज्जत्था, सम्म...(पञ्चा.११/३७) .......... ४०२ जीवस्य तण्डुलस्येव मलं स...(महो.५/१८६) ........... १२०६ जे कडुयदुमुप्पन्ना कीडा ...(म.वि.६५७).................. ८९८ जीवस्वरूपज्ञानं हि प्र...(यो.सू.१/१७ ना.भ.वृ.२२)...१३३५ जे किर गुरुपडिणीआ सब..(उत्तरा.नि.४९४)........... १९८० जीवस्स पत्थि वण्णो णवि ग...(स.सा.५०)..............७३१ जे केइ महापुरिसा धम्मारा...(पं.व.८६०) ................ ५२० जीवस्स नत्थि केई जोयट्ठा...(स.सा.५३)................७२७ | जे छेय से विप्पमायं न कु...(सूत्र.१/१४/१)............ ८५८ जीवहिंसनं बलवदनिष्टानुब...( ).............................. ९५ जे जत्तिया पगारा लोए भव...(वि.आ.भा.२५७१) ...... ९६९ जीवाजीवा आसवसंवर तह..(कु.मा.पृ.२१७)........... १०१४ | जे जत्थ जया जइया बहुस्सु...(आ.नि.११८९) .......... १३८
जीवाणं चेयकडा कम्मा...(व्या.प्र.१६/२/१७)..............५३३ जे जत्थ जया जइया बहुस्सु...(आ.नि.११९०) .......... १३८
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३१७
जे जत्थ जया भग्गा ओगासं ...(आ.नि.११७४)........ १५६ | जैनसङ्घस्य वात्सल्यं स...(प्रे.गी.३६८).................. १८५१ जे जिणवयणे कुसला भेयं जा...(का.अ.१९४) ......... १३५९ जैनसम्यग्दृशां चैव सम्य...(जै.गी.१०१)................. १०६७ जे जे दोसाययणा ते ते सु...(नि.भा.४१०३,
| जैनाचार्यादिकं पृष्ट्वा ...(जै.गी.३९)......................... ४८ बृ.क.भा.१८६०) ..................................... ५३५ जैनीमाज्ञां पुरस्कृत्य...(अ.सा.१०/२६) .....................९१२ जे झायन्ति सदव्वं परदव्व...(मो.प्रा.१९)............... १३६७ | जैनो धर्मः प्रकटविभवः स...(भक्ता.१९/पृष्ठ.५०) ....... ६९५ जेणं आचारपगप्पो ण झा...(नि.भा.५४४८ चू.)........ १३८ | जो अकिरियावादी सो भवितो ...(द.श्रु.६/३५ जे णं केइ साहू वा साहु...(महा.नि.अ.८)................ ३६२ चूर्णि पृ.३५).......................................... ९४४ जेण उ आयाणेहिं ण विणा क...(बृ.क.भा.१२८८)..... ९४७ | जो अप्पाणं जाणदि असुइसरी...(का.अनु.४६५)....... १३६६ जेण बन्धं च मोक्खं च जी...(ऋ.भा.१७/२)........... १५३१ | जो आगमे य सुत्ते...(व्य.सू.भा.१०/३/७०५) ............ १४१ जेण बन्धं वहं घोरं परिआवं...(द.वै.९/२/१४)........१९८३ | जो उ गुणो दोसकरो ण...(नि.भा.५८७७/ जेण विरागो जायइ, तं तं स...(म.स.२९६,
बृ.क.भा.४०५२) ................................... १६५५ महाप्र.१०६)........
................१६५४ जो उत्तमेहिं पहओ मग्गो ...(बृ.क.भा.२४९) ............ २७२ जेण सुरासुरनाहा हहा अणा...(आ.कु.८)................ १२५० जो उ पमत्तो पुरिसो, त...(ओघनियुक्ति७५२)............ ६२५ जे सणवावन्ना लिङ्गग्गह...(पं.व.१०३९)............... ८९३ | जो एगं नामे से बहुं ना...(आचा.१/३/४/१२६) ...... १९२५ जे दंसणवावन्ना, लिङ्गग्गह...(बृ.सं.१६५) ............... ८९५ | जो एतेसु न वट्टति, कोधे ...(व्य.सू.भा. जे दंसणवावन्ना लिङ्गग्गह...(दे.स्त.१६८) ...........
उद्दे.१०/४१५५) ......................... ..........२००० जे दंसणेसु भट्ठा, णाणे भ...(द.प्रा.८)................. १८९२ | जो किर जयणापुव्वो वावा...(अ.म.प.८) ............... १९४३ जे निव्वुडा पावेहिं क...(आचा.१/४/३) .................१८५७/जो को वि धम्मसीलो सज्जमत...(द.प्रा.९)............... १५८ जे पमत्ते गुणठिए से ...(आचा.१/१/४) ................८५८ |जो खवियमोहकलुसो विस...(प्र.सार.२/१०४) .......... १९४४ जे पावमोहियमई, लिङ्गं घे...(मो.प्रा.७८)
| जोगा पयडिपएसं ठिइअणु...(श.क.९६) .........८७६,१६३५ जे पुण पययीए भद्दया मन्द...(चउपन्नमहा
|जोगा पयडिपदेसा ठिदिअणुभा...(बृ.न.च.१५५)..........८७६ पुरुअचरियं पृ.५२) .............
| जो गुरुमवमन्नन्तो आरम्भ...(धर्मर प्र.१९९)............... ४२६ जे पुण विसयविरत्ता णाणं ...(शी.प्रा.८) .............. १२३३ | जोगो सव्वो वि धम्मवावा...(विं.विं.१७/१) ............... ७२५ जे भिक्खू असणा.....(नि.भाष्य-४९५९)..................... ३० जो च्चिय सुहभावो खलु स...(पञ्चा.७/८वृ.)......... ९२७ जे ममाइयमई जहाइ, से जहा...(आचा.१/२/६) ....... १८४९| जो जं काउं समत्थो सो ते...(नि.भा.६६०३, जे माणिआ सययं माणयन्ति, ...(द.वै.९/३/१३)...... १९९५ व्य.भा.पी.३७२) ............. ..................३६ जे मूलगुणउत्तरगुणेहिं वि...(द.वै.चूर्णि.१०/३३६)....... १८९३ | जो जत्थ होइ भग्गो, ओवासं...(नि.भा.५४४६) ......... १५६ जे या वि मन्दे त्ति गुरुं...(द.वै.९/१/२)............... १९७७ | जो जस्स उ पाओग्गो सो त...(नि.भा.५२९१/ जे वि अ न सव्वगन्थेहिं ...(बृ.क.भा.८३६)..........
बृ.क.भा.३३७०) ..................................... ६७२ जे विउ जहणियं तेउलेसि...(आ.प.८५२)............ १४०९ | जो जाणदि अरहन्तं = यः क...(ता.वृ.१/८०) ....... १३६६ जे वि य लोगम्मि अपरिसे...(प्र.व्या.२/७/२४) ........ १६३३ / जो जीवो भावन्तो जीवसहावं...(भा.प्रा.६१)............. १६७० जे सङ्किलिट्ठचित्ता माइ...(स.प्र.१३९)................ १८९३ | जो जेण गुणेणऽहिओ जेण...(बृ.क.भा.१७१८) ............ ३६ जेसिं तु पमाएणं गच्छइ का...(उत्त.नि.५२६,
जो जेण पगारेणं भावो णियओ,...(उत्त.३७/१२)........ ६७४ आ.पता.६८९) ........
६५८ |जो जोडेदि विवाहं किसिक...(लिं.प्रा.९) ................. १८९२ जे सिआ सन्निहि कामे गि...(द.वै.६/१९)..............१८५० जो ण पमाणणयेहिं णिक्खेवे...(त्रि.प्र.१/८२).............. ६७४ जेसिमवड्ढो पुग्गलपरिय...(श्रा.प्र.७२) .....................९४४ जो णवि वट्टइ रागे...(आ.नि.८०३) ............५४७,१९३१ जेहिं काले परक्कन्तं...(स.क्र.१/३/४/१५).......८५४,११८९ जो णिहदमोहगण्ठी रागपदो...(प्र.सा.२/१०३) .......... १९३६ जैनधर्मोपदेष्ट्रणां सूरि...(जै.गी.३३)........ ..............१५९ जो तं जगप्पदीवेहि...(बृ.क.भा.उद्दे.२/गा.३६४१)...... १९४४
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३१८
• परिशिष्ट-११. जो दिव्वेणक्खित्तो तहा त...(विं.५/११) ............. १२०४ | जो सियवायं निन्दति पमाणन...(ती.प्र.८७२) ............ १२५ जो देइ कणयकोडिं अहवा का...(सं.स.५६) ......... १८४४ | जो सियवायं भासति पमाणनय....(ती.प्र.८७१) .......... १२५ जो न सज्जइ आगन्तुं पव्वय....(उत्त.२५/२०) ........ १०८३ | जो सुत्तो ववहारे सो...(मो.प्रा.३१) ...........१४०७,१९३७ जो पक्कमपक्कं वा पेसी मं...(प्र.सा.३/३०
| जो सो पढमसाहू सो सुक्कप...( ) ..................... १९१ जयसेनवृत्तिगता गाथा) .......................... ४५४ | जो सो मणप्पसादो जायइ...(व्य.सू.भा.६/१९०) ..... १४४८ जो परिभवइ परं जणं,...(सू.कृ.१/२/२/१)........... १८६४
१८६४ जो हेउवायपक्खम्मि...(सं.त.३/४५,पं.व.९९३)..............८५ जो परिभवइ मणूसो आयरियं ज...(चं.वे.४) .......... १९९४
१९९४ | जो होइ अप्पमत्तो अहिंसओ,...(ओ.नि.७५४).......... १९४६ जो पल्लेऽतिमहल्ले...(वि.आ.भा.१२०५) ........ ९४९,१०१६ | ज्झाणे जदि णियआदा णाणा...(त्रि.प्र.९/४०)........... १२३८ जो पव्वइत्ताण महव्वयाइं ...(उत्त.२०/३९) ............. १८९२ ज्ञप्तिर्हि ग्रन्थिवि...(महो.५/४०) ......................... १५९२ जो पव्वयं सिरसा भेत्तुमि...(द.वै.९/१/८).............. १९७९ | ज्ञस्याऽऽवरणविच्छेदे ...(न्या.वि.भा.२/श्लो.७९) ....... १७५४ जो पावगं जलिअमवक्कमिज्जा,...(द.वै.९/१/६)........ १९७९ ज्ञातुमिच्छा = जिज्ञासा ...(श्रीभा.पृष्ठ.३१)..............७११ जो पुण किलि.....(पञ्च.व.१६८३) ....................... १८६ ज्ञाते निर्वाणतत्त्वेऽ...(यो.सा.प्रा.८/१२)................... १५९७ जो पुण जतणारहिओ गुणोऽ...(बृ.क.भा.३१८१)........५३२ ज्ञाते = परिच्छिन्ने, नि...(यो.दृ.स.१३२ वृ.).........१५९५ जो पुण जिणगुणचेईसुत्तवि...(सं.प्र.१/२३५
ज्ञात्वा देशं च कालं च व...(बृ.परा.८/९३) ............ ५५२ चै.म.भा.८९१)...................................... १९१२ ज्ञात्वा धर्म्यं ततो ...(अ.सा.१६/१९)................... १२३४ जो पुण मोहेइ परं सब्भावे...(बृ.क.भा.१३२६) .........१२६ ज्ञात्वा यः कुरुते कर्म ...(शि.गी.११/४२)............. १५०० जो पुण सद्धारहिओ...(स.क.भव ३/पृ.१९१).............. २२ ज्ञानं तद्गोचरं श्रेष्ठं,...(वै.क.९/१०७३) ............... १५९७ जो पुण्णकम्मरूपो धम्मो त...(ध.सङ्ग्र.२५) ................ ३७ ज्ञानं नैवाऽऽत्मनो ध...(सौ.पु.११/२५) ..........८२३,१७५३ जो बालथणभिलासो पढमो अहि...(धर्म.सं.१५४)......२११९ ज्ञानं प्रधानं न तु कर्म...( )............................. १७०१ जो भणइ नत्थि धम्मो न य ...(ति.प्र.८६८,
| ज्ञानं सतां मदमानादिनाशनं...(V.श.७७) द.शु.१७०).........
........... १९५२ ज्ञान सिध्यतु ते नो वा ...(रा.गी.१७/५९).............. ८६२ जो भिक्खू गुणरहिओ भि...(द.वै.नि.१०/३५६).......१८९० ज्ञानक्रियाभ्यां मो...(वि.आ.भा.गा.३ वृ.)................... ७१७ जो भिन्देइ खुहं ख...(उत्त.नि.१५/३७५) ............... १८७१ ज्ञानगर्भमिहादेयं द्वयो...(अ.सा.६/४४) ..................... ४३२ जो मन्दरागदोसो परिणामो ...(उप.पद.१८९) ...........४३५ ज्ञानतोऽज्ञानतो वाऽपि ...( )..........................१४७९ जोयणणीहारिणा सरेणं......(औपसू.३४,
ज्ञानदण्डो धृतो येन एकद...(प.ह.३).................... १२८९ भ.९/३३/४६३, रा.प्र.२० ........................ २०३२ ज्ञानदर्शनचारित्रलक्षणा...(प्रशम.२ वृत्ति).................. १८८० जो य पओगं जुञ्जइ हिंसत्थं...(ओ.नि.७५५) ........... ५२९ ज्ञानदा ज्ञानभूमर्हि...(सं.गी.९/४५)........................ १४०१ जो य पमत्तो पुरिसो तस्स ...(ओ.नि.७५२)............ ५३१ ज्ञानधनानां हि साधूनां ...(सू.कृ.चू.१/१४)............... ३७६ जो विणओ तं नाणं, जं नाणं...(चन्द्र .प्र.६२)......... १९८४ ज्ञानधर्मोपदेशेन पुरुषकै...(ना.भ.१/२५ पृ.३२) ...... ११०७ जो वि पगासो बहुसो...(बृ.क.भा.१२२४)..............११३९ ज्ञाननिष्ठात् तपोनिष्ठा...(ग.गी.५/२७)..................... २९८ जो संवेगपहाणो अच्चन्तसु...(धर्म.सं.५४०)............... ५२२ ज्ञानपूतां परेऽप्याहुः...(ज्ञा.सा.उपसं.१०)...................७१९ जो सगिहं तु पलित्तं अल....(पं.क.भा.१३९३) .......... १८९ ज्ञानपूर्वाणि = यथोदित...(यो.दृ.स.१२५ वृत्ति) ...... १५९१ जो सगिहं तु पलित्तं अल...(आ.प.१२०)................ १८९ ज्ञानबीजं परं प्राप्य मा...(यो.सा प्रा.७/४५)............. १५४६ जो सघरं पि पलित्तं निच्छ...(आ.प.१८२)................ १८९ ज्ञानभावनया जीवो लभते हि...(सा.स.४)............... १२३५ जो समो सव्वभूएसु तसेसु ...(अनु.द्वा.१२८,
| ज्ञानभूमिः शुभेच्छाख्या...(महो.५/२४) ................... १४०१ __आ.नि.७९८,वि.आ.भा.२६८०) ................ १९३१ | ज्ञानमभ्यस्यमानं तु तथा ...(बृ.परा.१२/३३४) ....... १७७० जो समो सव्वभूदेसु थावरे...(नि.सा.१२६) .......... १९३२ ज्ञानमात्रं च यल्लोके ...(शा.वा.स.४/३) ............ १५६९
जो सहइ हु गामकण्टए...(द.वै.१०/११) ............. १८५४ ज्ञानमुत्पद्यते पुंसां ...(ग.पु.१/२२९/६)............... १७५३
ता
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३१९ ज्ञानयत्नादिसम्बन्धः, क...(त.सं.१७३) ................... ५७८ | ज्योतिष्मती बुद्धिपुरु...(यो.वा.३/२५) ................... १७९४ ज्ञानयुक्तयमाद्यष्टाङ्ग...मं.बा.१(१)....................... १४२४ ज्योतिष्मती स्पर्शवती त...( ) ...........................१६३९ ज्ञानयोगः तपः शुद्धमाशं...(शा.वा.१/२१) ............ १८३७ ज्वलना अतिदूरेऽपि सरसा ...(याज्ञ.१०) .............. ८७२ ज्ञानयोगः तपः शुद्धमाऽऽ...(अ.सा.१५/५)............. १८३५ झाणज्झयणं मुक्खं जइधम्म...(र.सा.११)................ १२५० ज्ञानयोगः तपः शुद्धमि...(शा.वा.९/२२) .............. १८३६ झाणट्ठिओ हु जोई जइ णो सं...(त.सा.५/१) ........ १२३८ ज्ञानयोगस्तपः शुद्धमि...(अ.सा.१८/१६३).............. १८३५ झाणतवोवाधाओ आहारे...(अ.म.प.१११ वृ.).......... २०४५ ज्ञानयोगस्य योगीन्द्रैः ...(शा.वा.९/२३) ................. १८३६ झाणविहीणो समणो बहिरप्पा ...(नि.सा.१५१)......... १३५८ ज्ञानवृदध्यैव कर्मा...(म.भा.शान्तिपर्व-२४१/३०)........ १७०२ झाणस्स सत्त भङ्गा...(आ.नि.चू.२ पृ.८१,८२).......१९४५ ज्ञानवैभवविराग.....(ना.स.सा.क.निर्जरा.३) .............. १६४९ आतिमित्ता सुहज्जा च परि...(अङ्गु.७/६/११)........... ८४५ ज्ञानवैराग्ययोगेन भोग्यक...(महा.गी.८/८६) ............. १६५० टिट्टिभं जालपादञ्च को...(सं.स्मृ.१४८).........४८५,१७६९ ज्ञानसिद्धो न लिप्य...(अध्या.२/३५, ज्ञा.सा.१०/१) ....९६६ ठाणं पमज्जिऊणं दोण्णि नि...(आ.नि.७०४)...........१९८४ ज्ञानाग्निः सर्वकर्मा...(भ.गी.४/३७).... १७३९,१७७०,१८३५ | ठाणणिसेज्जविहारा धम्मुव...(प्र.सा.१/४४)............... २०३० ज्ञानाग्निदग्धकर्माण...(म.भा.शान्ति-२१०/४५)........... १७७०ण उच्चावयं मणं नियञ्छे...(आचा.२/३/२)............. १८६८ ज्ञानात्मा कृतकृत्योऽ...(कृ.गी.१४८)...... ............... १६९५ ण उ विहिचाओ वि तस्स हेउ ...(पं.व.९०)............ २८० ज्ञानाधलयेऽपि...(के.भु.१७) .. .............. २०४५ ण एवं भूतं वा...(स्था.सू.१०/१०/७०४) .........७२७,७३१ ज्ञानान्मुक्तिः...(सां.सू.३/२३) ....................७९२,१७०२ | ण कोवए आयरियं, अप्पाणं ...(उत्तरा.१/४०) ........ १९७८ ज्ञानामृततृप्तयोगिनो न ..(पै.४/९) ....................... १३९६ णच्चदि गायदि तावं वायं ...(लिं.प्रा.४) ................ १८९२ ज्ञानामृतेन तृप्तस्य ...(जा.यो.१/२३). १३०५,१३९६,१६७० णडभडम......(मूला.८५६) ..........
................६६९ ज्ञानावरणहासोत्थं...(अ.९/५)........... ...........३९१ | णत्थि णएण विहूणं सुत्तं अ...(आ.नि.गा.३८) ........... ६७२ ज्ञानावरणीयस्य क्षयोपश...(भग.९/४/३६५ वृ.)........१५०१ णत्थि विणा परिणाम अत्थो,...(प्र.सा.१/१०)............७२७ ज्ञानाऽग्निः सर्वकर्माणि...(भ.गी.८/३७).................. ११८१ | ण पक्खओ ण पुरओ णेव...(उत्तरा.१/१८)............ २००३ ज्ञानाऽऽनन्दोऽहमद्वयः...(ते.बि.६/६०)...................२१५९ | ण पुरीसाइ दुगुञ्छियमेसिं...(अ.म.प.१२०)............. २०६० ज्ञानिनः सर्वपापानि जी...(लि.पु.१/८६/११८) ......... १७७० ण माहणे धणुरहे, सत्थपा...(ऋ.भा.२६/४)............. १०८३ ज्ञानिनो नैव लिप्यन्ते म...(म.गी.३/१८७)................ ९६६ | ण मुयइ पयडि अभव्वो सु...(भा.प्रा.१३८) ............ १६९५ ज्ञानिनो मूढलोकानामाहारा...(अध्या.गी.१९५) ........... २०१९ ण मुयइ पयडिमभव्वो सुट्ठ...(स.सा.३१७).............. ८९३ ज्ञानी कर्मक्षपणार्थमु...(त.भा.९/१९ वृत्ति) .. .............. ५३२ ण य अपुणबन्धगाओ परेण इह ...(पञ्चा .३/८) ....... ९३९ ज्ञानेन दृष्ट तत्त्वेन ...(क.दे.सं.३/२२) ................. १७७० ण य एवं वभियारो कज्जविसे...(उप.रह.७९) ......... १२११ ज्ञानेनैव हि संसारविना...(रु.ह.३५)....... ..............१७०१
१७०१ ण य कम्मविवागोऽवि हु स...(पं.व.८५९) .............. ५२० ज्ञानेश्वर्यधनोपेतो जा...( )
....८४ ण य केवलभावेण हियकज्जे ...(सा.प्र.९) .................. ३६ ज्ञानोदयात् पुराऽऽरब्धं...(अध्या.५३). .................. १४०३ ण य णाणं णाणिस्सा एगन्ते...(धर्म.सं.२१९)............ ५८६ ज्ञापकञ्च = उदाहरणं पुनः,...(अ.वृ.२७/५).............. २६ णय तं.....(धर्म.सं.५२९)... ..............................२०३६ ज्ञेयवस्तुपरिज्ञानाद् वि...(शां.१/४०)...................... १३४९ ण य तं विरियविरहियं जाय...(अ.म.प.१०१)......... २०३९ ज्ञो ज्ञेये कथमज्ञः स्या...(यो.बि.४३२).. .........८२२,१७५७ ण य तत्तओ तयम्पि हु सो...(उ.प.४४०)............... ८९४ ज्योतिः परं परस्तात् तमसः...(षो.१५/१४)............ १६२५ ण य दुक्करं तु अ.....(उप.प.९२०).................... ज्योतिःशब्देनात्र सा...(रा.मा.१/३६)..................... १७९३ |ण य दुप्पणिहाणं पि ...(अ.म.प.१०४)................ २०४१ ज्योतिरेव परं ब्रह्म ...(रा.गी.१५/२४). १६२५ ण य परुवयारहाणी तेण...(अ.म.प.११९) .............२०५८ ज्योतिरेव परं लक्ष्यं ...(रा.गी.१५/२५)................. १६२५ ण य मइणाणपसत्ती कवला...(अ.म.प.११७) .......... २०४३ ज्योतिषामपि तज्ज्योतिः...(भ.गी.१३/१८) ...............१६२६ | ण य वत्थुदो बन्धो, अज्झव...(स.सा.२६५) ............ ९७०
ज्योतिष्टोमेन स्वर्गका...( )........... ................... ४७२ | ण य वत्थुदो हु बन्धो अ...(स.सा.२६५).............१६४५
०
०
०
०
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३२०
णय सन्ति बहू गुरवो जे व...(पं.क.भा. १७१ ) णय सव्वगतो जीवो तणुमे... (धर्म. ३६४) णय सव्वण्णू वि इमं उव...(धर्मसं. १३८६) णय सव्वो वि पमत्तो, आव... (नि.भा. ९२ )
सुक्खं दुक्खं वा देहग...( अ.म.प. ९२ ). ण यावि पन्ने परिहास कु...(सू. कृ. १/१४/१९) ण लविज्ज पुट्ठो सावज्जं, .. ... (उत्तरा १/२५) ण लिङ्गमित्तेण धम्मसम्प... (लिं. प्रा. २) णवणीयतुल्लहियया साहू... (व्य. भा. ७/२१५). वि अत्थि माणुसाणं तं सो...(समराइच्चकहा भव
९ / पृष्ठ ९६८, प्रज्ञा. २/१७०, औप. ४३/१३, दे. स्त. २९९, तीर्थो. प्र. १२४७) वि किञ्चि अण्णायं प...(नि. भा. ५२४८ / ५३७१, बृ.क. भा. ३३३०, उप.र.१३९)
ण विदुक्खं, ण वि सुक्खं,... (नि.सा. १७९) ण सवदि सुहं असुहं समसुह... (पं.का. १४२) ण सेणिओ आसि तहा बहुस्सु...( आ.नि. ११५८) ण हि मण्णदि जो एवं ण... (प्र.सा. १ / ७७) ण हि सुयजम्मे पिउणो सि...( धर्मसं. ४७१ ) हुवीरियपरिहीण पवत्त...(नि.भा. ४८ ) हु सा पुणरुत्तविही जा ... ( म.वि.२०९) ण हु सासणभत्तीमेत्तएण सि... ( सं .त.३/६३) गाणं किरियारहियं किरिया... (सं.त.३/६८). गाणं च दंसणं चेव चरितं...(उत्तरा. २८/२). गाणं सिक्खदि णाणं गुणे... ( मूला. १७१). णाणट्ठदंसणट्ठा चरित्त...(नि.भा. १९६९) णाणस्स फलं विरती...( उप.प. ४४८, भा. २ पृ. २४० ) णाणस्स फलं विरती पावे पु... ( उप.प. ४४८) णाणस्स होइ भागी थिरयरतो ... (नि.भा. ५४५७/
बृ.क. भा. ५७१३/पञ्चा. ११/१६) णागुणजुओ खलु णिरभिस्स...( पञ्चा.२/३४) णाणाइ दूसेन्तो तव्विवरीयं...(बृ.क. भा. १३२२ ) णाणाणत्तीए पुणो, दंसणतव... (बृ.क.भा. ११६८) णाणादिसन्धट्ठा व सेवि... (नि.भा.२२८४) णाणी य णिच्छएणं पसाहई इ... ( उप.प. ८८७) णाणी रागप्पजहो सव्वदव्वे... ( स.सा. २१८) णाणेण झाणसिद्धी... (र.सा. १५७) णाणे णिच्चभासो कुणइ म... ( ध्या. श. ३१)
• परिशिष्ट - ११
६७५ णारा किल मरणभयमिच्छ... (नि.उ.११ सू. ६५ भा. ३३१५भा. ३ पृ. १८६)
५९४
२१६० | णाऽणसणाइ दुहं ति मोक्ख...(पं.व.५४०) ५३२ | णिअआए च्चिअ वाआए अत्तणो... (गौ. व. ६३) २०२९ णिउणो खलु सुत्तत्थो न...(नि.भा. ५२५२, बृ.क.भा.३३३३)
१८६८
१९६७ णिग्गन्था णिस्सङ्गा णि...( बो. प्रा. ४९ ) ३९४ | णिच्चाऽणिच्चो संसारलोगव... ( श्रा.प्र. १८१). १८५६ | णिच्चो अविणासी सासओ जी... (द.वै.नि. भा. ४२) णिच्छयओ पुण एसो, विन्ने...(उ.प.४३३). णिण्णेहा णिल्लोहा णिम्मो ...(बो. प्रा. ५०)
६७३
१२८९
१७१४
२१२०
९३६
१२८९
२०४२
१९८५
१९३२
६७८
१०६५
. १९३४ णिययवयणिज्जसच्चा सव्वण... (सं.त. १/२८) . १५३२ णिव्वेयणी णाम पावफ... (ष. खं. ध. १/१/२/पृ.१०५) १६३२ णिव्वेयणी पु... (भ.आ.६५७)
६५६
६५६
१९७४
१३६१
२०१८
५२७
७३१
६०४ | णीचं ठाणं णीचं गमणं णीचं...(मूला. १७७) ११७१ |णीसेसकम्मणासे अप्पसहावे... ( का. अनु. १९९) १५३८ | गन्तेण कयत्थो जेणोदि...(वि.आ.भा. ११०३) ६७४ गाई माणाई सामन्नोभय...(वि. आ. २१८६) १७०० णेव य जीवट्ठाणा ण गुण... ( स.सा. ५५) ११४३ | णेव्वाणसाध (द.वै.नि. अग. चू. १०/२४६) १९७४ | णो अण्णस्स हेउं धम्ममा...(सू. कृ. २/१/१५) १९४० णो एवं करे... ( आचा. २/चू.१/४/२४). . ३७९ णो ठिइबन्धट्ठाणा जीवस्स ...( स.सा. ५४ ) ३८३ तं उवसमसंवेगादिएहिं ल... ( श्रा.प्र. ५३, धर्म. सं. ८०६ ) ... १००७ तं कसिणगुणोवेअं होइ सुव... (द.वै.नि.१०/३५३)
१८८३ १३२, ६६७ .४५६
. ७२७
१८९०
१४५०
. १६२ | तं किम्पि नत्थि ठाणं लो... ..(वै.श. २४) १२९२ तं किरियावादी यावि:.....(द.श्रु स्क . ६/३२)
९४४
१०१९
२६८
८७ तं = ग्रन्थिं बन्धेन न ... ( ध.सं. ७५४ वृ.) १४५४ तं च कहं वेइज्जइ ? अगिला .. ( आ. नि. १८३) ५२० तं चेवणुमज्जन्तो ववहा ... (व्य.सू.भा. १०/३/७०७) .१०६ तं जहा... ( स्था.४/२/२८२)
१४१
६५५
२१०३
१६४९ तं जाविह सम्पत्ती ण जु... ( धर्मसं. ७५५) १२३७ तं णो वच्चति तित्थं... (व्य.भा. उद्दे.१०/४११९) १२३४ तं तत्तो नाण सहिया...(वि.आ.भा. ११३९)
१९५२
७२३
२१६० णिद्दा विण हेऊ... ( अ.म.प. १०७)
णिद्दाविगहापरिवज्जिएहिं ग..( आ.नि. ७०७)
३०
५१०
२१७३
. १४८ | णिन्दाए य पसाए, दु...(मो.प्रा. ७२)
. २१६० नियमेण सद्दहन्तो छक्काए ...(सं.त. ३ / २८)
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३२१
२२
...(५.प.८/५)...............................३५६
तं तह पवत्तमाणं दट्टुं ...(पञ्चा .७/७) .................. ३०४ | तओ नो कप्पन्ति वाइत्तए ....(बृ.क.सू.४/१०)........१९९२ तं तु न विज्जइ सझं जं ...(बृ.क.भा.१३५७) ...... १२०३ तओ वया पन्नत्ता तं जहापढ...(स्था.३/३/१५५) ........ ११७ तं त्यक्त्वा तादृशं देवं...(शि.गी.१/३०) .................. २९७ तगराए इन्भसुओ जाओ तक्क...(उप.प.४०६)........... ३६९ तं देहवासं असुई असासयं ...(द.वै.१०/२१) ......... १८६९ तच्च प्रकतिपुरुषोत्तरहे...(दे.स्म.२४३५) तं नेतं मम, नेसोहमस्मि....(म.नि.महारा
तच्चास्तु लोकशास्त्रोक्तं...(शा.वा.२/३७) ................... ५०७ रुलोवादसुत्तर/२/२/ ११४ पृष्ठ.९२) ........ १६४८ | तच्छक्तिप्रतिबन्धे तु य...(ब्र.सि.१६)................... १६३६ तं पुण अणुच्चसदं वो...(व्य.सू.पी.७२)................. १९६७| तच्छरीरोपचयोऽपि ला......(न्या.कु.चं.३/७/७६ तं पुण विरहे भासइ न चेव ...(व्य.सू.पी.७४) ....... १९६७
पृ.८५८)............................................. २०४८ तं प्राप्य तत्स्वभावत्वा...(शा.वा.स.६/१८) ................६१०
तच्छास्त्रादेव ज्ञातेन ध...(कि.प्र.पृ.१९९)................ ५६८ न वालइ कया...(ध.स.७५४) ...............१०१९
| तज्जयति परं ज्योतिः समं ...(पुरुषा.१) .............. १६२६ तं भवे तारिसं भत्तपाणं ...(दशवै.५/१/४८) ............ ४१३
| तज्जुत्तकहापीईइ सङ्गया...(यो.विं.५) ................... १३१२ तं मिच्छत्तं जमऽसद्दहणं...(गो.सा.जीवकां-१०७)........ १५२८
| तज्ज्योतिरस्य सर्वस्य पु...(नृ.उत्त.६/३) ................ १७२५ तं यथा यथोपासते तथैव भवति...(मु.१) .............. १५८४
तणकट्टेण व अग्गी लवणजलो ...(आ.प्र.५१, तं सद्धाजलरहियं बीयं...(स.क.भव ३/पृ.१९१) ...........
म.वि.२४९,महाप्र.५५) ......................५०८,१८५० तं सव्वणयविसुद्धं जं चरण...(आ.नि.१६३७,
तणसन्थारनिसन्नो वि, मुणि...(सं.प्र.४८)................... ५०९ द.वै.नि.१/१५०) ........... ................१७७१
तण्डुलस्य यथा चर्म...(महो.५/१८५) ...........१२०६,१७७० तं से अहिआए, तं से...(आचा.१/१/२/१६) .......... १९२५
तण्हाछुहाभिभूओ सखे...(उप.प.४०४).................... ३६९ तइया परतत्तग...(पू.वि.८/५) ............
तण्हादुतियो पुरिसो दीघम...(इतिवुत्तक-१/२/५) .......... ६९० तए णं तव मेहा ! लेस्सा...(ज्ञा.ध.अ.१/सू.१७०)......७१
तण्हाय नीयति लोको...(सं.नि.१/१/७/३/६३पृ.४६).....८७५ तए णं तस्स गयसुकुमालस्स...(अन्त.३/८/९२)..........७१५ तए णं तस्स तेयलिपुत्त...(ज्ञाता.१४/८३) ................
तण्हाय विप्पहाणेणणिव्वाणं...(सु.नि.५/६८/४)........... २११०
ततः = तस्माद् लोकपङ्क्ति ...(यो.बि.९३वृ.) ............७०६ तए णं तस्स दडुरस्स तं ...(ज्ञाता.१/१३/३५) ......... ७१४ तए णं तस्स पोग्गलस्स ...(भग.११/१२/१७४)..........
ततः पुण्यभवा भोगा दुःखं ...(यो.सा.प्रा.९/१३) ...... १६६७ तए णं तस्स भरहस्स रण्णो ...(जम्बू.प्र.७०) ...........
| ततः पुण्यवशात् सिद्धो गु...(यो.शि.१/१४२).......... १४१० तए णं तस्स मेहस्स अणगार...(ज्ञा.ध.क.१/१९०) .....
| ततः शरीरे लघुतादीप्तिव...(शां.१/१६)................. १५१० तए णं तस्स विजयस्स...(भग.शत.१५/सू.५४१) ........ ९४८
ततः शुभमनुष्ठानं सर्वमे...(यो.बिं.१७१) .................. ९२९ तए णं तस्स सिवस्स रायरि...(भग.११/९/७१).........७१४ | ततः सदुपर्दशादः, क्लिष्ट...(अ.प्र.श्१६/४) ............. ६२६ तए णं तस्स सुदंसणस्स से...(भग.११/११/१७१) .....७१४ ततः स सर्वविद् भूत्वा भ...(शा.वा.९/२१)............ १८३६ तए णं तुम मेहा ! ताए पा...(ज्ञा.ध.
ततश्च = एवं संसारा...(अष्टक.प्र १४/६ वृत्ति)....... ५८५ अध्ययन-१/पृ.६६).................................... ९४८ ततश्च कान्तादृशि सम्प्र...(अ.तत्त्वा.३/१२३) .......... १६४१ तए णं तेसि जियसत्तुपामो...(ज्ञाता.८/१८१) .............७१४ | ततश्च दुष्करं तन्न सम्य...(शा.वा.९/१७) .............. १६५६ तए णं मल्ली अरहा जं चेव...(ज्ञाता.८/२२५)..........७१६ ततश्च यज्जगुर्मुक्त्यै ...(तत्त्वानु.५/३४) ................. १७२५ तए णं से तामली बालतव...(भग.३/१/१३५)......... १३८७ | ततश्च समयाख्यानं भवरूपा...(ब्र.सि.स.२३०) ........... ९६२ तए णं से नन्दे मणियार से...(ज्ञाता.१/१३/१३)..... १५४९ ततश्चास्याः सदा सत्ता, क...(अ.प्र.१५/३) .............. ६०१ तए णं से पूरणे बालतव...(भग.३/२/१४३) ..........१३८७ | ततश्चाऽविद्याक्लेशनिवृ...(यो.सा.सं.पृ.५) ................१३४३ तए णं से सोमिले माहणे...(पु.प्फि.व.३/पृ.२३)....... १५४९ ततश्चेदृक्परिणतौ, बुद्धौ...( ).... .............५८६ त एते धर्मधर्मिणः किंरू...(रा.मा.४/१३) ................७९७ | ततश्चोर्ध्वगतिर्धर्मादधो...(अ.प्र.१४/६)..................... ५८५ तओ दुप्पसन्ना पन्नत्ता ...(स्था.३/४/२०३,
| ततस्तद्वृत्तिनैश्चल्यं कु...(अपरोक्षा.१२०)................. १५१६ वृ.क.उद्दे.४/सू.१२)...
........... ५४२ | ततो ठाणाई देवेऽपीहे...(स्था.३/३/१८४)...............१४०९
७१५
७१३
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३२२
• परिशिष्ट-११. ततो महानुभावत्वात्तेषामे...(अ.प्र.२६/३) ................. २५७ | तत्त्वेन तु पुनः = त...(यो.बि.९२ वृत्ति) ...........७०४ ततो रागद्दोसपबन्धपडिओ...(व.हि.प्रथम
तत्त्वेन मायाम्बु यथेक्ष...(अ.त.३/१२५) ................. १६४७ ___ भाग पृ.१६७)...
९०८ तत्थ उ भणिज्ज कोई झाणं...(आ.नि.१४६७)......... १९४५ ततो विवेकमाश्रित्य विर...(यो.शा.१०/२४)............ १४०९ तत्थ खलु भगवता...(आ.१/१/१/१०/११/१२)........ १९२५ ततो व्याधिनिवृत्त्यर्थं ...(शा.स्त.२/गा.४७) ............. | तत्थ णं जे ते पमत्तसञ्ज...(व्या.प्र.१/१/१७) ......... १९४६ तत् = इति यस्मादसम्भवीदं...(अ.प्र.२९/६ वृ.) ....... २९० तत्थ णं रेवतीए गाहावइणी...(भ.सू.श.१५/ तत्कथाप्रीतिः,...(ल.वि.पृ.५) ................................. ९९८ सूत्र-५५८/पृष्ठ-६८६)................................ २६६ तत्कालकृतदुष्कर्मकर्मठ...(यो.शा.१/१३).................. १८३६ | तत्थ मन्दा विसीयन्ति...(सू.कृ.१/३/२/२१) ..... १८४,१२९१ तत् = चित्तं स्वाभासं = ...(रा.मा.४/१९) ............७७० तत्थ वि अ धम्मज्झाणं न ...(पञ्च.२१६)............१९२९ तत्तज्जन्तुध्वनौ चित्तसं...(शां.१/६९)...................... १७८६ तत्थ वि जमणाभोगं अव्वत्तं...(वि.श.) .................. १४६४ तत्तत्कल्याणयोगेन कुर्व...(यो.बि.२८८)..................... २९४ | तत्थवि य साहुन्दसणभा.....(पञ्चा.७/४६) ................. १५ तत्तत्थसुत्तभणिया एक्कार...(अ.म.प.७८)................२०२६ | तत्थ समणा तवस्सी...(द.वै.नि.१/१५)...........४२१,१८४७ तत्तत्स्वभावता चित्रा तद...(यो.बि.२९३)................१०३१ तत्थ से चिट्ठमाणस्स उवस...(उत्त.२/२१)............. १८५५ तत्तुल्याऽपरगुणसमावेशे...(ल.वि.शक्रस्तवान्ते पृ.७२)... १५८२ | तत्थ से भुञ्जमाणस्स अ...(द.वै.५/१/८४) .............. ४६१ तत्तो च्चिअ सुहभावाओ णि...(पञ्च.१६८२) ............ १७१ | तत्थेव य निट्ठवणं बन्धण...(बृहत्कल्पभाष्य-९१७) .......८५ तत्तो तब्विगमो खलु अणुब...(पञ्चा.१६/३४)..........१८३४ तत्पदं साध्ववस्थानाद् भि...(यो.दृ.स.७४).........२०,१५३१ तत्तो वि य जं कुसलं त...(वि.वि.१/९) ............... २१७८ | तत्परं ज्योतिः ओमि...(यो.शि.६/५६)................... १११२ तत्तो सुदेसणाईहिं होइ ...(वि.वि.५/५)....................८८४ तत् पुनः तुरीयं निरावरण...(द्वा.न.च.भाग-१,पृ.२१९) १८३५ तत्तोऽव्यत्तगसामइयदि...(उप.प.गा.२११,१.२६,पृ.१५७) २०३ | तत् पुनः दृढाध्यवसा...(बृ.क.भा.१६४२ वृ.)..........१९४५ तत्त्यागायोपशान्तस्य स...(अ.प्र.१०/५).....................४२९ तत्प्रकृत्यैव शेषस्य के...(यो.बि.१८२)..................... ९४१ तत् त्रिविधं, वाक्छलं सा...(न्या.सू.१/५२)............... ५४४ | तत्प्रातिभं केवलबोधभानोः...(अ.त.७/९)................. १२८२ तत्त्वं परं ज्योतिरिह ...(अ.त.३/१२२) ................. १६२८ तत्फलाभ्युद......(म.पु.१/११९)...... ............... ६६५ तत्त्वं पुनर्द्वयस्याऽपि...(यो.बि.३३६) ..................... १२०१ | तत्र = अध्यात्मप्रसादे ...(भा.ग.१/४८)................ १३४४ तत्त्वजिज्ञासवः कल्याः !...(शं.गी.६/८६) ............... १६०२ तत्र का प्रसुप्तिः ? चेत...(यो.सू.भा.२/४)............... १७३१ तत्त्वज्ञानस्य भोगाऽजनक...(कि.रह.पृ.४५).............. १७७२ तत्र कार्यविमुक्ति...(यो.सू.२/२७ त.वै.).................. १७२७ तत्त्वज्ञानाद् दुःखजन्म...(न्या.सू.भा.४/२/२) ............. १७०२/ तत्र = कोष्ठकादौ 'से...(द.वै.५/१/८४ वृत्ति).......... ४६१ तत्त्वज्ञानेऽग्रेसरतां ...(सं.गी.७/४)........................१२८९ तत्र खो भगवा भिक्खू...(म.नि.२.२.१७६ पृ.१४८)...५१५ तत्त्वतस्तु प्रशस्तराग...(गु.त.वि.१/९८ वृत्ति) ...........१४०७| तत्र ज्ञानाऽग्निना क...(शं.गी.६/४७).................... १७७० तत् त्वमेहि समतां ममतामु...(अ.क.द्रु.१६/४)......... १५९४ तत्र = तस्मिन् प्रदेशे य...(यो.सू.३/२ रा.मा.) ....... १६६३ तत्त्वसंरक्षणार्थं प्रा...(प्र.मी.२/१/३०).......................५४१ तत्र द्रागेव भगवानयोगा...(यो.दृ.१८६)..................१६९६ तत्त्वाख्यानमपि लक्षणं भ...(प्रदी.३/२/१२६)..............८२४ | तत्र = धर्मसाधनविषये वि...(अ.प्र.१४/१ वृ.)..........५७७ तत्त्वाज्ञानादे.....(अ.म.प.१०१ ७.)....................... १७७४ | तत्र प्रत्ययैकतानता ध्या...(यो.सू.३/२).....................१२० तत्त्वाध्यवसायसंरक्षणा...(न्या.सू.४/२/५०).................. ५५२ तत्र प्रदेशबन्धो योगात् ...(प्र.र.३७) ............ .......८७७ तत्त्वाभिनिवेशः...(ध.बि.५/४९)............................१५५७| तत्र प्रवृत्तिहेतुत्वा...(अष्टक.२०/६) ..........
.................. ५०५ तत्त्वाभिष्वङ्गस्यापि त...( यो.श.१८ वृ.उद्धृत) ........१२४५ तत्र प्राणवियोगप्रयोजन...(यो.सू.२/३० रा.मा.).........१४२२ तत्त्वाऽतत्त्वानध्यवसाय...(ध.परी.८ पृ.८०) ............ १५२८ | तत्र प्राप्तविवेकस्याऽ...(सा.सू.१/८३) ......................७५८ तत्त्वाऽतीतं पदं तद्वद...(सं.गी.४/६०) ................. ३५४ | तत्र = यथोक्तदेशे प्रत्य...(यो.सु.३/२)................ १६६४
तत्त्वाऽवबोध एवाऽसौ वा...(महो.४/१२).............. १६८५ | तत्रर्जुसूत्रनीतिः स्या...(न्या.अ.२९ टि.) ................. ५२९
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
. १७३१ तथा तथोपधायोगः, दुःस्व... (ध.बि. ४/२४२९) . १३४४ तथा तुल्येऽपि चारम्भे स .. ( शा. वा. १ / ९२). १३४४ तथा तृतीयाऽतिशयात् तृती...( वै.क.स्त. १/८८) १७८३ | तथात्मगुरुलिङ्गानि प्र...(यो . बि. २३१)
१११४ | तथा दानं तपो वेदाऽध्ययनं ...(शि.गी. १६/१३) १६७६ तथा परिणते गम्भीरदेशनायो...(ध. बिं. २/३१)
तत्र सुकृतकर्मफलमनुभूय ...(त.सू.१०/७,भा. पृ.३२५) १४०९ तथापि नश्यतः तेन प्राणा...(व.सं.).
तत्र हेतुः केवलज्ञानावरण...(ज्ञा. बि. पृ. १) तत्रात्मा नित्य एवेति, (अ.प्र. १४/१). तत्रादिमा सर्वगुणाधिकेषु,... ( वै. क. स्त. १/८४) तत्रापि च न द्वेषः का... ( षो. १६/१३). तत्रापि रू......(का. सू. ७/१/३) तत्रापि सम्बन्धव्यवहारमा...(किर. पृ.१२३) तत्रासो य्वायं पुग्ग...(म.नि.१/१/५५७)
२०४३ तथा प्रयत्नो बहुधा सर्वक... ( सं .गी. ७ /१०) ५७७ तथाफलपरिपाकीह तथा...( पं. सू. ५/३ वृ.) ३५६ | तथाभव्यत्वतश्चित्रनिमि...(यो . बि. २९१). . १०५,१६०७ तथाभव्यत्वन्तु भव्यत्वमे... (ध. बिं. २/६८) ९५० तथारुचिस्वभावत्वा... (ध. बिं. ५/२३) ५६८ तथाविधप्रवृत्त्यादिव्य... (अ.प्र. ९/५)
१८५ तथाविधप्रासादादि अस्थ्या...(यो.बि. वृ. २३३) तत्रासो य्वायं पुग्ग...(म.नि. अनङ्गणसुत्त-१/१/५/५९) १८५ तथा विरचनं नव्यग्रन्थाना... ( सं .गी. ३ /२०) . १३८० तथा शक्तिपरा नाम चतुर्थी...(सं.गी. ९/४३) ४ तथा सर्वाणि कर्माणि मनो... ( सं .गी. ४ / ११)
तत्राऽपि च न द्वेषः का...( पो. १६/१३ ) तत्राऽपि दत्तवस्तुभ्यः... (सं.गी.३/८) तत्राऽपि सत्त्वसञ्जु ... (सं.गी. ३/३४) तत्राऽहिंसा सत्याऽस्ते... ( शाण्डि. १/१ ) तत्राऽऽसन्नोऽपि जनोऽ...( षो. ६ / ६) तत्रैव तु प्रवृत्तिः शुभ...(षो. ३/८). तत्रैवाऽऽलम्बने कारण... (यो.सू.१/१७ भा.ग.वृ.) तत्रैवाऽऽलम्बने सू... (यो. सा. सं . पृ. ११) तत् शान्तमशब्दमभयमानन्दं ... (मैत्रा. ७/३) तत्संस्कारादेषा दीक्षा स... ( षोड. १२ / १० ) तत् सत्त्वं मलिनीभूतं, ...(वै.क. ९/१०७१). तत् = सदनुष्ठानं प्रीतिभ...(यो.दी. १०/२वृ.) तत्सन्तु चेतस्यथवाऽपि ... (मा.पु. ३७/३८). तत्सन्निधानादधिष्ठातृत्वं...(सां.सू.१/९६). तत्सन्निधानादभिव्यक्तमभि... (रा.मा. ४ / २३). तत्सन्निधौ न वैरं स्याद्,...( ब्र.सि. ३०४) तत्स्यादालयविज्ञानं यद् ... ( ). तथाक्रियाभावात्तथाविधायाः ...(पञ्चा.वृ. २३/४०) तथा च जन्मबीजाग्निर्जर...(यो . बि . ३८) तथा च तत्स्वभावत्वनियमा... (यो . बिं. ३३०) तथा च भिन्ने दुर्भेदे क... (यो.बि. २८० ). तथा = तत्प्रकारा विधा = ( अ.प्र. ९/५ वृ.) तथा तथा = तेन तेन प्रका...(धर्मबि .वृ. ४/२४)
तत्र विदेहप्रकृतिलयानां (म.प्र. २/४ ) तत्र = विवेकख्यातौ सत्यां... (यो. सुधा. १/४८ ) तत्र = वैशारद्ये सति या ... ( म.प्र. १ / ४८ ) तत्र वैशारद्यं चातिसूक्ष्म...(यो . सू. ३ / ५ वा. ) तत्र व्याधिः वातपित्त... ( म.प्र. १ / ३० पृ.३७). तत्र संस्कारलक्षणयोः ध... ( रा.मा.३/ ११ )
२३२३
२७९
११७८
३५६
९८९
१३९४
१२७
१५०८
. १२९१
.१०२७, १४४०
. १०३१
१४४०
१५५७
३८४
९९१
१४५३
.१४०१
८६०
९०३
५०५
११२७
१२१३
७५०
. १६२६
२१०५
११८१
१६०२
..१३८,६७०, ८८५
२२७
६ तथास्वभाव एवाऽसौ स्वहे ...(शा. वा. स. ६/४) . ५५७ तथा स्वभावसंसिद्धसंस्का...(शं.गी.२/१४०). ३०७ तथाहि साङ्ख्यः शैवश्च स...(यो . बिं. ३०४ वृ.) १६९८ तथाऽयं चारित्री भवका...(यो. बिं. ३५५). १३२९ तथाऽहं सुखमस्वाप्तं नै...( शि.गी. १० / ५६) . १३३१ तथाऽऽत्मनि स्थिता ज्ञ...(यो.सा. प्रा. ९/७) २१५९ तथैव मयि युक्तानां जीव... (शं.गी. ६ / १३०). १९०८ | तथैवाऽत्मनि कर्माणि ति...( इति.स. २/६७) १५९७ तथैवोपासनाशास्त्रविधाने...(शं.गी. ६/८४) १९१२ तथ्ये धर्मे ध्व ... ( यो. बि. २९० उद्धृत) २१५६ | तदणाइसिद्धजोगो असङ्ग...(पं.लि. ९४) ७६८ तदत्यन्तविमोक्षोऽपवर्गः ...(न्या.सू.१/१/२२).....२०८९,२०६९ . ७७९ तदत्र यत्नः कर्तव्यः स... ( ब्र.सि.स. १४६ ) . १४३५ | तदनुप्रविश्य सच्च त्य...( तै. उप. ६) २१०७ तदनुभवेऽपि ( द्वा.४ / २)
४१८ तदन्तिके तदा सव्र्व्वे ध... (शं.गी. १ / १३९) . १७८१ | तदन्यकर्मविरहात् न चेत्त...(यो . बिं. १६७ ) ११८८ तदपि हि नित्यं यस्मिन् त... (पा.म.भा. १/१/१) १०१८ तदभावपरिण्णाणं उवओगादीहिं ... ( पञ्चा. १३/४६) . ३८८ | तदभावात् संयोगाऽभावो हा... (यो.सू.२/२५). २७९ | तदभावेऽपि तद्भावो युक्तो... ( यो . बि . ४०७)
....९८१
१०६४
६२०
१४९०
८७९
६१०
४२४
१७४७
१२५६
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३२४
• परिशिष्ट-११. तदभिप्रायं = सर्वज्ञाऽ...(यो.दृ.स.१३९ वृत्ति)........ १६०८ | तद् दृष्ट्वा चिन्तयत्येवं...(शा.वा.९/१०) ............... १६५५ तदभ्यासेन लभ्येत पूर्वज...(कुं.२०) ...................... ७५५ तद् द्वारमपवर्गस्य वाङ्म...(वा.प.१/१४) .............. १७७५ तदयमलीकविकल्पैरासीद् गु...(वै.क.ल.२/९१).......... १५४९ तद्धि मूलधनं श्राद्धैः स...(षो.६/१६ यो.दी.वृ.)......... ३१३ तदर्थं यम-नियमाभ्यामात्म...(न्या.सू.४/२/४६)........... १७०२ | तद्धेतुकर्म......(केव.भु.३१) ................................ २०२९ तदर्थः तस्य पुरुष...(यो.सू.२/२१ रा.मा.) ...............७६५ तद्ध्यानं क्रियते भव्यं ...(पं.पं.विं.१०)................. १२४९ तदविज्ञाय कर्माणि ये कु...(शि.गी.१४/३७).............. ९०९ तबुद्ध्यवच्छेदेन मुक्त...(शा.वा.स.३/३५वृ.पृ.११८)....८१८ तदस्य द्रव्यतो ज्ञेयं त...(ब्र.सि.५५)...... ..१८० तद्भवसिद्धिकानामपि नियमे...(वि.आ.भा.२०४६) ..... १८३२ तदस्य सज्जातं तारकादि...(सि.हे.७/१/१३६)......... १२८५ तभेदाद् = बुद्ध्यादिभे...(यो.दृ.स.१२० वृत्तिः) ..... १५८८ तदाज्ञालङ्घनाद् दुःखं, त...(वै.क.स्त.९/३२४, | तद् यथेह कर्मजितो लोकः ...(छां.उप.८/१/६) ....... २११३
वै.रति.८/३२२)..................................... ११४६ तद्योग्यजन्मसन्धानं = दो...(यो.बि.वृ.२१५).............. ९८५ तदाज्ञालङ्घनाद दुःखं, त...(उप.भ.प्र.८/२९०) .........१११० तपप्रत्ययैकाग्रसन्त...(वि.पु.६/७/९१) ...... तदा द्रष्टुः स्वरूपाऽव...(यो.सू.१/३) ......................८०९ | तद्वत्कथाप्रीतियुता तथाऽ...(यो.दृ.स.२१५).............. १३१२ तदा मुक्तिर्यदा चित्तं ...(अ.गी.८/२) ..... ............१३९६ | तद्वत्तीर्थकरान ये त्रि...(ललितविस्तरा उद्धृत तदासनाद्यभोगश्च तीर्थे त...(यो.बि.११५)............... ८४० लोगस्स पृ.९३).................. .... ३७१ तदासौ प्रथमामेकां प्रा...(अक्ष्यु.१०)...................... १४४९ तद्वदात्माऽपि निर्लेपो...(शि.गी.१०/२२) ..................७२८ तदा स्फटिकसङ्काशं तेजोमू...(आ.स्व.१२)............ २०४६ तद्विपर्ययो नीचैर्वृत्त्य...(त.सू.६/२५)......................१३१९ तदिह यदंशे सम्यग, गुण...(मा.परि.२२३).............१ ३५ तद्वैराग्यं स्मृतं दुःख...(अ.सा.६/१)........................ ४२७ तदीयौदारिकशरीरस्थितेः......(न्या.कु.चं.३/७/७६
| तद्धेतुत्वात् तावपि...(उ.मा.५१९ हेयो.वृ.) ................ १८७ पृ.८५७)........... ............................. २०४६ तनुत्वञ्च विवेकख्यातिप्र...(ना.भ.२/२)................... १७३२ तदेको मोक्षमार्गस्ते, ता...(वै.क.९/१०७५) ............. १५९७ | तनोति धर्मं विधुनोति पात...(आ.च.२/५९)............ १८४० तदेतत् परमं धाम विद्याज...(ब्र.सि.२०)................ १६८० तन्नाप्नोति मनः स्वास्थ्य...(यो.शा.६/४) ................. १५११ तदेतदेव भगवान् योगशा...(सं.गी.३/४३) ................ ७६१ | तन्नाभिचक्रमित्युक्तं...(यो.शि.५/२१) ..................... १७९६ तदेतद् दुर्घटं दृष्टात् ...(न्या.मं.प्रमेयप्रकरण
|तन्नास्य विषयतृष्णा प्रभ...(षोडशक ४/९) ................ ४४० भाग २, आह्निक-७, पृ.२६ .................... ११८१ | तन्नियोगाद् महात्मेह कृत...(यो.दृ.स.१८१).............. १६९४ तदेतद् धारणा-ध्यान-समाधि...(यो.सू.भा.३/४).......... १७८३ | तन्निरवेक्खो नियमा परिणा...(उप.पद.१८७).............. ५३७ तदेतद् व्यापकं प्रोक्तं,...(वै.क.ल.९/१०४७)............ १६१० तन्निर्वाणाऽऽशयो धर्मः...(ब्र.सि.३०२)...................१५४४ तदेवं चिन्तनं न्यायात्त...(अ.प्र.२९/६)..................... २९० | तन्निवृत्तौ उपशान्तोपरागः...(सां.सू.२/३४) ................७५३ तदेवं सर्वतीर्थेषु, भावा...(वै.क.ल.९/१००८) .......... १६१० | तन्निसर्गाद् अधिगमाद् ...(त.सू.१/३) ................... १८८३ तदेव = उक्तलक्षणं ध्यानं...(रा.मा.३/३) ............... १६८४ | तपः = कायशोषण...(यो.सुधा.२/३२).... तदेव ध्यानं यदा ध्येयार्थ...(भा.ग.३/३) .............. १६८५ | तपः = कायेन्द्रियमनसां स...(केनो.भा.४/३३) ......... ५१८ तदेव = ध्यानमेव ध्येयैक...(यो.सुधा.३/३) .......... १६८५ तपः = द्वन्द्वसहनम् ।...(यो.सू.भा.२/३२)........... १४७७ तदेव सद्धनम् । तदेव चि...(त्रि.वि.म.७/१०) ....... २१५६ | तपःप्रभावादेव त...(त.चि.ईश्वरानुमाने पृ.१९३) ....... १७६९ तदेव हि तपः कार्यं दु...(ज्ञा.सा.३१/७) ..........५११,८६६ तपः शास्त्रान्तरोपदि...(रा.मा.२/१) ...................... १४८६ तदेवाऽर्थमात्रनिर्भासं ...(यो.सू.३/३)...................... १५५७ | तपःसंयमगुणान् धारय...(द.वै.नि.३/२१० वृत्ति) ......... ६६७ तदैक्षत ‘बहु स्यां प्रजा...(छां.६/२/३) ................. ११०७/ तपःसंयमयोः स्वर्गहेतुत्वं...(अ.सा.१८/१४७)............ १६३५ तद् आसनं प्रयत्नशैथिल्ये...(रा.मा.२/४७) ............. १४९६ | तपः सन्तुष्टिरास्तिक्यं ..(त्रि.बा.३३३४) ............ १४८० तद्दानं त्रिविधं प्रोक्तं...(म.गी.९/२).........
| तपः सन्तोषाऽऽस्तिक्यं...(जाबा.२/२) ................... ५५७ तदृष्टाद्यनुसारेण व...(यो.बि.२७)........
| तपःसन्तोषाऽऽस्तिक्यदा...(शाण्डि.१/२)..........५५७,१४८०
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________
तपः समभ्यस्यमानं चेतसः ... (रा.मा. २/४३) तपःसार इन्द्रियनिग्रहः ...(चा. सू. ४७५) तपःस्वाध्यायेश्वरप्रणिधा...(यो.सू.२/१) तपति पुरोपात्तकर्माणि ... ( उत्त. बृ.वृ. पृष्ठ५५६) तपसा चीयते ब्र...( मुण्ड. १/१/८). तपसा प्राप्य सत्त्वं स... (मैत्रा.४/३) तपसा प्राप्यते सत्त्वं स... (मैत्रे. १/४/२) तपसा ब्रह्म विजिज्ञा...(तै.आ.९/२, तै.उप.३/३/२) तपसा मां विजिज्ञास... (अव्य. २)
८६२ ( आचा. ५/५/१६२)
तपसि सर्वं प्रतिष्ठितं त... ( म.ना. २२/३) तपसैव सुतप्तेन नरः...( म. भा. शान्ति. १६१/६) तपसो हि परं ना... (म.भा.वन. ९१/१९) तपस्वी पुण्यो भव...( तै. आ. १/६२) तपस्सि तपं समादियति, सो .. ( दी. नि. ३/२/५८५९, पृ ३०३१)
. १४८५ तमो मोहो महामोहस्तामिस्रो...(ब्र.सि.६६) . १७६९ तम्पि य अपरुसमउयं हियय... ( व्य. सू. पी. ७३) ५१७ तम्हा अनायमूला हिंसारहि ... ( चैत्य. म.भा. २५) ८६३ तम्हा अहिगयसुत्तेण अत्थस... (सं.त.३/६५)
| तम्हा उ अणसणाइवि पीडाजणग...(पं.व.८५०) ५१६ | तम्हा कम्माऽणीयं जेउमणो... ( आ.नि. २२१) तपस्सी अक्कोधनो होति, अ...( दी. नि. ३/२/५) ५१६ | तम्हा खलुङ्कभावं चइऊणं...(उत्तरा.नि.४९६) तपस्सी तपं समादियति,... ( दी. नि. ३/२/६४, पृ. ३३ ) .... ५१६ तम्हा खलु पमायं चइऊणं प... ( उत्त. नि. ५२७, तपो च ब्रह्मचरियञ्च तं ...( सं . नि. जरावर्ग
आ. पता. ६९२)
१/१/६/५८ पृ.४४)
तपो न कल्कोऽध्ययनं न ...( म.भा.
आदिपर्व -१/२७५)
तपो न परं प्राणायामात्, ( )
तपो नाम विध्युक्तकृच्छ्र... (शां. १/२). तपो नाऽनशनात्परं यद्धि ...( म.नारा. २१/१) तपो ब्र...( तै. आ. ९/२).
तपो ब्र...( तैत्ति ३/२/३) तपो मे प्रति... (तै .ब्रा.३/७/७). तपोयोगेन सर्वेषां चित्त... (महा.गी. ११ / ३) तपो हि स्वाध्यायः... ( आ.ध.सू.१/४/१२/२) तपो हि स्वाध्यायः... ( तै. आ. २/१४) तपोऽपि च यथाशक्ति कर्त... (यो . बिं. १३१) तप्तक्षीरघृताम्बूनामेकैकं ... ( या. स्मृ. ५/३१७) तप्पज्जायविणासो, दु...(विशेषावश्यकभाष्य-३४३४) तप्पते अणेण पावं कम्ममि...(नि. चू.४६) तप्पुव्विया अरहया, पूइय...(आ.नि. ५६७,
बृ.क. भा. ११९४) तमः पतनकाले हि प्रभ... (ह. पु. १४ / ४० ) तम इव हा....... ... (के.भु.३).
• परिशिष्ट - ११
. १४८४ तमस्मिन् प्रत्यागात्मानं...(क.दे.सं.२ / ७२). ८६६ | तमांसि ध्वंसन्ते परिणम...(म.च.१ / १२) १७०२ तमातो ते तमं जन्ति म...(सू.कृ. १/१/१/१४) . ५१९ तमायते प्रकाशोऽपि गोष्प... (पार्श्व.च./ सर्ग. २,३/पृ.७५)
५१७
१४८५ तमे णामं एगे जोई । जोई ... ( स्था.४/३).
११५५
9000
. ५१७,१४८५ तमेव विदित्वाऽतिमृत्युमे...(य. वे. ३१/१८, श्वे. ३/८) १७२३ १८६२ तमेव सच्चं णिसङ्कं जं जि ....
२३२५
५१६ | तम्हा तित्थयरपरूवियम्मि ... (चं.वे.८८) | तम्हा ते न सिणायन्ति ...(द.वै.६/६३) ९०३ | तम्हा धितिउट्ठाणुच्छाहक...(सू.प्र.२०/२१२ ) . १५०९ तम्हा नियमेणं चिय जइणो स... (विं. विं. ११/७) १४७७ तम्हा निरभिस्सङ्गा धम्म... (पं.व.२०३) १८७४ | तम्हा भावो सुद्धो सव्वपय...( उप पद. २४३). ५१८ तम्हा रोएतव्वं भावेयव्वं ...( धर्म.सं.१८)
१८९४ | तम्हा वज्जन्तेणं ठाणाणे... (व्य.भा. ५/४०)
८६३ तम्हा विसेसओ चिय अकया...( पञ्चा. १३/३६)
. ४४३ १४५७
...... ४८८
९३,३८४,९७०, १४२५
१५४३
१९६७
१५०
६७३
५२०
१५४८
१९८०
२००४ तरुणो सुही वियड्ढो रागी ... ( स.स. १४) .१२०२,१४०५ तर्कवाद-विवादां (प्रे.गी.२०६)
. २०४९ तर्काऽप्रतिष्ठाना...(ब्र.सू.२/१/११)
६५८
६७४
. ३५९,३६०
१९९३ १९०९
४२२
७१९
१४५३
२००३
४१४
१०६७
. १३४५
९८०
. ५१५ तम्हा सव्वाणुन्ना सव्वनि... (नि.भा.२०६७, उप.मा.३९२ ) . १४७ १४७८ तम्हा सव्वे (सं.त. १/२१) १५१८ | तया प्रज्ञया जनितो यः... ( यो. सू. १/५० रा.मा.) ८६२ तयो तमा अतीतं...( दी. नि. ३/१०/३०५ पृ. १७३ ) ८६५ | तयोमे भिक्खवे अग्गी । कत...( इ. बु. ३/४४) ६२२ तयो रोगा पुरे आसुं इ...(सु.नि. २/१९/२८). . १८७४ तरति शोकमात्मवि... (छां.७/१/३) तरियव्वो य समुद्दो बाहा...( )
९५९
४८८
१७२३
४२१
१००८
१५६०
२१५९
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________
१८७८
२३२६
• परिशिष्ट-११. तर्कोऽप्रतिष्ठः श्रुत...(चा.रा.नी.२/५४) ................ १४९३ | तस्मिंश्चद्दर्पणे स्फा...(यो.वा.उपशम.९१/११३, तल्लक्खणयोगाओ उ चित्तवि...(यो.श.२२)................८३१/ अन्न.४/७१)........... ................७४४, ७७६ तल्लक्षणाऽविसंवादात् इति...(यो.दृ.स.१३१७.).........१५९५ तस्मिंश्चिद्दर्पणे स्फा...(अन्न.उप.४/७१)...................१०६२ तल्लक्षणाऽविसंवादान्नि...(यो.सा.प्रा.८/११)............... १५९७ | तस्मिन्...(आ.महो.१) ..........
............ ८२३ तल्लक्ष्यं शुद्धात्मदृ...(मं.ब्रा.१/४) ......................... १६०१ तस्मिन्...(हंसो.२) ...................... .............१६२८ तवप्पहाणं चरियं च उत्तम...(उत्त.१९/९८).............१२३४ तस्मिन आसनजये सति...(यो.सू.२/४८ रा.मा.) ....... १४९८ तवरहियं जं गाणं णाणविजु...(मो.प्रा.५९) .............. १७०१ तस्मिन्नाधाय मनः स्फुरद...(रस.१/२३).................१६२८ तवसञ्जमो अणमओ निग्ग...(वि.आ.भा.२६२१).......१७७१/तस्मिन्नासनस्थैर्ये सति ...(यो.सधा.२/४९)............... १५०६ तवसा उ निकाइआणं...(वि.आ.भा.२०४६)............. १८३४ तस्मिन्नेकस्मिन्नपि हि...(स्या.म.२ वृ.) ...................... २१४ तवसा उ निज्जरा इह हन्दि...(पं.लि.९२)................ ५२० तस्मिन्नेव भवन्त्याशु सं...(शं.गी.६/१२९)...............२१०५ तवसूरा अणगा...(स्था.४/४/३/३१७) .................... १८७४ तस्मिन प्रसन्ने किमिहा...(वि.पु.१/१७/९१)................३३४ तवस्स मूलं धि...(नि.भा.८४ चू.)......................... ५१५
तस्मिन भगवति सर्वज्ञ...(रा.मा.१/२५ पृ.३१) ........१०९९ तवस्सियं किसं दन्तं अवचि...(उत्त.२५/२२)...........१०८३
तस्मिन शुद्ध सात्त्वि...(रा.मा.३/४९) .................... १८२१ तवेणं भन्ते ! जीवे किं ज...(उत्त.२९/२७).............. ५१७
| तस्मिन् सति श्वासप्रश्वा...(यो.सू.२/४९).................. १५०६ तवेणं होइ ताव...(उत्त.२५/३०)........... ..............
तस्य इति प्रत्युदितख्या...(यो.सू.भा.२/२७).............. १७२९ तवेण सत्तेण सुत्तेण एग...(बृ.क.भा.१३२८) .......... १२३४
तस्य = उत्पन्नविवेकज्ञान...(रा.मा.२/२७) .............. १७२८ तवेसु वा उत्तमं बम्भचेरं...(सूत्र.१/६/२३)..............१८
तस्य = एवम्प्रकारस्य ...(ओ.नि.७५१ वृत्ति) ........... ५३१ तवो जोई, जीवो जोइठाणं, ...(उत्त.१२/४४) ............ ४८७
तस्य च प्रयत्नशैथिल्यं ...(यो.सुधा.२/४७) ............. १४९७ तवो णाम तावयति अट्ठविहं ...(द.वै.१/१ चू.) ....... ५१९
तस्य तस्येत्यादि । परिशु...(यो.बि.२८८ वृ.)......... १०२९ तसपाणे वियाणेत्ता सङ्गहे...(उत्त.२५/२३)..............१०८३
तस्य तावदेव चिरं...(छान्दोग्योपनिषद्.६/१४/२)....... १३५० तस्माच्च प्रज्ञाऽऽलोका...(रा.मा.१/४८).................. १३४४
| तस्य द्रष्टुः अर्थः = ...(यो.सू.२/२१ भा.ग.) ..........७६५ तस्माच्चरमे नियमादागमवचन...(षो.५/८) .................८८३
| तस्य = परमेश्वरस्य प्रणवः...(यो.सू.१/२७ तस्मात्कल्याणानां सर्वे...(प्र.र.७४) ........................ २००२
यो.सु.वृ.पृ.३४) .....................................१११२ तस्मात् ज्ञानञ्च योगञ्च ...(यो.शि.१/१४,यो.त.१४). १७०१ तस्मात् तत्प्राप्तये य...(वि.पु.६/५/६०).................. १७०२
| तस्य परस्य यच्चित्तं त...(रा.मा.३/२०)................ १७८८ तस्मात् सामान्यतोऽपि एनं...(यो.दृ.स.१०६ वृत्ति)....१५७८
| तस्य प्रणवस्य ...(यो.सू.१/२८ यो.सु.वृ.) ..............१११२ तस्मादचरमावर्तेष्वध्या...(यो.बि.९३) .......
..............८८३
| तस्य = संयमस्य जयात् समा...(यो.सू.भा.३/५)...... १७८३ तस्मादयमाकाशः...(बृह.४/२/३)..............
तस्य सर्वेकवाक्यत्वादहि...(वै.क.स्त.९/९९१,
..............५८४ तस्मादवश्यमेष्टव्यमत्र ...(शा.वा.१/९३)................
वै.रति.८/९८९)............................११२८,१५८० तस्मादवश्यमेष्टव्या स्वा...(यो.बि.१६८)............
तस्या अविद्यायाः स्वरूप...(रा.मा.२/२५) ............... १७४७ तस्मादव्यक्तमुत्पन्नं ...(म.भा.शान्तिपर्व-३३४/३१).........
| तस्या एवानुबन्धश्चाकलङ्कः ...(अ.सा.१०/२२)............ १८ तस्मादात्मन आकाशः सम्भूतः...(पै.१/३)...........
तस्यापि = प्रज्ञाकृत...(यो.सू.१/५१ त.वै.) ............ १३४६ तस्मादासन्नभव्यस्य प्रकृ...(अष्टक.२२/७).......
२० | तस्यापि = म्रियमाणस्य ह...(अ.प्र.वृ.१५/६) ............६०६ तस्माद् गतानुगत्या य...(अ.सा.१०/१५).................. ९१०
| तस्यापि हिंसकत्वेन, न क...(अ.प्र.१५/६) ............... ६०६ तस्माद् देशे च काले...(स्क.पु.मा.को.२/१०२/४)......... २२ | तस्याश्चाऽनेकरूपत्वात् ...(शा.वा.स.३/४०)..............८१९ तस्माद विराडित्यनया पाद...(मु.५)........................८२२ तस्याऽजननिरेवाऽस्तु नृ...(यो.शा.१/१४) ............... १८३७ तस्मान्न बध्यते नापि मु...(सां.का.६२) ................. ७९२
तस्याऽपि सम्प्रज्ञातस्य...(यो.सू.१/५१ रा.मा.)..........१३४६ तस्मा विनेय्य मच्छेरं द...(सं.नि.नानातित्थि
तस्याऽप्यशून्यतायाञ्च...(शा.वा.स.६/६१)............... १७१० यवग्गसेरीसुत्त १/१/३/३/१०४ पृ.७३)............७५ तस्यैव कल्पनाहीनं स्वरूप...(वि.पु.६/७/९२).......... १६८५
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२३२७
१९९९
१६५
३
ܩ
९८
तस्यैव द्वाद......(यो.वा.३/२).............. .............. १६६४ तां योगमिति मन्यन्ते ...(कठो.६/११).....................८३२ तस्यैव ब्रह्मणा प्रोक्तं...(ग.पु.१/२२७/२५)............... १६६४ | ता अप्यतः परित्यज्य ताभि...(मु.उप.२/७०) .......... १३४६ तस्स कडनिठियम्मी अन्न...(पिं.नि.१७८) ............ .. ४१६/ता अप्यन्तः परित्यज्य ता...(मुक्ति.२/७०).............. १६४३ तस्स ती तस्सेव उ, चरि...(व्य.सू.भा.
ता अलमिमेहिं मझं अज्ज...(पं.लिं.२१)................ १६४० उद्दे.१०/४१४८).............
|ता आणाणुगयं जं तं चेव बु...(उप.पद.९१०).......... ५३८ तस्स परिच्चाया सुद्ध...(उप.प.६८२) ....................
|ता एयम्पि पसत्थं तित्थय...(दा.विं.१८).................... २५ तस्स य तहपरिणामे परिणामि...(धर्म.सं.२१६) ..........
|ता कइया तं सुदिणं सा सु...(द.शु.११३) ............१६५८ तस्स सुमुहस्स गाहावइस्स...(विपा.श्रु.२
| ता जह न देहपीडा ण...(पं.व.८५३) ..............५१२,५२० सुबा.अ.सू.३३)....................... ..............
|ता तस्स परिच्चाया सुद्ध...(उप.प.६८२)............... २००५ तस्सेव य सेले.....(ध्या.श.८२)..........................
२०४५ ता ताण कए दुक्खसयनि...(पं.लिं.१७) ................ १६४० तह अट्ठिअट्ठिमज्जाणुरायर...(स.प्र.९१).................. १५७
तात्त्विक इति । तात्त्वि...( )....................... तह एगसाडएणं उत्तरसङ्गेण...(द.शुप्र.३२) .............. ३५०
| तात्त्विकज्ञानरूपा न शु...(अध्या.गी.३५६) ............. १५९९ तह कम्मट्टिइखवणे परि...(वि.आ.भा.१२००)......... २०९६
तात्त्विकज्ञेयविषयमसम्मो...(ब्र.सि.१२१)..................१६२५ तह कम्मधन्नपल्ले...(वि.आ.भा.१२०६)...........९४९,१०१६
| तात्त्विका वयमेवान्ये...(यो.सा.२/१०) .............१५९,१५७९ तह कायपाइ....(यो.श.८८) ...............................१०२२
| तात्त्विको भूत एव स्याद...(यो.बि.३३) .............. १२९५ तहकिरियाभावाओ सद्धामे...(पञ्चा.१४/४०)..............४१८
| तात्त्विकोऽतात्त्विक...(यो.बि.३२) .......................... १२९४ तह चेव एयबाहगचिन्तारहियं...(यो.वि.६)...............१
| ता दव्वओ य तेसिं अरत्तदु...(उ.पद.८४२) .......... १९८७ तह तग्गेज्झसहावा जह पु...(वि.विं.४/४) .............. ८८०
| तादात्विककार्यसिद्धो.....(उप.पद.गा.१६७ वृ.) ......... १५४० तह तुल्लम्मि वि कम्मे प...(श्रा.प्र.२०२)...............
| तादृशी जायते बुद्धि...(सम्यक्त्वकौमुद्यां उद्धृतः) ........ १५८३ तह देसकालजाणण, सव्वत्थे...( )..................... १९७२ तहभव्वत्तं चित्तं अकम्मजं...(उ.प.९९९)........१०२७,१४४०
|ता देवमणुयनारयतिरिक्खजो...(पं.लिं.४५) ............... १६३० तह वक्खाणेअव्वं जहा जहा ...(पं.व.९९१).............. १२३
|ता न चरणपरिणामे एयं असम...(पञ्चा.११/१५) ...... १६२ तह वि य ण सव्वकालं धम्मक...(नि.भा.४३५५) ...... ६७९
तानेवार्थन द्विषतः...(प्रशमरति-५२) .................. तहाभव्वत्ताइभावओ, विचि...(पं.सू.५/३)................. १०२७
| तानेवार्थान् द्विषतः ता...(प्र.रति.५२)...........१२२७,१२५२ तहाभव्वयाए असोयाईण...(स.क.भव/९,पृ.८७९) ....... १३९१
तान्येव ज्ञानपूर्वाणि जा...(यो.सा.प्रा.८/८५) ............. १५९२ तहारूवं समणं वा माहणं ...(भ.श.५उ.६ सू.२०४)........ ९
| तापच्छेदकषैश्शुद्धं सुव...(सम्यक्त्वस.वृत्ति.पृ.३) .......... २१४ तहियं पञ्चुवयारा कुसुम...(सं.प्र.१८७) ................... ३५१ |
| तापत्रयसमुद्भूतजन्ममृ...(शर.१४) ....................... ११०६ तहियं पञ्चुवयारा कुसुम...(चै.म.२१०)...................३५१/तापदुःखञ्च सुखकालेऽन्य...(ना.भ.२/१५).............. १७४२ तहेव अविणीअप्पा, उवव...(द.वै.९/२/५) ..............१९९३ | तापदुःखञ्च सुखकाले...(भा.ग.२/१५ पृ.७६).......... १७४३ तहेव अविणीअप्पा, देवा ज...(द.वै.९/२/१०).........१९९४ ता भावत्थयहेउ नो सो दव्व...(पञ्चा.६/१२) ........... १८० तहेव अविणीअप्पा, लोगंसि...(द.वै.९/२/७)............ १९९३ | ताभ्यां विगृह्य कथ...(न्या.सू.४/२/५१)..................... ५५२ तहेव असणं पाणगं...(द.वै.अ.१०/गा.९) ........४००,१८५१ तामप्यथ परित्यज्य मनो...(मु.उप.२/७१) ...............१३४६ तहेव असणं पाणगं वा विविहं...(द.वै.१०/८)......... १८५०
तारकं सर्वविषयं सर्वथा...(यो.सू.३/५४)...............१२८२, तहेव डहरं व महल्लगं वा...(द.वै.९/३/१२) ......... १९९४
१८२७, १८३० तहेव सुविणीअप्पा, उवव...(द.वै.९/२/६)............... १९९३ | तारक एव लक्ष्यममनस्कफल...(अद्व.पृष्ठ.२)............ १८२७ तहेव सुविणीअप्पा, देवा ज...(द.वै.९/२/११)......... १९९४ | तारकमिति स्वप्रतिभोत्थम...(यो.भा.३/५४) ..
............. १८२८ तहेव सुविणीअप्पा, लोग...(द.वै.९/२/९)...............१९९४ तारतम्यं च वैद्येषु, रोगे...(अ.गी.४२३).................१६०४ तां च यो यावतीं धीमा...(वै.क.स्त.९/३२२,
तारे सिद्धदर्शन...(शां.१/६९).............. १७९८ वै.रति.८/३२०)........... ............. ११४६ तालु-मूलो_भागे महा...(मं.ब्रा.१/३).......... .............१८१८
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३२८
• परिशिष्ट-११. तालुमूलो_भागे महान ...(अद्व.पृ.२) ................ १८१४ | तिर्यक्सत्त्वो यथा योग्य...ब्र.सि.२१२) ................ १३२१ तावज्जितेन्द्रियो न स्या...(भाग.११/८/२१)...............८४४ | तिर्यग्यानं पवित्रत्वमा...( ) ................................१८१३ ताव ण णज्जइ अप्पा विसए...(मो.प्रा.६६) .......... १८५८ तिर्यग्योनिष्वपि तु स्वयं...(का.सू.२/२१) ................. ९७५ तावत् तावत् प्रयत्नेन य...(यो.वा.मुमुक्षुप्रकरण-५/११) १२१८/तिविधे मिच्छत्ते पन्न...(स्था.३/३/४०३)................. १५२७ तावत् मोक्षं नरो द्वे...(उप.क.प्र.३) ....... ..............८७१ | तिविहं कारगरोअगदीवगभेएहिं...(स.स्व.१३)............१८८४ तावद् घूर्णायमानं स्या...(शं.गी.६/५५) ... १९१४ | तिविहं च होइ करणं...(बृ.क.भा.९४ पीठिका) ........ १०१५ ताव पइण्णाओ हेउ...( ).............
| तिष्ठतु तावत् प्राक् सत्त...(द्वा.न.अर७/पृ.६५८) ......... २१० तासां = वासनानां अनादि...(रा.मा.४/१०) ........... १०९५ | तिष्ठन्तु तावदतिसूक्ष्मग...(सि.द्वा.द्वा.२/१५).............. २१६ ता सुत्ताऽपडिसिद्धा पवय...(चैत्य.म.भा.३३) ............. १५० तिसिदं बुभुक्खिदं वा दु...(पञ्चा.१३७) ...................... ३ तिण्णो पारङ्ग...(धम्मप.,ब्रा.व.३३,
| तिस्सो पञआचिन्तामया प...(दी.नि. म.नि.२/५/८/४४५)................................ १०८४ | ३/१०/३०५पृ.१७५)................................ १०६ तिण्हं दुप्पडियारं समणाउ...(स्था.३/१/१३५)........... २७२ तिहिं ठाणेहिं जीवा अप्पा...(स्था.सूत्र-अ. तिण्हं सदनयाणं आयभावे...(अनु.द्वा.१४५)...............७३१/ ३/सू.१२५, भगवती-)........... तिण्ह सहस्सपुहुत्तं च सय...(प्र.सा.८३७,आ.नि.८५७).. ३९३ | तीए चेवऽणुबन्धो अकल...(वि.विं.५/३) ................. ८८३ तिण्हालज्जानासो भयबाहु...(आ.म.को.६२/१३) ........... ९५६ तीए विय थेवमेत्ते खविए त...(ध.सं.७५२)............ १००५ तितिक्खं परमं णच्चा...(आचा.१/८/८/४०)............. १८५५] तीणि अकुसलमूला...(दी.नि.३/१०/३०५).................७०४ तितिक्षाज्ञानवैराग्यशमा...(प.हंस.६)..........................४०४ तीणि कुसलमूलाणि अलो.....(दी.नि. तित्थगरपवयणसुतं आयरियं ग...(जी.क.९४) ........... १९८० ३/१०/३०५ पृ.१७१) ........................... ८८३ तित्थङ्करगुरुसाहूसु भत्ति...(द.श्रु.नि.१३४)............. १८८७ | तीयवि य थेवमेत्ते खविए त...(धर्मसं.७५२) ........... २१०३ तित्थङ्करभत्तीए सुसाहुजण...(पञ्चा.१/३७) ............ ११४६ | तीर्थकरगणधराचार्यादिना ये...(आचा.वृ.२/६/१०२)........८४ तित्थकराइपूयं दठुण...(वि.आ.भा.१२१९).............८९२ तीर्थकरनाम तावत् सम्य...(द्वि.कर्म.३ वृत्ति)............ १६३४ तित्थपणामं काउं कहेइ सा...(बृ.क.भा.११९३, आ.नि.५६६, तीर्थकन्नामहेतुत्वं य...(अ.सा.१८/१४६)..................१६३५
तीर्थोद्गालीप्रकीर्णक-४४७)......................... २००४ तीर्थनिकारं दृष्ट्वा ...( )...................................१६९६ तित्थयरं पि मणुस्सो अविर...( ) ........ ............. १६३४ | तीर्थयातकदर्शने तद्गमन...(यो.दृ.स.१२१ वृ.) ........१५८७ तित्थयरकेवलीणं सिद्धायरि...(उत्त.नि.३१५)...............३२२ तीर्थयात्राविधिविज्ञानव...(यो.दृ.स.१२१ वृ.)............. १५८७ तित्थयर, धम्म, आयरिय, वा...( )...... ............. १९७२ तीर्थानि तोयपूर्णानि दे...(जा.द.४/५२).................... ३६३ तित्थयरनामगोयस्स खयट्ठा...(बृ.क.भा.१७८०)........२०३० तीर्थान्तरीयेषु रागादिम...(ध.बि.१/३ गा.वृत्ति)............ १०४ तित्थयरपवयणसयं आयरियं ग...(उप.प.४२३).........१९८० तीर्थोच्छेदभिया हन्ताऽ...(अ.सा.१०/१3).
| तीर्थोच्छेदभिया हन्ताऽ...(अ.सा.१०/१३).................. ९१० तित्थयर-सिद्ध-कुल-गण-सच...(द.वै.नि.९/३२५, | तीव्रकामोदये जाते प्रार...(अध्या.गी.१७९) ................ ९६८ प्र.सारो.५४९)......... १९७१ तीव्रपापाऽभिभूतत्वा...(यो.बि.८५) ...........
................६८७ तित्थयराहारगद्गवज्जं मि...(द्वि.क.प्र.३)................. १५२२ तीव्रभोगाऽभिलाषस्य व्रत...(ब्र.सि.३५८)................. १२९१ तित्थयरो लोयगुरू सव्व...(कुव.मा.पृ.२०२) ............ १३५९ तीव्रवैराग्यभावेन तीव्र...(अध्या.गी.१८०)..................९६८ तित्थे सुत्तत्थाणं गहणं...(उ.पद.८५१)................... १९८५ तीव्राग्निसगसंशुष्यत्प...(अ.सा.१८/६७).................१६३७ तिथिवृद्ध्या चरेत् पिण्डा...(या.स्मृ.प्राय.३२२) .......... ८६३ तीव्रण तपसा पुनः निकाचि...(वि.आ.भा.२०४६ वृ.) १८३४ तिने ताई दविए मुणी य ख...(द.वै.नि.२/१५९) ..... १८८३ तुङ्गाऽऽरोहणतः पातो य...(यो.सा.प्रा.८/२७) ........... ८९१ तिन्नेव य कोडिसया, अट्ठा...(आ.नि.२२०)............... २४ तुच्छं बाह्यमनुष्ठानं त...(ब्र.सि.स.१४५).................. ९८१ तिमिरहरा जइ दिट्ठी जण...(प्र.सार.१/६७) .......... १९१८ | तुच्छञ्च तुच्छनिलयाप्रति...(यो.बि.२५५) .............. १००८
तिर्यक् तिस्रो रेखाः प्र...(काला.१).................... १७७६ तुट्टन्ति पावकम्माणि नवं...(सू.कृ.१/१५/६) ......... १६४८
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३२९
तुमे मेहा ! तिरिक्खजोणिय...(ज्ञाता.१/पृ.७०) ........... ९४८ तेणं कालेणं तेणं समएणं अ...(आ.नि.गा.८७/ तुरीयातीतो गोमुखवृ...(सं.१/१३) ........................... ३९६] चू.पृष्ठ-१३६)...
................ २६२ तुर्यातीता तु याऽवस्था ...(अन्न.५/८६) ............... १६८९ तेणं केवलनाणी कय...(अ.म.प.१२३)..........२०१८,२०६१ तुर्यावस्थोपशान्ता सा मु...(अन्न.५/८५)................ १६८९ तेण परं से सुक्के सुक्क...(पं.व.२०१) ................ १९१७ तुर्याऽन्विता प्राणायामे...(अ.त.३/९९) ................. १५०५ ते तनवो ये स्वस्वप्रतिप...(रा.मा.२/४) ................. १७३१ तुलसीदारुमणिभिः जपः स...(तुल.१४).................. १४७७ ते तुच्छया वराया अहिएण द...(स्त.प.१३).............. ३०९ तुल्यत्वमेवमनयोर्व्यवहा...(यो.बि.३३८).................... १२०१ | तेन खो पन समयेन....(म.नि.भा.३ सामगामसुत्त, तुल्ययोः देश-लक्षण-सारूप्ये..(यो.सू.भा.३/५३) ......... १८२६/ दी.नि.भा-३/पाथिकवग्गपालीपासादिकसुत्त-६/१६४, तुल्यारण्यकुलाकुलविविक्त...(प्र.रति.२५१)................. १९३१ दी.नि.सङ्गीतिसुत्त-१०/३०१)....................... १६० तुल्लफलसाधगाणं तुल्लार...(धर्मसं.१४२)................११७९| तेन ये क्रियया मुक्ता...(अ.उप.३/३८) ............... १४६९ तुल्लमिअमणसणाओ न य तं सु...(पं.व.८५२) .......... ५२० तेन वेदयते सर्वं सुखं दुः...(शि.गी.१७/१४) ............ ७८८ तुल्ले व इन्दियत्थे एगो ...(व्य.भा.२/५४)............... ५३३ | तेन संसारपदवीमवशोऽभ्ये...(क.दे.सं.३/३)............. १७५७ तुषारकरबिम्बाच्छं......(महो.४/३३)......................... ९४७ तेन स्याद्वादमालम्ब्य स...(अध्या.उप.१/७०)............ १३८० तुषेण बद्धो व्रीहिः स्या...(स्कं.६७)........................७३५ | तेनाऽतिदूरस्थानपि क्षणे...(दे.स्मृ.२४२०) .............. १८१५ तुष्टो यच्छेद् वाञ्छिता...(सि.शि.२४)..................... ३३४ | तेनाऽधीतं श्रुतं तेन ते...(बृ.जा.५/७) .................. १७७६ तुहं पियाई मंसाईं, ख...(उत्तरा.अ.१९,गा.६९) .......... ४६२ तेनाऽविवेकजस्तस्मात्सं...(शि.गी.१७/१५) .................७८८ तुह वयणे तत्तरुइ परमत्थम...(स.स्व.१०) ............. १००५] तेनाऽसावंशविश्रान्तौ बि...(अ.सा.१८/१४९)............ १६३५ तृणगोमयकाष्ठहव्यभुक्कणदी...(अ.तत्त्वा.३/१३५) ....... १३९७ | तेनेच्छारागविद्वेषरहितोऽ...(उप.भ.प्र.८/२९२) ........... १११० तणादीनाञ्च भावानां यो...(यो.बि.९५)....................७०५ ते पुण उदिण्णतण्हा दुहि...(प्र.सा.१/७५) ............... १६३१ तृतीयमय्य...(यो.बि.२१४).... ...........९८६,९८४ ते प्रातिभादयः समाहितचि...(यो.सू.भा.३/३७).......... १८०४ तृतीयस्य पुनः क्रोधजयाभि...(ब्र.सि.२४६).............. १३२० ते मयि चित्तं पसन्नं...(म.नि.२/५/१/३९४)............... २६४ तृतीयाद्दोषविगमः सानुब...(यो.बि.२१९) ................... ९८९ ते य सरागसञ्जता पल्लधण्ण...(नि.चू.भा.३ पृ.१९०)... ३८ तृष्णया मतिश्छाद्यते...(चा.सू.२२६)......................१४२८ | तेषां अनेकेषां चेतसां...(रा.मा.४/५) .....................१७७३ तृष्णाक्षयरूपः शमः...(काव्यानु.वृ.२/१७) ................ १५८४ तेषां जनैरानयनेन वाचामा...(वै.क.स्त.१/८५)............ ३५६ तृष्णाक्षयसिद्धौ अवश्यं...(यो.सू.२/४२ म.प्र.)...........१४८३ | तेषां ज्ञेयविषयाणां हेय...(अ.प्र.९/२ वृ.)..................३८२ तष्णा च दुःखबीज...(छां.शा.भा.१/२/१)..................८७२ तेषां = भूतभौतिकानां वि...(त.वै.३/४५)..............१८१६ तृष्णा यज्जन्मनो योनि...(यो.बि.४६०).................. १७०६ तेषां भूतानां तन्मात्र...(यो.वा.३/४५) ................... १८१६ ते आततो पासति सव्वलो...(सू.कृ.१/१२/१८)........१८४५ तेषां मोहः पापीयान, नाऽ...(न्या.सू.४/१/६) ..........१४२८ ते उदारा ये प्राप्तसहका...(रा.मा.२/४)
| तेषां वेषक्रियाभेदैर्वा...(म.गी.१३/४९).. .............. १५८१ तेउपम्हसुक्कलेस्साणं णिय...(क.प्रा.भाग १२/
तेषामणिमा-महिमा-लधि.....(दे.स्मृ.२४१३) ............. १८१८ गा.९४ चूर्णि पृ.२०४)............................ १०१८
१०१८ | तेषामपि च सर्वेषामाधार...(प.पु.).......................... २५२ ते च तथाभवस्वभावत्वेन...(प्र.सारो.१४४० वृ.).......१४२६ | तेषु च प्रातिस्विकरूपैः...(यो.सू.३/४ वा.) ..............१७८३ तेजोलेश्या चितसुख ला......(पं.सू.वृ.४/६)............ | तेषु बन्धभेदेषु चतुर्यु...(प्र.र.अ.३७)...................... ८७७ तेजोलेश्याविवृद्धिर्या प...(अ.उप.२/९४)................. १९१८ | तेसिं विसयविभागं अमुणन्तो...(धर्मर.प्र.१०७) ........... ६७६ तेजोलेश्याविवृद्धिर्या प...(अ.सा.१५/४१) ............. १९१८ | तेसु पवित्ती य तहा चि...(वि.विं.५/४) .................. ८८४ तेजोलेश्याविवृद्धिर्या सा...(ज्ञा.सा.२/५).................. १९१८ ते हि क्लेशा: चेतसि...(रा.मा.२/३).................... १७३५ तेजोलेश्या हि प्रश...(व्या.प्र.१४/९/५३७ वृत्ति)........ १९१७| ते हि चेतसि वर्तमानाः सं...(यो.सू.२/३ ना.)......... १७३५ तेजो ह वा उदानस्तस्मादुप...(प्रश्नो.३/९) ........... |ते हलादपरितापफलाः पु...(यो.सू.२/१४) ...............१७४०
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३३०
• परिशिष्ट-११ . तेऽपि भुक्त्वा महाभोगा...(रा.गी.११/२०)............ १४०९ त्र्यहं प्रातस्तथा सायं...(बौ.ध.१/२/२२५) ............... ८६५ तेऽवि तं गुरुं पूअन्ति,...(द.वै.९/२/१५) .............. १९८३ व्यहमुष्णाः पिबेदपः,...(वि.पु.३१७)......... ...........८६५ तैजसशरीरेण मृदु......(सू.कृ.श्रुत.२/अ.३,पृ.३४७) .... २०५२ त्वं चिन्मयः त्वमानन्दमयः...(गण.१) ................... २१५९ तैजसानां चकारा...(यो.बि.९४ वृ.).........................७०६ त्वं शङ्करः सर्वजनेष्टक...(गुर्वा.२४७) ................. १५८० तैलक्षये न दीपो...(के.भु.२७) .............. ............. २०५२ त्वच एवाऽस्य रुधिरं प्र...(बृहदा.३/९/२८)................... तैस्तैरेव सदागमैः श्रुति...(प्र.चन्द्रो.५/९)................. १५७५ त्वमेव सदसदात्मकः त्वमे...(त्रि.म.१/१)................ १६०० तो जइजिट्ठो बन्धो, सङ्ख...(श.प.क.५१).............. ८७७ थद्धो विणयविहूणो न लभइ...(चं.वे.५) ................. १९९४ तो ण पमाएयव्वं, ण य भत्ती...(पं.क.भा.१७३) ....... ६७५ थूत्कृतेन यथाऽपूपकरणं...(आ.श.५५)................... १२९५ तो नरयवेयणाओ तिरियगईसम्भ...(पं.लिं.१८).......... १६४० थूलभद्दसामिणा अज्जसुहत्थि...(नि.चू.उ.५ तो समणो जइ सुमणो...(अनु.सू.५९९ गा.१३२) ..... १९३२ भा.२१५४ पृष्ठ ३६१)........... ...................२५ तो समणो जइ सुमणो भावेण...(द.वै.नि.२/१५६) .... १८८१ थोवम्पि पमायकयं कम्मं सा...(द.वै.नि.२०२) ...........६५८ त्यक्तसंसाराणामपि परिणा...(ऐं.स्तु.८/१)...................३९४ | दसणणाणचरित्तं सरणं सेवे...(का.अनु.३०) .............११४५ त्यक्तसङ्गो जीर्णवासा मल...(यो.शा.३/४२) ............१४५४ | दंसण-णाण-चरित्ताणि मोक्ख...(पं.का.१६४).............१७०० त्यक्तसर्वविकल्पश्च स्वा...(ब्र.पु.)......................... १८२३ दंसणणाणचरित्ते उवहाणे जइ...(लिं.प्रा.८) ............... १८९२ त्यक्तस्वार्थः परहितरतः...(लो.त.नि.१/३७)................ २९७ | दंसणणाणुवदेसो सिस्सग्गहणं...(प्र.सार.३/४८)..........१९३९ त्यक्त्वा सर्वविकल्पां...(का.गी.) ........................... १८२३ दंसणणाणे विणओ चरित्ततवओव...(मूला.१६७) ........ १९७४ त्यजन दुःशीलसंसर्ग गु...(यो.शा.३/४३)................१४५४ दंसणनाणचरित्ते तवे अ तह...(द.वै.नि.९/३१४)......१९६२ त्यागश्च तदनिष्टानां तदि...(यो.बि.११४) ................ ८३९ | दंसण-नाण-चस्तिं......(बृ.क.भा.४५५३).................. १९८८ त्यागस्तथा गृहस्थानां वा...(सं.गी.७/९)..................१२९१ | दइवेण फलक्खेवे अइप्पस...(उप.रह.४८)...............११९७ त्यागाय श्रेयसे वित्तमवि...(इष्टो.१६) ...... ............. ३६७ | दक्खत्तणयं पुरिसस्स पञ्च...(दश.नि.१९१).............. ६३५ त्यागिनां योगिनां सङ्गः...(महा.गी.१३/९) ..............१५४७ दगपाणं पुप्फफलं अणेसणि...(उप.मा.३४९)............१८९२ त्याज्योऽसतां च संस...(त्रि.श.पु.१/२/३९).............२१७३ | दगमुद्देसियं चेव कन्दमूल...(नि.भा.६२७८, त्रिंशत् परान् त्रिंशदप...(द.स्मृ. ) .........
व्य.भा.उद्दे.१/९)..................... ......१८७२ त्रिंशत् परान् त्रिंशदप...(शा.३१) .......... .... ४९९ दग्धरज्जुकल्पेन भवोपग्रा...(आ.नि.१५०९) ........... २०२४ त्रिदोषशूलकफहृत् पाण्डु...(शा.नि.भू.पृ.५२३) .......... ४६४ | दग्धरज्जुस्थानीयत्वमपि भ...(स्या.क.१०/६४) ......... २०२५ त्रिधा शुद्धमनुष्ठानं स...(यो.बि.२१०).
९७७ | दग्धस्य दहनं नास्ति पक्व...(पै.४/७).....................४८० त्रिपुट्यां निरस्तायां नि...(मं.ब्रा.२/३) ...... ......... ७७८ दठूणं जिणवराणं पूर्व अ...(बृ.क.भा.१०५)............. ८९२ त्रिभिरेभिः समभ्यस्तैर्ह...(अन्न.४/८४)
| दळूण रायलज्जा संवेगा अ....(उ.प.४६२) .............. ८६७ त्रिवर्गसाधनोपायप्रतिपाद...(उपमि.१/३२)...
| दढरोसकलुसियस्स वि सुयण...(व.ल.४/४) .......... २१६९ त्रिविधः पुरुषः । तद्यथा...(आत्म.१) .....
| दण्डसत्था परिज्जुन्ना, अ...(द.वै.९/२/८) ............. १९९३ त्रिविधदुःखाऽत्यन्तनिवृ...(सां.सू.१/१) ......
दण्डापूपिकयाऽन्यार्थाऽ...(सा.कौ.६/८)................... ४७० त्रिविधास्वपि पूजासु...(ग.गी.७/१०).. .................. ३५७ | दत्तं यदुपकाराय द्वयोर...(यो.बि.१२४) .................. ८४९ त्रिविधो धर्मः हेतुस्वभा...(वै.क.ल.२/१२०).............१५१८ ददं मित्तानि गन्थति...(सु.नि.१/१०/७). त्रिसन्ध्यमेतत् कर्तव्यं...(ब्र.सि.स.२३१) .................. ९६२ ददतो पुञ्ज पवड्ढ...(उदा.८/५) ........................ ८५३ त्र्यहं त्र्यहं पिबेदु...(बौ.ध.५/५५/४/१०) ................ ८६४ ददाति दिव्यभावं चेत् ...(गौ.त.) ...................... १९०१ त्र्यहं निरशनं पादः पाद...(आ.स्मृ.१/१३)..
दद्याद्विषयभूतानि तानि व...(सं.गी.३/४६) ................७६१ त्र्यहं पिबेत्तु गोमूत्रं...(या.स्मृ.-मिताक्षरावृत्ति
| दमेन दान्ताः किल्बिषमवधू...(ते.आ.१०/८७) .......... १८७६ उद्धृत यमोक्ति)...........
...............
दम्भाऽहङ्कारनिर्मुक्तो...(सं.गी.६/१०८,
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________
रा.गी. १५/४२, ना. परि. ३/३५) दयादानक्षमाद्येषु धर्मा...(उप.भ.प्र.१/३४) दया भूतेषु संवेगो विधिव... (उप.क.प्रस्ताव-४ पृ. ४०७, पञ्चसूत्रवृत्ति पृ. १७) दरिद्रधनिनोः पुण्यपापयो... (रा.गी. १६/२७) दर्दुरशरीरक्षारीकरणदृ...(यो . बिं. ४२३ वृ . ) दर्पणे मुखप्रतिबिम्बस्था... (अ.स. परि. १/६/पृ.११२) दर्शनं च = निःशङ्कितादि... (बृ. क. भा. ४५५३ वृत्ति)
दर्शनं मुक्तिबीजं च सम्य... ( शा. वा. स. ९/५ ) दर्शनमोहनीयत्रितयसत्क...( क.प्र.वृ. २/३०पृ. ८६) दर्शनस्मरणसम्भवं 'तदेवं... (प्र.मी. २/४) दर्शनाख्यं स्वमात्मानं स...(महो. ६ / ३७ ) दर्शनान्तरेष्वप्येवंविध... (रा.मा.४/३४) दर्शनाऽदर्शने हित्वा ...(मु.२/६४, रा.गी.) दलमिष्टकादि तदपि च शु...( षो. ६/७) दव दुयए दोरवयवो विगारो... (वि.आ.भा. २८) दव्वं खित्तं कालं भावं ... ( )
दव्वं खित्तं कालं भावं प... ( सं .त.३/६० ) दव्वं खेत्तं कालो भवो य... (पं.सं.३/१५५).
दव्वं तमेव मन्त्रे जिनबि... ( दव्वट्ट्याइ निच्चो उप्पाय... ( स. स. ६१ ) दव्वट्ट्याए निच्चो होइ, अ... ( तीर्थो. ८) दव्वट्ठियवत्तव्वं सामण्णं... (सं.त.३/५७) दव्वत्थयभावत्थयरूवं एवमि... (स्त. प. १००/
• परिशिष्ट - ११ •
..... १८४८, १८८६ | दशसूनासमश्चक्री दशचक्रिस... (मनुस्मृति ४ / ८५ ) ६५४ | दशाचतुष्टयाऽभ्यासादसंस... ( वरा.४/७, रा.गी. ७/९) दशाविशेषे तत्राऽपि न चे...(अ.सा. ५/१२)
पञ्चा.६२७/पं.व.१२०९)
दव्वाण सचित्ताणं विउसरणम... (द.शु.प्र. ३१). दव्वाण सव्वभावा उवइट्ठा... (द.वै.नि. ९/३१५) दव्वादिएहिं जुत्तस्सुस्स...(उप.प. ७८४) दव्वावईमाइसुं अत्तमणत्ते... (व्य.सू.पीठि८३) दव्वे आहारादिसु खेत्ते ग...(नि.भा. २६४२) दव्वे खेत्ते काले भावे आ... (नि.भा. २६४१). दव्वेण वा भावेण वा जं अ... (नि.चू. ६६०५) दव्वे भावे अ तहा सुद्धा... (स्त . प . ४) दव् य भावे भेयगभेयणभे... (व्य.सू.भा. उद्दे.१/११, नि.भा.६२८०). दशमासांस्तु तृप्यन्ति व... (म.स्मृ. ३/२७०) दशसञ्ज्ञाविष्कम्भणयोगे स... ( षो. ५/१०).
. १५३९ दस कुसलकम्मप... ( दी. नि. ३/१०/३४७, पृ. ३१४) . १९३४ दसविधा समाधी पन्नत्ता । ...( स्था.१०/सू.७११) १३७६ | दसविधे मिच्छत्ते पन्नत्ते...(स्था.१०/ सू.७४) ८११ दसविहे दाणे पत्ते । तं ... ( स्था. १०/सू.७४५)
दसहि ठाणेहिं जीवा आगमे...(स्था.सू.१०/७५८) १९८९ | दसारसीहस्स य सेणियस्सा ... ( आ.नि. ११७४). १०१८ | दह्यन्ते ध्मायमानानां धा... (सं.गी. ७/२०, म. स्मृ. ६/७१)
१०२०
१७१८ | दाक्षिण्यं परकृत्येष्व...(षो. ४/४) . १३४८ दाक्षिण्यलज्जे गुरुदेवपू...(अ.क. १२/११) ७८९ दाणपसंसाईहिं पाणवहाईओ उ... ( उ. प. ८७७). . १३४९ दाणवरिसो त्ति जिणवर ! ते... ( वी.स्त. ३९) ३०८ दानं कर्तव्य... (बा.सू. १/२४)
१८७६ दानं चाऽपि त्रिधा प्रो...(सं.गी. १ / ३७ ) ११७१ दानं दया दमः क्षान्तिः स... ( या.व.स्मृ.१/१२२) ६७६ दानं धर्म:...(चा. सू. १५५)
२३३१
८४
...१६६०
१६५८
५५९
.....१३२१
१५२८ ४
९४५
९७५
. ११७१ दानं नाम महानिधानमतुल... ( जा. मा. २१) ३६५ | दानं न्यायार्जितस्य धनधा... ( शां. १ / १ ) ६१४ दानं सत्त्वमितं दद्या...(चा.च. १८) ६१३ | दानं सत्पुरुषेषु स्वल्पम...( ) . ६१५ | दानं सब्बत्थसाधकं... (वि.मा. ९/३९). दानधर्मं निषेवेत नित्य... (मनु.४/२२७). ३१३ | दानफलं होति परम्हि लो... (पे.व.१/२०/२४८) ३५० | दानमिति सर्वाणि भूतानि ... ( तै. आ.१०/६२). . १९६२ दानमेकं कलौ यु... ( म.स्मृ. १ / ८६ ) .
. ३० दानमेव कलौ यु... (स्क.पु.मा. कौ. ४०/१७५) . १९६८ दानश्रुतध्यानतपोऽर्चना... (अ.क. ९/६) . १९७६ | दानान्नातिदुष्करं... (तै. आ.१०/६२) . १९७६ दानेन तुल्यो निधिरस्ति ...(पं.नं. २/१५५) . १४४७ दानैर्मानैश्च सत्कारैः ...( शु.नी.३/८४) २९ ३०५ दामव्यालकटन्यायो न तव... ( यो. वा. २५ / ३४) दायको च होति सीलवा कल्या... (म.नि. ३/४/१२/ ३८१, पृ. ३०६) . ४७७, ४७६ दायव्वं पुण तं कारणेहि...( स. क. भव-३/पृ.१९०). १४४१ दारिद्दकुलुप्पत्तिं दरि... ( उप.प. ४०५)
१८७०
.१५०९,१५११
८५४
८६१
३२
२१६९
८५०
५ ८५३ ७५
७५,८५०
४
८५० ६०
८५३
८५०
८५३
८५०
८५३
............ ७५
१४२२ . ७५, ८५३
७५, ८५०
१४१८ १८०४
४७
२२
३६९
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३३२
दारुकादीनां = काष्ठोपला... ( उपपद ३४२ व्या.) दारुयन्त्रस्थपाञ्चालीनृ... (अ.सा. ५/३३) दारुयमाणमिणं पडिमाइसु ... ( उप पद. ३४२ ) दारुसमं खलु दइवं पडिमा ... ( उप रह. ४८) दावपि च शुद्धमिह य... ( षो. ६/८) दिक्खा मुण्डणमेत्थं तं ... ( पञ्चा.२/२) दिग्देशेभ्यः खगा एत्य सं ...( इष्टो. ९) दिट्ठीय दो णया खलु ववहा ...(आ.नि. ८१५) दिट्ठे सुएऽणुभए कम्मा...(आ.नि. ८४४) दिट्ठो य तीए णागो तं प...( पञ्चा. ६/४० ). दिण्णइ सुपत्तदाणं विसेस... (र.सा. १६) दिदृक्षाद्यात्मभूतं त...(यो . दृ.स. २००) दिदृक्षाभवबीजादिशब्दवा...(यो . बिं. १६९) दिदृक्षा विनिवृत्ताSपि...(यो . बि . ४५५) दिन्नं सुहं पि दाणं होई. (स.क. भव. ३/पृ.१९२) दिन्नं होति सुनिहितं ... ( अङ्गु.३/६/२) दिवा न पूजयेद् विष्णुं... (शां. उप. १/३८) दिवा सुप्तिर्निशायां तु...(यो. कुं. ५६). दिव्यं ज्ञानं यतो दद्या... (वि.सा.) दिव्यभोगाऽभिलाषेण काला...(अ.सा. १०/५) दिव्यभोगाऽभिलाषेण गरमा ...(यो . बिं. १५७ ). दिव्यभोगाऽवसाने च च्यु... (यो.शा. १०/२२ ). दिव्यवंशे समुत्पन्ना नि...(यो.शा. १० / २३) दिव्यानि रत्नानि योगिनः ...(यो. सुधा. २ / ३७ ) दिव्यं मायं न सद्दहे ...(आ.१/८/८/३९). दिव्व माणुसतेरिच्छं जो... ( उत्त. २५/२६) दीक्खाए चेव रागो, लोगवि...( पञ्चाशक - २ / ४) दीक्षया रहितो जन्तुः पशु... (शां.सं. २/९/८) दीक्षयैव नरो विमुच्यते ... (बृहदा.४/४६). दीघो बालान संसारो पुन...(थेरी. १६ / १ / ४९७) दीणं अब्भुद्धरिउं पत्ते ... (व.ल.४/१३) दीपिका खल्वनिर्वाणा नि... (यो.शा. ४/४० ) दीयते परमं ज्ञानं क्षीय... (ल. क.त.) दीयमानं हि नाऽपैति... (स्क.पु.मा.कौ. २/६१). दीर्घकालमथनपरिहा.....( अ.म.प. १११ वृ.) दीर्घदर्शित्वमुत्साह: शु... ( का.नी. सा. ४/८) दीसन्ति बहू मुण्डा दूसम...( उप.र. १४६ ) दुःखं कामसुखापे...(श्री.भा. ११/१९/४१)
• परिशिष्ट - ११ •
११८९ दुःखं जन्म जरा दु:खं, ...( इति ३ / २ ) . १६६० दु:खं भवति मोहेन, सुखं ... ( अध्या. गी. ३१९) ११८९ | दुःखं मे मा भूत् इत्य... ( न्यायालोकटीकाप्र. १ / पृ. ३५)
११८९
१९२१
३०७ दुःखं मे मा भूदित्युद्दि ...(त. चिं. अनुमानखण्ड भाग-२, मुक्तिवाद पृ. १६९) १४५० |दुःखत्रयाभिघातात् जिज्ञा...(सां.सू.१). ११६९ दुःखत्वं देवदत्तदुखत्वं... (त. चिं. अनु. खण्ड-२/ १३९० मु.वा. पृ. १७७)
२८५ दुःखत्वं स्वाभाविकं स्व...( म.प्र. २/१५ ). ६ दुःखनाशार्थमेवैतदिति चे... (पं.द.११/४०). १८८२ | दुःखप्रागभावाऽधिकरणक्ष...(कि.रह. पृ. ३१) .८८२, ११३० दुःखरूपेषु भोगेषु सुखबु... ( वै.क.ल.५/६२३) . १७५३ दुःखरूपो भवः सर्वः,... (यो. दृ.स. ४७ वृत्ति) ५८ दुःखसन्ततिः अत्यन्तमु...(कि.मुक्ति. पृ.५८). ८५३ दुःखसन्ततिः धर्मिण्यत्य... ( न्या. कं. पृ. ४)
. १०६३ दुःखसन्ततिरत्यन्तमुच्छि ...(कि.मुक्तिवाद पृ. ८५) . १११६ | दुःखसन्दोहभागित्वं, संयो... (इष्टो.२८) १९०१ | दुःखसमुद्रं प्राज्ञास्तर ...( ) . ९०९ दुः खात्यन्तसमुच्छेदे स...(कु.)
. ९०८ दुःखाद्विरक्ताः प्रागेवे ... ( अ. सा. ६ / ३ ) . १४०९ दुःखानुभवितुः स्मृत्या ...(म. प्र.२ / ८) . १४०९ | दुःखानुशयीति....(यो.सू.२ / ८ रा.मा.). १४३३ | दुःखान्तरध्वंसस्याऽयत्न... (त. चिं. अनुमानखण्ड भाग-२ / मुक्तिवाद पृष्ठ १५७) १०८३ |दुःखाभावदशायां 'सुखं ना... ( कि.प्र. ११३ मुक्तिवाद पृ. ५२ )
१८५४
...
१९०१ | दुःखाभिज्ञस्य तदनुस्मृति...(यो. सुधा. २/८) . १९०१ दुःखाविनाभावित्वं तु वैष... ( न्या.भू.पू. ५९५ ) १७१ दुःखेन अनुचर्यते इति दुर... ( आ. २१८० १/४/४/१३७ वृ.) १५९४ | दुःखेनाऽत्यन्तं विमुक्त... ( ) १९०१ दुःखेष्वनुद्विग्नमनाः सु... (भ.गी. २ / ५६ )
. ८५० दु:सङ्गं च परित्यज्य पाप... (गु.गी.२४६). २०५२ दुक्करयं अह एयं जइधम्मो ...( पञ्चा. १३/४३) ८६१ दुक्खं नरयसमाणं तत्थ य म... (पं.लि. ३९) १५४ दुक्खं बम्भव्वयं घोरं ... ( उत्त. १९/३३) ८७२ दुक्खाण ते मणूसा पारं ग... (चं. वे. १६५ )
९५८
१६६६
. २१४०
२१३५
९५७
२१३१
१७४४
२१५०
२०८५
१४९१
२०७९
२१००
२१००
७३७
६० २१२६
. ४२८
१७३८
१७३८
१७६३
२१४९
१७३८
२१५४
१९२३
२१५५
१४४४
१४२४
४२१
१६३०
१८४४
१३९
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३३३
दुक्खे केण कडे ? जीवे...(स्था.३/३/२/१७४) . ६२५,१८६५ | दूरस्थोऽपि न दूरस्थो ...(नरा.५०) .................... १५२२ दुक्खे णज्जइ अप्पा...(मो.प्रा.६५) ........................ १५२९ दूरीकरोति कुमतिं विमलीक...(भा.वि.१/११९)......... १४५७ दुक्खे ण णज्जइ अप्पा, अ...(मो.प्रा.६३) ................१८५७ दूसइ अव्वाबाहं इय जइ तु...(अ.म.प.७४)............२०१७ दुक्खेण लभति बोहिं बु...(पं.क.भा.२३५५)................ ८२ दूसमकालसरूवं कम्मवसित्तं...(स.प्र.२०६)............... १८९३ दुट्ठो कसायविसएहि, माणमा...(व्य.सू.भा.
दृक्शक्तिः = पुरुषः, द...(रा.मा.२/६) ................. १७३७ उद्दे.१०/४१५३)....
............. १९९९ दृग्दर्शनशक्त्योरेकात्म...(यो.सू.२/६)........................७८५ दुपयचउप्पयधणधन्नकुविअति...(द.वै.नि.१०/३३८)..... १८९५ दृग्दृश्ययोर्भेदः = विवे...(म.प्र.२/२६)................... १७२७ दुप्पडियाराणि अम्मापिई...(पञ्चसूत्र३)..................... २७२ | दृग्द्रष्टारौ परित्यज्य...(रा.गी.८/३६).....................१६८७ दुप्पडियाराणि दढं अम्मा...(म.च.६७४)................... २७३ दृग = द्रष्टा । दृश्य...(भा.ग.२/६) ...................१७३७ दुप्पसहन्तं चरणं जं भणियं...(द.शु.१७१) .............१९५२ | दृढविपर्ययज्ञानानन्तरं...(त.वा.१/३/२२/पृ.२२१) ......... ५७६ दुभग-अणाइज्जदुग-सत.....(द्वि.क.ग्रं.१६)................१३१९ दृढवैराग्याद बोधो भव...(महो.४/२६).. दुमपत्तए पण्डुयए जहा...(उत्तराध्ययन-१०/१) ............ ६७५] दृशश्चतस्रः प्रथमाः सृज...(अ.त.३/११६).............. १४१२ दुरणुचरो मग्गो वीराणं...(आचा.१/४/४/१३७).........१९२३ | दृश्यं नास्तीति बोधेन मन...(महो.२/३८)...............१६०१ दुरभिणिवेसविमुक्कं गाणं...(बृ.द्र.सं.४१)................... १०४ | दृश्यं यत्तन्न.....(आ.द.गी.८६)........... ...............१८५९ दुर्जनः परिहर्तव्यो वि...(नी.श.४२)...................... १४६७ | दृश्याऽसम्भवबोधे...(महो.४/६२)......... ............१६८५ दुर्जनेन समं वैरं प्री...(क.कू.८४,हितो.१/३२) ......... १४६७ | दृष्टं फलं सम्प्रज्ञात...(यो.सू.१/४१)...................... १३४३ दुर्जया हि विषया विदुषाम...(नै.च.५/१०९)............ १६३० दृष्टबाधैव यत्राऽस्ति त...(यो.बि.२४) ................... ११४२ दुर्जया हि विषया विदुषाऽ...(नैष.च.५/१०९) ...........९७५ दृष्टवदानुश्रविकः स ह्य...(सां.का.२) ....... ............७५७ दुज्ञेयं दुर्गमञ्चाऽ...(सं.गी.२/३). .............. १४९२ | दृष्टानामर्थानां प्रा...(ना.शा.२२/२१) ....... .........६३८ दुर्बलो हतमर्यादो न से...(वा.रा.युद्धकाण्ड-८३/२६)... १४६७ | दृष्टान्तमात्रं सर्वत्र...(यो.दृ.स.९५) .. .................... १५६९ दुर्बोधधर्मे विपुलोऽ...(अ.तत्त्वा.३/८५)................... १४५८ | दृष्टान्तमात्रतः सिद्धिः...(शा.वा.स.५/२८)...............१५७० दुर्योधनादिकुलनाशकरो बभू...(लो.त.नि.१/२४) ......... २९६ | दृष्टाऽऽनुश्रविकाणां...(सं.गी.७/८). ..................... १२९१ दुर्लद्ध्या भवितव्य...(ह.पु.६२/४४) ......................११६१ दृष्टाऽऽनुश्रविकाभ्यां...(सं.गी.८/८)....................... १२९० दुर्लभा वेदविद्वां...(म.भा.शान्ति.२१२/२) .............. १०७६ | दृष्टिं स्थिरां च कान्तां...(वै.क.स्त.२/२६९) ........... १६८९ दुवालसमाजीवियवासगा अरिह...(व्या प्र.श.८/उ.५).......४६७ दृष्टिः परा नाम समाधिनि...(अ.त.३/१३१)...........१६८३ दुविहे बन्धे पन्नत्ते। तं...(स्था.२/२/४/१०७)............. | दृष्टिः प्रभाऽर्काति...(अ.त.३/१२७). ................. १६६३ दुविहो अ होइ धम्मो सुयध...(नि.भा.३२९) ............ ५४८ | दृष्टिपूतं न्यसेत् पादं,...(सं.गी.६/१०७)................ १८६१ दुविहो य होइ गन्थो बज्झो...(उत्त.नि.६/२३९) ....... १८८१ | दृष्टेष्टाऽविरुद्धस्य व...(ल.वि.पृ.७२) ................... २०७ दुविहो लोगुत्तररिओ सुअध...(द.नि.४३).................. ५४८ दृष्ट्वा परस्परं साधून ...(महा.गी.५/४३१)..............८५१ दुवे कवोयसरीरा,...(भ.सू.१/१५ सू.५५७)........४६२,४६६ दृष्ट्वा सदाचारपरान् जना...(वै.क.ल.१/४४) .......... १४९० दुष्करं क्षुद्रसत्त्वाना...(शा.वा.९/१५) ................. १६५६ दृष्ट्वैव गुरुमायान्तमु...(शिवो.७/१७) ................. १९६४ दुष्टं हिंसाया...(वै.सू.६/१/७) ...................... .५२१ | देयाऽस्मै विधिपूर्वं स...(षो.१२/६)....
१९०५ दुष्टनिग्रहं कुर्या...(बा.सू.३/५२).......... १५१७ | देवं स्तुवते, ततो देवः ...(नृसिं.पू.४/३) ............... ३५५ दुष्टमांसानि यैः पापैर्भ...(वा.पु.६/२६४) .................. ४८८ | देवं स्तौति स देवं पश्य...(रामोत्त.४७).. दुष्टेषु दण्डः सुजनस्य...( ) ...........
१५१७ | देवः = दानादिगुणयुक्तः...(उ.भा.२७/१२)........... दुष्टोऽसङ्कल्पितस्यापि...(अ.प्र.६/८)..... ........... ४२१देवताप्रसादस्यापि क्षयोप...(ऐ.स्तु.१/४)........... दुष्प्रतिकारौ मातापितरौ...(प्रशम.७१) ..... २७२ | देवतार्थे च पित्रथै त...(ब्र.पु. दूरत्थो वा पुच्छइ, अहवा...(व्य.भा.५/३७) ........... २००३ | ललितोपाख्यान३/४/ ४/७/५पृष्ठ१७१) ............ ४८७
............
.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६६ ८००
२३३४
• परिशिष्ट-११. देवतोन्नतसृष्ट्यन्तं वि...(शं.गी.६/१३३)................ १४४१ | देशे काले च पात्रे च...(स्क.पु.मा.को.२/१०२/३)........ २२ देवद्विजगुरुप्राज्ञपूजनं...(भ.गी.१७/२४)............५१८,१४७८ | देसाराह...(भ.सू.८/१०/३५३)......... ............... १३८९ देवपितृकार्याभ्यां न प्र...(तै.उप.१/११/२)........८३६,१४१८ | देहं असुइ दुगन्धं भरियं...(आ.प्र.११) ................... १८६९ देवपूजा गुरोः पूजा धर्म...(कृ.गी.११) .................. १००६ देहः तिष्ठतु कल्पान्तं ग...(अष्टा.गी.१५/१०) ......... १८५४ देवपूजा दया दानं दाक्षि...(उप.प्र.३७)....................८३५ देह एव = शरीरमेव मात्रा...(अ.प्र.१६/७ वृत्ति)....... ६१८ देवहरयम्मि देवा विसयविस...(उप.प.४११) .............. ३७० | देहगिहाइयकज्जे आरम्भं ...(कथार.को.पृ.१००/गा.८) .. ३६६ देवा ऋषयः सिद्धाश्च स्वा...(यो.सू.भा.२/४४) ........१४८४ | देहनिर्वाहमात्रार्था याऽ...(अ.सा.१५/११)......१३७१,१३९४, देवागमनभोयानचामरादिविभूत...(आप्तमीमांसा १) ........ २१६
१६७१,१९४३ देवागमादियं चेव विस्सेलि...(धर्म.सं.५०४) ............ २०० देहनैरपेक्ष्येणैव बुद्धि...(यो.सू.३) .................... १३३१ देवा देवीहिं समं चारणवि...(सा.प्र.११)............... १४०७ | देहमनोवृत्तिभ्यां भवतः ...(प्र.रति.२९५)................ २१६१ देवा दैवीं नरा नारी शब...(प्र.सारो.४४३
| देहमात्रे च सत्यस्मिन्, ...(अ.प्र.१६/७) ................. ६१८ वृत्तौ .उद्धृतश्लोकः)..
२०३३ देहस्योन्नयनादिकमुदानक...(शां.१/३)................ १८०८ देवाधिदेवे कुशलं च चित्तं...(अ.त.३/८१) .............. १४३९ देहात्पृथक्त्व एवास्य, ...(शा.वा.३/३२).................. ५८० देवानामग्रतः कृत्वा पर...(महा.शान्तिपर्वणि
| देहादिगिमित्तं पि हु ...(पञ्च.४/४५) ................... ब्राह्मणाधिकार ध.स्मृ.१८) .......................... ४८६ देहादिजडभावेषु साक्षिभा...(अ.गी.१४) ................. देवा वि देवलोए निग्गन्थं...(चं.वे.३४)............... १४०७ देहादिष्वात्मबुद्धिर्या ....(ब्र.सि.६८) ................... १५४३ देवा वि देवलोए निच्चं दि...(चं.वे.३३) .............. १४०७ | देहाद्ययोगेन सदाशिवत्वं ....(अयो.द्वा.१७) ............... २१३ देवा वि देवलोए भुज...(सं.प्र.२७)..... १४०७ देहेन्द्रियान्तःकरणाघि............. देवा वि सइन्दगा न त...(प्र.व्या.१/५/१९) ........... १४५० देहेन्द्रियेषु वैराग्यं ...(त्रि.शि.१/२८) ............... १४२४ देवाऽतिथिदीनप्रतिपत्ति...(ध.बि.१/३९)............ ..८३७ | देहे स्वात्ममतिं विद्वा...(जा.दर्श.७/१३) ................. १६२२ देवेऽर्हति गुरौ......(कु.मा.कथा-३, गा.१६३ पृ.३५) . १००६ देहेऽवि अपडिबद्धो जो ...(पञ्च.२१५) ............... १९२९ देवो देवेसु देवः...(य.वे.२७/१२) ......
८५३ | देहोऽहमिति यज्ज्ञानं त...(ते.बि.५/९४) . १६०१ देवोद्देशेनैतद् गृहिणां...(षो.६/१२).......
३१० | देहोऽहमिति या बुद्धिः ...(ते.बि.५/९४) ................ ११२९ देवोपहारव्याजेन यज्ञव्या...(महाभा.)........
............
४८७ | देहोऽहमिति या बुद्धिरवि...(अ.रा. देवो भूत्वा देवं यजे...( ).................................. ३३० अयोध्याकाण्ड-४/३३).............................. १२५१ देवो मुनिर्द्विजो राजा ...(अ.स्मृ.३६०).................. १०८१/ देहोऽहमिति सङ्कल्पो महा...(ते.बि.५/९६)............. १८५८ देवो वि पुढवीकाए उववज्जि...(पं.लिं.४३)............. १६३० देहोऽहमिति सङ्कल्पो हृद...(ते.बि.५/९२) ............. १००५ देशकालप्रमाणज्ञस्तस्य सि...(च.सं.अध्याय-४/२०
| दैवं आत्मकृतं = मिथ्या...(यो.बि.३२५ वृत्ति) ........ ११७३ पृष्ठ-१५३) ........... ................... ५५१ दैवं नामेह तत्त्वेन क...(यो.बि.३१९) ................... ११५२ देशकालप्रयुक्तानि योग्य...(सं.गी.१/५९).......... २३ | दैवं पुरुषकारश्च कालश्च ...(म.पु.२११/८).......... १२०३ देशकालमनोद्रव्यक्रियाशु...(शं.गी.३/९०)................... ३११ दैवं पुरुषकारश्च तुल्या...(यो.बि.३१८)................. ११५१ देशकालादिवैचित्र्यादुपा...(शं.गी.१/८१) .................. १४७८ दैवं पुरुषकारेण दुर्बलं...(यो.बि.३२७) .................. ११८४ देशकालानुसारेण धर्ममार्ग...(म.गी.३/११८)............... १४१ | दैवं पुरुषकारेण यः समर्थः...(वा.रा.२३/२) ........... ११७२ देशना पुनरस्यैवं गम्भीरा...(ब्र.सि.१४२).................. ६४२ | दैवं विनाऽतिप्रयत्नं......(चा.सू.९९)...................... १२०२ देशादिभेदतश्चित्रमिदं चो...(यो.बि.३५७) ............... १२१८ | दैवमुल्लङ्घ्य यत्कार्यं ...( )......... .................११८४ देशाद्यपेक्षया चेह, वि...(अ.प्र.१२/८)...................... ५५४ | दैवमेव परं लो......(ह.वं.पु.४३/६८) ................... ११६३ देशावस्थितमालक्ष्य बु...(कू.पु.उ.११/४०) ............... १६६४ | दैवात् मघोनोऽपि सहस्रम...(१२/७६)................... ११६१ देशे काले उपायेन द्रव्यं...(या.व.स्मृ.१/६)..................४४ न टत्यं (यात स्म 4/)
.४४ | दैवाऽधीनं जगदिद..(रु.प.)........... .............११०८
।
W
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________
दैवेन केचित् प्रसभेन के... (बृ. परा. १२ / ७८ ) दैवे पुरुषकारे च लोकोऽयं ...(म.भा. आदि. १२२/२१) दो चन्दा इह दीवे, चत्ता...(सू.प्र.१९/१८३, चं.प्र. १९/१८३)
दो चेव जिणवरेहिं जाइ... (उप.मा. ४९१) दो चेव मत्तगाई खेले तह... ( आ.नि. ७०५) दो मज्ज धाउरत्ता( )
• परिशिष्ट - ११ •
११५६ | द्रव्यादिसाध्या अष्टौ यद...( रा.गी. १६/४) ११६९ द्रव्यार्थिकनयं श्रित्वा,... ( आ. द. गी. ४८) द्रव्याऽर्थमन्नवस्त्राऽ... (मैत्रे.२/२०)
१५७२ द्रव्याऽऽदेशेन नित्यं ...(जि.श. ४/७ ) . १८५, १८७ द्रव्येषु भिन्नेषु कदा... ( वै.क. स्त. १/२०१) १९८४ द्रव्योपवासे नो यत्नो ...( ब्र.सि. स. २४० ) ६३५ | द्रष्टा = चिद्रूपः पुरुषः... ( रा. मा. २/१७) ३५० द्रष्टा दृशिमात्रः शुद्धः ... ( :... (यो.सू.२/२०) १२१८ | द्रष्टा दृश्यवशाद्
ब ...( महो. ४ / ४८ ) तेनोपर... (रा. मा. ४ / २३)
दोर्भ्यां पद्भ्यां च जा... (गु.गी. ८५)
दोषः शाम्यत्यसन्देहं ... ( यो. वा. मुमुक्षुप्रकरण-५/१२) दोषव्यपायः परमा च...(यो. दृ.स. १६१ वृ. उद्धृतः) ... १२२९ द्रष्टा = पुरुषः,
दोषा अपि गुणायन्ते दोषाय...(महा. गी. ५ / २७४ ). . ३६१ दोषाणां हासदृष्ट्येह त...(शा. वा. स. १०/५२) . २३६ दोषावरणहानित्वं निःशेषवृ... ( अष्टस. ता. १/४/पृ. ९२). . २३६ दोषाऽ सहकृतज्ञानकरणं प्र... ( अद्वै. सि. पृ. १२४) दोषेति...(आ.मी.१/४)
.....
द्रव्यं कषाययोगावुपयोगो... (प्र. रति. १९९) द्रव्यध्येयं बहिर्वस्तु ...( तत्त्वानु. ४/४३) द्रव्यपर्या...... (ह.पु.३/१०८) द्रव्यपूजोचिता भेदोपास... ( ज्ञा.सा. २९/८). द्रव्य-मन्त्र- क्रिया- काल...(अन्न. ४ / ६) द्रव्यात्वादीन्यवान्तरसा... (प्र.न. त. ७/१९) द्रव्यादिभेदतो ज्ञेयो ध... (अ.प्र. २१ / ७)
दोषोल्लेखविषः खलाऽऽनन... (अ.सा. २१/३). दोससहियं पि देवं, जीवहिं ...( कार्ति. अनु. ३१८) दोसा कसायमादी, बन्धो अध... (व्य.सू. भा.उद्दे.१०/४१५०)
दोसा जेण निरुज्झन्ति जे...(नि.भा. ५२५०, पं.व.२८१, उप पद. ७८३, पु.मा.२४८) दोसो वि जो य बहुगुणो स ...(नि.चू. उ. १४ भाग - ३ / पृ. ४७१)
दोहिं ठाणेहिं सम्पन्ने अ... ( स्था. २/१/५३) दौहृदस्याऽप्रदानेन ग..(या. व प्रायश्चित्त यतिधर्म - ७९) द्यावापृथिवी जनयन् देव ए... ( श्वेता.३/३, म.ना. २/ २. शि. सं. २६)
द्युतं च मांसं सुरा च वे...(पा.च. सर्ग. २ / पृ.४३). द्रवः = संयमसविद्य.... ( आचा. १/४/४/१३७) द्रवति = गच्छति तांस्ता...(द.वै.अ.२/नि.१५८ हारि .वृ.)
२३३५
.... १८१४
५२१
१८९५
६१४
७२८
५१९
१७४६
१७५६
१६०१
७७८
७६५
७४२
१६८७
१३४८
१७४५
८११
१२१७
७९५
७९८
१५१४
१९९६
१५७०
४८८
द्रष्टा = पुरुष: दृशिमा...(यो.सू.२/२०/२१ रा.मा.) द्रष्टुः = पुरुषस्य त...(पा.यो.सू.१ / ३ रा.मा.) द्रष्टृदर्शनदृश्यानां वि... (रा.गी. ८/३७) ५७० द्रष्टृदर्शनदृश्यानि त्य...( मैत्रे. २ / २९ ) २२८ | द्रष्टृदृश्ययोः संयोगो...(यो.सू.२/१७) . २१७२ द्रष्टृदृश्योपरक्तं चि ...(यो.सू.४ / २३) ३३३ | द्वयाऽभ्यासात् पुनर्धी... ( ब्र.सि. १७३)
द्वयी चेयं नित्यताकूटस्थ...(यो.सू.भा.४/३३) १९९९ | द्वयोरेकतरस्य वौदासीन्यं...(सां.सू.३/६५)
द्वादशाङ्गुलपर्यन्तं समा... ( गुणस्था. ५५) . १३९,१४८ द्वादशाब्दं तु शूश्रूषां ...(यो.शि.२/२) द्विचन्द्रस्वप्नविज्ञा...... ( यो. दृ.स. ९६). १३ | द्विजो जग्ध्वा वृथा मांसं ...(परा. स्मृ.५६) १६९९ द्वितीयं संशयाख्यं च तृ... ( यो . कुं. ५९ ) २ ३१८ द्वितीयन्तु यमाद्येव लो...(यो . बि . २१३)
द्वितीयस्त्वायोज्यकरणेन ... (स्या.क.ल. ९ / २७) ११०७ | द्वितीयादनु... (यो. बिं. २१७ वृ.)
४९४ द्वितीयाद् दोषहानिः ... ( अ.सा. २ / २५ ) १८७६ द्वितीयापूर्वकरणे क्षायो... ( अ. उप. २/५८) द्वितीयाऽपूर्वकरणे मु...(यो . दृ.स. १८२)
१८७६ द्विन्नाहं, भिक्खवे, न ... ( अङ्गु खन्ध- १ भाग-१/समचित्तवर्ग-१/२/३४)
७३७
१३६४ | द्विविधं हि भिक्षवः !... (यो.श.८७ वृ. उद्धृत) .. ६१४ द्विविधः पुनः स्वभावो नि... ( वै.क.ल. २/१२१) ३६२ द्विविधाः चित्तस्य वासना... ( रा.मा.३/१८) १८०४ | द्विविधान्यपि कर्माणि ... (ग.गी. ३ / ४५ ) २१३२ द्विविधो भावनामार्गः लौकि... (अ.ध.को. ६/१) ११२ द्विविधो हि योगः सापायो ...(यो. विं. ११ वृत्ति)
१११७
९८३
१२९३
९८६
९८६
१२८७
१६९५
२७२
७१९
१५१८
१७८७
१७७०
१२३३
१३००
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३३६
• परिशिष्ट-११.
द्विविधो हि विषयो दृष्ट...(यो.सू.१/१५ रा.मा.) ........७५७ | धम्मस्सवनस्स ......(म.नि.२/५/५/४३४-पृ.३९३).......९७१ द्विविधोऽप्ययं अध्यात्म...(यो.सू.१/१७ वि.)............ १३५३ धम्मस्स विणओ मू..(द.वै.९/२/२), द्वे एव देवते बत माता पि...(आवश्यककथा-१/
| धम्मस्साइपयमिणं जम्हा सी...(दा.वि.१९)..................... अ.१ उद्धृत) ...............
..... २७२ | धम्मे अणुज्जुत्तो सीयलो,...(आचा.चू.१/३/१) ............. १२८ द्वे धम्मा पहातब्बाअवि...(प.सं.म.१/१/१/६७)......... १७३६ धम्मे नियत्तमाणे नियत्त...(ध.सं.गा.३४७)...... द्वे मे, भिक्खवे, धम्मा ...(अगु.नि.भाग-१,
धम्मो अत्थो कामो उवइस्स...(दश.नि.३/२०६).........६६१ स्कन्ध १-पृ.७५/१/२/२०,२१) .................... ६७५ | धम्मो आणाए पडिबद्धो...(श्रा.ध.३) ..................... १८६६ द्वेमे, भिक्खवे, धम्मा ...(अङ्गु.१/२/८,पृ.६७)........ १४९० | धम्मोदएण रूवं करेन्ति रू...(बृ.क.भा.१२०१).......... २१६ वे वाव ब्रह्मणो रूपे ...(मैत्रा.६/३)........................७३३ | धम्मो दयाविसुद्धो...(बोध.प्रा.२५) ........................ १८६६ द्वैताऽद्वैतविहीनोऽ...(मैत्रे.३/४)............. ............... १६०० धम्मो मङ्गलमुक्किट्ठ अ...(द.वै.१/१)................. १८६६ द्वौ क्रमौ चित्तनाशस्य (यो.वा. )........ ............... १७७० धम्मो वत्थुसहा...(का.अनु.५) ............................. १८६७ द्वौ मासौ मत्स्य मांसेन ...(म.स्मृ.३/२६८).......४७६,१४२३ धम्मो सभावो लक्खणं...(द.वै.अ.१/१)..................१८६७ द्वौ हुडाविव युध्येते पु...(यो.वा.मुमुक्षुप्रकरण ६/१०).. ११८४ | धम्मो सुद्धस्स चिट्ठ...(उत्त.३/१२)...................... १८६६ द्वौ हुडाविव युध्येते पु...(यो.वा.
धर्मः क्षरति कीर्तना...( )............................... १७६८ मुमुक्षुप्रकरण-५/७) .......... ............ ११७२ धर्मः प्रवृत्यादिरूपः,...(द.वै.नि.३/२०६ वृत्ति) ...........६६१ धनं धर्माय विसृजे...(का.नी.३/२९)....... .............. ८५० | धर्मः सत्येन वर्धते...(मनु.८/८३) ........................ १४२१ धनवृद्धा वयोवृद्धा वि...(मैत्रे.२/२४) ..... ..............८३६ धर्म एको व्रजत्येनं य...(अ.पु.१५९/८).................१५१८ धनिनां पुत्रदारादि यथा...(अ.सा.१/२३).......१५१५,१७८२ | धर्म एव हतो हन्ति धर्मो ...(मनु.८/१५)................९०३ धनुस्तारं शरो ह्यात्मा ...(रु.हृ.३८)...... ..............१४५८ | धर्मकामार्थलक्षणपुरुषार्थ...(बृ.क.भा.२५६४ वृत्ति) ........ ६६२ धन्नाणं विहि जोगो, विहिप...(सं.प्र.२/३३८,द.शु.२८) १८६६ धर्मग्रन्थप्रचारश्च कर्त...(जै.गी.२४९)....................१४५३ धन्याः खलु महात्मानो मुन...(वा.रा.२६/४०) .......... १९३४ | धर्मज्ञो धर्मकर्ता च,...(कु.प्र.पृष्ठ ५१) .................... ८५२ धम्मकहाए णं णिज्जरं जणय...(उत्त.२९/२५)............ ६७९ धर्मतोऽपि भवो भोगो द...(यो.सा.प्रा.९/२५) ..........१६३४ धम्मकहा णाम जो अहिंसादिल...(द.वै.चू.पृ.२९) ........६३३ धर्मध्यानान्मनःशौचं वा...(अ.गी.८/१८)..................१४८१ धम्मकहा बोद्धव्या चउब्वि...(दश.नि.३/१९३)............ ६३९ | धर्मबीजं परं प्राप्य मा...(यो.दृ.स.८३) .................. १५४५ धम्मट्ठाणमहिंसा सारो एसो...(उप.पद.१८३) ............ ५२३ | धर्ममर्थञ्च कामञ्च व्री...(स्क.पु.मा.को.४/५५) .............. ५ धम्मट्ठो आरम्भो सिट्ठगिह...(पञ्चा.१३/३५) .......... ४१४
४१४ धर्ममार्गात परिभ्रष्टा ...(म.गी.५/६०) ...................१४६७ धम्मत्थमुज्जएणं सव्व...(स्त.प.५, पञ्चा.७/१४, | धर्ममेकमपहाय नाऽपरः स...(ह.पु.६३/८२) ............ १५१८
पं.व.१११४, महा.च.पृष्ठ.३४) .................... ३०६ | धर्ममेघः = धर्ममेघनामा स...(यो.बि.४२१ वृत्ति) ..... १३७१ धम्मत्थमुज्जएणं सव्व...(स्त.प.५). ................ ३५ | धर्ममेघमिमं प्राहुः समा...(पं.द.१/६०)...................१३७१ धम्मन्तराइयाणन्ति अन्त...(भ.सू.९/४/३६५ वृ.)....... १६५८ |धर्ममेघसमाधिस्तु तदोच्य...(यो.सा.सं.पृ.१६) ............ १३७० धम्मन्नू धम्मकत्ता य स...(द.शु.प्र.४/४२)........८५२,१००६/धर्मयुद्धादिकर्माणि कर्त...(कृ.गी.१६)....................... ९६६ धम्मपसंसाए तह केइ, निब...(स्त.प.१४)................ ३०९ धर्मयोः धर्मिणोः धर्मध...(प्र.न.त.७/७) .................. १४६५ धम्ममहिंसासमं न...(भ.प.प्र.९१) .......... ................ १८६६ | धर्मयौवनकालोऽयं भवबालद...(अ.सा.१०/१८)...........९१४ धम्मसभावो सम्मइंसणयं,...(व्य.सू.भा.उद्दे.१०/४१४५) १९९९ धर्मरागोऽधिकोऽस्यैवं ...(यो.बि.२५७) .................. १०११ धम्मस्स णं झाणस्स चत्ता...(स्था.४/१/२४७,
| धर्मलक्षणाऽवस्थाभेदेन य...(यो.सू.३/१६ रा.मा.)...... १७८४ भ.सू.२५/७, औ.सू.४३) ...................... १२३४
१२३४ | धर्मविकल्पनिर्देशेऽर्थस...(न्या.सू.१/५५).................... ५४४ धम्मस्स फलं मो...(द.वै.नि.२६५)...................... १६३२ | धर्मविशेषप्रसूताद् द्रव्य...(वै.सू.१/१/४) ................. ७९२
धम्मस्स मूलं विणयं वद...(बृ.क.भा.४४४१) .......... १९६१ | धर्मशक्तिं न हन्त्यत्र...(अ.सा.५/२०) ................... १६५६
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________
M
• परिशिष्ट-११.
२३३७ धर्मसन्न्यासः तात्त्विकः..(स्या.क.ल.९/२७,पृ.१३२) .... १२८८ धारणाद् धर्ममित्याहुः...(म.भा.कर्णपर्व६९/५९) ......... २५३ धर्मसारमिदं जग...(वा.रा.३/९/२९) .................... १५१८ धारणा द्वादश प्रोक्तं ...(यो.चू.११२) .................. १६६४ धर्मस्तच्चाऽऽत्मधर्म...(शा.वा.९/२४) .................. १८३६ धारणाभिर्मनो धैर्यं याति,...(यो.चू.११०) ............. १६४३ धर्मस्य = कुशलात्मपरिणाम...(अष्टकवृत्ति-२७/३) ....... २४ धारणा = श्रुतनिर्दिष्टबी...(आ.पु.२१/२२७) ......... १६४२ धर्मस्याऽलौकिकत्वात्तद...(का.सू.२/१८).................. १५७१ | धार्मिके विप्लवे जाते ध...(शं.गी.१/५३)............... १६१० धर्मस्याऽऽदिपदं दानं...(यो.बि.१२५)...... २, २६७, ८५०, | धावदि पिण्डणिमित्तं कलहं...(लिं.प्रा.१३)................ १८९२
........८५२, १८६६ | धिइसद्धासुहविविदिसा भे...(पञ्चा.३/२७) ................. १७८ धर्माङ्गख्यापनार्थञ्च दा...(अष्टक.२७/७) ................. २६८ धिक् क्रोधं स्वपराऽपकार...(ह.पु.६१/१०८) .......... १४२७ धर्मात्मा राजनीतिषु धर्म...(गा.स.८४) ...................१५१७ | धिगिच्छामन्तवर्जिता...(प.पु.५/३०७)..
.........
१६६६ धर्मात्मा वै यदा धर्म...(शं.गी.१/१३७)................१४९० धिग्नारीरौदीच्या बहुवस...(स्था.४/२/२८२/ धर्मादपि भवन् भोगः प्रा...(यो.दृ.स.१६०)............. १६३४ पृ.१९९ उद्धृत)..........
.... ६३७ धर्माधर्मक्षयकरी दीक्षेयं...(ब.सि.३५०)...................१४२६ | धिती तु मोहस्स उपसमे हो...(नि.भा.८५) ...............८५४ धर्मानुष्ठानवैतथ्यात्प्र...( )................. ................. ८९० धी धी मज्झ अणज्जस्स इ...(पं.लि.२६)............... १६४५ धर्माय क्रियमाणा सा क...(यो.सा.प्रा.८/२१) ............. ६९२ धीरपुरिसपण्णत्तो पञ्चम...(व्य.सू.भा.१०/३/७०८) ..... १४१ धर्मार्थं = धर्मनिमित्तं,...(अ.प्र.४/६ वृत्ति) ............... ३६७ | धीरपुरिसपरिहाणी नाऊणं म...(नि.भा.५४२३).......... १५९ धर्मार्थं यस्य वित्ते...(अ.प्र.४/६, प.स्मृ.१३३)........... ३६६ धीरस्स पस्स धीरत्तं स...(उत्त.७/२९) ................. ८५४ धर्मार्थमित्यादिविशेषणो...(अ.प्र.२०/३ वृ.) ................ ५०० धीरे गतिदृष्टी सस्मितं व...(काव्या.७/४) ................. ६३८ धर्मार्थयोश्च वैलो...(का.सू.पारदारिकप्रकरण-६०)......... ५०८ धीरे मुहुत्तमवि णो पमाय...(आचा.१/२/१) ............... ८५८ धर्मार्थिक्रियायामनुष...(अ.स.वि.९/९५पृ.३३०/बी) ......१९४८ धीरैरहिंसाप्रमुखा यमा दि...(अ.तत्त्वा.३/७२)............ १४३० धर्मार्थिभिः = धार्मिकैः...(अ.१३/४ वृ.) .................
.५६२ धीरो हि अरतिस्स...(अङगू.४/३/८ धर्मार्थिभिः प्रमाणादे...(अ.प्र.१३/४)..
.. ५६२ | धुनोति दवयं स्वान्तात्त...(आ.पु.९/१६०) ............. १४५७ धर्मा वर्णाश्रमाः सन्तः ...(शं.गी.२/१३३). ५०५ | धुवजोगी णाम जो खणलवमुहु...(द.वै.१०/६ चू.)..... १८४८ धर्मास्त्याज्याः सुसङ्गो...(ज्ञा.सा.८/४)...... १२८७ | धुवबन्धिपावहेउत्तणं ण द....(कूपदृ.१२) .................. ४७ धर्माऽधर्मव्यवस्थायाः ...(ब्र.सि.१४३)...... ..... १५७० धूपश्च गुग्गुलुर्देयः...(शिवो.२७) ....
३५२ धर्माऽधर्मसंयमादतीताऽ...(शां.१/६९) ....................१७८४ | धृतिः क्षमा दमोऽस्तेयं...(शं.गी.१/७६). ................८६० धर्माऽधर्मी न सन्देहः स...(वि.पु.१३/८३).............११७८ | धृतिः क्षमा दमोऽस्तेयं...(ना.परि.३/२४, धर्मेण गमनमूर्ध्वं, गम...(साङ्ख्यकारिका-४४)......५८६,६१८] मनु.६/९२,सं.गी.९/५४)...............५५६,८६१,९५१ धर्म प्रमीयमाणे हि वेदे...(श्लोकवार्तिक )...............११४१ धृतिः श्रद्धा सुखा विवि...(ल.वि.पृ.४९)..................१७८ धर्म सर्वं प्रतिष्ठित...(तै.आ.ना.१०/६३-२)................ २५२|धृतिर्दानं क्षमाऽस्तेयं...(सं.गी.२/७१).......................८६१ धर्मो रक्षति रक्षितः...(म.स्मृ.८/१५) ..................... १५१७ | धृतेरपि नेश्वरसिद्धिः , ...(शा.वा.स्त.३/श्लो.९ धर्मो विश्वस्य जगतः प्र...(तै.आ.१०/३) ......
वृ.पृ.६२) ................................... धर्मो हैनं गुप्तो गोपा...(गो.बा.१/२/४) ................. १५१७ | धेयं सुद्धं परमं एयट्ठा ...(न.च.४) ...................... १३६० धर्मं यो बाधते धर्मः...(सं.गी.२/२७)..................... ११० धैर्यं = इन्द्रियनिग्रहः...(म.भा.वनपर्व ३१३/९६) .......८५४ धर्मोद्यतेन कर्त्तव्यं,...(अ.सा.१०/१४) ..............९१० धैर्यं = व्यसनाऽशनिस...(यो.बि.५२) .....................८५४ धाचाररतः सत्त्वं व...(सं.गी.२/२६) ... .............. १४०९/ध्यातृध्याने परित्यज्य...(रा.गी.८/३२) .................... १६८७ धाता यथापूर्वमकल्प...(ऋ.वे.१०/१९०/३).....१०६२,१८१७ | ध्यातृध्याने विहाय निवात...(पै.३/२) ...........१३७०,१६८७ धारणमविस्मरण......(नी.वा.५/४८)......... ..............१३०९ ध्यानं = आलम्बनस्थैर्य...(वि.आ.भा.२९०४७.) .......१२३७
धारणा च तथा ध्यानं समाधि...(वरा.५/१२)..........१६८६ ध्यानं = एकालम्बने मनः...(वि.आ.भा.२४०४वृ.)....१२३७
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३३८
ध्यानं चित्तवृत्तिनिरो.....( उप.प. ८८९ वृ.) ध्यानं द्वादशपर्यन्तं म... (ग. पु. १ /२२७/२५) ध्यानं निर्विषयं मनः...( मैत्रे. २/२). ध्यानं भगवति य.... (त.सू. ९/११ श्रुत.वृ.) ध्यानं विनिर्मलज्ञानं ...(यो.सा. प्रा. ९ / १४ ) ध्यानजं सुखमस्यां तु जित... (यो. दृ.स. १७१) ध्यानञ्च निर्मले बोधे स... ( यो. दृ.स. १७४ ) ध्यानद्वादशकेनैव समाधिर...(यो. चूडा.११२) ध्यानप्रिया प्रभा प्रा...(यो . दृ.स. १७० ) ध्यानमूलं गुरोर्मूर्त्तिः... (गु.गी. ७३) ध्यानयुक्तो महीं चरे... ( ना . परि. ४/१८) ध्यानविस्मृतिः = समाधिः... (मं.ब्रा. १/८) ध्यानव्रततपोमुख्यास्त...(वै.क. ९/१०७२) ध्यानस्य विस्मृतिः सम्य...(त्रि.ब्रा. ३२) ध्यानस्य समुच्चि ..... ( के. भु. १८) ध्यानस्वरूपस्य वस्तुतः स... (यो.वा.३/३) ध्यानाग्नौ जीवकुम्भं खेद... (ध. स्मृ. ६) ध्यानाद्वैश्वर्यमतुलमै ...( शि.धर्मो.) ध्यानार्था हि क्रिया से... (अ.सा. १५/१३ ) ध्यानाऽध्ययनाभिरतिः प्र... ( षोड. १२/१४ ) ध्यानेन ब्रह्मविधिना, ... (वै.क. स्त. ९/३२१, वै. रति. ८/३१९)
ध्यानेन हीनस्य कुतोऽ... ( उप. प्र. ६१ ) ध्येयगताऽशेषविशेषप्रति... (यो.सू.१ / ४७ भा.ग.)
ध्येयस्थिरं संविकसद्विवे... (अ.तत्त्वा.१/१०४ ) ध्रुवं प्राणिवधो यज्ञे ...(ध. स्मृ. ४) ध्रुवद्रव्यव्यपेक्षायां ... ( )
ध्रुवे
= निश्चले ज्योति....(रा.मा.३/२८) न आवि हासं कुहए जे स भि...(द.वै. १०/२० ) न एकपरिच्छेदः किन्तु...(वि.आ.भा. २१८६ वृ.) न कदाचिदनीदृशं जग... ( )
न कमति सव्वत्थ दिट्ठ... (बृ.क.भा.१००३, नि.भा. ४८६४)
न कयाइ खुद्दसत्ता किलि... (पं.व.८६१)
न कया वि मणेण पावतेणं...(प्र.व्या. २/६/२३) न कर्तृत्वं न कर्माणि लो...(भ.गी. ५ / ९४ )
न कर्मणा न प्रजया धनेन, (सदा. ९) न कर्मणा लिप्यते पापके...(इति. ३/२)
• परिशिष्ट - ११
. १६६४ न कश्चित् कस्यचित् शक्तः...(शिवो.७/१११) १६८५ | न कामभोगा समयं उवेन्ति, (उत्त. ३२/१०१) . १६६४ न किञ्चित् सम्प्रज्ञाय...(यो.सा.सं. पृ. ५) . . २०१६ | न किन्नरादिगेयादौ शुश्रू... (यो . बिं. २५४) १६६९ न कुत्राऽप्याग्रहस्त... (यो.सा. प्रा. ९/३४). . १६६५ न कुर्यान्न वदेत् किञ्चि...(नारद. ५/२४) . १६६९ न केवलमसङ्कल्पितपिण्डाS... (अ.प्र. ६/३ वृ.) १६८५ न केवलमहिंसादयो नि ...(अष्टकवृत्ति १४/५ वृ.) . १६६३ न केवला क्रिया मुक्त्यै ... ( अर्ह. गी. १८/३) . १५२३न केषुचिदभिष्वङ्गः कश्च...(सं.गी. ८/८) १९४४ | नक्ताद् वरश्चोपवास उपवा... (सं.उप. २/६२) . १६८७ न क्रुध्येन्त्र ....(म.भा. शान्ति २५१/१४). . १५९७ न क्रुध्येन प्रहृष्ये...(सं.गी. ९/७८ ) .. नक्षत्रादीनाञ्च सूर्याs...(रा.मा.३/२७) न क्षुद्विमोहपाको यत् ...( .... (के.भु.७)
१६८७
२०४५
१६८५
न खलु = नैव परिणाममात्र... ( पञ्चा.१३/४१ वृ.) न खलु परिणाममेत्तं पदाण... (पञ्चा. १३/४१ ) न खल्वस्माकं स्वशक्तिनि... (व्य.सू.वृ.२/२७५,
४८६
१८०४
१६९४
. १९०९, २००१
११४६
१६६५
१३४३
१६६२
४८६
१७९५
१८६८
१४६५
१७५३
•
१०७२
५२०
१९२१
११०८
४९९
७२८
पृष्ठ. २२८)
न खो पनाहं इमाय कटुकाय ...(म.नि.
महासच्चकसुत्त १/४/६/३८१, पृ.३१५). | न खो भिक्खु ! तथागता अप...(म. निकाय. ३/४/१०/३७०)
न च तस्याऽधिकारसम्पत्ति...(न्या.खं.खा. श्लो. ६१, पृ. ६२५)
न च दग्धरज्जुसंस्थानीय... ( सं . त .वृ. भाग-४ /
काण्ड - २ पृ. ६१५)
११६१
१६४९
१३४९
१००८
१५५८
१६७०
४११
५८५
१७००
१९३०
३७६
१८६३
१०८१
१७९५
२०५४
४१९
४१९
२६४
१२१८
८४०
२०६३
९६७
न गन्तव्यमनुद्योगैः... ( यो. वा. मुमुक्षुप्रकरण-५/१४) | न गृह्णीयाद् गुरोर्वित्त...(शां.सं.५/४/३/३१) न च कवलाहारवत्त्वेन त... (प्र.न. त . २ / २७ ). न चक्खु रूपानं संयोजनं, (सं.नि.४/३५/२३२) न च क्रमेण सर्वमुक्ति:...... ( न्या. ली. पृ. ८१) न च क्षणविशेषस्य, तेनैव ...(अ.प्र. १५/५ ). न च चिकित्सास्थलीयप्रवृ... (स्या. क. १ / २ / पृ. ४१ ) . ....... २१५४ न च चिदेकरसस्याऽऽत्म... (वि.प्र. सं. १/१ पृ.४५ ) न च जन्यभावत्वस्य ध्वंस... ( न्यायालोकटीका
२०९२
६०४
८२४
प्र. १ / पृ. ४०)
न च जायत एव बहुतरदुःखज...( न्याया. प्र. १ / पृ. ३४)
५३७
५१९
२१६१
२१४९
११८२
......२०२६
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३३९
अधिक
न च = नापि क्षणविशेषस्य...(अ.१५/५ वृ.) .......... ६०४ | न चैवं सद्गृहस्थानां, भि...(अ.प्र.६/३) ................... ४११ न च = नैव, भिद्यत इति...(अ.प्र.१५/४ वृत्ति) ....... ६०२ | न चैवमितरांशप्रतिक्षेपि...(न.रह.पृ.३६) ................... १३१ न च नैवमपि गुण इत्या...(यो.द.स.वृत्ति १३७)......१६०६ न चोदनाविरोधा...(मी.स.६/८-३२)... न च = नैव सद्योगभव्यस्य...(यो.बि.वृ.२४१).......... ९९३ | न जटाहि न गोत्तेहि न ज...(धम्मप.,ब्रा.व.९, न च नैवैवं योग्यस्याप्य...(उप.प.वृत्ति.३४५)........... ११९७ | म.नि.२/५/८/४५८)................................ १०८३ न च पुनरावर्तते, न च पुन...(छां.८/१५/१,
न जाइमत्ते न य रूवमत्ते,...(द.वै.१०/१९)............ १८६५ शर.३६, अव्य.३...) .............................. १६९६ न जागर्ति न निद्राति नो...(अ.गी.१७/१०)............ १३९७ न च प्रतिज्ञा प्रतिज्ञा...(न्या.वा.पृष्ठ.३४५) ............... ४४७/न जातिः कारणं तात ! गुणाः...(म.भा. न च प्राणायामादिहठयोगाऽ...(यो.स.वि.२/५१-५२)... १५११/ ५/४२३/१०) .......................................१०८२ न च प्राणायामो मुक्तिसाध...(यो.शा.५/१ वृत्ति) ....... १५१४ | न जातु....(ना.परि.३/३७, वि.पु.४/१०/२३, न च भिक्षुका भिक्षुकादा...(मी.सू.
म.भा.आ.प.७५/५०, अ.शा.पर्व अ.२४५, अधिकरणसूत्र-११ शा.भा.) ......... ............. १८५१ अ.शा.पर्व अ.९३/४४,भाग.१९/१४,म.स्मृ.२/ न च महामते ! अकृतमकारितम...(लं.८/१०) ........... ४६८ | ९४,स्क.पु.१/१/२५५/३५) ......................... ५०७ न च मोहोऽपि सज्ज्ञान...(अ.प्र.१/२)..................... २१५ न जातु कामः कामानामुपभो...(रा.गी.१५/४४).......... ५०८ न च विधिमात्रमपि प्रव...(न्या.क.पृष्ठ.४०७)..........२१४७/न जातु कामः कामानामुपभो...(मनु.२/९४, न च शरीरविशेषादेव सुखादि...(वा.मा.पृ.१३५) ...... ११७९ वि.पु.४/१०/२३)........... .............. १७४१ न च सन्ततेरवस्तुत्वेऽ...(न्याया प्रकाश-१ पृ.१८)..... २१०९ न जायते म्रियते वा कदाचि...(भ.गी.२/२३) ............७९९ न च सन्तानभेदस्य, जनको...(अ.प्र.१५/४).............. ६०२ | न ज्ञानवदुपयो...(के.भु.२५).... ............२०५२ न चाद्यप्रवृत्ताववैषम्ये...(स्या.क.स्त.१/९२)............... ११७७ | नणु जइ सो कयकि......(अ.म.प.७२).................. २०६१ न चानुमानविषय एषोऽर्थ...(यो.दृ.स.१४४) ............ ११३७ | नणु जेठे वन्दणयं जइ ...(सा.प्र.८४) ................. १९८२ न चामूर्तस्याऽऽत्मनः क...(आ.नि.६०४ वृ.) .......... १०३४ | न तं कम्म कतं साधु यं क...(ध.प.५/८).............. ८५७ न चायं सदृशापरापरोत्प...(द्रव्या.प्रकाश-३/पृ.१८८).. २११० न तत्त्वतः = परमार्थेन ...(यो दृ.स.१०२ वृत्ति) ..... १५७४ न चाहं ब्राह्मणं ब्रूमि...(धम्मप.,ब्रा.व.११,
न, तत्र ह्यचोदतत्वा...(मी.सू.६/८-३४)....................४८५ म.नि.२/५/८/४२७)................................ १०८३ न तथाऽस्य भवेन्मोहो ब...(क.देव.७/३५)...............८७२ न चाऽस्ति पुनरावृत्तिर...(यो.शि.५/६१)................ १६९६ | न तपोऽनशनादन्य...(स्कं.प.वै.ख.वै.मा.१७/२०) ...... १४७८ न चाऽऽगमादृते धर्मस्त...(वा.प.१/३०)................१५७१/न तर्क पठेत, न शब्दमपि,...(ना.परि.५/९) ..........१३९४ न चाऽऽत्मदर्शनादेव...(यो.बि.४७३) ...
................. १७२४ न तस्य धर्मोऽधर्मश्च न...(पाशु.उत्तरकाण्ड२२) ....... १३०५ न चाऽऽयसस्य बन्धस्य त...(शा.वा.स.१/१८)........१६३१/न तस्स पञ्जा च सुतं च व...(सु.नि.२/११/६).......८५९ न चिदप्रतिबिम्बाऽस्ति...( )..
१७५३ | न तहिं दिवसा पक्खा मासा ...(उ.मा.४७९)..........१९१९ न चेमं देहमाश्रित्य वै...(ना.परि.३/४२,
न तु शास्त्रं भृत्यानि...(बृ.शां.२/१/२०)..................६८९ सं.गी.८/४९, रा.गी.१५/५६) .................... १८५४ | न तृतीयः, तृतीययाममुहू...(रत्ना.अ.२/२७)............. २०५८ न चेयं महतोऽर्थस्य सि...(यो.बि.१७५) ................. ९३० न तेषां ब्राह्मणी माता...(म.भा.उद्योग ५/४२३/११)... १०८० न चेह ग्रन्थिभेदेन पश्य...(यो.बिं.२०५)................१६३३ नत्थि असझं नाम चरणपरि...(सम.क. न चेह = नैवेह ग्रन्थिभे...(यो.बि.२०५ वृ.) .......... ९६७ | भव.४/पृ.३३४)..................................... १३७४ न चेहपरलोकाऽप्रतिबद्धचि...(अन्नत्थ.ल.वि.पृ.८८) ..... १५११ नत्थि कामा परं दु...(जा.११/४५९/९९) .............. ८७२ न चैतदेवं यद् = येन...(यो.दृ.स.१४७ वृत्ति)........ १६१३ | नत्थि केइ परमाणुपोग्गलमि...(व्या.प्र.१२/७) ............. ९५६ न चैवं गुरुकुलवासत्यागि...(उप.रह.गा.१३ वृ.) ......... १६९ | नत्थि छुहाए सरिसा विय...(पिं.नि.६६३) .............. २०२५ न चैवं तत्र नो राग इति...(यो.बि.२५८) ............ १०१२ नत्थि जीवस्स नासो...(उत्त.२/२९).................... २१२०
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३४०
नत्थि परलोकमग्गे पमाणम... (१ ... ( धर्मर.प्र. ६९) नथियसि कोइ वेसो, पि...(द.वै.नि. २/१५५) नत्थि य से पावे कम्मे क... (व्या.प्र.८/६/३३१) नत्थि रागसमो अग्गि न... (ध.प. १८/१७) नत्थऽञ्ञ कोवि मोचे...(चु.नि.पा. २/५/३३). नत्वा = प्रणम्य वीरमिति ... ( यो. दृ.स. १ वृत्ति) नत्वेच्छायोगतोऽयोगं यो...(यो . दृ . स . १ )
न दानेन विना यशः... ( स. र. ४२ )
न दीणो न गव्वि... ( आ.चू. १/२/५) न दुर्जनैस्सह सङ्गः कर्त...(चा. सू. २१५ ) न दृष्टेर्द्रष्टारं प... ( बृह. ३/४/२)
• परिशिष्ट - ११ •
१९७८ नन्विदमुक्तमेव यदुता अ... (ओ.नि. ७४७ वृत्ति) . १८८१ न पचेदन्न......(या. स्मृ. ५/१०४)
४६ न परं वएज्जासि 'अयं कुसी...(द.वै.१०/१८) . ३३३,९५९ न परप्रतिबन्धोऽस्मिन्... (अ.सा. १५/६) . २८८ न पुनः क्रियते किञ्चि...(शा.वा.स. ६/५). १२७१ न पुनरपुनर्बन्ध (पञ्चा. ३/७ वृ.) . १२७१ न पुनरागमन.. (सुद. १)
७५ न पुनरावर्त...( भ.जा. २)
न देवताप्रसादग्रहणम् ।...(सं.उप. २/५९)
न देशविप्रकर्षोऽस्य यु...(यो . बि. ४३३)
न दैववादाद् भव दीनचेताः... ( अ. तत्त्वा. ८/४६). न दोषदर्शनाच्छुद्धं वैरा... (सि.द्वा. द्वा. १०/११ )
न धर्मकथामन्तरेण दर्शन... ( उत्त. चू. अध्य. १) न नर्मयुक्तं वचनं हिन... (म.भा. आदिपर्व ८२/१६) न नर्मयुक्तमनृतं हिनस्ती...(सं.गी. ७/६८)
न निन्दा न स्तुतिर्यादृ... (प. हं. ८)
न निरोधो न चोत्पत्तिर्न... (अव.उप. ८/ ब्र.बि. १०/ आत्मो. ३१, त्रिपु. ५/१०) न निरोधो न चोत्पत्तिर्न ...( ब्र. बिं. २/१० ). ननु इति प्रमाणलक्षणप्रणा...(अ.प्र.१३/६वृत्ति) ननु कथं सास्रवोऽपि यो...(यो . बिं. ३७८) ननु कारणियं भणिअं जईणं अ... ( उप.रह. १०८) ननु कोऽयं धर्मी ? इत्या... ( रा.मा.३/१४) ननु पुनरिदमतिदुर्लभमगाध... ( आचा.
. १८६५
.......१८३५, १९४३
. ९०३
९३९
१६९६
१६९६
३७२
८१२
४९९
. ६९६
८३
१८७७
१८६८
७३४
७२८
६०८
१०८०
१९९२
९८१
११५५
. ७३४,१०६२ न भक्तिर्यस्य तत्राऽ...(यो.सा. प्रा. ८/७४). ७३४ न भवस्थस्य यत्कर्म विना...(यो. बिं. ३२९) ५६३ न भिन्ननगराणां स्याद् = ...( यो. दृ.स. ११४ वृत्ति) ... १५८६ न भुक्तिः क्षीणमोह.....(आ. पु. २५/३९) १०९ न भूतियोगेऽपि कृतकृत्य... (सां.सू.४/३२)
२०२१
१९२५
१६७९ | न भेद एव तत्त्वेन =... ( यो दृ.स. १०९ वृत्ति) न मच्छं न मांसं न सुरं... (म.नि. महासिंहनादसूत्र- १/२/२/१५५, पृ. १११) ७८१ न मद्यं पिबे... (बा. सू. १/१६).. ५६७ | नमन्तोऽप्याचार्यादेर्द्र...(आ. ६/४/१९१ वृ.) ८४७ न मरिष्यसि न मरि.... ( अथ. ८ / २ /२४) ११७३ | नमस्कारादिको योगः सर्वोऽ...( ब्र.सि.स. १८८) ४३७ | नमस्यामो देवान् ननु हतवि. ( भक्ता. ४१, पृ.११३)
१/५/३/१५३ वृ. उद्धृत)
ननु प्रतिबिम्बनं नाम नि... (रा.मा.४/२३) ननु लक्षणस्य वस्तुनिश्चा...(कि.रह. पृ.१२३) न = नैव अन्यथा = चारिस...(यो . बिं. ११९ वृ.) न = नैव इदं ... ( यो . बिं. ३२६ वृत्ति)
नन्दीतूरं पुण्णस्स दंसणं... (बृ.क.भा. १५४९) नन्दीतूरं पुन्न.....(नि.भा. ३०२०) नन्दी दुक्खस्स मूल...( मज्झिमनिकाय-१/१/१३ नन्वल्पत्वं बहुत्वं वा... (उप.रह.गा. ५२ वृ.)
१८८६ न पूजयाऽर्थस्त्वयि वीत...(बृ.स्व.स्तो ५७) १४६७ न प्रकृतिर्न विकृतिः पु... (सां. का. ३) १५२६ न प्रजया, न धनेन, त्यागे... .. (कै.१/३) ३६३ न प्रणिधानाद्याशयसंवि...(षो.प्र.३/५) १७५७ न प्रबोधशक्तिसदृशः कश्चि...( उत्स. पृ. ३) १२०३ न प्रहृष्यति सन्मानैर्ना.. (चा. रा. नी. ६/४४)
.
१६५७ न प्रहृष्येत् प्रियं... (भ.गी. ५/२०)
६७७ न बद्धो नो मुक्तो न भव... ( न्या. खं. खा. १०१) १४२३ न बद्धोऽस्मि न मुक्तोऽ...( अन्न. ५ / ६८) १४२३ न बन्धमोक्षौ क्षणिकैकसं...(यु. अ. १५) १८६३ न ब्राह्मणो बहिवण्णो अ... ( थे.गा. २/१४०) न भक्तिर्न यशः क्रौ...(शिवो. ७/६५)
न = नैव, मोहस्याज्ञान...(अ.प्र. २२/८ वृत्ति).
न = नैव हि = यस्माद् यो... ( उप.प.वृ. ३४३). । .... ११९६ न मांसभक्षणे दोषः ...( म. स्मृ. ५/५६ )
९८९
३०८ न मांसमश्नीयात्, न...(तै.ब्रा. १/१/९, बौ.ध.१/११/२१/१०) पृष्ठ-८) ६९० न मीयमानं धनमन्वेति कि...( म.नि. २/३२/४) . ११६२ न मृत्तिका नैव... (म.भा. शान्तिपर्व)
. ५३१
४१०
२११३
१५८०
४६८
४९४
१६९
५९०
......... १२६७
११०८ .४७०, ४८६
.४८६,५०३ ९५८
१४८१
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२३४१ न मे आचरियो...(म.नि.१/३/६/२८५,पृ.२८५).......... २६३ | नरविबुहेसर सुक्खं दुक्खं...(भ.प.५) ..................... १६२७ न मे बन्धो न मे मुक्ति...(आ.प्र.१९) ..................१६२६ न रसट्ठाए भुजेज्जा जवण...(उत्त.३५/१७) ..........१९२८ न मे मृत्युः कुतो भीति...(इष्टो.२९)......................७३७ | नर्तकीवत् प्रवृत्तस्था...(सां.सू.३/६९)........................७८६ नमो विज्ञानरूपाय परमान...(गो.पू.२/२).................. २५५ न लिङ्ग धर्मकारण...(म.स्मृ.६/६६, न मौादधिको लोके क...(यो.वा.२९/५७)............. ६९० सं.गी.८/६२)............................९०,३९४,१२९५ न म्लेच्छमूर्खपतितैः...(शिवो.७/८५) ........................ ५४६ न लिङ्गं मोक्षकारण...(स.सा.क.९/२३८) .............. १२९५ न यः शूलं धत्ते न च युव...(लो.त.नि.२/२९)......... २९६ न लिप्पई भवमज्जे वि स...(उत्त.३२/४७)............. १६४९ न य अवेदयित्ता अत्थि हु ...(प्र.व्या.१/१)............ १७७१ | न लोकं नाऽपि सूत्रं नो,...(अ.सा.१०/१०)............. ९१० न य एवं लोगणीई जम्हा जोग...(उप.प.३४५) .......११९७ न वओ इत्थ पमाणं, न...(बृ.क.भा.२१००).......... १८४४ न य तस्स तन्निमित्तो ब...(ओ.नि.७४९) ................. ५३१ | नवकम्माऽणायाणं पोराणवि...(ध्या.श.३३) .............. १२३४ न यतेः देवपू...(ना.परि.५/६).............................. ३६३ नवकोडीपरिसुद्धं उग्गमउ...(द.वै.नि.१/१६) ............. १८४७ न यत्र दुःखं न सुखं...(हितो.मित्रलाभ-७१) ............ १२४८ नवच्छिद्रकृता देहाः स्रव...( )............................ १४८१ न यत्र दुर्ध्यानमुपस्थितं...(अ.तत्त्वा २/२८)............... ५११ नवधा भक्तियो.....(शां.सं.३/२२).......... .............. २९८ न यत्र रागादिकदोषलेशो ...(अ.त.२/१०) .............११२३ नवनवसंवेगो खलु नाणावरणखओ...(श्रा.प्र.३) .......... १५२० नयदेशनायां तद्वति तत्प्र...(शा.वा.७/१०,स्या.क.ल.वृ.). १२५ नवनीतहृदयं ब्राह्मण...(म.भा.आदिपर्व३/१२३)..........१८८५ न य नाणनो सोऽहं किं...(समरा.भव-८/पृ.७९४) ......६१८/ नवनीतादिकल्पस्तत्तद्भा...(यो.बि.९६)......................७०८ न य निज्जितो वि...(बृ.क.भा.३७०पीठिका) ............. ५४४ | नवविधे पुन्ने पन्नत्ते...(स्था.९/सू.६७६) .................. १४४८ न य पुण्णकारणं ण्हाणं ।...(वि.आ.भा.१०३०)......... ३६०/न वा अरे ! पत्युः कामाय ...(बृ.आ.१/५) ..... नयप्रमाणनिक्षेपभगादीनां...(कृ.गी.१६२).................१९३५ न वा अरे ! बाह्यो नाऽऽ...(आ.८)..................१३४८ न य वुग्गहिअं कहं कहि...(द.वै.१०/१०)............. १८५३ न वा अरे ! सर्वस्य का...(बृ.आ.उप.२/४/५) ..........८०५ न य संसारम्मि सुहं, जाइज...(श्रा.प्र.३६०)......९५६,९५७न वाचं विजिज्ञासित, व...(कौषी.३/८).................१५२६ नयसारा हि देश...(द्वा.द्वा.१०/३०)....................... १२४ न वादमार्गान्न च तर्कशा...(अ.त.३/११२) .............१६०९ न यस्य भक्तिरेतस्मिन् त...(यो.बि.२२६) ................ ९८० | नवानामात्मविशेषगुणानां स...(व्यो.पृ.२०) .............. २१०० न य हिंसामित्तेणं साव...(ओ.नि.७५८) ................ ५२९ न वा प्रयोगसमवायित्वा...(मी.सू.६/८-३७) ............. ४८५ नयादीनां विकल्पेन श्रुत...(कृ.गी.१६३).............. १९३५ न वास्तवो भोजनमात्मध...(अ.तत्त्वा.२/२७) ............ ८६८ न या लभिज्जा निउणं...(द.वै.चू.२/१०)........... १६४,६७५ न वि किञ्चि पडिसिद्धं अणु...(ध.सं.१०६४)........... ४९५ न यावि परमत्थओ दुक्खसेव...(स.क.
| नवि छुहाए सरिसा वियणा भु...(पिं.नि.६६३)......... १९२८ भव.९/पृ.९४८).............
.. १९१७ | न वि जाई कुलं वा वि वि...(त.वै.६२) .............. ११७९ नयास्तव स्यात्पदलाच्छि...(बृ.स्व.स्तो.६५)................ ६१५ न विज्ञानमात्रं बाह्यप्र...(सां.सू.१/४२) .................. १७१० न युज्यते प्रतिक्षेपो नि...(यो.दृ.स.१४१ वृत्ति) ........ १६०८ न विणा तित्थं नियण्ठेहि,...(व्य.भा.उद्दे.१०/४११७) .. १९५२ न युज्यमानया भक्त्या भगव...(क.दे.१/१९) ............ २९८ न वि तं करेइ अग्गी नेय ..(भप्र.६१, आ.प.४५०, नयेषु स्वार्थसत्येषु मो...(अ.सा.६/३७) ................... ४३३ | | सं.प्र.३/५४). ...............१५२९,१५४६ नयेषु स्वार्थसत्येषु, मो...(वै.क.ल.९/१०४९) ........... १६१० | न वि तं करेइ देहो न य सय...(श्रा प्र.४) ........... १००८ नरः कलासु कुशलो वाचालः ...(का.सू.१/३/२४) ...... ६३७ न विद्यया केवलया तपसा ...(या.व.९/२००) ............. ६० नरः प्रत्यु.....(वा.रा.७/४०/२२) ......................... ११२ | न विद्यया केवलया तपसा ...(या.स्मृ.१/२००)......... ८५२ नरएसु मंसरुहिराइवन्नणं ...( ) ....................... ६७५ न विधिर्न निषेधश्च न व...(सू.सं.५/३७) ............. १३०५ नरकादिफले कांश्चित् का...(शा.वा.स.स्त.३/५) .......११०९ न विधिर्न निषेधश्च न व...(ना.परि.६/१५) .......... १३०५ नरयाओ उव्वट्टो तिरिओ नर...(पं.लिं.३८) ............ १६३० न विधिर्न निषेधो वा चतु...(सं.गी.६/४२)............. १३०५
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३४२
• परिशिष्ट-११.
न विना गुरुसम्बन्धं...(म.भा.शान्ति.३३४/२२).........१९०२ न समाधावुपयोगं तिस्रश्चे...(अ.सा.२०/९)...............८३० न विना नायक सेना मुहू...(म.भा.द्रोणपर्व-५/८) ...... १५५५ न सर्वं सर्वमेव...(महो.५/४६) ............................ १६०० न विना प्रमाणेन प्रमेय...(मैत्रा.७/१४)..................... ५६१ | न सर्वथा नित्यमुदेत्यपै...(बृ.स्व.स्तो.८/४) ................२११ नवि मुण्डिएण सम...(उत्त.२५/३०)........................ ३९४/ न साक्षिणं साक्ष्यधर्माः...(कुं.२३)...........................७३० न वि रागो न वि दोसो...(नि.भा.४९७६) .............. १५६ न साङ्ख्यैः न योगैः नाऽ...(सुबा.९/७) ..................७९२ न विरुज्झन्ति उस्सग्ग...(व्य.भा.१२३) .................. १९४५/न सा जाइ न सा जोणी न तं...(वै.श.२३) .........
१४५० न विरुज्झेज्ज केण...(सू.कृ.१/११/१२)................... ८५५ न साम्येन विना ध्यानं न...(यो.शा.४/११४) .......... १२५३ न विसिट्ठकज्जभावो अणईयवि...(समरा.
न सा सभा यत्र न स......(म.भा.उद्योग.३/४८, भव-८/पृ.७९३)....................................... ६१८ सभा.६७/५३, ना.स्मृ.व्य.३/१८) .................. ५४८ न विसीएज्ज पण्डि...(द.वै.५/२/२६) ................... १८६८ | न सा सभा यत्र न सन्ति...(बृ.परा.स्मृ.८/७३) ......... ५४८ न वे कदरिया देवलोकं वज...(ध.प.१३/११)...........८५३ /न सिद्धिसम्पादनहेतुभेदाः...(अ.त.७/८).................. १२७८ नवेति भेदा मृदुमध्यती...(अ.तत्त्वा.३/७५) .............. १४३० न सो रज्जति रूपेसु रूपं ...(सं.नि.४/३५/९५)........९६७ न वेदानां वेदिता क...(म.भा.उद्योग.१४३/५३)........१०६४ न स्वभावतो बद्धस्य मोक्ष...(सां.सू.१/७).................७३२ न वेदैः केवलैर्वापि तप...(बृ.परा.७/१५) ................ ५९ न स्वर्गो नाऽपवर्गो वा ...(स.द.सं.१/१३) ........... ८७३ न वेदैर्न यज्ञैर्न तपोभि...(सुबा.९) .................... १०८१ न हिंस्यात् सर्वभूता...(छां.अध्याय-८) ...........४८८,१०६२ न वेषधारणं सिद्धेः कारण...(ह.यो.२/६६)............. १२९५ न हिंस्यात् सर्वभूता...(छान्दो.अ.८,कू.पु.२/१६/१, न वै शरीरस्य सतः प्रिया...(छान्दो.८/१२/१).........२१५५ प.पु.१/५५/१,म.भा.शान्ति.२८४/६,म.भा. न व्याजेन चरेद् धर्म.....(म.भा.आदि.२१२/३४)...... १२६८/ वन.२१३/३४)..................९५,४७७,५९९,१८४६ नव्योऽस्माकं प्रबन्धोऽ...(अ.सा.२१/१४)................२१८६न हिंस्यात् सर्वाणि भू...(म.भा.शान्ति.२८४/६)............७४ न शक्ये प्रमाद्य.....(उप.रह.गा.१० वृ.)................. १२१६ | न हिंस्यादिह भूतानि हिंस...(शा.स्त.२/गा.४६) ..........४९० न शब्दभेदे कलहो विधेयो...(अ.त.३/११४) .......... १६०९ न हि जोगे नियमेणं जायइ...(उप.पद.३४३).......... ११९६ न शास्त्रमस्तीत्येतेन प्र...(का.सू.७/२/५५)................ ४५८ न हि त्वा शूर देवा न म...(सा.वे.२/२/६/३) ......... ८५३ न शास्त्रेण विना सिद्धि...(यो.कु.२/१२)..................९७८ न हि दुःखरूपं तपो विना ...(जै.न्या.मा.३/८/४)....... ५१७ न शून्यं नाऽपि चाऽशू...(ते.बि.६/१७) .............. १७२५ न हि दुःखाभावं जानीयामि...(त.चिं. नश्यन्ति क्षुतःपिपासा...(यो.शि.१/१२८)...........
अनुमानखण्ड भाग-२/मुक्तिवाद पृ.१७६)........ २१४८ न श्रद्धयैव त्वयि पक्षपा...(अ.व्य द्वा.२९) .............. २१४ न हि देशोनपूर्वकोटिं याव...(सं.त.पृष्ठ.६१२) ........ २०४८ न श्रेयांसं पापीयान् अ...(ता.बा.२/१/४) .............. ८९५ न हि धर्माभिरक्तानां लो...(वा.रा. न श्वेताम्बरत्वे न दिग...( ) ............................. १३६७ | उत्तरकाण्ड-१०/१६).................................. ८९५ नष्टानि न कर्मा......(के.भु.२).......................... २०४९ | न हि नस्सति कस्सचि कम्म,...(सु.नि.३/३६/१०) ..... २८८ नष्टेऽपि तस्मिन् तव ना...(शि.गी.७/३३)............... ६१९ न हि परद्रव्यमात्मपरिणाम...(अ.म.प.२२ वृत्ति) ....... २०३५ न संसिद्धिर्विजिज्ञासोः...(रम.गी.१/१२)..... ७५५/न हि परिच्छिन्नस्यात्म...(न्या.खं.खा.गा. न संस्कृतं प्रमिमीतः...(ऋ.वे.५/७६/२)....................८७६ ७४/पृ.६६४).......................................... ५९० न सक्का गन्धमग्घाउं, ना...(आचा.२/३/१५/१३३)... १६२१ न हि प्रतिज्ञां कुर्वन्ति...(वा.रा.१०१/५१) ................८५६ न सक्का न सोउं सद्दा...(आचा.२/३/१५/१३१).....१६२१ न हि महतां सुकरः समाधिभ...(किरा.१०/२३).......१६८२ न सक्का फासमवेएउं, फा...(आचा.२/३/१५/१३५).. १६२१/न हि माध्यस्थ्यमवलम्बमा...(पृ.२२०) ...................११०५ न सक्का रसमस्साउं, जि...(आचा.२/३/१५/१३४)... १६२१ न हि मोक्षपदं न हि बन्धप...(अव.गी.२/१९)..........७२८ न सक्का रूवमदटूटुं,...(आचा.२/३/१५/१३२) ........ १६२१ न हि लोकायते किञ्चित् क...(न्या.मं. न स पुनरावर्त...(जा.पृ.२, सौ.पृ.३) ...................१६९६ प्रमाणप्रक.पृष्ठ१४६).............. ............५४५
.
.खा.गा.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३४३ न हि वेरेण वेराणि सम्म...(ध.प.१/५)................. ८४५ नाणकिरियाहिं निव्वाणं...(वि.आ.भा.११२८) ........... १७०० न हि शक्यं दैवमन्यथाक...(काद.१९३).................. ९७५ नाणकिरियाहिं मु...(आ.प.२४).............................. ९७० न हि शास्त्रादेव मोक्षो...(स्या.क.ल.९/२७,पृ.१३१) .. १२७७ | नाणकिरियाहिं मो...(वि.आ.भा.३) ...................... १७०० न हि श्रुतमय्या प्रज्ञया,...(ध.बि.६/३१)..................... ९७ | नाणदंसणसम्पन्नं सञ्जमे...(द.वै.सू.७/४९)............... १८८० न हि सज्ञाभेदमात्रेण स...(मु.प्र.का.४४,पृ.३६१) ...... ८०७ | नाणपुव्वयं सव्वमेव स...(स.क.भव ९,पृ.९५५) ....... १४४४ न हि सर्वज्ञस्य शब्दो...(त.श्लो.वा.२/१९) ............ २०३४ | नाणभट्ठा दंसणलूसिणो नममा...(आ.श्रु.१/ न हि सीदन्ति कर्व...(त्रि.श.पू.१/१/१०१)............... २७५/ अ.६/उ.३सू.१८८) ................................... १६९ न हि स्नेहो युक्ताऽयु...(वि.शा.२/१) .................. १५४२ नाणम्मि असन्तम्मि चरित्तं...(व्य.भा.७/२१७)........... १२८८ न हि स्वयमप्रतिष्ठितोऽ...(यजु.उ.भा.१/१७)............ १८९ नाणसहियं चरित्तं, नाणं स...(म.वि.प्र.१३८) ......... १९०२ न हि स्वस्वभावं विहाय पर...(स्था.
नाणस्स केवलीणं धम्मायरि...(बृ.क.भा.१३०२, ३/३/सू.१९९ वृ.) ...................
..........७३१]
| म.वि.६२) ........................................... १९८० न हीदं सर्वं निरात्मक...(नृ.उत्त.७/२)..... .............. १७२५ नाणाइगुणविउत्तं जो चयइ...( ).......... ............... १२ न हीदृशं संवननं त्रि...(म.भा.आदिपर्व ८७/१२).......८६१ नाणादओ न देहस्स मुत्तिम...(वि.आ.भा.१५६२)......२११९ न हु पावं हवइ हियं, विसं...(म.स.६१४)............. १६४७ नाणादिपरिणतिविघायणादिसाम...(धर्मसं.६०६) .......... ११७९ न हु सक्को तिप्पेउं जी...(म.वि.२५०)................. १४५० नाणाभवाणुभवणाभावादेक्क...(वि.आ.भा.२०५३)........१८३२ न हृष्यत्यात्मसन्माने...(म.भा.उद्योगपर्व-३३/२६) ........ १८७७ नाणाभवाणुभवणाऽभावा एग...(श्रा.प्र.१९९)............. १७७२ न ह्यग्नेः स्वाभाविकादो...(सां.प्र.भा.१/८).................७३२ नाणाहिओ वरतरं हीणोऽवि...(उप.मा.४२३).............. ६७७ न ह्यज्ञानात् परः पशुर...(नी.वा.५/३६) ............... १४२८ | नाणाहिन्तो चरणं पञ्चहिं...(तीर्थो.१२२४) .............. १५५७ न ह्यतः परमपरं कष्टतरं...(काद.पृ.४९२)............. १६५४ नाणी कम्मस्स खयट्ठमुट्ठि ...(ओ.नि.७५०) .............. ५३१ न ह्यदेवो देवान् तर्पयि...(य.वे.उव्व.७/१) ................३३० नाणी नवं न बन्ध...(द.वै.नि.३१६) ......................९७० न ह्यपश्यन्नहमिति स्नि...(यो.बि.४६१) .................. १७०६ नाणी वि अवट्टन्तो गुणेसु,...(चं.वे.७२) ............... १८५२ न ह्यलक्ष्मीसखी लक्ष्मी...(यो.दृ.स.१५९)................. १६२९ नाणी सञ्जमसहिओ नाय...(उत्त.नि.१७/३८८)......... १८८१ न ह्यायसस्य बन्धस्य तपनी...(अ.सा.१८/६१)......... १६३१ नाणूनां कर्मणो वाऽसौ भव...(अ.सा.१८/२६) ...........७३३ न ह्युपायान्तरोपेयमुपाया...(यो.बि.२३६)................... ९९२ नाणेण विणा करणं, करणेण...(चं.वे.७३) .............. १७०० न ह्येकः साधको हेतुः स्व...(वा.रा.५/४१/६).........१५१२ नाणेण विणा करणं न होइ,...(म.वि.१४७)............१७०० न होकस्मिन्नविच्छिन्ना...(न्या.खं.खा.पृ.४८८)...............७४५ नाणेण विणा न होन्ति चरण...(उत्त.१८/३०).......... १२८८ न ह्येकस्य पुरुषस्य पितृ...(द्वा.न.अर७/पृ.६७०)........ २०७ नाणेण सव्वभावा, नज्ज...(बृ.क.भा.११६६)............ १४५४ नाउं व खेत्तकालं पुरिसं ...(नि.भा.४३५५)................ ८२ नाणेण होइ करणं, करणेन णा...(चं.वे.७९)......... नाऊण वेयणिज्जं अइबहुगं, ...(आ.नि.९५४) ......... २०३७ | नाणे दंसणचरणे मणवयकाओवया...( ).............. १९७२ नाकृत्वा प्राणिनां हिंसां...(मनु.५/४८) ..................... ४८६ नात्मानं माया स्पृशति त...(नृसिं.पू.५/१)................७३२ नागभोगोपमा भोगा भीमा नरक...(प.पु.५/२३४) .....१६३८ नात्मा सर्वथा चिद्धर्मा,...(बृ.आ.भा.४/५) ................. ८२४ नागादेः सर्पगोनसादेः सका...(अ.प्र.२८/७ वृ.)........ २८४ नात्माऽस्ति स्कन्धमात्रं...(अभि.ध.३/१८)................२१२० नागेसं, उसहपिया सेसाणं ...(प्र.सारो.३२६).............. २६३ नादाऽन्ते विदितं ज्योति...(रा.गी.१५/२२)..............१६२९ नाडीशुद्धिमवाप्नोति पृथ...(जा.द.५/११) ................ १५१० नादाऽभिव्यक्तिरित्येत...(जा.द.५/१२) .................... १५१० नाणं पञ्चविहं पनत्तं...(नं.सू.७).......................... १२७९ नाद्यः पक्षः, तावन्मा...(रत्ना.अव.७/५७) ............... २०४३ नाणं व दंसणं वा तवो य त...(ओ.नि.५२९)........१९७६ | नानारुचित्वाज्जीवानां त...(वै.क.ल.९/१०३०)..........१५१२ नाणं सिक्खइ नाणं गुणेइ...(द.वै.नि.९/३१६)..........१९६२ | नानुपहत्य भूतानि भोगः..(यो.दृ.स.१५९ वृ. उद्धृत) १६२९,१७४१
नाणं सुसिक्खियव्वं नरेण...(म.स.प्र.१३९) ............ १०१० | नान्तःप्रज्ञ, न बहिःप्र...(गणे.उत्त.१) ..................... १६००
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३४४
नान्तः प्रज्ञं, न बहिः प्र... ( मां. उप. १ / पृ. ५६) नान्यः पन्था दुःखविमु... (हेर.८/९) नान्यथा शक्यते कर्तुं मि...(यो.सा. प्रा. ९/४७). नान्योऽनुभाव्यो बु...( प्र . वा. २ / ३२९) नान्योऽन्यं हिंस्याता... (श.प.ब्रा.३/४/१/२४) नाप्यनुपप्लवा चित्तसन्त... (त. चिं. अनु. भाग-२ / मु.वा. पृ. १८२)
नाप्रवृत्तेरियं हेतुः कु... (शा.वा.२/३६) नाभिचक्रे कायव्यूहज्ञान...(शां. १/६९) नाभिनन्देत मरणं नाऽभिन... (सं.गी. ६/१००, म.भा. शान्ति. २५१/१५) नाभिनिकटस्थाऽग्निव्यापि ... ( म.प्र.३/४०) नाभिस्त्व......(ब्र.पु.१/२/१४/५९)
नाभुक्तं ... ( ब्र.वै.पु.उ.४/८१/५५)
नाभेः पुत्र ऋषभः.... (स्कं. महापु. १/२/३७/५७) नाभेः मरुदेवायामपत्यकाम...(भा.) नामं ठवणाभिक्खू दव्वभि... (नि. भा. ६२७४, व्य.भा. उद्दे. १/५, द.वै.नि.१०/३३३) नाम्नेयं निष्पिपासता, ला... ( ...(वै.क.ल.५/१३७४) नायं भगवदनुग्रहमन्तरेण, ...(ल.वि.५०) नायज्जियवित्तेणं कारेमि...( पं. लिं.प्र. ५६) नायमात्मा प्रवचनेन ल...( कठो. १/३/३३) नायमात्मा बलहीनेन लभ्यो ...(मुं. ३/२/४). नायागयाणं कप्पणिज्जाणं अ... ( आ.सू.प्रत्याख्यान
अध्य.भा.४/पृ. ८३७, स. क. भव. १ पृ.६२) नायागयाण अन्नाइयाण तह चे...( श्री. प्र. ३२५ ) नारका अपि मोदन्ते यस्य क...(वी. स्तो. १० / ७) नारदस्तु तदर्पिताऽखिलाS...(ना.भ. १९). नारायणः परं ब्रह्म, ज्ञा... ( ना.पू.ता.४ / १) नार्पणमितरस्य तथा यु...(षो. ७/३). नार्यास्तथाविधायाः स्त्रि...(यो . बिं. २०४ वृत्ति) नालसो विन्दते सुखं... (जा. १७/५२१/११) नाविशुद्धं मनोऽन्यस्य त...( ब्र.सि. १६७) नाशः = कारणलयः... (सां.सू.१/१२१) नाशयामि च तां मायां योगि... (शि.गी. १७ / ४४) नाशहेतोः = क्षयकारणस्य,...( अ.१५ / २ वृत्ति) नाशहेतोरयोगेन, क्षणिकत्व...(अ.प्र.१५/२) नासाग्रे चित्तसंयमादि...(शां. १/६९)
• परिशिष्ट - ११
. १०६४ नास्ति काकमतादन्यदभ्यासा... (यो. शिखो. १/१४४) १७७७ नास्ति कीर्तिसमं धन... (बृ.ना. २१ / ३२)
११७२
८५५
१४२७
१५८१
१३४८
८३६
२१२९
नास्ति मातृसमं दैवं ना... ( औ.स्मृ. १/३६) २१११ | नास्ति माया च वस्तुतः ...(पा.ब्र. ४४ ) ५०७ नास्ति मोहसमं भय... (बृ. ना. ७ / ५४ ) १७९६ नास्ति येषामयं तत्र तेऽ... (यो . बिं. १४० )
१४२८, १६४८ ८८९
नास्ति येषामयं तत्र भवबी... (यो.सा. प्रा. ८/२४) ८८९ १८६४ | नास्ति रागसमं दुःख... ( म.भा. शान्तिपर्व १७५ / ३५)
१८०८
११२८ नास्ति लोके यशोमूलं ब्र... ( म.पु. १७५/४०) १७६६ नास्ति सत्यसमो धर्मो न स...( म.भा. ११२९ आदिपर्व ७४ / १०५)
नास्ति सत्यात् परं तपः... (चा.सू.४१७) नास्त्यप्राप्यं सत्यवता... (चा. सू. १४९)
............
. १८७० नास्माकं सुगतः पिता न रि... (लो.त.नि. १ / ३३) . १९३४ नास्मिन् घने यतः... ( यो. दृ.स. ३६) . १११० नास्य च्छिद्रं परः पश्ये.. ( म.भा. शान्ति४३/४९) १४ | नाहं कर्ता सर्वमेतद् ब्र...( कू.पु. ३ / १६ ) .
७३१ नास्ति क्रोधसमो रिपुः ... (बृ.ना. ७/५४) १७२२ | नास्ति तेषु जातिविद्यारू...( ना.भ.सू. ७२, ७३) ५२१ नास्ति, नास्ति विमुक्तोऽ...( मैत्रे.३/१९)
.४३ | नाऽज्ञाते श्रद्धा, अ...(यो.श. ३ वृत्ति) . २६२ नाऽत एवाऽणवस्तस्य प्रा... ( यो. बिं. १७२ ) ८४३ | नाऽतपस्कस्याऽऽत्मज्ञा... (मैत्रा.४/३) १५९६ | नाऽतिवेलं वदे ...(सूत्रकृ. १/१४/२५ )
******
.३३३,१६६६
१४७८
. २९८ नाहं तपोभिर्विविधैर्न दा...(शि.गी. १७/२६) . ८५९ नाहं वपुर्नैव मनो न वाणी,... ( वै.क. स्त. १/१९४) | नाहक्रियां याति समाहि... ( वै.क.स्त. १/१९३) . ४३, ४४ नाऽकृतेन कृतेनाऽर्थो ... ( महो. ४/४१ )
१९६५
१४२१
१४३३
......२९७
६८६, १४६०
. १८६१ १४७८
२९६
७२८
. ३१४ नाऽदेशकाले किञ्चित् ...( म.भा.वनपर्व २८/३२). . ९६७ नाऽद्वैतवादं कुर्वीत गु...(यो.शि. ५/५९). ८५९ नाऽध्यात्मं योगभेदत्वा ...(यो . बिं. ८४ ). १७७ नाऽध्येतव्यं न वक्तव्यं... (सं.गी. ६ / १०१ ) ७८५ नाऽनपत्यस्य स्वर्ग:... (चा. सू. ३८८ )
. ११९ | नाऽनादरमात्रविहितमनु... ( उप. भ. पीठबन्ध पृ.४३ ) ६०० नानुपहत्य भूतानि भोगः ( ) . ६०० नाऽनार्येण सहाऽऽवसे...(महो.४/२२). १७९९ नाऽनुध्यायाद् बहून् श... ( शा . २३, वरा.४/३३)
७२८
१३९७
१४८७
९२९
. ५१७
१९६६
. ५५१
१६०१
६८७
१३९४
४९६
१२४१
५०४,१६२९ १४६७ १३९४
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________
•परिशिष्ट-११.
२३४५
.........
नाऽनृतात्पातकं पर...(चा.सू.४२१) ....... .............१४२१ निच्चं संसारभयउब्विग्गो...(आ.नि.१३७५ हा.वृ.)......१८८३ नानुपहत्य भूतानि भोगः ( )......................५०४,१६२९ निच्चस्स सहावन्तरमपावमाण...(श्रा.प्र.१८२)............ १७१४ नाऽन्धाऽदृष्ट्या चक्षु...(सां.सू.१/१५६).................. २१५६ | निच्चानिच्चो जीवो भिन्ना...(श्रा.प्र.१८०) ............. १७१४ नाऽन्यत् पश्यति यत्राऽ...(रा.गी.८/३८)................ १६८७ | निच्चुण्णो तम्बोलो, पासे...(भा.कु.२) .....................७१६ नाऽपि दुःखहेतुत्वेनाऽऽ...(त.चि.अनु.खण्ड-२,
निच्चो वेगसहावो सहावभूय...(समरा.भव८/पृ.७९३).....६१८ __मु.वा.पृ.१८३) .........
................................. २११९ | निच्छयओ इह जोगो सण्णाणा...(यो.श.२).........६८३,९७३ नाऽप्राप्यमभिवाञ्छन्ति ...(म.भा.उद्योगपर्व-३३/२३, निच्छयओ पुण एसो जायइ निय...(वि.विं.४/१).........६८४ हितो.१/६२)....
१८७७ निच्छयओ सम्मत्तं नाणाइमय...(स.स्व.११).............. १००६ नाऽफुसन्तं फुसति च फुस...(सं.नि.
| निच्छयतो पुण अप्पे जस्स...(व्य.भा.६/१९१)...........३२० शक्तिवर्ग-१/१/३/२/२२/पृ.१५)... ............१६५१ | निच्छयनयस्स चरणस्स वग्घा...(उप.मा.५१२/ नाऽभिनन्देत मरणं नाऽभि...(ना.परि.३/६१) .......... १८५५ पिं.नि.१०५) .......
........१७४ नाऽलं भाग्यफलं कर्माऽ...(त्रि.श.१०/६/४२२)........ १७७५ निच्छिण्णसव्वदुक्खा जाईज...(प्रज्ञा.पद-३६/ नाऽवस्तुनो वस्तुसिद्धिः....(सां.सू.१/७८) .............. २१२७/ सूत्र ३४९/पृ.६०८)........ ......................२१२३ नाऽविद्यातोऽपि, अवस्तु...(सा.सू.१/२०).......... नाऽशक्योपदेशविधिः, उपदि...(सां.सू.१/९)...............७०६ देवे.स्त.३०६, तीर्थो.प्र.१२५५) ..................२१६० नाऽसतः, अदृष्टत्वा...(ब्र.सू.२/२/२६) .................. २१२८ निजं न हापयत्येव कालम...(यो.बि.२६१).............. १०१३ नाऽस्यां सत्यामसत्तृ...(यो.दृ.स.५०).............१३८६,१४९६ निजात्मगुणपर्यायरक्षणं ध...(अध्या.गी.१२४) ............१८६६ नाऽहं कर्ता सर्वमेतत्...(कूर्मपु.३/१६)................... १०९२ निट्ठीवणाई करणं असक्कहा ...(उप.प.४१०) .......... ३७० नाऽहं नेदमिति ध्याय...(महो.६/३६) .................... १३४८ | नित्तेहिं पलिच्छिन्नेहि...(आचा.४/४/१३९) .................... ९० नाऽहं बाह्यप्रपञ्चस्य क...(आ.द.गी.१०).................७३५ नित्यं परिग्रहरतः तथा ...(बृ.ना.पु.४/३५)............. १८९२ नाऽऽचारितात् शास्त्रं ...(चा.सू.४७१) .. ............... १४९२ | नित्यं विज्ञानमानन्दं ...(बृह.३/९/२८) ...........२५५,२१०६, नाऽऽनुश्रविकादपि तत्सि...(सां.सू.१/८२) .............. ७५७
.....................२१२५, २१२६ निःसारे जगति प्रप......(अ.रं.५). ..................... ८७४ नित्यं सत्त्वमसत्त्वं ...(प्र.वा.३/३) ........................ ६०१ निःस्वान्धपङ्गवो = निर्ध...(अप्र.५/६ वृ.)............. ४०५ नित्यः सर्वगतः पूर्णो ...(कृ.गी.५७)....................... ५९४ निअउअरपूरणफला आजीविअमि...(सं.सा.नि.२) ........ १९२० | नित्यः सर्वगतो ह्यात्मा ...(जा.द.१०/२) ................. ८०९ निउणो खलु सुत्तत्थो न...(नि.भा.५२५२/५३७५)....... ६७६ | नित्यः सर्वगतो ह्यात्मा...(अ.पू.५/७५,कू.पु.२/२/२२)...७९९ निकषच्छेदतापैश्च सुवर्ण...( ).......................... २१४ | नित्य आत्मा वीतरागजन्माऽ...(न्या.वा.पृ.३७२)........ २११९ निकायविशिष्टै हे...(यो.सू.२/३९ त.वै.)................ १४३४ नित्यचिन्मात्ररूपो.....(मै.उ.३/१६)........................ २१६१ निकायेन विशिष्टाभिरपू...(त.सं.१७४)..... .. ५७८ | नित्यनिरतिशयसुखाभिव्य...(स्या.क.९/४ पृ.१३)........ २१२५
१८४४ | नित्यनिरतिशयसुखाऽभिव्य...(न्याया.प्र.१/पृ.२२-२७) ... २१२६ निक्खित्तसत्थमुसलो सोता...( )......................... १८६७ | नित्यमभ्यसे...(गो.पू.१/७)....................................७५५ निखिलनयचतुरं प्रपञ्चित...(उ.र.वृ.९९) ................. १२५ नित्यमुक्तत्व...(सां.सू.१/१६२) .....................७३२,२११५ निगमाचार्यवाक्येषु भक्तिः...(अपरोक्ष.८)................... २०९५ नित्यमेव त्र्यात्मकामात...(द्वा.न.च.पृ.१४) ...................८२२ निग्गन्थसिणायाणं पुलायस...(प्र.सारो.७३०) ............ १९५२ | नित्यशुच्यात्मताख्यातिर...(ज्ञा.सा.१४/१) ........१२५१,१७३६ निग्गन्थसिणायाणं पुलायस...(द.शु.प्र.१६४) ............. १९५२ | नित्यश्चासावनित्यश्चेति...(अ.वृत्ति.१६/१) ................. ६१६ निग्गहिए मणप्पसरे अप्पा...(आ.सा.२०) .............. ९७० | नित्यसुखरागेण मोक्षा...(न्या.भा.१/१/२२,पृ.६६) ...... २१४५ निच्चं पि बालो पक्खन्दो...(म.नि.
| नित्यानन्दं परमसुखदं.....(शु.र.१/१९).................. २१६१ १/१/७/७९/पृष्ठ ४९) ..........
६८६ | नित्यानन्दं सदेकरसं......(नृसिं.१/१) .................. २१६१
.......
..........
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३४६
•परिशिष्ट-११ .
...........
नित्यानन्दः प्रसन्ना....(म.वा.र.८) ......... २१६१ निमेषोन्मेषणे मात्रा ता...(मा.पु.३९/१५) ................ १५०७ नित्यानन्दमयं......(ते.बि.६/७२)............ २१६१ | निम्ममो निरहङ्कारो निस्स...(उत्त.१९/८९)............ १९३३ नित्यानन्दमयोऽप्या.....(ना.प.८/१६)...... २१६१/नियकयकम्मुवभोगे वि, स...(श्रा.प्र.२१३)....
.............. ६२५ नित्यानन्दो निर्विकल्पः.....(शरभो.२१)... ........... २१६१ नियट्टमाणा वेगे आयार...(आचा.१/६/४/३७३)......... १७२ नित्याभ्यासादृते प्रा...(अपरो.१०१) ..................... ७५५ नियतिं न विमुञ्चन्ति महा...(महो.४/२०) ............. ५५४ नित्याऽनित्यवस्तुविचारा...(निरा.९) ........ ...........२१२९ नियतिः सर्वभूतानां नियो...(वा.रा.४/२५/४)............ १४०२ नित्याऽनित्यविवेकश्च इ...(वरा.२/३).................... २०९५ नियतिञ्च न मुञ्चन्ति महा...(सं.गी.१०/७९).......... २०३३ नित्याऽनित्ये तथा देहा...(अ.प्र.१६/१)....................६१५ नियतिवशादेव किञ्चित...(द्वा.न.भाग-१/पृ.२४०)......११९० नित्याऽऽनन्दमयं ब्र...(शु.रह.१).......................... २१५९ नियमः = स्वान्तरिन्द्रिय...(निर्वा.९) ..................... १४८० नित्याऽऽनन्दरूपोऽहम् ...(का.रा.२)...... .................७२८ | नियमात् = अवश्यन्तया प्र...(यो.बिं.३३२) ............ ११९४ नित्येषु सत्सु वर्ग......(मी.श्लो.वा.नित्यता.२९१) ...... २०३४ | नियमेण सद्दहन्तो छक्का...(सं.त.३/२८) ................ ५२४ नित्येषु सत्सु वर्णेषु ...(मी.श्लो.वा.
नियमो वैकार्थ्यं ह्यर्थ...(मी.सू.६/८-३५)................... ४८५ शब्दनित्यताधिकरण, गा.२९१ पृ.५६८) ....... २०३४ निययवयणिज्जसच्चा सव्वन...(सं.त.१/२८) ........१०४,१३१ नित्यैकान्ते न हिंसादि त...(अ.उप.१/५४)................ ५७८ निययसहावालोयणजणवायावगमजो...(यो.श.३९)........... ११३ नित्योदिता त्वभिव्यङ्ग्या ...(द्वा.द्वा.११/१६)............... ८२२ नियुक्तस्तु यतिः श्राद्धं...(इति.८/९)........................ ४८० नित्योदितायाः कूटस्थचि...(म.प्र.४/२३)....................७८० | नियुक्तस्तु यथान्यायं...(मनु.स्मृ.५/३५) ................... ..४७९ नित्योऽनित्योऽहमनघः...(शि.गी.६/११). ..................६१९ / निरतिशयं गरिमाणं तेन युव...(धर्मसङग्रहवृत्तौ निदं तन्दिं विजम्भितं...(सं.नि.१/१/१६) ................ १२३७ उद्धृतः भाग १ पृ.३६४ गा.५९)................. ९९५ निद्देसवत्ती पुण जे गुरू...(द.वै.९/२/२३) .............. १९९३ निरतिशयाऽद्वैतपरमानन्दल...(त्रि.वि.म.८/१०) .......... १५९६ निद्धन्धसाण पढम, पास...(गु.त.४/१५४) .............. १८९६ निरनुबन्धकार्यस्य तत्त्व...(उप.प.१८२) .................. १५३९ निधाय दण्डं भूतेसु तसे...(धम्मप.,ब्रा.व.२३,
| निरन्तराभ्यासवशात् तदि...(वि.चू.८) .................... १३४९ म.नि.२/५/८/४३६)....... ....... १०८४ निरवको जीवियमरणा...(प्र.व्या.२/१०/२९).......... १८६४ निधाय दण्डं भूतेसु तसे...(सु.नि.पृ.५८) ............... १०८४ निरवज्जाऽऽहारेणं साहूणं...(अज्ञा.कु.१५) .............. ३७६ निन्दन्तु के स्तुवन्तु ...(आ.द.गी.११३)................ १८५६ निरवद्यमिदं ज्ञेयमेका...(अष्टक २९/२).................... २८६ निन्दा कार्या कदाचिन्न ...(कृ.गी.२१०)................... १५९ निरस्रेष्वल्पशस्त्रेषु.....(शि.गी.५/३६).....................१९७९ निपातेषु चैनं वैयाकरणा उ...(प्रण.६/२) ................ ११११ | निराचारपदो ह्यस्यामतिचार...(यो.दृ.स.१७९)........... १६९० निपानमिव मण्डूकाः सरः पू...(हितो.१/१७३) ......... ११९० | निरामयाऽऽमयभावा बालक...(द.वै.नि.२२६) .......... २१२० निप्फाइऊण एवं जिणभवणं सु...(स.प्र.१/२२)...........३१४ निरामिषमनारम्भं निर्नम...(सं.गी.९/८६).................१०८१ निबाधते अमतिः...(ऋ.वे.१०/३३/२) ..................... ६९० निरालम्बमियमसदाधारा ति...(शां.सु.१०/२/३) .......... २५३ निब्बानं परमं सुखं...(ध.प.१५/८)...................... २११० निरावरणमेतद् यद् विश्वमा...(यो.बि.४५४) ............ १७५३ निब्बानसुखा परं न...(थे.गा.६/३/१४१). .......२११० निराश्रवचित्तसन्तत्युत्प...(सं.त.वृ.का.१/ निमित्तं धर्मादि, तत् ...(रा.मा.४/३) ................. १०९० | गा.१/मुक्तिवादपृ.२६२) ............................ २१३१ निमित्तभावतः तस्य सत्यु...(अ.प्र.७/६) ............ ३६,३०६ निरासक्तिर्भवे.....(म.गी.२/१७०) ..................... ११४६ निमित्तमुपदेशस्तु पवनादि...(यो.बि.३४६) ............... १२०८ निरासक्त्या कृतं कर्म नि...(म.गी.३/२८) .............. १३८८ निमित्तमेत्तं चेव देसणा...(स.क.भव.८/पृ.८४१) ........ १२०८ निरिच्छत्वादकर्ताऽसौ क...(महो.४/१४) .................. ७३५ निमित्तानपेक्षं मनोमात्र...(रा.मा.१/३३) ............... १२८२ निरिच्छो न करोत्येष, त्व...(वै.क.स्त.९/३१८, निमित्ताऽभावतो नो चेत्...(यो.बि.४५३) .........८२३,१७५३ वै.रति.८/३१६)......
.......११४६ निमित्तेसु पसत्थेसु दढे...(ग.वि.७९) .................. १९०५ निरीहो निगृहीतात्मा परि...(ग.गी.३/१७) ................ ९६६
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३४७
निरोधसंस्कारप्रचयान्निर..यो.सू.३/१० म.प्र.) .......... १६७४ | निवृत्तिमार्गनिष्कामकर्म...(सं.गी.५/३).................... ५०२ निरोधसंस्कारात निरोधसं...(यो.सू.भा.३/१०)........... १६७४ | निवृत्तिरशुभाऽभ्यासा...(यो.बि.३६१)...................... १२३३ निरोधावस्थस्य चित्तस्य ...(यो.वा.३/१०)............... १६७४ | निवृत्तिस्तु महाफला इत्य...(भा.रह.स्त.१/गा.३५ वृ.)... ५०६ निर्गतः क्रियायाः कार्यक...(अ.१४/२ वृ.)................ ५७९ निव्वाणं इति नं ब्रूमि ज...(सु.नि.५/६५/३) ...........२११० निर्गुणत्वान्न चिद्धर्मा...(सां.सू.१/१४६) ..
| निव्वाणं खलु कज्जं नाणाइ...(पिं.नि.६७)............... १९२८ निघृणः स तु मन्तव्यः स...(वि.धर्मो.
निव्वाणगमणकाले...(ध्या.श.८१) .......................... २०४५ खण्ड-३/अ.२६८/१३) ............. ................ ४८७ निव्विकप्पसुहं सुहं...(बृह.भा.५७१७) ....................१३९६ निर्जितमदमदनानां मनोवा...(प्र.र.२३८)................. १९३६ निव्वेदणीकहा चउव्विहा, तं...(द.वै.अग. निर्दम्भं क्रियमाणानि क...(सा.सं.भा.
चू.३/१०० पृ.५७) ................ .............. ६५६ २०/२/९/१/३/७, पृ.७४४).......
............... ... १२६८ / निशानाथप्रतिक्षेपः = च...(यो.दृ.स.१४० वृत्ति)....... १६०८ निर्द्वन्द्वो निष्परिग्रह...(जाबा.६/१) ......... .............. १८८७ | निशामयति निःशेषमिन्द्रजा...(इष्टो.३९).................. १६२४ निर्ममत्वमहङ्कारहीनत्वं ...(रा.गी.१६/२२) .............१९७१/ निश्चयतः सर्वत्र संयमप्र...(धर्मपरीक्षा.गा.५३ वृत्ति).......७३ निर्ममत्वे सदा सौख्यं सं...(सा.स.२३६) ................१६६६ / निश्चयनयपर्यालोचनायां स...(प्र.श.गा.९३वृ.)...............२२ निर्ममोऽध्यात्मनिष्ठः ...(पर.हं.१) ........................ १८८८ | निश्चयनयमतेन दैवपुरुषका...(यो.बि.वृत्ति.गा.३३८)... ११६९ निर्मलः केवलः शुद्धो वि...(स.तं.६) .................... १३५९ | निश्चयमबुध्यमानो......(पु.सि.५०) .......................... ५३५ निर्माणचित्तान्यस्मितामा...(यो.सू.४/४) ..................... १७७३ | निश्चयमवलम्बमानाः पुरु...(ओ.नि.वृत्ति ७६१) .......... ५३५ निर्मित्तचित्तानां नायकं...(यो.सू.४/५)......................१७७३ निश्चयव्यवहाराभ्यां गौण...(म.गी.५/२१९)................ ५२३ निर्लेपः परिपूर्णश्च स...(शि.गी.२/६) .....................६१९ निश्चयव्यवहाराभ्यां यो...(म.गी.१६/९)....................७३७ निर्लेपकं निरपायं कूटस्थ...(यो.शि.३/२१)................८०० निश्चयस्तु एकस्मिन्न.....(ग.त.वि.१/१७ वृ.) ............ १९७६ निर्लेपो निष्कलः शुद्धो ...(ज्ञाना.३२/८)................ १३५९ | निश्चयेन उपलक्षिता...(यो.बि.३७८ वृ.)................. १३०२ निर्वर्तको निमित्तं परि...(तत्त्वार्थवृत्तौ उद्धृत-पृ.३३८)..१११० निश्चयोपायमुखेन घटादिके ...(वि.आ. निर्वस्तुकः = नास्ति व...(यो.वा.१/१८) ............... १३४९ भा.१८८ वृत्ति) ..............
........८२१ निर्वाणं नारदेऽपि प्र...(पार्श्व.च./सर्ग.२,३/प्र.४७)......११५५ निश्चयोऽतीन्द्रियार्थस्य...(यो.दृ.स.१४३).................११३७ निर्वाणमय एवाऽयमात्मा ...(वि.पु.६/७/२२) ...........२१५९ | निश्चलज्ञानं = आसन...(आ.पू.२) ...................... १४९४ निर्वाणसज्ञितं तत्त्वं...(यो.सा.प्रा.८/९)................... १५९६ | निश्चिता विगताभीष्टा हे...(अन्न.१/५०)........१६६७,१६८७ निर्वाणाशयतो धर्मः शा...(ब्र.सि.३०८).................... ७१६ निश्चितो गमः = निगमः...(गा.२९ वृ.पृ.७५).......... ५२७ निर्विकल्पा च चिन्मा...(अध्या.उप.४४).................. १२८४ | निषिद्धकर्माऽऽचरणेन...(मु.८२ कण्ठा.पृ.७३).......... १७६८ निर्विकारतया वृत्त्या...(ते.बि.१/३७) ...................... १६८५ | निषिद्धमप्याचरणीयमापदि...(नै.च.९/३७).................... ४८ निर्विकारतया वृत्त्या...(अपरो.१२४) .................. १६८५ / निषेधनं प्रपञ्चस्य रेचका...(अपरोक्षा.११९) ........... १५१६ निर्विचारवैशारोऽध्या...(यो.सू.१/४७).....
१३४३ निषेधायानयोरेव विचित्राऽ...(अ.सा.१०/७) ............... ९०९ निर्वितकनिर्विचार......(यो.सू.१/१८ वि.).............. १३५३ निषेवितेनाऽनिमित्तेन ...(क.दे.सं.५/१५).............. १३५७ निर्विशेषे परान......(कठो.३२) ........................... ८९८ निष्कलाऽऽख्यश्रुते...(ब्र.सि.७३)............................७०८ निर्विषयो नाम मनसो मुक्ति...(त्रिपु.५/१) ............... २१३० निष्क्रियोऽसाविति...(अ.प्र.१४/२) ........................... ५७९ निवेदनेन मौनेन जपं ...(गु.गी.२११)................... १११३ निष्णातोऽपि च वेदान्ते ...(भा.वि.१/८५) .............. १४६७ निवर्तमाने एतस्मिन् महास...(ब्र.सि.७४)...................७०८ निष्पन्नस्यैवं खलु जिनबि...(षो.८/१) ....................... ३२२ निवातदीपसदृशमकृत्रिममणि...(त्रि.ब्रा.१५७) ............. १२५० | निष्प्रज्ञस्य बलेन किम् ?...(नी.क.११/१) .............. १२८४ निवृत्ताधिकारायां प्रकृतौ...(ल.वि.पृ.४९) ................ १३९३ निसग्गेण वा अभिगमेण...(आ.सू.भा.४/पृ.८३८) ...... १८८४ निवृत्तिमात्रं नोपायस्त...(ब्र.सि.३२९)......
...........
६७८ | निसङ्गरूपतो भोगात् त...(शं.गी.६/५९) ............... १६५१
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
७७६ | नैवमात्मा प्रवचनशतेनाS... (सुबा. ९/७) ६९१ | नैव वाचा न मनसा प्राप्तुं ...( कठो. २/३/१२) नैवाऽस्ति राजराजस्य त... (प्र.र. १२८ ) . १९६३, १९७५ नैवाऽस्ति हेतुः क्षणिका...(यु. अ. १३) निस्सार्यते ततो यत्ना... ( गुणस्था. ५६) १५१४ नैषा तर्केण मतिरापने... ( कठो. २/९). निस्सेससमपरिसेसं,... (व्य.सू.भा. उद्दे. १०/४१४२) ......... १९९९ नैसर्गिकी हि भवति घुस... (त्रि.श.पु. १/३/८५).
व्य. भा. ६४)
नो अणसणाइविरहा पाएण चयइ ...(पं.व.८४७) . ४८६ नो इहलोगट्ट्याए तवम ...(द.वै. ९/४/४) १८४ नो खलु मे भन्ते ! कप्पइ...( उपा. सू. ७, पृ. ४२ ) ११६९ नो खलू पभू अहं तव...( उपा.द. अध्य. ७/पृ. ४५)
१०६५
. १६३० नोत्तपते न स्नेहं हरति ...(आ.श. ३१७) १५६ | नोत्सृष्टमन्यर्थमपोद्य.... ( अन्य. योग. ११) १६९१ नोद्विग्नश्चरते धर्मं नो...( म.भा. आदि. ४१/२८) ७६१ नो निन्हवेज्ज वीरियं... ( आचा. १/५/३) . १८५९ नो पूयणं तवसा आवहे...( सूत्र . १/७/२७) १४९३ नो य णं फरुसं व... (द.वै.५/२/२९) १९० नो वयणं फरुसं वए...( आचा. २/१/६)
९० नो सक्कईमिच्छई न पूयं ... ( उत्त. १५/५) २०४३ नो सक्का रूवम.. ( आचा. २/३/१५/१३२) . २००३ न्यसनं = न्यासः । सम्य...( गु. पो. २, पीता. १) १७६० न्यायः = द्विजक्षत्रियवि ...(त.सू. ७/१७ वृ.)
२३४८
निसङ्गेऽपि उपरागः, अवि...(सां.सू. ६/२८) निस्पृहस्य योगेऽधिकारः... (य. वे. उव्व. ४०/१) निस्सङ्कियनिक्कङ्खियनि...(आ.प. ९०,
निहतस्य पशोर्यज्ञे स्वर्ग... (वि.पु. अंश-३/ अध्याय- १८/ श्लो. २७) निह्नुते दोषमज्ञता...(त्रि.श.पु. १/४/१८४) नीचैर्गोत्रावतारश्चरमजिन...(पार्श्व.च./सर्ग. २, ३ / पृ. ४५) नीयते संवित्ति प्रा...(वि.आ. २४८३ वृत्ति) नीयन्ते विषयैः प्रायः स...( प.पु. ८/ ७३ ) नीयावासविहारं चेइयभत्ति... ( आ.नि. ११७५) नूनं परोक्षं सुरसद्मसौ... ( वै.क.ल. १/२३५) नूनमेतेन संसिद्धं यत्पु ...(सं.गी. ३/४५) नृनारकादिपर्यायैरप्युत्प... (अ.सा. १८/२३) नेक्खम्मसङ्कप्पो, अब्या...(म.नि.३/२/७/१३७) नेतव्वा खलु कज्जा असती... (पं.क.भा. २६४० ) नेत्रैः परिच्छिन्नैः = य... ( आचा. ४/४/१३९ वृत्ति) नेन्द्रियविषयसम्बन्धमा... (स्या. रत्ना. पृष्ठ. ४८१) नेव पल्हत्थियं कुज्जा प... ( उत्तरा . १/१९) नेष्टमनिष्टेनाऽननुविद्धं ... ( न्या.सू.१/१/२२ भा.) नेसा सभा यत्थ न सन्ति स...(सं.नि.
-
१/१/७/२/११/२०८, पृष्ठ २१४). नेहरहितं तु फरुसं ...(नि. भा. २६०८) नैकेन चक्रेण रथः प्रया... (बृ.परा. १२ / ६८ ). नैनं छिन्दन्ति शस्त्रा...(भ.गी.२/२३) नैमित्तिक उपवासो नित्य ... ( उप.प. ६८४ वृत्ति) नैरपेक्ष्यादनौत्सुक्यमनौ...(यो.सा. ५/१४). नैरपेक्ष्येऽपि प्रत्युप... (सां.सू.३/६८) नैरात्म्यं ज्ञातुमिच्छे...( ) नैरात्म्यदर्शनं कस्य ?...(यो . बिं. ४६५) नैरात्म्यदर्शनादन्ये निब ...(यो . बि . ४५८ ) नैरात्म्यमात्मनोऽभावः...(यो . बि. ४६३) नैरात्म्यवादकुहकैर्मि... (मैत्रा. ७/८) नैरात्म्यवादशून्यवादैका...( )
नैव किञ्चित् करोमीति यु... (भ.गी. ५ / ८ ) नैव चिन्त्यं, न चाऽचि ...( ब्र. बिं. ६).
१५००
.......... ८९८
.१९१८
.....६०८
११३३
१७७१
५२० .५१७, १८३७
७
२१२
१३९१
. ४५८, ४८९
१२४१
१२०६
१८६४
१९६६
, १८६४, १९६६
१८६३ १६३६, १८७६
१२८९ . १४५२
३८८ १२६७ ४
न्यायः = नीतिः तस्मादनपे...(अ.प्र. ९/७ वृ.) ५४८ न्यायः युक्तिः, स एव ... ( ल. वि.पं.पू.१५). . १९६६ | न्यायागतं च कल्प्यं विधि...( प्र रति ३०४) ११५६ | न्यायाऽर्जितवित्तेशो म...( षोड. ६ / २ ). ७९९ न्यायाऽर्ज्जितेन परिशो... ( पो. ९ / ४) १०८ न्यायाSSत्तं स्वल्पम... ( षोड. ५/१३). . १६६६ न्यायेनाऽपूर्वकरणश्रेणि... (पञ्चा. १६/३५ वृत्ति) ८०४ न्याससमये तु सम्यक् सि... ( षो. ८ / १२) १७०९ |पइसमयकज्जकोडीनिरवेक्खो... (वि. आ.भा. २३१८). १७०८ |पकारेणोच्यते पापं त्रकार ... ( ) ...
१७०३ |पक्कमन्तेसु सउणेसु हरिसं... (ग.वि. ६४) १७०७ पक्केसु अ आमेसु अ विपच्च...( प्र. सा. ३/२९, जयसेनवृत्ति गाथा)
१७१०
पक्खि अपोसहिएसु, कारयति त... (व्य.सू.भा. . १६२० उद्दे. १०/४१३६) १६०० पक्वेऽपक्वे सदा मांसे प...(यो.सा. प्रा. ८/६०).
३०४ ३५३
८५०
३४५
८२८ ४
३०८
४५४
१९९९ ४५४
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________
पक्षपाती गुणेषु ... ( यो . शा. १/५३) पक्षे दुःखसन्ततिपदं दुःख...(कि.रह.
मुक्तिवाद पृ. ३०) पगइविसमाओ...(तं. वै. १५५) पगई एस गिहीणं जं गिहिणो...(द.वै.नि. ११४ ) . पगतिभद्दयाए, पगइउवसन्तया...(भ.सू.
९/४/३७० श्रुत्वा ) पगतिभद्दयाए, पगतिउवसन्त...(भग.सू. ९/४/३६६ अश्रुत्वा )
पगती मन्दा वि भवन्ति ए... (द.वै. ९/१/३) पगतीमुद्ध अयाणिय मिगछावय...(बृ. क. भा. ३६७) पको ति हि तं पवेदय्यं ... ( थे.गा. २ / १२४ ) पच्चक्खं च जलगते...(द.वै.अ.चू. १०/३५७) पच्चुप्पन्नग्गाही उज्जुसु...(अनु. १५२, आ.नि. ७५६) पच्चुप्पन्नञ्च यो... (म.नि.३/४/१/२७५,पृ.२२९) पच्छन्ने आहार- नीहारे..... (सम. सू. ३४ ) पच्छायावाऽइसया अभिग्ग...(उ.प. ४६४). पजा परम्हि लोके सकम्मु... (म.नि. २/३६/४) पज्जा ण वि लहुओ वक्खाणगु...(सा.प्र.८५ ) पज्जायनयमयमिणं जं सव्वं... (वि.आ.भा. २४१५ ) पञ्च कहाओ तं ज... (कु. मा. पृ. ४) पञ्चतन्मात्राऽहङ्काररू...(यो.सू.२/१९ ना.) पञ्च निअण्ठा भणिआ, (प्र. सारो. ७१९, पं.नि. ४) पञ्चमहव्वयजुत्ता धम्मे... ( का.अ. १९५) पञ्चमहव्वयजुत्तो पञ्चि...(उत्तरा.नि. २५/४७१) पञ्चविंशतितत्त्वज्ञो, य...( )
पञ्चविंशतितत्त्वज्ञो य...(अ.सा. १३/६०) पञ्चवि आयारे जुत्तो सु... (बृ. क. भा. २४३,
स.प्र. १५०)
पञ्चविहे ववहारे....... (व्य.सू.१०/३) पञ्चविहे ववहारे पन्न...( स्था. ५ / २ / ४२१ ) पञ्चविहो ववहारो दुग्गतिभ... (व्य.भा.१०/३/२००) पञ्चसमितस्स मुणिणो आस... (नि.भा. १०३). पञ्चसमियो तिगुत्तो पञ्चे... (प्र. सार. ३ / ४० ). पञ्चहिं ठाणेहिं जीवा दु...(स्था. ५ / सू.१३३). पञ्चहि खो गहपतिपुत्त ! ... ( दी. नि. भाग ३ /
सि.शु.ल. २७२ पृ. १४५) पञ्चालः स्त्रीषु मार्दव...( )
• परिशिष्ट - ११
•
८५६ | पञ्चिन्दिआणि कोहं माणं ... ( उत्त. ९/३६) पञ्चिन्दियवहमंसाहारबहुआर... ( स.सा. ३ / १० ). . २०७९ पञ्चिन्दिया मणुस्सा एगनर... ( सम्बोधसप्ततिकागा. ६३ वृत्तौ उद्धृत)
८७१
४२१ | पञ्चेव नियण्ठा खलु पु... (व्य. सू. उद्दे. १०/४१४८). पञ्चैतानि पवित्राणि स... ( अष्ट. प्र. १३/२) ७१४ | पञ्चोपचारपूजागन्धमाल्या...(उप.त.२/७/पृ.१७५) पञ्चोपव्रतानि भवन्ति अ... (बौ.ध. २/१८/३).
७१४ | पञाचक्खु अनुत्तरं ... ( इति. ३/१२)
. १९७७ | पञ्ञा भावेतब्बा, विञ्ञाणं...(म.नि.महावेदल्ल८४ सूत्र- १/५/३/४४९,४५१ /पृ.३७१) . १८६४ पञ्ञय चस्स दिस्वा आसवा ...( म.नि. १/३/६/२८७, पृ. २३५)
१८९२
. ५२८ | पञ सुत्तविनिच्छती...( थे. गा. ५५४) . २१३० पटिसोतगामिं निपुणं, ग...(म.नि.१/३/६/२८१) . २०५९ पठितः सिद्धिदूतोऽयं प्र...(यो . बि . २३७) ८६७ पडिकमणं पडिसरणं परिहारो ... ( स.सा. ३०६) . २८८ | पडिकमणपहुदिकिरियं कुव्व...(नि.सा. १५२) . १९८३ पडिकुट्ठे कुलं न पवि...(द. वै.५/१/१७) ०२११२ | पडिणीयं च बुद्धाणं वाया ...( उत्तरा १/१७). ६६२ पडिबन्धो वि य एत्थं सोहण... ( उप पद. २६१) . १३४१ पडिबुज्झिस्सन्ति इहं द... (स्त.प. १८)
२३४९
१९२५
४८८
५०४
१९५१
५२१,५५९
. १९५१ | पडिबुज्झिस्सन्तऽण्णु भा... (स्त. प. ५० ) . १३५९ | पडिबुज्झिस्सन्तऽन्ने भा... ( पञ्चा. ७/४७). . १८८१ पडिभग्गस्स मयस्स व नासइ ... (पु.मा. ४२० ) • ५८६ | पडिमं पडिवज्जिया मसाणे ... ( द.वै.१०/१२) ७९२ | पडिरूवकायसम्फासणदायपडिरू...(मूला. १७८) पडिरूवग्गहणेणं विणओ ख...( व्य. सू.भा.पी. ६२ ) . १०७२ पडिरूवो खलु विणओ काइ...( द.वै.नि. ९/३२०). १४० पडिवो खलु विणओ कायवइम...( व्य.सू.पी. ६६) १४० पडिरूवो णाम जो वत्युं व... द. वै.नि. ९/३२३) १५० | पडिवो तेयस्सी...( उपदेशमाला-१०) ५३२ | पडिलेहण पप्फोडण, बालगिला... (व्य. सू. भा. उद्दे. १०/४१३८)
१८७३
. १९८० | पडिलेहणाइचिट्ठा छक्कायवि... (ध. रत्न. ११२) पडिवज्जइ अ इमं खलु आणाआ... (पं.व.८५४) ३०९ | पडिसिद्धा सन्निही जेहिं ... ( व्य. सू. भा. उद्दे. ५/११७). ६३८ | पडिसिद्धे य देसे विहिए... ( यो . श. १७)
३५०
५५६
१२८४
१३०९
१६८३
१२८४
१३०४
९९२
१९४७
१९४२
४१०
२००३
६९९
१४
१५
१५
.......... १४८८
१८५४ १९७४
. १९६२
१९६३
१९६४
१९६९
१६६
१९९९
१२१६
५२०
१८५०
........... २८९
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________
............
२३५०
• परिशिष्ट-११. पडिसेहो अ अणुना एगन्ते...(पु.मा.२४७) ............. १४८ | पयमक्खरं पि इक्कं जो न ...(बृ.सं.१६७).......... १५२७ पढइ नडो वेरग्गं निविज्जि...(उप.मा.४७४) .............. १७३ | पयवक्कमहावक्कत्थमेदम्प...(उप.प.८५९) ................... ९७ पढमं नाणं तओ द...(द.वै.४/१०)..........३७६,५२१,८६२ | परं ज्योतिरेष सर्वेश्वरः...(तुरी.२) ........................१६२६ पढममहं पीईविऊ पच्छा भ...(विं.वि.१२/१७)......... १९११ | परं ज्योतिस्तमोऽपहः...(अ.ना.२/४). पढमिल्लूयाण उदए नि...(आवश्यकनियुक्ति १०८).......४४० परं पौरुषमाश्रित्य द...(यो.वा.मुमुक्षुप्रकरण-५/९).......१२१८ पढिएण वि किं किरइ ? किं...(भा.प्रा.६६)...........१५०१ परं बीजं तदेवाऽम्बुम...(सं.गी.४/१०)..................... ८६० पढिओ तवोविसेसो अण्णेहि...(पञ्चा.१९/२९) ........... ९२४ परं ब्रह्म कृष्ण इत्यभि...(गो.पू.१/१).................... १५९६ पणतीसं सच्चवयणाइसेसा प...(सम.३५).................. २६३ | | परं ब्रह्म परं सत्यं स...(यो.शि.२/१६).................. २९५ पणिहाणजोगजुत्तो पञ्चहि...(व्य.भा.६५) ................. १९६३ परं ब्रह्म सनातनं सच्चि...(रु.ह.२६)..................... २९५ पण्डिए नो हरिसे नो कु...(आचा.१/२/३/७७) ........ १९१० | परं ब्रह्मैव विष्णुः ...(गो.चं.१/९).......................... १५९६ पण्डितानं च सेवना पूजा ...(खु.५/२)........ .........८३७
| परः परः, ततो दुःखमात्मै...(इष्टो.४५).............. १६६६ पण्डितो सीलसम्पन्नो सण्हो...(दी.नि.
परः सहस्राः शरदां परे यो...(द्वा.द्वा.४/२९ पृ.).......८४८ ३/८/२७३/पृ.१४६) ........
............ १६४४
परः सहस्रा शरदस्तपांसि...(अ.व्य.द्वा.१४)............... २९६ पण्णवणा भेआणं परूवणा त...(गु.त.वि.४/६) ......... १९५१
परकायमनोयोगः परकायप्रवेश....(यो.शि.५/४८) ....... १८०७ पण्णवणिज्जत्तमुजुभा...(ध.रत्न.७८)....................... १२१५
परचित्ते चित्तसंयमात् पर...(शां.१/६९) ............... १७८९ पण्णवणिज्जा भावा अणन्तभा...(वि.आ.भा.१४१, बृ.क.९६४,
परत्राप्येवमेव संस्कार...(यो.सू.भा.३/१८)............. १७८७ नि.भा.४८२३) ....
...............१२७४
परदर्शनशास्त्रेष्वपि हि...(न.सू.व.पृ.१५)................. १०४ पण्णाणेहिं परिजाणति...(आचा.१/३/१/१०७) ........... १८७६
परदव्वम्मि पवित्ती ण मोह...(अ.म.प.२२) ........... १९२९ पतिताः शास्त्रजालेषु प्र...(यो.शि.५) .....
१३९४
परदव्वरओ बज्झदि, विरओ मु...(मो.प्रा.१३) ......... १६३२ पत्थरेणाऽऽहतो कीवो खि...(ऋ.भा.१५/२४) ..........
१५२९ पथवीसमहि ते,...(म.नि.२/२/२/११९,पृ.९३) ........ १८५६
परदारपरद्रव्यपरहिंसासु...(वि.पु.३/८/१४) ................ ८५७
परदुक्खेण दुक्खिआ विर...( )............................. ६२५ पदमात्रं हि नाऽन्वेति शा...(अ.उप.२/३)............... १२७९
परदुक्खे सति साधूनं हृदय...(वि.म.९/९२)............ १२२४ पदवाक्यमहावाक्यतात्पर्यै...(वै.क.स्त.५/४५९)............. १०१
परद्रव्यप्रवृत्तिः न राग...(अ.म.प.वृ.गा.२२ वृ.)........ १९५० पद्मपत्रं यथा तोयैः स्व...(शि.ध.)...................... १८०३
परनिन्दापरिहरणं परहियवयणं...(आ.पता.२१७)........ १९९१ पद्मिनीपत्रसदृशस्तत्त्व...(ब्र.सि.३५५)..................... १२९२ पन्तं लूहं सेवन्ति वीरा...(आचा.१/२/६/९९) .......... १८६२
परपक्खं दूसित्ता जम्हा...(बृ.क.भा.२७० पीठिका)....... ६४९ पन्थानमपि यस्तज्ज्ञः स...(ब्र.सि.१३५) ................... १३२
परपुद्गलभोगेन सुखं तु क...(अध्या.गी.१८१) ..........९६८ पप्फोडियकलिकलुसा पप्फोडि...(दे.स्त.२२३)........... १४०९
| परप्रयुक्तेन चिरं प्रय...(महो.५/३३) ...................... १६६९ पभू णं भन्ते ! चोद्दसपु...(व्या.प्र.५/४/२४०) ........... ६५४ | परप्रयुक्तन
| परप्रयुक्तेन चिरप्रयत्ने...(वरा.४/९, रा.गी.७/११)...... १६६९ पमत्तजोगस्स पाणववरोवणं...(द.अ.चू.पू.१२).............५३० परब्रह्माण मग
| परब्रह्मणि मग्नस्य श्ल...(ज्ञा.सा.२/४)...................१९१८ पमत्तताए वहगो भवति...(नि.चू.वृ.९२) ........... | परब्रह्म स्वयं चात्मा सा...(नारा.उत्त.८)................. १५९६ पमाएणं महासूरी सम्पन्न...(आ.प.६९०).................
| परभावास्ततस्त्याज्या, ...(वै.क.स्त.५/६९६) ..............७३७ पमाओ य मुणिन्देहिं भणिओ ...(आ.प.६८६)......... ६५८ परमं पौरुषं यत्नमास्था...(महो.५/८८).................. १२०३ पमादानुपतिनो र...(थे.गा.६/४०४) ......
५९ परमं ब्रह्माऽऽत्मप्रका...(नृ.उत्त.६/४) ..................... १७२५ पमादो मच्चुनो पदं...ध.प.२/१) ......
८५९ परमनिर्वृत्तिहेतौ सति वच...(अ.ज.प. पमायं कम्ममाह...(सूत्र.१/८/३) .............. ८५८ भाग-२/पृ.२०८)................. .............१७१९ पमायमूलो बन्धो भव...(नि.चू.६६८९).................... ८५९ परमपयं झायन्तो जोई मु...(मो.प्रा.४८).................१३६६ पयडीपएसबन्धा जोगेहि,...(पं.सं.भा.१/द्वा.४/
| परमरहस्समिसीणं समत्तगणि...(ओ.नि.७६०)................ ५३ गा.२० पृ.१८६) ..................................... ८७६ | परमरहस्समिसीणं सम्मत्तग...(ओ.नि.५६०)................ ५३३
६५८
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३५१ परमरहस्समिसीणं सम्मत्तग...(ओ.नि.१०९८)............. ४२३ | परार्थं संहत्यकारित्वा...(यो.सू.४/२४) .................... ८०४ परमागम सुस्सूसा अणुराओ ध...(सं.प्र.४/६२, | परार्थसाधकं त्वेतत्सि...(यो.दृ.स.२१८)................. १३१६ स.स.१३).....
.......... १००६ परार्था बुद्धिः संहत्यका...(यो.सू.भा.२/२०).............. ७६५ परमाणुसमाऽङ्गस्य समुद्ध...(मा.१०/१२)...............१८१४ | पराश्रितान् दानदयादिभावा...(वै.क.स्त.१/२००) ....... परमात्मनस्त्वहं दास आ...(आ.द.गी.१५८)............. १४७९ परिगृह्य सिद्धान्तं प्र...(नि.भा.२१३० चू.उद्दे.५) ......... ५४५ परमात्मनि यो रक्तो विर...(ना.परि.३/१८) ............. ३७५ | परिग्गहे निजुज्जन्ता प...(व्य.सू.भा.उद्दे.५/११५)....... १८५० परमात्माऽपि चैतन्यमा...(ब्र.सू.
परिज्ञानाद् भवेन्मुक्ति...( ).............................. १७०२ "प्रकाशवच्च-३/२/१५ सूत्र भाष्य) ................. ८२४ परिणमइ पओगवीससा द...(आ.नि.७९४)................२३९ परमानन्दभावश्च तदभावे ...(शा.वा.स.११/५२)......२१६० परिणमनं = परिणामः =...(प्र.सारो.१२९० वृ.)..... १०२६ परमानन्दैकरसं परमं......(रस.१/२२)................... १६२८ परिणमनमपि च तस्यापि...(द्वा.न.अर४/पृ.४८६)......११७२ परमार्थतस्तु कृत्स्नकर्म...(न्या.१/पृ.२९) ............. २१३० | परिणामत्रयसाक्षात्करणमे...(त.वै.३/१६) ................ १७८४ परमेश्वरः क्लेशकर्मविपा...(सर्व.सं.पातं.
| परिणामम्मि य णणु तस्स चे...(धर्मसं.२२६) ............७९२ द.१५/१५, पृ.३३३) ............................. ११०६ | परिणामविसुद्धीए लेसासु...(आ.प.८४०)................... ९४७ परलोकप्रधानेन, मध्यस्थे...(अ.प्र.१२/६)................... ५४६ | परिणामविसेसेणं करेइ कम्म...(धर्म.सं.५७७) ........... ११९९ परलोकविधौ मानं वचनं तदती...(षो.१/१२).......११४,९३ | परिणामविसेसोऽवि हु सुहब...(सं.प्र.५/५७)...............३६४ परलोकविधौ शास्त्रं प्रमा...(यो.सा.प्रा.८/६९) ............. ९७८ परिणामाच्च तापाच्च, सं...(अ.सा.१८/६४) ............१६३४ परलोकविधौ शास्त्रात्...(यो.बि.२२१) .................. ९७८ परिणामाच्च तापाच्च सं...(शं.गी.३/९८) ............... १७४३ परलोको जन्मान्तरं स प्र...(अ.१२/६ वृ.) ............. ५४७ | परिणामादो बन्धो परिणामो...(प्रव.सार.२/८८).... ४२३,९७० परलोगु मुत्तिमग्गो न...(द.वै.नि.२६६) .................... ६११ परिणामादो बन्धो मुक्खो ...(भा.प्रा.११६).................. ९७० परवत् संस्थिता नाड्यो ना...(वरा.५/२८)............ १७९६ | परिणामा बन्धे...(श्रा.प्र.२२९) ................... ४२३,९७० परसगेण बन्धो मुक्खो पर...( )......................... ९५९ परिणामियं पमाणं...(ओ.नि.१०९८)........................ ९७० परसङ्ग्रहवागेषा विषयोऽ...(अ.गी.१५/२१)............ १६०० | परिणामी खलु जीवो देहाव...(धर्मसं.३९०) ............. ६१९ परस्परपरावृत्ताः सर्वे...(तत्त्वानु.५/३५) ................. १७२५ | परिणामी खलु जीवो सुहादि...(धर्मसं.१९४) ............ ६१४ परस्परविरुद्धा या, अस...(अ.गी.२२१) ................ १०६७ | परिणामे पुण जं धम्मधम्मि...(धर्मसं.३३७) ............... ६१२ परस्परविरुद्धा ये, सर्वे...(अ.गी.४२०)........... | परिणामैकत्वाद् वस्तुत...(यो.सू.४/१४) ...................७९७ परस्परविरुद्धेषु धर्मे...(अध्या.गी.६८)
| परिबोधात् परिच्छेदात् प...( ) ........................ १८८० परस्पराध्यासवशात् स्याद...(शि.गी.१०/२०)..............७२७ | परियायपूयहेतुं ओसण्णाणं ...(नि.भा.५४३७).............१६३ परस्पृहा महादुःखं निःस्पृ...(ज्ञा.सा.१२/८) ............ १६६६ | परिवादात् खरो भवति, ...(म.स्मृ.२/२०१) ............ १५८ परस्वानां च हरणं परदारा...(वा.रा.८७/२४).......... १००० परिवारपरिसपुरिसं खित्तं ...(बृ.क.भा.४५५०)......... १९८८ परहंसस्त्वीशकोटेर्ब्रह्म...(सं.गी.१०/१२).... १०३२ | परिवारपूअहेउं पासत्थाणं ...(द.शु.९६) ................... १६३ परहंसस्य प्रारब्धकर्म...(सं.गी.१०/९) ................ १०३२ परिव्राजो भावः = पारि...(अ.प्र.१८/८ वृत्तिः) ......... ४८१ परहंसो ब्रह्मकोटेद्क....(सं.गी.१०/१०) ............... १०३२ | परिशुद्धमिदं नियमादान्तर...(षो.१/८) .................... ९१ परहितचिन्ता मैत्री...(षोड.४/१५).......... १२२२ | परिषहाद्यविज्ञानादास्रव....(इष्टो.१४)................... १९३६ परात्मनिन्दाप्रशंसे सदस...(त.सू.६/२४) ................. १३१९ | परिष्कारगतः प्रायोः विघा...(यो.दृ.स.५६) ............ १५०४ परा निवृत्तिः प्रकृतेर्दि...(ब्र.सि.स.१८३) ............. १६७२ | | परिसुद्धमणुट्ठाणं पुव्वा...(पं.व.१६०६) ................. १४०८ पराभक्तेः प्रजायन्ते आ...(शं.गी.२/१३४) .............. ५०५ | परिसुद्धाऽऽणाजोगा पाएणं...(उप.प.३२३) .............. १६५४ पराभक्ते रहस्यं हि ज्ञा...(सं.गी.८/९) ................... १२९० | परिसुद्धो नयवाओ आगममेत्त...(सं.त.३/४६)............. १२६ पराभक्तेस्तथा लाभः त...(सं.गी.७/११) ............. १२९१ | परिहरति असणपाणं सेज्जो...(व्य.सू.उद्दे.३/भा.१६४).. १८४७
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३५२
परिहृतविक्षेपतया सदृशपरि... (यो.सू. ३/१० रा.मा.पृ.१२३)
परेणैवात्मनश्चापि परस्यै... (ना. परि. ३/१) परे वा बन्धुवर्गे वा मि... ( ) परे विग्गहविकधापसङ्गे सु... (द. वै.भा. चू. १०/१० अग.)
परेषु आत्मवद् विगतभयो नि ...( मैत्रा . ६ / ३० ) परैरपरिणामकः पुरुष इष्य...( पात्रकेशरिस्तोत्र २१ ) परोद्वेगाऽहेतुता, भावतः...(ध.बि.५/१७१८) परोपकारनिष्काम भावप्रभृतयः... (शं.गी. १/७७) परोपकाराय सतां हि चेष्टि ... ( ) परोऽपेहि मनस्पाप किमश... ( अथ. वे. ६/४५ /१ ) पलालमपि परद्रव्यं न हर्त... (चा. सू. २६८). पल्लवगाही सबोहसन्तु ...( स.स. ६८ ) पल्लवग्राहिभिर्मूढैः, शा... ( वै.क. स्त. ५/४६१) ............... १०१ पल्ले महइमहल्ले कुम्भं ... ( श्री. प्र. ३५, ध.सं. ७५६) ९४८,२१०३ पल्ले महइमहल्ले कुम्भं ... ( श्रा.प्र. ३६, ध. सं. ७५७).
पल्ले महइमहल्ले कुम्भं ( श्रा.प्र. ३७, ध.सं. ७५८)
पवज्जं विज्जं पिव साहि...(धर्मर.१११) पवज्जाइगुणाणं पडिवत्तिख... (म.च. नेमि पृ.५९/८६) पवयणपभावएणं जीवे आगमेस्स...( उत्त. २९/२३) पवयणमाई छज्जीवणीयन्ता उभ... ( श्रा. प्र. २९७) पवयन्ति य अणगारा, ण य ते...( आ.नि. ९९ ) पवेअए अज्जपयं महामुणी ध...(द.वै. १०/२० ) पव्वइए अणगारे पासण्डे चर...(द.वै.नि. २/१५८). पव्वइयस्स गिहिस्स व विणयं...(चं. वे. १५) पव्वज्जं विज्जं पिव साह... (ध. रत्न. १११ ). पव्वज्जाए जोग्गा,...( पञ्चवस्तुक-३२) पव्वयन्ति य अणगारा ण य ... ( आ.नि. ९९ ) पशुचोदनायामनियमो ऽविशेषा... (मी.सू.६/८-३०) पशुयज्ञैः कथं हिंस्रे :.... (म.भा.शान्ति. १७५/३३) पशून् पाहि...(ऋ.वे.)
• परिशिष्ट - ११
पसंसियव्वो कयावि न हु अ... ( आत्मा. कु. ४०) पसत्थविगतिग्गहणं...(दशवै. चू. ३१६९) पसत्थेसु निमित्तेसु पस...(ग.वि.८२)
•
.... १८८३
१२०२
१८८७
| पसमसुहसप्पिवासो असोयहा... (भ.प. १३) १२४३ |पसुबन्धा सव्ववेया जट्ठ (उत्त. २५/३०) १८८० पाएण एरिसो सिज्झ.....(द.श्रु.नि. १३५ ) . ५२५ पाएण पुव्वसेवा परिमउई सा... (वि. आ.भा.११९९).... २०९६ पाओपहदभावो सेवदि य अबम्भु... ( लिं. प्रा. ७) ..........१८९२ १८५३ पाखण्डं = व्रतं तदस्या...(द.वै.अ.२/नि.१५८ वृ.) .. १८७९ १८४५ | पाठकाः पठिताश्च ये चा... ( स्थानाङ्ग ४/४ ५९० वृत्तौ उद्धृतः )
३०६ | पाडेक्कनयपहगयं सुत्तं सु... ( सं . त . ३ / ६१ ) ८६० पाणच्चये वि न कुणइ ज... (पं.लि. २९)
. २०३२ | पाणाइवायविरईसिक्खावतदेस...(धर्मसं.४७०) ८७३ | पाणाणुकम्पणयाए, भूयाणुक...(समरा. भव. ९पृ. ९४६) १४२१ पाणातिपाता विरमामि, खि... (पे.व.४/२/८४). ६७७ पाणातिपातो, अदिन्नादानं,...( दी.नि.३/८/१)
११४५
६७४
१६२४
६०४
३३
५५९
५५९
पाणातिपातो अदिन्नादानं...( दी.नि.३/८/२४५ पृ.१३७ ) . ५०८ पाणातिपातो खो वच्छ ! अकु ...(म.नि. महावच्छगोत्त-२/३/३/१९४, पृ.१६७ )
. ३८,९४८,२१०३ पाणिवह ये..... (द.शु. १०, प्र. सा. ४५२ ) | पाणेहि उ संसत्ता पडिले ...(ओ.नि. २५८)
. ९४८,२१०४ | पातः = अधःपतनमादि यस्यो .. ( अ. ९ / ४ वृत्ति ). ६५८ पातकानां किलाऽन्येषां...(ब्र.पु.३/२३/६७) ५५३ | पात्रे दातव्यमर्चितम् । ...( या. व. ९ / २०१ ) . ९४५ | पात्रे दीनादिवर्गे च दानं...(यो. बिं. १२१ ) १५६ पात्रेभ्यो दीयते नित्यमन... (स्क.पु.मा.कौ. ४/५६) १८७९ पाथोदः पद्यबन्धैर्विपुलर ... ( अ.सा. २१/९) १८६७ | पादनारायणो जगत्स्रष्टुं ... ( मुद्ग. २/३) . १८८३ पादाभ्यां विकीर्य ये कीट... ( आ.ध. १९९४ सू. १/१७/३२ वृ.) १२१६ पानादर्थश्च कामश्च धर्म...( वा.रा. ३३/४६) . ११३ | पानीयमप्यमृतमित्यनुचि ...(क.मं.१७). ५२२ पापं न कयिरा वचसा मनसा ... (सं.नि. नन्दनवर्ग-१/१/२/१०/२०) ४९० | पापकर्माऽप्यतः पुण्यं स... (शं.गी. १/११३) . ४८५ पापकारी उभयत्थ सोच...(ध.प. १/१५) १४४७ | पापनिवेदनगर्भैः प्रणिधान... ( षो. ९/७)
४८५
४५५ पापविसोत्तिअ परिणामवज्ज...(मूला. १८२ ). . ५५० पापाड्डीनः = पण्डितः...(उत्त.चू.१/३७)
पसन्तमयमयाहिवपमुहविरुद्ध... (र ...(सम. भव- १ / पृ. ११) ....... १४१७ पापाद् व्रजितः = प्रव्र...(वि.आ. भा. १६०४ वृत्ति)
...... ५५९
२०१५
१६९२
३८५
८३७
५९
८५० २४
२१७४
११०६
४६६
४९२
४०
१००१ ......... ९६६
२८८ ३५४
१९७४
१८७९
१८७८
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३५३ पापानां महतां ज्ञानप्रति...(रा.गी.१६/३७)............. १८०३ | पितरो देवाः...(अथ.वे.६/१२३/३) ..................... ८३६ पापानामधिकं पापं हननं जी...(ब्र.
| पिता च माता च कलागुरुश्च,...(अ.तत्त्वा.२/३) ........ ८३७ पु.३/४/७/५१ पृ.१७१) ....................... ४८५ पितृदेवतभृत्यानां मातापि...(बौ.ध.७/१३/२/७) .......... ४११ पापानीव च पुण्यानि विधूय....(रा.गी.१६/४७)........ १६३१ पित्तघ्नं तेषु कुष्माण्ड...(सु.सं.५६ फलवर्ग) ............. ४६३ पापामयौषधं शास्त्रं शा...(यो.बि.२२५) ................... ९८० | पित्तादिरसो......(स्या.क.१/९२)........................... ११७९ पापे = अब्रह्मसेवादौ शील...(उप.प.६९५ व ......... १३७२ | पिब खाद च चारुलोचने ! यद...(ष.स.८२) ...........८७३ पापेनैवाऽर्थरागान्धः फल....( ) ..................... १५४५ पियमप्पियं, सव्वं तिति...(उत्त.२१/१५) ............... १८८५ पामागहियकण्डुयणपाया...(स.क.भव-९, पृ.८७०) ...... १५४२ | पिल्लिज्जेसणमिक्को पइन्न...(उ.मा.१५८)................. १९२७ पायं अभिन्नगण्ठीतमा उ त...(पञ्चा.११/३८) ........... ५२३ पिसुणा परोवतावी भिन्नरह...(उत्तरा.नि.४९५) ......... १९८० पायं ण ते साहू, अभिन्नग...(पञ्चा.११/३४) ............ १६८ | पीडाकर्तृत्वयोगेन, देह...(अ.प्र.१६/२)...................... ६२१ पायच्छित्तं विणओ वेआवच्चं...(द.वै.नि.४८).....५१८,१८८४ | पीडा दुःखवेदना तस्याः क...(अ.प्र.१६/२७.).... पायमणखेयमिणं अणुहव...(उप.पद.२३२).......७२०,१४४५ | पीड्यो ममैष तु ममैष तु र...(लो.त.नि.१/२५)......... २९६ पारतन्त्र्यं बन्धः स्वात...(स.द.सं.११/पृ.४२५)......... २११४ पुंस्त्रीप्रयोगादथ शुक्र...(१२/७३) ......................... ११६१ पारतन्त्र्यात् परं दुःखं...(शु.नी.३/३२३) ................ १६६५ | पुग्गलकम्मादीणं कत्ता वव...(बृद्र.सं.८)...................७३६ पारमार्थिकमात्मनः कर्तृ...(रा.मा.४/३४) ...................७९५ | पुच्छा वासे चिइ, वेस व...(प्रा.सा.प्र.पृ.१४) .......... १९०५ पारिणामिकशब्देन च द्रव्य...(त.सू.२/२
पुढवाइयाण जइवि हु होइ वि...(पं.लि.प्र.५८)............. १५ वृ.पृष्ठ १४०) ...................................... १०२६ पुढविं न खणे न खणावए, सी...(द.वै.१०/२) ....... १८४५ पारिव्राज्यं निवृत्ति...(अ.प्र.१८/८)........................... ४८१ | पुढवि-दग-अगणि-मारु.....(आव.४,पगा.स.१७, पार्थक्याज्ज्ञानभमीनां ...(शं.गी.५/७४) ....................१६०६ द.वै.नि.१/४६, व्य.भा.उ.२/१३३) .............. १८७३ पालनीयाः सदाचाराः...(शं.गी.१/६७)...................... ८६० | पुढवीव सव्वफासस...(क.सू.क्षण५)....................... १८५५ पावं न तिव्वभावा कुणइ,...(यो.श.१३,पञ्चा.३४)...... ९३५ पुढवीसरीरं, औउसरीरं, तेउ...(सू.कृ.२/३/३६) ..........४६६ पावं परस्स कुव्वन्तो हस...(ऋ.भा.१५/१५) ........... १५४५ | | पुण्णफल दुहं चिय कम्मो...(वि.आ.भा.२००४)........ १६३१ पावइ बन्धाभावो उ अन्नहा ...(धर्मसं.७६०) ........... २१०४| पुण्णेहिं हायमाणेहिं पु...(तं.वै.६३) ....................... १२०० पावयणी धम्मकही, वा...(प्रवचनसारोद्धार-९३४)......... ४४० पुण्पाच्च धनमवाप्नोति की...(हिङ्गु.१/९) .............. १४०९ पावाओ विणिवत्ती पवत्तणा ..(चं.वे.प्र.१०३).......... १२८८ पुण्यच्छेदेऽथवा सर्वं ...(त्रि.श.पु.१/१/४२५) .......... ११७८ पावाणं कम्माणं असुभविवा...(द.नि.२०१) ................ ६५५ पुण्यस्य पापस्य च चि...(वै.क.स्त.६/२२७) ........... १६३१ पावाणं च खलु भो ! कडाणं ...(द.वै.चू.१).......... १७७१ पुण्यानुबन्धि पुण्यं च स...(जै.गी.१०९).................. ६७८ पावे अकरणनियमो पायं परत...(उप.प.६९५)........ १३७२ पुण्यानुबन्धिपुण्यं द...(वै.क.ल.२/५७) ...................... ३८ पावे वज्जे वेरे पणगे पङ्क...(द.श्रु.नि.१२३).........१८७० पुत्तो मे भाइ नाइत्ति सा...(उत्त.१/३९).................१९९३ पाशं छित्त्वा यथा हंसो नि...(क्षुरि.२०)........११३०,२१०६ पुत्रदारादयो लोका देवा इ...(रा.गी.१५/३५) .......... १११५ पासत्थाईणं पि हु अववाएणं...(गु.त.वि.३/१४५) ...... १९८५ | पुत्रदारादिसंसारः पुंसां...(यो.बि.५०९)..........१५१५,१७८२ पासत्थो ओसन्नो कुसीलसंस...(द.शु.प्र.१९२)............. १५२ | पुत्रमांसभैषज्यवदाहारं...(लं.८/९) ............................ ४६८ पासुत्तसमं सुत्तं अत्थे...(बृ.क.भा.३१२).................. ६७३ | पुत्रस्यापि च पुत्रत्वं ...(बृ.पारा.६/१९०)................ ४९९ पिण्डं असोहयन्तो,...(अज्ञातोज्छकुलक-५) ..........४०९,४२५ पुत्रानिच्छ.......(म.भा.शान्ति.१७५/६)........... ४९६ पिण्डं सिज्जं च वत्थं च...(दशवैकालिक६/४८)......... १५३ पुत्रेण प्राप्यते स्वर्गो...(बृ.पारा.६/१८९).... ४९८ पिण्डक्रियागुणगतैर्गम्भी...(षो.९/६) ..................... ३५४ | | पुनरावृत्तिरहितां मुक्तिं...(मु.१/२०) ....................... १६९६ पिण्डेसणा य सव्वा सो...(द.वै.नि.२४०).............. ११७ | पुन्नामनरका......(तै.आ.सा.भा.६/१/१) ................ ४९९
पिण्डो पडो ब्व न घडो...(समरा.भव८/पृ.७९३) ........ ६१८ पुन्नामेसु निमित्तेसु से....(ग.वि.७६) .................... १९०५
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३५४
• परिशिष्ट-११. पुत्राम्नो नरका......(म.भा.आदि.७४/३९) ................. ४९९ पुरुषोऽपरिणामी सदा ज्ञा...(यो.सुधा.४/१८) ...........७६९ पुन्नाम्नो नरकाद्यस्मा...(मनु.९/१३८) ....................... ४९६ | पुरुषोऽविकृतात्म...( ) ...........
.....................४९६ पुरुषोऽविकृतात्मै...( )..................................... १७५६ पुप्फाई दव्वत्थयमकुण...(कथार.को.पू.९८/गा.११) ......३६४ पुरुषोऽविकृतात्मै.....(वि.वा.)......... ..............५८६ पुब्बेनिवासं यो वेदि, स...(म.नि.२/५/१/३९४,
पुरुषोऽविकृतात्मैव स्व...(वि.वा.)........... ...............८१० पृ.३५३)................. ...... १८७७ पुलए बउस कुसीलो होति णिय...(पं.क.भा.८४) ...... १९५१ पुमर्थत्वे = पुरुषकामना...(त.चिं.मु.वा.पृ.१७७) ....... २१५० पुलाकबकुशकुशीलनिर्ग्रन्थ...(त.सू.९/४८) ............... १९५२ पुमान् कूटस्थः ...(शि.गी.१०/६१).........
...............७९८ पूव्वं पि अन्तोमुहुत्त...(क.प्रा.गा.९४ पुरःफलायामाशायां जनः काम...(वि.मा.४/१८)......... १६६६ चू.भाग १२/पृ.२००)..
.........१०१५ पुरातनो गणेशो निगद्यते...(गणे.२/४)...................... ८२३ | पुवकयं कम्म चिय,...(विंशिका ५/१४).......११५२,१२०५ पुरिसं तस्सुवयारं अवयारं...(उ.पद.२३७) .............. १४४८ पुवकयब्भासो भावणाहि झा...(ध्या.श.३०)............ १२३४ पुरिसजायं तु पडुच्च...(सं.त.कां.१/५४)........ १२३,१६०७ पुव्वगहितं च नासति, अपु..(नि.भा.६०७१) .......... ६६४ पुरिसन्तरस्सुवयारं अवयारं...(उ.प.२३७).......१०१३,१२१६ पुव्वतवसञ्जमा होन्ति रा...(नि.भा.३३३२)............. १४०६ पुरिसम्मि दुब्विणीए विणय... (बृ.क.भा.७८२, | पुव्वभवे ओदरिओ त्ति पि...(नि.भा.५७४८) .............. १९ अनि.भा.६२२१)..............
................ ९९२ | पुव्वमकारियजोगा समाहिका...(म.वि.१६५).............. १८५७ पुरिसा ! तुममेव तुम मि...(आचा.१/३/३/११८) ..... १९२५ पुव्वाउत्तं कप्पति पच्छा...(पञ्चा.१०/३७) ................ ३९७ पुरिसेण सह गयाए तेसिं...(सम्बोधसप्ततिका
| पुव्वाहिं आसाढाहिं आमलगस...(सू.प्र.नक्ष.८/१८)........ ४६६ गा.६३ वृत्तौ उद्धृत) ................................. ५०४ | पुलिं असन्तगं वि अ, वि...(पं.व.९११) .............. १९०४ पुरुषं महान्तं आदित्यव...(त्रि.वि.४/३) .................. १७२३ पुब्बिं जमुवत्तं खलु क...(धर्म.सं.६००) ................ ११७१ पुरुषः चिद्रूपत्वात् चिति...(रा.मा.४/२२) ................ ७७७ पुब्बिं परूविओ जिणवरेहि...(चं.वे.६१)................ २००४ पुरुषः = दृक्शक्तिः, बु...(यो.भा.२/६)................ १७३७ | पुब्बिं बुद्धीइ पेहित्ता...(द.वै.नि.२९२)........... ... १९६६ पुरुषः प्रकृतिस्थो वै भु...(शि.गी.१७/११) ............. ७९५ पुब् िबुद्धीए पासित्ता...(व्य.सू.पी.७६) ............. पुरुषः शुद्धोऽनन्तः त...(यो.सू.१/१६ त.वै.)......... ७५८ | पुव्युत्तगुणसमग्गं धरि...(पु.मा.४६६) .................. पुरुषः साङ्ख्यदृष्टीनामी...(अन्न.३/२०)..................११२८ पुबुत्तविसयवत्थुसु ओचि...(पू.वि.८/४)...... पुरुष एवेदं सर्वं...(ऋ.वे.१०/९०/२)...........१५९८,१६०१ पुष्टिः पुण्योपचयः शुद्धि...(षोड.३/४)....... पुरुषकारपूर्वकत्वात्स...(का.सू.१/२/३८)................. ११७६ | पुष्पात् प्रभृति त्रिरा...(च.स.अध्या.३/पृ.११८) ........... ४९७ पुरुषकारमनुवर्त...(चा.सू.९८)............................. १२०२ पुष्पैश्च बलिना चैव व...(यो.बिं.११६)...................८४२ पुरुषकारेण विना दैवं......(म.भा.अनुशा.६/७)......... ११९८ | पुहुत्तं णेच्छइ...(अनु.द्वा.१४) ................................ ५२९ पुरुषजातं प्रतिपन्नद्र...(सं.त.१/५४ वृत्ति)..................१२३ पूजनं च स्तवादि.....(द.वै.१०/१७ वृ.) ...............१८६३ पुरुषश्चेता प्रधानान्तः...(मैत्रा.७/१०)....... ७९१ | पूजनं चास्य विज्ञेयं...(यो.बिं.१११)........................८३८ पुरुषस्तूदासीनो न प्रव...(सं.शा.२/२/४)..................७३२ | | पूजाकोटिसमं स्तोत्रं ...(ब्र.पु.ल.३/४/४३/५२) .........११२० पुरुषस्य मैथुनं ज...(चा.सू.२८४) .........
पूजादिष्वनुराग इति पाराश...(ना.भ.१६) ................. ८४३ पुरुषार्थं संसृतिः लि...(सां.सू.३/१६) ..........
पूजा सर्वोपचारात्र यथाश...(ब्र.सि.स.२५०) .............. ३५२ पुरुषार्थत्वे विवेकानुप...(त.चिं.अनुमानखण्ड
| पूजितो वन्दितश्चैव सुप्र...(ना.परि.३/१९) ............. १८५४ भाग-३, मु.वा.पृ.१७६) ........................... २१४९ | पूज्येषु प्रीत्यनुष्ठानस...(श्रा.वि.१/गा.७पृ.१४२)......... १९१२ पुरुषार्थबलेनैव कालाद्याः...(म.गी.१५/९५).....११७४,१२०५ पूयम्मि वीयराये भावो वि...(सं.प्र.१/२००)............... ३६४ पुरुषाऽर्थाऽधिकाराणां...(शं.गी.५/६३) ................... १६०६ | पूयाइए जिणाणं गुरूण वि...(स.स.१६)................. १०१४ पुरुषोत्तमसज्ञस्य......(शां.सं.५/४/१/१८).............. ११०५ पूयाए कायवहो पडिकुट्ठो ..(श्रा.प्र.३४५) ............. ३६२
पुरुषो हि भोगाऽपवर्गा...(म.प्र.१/४५) ............... १३४२ | पूयाए मणसन्ती मणसन्तीएहि...(सं.प्र.१९९) ........... ३६२
९६७
६३८
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३५५
७६४
पूयावयणं हिदभासणं च मिद...(मूला.१८०)............१९७४ प्रकाशयन्तमन्तःस्थं ध्या...(यो.कुं.३/२६)...................८०० पूरकं कुम्भकं चैव रेचकं...(ग.गी.४/३३) .............. १५१३ प्रकाशयन्तमन्तःस्थं ध्या...(पै.३/२)..................... ...८०० पूरक-कुम्भक-रेचकैः षोडशच...(मं.ब्रा.१/४)............. १५०७ | प्रकाशशक्त्या यद्रूपमा...(अ.उप.२/११).................. १६६७ पूरणे कुम्भने चैव रेचने...(यो.शा.६/५).................१५११ प्रकीर्त्यन्ते यतस्तेऽ...(सं.गी.६/६३)....................... १८७८ पूर्णज्ञानं विनैतासां रा...(सं.गी.९/४१)................... १४०१ प्रकृतकार्यान्यकार्यप्री...(षो.१४/३ यो.दी.) ................ १२४६ पूर्णाध्यात्मपदार्थसार्थ...(अ.सा.२१/७) ................... २१७८ प्रकृतादर्थादप्रतिसम्ब...(न्या.सू.५/७) ...................... २०८७ पूर्वं दुःखं ततः पश्चा...(कृ.गी.४८) ............ १८५६ | प्रकृतादर्थान्तरं तदनौ...(प्र.मी.२/३४/८५पृ.१५२)...... २०८८ पूर्वं पूर्वं प्रकुर्वी...(व.सं.)..................................१५०८ प्रकृतावेव धर्मादिस्वीका...(अ.सा.१३/५८) ................७९८ पूर्वं ह्येकान्तेन योगा...(यो.बि.१६२ वृ.) .................. ९१३ प्रकृतिं पुरुषं चैव प्रद....(स्क.पु.५/२/५/१३)........... ११०७ पूर्वजन्मकृताऽभ्यासात ...(यो.शिखो.१/१४३)..........११७२, प्रकृति पुरुषं चैव प्र...(कू.पु.४/१३) ....................११०७
१२३५, १४१० प्रकृतिः कुरुते कर्म शु...(मो.ध.३०/४५) .................७९८ पूर्वजन्माऽनुभूतमरणदुःखा...(रा.मा.२/९) ................. १७३९ प्रकृतिः पुरुषस्येह दह्य...(क.दे.सं.३/२३)............... १७७० पूर्वपक्षवादिना यदुक्तम्,...(अ.प्र.११/५६७ वृत्ति) ......... ५१२ प्रकृतिः प्रकृतेः की...(अध्या.गी.४४२) ................. १५९८ पूर्वपूर्वगुणदलाऽपेक्ष...(स्या.क.९/७पृ.७१) ............... २१०४ प्रकृतित्वं ततः स्पष्टं ...(रा.गी.७/३७)...................७८० पूर्वबुद्धिवासनानुवृत्तेः...(शा.वा.३/३०,पृ.१११ स्या.क.) . ८०८ प्रकृतिपुरुषयोरन्यत् स...(सां.सू.५/७२) ...................७९५ पूर्वमविद्यादिना बद्धोऽ...( ) .................................... | प्रकृतिमहदादिकं परार्थं ...(सां.प्र.भा.१/६६) ............. ८०५ पूर्वमुद्दिष्टे उपदेशजा...(ध.वि.२/३१ वृत्ति) ............... १२७ | प्रकृतिरिति च ब्रह्मणः स...(निरा.७) ...................... पूर्ववैराग्यमुत्तरवैरा...(यो.सू.१/१६ म.प्र.) ..................७५८ प्रकृतिर्वस्तुतः कर्तृ...(रा.मा.२/६) ........................... .७८८ पूर्वसूत्रे यो विकल्प...(यो.सू.१/४३ भा.ग.वृत्ति)........ १३४० प्रकृतिलयाश्चाऽव्यक्तमह..(यो.सू.१/१९,वा.पृ.६०)....... १३३४ पूर्वसेवा तु तन्त्र ...(यो.बि.१०९). .................८३५ प्रकृतेः कर्मसज्ञितायाः...(यो.बि.२०७ वृ.)..
...(या.बि.२०७ वृ.)................ ९७२ पूर्वानुभूतविषयाऽनुचि...(न्या.ता.पृ.५१७)................. २११९ प्रकृतेः परपरिकल्पितायाः...(यो.बि.१९५ वृ.) ............ ९५३ पूर्वाभ्यस्तस्मृत्यनुब...(न्या.सू.३/१/१९) ................... २१२० प्रकृतेर्भेदयोगेन, नाऽस...(यो.बिं.१९५)..................... ९५३ पूर्वावस्थात्रयं तत्र जा...(अन्न.५/८७)...... ....... १६२७ प्रकृतेर्महांस्ततोऽहङ्का...(सां.का.२२).. ...............७८५ पूर्वैः पूर्वतरैः...(म.भा.शान्ति.१३/८). ................... १४९२ प्रकृत्येच्छादियोगानां य...(ब्र.सि.स.१८७)................. १२६७ पूर्वोत्तराऽऽकारपरिहार...(प्र.मी.१/१/३४) ................ ६१४ प्रकृष्टः अन्तः = अवसानं...(म.प्र.२/२७) ............. १७२८ पूर्वोपार्जितपुण्यानां फ...(त्रि.श.पु.१/१/४११)............. २७० प्रक्रियन्ते विकाराः त...(द्वा.न.च.वृ.पृ.३३८)..............८१९ पृथक् सान्तपनद्रव्यैः षड...(या.स्मृ.प्राय.अ.३१५) ........ ८६४ | प्रक्षीणतीव्रसङ्क्लेशमो...(ब्र.सि.७). ............ १०२२ पृथगात्मानं कायात् पृथ...(यो.शा.१२/९) ...............१३५८ प्रजापतिः प्रजायते ।...(ना.पू.ता.५/४)......... ..............८२३ पृथग्भूतेऽपि कौलाले चाल...(शं.गी.६/५४) ........... १९१४ प्रज्ञया त्वं विजानासि ई...(महो.४/१)................. ११४४ पृथुशास्त्रकथाकन्थारोम...(चि.भ.ना.)..................... १६२७ प्रज्ञानघन एवाऽऽनन्द...(गणे.उत्त.१/२) ................. २१५७ पेच्छिस्सं इत्थं इह वन्द...(स्त.प.१७) ...................... १४ प्रज्ञानघन एवाऽऽनन्द...(मां.५)......................... २१५७ पेशी मांस्यसिकोशयोः। म...(अने.२/५३८५३९).........४६५ प्रज्ञानघनमानन्दं...(अक्ष्यु.५०)................ .............२१५६ पौद्गलिकेषु भावेषु, राग...(आ.द.गी.३१) ............ १३६० प्रज्ञानमानन्दं ...(मठा.३, हय.२/१) ...........२१५७,२१६१ पौरुषं स्पन्दफलवद् दृष्टं...(यो.वा.
| प्रज्ञानमेव तद् ब्रह्म, ...(महो.४/८१) ................... २१५६ मुमुक्षुप्रकरण-४/१० पृ.१२२) ..................... ११६३ प्रज्ञानयनेन पश्यति बुध...(प्र.चिं.पृ.३९)................. १२८४ पौरुषेणैव यत्नेन सहसाऽ...(यो.वा.
प्रज्ञा = नवनवोल्लेखशालि...(का.को.).................. १२८४ मुमुक्षुप्रकरण-४/१४) .............................. १२०६ प्रज्ञा नवनवोल्लेखशालिनी...(काव्यानुशासन-१/३ प्रकच्चो सच्चो च...(दी.नि.३/५/१५३ पृ.७९) ......... ९९८ उद्धृत) ............................................ २१७३
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३५६
प्रज्ञापनाप्रियः = गुणव...(यो . बि . ३५३ वृत्ति) प्रज्ञापनीयः = अत एव कार...(यो.श. १५ वृत्ति) प्रज्ञापनीयः = कथञ्चिदना... ( उप.रह. १० वृ.) प्रज्ञामयं यस्य हि ना...(सौ. न. १८/३६). प्रज्ञालोकश्च केवलज्ञा... (स्या.क.ल. १/२१पृ. ८३ ) प्रज्ञेोद्यमौ अरणिमन्थौ इ... (ति.मं. पृ. २५) प्रणयेनोतामेति काठि...(रा. मं. युद्धकाण्ड - २१२ ) प्रणवं ब्रह्मविष्णुशिवा...( राधो . २/६)
प्रणवहंसः परं ब्रह्म... ( प. ब्र.३) प्रणिधानं तत्समये स्थिति... (षो. ३ / ७) प्रणिधानाद् भक्तिविशे... (यो.सू.भा. १/२३) प्रणिधानाद्यभावेन, कर्म्म... (अ.सा. १०/८).
६९५ | प्रत्युत्पन्नात्तु दु:खा...( योगदृष्टिवृत्तौ उद्धृतः २७ )
प्रणिधिप्रवृत्तिविघ्नजय ...( षो. ३/६) प्रतिकुले विधौ किं वा ...(पार्श्व.च./सर्ग. २,३/पृ.४८) ... ११५५ प्रत्येककाले जायन्ते या...(सं.गी. ५/६८). प्रतिक्षणं भङ्गिषु तत्पृ... (यु. अ. १६) प्रतिज्ञाहेतूदाहरणोपनयनि... ( न्या. सू.१/१/३२). प्रतिदिवसमस्य वृद्धिः कृ...( षो. ६/१४)
६०८ प्रथमं = आद्यं यद् गुण...(यो. दृ.स. ४० वृत्ति) २०८५ |प्रथमभूमिकायां तावन्महे... (यो.वा.३/५१). ३१२ प्रथममेव प्रष्टव्या गुरवः...( उपमितिभवप्रपञ्चकथा१५७६ प्रस्ता. ६/पृ. १३४, उत्तमं प्रति सिद्धान्तोक्तिः ) . २८५ प्रथमा गीयतेऽवस्था मु...( ब्र.सि.स. ६० )
.
१४०४ | प्रथमानुयोगकरणानुयोग ...(गो.सा. जीवकाण्डवृ. ३५७). १४१८ | प्रथमा भूमिका नामपरा रूप... (सं.गी. ९/४२) ३८४ प्रदीपत्वं हि दुःखप्राग...(कि.प्र. मुक्तिवाद पृ. ६० ) ५७८ प्रदीपनिर्वाणोपमं शा... ( अ.स.ता.वि. १/६/पृ.११३) १७९९ | प्रदीर्घभवसद्भावान्मालि....(यो . बि .७३ ) . १२८१ प्रधानमेकं पुरुषा अनन्ताः...(यो.सू.२/२२) . १२८२,१७९९ प्रधानसृष्टिः परार्थं... (सां.सू.३/५८)
प्रतिपत्तिः ततः तस्य =... ( यो दृ.स. १०४ वृत्ति.) प्रतिपन्नतत्त्वानां गुणा...( पं. सू. १ / पृ. १६ वृत्ति) प्रतिपातयुताः = भ्रंशोपे...(यो. दृ.स. १९ वृत्ति ) . प्रतिबध्नाति हि श्रेयः पू... (र.वं. १ / ७९ ) प्रतिबन्धेऽपि = सदनु... (अ.प्र.वृ.९/५). प्रतिबिम्बोदयन्यायादेव त... ( ) प्रतिभं = स्वप्रतिभोत्थ....(यो.वा.३/३३) प्रतिभा = उपदेशादिनैरपे... (यो.वा.१/३६) प्रतिभा = ऊहः, तद्भवं... (त. वै. ३/३३) प्रतिभा नवनवोल्लेखशालि ...( काव्यानु. १ / ४ वृ.) प्रतिभैव प्रातिभम्, अदृ...( षोड. १५/६ वृ.) प्रतिमानिष्ठत्वाभावा... (श.वा.) प्रतियोगिवत् तत्त्वज्ञान... (त. चिं. अनु. भाग-२ / मु.वा. पृ. १५७) प्रतिष्ठाकारयितृगताऽदृ...(षो. ८/४, यो. दी. वृ. पृ. १८७) प्रतिष्ठा शुकरीविष्ठा...(ना. परि. ४/३०). प्रतिष्ठा सूकरीविष्ठास...(ना. परि. ५/१५, सं.गी. १०/१५) प्रतिसर्गाऽवस्थायां स...(ना.भ.२/१७) प्रत्यक् चासौ ... (यो.सू.१/२९ यो.सु.वृ.) प्रत्यक्षञ्चानुमानञ्च शा... (म.स्मृ.१२/१०५)
=
• परिशिष्ट - ११ •
. १२१५ | प्रत्यक्षतो न भगवानृषभो....(लो.त.नि. १/२२) . १२१५ प्रत्यक्षश्रुतेः भगवदु... ( न्या. सि. मु.गा. १ प्र. टी . ) . १२१५ | प्रत्यक्षेणाऽनुमानेन यदु ... ( यो . बि. २५) १२८४ | प्रत्यग्ज्ञानशिखिध्वस्ते...(वरा. २/६८)
. १२८२ प्रत्ययस्य परचित्तस्य के... ( रा.मा.३/१९) | १२८४ | प्रत्ययस्य = रागादिमत्याः ... (त.वै.३/१९).
. १४६७ प्रत्यहं प्रत्यवेक्षेत...(यो. .वा.मुमुक्षुप्रकरण-५/१६) १११३ | प्रत्यासन्नविपत्तिमूढमन...(पं.तं. २/४)
१५९६ | प्रत्याहारः समाख्यातः सा... ( जा. दर्श. ७/१४)
६९७ प्रत्याहारस्तथा ध्यानं...(अमृ. ६)
१०८७ प्रत्याहृतिस्तत्र भवेत्... ( अ.त. ३/११९) . ९१० प्रत्याहृतेर्ग्रन्थिविभेद...(अ.त.३ / १२१)
१२८४ प्रधानादयः पृथिव्यन्ता: ...(म. प्र.४/२ पृ. १७४ ) १२८१ प्रपञ्चस्याऽनित्यत्वाऽ.
३४१ प्रपूरणं तस्य च पूरक:...( अ. तत्त्वा.३/१०१) प्रबलमिथ्यात्वोदयेऽपि ...( प्र . सारो. १३०२ वृत्ति, १७६३ क. स्त. २ वृत्ति ) ..
२९६
१४४
११४२
१३४८
१७८८
१७८८
१२१८
१४०३
१६२२
१६८६
१६१९
१६२३
१४५०
१६१
१४६३
१८२४
• ३३९ प्रभवति कुतोऽनर्थ: प्र...( आ.चू.३ / ४२ ). ९०७ प्रभाशून्यं मनः शून्यं बु...(मु. २ / ५५ )
प्रभाशून्यं मनःशून्यं बु... (रा.गी. ८/१३) १८६३ प्रभाशून्यं मनः शून्यं बु... (सो. ल. १७) १७४९ प्रभोर्गुमानां स्मरणा...(अ. तत्त्वा. २/१५) १११२ प्रमत्तयोगात्प्राणव्यपरो... (त.सू. ७/८ ) ... ६२९ प्रमत्तसंयतस्य शुभोऽशु...( व्या.प्र. १/१/१७ वृत्ति)
१२७३
१४९१
....... ६३९
१४०१
२०८५
२११०
. ६८६
७८३
८०३
१०८९
१०६३
१५१४
१३८९
१५४४
१३४९
. १३२६
. १६८८ ११४४ .५२२, ५३० ....... १९४६
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३५७ प्रमत्तस्याऽतिमत्तस्य चि...(आ.श.१३) ..... .............. ८५९ प्रव्रज्याया ज्ञानयोगप्र...(यो.दृ.१० वृ.).................... १९३० प्रमाकरणं = प्रमाण...(त.सं.१/३)......... .............. ५७० प्रशमसंवेगनिर्वेदाऽनुक...(त.सू.१/२ भा.).......१००७,१२८६ प्रमाणं स्वपराऽऽभासि...(न्याया.१) ................. ५६२,५६९ प्रशमसंवेगादिलिङ्गः त...(द्वा.द्वा.१५/१६ पृ. ) ....... १००७ प्रमाणकालभावेभ्यो रतावव...(का.सू.१/२५) ...............६३८ | प्रशस्त ध्यानं = प्रशस्तं...(वि.आ.भा.१२५५ वृ.)....१२३७ प्रमाणतर्कसाधनोपलम्भः सि...(न्या.सू.१/२/१) ............ ५४१ प्रशस्तरागद्वेषयोरपि निव...(अ.परी.१८० वृत्ति.)....... १२४५ प्रमाणनयात्मकमुक्तियु...(गो.सा.जी.त.३५७) ................ ६४४ प्रशान्तः = रागादिक्षय...(ल.वि.पं.पृ.११७)............. १२४३ प्रमाणनयैरधिगमः...(त.सू.१/७).............................. १२५ प्रशान्तकरणं वपुर्विगतभू...(पात्रकेशरिस्तोत्र १७)......... २९७ प्रमाणप्रमेयसंशयप्रयोजन...(न्या.सू.१/१/१) .........७९२,१७५८ प्रशान्तवाहिता चैव गीय...(ब्र.सि.स.१८५) .............. १६७२ प्रमाणप्रमेयादस्माद् मा...(साम.पृ.२)........ ........२९८ प्रशान्तवाहिता = निरोधजसं...(न्या.खं.खा. प्रमाणमन्तरेणाऽपि स्या...(शा.वा.स.६/५९)........... १७१० कल्प.गा.२२/पृ.२५१) ............................. १२४३ प्रमाणमात्रसमवेतं प्रमे...(शै.प.) .............................. ५७० प्रशान्तवाहिता = निश्चल...(यो.सू.३/१० वा.)........ १२४३ प्रमाणवन्त्यदृष्टानि क...(त.वा.२/१/५)................... १७०९ प्रशान्तवाहिता =...(यो.सू.३/१० भावा.) ......१२४३,१६७४ प्रमाणेनानुभूतस्य विषय...(यो.सू.१/११ रा.मा.)...........७५२ प्रशान्तवाहिता = परिहृत...(रा.मा.३/१०) .............. १६७३ प्रमादः = अननुष्ठानशील...(रा.मा.१/३०) ............. १११५ प्रशान्तवाहिताभावे सत्ये...(ब्र.सि.३२८).................. १५०४ प्रमादः = अनवधान...(भा.ग.वृ.१/३०)................. १११५ प्रशान्तवाहिता = व्यु...(ना.भ.३/१०) ..........१२४३,१६७४ प्रमादः = शमादिभावनाऽभा...(ना.भा.वृ.१/३०) ....... १११५ प्रशान्तवाहितासङ्गं सा...(यो.दृ.स.१७६ वृ.) .......... १६७२ प्रमादः = समाधिसाधनानाम...(यो.सू.भा.१/३०).......१११५ प्रशान्तवाहिता सैषा त...(ब्र.सि.२१) ..................... १६८० प्रमादाऽज्ञानसहितः परो...(ग.गी.११/२०) ................. ६९० प्रशान्तवृत्तिकं चित्तं ...(मु.२/५४) ........................ १३४९ प्रमादेन पतितो भव...(भ.जा.१) ............................८५९ प्रशान्तवृत्तिकञ्चित्तं ...(रा.गी.८/१२) .................... १३२६ प्रमादो नैव कर्तव्यो नरे...(तन्त्रो.पृ.३९)............ ८५९ प्रसङ्ख्यानं = यावतां त...(यो.सू.४/२९ प्रमादो मृत्युः...(अध्या.१४)..........
रा.मा.पृ.२०७).........
१३६९ प्रमुष्टतत्ताके शब्दजन्य...(यो.सू.१/११ भावा.)............७५२ प्रसङ्ख्यानं = विवेकसा...(पा.यो.सू.४/२९ भा.) ......१३६९ प्रमोदो नाम विनयप्रयोगः ...(त.सू.७/६ भा.)..........१२२६ प्रसादे सर्वदुःखानां हा...(भ.गी.२/६५)...................१२४० प्रयोक्तृव्यापारे णि...(श्रीमल.आ.६/५).....................१७७५ प्रसिद्धानां प्रमाणानां ...(न्या.अव.३)........................ ५७० प्रलये सर्वशून्यं भव...(त्रि.वि.म.३/९).....................२०९२ प्रसिद्धानि = प्ररूढानि,...(न्या.अ.२ वृ.).................. ५६५ प्रवर्तमान एवं च यथाश...(शा.वा.९/२०) .............. १६५६ प्रसिद्धानीति...(अ.सा.१२/२३) ........... .......... ५६५ प्रवालमौक्तिकस्फटिकशखर...(अक्ष.१) .....................८६८ | प्रसीदन्त्यर्थवैशद्याद् ...(वै.क.ल.९/१०८५) ..............१६१० प्रवृत्तचक्रस्य ध्यानम...(षो.१४/१४) ......................१६६९ प्रसुप्तिः = ज्ञानाऽ...(ना.भ.२/४)........................ १७३१ प्रवृत्तिप्रबन्धः फलपरि...(द्वा.न.अर-४/पृ.४८५) .........११८४ प्रस्तावे मितभाषित्वमविसं...(यो.बि.१२८)..................८५७ प्रवृत्तिभेदे प्रयोजकं...(यो.सू.४/५) .......... ............१७७३ प्रस्वेदं जनयेद्यस्तु...(व.सं.)..
................१५०८ प्रवृत्ति व बन्धाय स...(कृ.गी.१४).... ..............९६६ प्राकाम्यं = श्रुतदृष्टे...(ना.भ.३/४५ वृ.)...............१८१५ प्रवृत्तिर्विषयवती ज्यो...(रा.मा.३/२५)..................... १७९४ | प्राकृतिकसौन्दर्य......( )......................... ...... ६६९ प्रवृत्तिलक्षणं कर्म ....(ना.परि.३/१६) ................. १२८९ प्राक्तनं पौरुषं तद् वै..(यो.वा.मुमुक्षुप्रकरण-६/३५) ..... ११७१ प्रवृत्ते रतिसंयोगे राग ...(का.सू.२/७/३०).............. ४९५ प्राक्तनः पुरुषार्थोऽसौ...(यो.वा.मुमुक्षुप्रकरण-५/१०)..... १२१८ प्रवृत्तेर्वा निवृत्ते...(अ.सा.५/३२)........................... १६६० प्राक् पश्चात् चाऽरति...(अ.सा.१८/६८) ............... १६३७ प्रव्रज्यां = सर्वविरतिल...(अ.प्र.५/४).. .........४०३ | प्रागात्ताभिर्वियोगस्तु,...(त.सं.१७५).......................... ५७८ प्रव्रज्या च द्विधाधर्म...(व्य.सू.उद्दे.१/
प्राङ् नाभ्यां हृदये वाऽ...(गरु.१/२१८/२१)........... १६४२ भाग-३/गा.२७७/पृष्ठ ८९)..................... १८८४ | प्राणयात्रिकमात्रः स्या...(सं.गी.८/५४) ..................... ३९६
८५९
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३५८
• परिशिष्ट-११ .
प्राणरोधेन वृत्तीनां निरो...(र.गी.६/४) .....................७६१ प्रातिभज्ञानसङ्गतः साम...(यो.दृ.स.८)................... १२७९ प्राणसंयमनं चैव प्र...(अपरो.१०३,ते.बि.१/१६)........ १६८६ प्रातिभात् सूक्ष्म-व्यव...(यो.सू.भा.३/३६) ................. १८०२ प्राणसंयमनेनैव ज्ञाना...(जा.द.५/१२).....................१५१३ | प्रातिश्रोतसिकी वृत्ति...(ज्ञा.सा.३१/२).............९६३,१४७८ प्राणस्य बाह्यो विषयो ना...(रा.मा.२/५१) .............. १५०८ प्रादुर्भवन्ति महतां स्व...(त्रि.श.पु.१/१/७९९) ............ ९९५ प्राणाघातानिवृत्तिः पर...(नि.श.२६)......................... ५५८ प्राप्तमेव प्रतिषिध्यत इ... ................... ..................... प्राणातिपातविरत्यादीनां ....(स्था.४/४/३७३)............... ८९५ | प्राप्तव्यो नियतिबलाऽऽ...(पं.तं.२/१५२)................ १२०४ प्राणात्यये तथा श्राद्धे...(या.स्मृ.१/१७९) .................. ४८० | प्राप्तादयः पञ्च एन्द्रि...(दे.स्मृ.२४१४)................. १८१८ प्राणाद्यावरणक्षये सति म...(म.प्र.२/५३)................. १५०९ / प्राप्य ज्ञानं ब्राह्मणा...(म.भा.शान्ति.३२३/८८).......... १९८५ प्राणान्तेऽपि न मुञ्च...(म.गी.५/२१).................... १५१७/प्राप्येते भोगमोक्षौ हि...(बि.२८)........................... ११०६ प्राणान् निरुध्याऽऽ...(हंसो.१).....
............
१५१३ प्रामाण्यं रूपविषये स...(शा.वा.स.१०/११) ............. ११३८ प्राणा यथात्मनोऽभीष्टा...(वि.धर्मो.खं.३/अ.२६८
प्रायः = बाहुल्येन अभि...(पञ्चा.११/३८)............... १६७ मार्कण्डेय-वज्रासंवाद-११).... ............ १८४६ प्रायः सत्पुरुषोऽप्यनर्थ...(शु.स.पृ.२१)...................१४०२ प्राणा यथाऽऽत्मनोऽ...(म.भा.अनुशा.११५/१९)........ १८४५ प्रायश्चित्तं च कुर्वन्ति...(वा.रा.१८/३५) ................. १७६९ प्राणायामः प्रत्याहारो ...(मैत्रा.७/१८) ................... १६८६ प्रायश्चित्तादिनाश्योऽसौ...(कारिकावली.८३) ............. १७६८ प्राणायामक्रमप्रौढिरत्र ...(गुणस्था.५९) .................... १५१४ प्रायश्चित्तादीनाञ्च फल...(त.चिं. प्राणायामप्रभृतिक्लेशपरि...(यो.शा.१२/१७) ............... १५१४ शब्दखण्डअपूर्ववाद, पृ.४१४) ................... १७६९ प्राणायामवती, चतुर्थाङ्ग...(यो.दृ.स.५७ वृत्ति).......... १५१६ प्रायेण देवमुनयः स्वविमु...(भाग.स्कन्ध७) .................२९१ प्राणायामवती दीप्रा, न ...(यो.दृ.स.५७)................१५०५ प्रायो न चानुकम्पावांस्त...(अष्टक ७/४) .................... ३६ प्राणायामसुतीक्ष्णेन मा...(क्षुरि.२२) ........................ १५१३ प्रारब्धं सञ्चितं कल्याः ...(शं.गी.६/४२)................. १७७० प्राणायामस्ततः कैश्चिदा...(यो.शा.५/१)..................१५१४ प्रारब्धकर्मणां नाशो भो...(शं.गी.६/५२)................. १७७० प्राणायामानभ्यस्यतोऽ...(यो.सू.२/५२ भा.)............... १५०९ प्रारब्धकर्मप्राबल्यात...(पं.द.७/१४३)...................... १६५९ प्राणायामास्त्रयः प्रो...(अ.ना.१०) .................... . १५०६ प्रारब्धकर्मभोक्तारः...(म.गी.२/१००) ...................... १६५० प्राणायामेन युक्तेन सर्व...(यो.चू.११६) .................. १५१३ प्रारब्धकर्मभोगस्तु भु...(अध्या.गी.९८) .................... ३८४ प्राणायामैः क्षीणदोषं म...(रा.मा.२/५३).................. १५०९ | प्रारब्धाऽदृष्टजनिता सा...(अ.उप.२/३४) .......१८५३,२०३७ प्राणायामैर्दहेद्दोषान्धा...(अमृ.८,क.दे.सं.४/११)........... १६२२ प्रारम्भमङ्गलं = आदिमङ्ग...(अ.प्र.२५/७ वृ.) ......... २७६ प्राणायामैादशभिर्या...(गरु.१/१२७/२४) ................ १६४२ प्रासादस्य समारोहन् पृ...(शं.गी.५/७५) ................. १६०६ प्राणायामो भवेदेवं घातके...(यो.च.१०८) ............. १५०९ प्रासादादिसंस्थानेभ्यः...(सं.त.१/१/१/पृ.९३)............... २३९ प्राणायामो भवेद् योगनि...(आ.पु.२१/२२७) ............ १५०७ | प्रियाप्रिये प्राप्य हर्ष...(ग.गी.४/१९) ...................... १८६८ प्राणाऽपान-व्यानोदान-स...(भा.१) .......... ..८०७ प्रीत्यप्रीतिविषादाद्यै...(सां.सू.१/१२७)....
७९७ प्राणाऽपानौ तथा व्यानस...(शि.गी.९/२५)................ ८०७ प्रेक्षितं भक्षयेन्मांस...(म.स्मृ.५/२७)....................... ४७१ प्राणे गते यथा देह: सुखं...(ना.परि.३/२६)............ १८५८ प्रेत्याऽऽहाराऽभ्यास...(न्या.सू.३/१/१२).................. २ १२० प्राणेन ह्येवाऽमुष्मिं...(कौषी.३/६) .......... १५१३ | प्रोक्षितं भक्षयेदिति प...(म.स्मृ.५/२७ म.मु.) ............. ४७६ प्राणेभ्योऽपि गुरुर्धर्म...(यो.दृ.स.५८) .................... १५१७ प्रोक्षितं भक्षयेदेषां......(क.पू.उपरि.१७/३९) .............. ४७६ प्राणोदानसमानाख्यव्याना...(च.सं.२८/३)....................८०७|प्रोक्षितं = वैदिकम...(अ.प्र.१८/५) ....................... ४७६ प्राण्यङ्गत्वेन न च नोऽ...(अष्टक.१७/४)................ ४५४ फलं कामयमानास्ते चैहिका...(शि.गी.१४/३६) ........... ९०९ प्रातः प्रातरनृतं ते वद...(ऐ.ब्रा.) ........................... २६६ फलं ददाति चेत् सर्वं त...(शा.वा.स.स्त.३/७) .........११०९ प्रातिभं जायते ज्ञानमविसं...(ब्र.सि.स.३८०)............. १२७९ फलकरूपे भुवि पुण्यपापे, ...(वै.क.स्त.६/२२६)...... १६३१ प्रातिभं नाम तारकम्...(यो.सू.भा.३/३३) .......१२८२,१७९८ फलतृष्णां विहाय स्यात् स...(ग.गी.३/२६) ............. १३९६
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३५९ फलमूलाशनैर्मेध्यैर्मुन्य...(मनु.५/५४) ....................... ४८३ | बलेन प्रेर्यमाणानि करणा...(अ.सा.५/२९) ............... १६३८ फलवदद्रुमसद्बीजप्ररोहस...(यो.बि.२४८)................... ९९७/बस्तीन्द्रियमनसामुपशमे ...(म.अनु.६/५).................१४२२ फलस्य स्वर्गादेः कालान्त...(न्या.कु.१/९ पृ.९४) ...... ११८१ | बहिरत्थे फुरियमणो इन्दिय...(मो.प्रा.८).................. १३५८ फलाभ्यां सुखदुःखाभ्यां, ...(अ.सा.१८/६२)............. १६३४ बहिरन्तःपरश्चेति त्रिधा...(स.तं.४). ...................१३५९ फलिहमणिस्साऽलत्तगजोगा...(धर्म.सं.२१५) .............. ५८६ | बहिरन्तश्च समन्तात् चि...(यो.शा.१२/२५) ........... १६२० फलोदयः क्रियापूर्वो नि...(अध्या.४९) ................. ११७२ बहिरब्भन्तरकिरियारोहो भव...(बृ.द्र.सं.४६) ............ १९५३ फासुअएसणीएहिं फासुअओहासि...(द.शु.१२९)............. ५७ बहिरात्मा शरीरादौ जाताऽ...(स.तं.५)..................१३५९ बउसपडिसेवगा खलु इ..(व्य.भा.उ.१०/४१९३) ....... १९५२ बहिर्जातविरागाय शान्तचि...(क.दे.सं.८/४२) ............ १३१० बकुसकुसीला तित्थं, दोसल...(ध.रत्न.१३५)...........१९५३ | बहिर्भावानतिक्रम्य यस्या...(ज्ञाना.३२/७)................. १३५९ बज्झइ पयडी नेव य मुच्चइ...(पं.लिं.९५)...............७९१ | बहुअट्ठियं पुग्गलं अणिमि...(द.वै.५/१/७३) ............. ४६१ बज्झो नवविहो णेओ धणधन...(सं.प्र.७/५०) .............. ८९ बहुआणं सद्दयं सुच्चा एग...(आ.नि.भा.२११ बडिशाऽऽमिषवच्छेदो दारु...(यो.सा.प्रा.७/४६).........१५४६ उत्त.नि.२७३) ............
........ १८५९ बडिशाऽऽमिषवत् तुच्छे...(यो.दृ.स.८४)................. १५४५ बहुजणमाइण्णं पुण जीतं...(व्य.सू.भा.११पीठिका)......... १३९ बद्धस्य हि बन्धनाशायो...(बृह.शां.भा.२/१/२०)........२१२८ बहुजनप्रवृत्तिमात्रं गता...(उप.प.९०९ वृ.)................. १५९ बध्यते वाढमासक्तो यथा...(अ.सा.५/२१) ............. १६५६ | | बहुतरदुःखानुविद्धतया सुख...(किरणा.पृ.२७)............ २१५४
.... ७३७ | बहुदुक्खा हु जन्तव...(आचा.१/६/१/१८०)............... ९५६ बन्ध इन्द्रियविक्षेपा मो...(श्री.भा.११/१८/२२).........१६३४ | बहुदोषनिरोधार्थमनिवृत्ति...(अ.सा.५/२३) ................ १६४५ बन्धपमोक्खो तुज्झऽज्झ...(आ.१/५/२/१५५)............. ९७० | बहुधा भिद्यते सोऽपि राग...(यो.सा.प्रा.८/८०)......... १५८६ बन्धमोक्षादिकं नास्ति स...(ते.बि.५/३८)..................७३४ | बहुपुत्राकुला गोधा ताम्र...(पद्मपु.)......................... ४९८ बन्धमोक्षादिहीनोऽस्मि...(मैत्रे.३/९) ..........
७२८ बहुप्रकारं तप आमनन्ति यु...(अ.तत्त्वा.२/२३)........... ८६८ बन्धवो हि श्मशानाऽन्ता...(क्ष.चू.लम्ब११/४३) ........१५१७बहुभवे सञ्चियं पि हु स...(चन्द्र प्र.९१)............... १४८४ बन्धस्य प्रतियोगित्वात्...(रा.गी.३/२७).....................७९१/बहुमाणविसेसाओ मन्दविवेग...(चै.म.भा.८८९).......... १९१२ बन्धादृते न संसारो मु...(शा.वा.स.३/३३) ...............७९८ बहुमानरूपाद् भावान्न ते...(उप.प.८४२ वृ.)............१९८९ बन्धुभिर्बद्धसंयोगः स्वज...(अ.पु.२३८/२२)...............८६१ | बहुयं मा य आल...(उत्त.१/१०).........................१९६६ बन्धुरात्माऽऽत्मनस्त...(भ.गी.६/६).......................१९२५ बहुविहेहिं मंसेहि य सो...(उपा.अध्य.८/सू.५०)...........४६७ बन्धुर्न नः स भगवानरयोऽ...(लो.त.नि.१/३२).......... २९७ | बहुसुयकमाणुपत्ता आयरणा...(चैत्य.म.भा.२३) ............ १५० बन्धो णिरओ सन्तो सस्सं ख...(लिं.प्रा.१६) ........... १८९२ बहुसुहिसयणो सुस्सूसप...(कथार.को.पृ.६७ गा.४) ....... ३०४ बन्धो मोक्षः सुखं दुःखं ...(ते.बि.५/४४).................७३२ बहुसो अणाइ संसारसायरे नर...(पं.लि.३४)............ १६३० बन्धो विपर्यया...(सां.सू.३/२४).............................७९२ | बहुसो बहुस्सुएहिं जो...(व्य.भाष्य १०/३/७१४)......... १४१ बम्भचेरं उत्तमतवनियमणाणदं...(प्र.व्या.२/९/२७).......१८४४ | बहु स्यां प्रजायेय इति...(शां.३/१).......................११०६ बलं थामं च पेहाए सद्धामा...(द.वै.८/३५)............ १२०७ बहुस्सुतो अप्पस्सुतं यो...(थे.गा.१७/१०२९) ........... १९७८ बलवतो नाश्यस्य संशयेऽ...(उप.रह.४६ वृत्ति) ........११८४ | बहूनपि गुणानेको दोषो ग्र...(चा.सू.१६१)................ ९०१ बलसोक्ख......(भा.प्रा.१४८)............................... २०६२ बहूनामेकदुःखेन यदि दुःखं...(बो.चर्या.८/१०५)........... २८७ बलाकाटिटिभी वाऽपि शुक...(प.स्मृ.६/३३) ........... ४८५ | बह्वस्थि पुद्गलं = मांस,...(द.वै.५/१/७३ वृ.) ...... ४६१ बलाकाटिट्टिभौ वाऽपि, शुक...(परा.स्मृ.६/३३,
बाधनालक्षणं दुःख...(न्या.सू.१/१/२१)..........२०६९,२१४२ पृ.२३३).......
.........४८५,१७६९ बायालमेसणाओ न रक्खइ धाइ ...(उ.मा.३५४)....... १८६७ बलिष्ठान् शत्रू......(बा.सू.४/४७) ......... .............. ८४८ बारसविहम्मि वि तवे, स...(बृ.क.भा.११६९).......... १४५४
बले चित्तसंयमाद् हनुमदा...(शां.१/६९) .............. १७९३ बालः पश्यति लिङ्गं मध्यम...(षो.१/२) ................. ८९
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६०
• परिशिष्ट-११.
बालधूलीगृहक्रीडातुल्याऽ...(यो.दृ.स.१५५) ............... १६२३ | बियकसाया मणुतिरिणुपु...(द्वि.क.नं.१५).............. १३१९ बालवुड्ढे सेहे अगीयत्थे ...(बृ.क.भा.१६९३) ............ ५७ बिलमिव पण्णगभूएणं अप्पा...(अन्त. बालस्य वा विषयभोगरतस्य ...(अव.गी.२/१)......... १९८५) द.६/१४, अनुत्त.पृ.५) .......................... १९२८ बालाइपज्जवातो जुवाइ जह...(धर्मसं.१३६).............२१२१) बीजं चेह जनान् दृष्ट्वा ...(अ.सा.१०/२१) ................. १८ बाला इव बालाः = मि...(स्था.४/४/३७३ वृत्ति).....१३८८/ बीजं मदनवृक्षस्य कोपस्यो...(महा.मांसाधिकारे) ...........४९० बालादिभावमेवं सम्यग् वि...(षो.१/१३)..................... ८०/ बीजं विमस्स नेयं दळूणं...(विं.विं.५/२).........८८३,१८३८ बाले पापेहिं मिज्ज...(सू.कृ.१/२/२/२१)...........१५९,१८४/ बीजन्यासः सोऽयं मुक्तौ ...(षो.८/१३) ...................३४५ बालेहिं सह संसग्गिं हा...(उत्त.१/९) ....................... १५६ | बीजश्रुतौ च संवेगात् प्र...(यो.दृ.स.२९) ................ १४५५ बालो मूढ इत्यनर्थान्तरम्,...(त.भा.६/२०) ............. १३८८ बीजस्य सम्पत्तिरपीह न ...(वै.क.ल.१/५६)............. ६८८ बालोहधूलिगिहिरमणसन्निभं ...(पं.लि.४७)................ १६२३ | बीजस्स वि सम्पत्ती जायइ ...(वि.वि.५/६).......८८४,९१४ बालो ह्यसदारम्भो मध्यमबु...(षो.१/३) ......................८९ / बीजाइकमेण पुणो जायइ...(वि.विं.५/१) ..........८८३,१८३८ बाल्ये खलानां सहवा......(ना.डि.१७१)................. १४६९/ बीजाधानं = धर्मतरोर्बीज...(षो.४/७ यो.दी.).............. १८ बाहितपापो ति ब्राह्मणो स...(ध.प.ब्राह्मणवर्ग६) ........१८७९ बीजान्यग्न्युपदग्धानि....(म.भा.शान्ति.२१३/२२) ........ १६९६ बाहिरकरणेण समं, अब्भिन्त...(नि.भा.५४२५)........... १५९ बीया उ सव्वमङ्गतना...(पू.वि.८/४) ......................३५६ बाहिरगन्था खित्तं वत्थु...(आ.पता.६४८) ............... १८८१ बुद्धं अवगयमेगट्ठियं ति,...(वी.स्त.४२) .................११२५ बाहिरचाओ विहलो अब्भन्तरग...(भा.प्रा.३).............१२९७ बुद्धिः = अन्तकरणस्य सू...(भ.गी.शां.१०/४) ........१५८८ बाहिरब्भिन्तरकरणवज्जितो ...(नि.भा.५५४८,चू.भाग.३) ४०७ बुद्धिः की च भो...(अ.सा.१३/५७).....................७९८ बाहिरसङ्गच्चाओ गिरिसरियद...(भा.प्रा.८९)............. ७१९ बुद्धिः खलु क्लेशकर्मवास...(त.वै.१/२०) ................७६५ बाहिरसङ्गविमुक्को णवि मु...(मो.प्रा.९७) ............ १२९५ | बुद्धिः तत्त्वतोऽध्यवसा...(भ.गी.त.दी.१०/४).......... १५८८ बाहिराय आपोधातुया ताव मह...(म.नि.
बुद्धिः = धर्मज्ञानकौशल...(भ.गी.अ.त.१०/४).........१५८८ १/३/८/३०२, पृ.२४६) ......................... १६०३ | बुद्धिः = मनसो निरूपणसाम...(भ.गी.रा.१०/४) ...... १५८८ बाह्य लिङ्गमसारं तत्प्र...(षो.१/४) ....................८९,३९३ | बुद्धिः = सूक्ष्मावबोधसा...(भ.गी.पै.१०/४) ............ १५८८ बाह्यग्रन्थत्यागान्न चा...(षो.१/५) ......................... ८९ बुद्धिपूर्वाणि कर्माणि स...(यो.सा.प्रा.८/८४) ........... १५९१ बाह्यज्ञानेषु शुष्कत्वं ..(म.गी.५/१७४)................ १७६७ | बुद्धिपूर्वाणि कर्माणि स...(यो.दृ.स.१२४) ............. १५९१ बाह्यदृष्टेः सुधासारघटि...(ज्ञा.सा.१९/४) ............... १६५३ | बुद्धिमक्षाश्रयां तत्र...(यो.सा प्रा.८/८२) ................ १५८८ बाह्यमुखोपयोगेन कर्मलेपः...(कृ.गी.१०६) .............. ९६० | बुद्धिमान् शुश्रूषति, शृ...(का.मी.अध्या.४) ............ १३०९ बाह्ययोगमहिम्नापि निश्ची...(भक्ता वृत्ति ३३)............. २१६ बुद्धिरुत्पद्यते ताद्ग...(वैराग्यकल्पलता३/१८५) ........ १२०४ बाह्यवृत्तिः श्वासो रेचकः...(रा.मा.२/५०)................१५०६ | बुद्धिरुपलब्धिर्ज्ञानमि...(न्या.सू.१/१/१५) ...................८१९ बाह्यशौचेन युक्तः सन् त...(लिं.पु.८/३२) ............ १४८२ | बुद्धिरेव रागादिपरिणता...(शा.वा.स.३/३१,वृ.पृ.११३) . ८०६ बाह्याचरणप्रधाना कर्त...(षो.२/२) .......................... ११५ बुद्धिर्ज्ञानमसम्मोहः...(भ.गी.१०/४)........................ १५८७ बाह्यान्युदाराणि जिने...(वै.क.ल.१/४५) .................. १४९० बुद्धिर्ज्ञानमसम्मोहः...(यो.सा.प्रा.८/८१)................... १५८८ बाह्यार्थालम्बनो यस्तु ...( )............................... ६४३ | बुद्धिर्ज्ञानेन शुध्यति...(मनु.५/१०९) ...................... १५९१ बाह्याऽभ्यन्तरविषयौ उ...(नागो.२/५१) .................. १५०८ बुद्धिर्विषयेषु सम्बन्धा...(यो.सा.सं.१/३)....................७४४ बाह्येषु तु ममत्वं यद्...(ब्र.सि.६९)......................१५४३ | बुद्धिश्च हीयते पुंसां...(म.भा.उद्योगपर्व-३६/१६)....... १४६७ बाह्येऽप्रवृत्तिमात्रं ...(ब्र.सि.१४)........................... १६३६ बुद्धिश्चेश्वरस्य यदि..(सं.त.9/१/१/पृ.१२७ पं.२५)..... २४७ बाह्योऽपि योगमहिमा ना...(वीतरागस्तोत्र.४/७)........... २१६ बुद्धिश्रेष्ठानि कर्मा...(म.भा.उद्योगपर्व-३५/७५).......... १७०२ बितिया मन्दस्स बाल...(आ.१/५/१/सू.१४५) ............ १८३ | बुद्धिसत्त्वं हि विविधश...(म.प्र.२/१७)................... १७४९ बिन्दुनादकलाज्योतीरवी...(यो.शि.६/६६) .............. १५९६ बुद्धी ववसाओ वि य अज्झव...(स.सा.२७१) ......... ८१९
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
बुद्धर्भोगस्य व्यावर्त...(सां.प्र.भा.१/१०४)................ ७८० ब्रह्मचर्यस्थैर्ये सति...(यो.सू.२/३८ भावा.) ............. १४३३ बुद्धो जिनो हृषिकेशः श...(परम.पं.७) ................. १५७५ | | ब्रह्मचर्याद् ब्राह्म...(म.पु.१७५/३७) ...................... १०८१ बुद्धो ब्रह्माऽथवा वि...(वै.क.स्त.९/१०५३) .......... ११२५ ब्रह्मचर्येण तपसा देवा...(अथ.वे.अध्याय-३/सू.५/मं.१९). ९४९ बुद्धो महामुनिः सुवै...(शा.वा.स.६/५३)........१३६७,१६०४ | ब्रह्मचारिसहस्रं च वान...(अत्रि. ).......................... ४९९ बुद्धो वा यदि वा विष्णुः...(यो.सा.१/३६) ............. १५७५ | ब्रह्मचारी गृहस्थो वा...(य.ध.सं.उद्धृत पृ.२) .............. ५०३ बुद्ध्यध्यवसितस्यैवं कथम...(यो.बि.४४८) ................ ८१९ ब्रह्मचारी तु योऽश्नीया...(सं.स्मृ.२५)...................... ४८७ बुद्ध्यादीनामहन्त्वसामा...(शा.वा.२/३९ स्या.क.).........७९४ | ब्रह्मचारी दिवं......(शं.स्मृ.ब्रह्म.७२) ........................ ४९९
...१५१२ | ब्रह्मचारी मिताहारी...(ध्या.बिं.७२.यो.च.४२).....
पा.पू.४२)............१९१८ बुद्ध्वैवं भवनैर्गुण्यं ...(शा.वा.९/१४) ............... १६५५ ब्रह्म चिद्घनानन्दैकरूपं...(गो.चं.१९)................. २१५७ बुध्येत यो यथा जन्तुः तं...(प.प.२/२९३)................. ८० ब्रह्म तपसि...(गो.ब्रा.२/३/२)................................ ८६२ बोद्धव्यं तु दोषेष्विव, ...(का.सू.१/२/४८)............... ५०१ ब्रह्मत्वं मे सदा नित्यं...(रा.गी.७/३६) ....................७८० बोधमण्डनकरी चैव रागादिनि...(ब्र.सि.स.१८४) ....... १६७२ | ब्रह्म नित्यचिद्घनमक्षत...(महो.४/११९)..................२१५६ बोधरोगः शमाऽपायः श्र...(यो.दृ.स.८७) ............... १५५६ ब्रह्म = प्रणवः...(तुरी.९) .................................१११३ बोधरोधः शमाऽपायः श्र...(यो.सा.प्रा.७/५२) .......... १५५६ ब्रह्मभावे मनश्चारं = ...(जा.यो.१/१४)................ १४२२ बोधश्च पौरुषेयः फलं...(सां.त.कौ.गाथा.४) .............. ५७० | ब्रह्ममात्रमिदं सर्वं...(ते.बि.३/३२) .........................१६०१ बोधस्सप्रतिबन्धश्चेत् क...(रा.गी.९/४४)................... ३८५ ब्रह्मलोकादिपर्यन्ताद्...(जा.यो.२/६) ....................... १४७६ बोधाम्भःस्रोतसश्चैषा सि...(यो.दृ.स.५३) ................ १५०१ | ब्रह्म वर्म ममाऽऽन्तर...(अथ.१/१९/४) ...................८६६ बोधिः = प्रेत्य जिनधर्मा...(उत्त.बृ.वृ.८/१५) ................. ५ ब्रह्मशब्दः प्रणवः...(पार.१/६)............... ............ १११३ बोधिर्जिनप्रणीतधर्मप्रा...(राज.प्र.सू.२१ वृ.)..................... ६ ब्रह्मश्रुताववज्ञानात् क...(ब्र.सि.३९).......................१४२० बोधिलाभे सति......(आ.नि.११०० वृ.)............... ब्रह्मसङ्गकरी चैव तथा भव...(ब्र.सि.स.५९) .......... १४९१ बोधिसत्तो मातुकुच्छि...(म.नि.३/३/३/२०६,
ब्रह्म सत्यं जगन्मिथ्या...(निरा.२९).......................१४७८ पृ.१६५, दी.नि.२/१/२८पृ.११)................... २६२ | ब्रह्म-स्त्री-भ्रूण-गोघा...(यो.शा.१/१२) ...................... १८३६ बोहिलाभो उ पेच्च जिणधम्म...(सं.भा.पृ.३१७).............. ५ ब्रह्महत्या सुरापानं ...(म.स्मृ.११/५४)..................... ४९४ ब्रह्म खल्विदं वाव सर्व...(मैत्रा.४/६) ................... १६०१ ब्रह्मा अक्षरोऽहमोङ्कारः...(गो.उ.१७) ................... १११२ ब्रह्मचरियं निब्बानपरायनं...(म.नि.
ब्रह्माकारमनोवृत्तिः प्र...(रा.गी.८/११) .................... १३२६ चुळावेदल्लसुत्त-१/५/४/४६६, पृ.३८६)........... ८७५ ब्रह्माण्डादि-शिवान्तायाः...(मान.१०/१०).................. १८१५ ब्रह्मचर्यं तथा सत्यमनु...(ब्र.पु.पू.अ.३०/२७) ............. ८६१ ब्रह्मादिपिपीलिकादिपर्य...(स.सा.४) .. .............८०० ब्रह्मचर्य दया क्षान्ति...(याज्ञ प्रायश्चि.३१२) ............... ५५७ ब्रह्माद्यं स्थावरान्तं च...(मन्त्रि.१६).... ....... १८४६ ब्रह्मचर्यं परो धर्मः...(म.भा.आदि.१६९/७१).............. ४९९ | ब्रह्मानन्दं परमं चै...(पा.ब्र.३०)............ ............ २१५६ ब्रह्मचर्यं सदा रक्षेद...(द.सं.७/३१)
| ब्रह्मानन्दानुभूतेः स्या...(शं.गी.२/५१) ...................... ४९९ ब्रह्मचर्यं समाप्य गृही...(ना.परि.३/७६, जाबा.४/१)..... ५०२ | ब्रह्मा लूनशिरा हरिई...(लो.त.नि.१/३१).........२९७,११७१ ब्रह्मचर्यं समाप्य गृही...(पर हं.१)........... ............... ५०२ ब्रह्माऽऽकारमनोवृत्ति...( ).................................१३४७ ब्रह्मचर्यप्रतिष्ठायां ...(यो.सू.२/३८) ...................... १४३३ ब्रह्मैव सर्वमिदं...(मुण्ड.२/२/११) .................... १६०१ ब्रह्मचर्यमहिंसां च स...(वि.पु.६/७/३६)....................५५६ ब्रह्मैवाऽस्मीति सद्वृ...(अपरो.१२३)....................... १६६४ ब्रह्मचर्यमहिंसां चाऽप...(आरु.३)..........................१४२० ब्रह्मैवेदं विश्व...(अ.मुण्ड.२/२)............. .. १६०० ब्रह्मचर्यमहिंसा च सत्य...(वि.भ.च.)........................ ५५८ ब्रह्मैवेदं सर्वं...(मुण्ड.२/२/११) ..............१५९८ ब्रह्मचर्यमेव तद् यद् रा...(प्रश्नो.१/१३) .................. ५०४ ब्राह्मणः पतनीयेषु वर्त...(महाभा.वनपर्व २१६/३,४).. १०८२
ब्रह्मचर्यमेव त्वाऽऽवि...(का.सू.२/६) .................. ५०२ ब्राह्मणः शिवपूजारतः ।...(रुद्रो.१) .................. १०८२
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६२
• परिशिष्ट-११ . ब्राह्मणस्य तपो ज्ञानं, ...(मनु.११/२३६) .............. ५१९ / भग्गरागो, भग्गदोसो भ...(वि.मा.७/५९) ........ ९५९,११२४ ब्राह्मणादीनां वर्गाणां ...( म.स्मृ.व्या.५/५६) ............. ४६९ भग्नशून्यामरौकःसु वासि...(बृ.परा.१२/१७३) ........... ५०२ ब्राह्मणा ये भक्तिमार्ग...(साम.पृष्ठ१२) ..................... २९८ | भग्नोऽप्येतद्यत्नलिङ्गो...(ल.वि.प्रान्ते-पृष्ठ११८) .......... ९९९ ब्राह्मणार्थेऽनृतं ब्रू...(आ.स्त.) ............ ......... १४२३ / भजन्भक्त्या विहीनो यः स...(ग.गी.९/८)............... १०८२ ब्राह्मणेष्वपि वेदज्ञो...(क.दे.सं.५/३१) .................. १४७९ भजेद् य एव तं ज्ञात्वा,...(वै.क.स्त.९/१०५४) ....... ११२५ ब्राह्मणैर्लक्ष्यते ब्र...(यो.प्र.३३)............ ........... १५७६ भज्जिए तलि...(उपा.दशा.८/५०,वि.सू.१/२/१३) ........ ४६७ ब्राह्मणो पि हि, भो...(म.नि.२/४/४/३१९,पृ.२८२)...१०८३ भञ्जसु इन्दियसेणं, भञ्ज...(भा.प्रा.९०).................१२९५ ब्रुवन्नपि न ब्रूते, ग...(इष्टो.४१)..... ..............१६४६ |भटटभास्करस्तु भेदाभेदसि...(वे.त.वि.टी.वि.)........... २१०५ भक्तवत्सलः स्वयमेव सर्वे...(त्रि.महा.८/१०) ............ १११८ भणन्ता अकरेन्ता य बन्धमो...(उत्त.६/९)............... ११४५ भक्तिः श्रेयोऽनुबन्धि...(आ.पु.७/२७९) .................... ८४३ भणिअं च परममुणिहिं मासा...(पं.व.२००)............. १९१७ भक्तिगम्यं परं तत्त्वम...(यो.शि.३/२३) .................... ३५५] भणिया जोग्गाऽजोग्या सी...(वि.आ.भा.१४८२ भक्तिमानिन्द्रियजयी तत्प...(ग.गी.३/४७) ..................८४४ बृ.क.भा.३६१)............. ............................८६ भक्तिर्गुरूणां परमात्मन...(अ.तत्त्वा.२/२)....................८३५] भण्णति विभिण्णविसयं देयं...(पञ्चा.१३/३७)............ ४१७ भक्तिश्चैवाऽऽदरश्चाऽ...(ग.गी.९/७) ...................... ३५५ भण्यते = अभिधीयतेऽत्र...(पञ्चा.१३/३७ वृत्ति).......४१७ भक्त्या च व्यवहारः, सा...(मा.परि.२२४).............. १६३५ भत्तीइ जिणवराणं खिज्ज...(आ.नि.१०९७) ............. ११४६ भक्त्या तुष्यन्ति दैवता...(चा.१/२१,२२) ................. ८४३ | भत्तीइ जिणवराणं परमाए खी...(आ.नि.१०९८)........ ११४६ भक्त्या विना ब्रह्मज्ञानं...(त्रि.वि.म.८/११) ................. ३७५ | भत्तीए जिणवराणं खिज्जन्ती...(ललितविस्तरायां भक्षणात सर्वपापानां भ...(शिवो.५/१२).................१७७७] उद्धृता ३९८)............
.................................३७२ भक्षणीयं सता मांसं प्रा...(अ.प्र.१७/१).................... ४४८ | भत्तीए बुद्धिमन्ताण तह ...(उप.प.१६२) ............... १२०४ भक्ष्यं प्राणात्यये मांस...(बृ.परा.६/३२३)................... ४७७ | भत्तीओ होति सेवा,...(नि.भा.१३ पीठिका)............. १९७१ भगवं च णं अद्धमगधा.....(सम.सू.३४) .. २०३२ | भत्ती तवाहिएसुं तवे य, ...(आ.प.९२) ................ १९७५ भगवतां मोहाभिव्यक्तचैत...(मध्यमस्याद्वादरह.
| भत्ती तवोधियम्हि य तवम्हि...(मूला.१७४) ............. १९७४ __ खण्ड-२, गा.७ पृ.५२८) ......................... २०३६ भत्ती तह बहुमाणो तद्दि...( ) ............................ १९७२ भगवति गर्भगते येन कारणे...(आ.नि.वृ.१०९९) ........ ९९५ भत्ती पूया वनज्जलणं व...(प्र.सारो.९३१) .............. १९७२ भगवतो ज्ञानरत्नोत्पत्तिस...(आ.वृ.५३९)................... ५५४ भई मिच्छादसणसमूहमइय...(सं.त.३/६९) ............... २१२९ भगवदर्हत्प्रणीतसकलमपि...(द्वितीयकर्मग्रन्थ
भद्दकेन च सीलेन भद्दिका...(इतिवु.२/१/६).............. ९४६ गा.२ वृ.) ..............
.......... १५२८ भन्ते ! आहाकम्मं णं...(भ.श.१/उ.९/प्रश्न३०३) .......... ५४ भगवदवलोकनेयं प्रोक्ता मा...(वै.क.ल.२/६४,
भन्नइ इहयं जेठो वक्खाण...(सा.प्र.८६)................ १९८३ वै.रति.१/६४).............
.१४११
| भन्नइ करणं ति परिणामो...(वि.आ.भा.१२०२) ........ १०१५ भगवद्गोपेन्द्रोक्त...(यो.बिं.१०० वृत्ति) ...................१३६७ भन्नइ तिविह पइट्ठा उवल...(चै.वं.म.३६) ............... ३२३ भगवबोधिलाभो हि परम्पर...(ल.वि.पृ.२४)............. २१९ भयं क्रोधमथाऽऽलस्यमति...(अमृ.२८)...................१११७ भगवन् कथं जीवानामनादिसं...(त्रि.वि.म.५/२).........१५०० | भयं नाऽतीव भवनं कृत्यहा...(यो.दृ.स.४५) ........... १४८९ भगवा एतदवोच 'अहं खो, भि...(म.नि.
| भयं परिजाणइ से णिग्ग...(आचा.२/३)................. १८५४ २/२/१३४ पृ.१०९)
..... ५१५ भयवं ! अह कीइसो पुण चरणप...(सम.क. भगवानिति निश्चिन्वन्, यो...(आ.पु.२०/१०).......... २०६२ भव.४ पृ.३३५).......................... .......१३७५ भगवान् नृसिंह: प्रसीदति ...(नृ.ष.६) ................... ११४४ | भरणं पो......(द.स्मृ.२/४१).......... ........४१४ भगवा भिक्खू आमन्तेसि...(म.नि.२.२.१४९ पृ.१२५) . ५१५ भरहेरवयविदेहे पन्नरसवि क...(ओ.नि.५२७) ......... १९७६
भग्गरागो ति भगवा, भग्गदो...(म.नि.पा.१/१०/८३) ... ३३४ भरहेरवयविदेहे पन्नरस वि...(ओ.नि.५२६) .......... १९७६
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________
•परिशिष्ट-११.
२३६३
भल्लातकस्य त्वम् = मांसं...(अ.सं.८/१६८) ............ ४६६ भव्वा जिणेहि भणिया इह ख...(श्रा.प्र.६६)............. १०२६ भवकोटीभिरसुलभं मानुष्यं ...(प्र.रति.६४) ................ २८० | भव्वा वि एत्थ णेया जे आस...(पञ्चा.३/४७).......... ९३२ भवकोडीसञ्चियं कम्मं तप...(उत्त.३०/६)........८६३,१८७४ | भस्मच्छन्नः संसारान्मु...(बृ.जा.७/७) ...................... १७७६ भवगिहमज्झम्मि पमायजलणज...(स.प्र.९८) .............. १६९५ भस्मधारणादेव मुक्तिर्भव...(बृ.जा.७/२).............४२२,१७७६ भवति बुद्धिमान वृद्धसेव...(म.भा.उद्योगपर्व३८/८) ....... ८३६ भस्मनि शुद्धपुण्ड्रे...(सि.शि.२६).......................... १७७७ भवत्यस्यां तथाऽच्छि...(यो.दृ.स.४२) .................... १४८८ | भस्मनिष्ठस्य दह्यन्ते दो...(बृ.जा.५/१८) ................ १७७६ भवन्ति त्वल्पा अप्यसाधार...(ध.बि.४/२१)......८३०,१३९१ | भस्मस्नाने रतं शान्तं ...(शि.२८)......................... ४२२ भवप्रत्ययो विदेहप्रकृतिल...(यो.सू.१/१९) .................. ८८४ | भाग्यानि पुण्यानि यमः कृ...( ) .........................११३० भवबीजाकुरजनना रागाद्याः...(म.स्तो.३३) ............... २१५ | भानोः शीतमतितिग्मगोरहित...(सु.र.सं.४४२) ...........२१६८ भवमूलं तु कामोऽस्ति...(अध्या.गी.३३३) ................. ३८६ | भारतस्य महासम्राट् भरतो ...(अध्या.गी.१६९)........ १८३९ भवस्थितेर्भङ्गकरीयमि...(वै.क.स्त.१/९१) ................. ३५६ | भारतादीनि शास्त्राणि स...(नं.सू.४१ वृ.पृ.१९४) ..... १०६७ भवस्य हेतवो ये ये, ते...(कृ.गी.१७०)................... ९६९ भारो विलवियमेत्तं सव्वे ...(नि.भा.५६७)............... १६२७ भवहेउ णाणमेयस्स पायसोऽस...(उप.प.४४६)............३८३ | भारो विवेकिनः शास्त्रं...(महो.३/१५) ...................१३९४ भवहेतुतश्चायं नेष्यते मु...(अष्टक-७/३)..................... ३७ | भावं तिविहपयारं सुहासुह...(भा.प्रा.७६)...................७३७ भवाभिनन्दिदोषाणां प्रतिप...(यो.बि.१७८) ................. ९३५ भावं विणा वि एवं होइ पवि...(पञ्च.११७७) ........ १९३८ भवाभिनन्दिनः केचित सन्ति...(यो.सा.प्रा.८/१८)......... ६८७ | भावः स्वर्गाय मोक्षाय नर...(बृ.परा.१२/३५०)..........७१७ भवाभिनन्दिनः प्रायः त्रि...(यो.बि.८६).....................६८७ | भाव एवात्र सूक्ष्माऽति...(सं.गी.१/६२)....................७१७ भवाभिनन्दिनो लोकपङ्क्त्या ...(यो.बि.८९)................. ६९१ भावकारणं द्रव्यमि...( )........ ............१९०७ भवाभिनन्दिविषयं समारोपस...(यो.दृ.स.७५)............ १५४० भावच्चणमुग्गविहारया दव्व...(महा.अध्य.३) ...............३६१ भवाभिष्वङ्गभावेन तथाऽना...(यो.बि.१५०) .............. ९०६ | भावणाजोगसुद्धप्पा जले णा...(सू.१/१५/५).............१२३५ भवाम्भोधिसमुत्ताराद् = भ...(यो.दृ.स.६६ वृ.)........ १५२४ | भावतीर्थं परं तीर्थं प्र...(जा.द.४/५१).....................९६९ भवाऽभवनिमित्तं च जगतोऽ...(ब्र.सि.२९) ................ ३७२ | भावत्थयदव्वत्थयरूवो सिवप...(द.शु.७६)................. ३०३ भवितव्यता विधाता कालो नि...(सु.३४४).............. ११८८ भावनया भाव्यभूतेन्द्रिय...(यो.सू.१/१७ यो.सुधा.)...... १३२७ भविस्सन्ति सो पनानन्द ! ...(म.नि.३/४/१२/३८०, भावना = अध्यात्मस्यैव ...(यो.वि.वृ.३पृ.५) ......... १२३२
पृ.३०६)................................................. ४६ भावनाज्ञानयुक्ताऽऽ...(कृ.गी.८८) .........................१६९२ भवेच्छा यस्य विच्छिन्ना ...(अ.स.५/१४) .............. १६५० | भावनाज्ञानाऽधिगतानां भा...(उप.पद.१६५ वृत्ति) ........ १११ भवेत् खण्डकथा या सा न नि...(क.अ.१/१८) ......... ६६२ भावनादित्रयाऽभ्यासाद् व...(यो.बि.४०५) ............... १२५६ भवेदनाय विना प्रमाणं...(ब्र.वि.३२) .................. ५६१ | भावना = पुनः पुनः...(वि.आ.भा.२९०४ को.वृ.) ... १२३३ भवे मुक्तौ समा भक्ताः प...(म.गी.२/१०५)............१९३३ भावना = पौनःपुन्येनाऽनि...(वि.आ.भा.२४०४) ......१२३३ भवोद्वेगश्च सहजो द्र....(यो .दृ.स.२७) ................ १४५२ | भावनाभिरविश्रान्तमिति भा...(यो.शा.४/११०) .......... १२५२ भव्यत्वं नाम सिद्धिगम......(उ.प.वृ.गा.१६३) .......... १०२७ | भावरसेन्द्रात्तु ततो महो...(षो.८/८) ...................... २००१ भव्यत्वं नाम सिद्धिगमनयो...(ल.वि.पृ.३२) ............. | भावरहितो ण सिज्झइ जइ वि...(भा.प्रा.४)............... ७१६ भव्यत्वं नाम सिद्धिगमनयो...(ध.बि.व.२/६८) .......... | भावविसोहीए णेव्वाणमभिग...(सू.कृ.१/१/२/२७) ........ ९६५ भव्यत्वव्याप्यतादृशशङ्का...(अध्या.म.प.गा.१७२) ....... २१०३ | भावविसोहीए वट्टमाणे जी...(उत्त.२९/५०).............. ९७३ भव्यस्य साधुदीक्षायां सा...(जै.गी.११०)................... ६७८ | भाववृद्धिः भावोत्कर्षरू...(यो.बि.३५१ वृ.)................ ७१९ भव्याः = अनादिपारिणामिक...(नं.सू.५७ म.वृ.
भावशुद्धिः परं शौचं प्र...(स्क.पु.४२/६२) ....... ५३३,९६८ पृष्ठ-२४८)............
....१०२६ भावशद्धिः मनसोऽस...(अष्टक-२२/१२३ वृत्ति).........४३५ भव्या सिद्धिः यस्याऽसौ....(त.सू.२/८ वृ.) .............. १०२६ भावशुद्धिर्मनुष्यस्य वि...( ) ............................... ९६८
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६४
• परिशिष्ट-११.
भावशुद्धिसमायुक्तमस्तक...(शं.गी.१/१२४)...................४८ | भिक्खवे ! द्वयं करणीयं,...(म.नि.. भावशून्याऽपि जीवानां सु...(अर्ह.गी.१८/१९)............८९५ पाशराशिसूत्र-१/३/६/२७३)....
६४३ भावस्तु नियमादेव भिद्य...(ब्र.सि.१७१) ................ १२१७ भिक्खवे ! भिक्खु इति पटि...(म.नि. भावाकोंः ......(सिद्धहेम.५/३/१८)........ .................२१४ | ३/१/१/१२,पृ.१०) ...........
..............५१७ भावाणाबहुमाणाओ सत्तिओ सु...(उप.पद.२३९)........१३१३ भिक्खसीलो भिक्खू, अण्णे ...(नि.भा.६२७५, भावाधिकरणं = कर्मबन्धकार...(नि.भा.२७७२ चू.)...... २८
व्य.भा.उद्दे.१/६).............. ................... १८७२ भावान् स्पृशन्नपि मृदून...(यो.शा.१२/२४).............. १६२० भिक्खु इध सकसञ्जी होति, ...(दी.नि.१/९/ भावाभावविहीनोऽस्मि......(मैत्रे.३/५)..... .............१६०० पोळपादसुत्त ४१४, पृ.१६४) .................. १३५३ भावा हेतुग्राह्या अहेतु...(द.वै.अ.३/
| भिक्खु बहुस्सुते होति सु...(म.नि. नियुक्ति१८१ पृ.१०२ वृ.)..
2.7०२ पृ.)........................१०७१ १/४/२/३३३,पृ.२७७)............ ............ १३२ भावाऽतीतमपि ब्रह्म ज्ञा...(सं.गी.१/६३) ..................७१७ भिक्खु ! मुसा यं मोसधम्म...(म.नि. भावाऽविच्छेद एवाऽयमन्व...(यो.बि.४६९).............. १७१४ | ३/४/१०/३६६) ............
............. १७२३ भावाऽऽणा पुण एसा सम्म...(उप.पद.२५९)..........१२११ भिक्यवै सारिपुत्तो सब्ब...(म.नि.३/२/९५,पृ.७६)......१४९७ भावाऽऽणाबहुमाणाओ सत्ति...(उप.पद.२३९).............७१९ भिक्षुः नैहिकाऽऽमुष्मि...(ना.परि.५/१२)................. १८५७ भाविकार्याऽनुसारेण वागु...(त्रि.श.पु.१/१/६०६) ......... ९८९ | भिक्षुर्दिभोजनं कुर्या...(यम.स्मृ.)..............................८६३ भावितं तीव्रवेगेन यद् व...(ते.बिं.१/५०)...............१६०१ भिच्छुगा = रत्तपडा, आदिस...(नि.चू. भाविनी सिद्धिर्यस्यासौ भ...(वि.आ.२७१२).............१०२६/ गा.३२३ पृ.११३).... .........................८६ भावियजिणवयणाणं, ममत्तरहि...(पञ्चवस्तुक-५३९)...... ५१० भिदिर् विदारणे, क्षुध इ...(नि.चू.उद्दे.२०/भाग-४ भावेऊणत्ताणं उवेइ पव्व...(पञ्चा.१०/३९) ............... ३९७ पृ.२७१ भा.६२७२) .............................. १८७३ भावे तद्योगेन तत्सिद्धिर...(सां.सू.१/८०)................२१२७ भिद्यते हृदयग्रन्थिः छि...(मुं.२/२/८,महो.४/८२, भावे विरत्तो मणुओ विसो...(उत्त.३३/९९) .............१६५४) यो.शि.५/४५,अन्न.४/३१,सर.५६) ......१७२३,१७६९ भावेषु कर्मजातेषु मनो ये...(यो.सा.प्रा.८/८७).......... १५९३ भिन्दंश्च = विदारयंश्च य...(द.वै.नि.३४३ वृ.)..... १८७४ भावेष्वरतिरायाता पथि...(महो.३/६)........ ...............९६१ भिन्दन्तो यावि खुहं भि...(व्य.भा.उद्दे.१/१२)........... १८७४ भावेह भावसुद्धं अप्पाणं...(भा.प्रा.६०)................... १२३५ भिन्दन्तो वा वि खुधं भि...(नि.भा.६२८१)............ १८७३ भावेहि अणुवेक्खाओ अवरे प...(भा.प्रा.९६)............१२३६ | भिन्नग्रन्थिकस्य मिथ्यादृष्टे...(श.९८ वृ.) ................१०२० भावैराध्यात्मिकैः पूर्णः...(शं.गी.५/७७)................... १६०६ | भिन्नग्रन्थेः तृतीयं तु...(यो.बि.२६६)...................... १०१८ भावो तत्थ पमाणं न पमाणं...(भा.कु.१८).............१६३६ भिन्नभिन्नविचारैस्तैस्त...(म.गी.१३/५१)...................१५८१ भावो रसेन्द्र इव तस्मा...(षो.यो.दी.८/८)................३२५ भिन्नम्मि तम्मि लाभो जाय...(धर्मसं.७५४)..............२१०३ भाव्यते = आत्मसान्नीयतेऽ...(उत्त.व.पृष्ठ ७१०)......१२३३ भिन्नम्मि तम्मि लाभो स...(वि.आ.भा.११९६).......... १०१७ भाव्यते इति भावना ध्या...(आ.वृ.भाग २,
भिन्नरुचिर्हि लोकः...(रघु.६/६०).................... पृ.६२).............
....... १२३२ | भिन्नाभिन्नाऽधिकारात्ते,...(म.गी.१३/५२)................ १५८१ भाव्याभाव्येषु सर्वेषु...(ब्र.सि.७०) .......... १५४३ भिन्ने तु इतो गाणं जहक्ख...(उप.प.३७४)............... ३८४ भाषाविचित्रवाच्योऽहं कथ...(आ.द.गी.१०६).......... १८५६ भिन्ने तु = विघटिते तु...(उप.प.३७४ वृ.) ............ ३८४ भासग परित्त पज्जत्त सुहु...(आ.नि.१५)..................७२६ भिन्नेषु धर्मशास्त्रेषु ...(म.गी.२/३७६) ................... १६१० भासा असच्चमोसा, नवरं भ...(आ.नि.११०८) .......... २९० भिन्नो जहेह कालो तुल्ले ...(श्रा.प्र.२०१) ............... ११९८ भासाणुवित्ति छन्दाणुवत्त...(मूला.पृ.५८२) ................ १९६२ भीत इन्द्रः सुरस्त्रियः...(अ.प्र.१९/४) ................... भासामइबुद्धिविवेगविणय...(द.शु.२५०) ............... १३९० | भुक्तवत्स्वथ विप्रेषु स्व...(म.स्मृ.३/११६) .............. ४११ भिक्खं अडन्ति आरम्भसङ्ग...(पं.व.२१८)............ १९३१ भुच्चा पिच्चा सुहं सुवई ...(उत्त.१७/३) ............ १८५१
...............
४९३
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________
w wn
• परिशिष्ट-११.
२३६५ भुज्जो अ साइबहुला मणु...(द.वै.चू.१/३) ............ १८८५ | भेदा इमे विचित्राः स्युः...(अ.सा.१०/३३) ............ १३१७ भुञ्जमाणे सुरं मंसं परि...(उत्तरा.अ.७, गा.६) .......... ४६१ | भेदोऽपि चास्य विज्ञेयो ...(यो.बि.का.२८२) ........... १०१९ भुञ्जमाणे सुरं मंसं सेअ...(उत्त.५/९) ..................... ४६० | भैक्षासनं च मौनित्वं तपो...(ना.परि.५/३३).............. ३७५ भुजीत विषयान् कैश्चि...(म.भा.१२/३००/२८) ..... १७६९ | भक्ष्यं श्रुतञ्च ज्ञान ...(सं.गी.६/९०) ................... ३७५ भूतनियन्तृत्वं = वशित्व...(यो.सुधा.३/४५) ............ १८१६ | भोक्ता भोग्यं प्रेरितारं...(श्वे.१/१२)... भूतव्रत्यनुकम्पादानं सरा...(त.सू.६/१३) .................... ३४ | भोगरागाद्यथा यूनो बाल...(अ.सा.१०/१९) .............. ९१४ भूतसूक्ष्मेषु अभिव्यक्तध...(यो.सू.१/४४भा.) ............. १३२९ भोगसाधनहेतोर्यद् धर्माऽ...(ब्र.सि.३००)................. १५४४ भूतस्य भाविनो वा भावस्य ...(अनु.द्वा.व.पृ.१४) ....... १७९ भोगांस्तत्त्वधिया पश्य...(यो.सा.प्रा.९/२३) ............. १६५२ भूतस्रष्ट्रत्वं = ईशित्व...(यो.सुधा.३/४५)............... १८१५ भोगात्तदिच्छाविरतिः स्क...(यो .दृ.स.१६१) .............. १६३७ भूताणुकम्पयाते, वयाणुपाल...(नि.भा.३३२२
| भोगान् स्वरूपतो पश्यंस्त...(यो.दृ.स.१६६)................ ४० भाग.३, पृ.१८७) ...................................... ३३ | भोगापवर्गार्थं दृश्य...(यो.सू.२/१८).........................८०३ भूतानि = पृथिव्यादीनि, ..(त.वै.३/४५) ............. १८१६ भोगास्तावत्पुण्योदयेन स...(उप.भव प्रस्ता.१/ भूतेन्द्रिययोरश्रुताऽम...(यो.सू.१/१७ भा.ग.)............. १३२८ . पृ.२९ पुस्तके).......................................... ३९ भूतेन्द्रियाणामन्यतमस्मि...(यो.सू.१/१९ म.प्र.) ......... १३३१ भोगाऽङ्गशक्तिवैकल्यात् ..यो.बि.१९०) ............... ९५० भूतेषु = व्यष्टिषु, भौति...(यो.वा.३/४५) .............. १८१६ | भोगाऽधिष्ठानविषयेऽप्य...(अ.प्र.१४/७). .............. ५८६ भूत्वा दीपोपमो धीमान्...(आत्मा.१२१) ................. १२८९ | भोगाऽऽभोगा महारोगाः स...(अक्ष्यु.२४).................. ९५८ भूमिका कर्मयोगस्य, शुभे...(सं.गी.९/३९)............... १४०१ भोगिनोऽस्य स दूरेण भाव...(यो.बि.२६०)............. १०१४ भूमिकाक्रमेण स्थूलसू...(यो.सा.सं.अं १/पृ.१२)...........७८५ भोगे अणुत्तरे भुजिऊण त...(आ.प.८५३).............१४०९ भूमिकात्रितयं जाग्रत, च...(अक्ष्यु.३३) ...................१६२७ भोगे अवयक्खन्ता पडन्ति सं...(ज्ञा.ध.१/९.३१).......१५४५ भूमिकात्रितयाभ्यासात चि...(महो.५/३०).................१६२२ | भोगेन त्वितरे क्षपयि...(ब्र.सू.४/१/१९)................. १७७१ भूमिकात्रितयाऽभ्यासाच्चि...(वरा.४/६,रा.गी.७/८) ...... १६२२ भोगेन मोक्षमाप्नुया...(का.की.२) .......................... १७७५ भूमिकात्रितयाऽभ्यासाद...(अक्ष्यु.३१)........ ..............१६२७ भोगेनैव विनाशश्चेत् प्रा...(रा.गी.१०/१८)..............१७७१ भूमिकापञ्चकाऽभ्यासात् ...(महो.५/३२) ................ १६६९ भोगो = विषयप्रतिभासिनो म...(अ.प्र.१४/७ वृ.)....... ५८६ भूमिकापञ्चकाऽभ्यासात् ...(वरा.४/८,
भोग्यत्वरूपस्वत्वसम्ब...(ना.भ.२/२५) .................... १७४९ रा.गी.७/१०)..............
१६६९ | भो वादि नाम सो होति स ...(धम्मप.,ब्रा.व.१४, भूमिका षटकाभ्यासा......(महो.५/३४) ..... ..............१६८८ | म.नि.२/५/८/४२८).... ............१०८३ भूमित्रयेषु विहरन् मुमु...(वरा.४/१)........ .............. १४०१ भ्रमः पञ्चविधो भाति तदे...(अन्न.१/१३) ................७४७ भूयस्ते न निवर्तन्ते पा...(कुं.२२)........................ १६९६ | भ्रष्टबीजोपमा भूयो ज...(सं.उप.१/४३).................. १६९४ भूयांसो नामिनो बद्धा बा...(अष्टक.१०/६)............... ४३१ भ्रान्तिदर्शनं = गुर्वा...(रा.मा.१/३०).................... १११५ भूयांसोऽपि हि पाप्मानः ...(यो.शा.१/७) ...............१७८१ भ्रान्तिदर्शनं = शा...(ना.भ.१/३०)......................१११५ भूयाइं च समारब्भ तमुद्दि...(सू.कृ.१४) ................ १८४७ | भ्रान्तौ चित्तदोषे सति ...(षो.१४/८ यो.दी.)........... १२४२ भूयाणुकम्पवयजोगउज्जओ ख...( )........................... ४ | भ्रूणहत्या......(व्या.स्मृ.२/४५) ............................... ५०४ भूलिङ्गशकुनि म पार्श्व...(म.भा.सभा./२८)............... ६६६ भ्रूयुग्ममध्यगतं यच्छिखि...(रस.१/२१) ................... १६२८ भृतका अपि कर्तव्या य इह ...(षो.६/१०)..............३०९ मंसं खायाणा वा मच्छ...(निशीथ उ.९, सु.१०)........४६० भेउरेसु न रज्जेज्जा, का...(आचा.१/४/४/३४)......... १८५० मंसाइयं वा मच्छाइयं...(निशीथ उ.११ सू.८०)..........४६० भेत्ता...(द.वै.नि.१०/३४२)
..............१८७१ | मइलो पडो रङ्गिओ न...(द.वै.चू.अध्य.४)............. १२९१ भेत्ता य भेअणं वा नायव्वं...(उत्त.नि.१५/३७५).......१८९६ मग्गण-गुणठाणेहि य चउदस...(बृ.द्र.सं.१३)...............७३१
भेदकः अत्र आगमोप...(द.वै.नि.हा.वृ.१०/३४२) ...... १८७१ मग्गणुसारि पयाहिण गम्भी...(पं.व.११९४) ........... १८८९
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६६
मग्गणुसारी सड्ढो पन्त्रवणि... ( उप.रह. १०) मग्गणुसारी सद्धो... (यो.श.१५/पञ्चा.३/६) मग्गणुसारी सद्धो पन्नवणि... ( उप पद.१९९) मग्गाणुसारिणो खलु तत्ता... ( पञ्चा. ९ / ४० ) मग्गे य जोयइ तहा केई भा...(उप.प. ८८८) मग्गो आगमनीई अहवा संवि... (ध. रत्न. ८० ) मग्गो मग्गफलं ति य दुविहं... (मूला. २०२). मच्छेरा च पमादा च... (सं.नि.१/१/३२, पृ.२२). मज्जं विसय कसाया नि ...( आ. प. ६८८ ) मज्जणणिसेज्ज अक्खा कितिक... (आ.नि.७०३) मज्जणनिसिज्ज अक्खा, किइक....
• परिशिष्ट - ११ •
४८८
. १२१६ | मत्स्यमांसादिबहुलं यद्गृ... (वि. स्मृ.) १२१६ मथुरायां यमुनो राड्,...( आ.नि. १२७७ दीपि.) . १२१६ मदनोन्मादवमनं मदसम्मर्दम...(अ.सा. ६/४२)
८६७
४३१
. १५४१ मदमदनमोहमत्सररोषविषादैरध... ( वै.क.स्त.२/२६८) ... १६८९ १०६ | मदयतीति मद्यं शीधु:,... (अ.प्र. १९/१वृ.) . १२१४ मदर्थमपि कर्माणि कुर्व... (भ.गी.१२/१०)
४९१
१४७९
. ११४३ मदीयं दर्शनं मुख्यं पाख... (यो.सा. २/९) ६८९ मदीयं यन्न तद् भिन्नं,...( आ.द.गी. ८८). . ४९१,६५८ मदीयेनात्मना युक्तं, दूर ... ( )
.... १९८४ मद्दवकरणं नाणं तेणेव उ...(बृ.क.भा. ७८३, नि.भा. ६२२२)
(नि.भा. ६२१, बृ.क. भा. ७७९) मज्जन्त्यविचेतसः... (ऋ.वे. ९/६४/२१) मज्जमानमकार्येषु पुरुषं ... ( अ. ना. ६ / २२) मज्जेण णरो अवसो कुणेइ क... ( श्रा. आ. ७०) मज्जे महुम्मि मंसम्मि, न... (सं.स. ६४) मज्जे महुम्मि मंसम्मि नव... (सं.प्र.७ / ७६) मज्झत्थो च किमत्थं चि ... ( धर्मसं. १७३ ) मज्झत्थो निज्जरापेही समा...( आचा. १/४/४/२०) मणं परिजाणइ से णिग्ग...( आचा. २/३/१५/७७८) मणवयकाइअविणओ, आयरिआईण स ...( ) मणवयकायसुसंवडे जे स भि... (द.वै.१०/७) मणवयणकायदव्वा आयत्ता ज... ( बो. प्रा. ५) मणवयणकायेहिं जोगेहिं दु...( द. वै.जि.चू. पृष्ठ२० ) मणसमो णाम अकुसलमणनिरो...(द.वै.चू.
अध्यय. १/१)
मणसलिले थिरभूए दीसइ अ... (त.सा. ४१ ) मणसा उवेति विसए मणसा वि... (व्य. भा. २/५५) मणसा वावारेन्तो कार्य वायं...( आ.नि. १४७८). मणिलेठुकञ्चणेसुं सयणे ...(आ.वि. ५) मोयं वक्कयं जाणित्ताऽ... (उत्तरा १/४३) मणोगुत्तयाए णं जीवे एग...( उत्तरा . २९/५३) मण्डुकीगर्भसम्भूतो माण्ड... (मिता.) मण्डुक्कचुण्णकप्पो किरि...(उप.रह. ७) मतमभ्युपगम्य पञ्चावयवेन... (नि.भा.२१३० चूर्णि ) मत्तकाशिन्यः सेव्याः... (बा. सू.३/६३) मत्तो विनिर्गतं विश्वं म...( अ.व.गी. २/१०) मत्यज्ञानावरणादिकर्मक्ष...( अष्टकवृत्ति ९ / ३ )
=
. १९८५ मद्धर्मणो गुणैरेतैः परिसं...( क.दे.सं.५/१९)
६९० |मद्धिष्ण्यदर्शनस्पर्शपू... (क.दे.सं.५/१६).
. १०३,१५७९
१८५९
५८५
. १४६७ मद्यं नाम प्रचुरक... (नि. चू. १३१ गाथायां उद्धृत ) . ४९२ मद्यं पीत्वा द्विजो मोहा...(ब्र. पु.
ललितो.१/४/८/४९ पृष्ठ १७३)
४६७ ४५५ मद्यं मांसाशनं रात्रौ भो...( पद्मपु.)
. ११०५ मद्यं मूलमवद्यानां मद्यं... ( वै.क. स्त. ५/८४१ ) . १८५३ | मद्यपानं प्रकुर्वन्ति... (महा.मांसाधिकारे) . १९२१ मद्यपानं महापापं नारीस... ( अव.गी. ८ / २६) . १९७२ मद्यमांसादिवस्तूनि... (शां.सं.भक्ति ३/११/३७) . १८६० मद्यमांसाशनासङ्गैर्यो ध... ( ना. सं. १/१३) ५३६ मद्ये मांसे मधुनि च नवनी...( नागपडल ). ५३० मद्ये मोहो भयं शोकः क्रो...(च.सं. २४/५७, च. स. अध्याय- २५/५४) १२६० मधुकरवृत्त्याऽऽहारमाहर...(सं. २/५९ ) १२४९ मधु पश्यति सम्मोहा (म.भा. उद्यो. ६५/२२). ५३३ मधुमंसमज्जविहाणा य अप...(नि.भा. ३१६८ चू.) १९४४ मधु मांस ... ( म.भा. शान्ति ११०/२३)
१९३२ | मधुमांसनिवृत्ताश्च निवृ...(वि.ध.खं. २, अ. ११७/८). . १९६९ मधुमांसश्राद्धसूतकान्नम... (बो.गृ.सू.) १२५९ मधु मासं च ये नित्यं... (वि.ध.खं. २, १०७९ अ. १२२/२३) ७२२ मध्यमबुद्धेस्त्वीर्यासमि...( षोड. २ / ७) ५४७ | मध्यमा प्रतिपत् सैव, सै... ( ) ५०५ मध्यादुपान्ततो वा ग्र... (काव्या. वृ. ८/८/पृ. ४६५). . १६०० मध्याह्ने मृगतृष्णायां प... ( अ.सा. १८/२९) ३८२ | मनःप्रशमनोपायो योग इत्य...( महो. ५ / ४२)
१९९२
१३५७
१३५७
४९२
४९४
४९४
४९२
४९०
......
५०३
४८०
४८९
४५५
४९२
३९५
१८९२
४५५
४९२
४९४
४८७
४९४
११८
१७२२ ६६२
. ७३३, १६५२
८३१
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३६७ मनःप्रसादः श्रद्धा च त...(का.नी.१२/४२).............१५१२ ममता परमं दुःखं, निर्मम...(दे.भा.५/४/४६) ..........१६६६ मनःप्रसादः सौम्यत्वं मौन...(भ.गी.१७/१६)............... ५१८|ममायं योग एव परपुरुषार्थ...(यो.सुधा.१/२०) .......... ८८४ मनःशुद्धिः अन्तःशौच...(बौ.ध.५/८/१/२)................. ४३५ | ममाऽकर्तुरलेपस्य यथार...(अवधू.२३)................... १३९७ मनःशुद्धिः प्रकर्तव्या, ...(कृ.गी.३५)....................... ६९५ ममैव देवो देवः स्यात् त...(यो.सा.२/३७)............. १५७९ मनःशुद्ध्यैव शुद्धिः ...(ज्ञा.२२/१४ पृ.२३४)........... ९६९ मयरायदोसमोहो कोहो लोहो ...(बो.प्रा.६) ................५३६ मनःसङ्कल्परहितान् गृहान ...( )...................३९६ | मयि न्यस्य स्वकर्माणि स...(म.गी.३/३०) ..............१४७९ मनः सङ्कल्परहितान् त्री...(सं.उप.२/६६)................ ३९५ मय्यर्पितात्मनः पुंसो म...(क.दे.सं.५/३३)............... १४७९ मन एव मनुष्याणां कारणं ब...(मैत्रा.६/३४/११) ....... ९७० | मय्येव निपतत्वेतज्जगद्द...(अष्टक-२९/४)........२८६,१२२५ मनसः परिणामोऽयं सुख...(वि.पु.२/६/४७) ........... १२५१ | मय्हं पि खो राजकुमार ! ...(म.नि.२/४/५/३२७ मनसा कर्मणा वाचा सज्जना...(अक्ष्यु.९) ............... १४४९| पृष्ठ.२८८) ............... ............१०२४ मनसा च प्रदीप्तेन ब्रह्म...(म.भा.
मरणं जीवितं वा न का...(ना.परि.५/१)...............१८६४ अनुशासनपर्व१०८१३).......... ..........३५३ मरणं धम्मिकं सेय्यो, यं ...(थे.गा.१४/६७०)...........८५७ मनसा हि मुक्तेः पन्था उप...(यजु.भा.११/३४).......... ९७० मरणन्तं हि जीवितं...(ध.प.११/३).. मनसैवेन्द्रियजालश्रीर्जग...(महो.४/४९) ...... ..............१६०१ मरीचिकां वारितया विलो...(अ.तत्त्वा.१/४०)........... १६५३ मनसो वृत्तिशून्यस्य ब्र... ) ......... .............. १३४७ | मरुदेवा हि स्वामिनी आसं...(यो.शा.१/१२ वृत्ति).....१८३९ मनसो ह्युन्मनीभावे द्वैतं...(पै.४/२०)....... ..............१६०१ मरुभिः पीड्यमानोऽपि स...(सु.नी.७/७)..............१३९१ मनापदायी लभते मनापं...(अं.५/५/४) ... ८५३ | मरुभूमौ जलत्वेन मध्या...(शि.गी.१०/२१) ..............७२७ मनामं मे भन्ते ! सम्पन्न...(अङ्गु.निपात-५).............. २६३ | मलविद्धमणेर्व्यक्तिर्य...(जीवाभिगम.१/४९ वृत्तौ उद्धृतः) १३७९ मनुष्यैरन्यैर्वा मार्जा...(आपस्तम्बीय.ध.सू.१/१७/५) ....... ४६६ | मलापकर्षण.......(कू.पु.पूर्व.१४/२१)... मनोनाशो महोदयः...(मु.२/३९, महो.५/९७) .......... १३९६ | मलिनस्य यथा हेम्नो वले....(यो.बि.४१)............... १८३७ मनो बुद्धिरहङ्कारश्चित्तं...(रा.गी.४/३९)..................७८३ | मस्तकसूचिविनाशात् ताल...(प्र.रति.२६६)............... १५५५ मनो बुद्धिरहङ्कारश्चित्तं...(शि.गी.२/३०) .............. ७८३ | महतस्तु तथा वृत्तिः सङ्क...(लिं.पु.१/३/१७) ...........७८३ मनो बुद्धिरहङ्कारश्चित्त...(शारी.पृष्ठ-२).............. ७८३ | महतां दर्शनञ्चाऽत्र ब्र...(रा.गी.९/३०) ................. १५४९ मनोबुद्धिरहङ्कारश्चित्त...(क.देव.सं.२/१४)...............७८३ महतां बहुमानेन दीनानामनु...(क.दे.सं.५/१७) .......... १३५७ मनो बुद्धिरहङ्कारश्चित्त...(शं.गी.१/८५).................७८३ महताऽपि प्रयत्नेन तमि...(त.वा.१/३/१)............... १८९५ मनोरथोऽपि नो मन्दभाग्या...( ) ....................... ७०९ महत्तत्त्वस्य पर्यायो बु...(सां.प्र.भा.२/१३,पृ.३५३) .......७८२ मनो हि मन्तव्येनार्थेनोप...(यो.सू.भा.४/२३) .............. ७७७ महत्तरप्रयासेन मृदुशय्या...(पं.द.११/३९)............... २१५० मनोऽचिरात् स्याद् विरजं...(क.दे.सं.४/१०)............ १५१३ महत्त्वादीश्वरत्वाच्च ...(महा.स्तो.१)....................... ११२४ मनोऽपि जायते नूनं सम्य...(शं.गी.६/१५५)........... १३९५ महत्त्वे च गुरुत्वे च...(म.भा.आदिपर्व १/१/२०९) ..... २६६ मनोऽप्यन्यत्र निक्षिप्तं...(ब्र.वि.४४).........
| महत्सङ्गस्तु दुर्लभोऽमो...(ना.भ.सू.१/१९).............. १५४७ मन्त्रादिध्वस्तसामर्थ्यो...(अ.बि.३/२७) ................ १६३३ महदाख्यमाद्यं कार्यं त...(सां.सू.१/७१).................. ७८३ मन्त्रैः देवं स्तुवंस्त...(रामो.४८) ............................ ३५५ | महसे भास्कराय नमः...(सू
...........८६८ मन्दञ्च मित्रादृशि दर्शनं...(अ.तत्त्वा.३/८०)............१४१९ | महांश्च तत्त्वश्रवणाभिला...(अ.त.३/९५).................१४९६ मन्दा मोहेण पाउ...(आचा.१/२/२)..
| महागरा आयरिआ महेसी...(द.वै.९/१/१६)............. १९८१ मन्दा हुन्ति कसा......(आ.प.८४१)........................ ९४७ महागुणत्वाद् वचनोपयोग...(ध.बि.६/४०) ............... १३८५ मन्यते यो जगत्तत्त्वं स ...(ज्ञा.सा.१३/१) .............. १८७६ | | महाजनस्य सम्पर्कः कस्य...(पञ्च.३/५९)...............१४५७ मन्वर्थविपरीता तु या...(सं.स्मृ.)............................ ४८६ महाजनो येन गतः...(ग.पु.१०९/५१)................... १४९२ ममकारेऽवोच्छिण्णे वच्च...(पञ्चा.१०/३६)...............३९७ | महाजिनो महाबुद्धो महाब्र...(अर्हन्ना.६/२)................१५८०
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३६८
महातपस्विनः = विशिष्टतपो...(अ.प्र. ११ / ३ वृ.) महानपि लघुर्भूत्वेषीकातू... (त.वै. ३/४५) महानिशायां प्रकृते कायो... (यो.शा. ३/४४) महानुभावतापि = अतिशायि... (अ.प्र. २६ / ७ वृ.) महान्तं पुरुषं प्राप्य क... (सु. नी. ८/८) महापथप्रवृत्तोऽयं सर्व...( ब्र.सि. ३५४) महापातकयुक्तो वा युक्तो ... (दे. स्मृ.४ / २०९७) महापायनिबन्धनमित्यु...(अ.प्र. ९/३)
महापुमांसो गर्भस्था अपि ...(त्रि.श.पु.२/२/१०६) महाप्रलयसम्प्राप्ती ह्यस...(महो. ४/५५) महामतिः पतञ्जलिः...( यो दृ.स. १०० वृत्ति) महामते ! मम श्रावकाः प्र... (लं. ८ / ११) महामते ! स्वपरात्महितकाम...(लं. ८/८) महामिथ्यादृष्टे :...( ल. वि. प्रान्ते पृ. १०५ ). महामेरुसमाङ्गस्य समुद्धर...(मा.१०/११) महामोहमयेन इन्द्रजालेन ...( ) महामोहाभिभूतानामेवं द्वे...(यो . बिं. १३९) महारम्भयाए महापरिग्गहिया... (भग.सू. ८/९/३५१ सूत्र ) महारम्भियाए महापरिग्गहा... (समभव - ४ / यशोधरचरित्र ) महार्थापि कथा अपरिक्ले... (द.वै. वि. २२४ वृ.) महावाक्यार्थजं यत्तु सू... ( अध्या. उप. १ / ६६ ). महासमाधिकामानां सद्वृ...(ब्र.सि. २६) महिमा = अल्पोऽपि ग्रामन... (त. वै. ३/४५) महिमा = महतो भावः, यतो... (सां. का. २३ वृ.) महिमा = महत्त्वं ...(चं. ३/४५). महिमा = महान् भवती...(यो.सू.भा.३/४५) महिमा = योजना | दिव्याप्ति...( भा.ग. ३ / ४५ वृ.) महीयांसः प्रकृत्या मितभा... (शि.व.२/१३). महुमज्जमंसाइगरहियविगतीणं...(नि.भा.गा. ३१७० चूर्णि ) .. ४५६
महुराए जउणराया जउणाव...(आ.नि.१२७७) महेशो नित्यानन्दः ... ( शर . २०)
महोक्षं वा महाजं वा ...( याज्ञ. स्मृति १/१७९) महोक्षं वा महाजं वा श्री... ( या.व.स्मृ. आचारप्रकरणे- १७९)
महोपकारौ पितरौ प्रसिद्धौ...( अ. तत्त्वा. २/६) मह्यं न कुप्यते कोऽपि,...(आ. द.गी. १०३) मांसं पक्वमपक्वं वा स्पृ... ( यो. सा. प्रा. ८ / ६२ ) मांसभक्षणमयुक्तं सर्वेषा...(चा. सू. ५६३)
• परिशिष्ट - ११ •
५०९ | मांस भक्षयिता... (म. स्मृ. ५/५५) १८१४ मांस मधु पशोर्मांसं द्वि...( म.भा. शान्तिपर्व- २५७/९) १४५४ मांसरसो हि सर्वरसातिशा... (त.सु. ९ / २९ भा.वृ.) . २६० मांसात् प्रजायते मोह:. ( पारमात्मिकोंपनिषद्वृत्त्युद्धृतः). १४५७ मांसानि च पलाण्डुश्च म...(लं. ८ / ११५). १२९२ | मांसान्यस्य शकराणि किनाटं ... ( बृहदा. ३/९/२८) ८६५ | माउं माया य पिया भाया भ...( पं.क.भा. २४०७) ३८२ माउम्माय पिया भाया, भ... (व्य. भा. १०/३९६६) ९९५ मा कस्स वि कुण णिन्दं, ...( कु. मा. अनुच्छेद ८५) २०९२ मा जीवेभ्यः प्रमदः...( अथ . वे. ८ /१/७ ) १३६७ मा णं तुमं पएसी ! पुव्विं...(राजप्र.वृ. पृ. १४५) ४६८ मा णं तुमं पएसी ! पुव्विं .. ( राजप्र.सू. ७८) . ४६८ माणसिओ पुण विणओ दुविहो... (व्य.सू.पी. ७७) १५४६ मातरं पितरं यो हि आचार्यं... ( वा. रा. ७/१५/२२) १८१५ मातरीव परं यान्ति वि...(यो. वा.
. ४७०, ४७१
.४८८
१५०९
मुमुक्षु-१३/६१) ८७५ माता गरीयसी... (स्क.पु.मा.६/१०७)
४६२ माता गुरुतरा भूमेः, (म.भा. वनपर्व ३१३/६० ). ४६२ माता पिता कलाचार्यः स... (कृ.गी. २८८)
६७१ | माता पिता कलाचार्य एतेषां ...(यो . बिं. ११० ). १९९ | मातापितृगुरूणां च यः...(वि. ध. खण्ड १, अ. ५८/२) १४७७ | मातापितृपूजा...(ध.बि. १/३१).
. १८१५ मातापितृपूजा, आमुष्मिकयो...(ध. बिं. १/३१३२) १८१५ | मातापितृवचः कार्यं सत्पु. ( ग.पु.उ. पू. २३/२३). १८१५ मातापित्रोः सदा सेवा कर्त... ( म.गी. ५/२९) १८१५ मातापित्रोश्च शुश्रू... ( म.भा. वनपर्व २०५/८). १८१५ | मातापित्रोश्च शुश्रुषां...(स्क. पु. वै.ख. वे.मा. २१/४३) १८५७ मातापित्रोस्तु यः पादौ ...( प.पु.२ / ६० / ७४) मातिठाणं विवज्जेज्जा... (सू.कृ. १/९/२५) . ८६७ मातिसमुत्था जाती, पितिवं... (नि.भा. १२० ) . २५५ | मातुलिङ्गस्य वातजित् बृं...(अ.हृ.६/१३२) ४७६ | मातृकादियुतं मन्त्रं द्वा... ( यो त . २१ ) मातृवत्परदारेषु परद्रव्ये...(चा.श. ५) . ४७७, १४२३ मात्रशब्देन संयमरूपा...(यो. वा. ३/४९)
२७६ मात्राद्वादशको मन्दः चतु... ( कू.पु.उ.११/३२) १८५६ माधुकरमथैकान्नं परमहंसः ...(सू.सं. ६ / २२). . ४५४ | माधुकरमसङ्क्लृप्तं२ प्रा...(सं.उप. २/६५). ४७८ | माध्यस्थ्यमवलम्ब्यैव देव... ( अ.सा. १५ /६७).
४५५
४८७
४६८
१२२३
१२२३
१९२
८५९
१९
१८ १९६८
. ८३८
१४३२ . ८३७ ८३७
. ८३७
८३७
९९९
८३९
२७६
८३७
८३७
. ८३७
८३७
८३७
१८८५
६६९
. ४६३
१८१४
१८७७
१८२२
१५०७
३९५
३९६
१५८१
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________
माध्यस्थ्यमेव तद्धेतुरग...(शा.वा.२/३२) मानं पहाय सुसमाहितत्तो... (सं.नि.
• परिशिष्ट - ११ •
५०७ माऽश्नीयाद् ब्राह्मणो... (परा.स्मृ.५५)
मिअं अदुट्ठे अणुवीइ भासए,... (द.वै.सू. ७/५५).. १६८३ | मिउपिण्डो दव्वघडो सुसाव... ( पञ्चा. ६/११). . ४९४ | मिउमहुररिभियसुभयरणीतिणि... (अनु. चू. पृ.४७) . ३५७ | मिच्छत्तं वेयतिगं जाणसु... ( आ. पता. ६४७). १६४३,१३४६ मिच्छत्तं वेयतियं हासाई ...( प्रव. सारो. ७२१) . १३९६ मिच्छत्तं वेयन्तो जीवो... (गो.सा. जीवकां.-१०६) ५६६ मिच्छत्तखओवसमा सु...( पञ्चा. १ / ३, श्री.ध.६८) . २६६ मिच्छत्तछण्णदिट्ठी दुद्धी ...( भा. प्रा. १३९) मिच्छत्तपरिणदप्पा तिव्वक... ( का. अ. १९३) . १६६९ मिच्छत्तमयसमूहं अणेगन्तं...(वि.आ.भा. ९५४) मिच्छत्तमयसमूहं सम्मत्तं ...(वि.आ.भा. ९५४) १३४८ | मिच्छत्तमोहणिज्जा नाणावर... ( आ.नि. ११००) १४२८ | मिच्छत्ताइनिमित्तो ब...( पं. लिं. ९३) १२३७ | मिच्छद्दिट्ठी तसथावराण...(द.वै.नि.१०/३३७) १९४५ मिच्छद्दिट्ठी सासायणा...( कर्मस्तव १९४५ प्राचीनकर्मग्रन्थ-२)
२१२८ |मिच्छादिट्ठिकस्स, भिक्ख...(अङ्गुत्तरनि. भा. १, स्कन्ध. १/१/२/२८)
. ४०, १६५०
. ९८० मिच्छादिट्ठिको खो पन हो .. ( म.नि. १/५/१/४४१ १६२३ पृ. ३६१, १/५/२/४४५ पृ. ३६७). . १८६४ मिच्छादिट्ठी णियमा उवइ ...( क.प्र.
.
१/१/४/८/३८, पृ.३३) मानवस्याऽस्वतन्त्रस्य...(वि. ध. खं. १, अ.१०५/१२). मानसपूजया जपेन ध्यानेन ...( राधोप. ४ / ९ ) मानसीर्वासनाः पूर्वं त्य...(मु.उप. २/६९ ) मानसे च विलीने तु यत् सुख...( मैत्रा . ६ / २४ ) मानाधीना मेयसिद्धिः मान... (त. प्र. १ / ४८७) मा पमादमनुयुजे ...(म.नि.२/४/३५२/पृ.३१५) मा पमादमनुयुजेथ, मा का... ( सं . देवतासंयुक्त /
सतुल्लकायिक वग्गसद्धासुत्त - ३६ पृ.३० ). मा भव ग्राह्यभावात्मा... (मै.२/८८,
अन्न. ५/१०४, वरा.४/१९). मा भवोऽज्ञो भव ज्ञः त्वं ... ( महो. ४ / १३० ) मा मुज्झह मा रज्जह मा दू...(बृ.द्र. सं. ४८) मा मे एजउ काउत्ति अचल...(आ.नि. १४७४) मा मे चलउत्ति तणू जह तं ...( आ.नि. १४७६) मायाक्लृप्तौ बन्धमोक्ष ...(आत्मो. २६) मायातोयोपमा भोगा...(यो.सा. प्रा. ९/२२) मायामयौषधं शास्त्रं, शा... (यो.सा.प्रा.८/७३). मायामरीचिगन्धर्वनगरस्वप्न...(यो. दृ. स. १५६ ). मायामात्रमिदं विश्वं प... (अ.गी. ३/११) मायाम्भो मन्यतेऽसत्यं त... (यो.सा. प्रा. ९ / २१ ) मायावादमसच्छास्त्रं प्र... ( प.पु.६/२६३/७०) मायिनः = उत्कटराग...(प्र.पद१५ /उ. १/९९८ वृत्ति) मारक्षोभकरी सेयं प्रणिधा... ( ब्र.सि. स. ५८) मार्ग = तत्त्वपथं अनुसर... ( उप पद. १९९). मार्गानुसारिताया भद्रकभा... (वै.क.ल. २/६३, वै. रति १/६३) मार्गानुसारित्वा...(ध. बिं. ५/२२)
१६५०
उपशमनाकरण-२५, क.प्रा. भाग १२/गा. ५५ ) २१२८ मिच्छे सासण मीसे अविरय ...( क.२/२) . ८९६ |मिण गोणसङ्गुलीहिं, गणेहिं ... ( उ.मा. ९४ ). . १४९१ | मिणु गोणसं लिहिं गणे... (व्य.सू.पी. ९५) १२१३ | मित्तभावो = मै...(नि. भा. २७३४चू. भाग ३) मित्रस्य चक्षुषा समीक्षा... (य. वे. ३६/१८) १४११ मित्रादृशो लक्षणमस्ति मै...( अ. तत्त्वा.३/१३३) १५५७ मित्रायान्त्वेतदभा ( यो दृ.स. ४१ वृ.) १२१४ मिथ्यात्वं परमं बीजं सं... (सा. स. ५३ ) . २०५२ मिथ्यात्वगर्त्ताद् अतिदु...( क.प्रा.गा. ९४ १३८७ भाग-१२/पृ.२००). . १९०३ | मिथ्यात्वमस्मिंश्च दृशां...( अ.त. ३/१०५) . ६६६ | मिथ्यात्वमितिमिथ्यात्वमो... (द.वै.नि.३/२०९ वृत्ति) ५२४ मिथ्यादृशां मतं यत्र पू... ( )
मालइगुणण्णुणो महुअरस्स त...( उप. रह. ८९ ) मासं वर्षं वा... (के. भु. २६)
मासं सोऽनशनं कृत्वा ...(त्रि.स. पु. १०/४/३८६) मासतुसादीयाण उ मग्गणुसा...(उप.पद.१९३) मा साहसमितीदं सा सततं भा... (म.भा. सभा / २९) मासे मासे कुसग्गेन बालो...(ध.प. ७०). मासे मासे तु जो बालो कुस...( उत्त. ९/४४ ). ........ ५२४ मिथ्यादृष्टय एवाऽभव्या ... ( प्रज्ञा.पद२०/ मा हिंसीस्तन्वा प्रजाः... (य. वे. १२/३२)..
५२१
सू. १४७० वृत्ति) .
२३६९
४८८
१९६६
......... १८०
६४३ .... १८८१
......... ८९
१५२८
१००८
१६९५
१३५९
२१२९
१०४
९९७
७९१
१८९५
१४६३
१६०२
............ 9099
. १५२८ ७२६
१९६९
१९६९
१२२२
५४७
१३९७
१४८७
.१०७४, १५४६
१०१६
.१५२४
६६६
६३९
८९५
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३७०
मिथ्यादृष्टयोऽपि परमार्थ... (ध.सं.गा. १९ / पृ. ४२) मिध्यादृष्टीनामपि मा...(ध.सं.१८/ पृ. ४५) मिथ्याविकल्परूपन्तु = म...(यो . बिं. १८९ वृ.) मिथ्येत्यस्य विवरणं अत... ( ना . वृ. १ / ८ ) मिनाति...(ऋ.वे.१/१७९/१)
मिलितेषु सुरासुरेषु स्थ... ( क. सू. क्षण६ / सू. १२१पृ.३१७)
मीमांसना दीपिकया समाना ... ( अ.त. ३ / १२६). मीमांसाभावतो नित्यं न मो... (यो. दृ.स. १६९ ) मुक्खासओ वि नन्नत्थ होइ... (वि.वि.४ / २ ) मुक्खेण जोयणाओ जो...(यो . विं. १ ) मुक्तजीवो जडात्मकः... (शि.गी. २/८) मुक्तत्वप्रयोजिका सामा...(स्या.क. ९/६, पृ.६७)
.
• परिशिष्ट - ११ •
१९७८
१४११ | मुनयोऽपि न जानन्ति गुरु... ( गु.गी. ९१) .८४६,१३९० | मुनिर्मुनिक्रियाऽऽवि... (अ.गी. १०/१०)
१८८७
४६४
९५१ मुनिशिम्बी सरा प्रोक्ता ... ( शा. नि. भू.पू. ५२३) ७४७ मुनीनां = भगवत्पतञ्जलिभद...( यो दृ.स. १६) ९५७ मुमुक्षुभिः प्राणजयः कर्त... (यो.शि. १ / ६६ )
१३६७
१५१३
. १९६७
. १५०३
८४१
मुसं परिहरे भिक्खू न य ओ... ( उत्तरा . १ /२४) ५५३ मुसावादा वेरमणी, पिसुणा... (म.नि. ३/२/७/१३८) ...... १६५९ | मुहुत्तमपि चे विजू प...(ध.प. ५/६ ) १६५९ | मुहूर्तमध्ये ध्यानं..... (भा.प्र. ७८ वृ.) ६८६ मुहूर्त्तमात्रमहमेकविक...(स्याद्वादकल्पलता-४/११२) ६८३ मूच्छा परिग्गहो वु... (द.वै.६ / २१ ) २१४९ मूढं तु तमः समुद्रेका... (त.वै.१/१).
२०६२
८२१
१८८५
८२७
१४६७
१५६०
६९०
१८८६
१८८६
१६००
१९३३
१६४२
मुक्तसङ्गस्ततो भूयानऽदो... (क.दे.सं.५/३२) मुक्तात्मानो न बध्यन्ते (शं.गी.-६ / ६५) मुक्ताऽमुक्तस्वरूपा ...(ते. बिं. ४/६५). मुक्तिदत्वे च धर्मस्य तद...(सं.गी. ३/३५) मुक्तिमार्गपरं युक्त्या ...(यो . बिं. ९९ ) मुक्तोज्झिता मुहुर्मोहा...(इष्टो. १/३०) मुक्तो बुद्धोऽर्हन् वा ...(अ.सा. १५/६९). मुक्तौ ज्ञानकर्मणोः ... ( अ.स.ता.वि. १ / ६ पृ. ११४) मुक्त्यद्वेषलक्षणभावसम्प... ( )
. १०२७, मूढनास्तिकलोकानां सङ्गः ... ( अध्या.गी. ६० ) १४४०,२१०० मूढा न जानन्ति मिथ्यात...(यो . शि. १ / ३४) १४७९ मूढा लोभपराः क्रूरा भीर...(यो.सा.प्रा. ८/१९) १६९६ |मूर्च्छा परिग्रहः...(त.सू. ७/१२) . १६०० मूर्च्छा परिग्रहः प्रो...(महा.गी. १२ / ४ ) . ८५० मूर्तामूर्तं च नारायण....( त्रि.महा. २/४) ७०८ मूर्तिः सर्वभूतानि चात्म...(भा.४/७/३०) १४८४ मूर्त्तं भगवतो रूपं सर्वो... (वि.पु. ६/७/७८) . १५७५ मूर्धशब्देन सुषुम्ना ना... (त. वै.३/३२ ). १७७० मूलं समस्तदोषाणां मद्यं ... ( महा. मांसाधिकारे) मूलगुणउत्तरगुणे अप्पडिसे...(द.श्रु.नि.१३३)
मुक्त्यद्वेषेण मनाग् मु...(यो . बि . १५९ वृ . ) ९१७ | मूलफलपुष्पौषधमधुमांसतृणो... (गौ.ध.सू.१२). मुक्त्यद्वेषेण मनाग्मु ...(यो.बि.वृ. १५९) ९१९ मूलमुक्तलक्षणाः क्लेशाः,... (रा.मा.२/१३ पृ. ७३ ) मुक्त्यादौ स्थाने त... ( षो.यो. दी. ८/६) . ३३१ | मूलमेयमहम्मस्स महादोससमु... (दशवै.६/१६). मुख्यदुः खध्वंसविशेषो मु...( ) . मूलाउ खन्धप्पभवो दुमस्स, (द.वै.९/२/१) मुख्यादृते गौणविधिर्न दृ...(यु. अनु. १५ ) १७०९ मूले मूलाऽभावादमूलं मूल...(सां.सू.१/६७) मुख्यार्थबाधे निमित्ते ... (काव्या. १/१७). ) ..........१३६४,१६३१ मृग्यते = अन्विष्यतेऽभि... (ध.र.प्र.गा. ८० वृ.) मुग्धलोको हि तथाप्रथ...(पं.१९/२६, पृ. २९७वृ.) ९२४ मृतः स एवाऽस्ति यशो न य... (च.सं. १/८). मुच्यमानेषु सत्त्वेषु ...(बो. चर्या. ८/१०८). . २८७ मृतश्चाहं पुनर्जातो जात ... (निरु. २/१) मुणी ण मिज्ज...(सू. कृ.१/२/२/२) १८८५ मृदुमध्याऽधिमात्रा: पुनः ...(यो.सू.२ / ३४). मुणी मोणं समायाय धुणे...( आचा. १ / २ / ६ /९९) १८७६ | मृदुशृंगारचेष्टा = ललित... (काव्या. ७/५) मुण्डभावे, अण्हाणए, जाव ...(व. द. पृ.४१ ). . ११६ मृद्घट इव सुखभेद्यो दुःस... (प्रसं . पृ. २९) मुण्डसिरोया सुक्किल्लव... ( ) ४०७ मृद्वी शय्या, प्रातरुत्था... ( ) मुण्डितशिराः शुक्लवासः प ...( ) ४०६ मेत्तं, राहुल ! भावनं भा... (म.नि. मुण्डितशिराः शुक्लवासपरि...(ग.गा. ८० वृत्ति) . ४०७ २/२/२/१२१, पृ.९५ ) मुत्तूण लोगसन्नं उड्ढूण ...(यो . बिं. १६) ५३७ मेत्ताविहारिनो खिप्पमेव... (वि.मा. ९/७३)
........
१७९७
४९०
१८८७
४८६
१०९०
४९५
. १९६१
८०३
१३९
८५५
९५८
१४३०
६३८
१४६७
५१५
१२३०
. १२३०, १२३०
........
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________
२६
• परिशिष्ट-११.
२३७१ मेदोऽस्थिमांसमज्जाऽसृ...(नागा.५/२४) .................. १४८१ मोमुहाः = खलाः...(त.भा.७/६ वृ.) .................. १२२५ मेधाकृद् ग्राहकः सूचिः...(क.द्रु.को.वनो.२६९) ........... ४६५ मोसधम्मन्ति = नस्सनभाव...(म.नि. मेधादीक्षातः परा दीक्षा...(काली दी.१) .................. १२८९ | ३/४/१०/३६६ वृत्ति) ............ ..............१७२३ मेरुवद् गुरुत्वं = गरि...(म.प्र.३/४५)..................१८१४ मोहं, भिक्खवे !, एकधम्म...(इति.१/३) .................. ४३८ मेरुस्स सरिसवस्स य,...(सं.स.३७,द.शु.८१)...७१६,११४५ | मोहं विधत्ते विषयाऽभिला...(किरा.३/१३) .............. १६३० मेहावी अप्पणो गिद्धिमु...(सू.कृ.१/८/१५) ..............१९२८ मोहक्खोहविहीणो परिणामो अ...(भा.प्रा.८३)............१८६७ मेहुणं तु न गच्छेज्जा,...(ऋ.भा.२६/५).................. १०८३ मोहक्खोहविहीणो परिणामो अ...(प्र.सार.१/७).......... १५९४ मेहुणसन्नारूढो नव लक्ख ह...(सं.स.६३) ..........४९६,४९८ मोहक्षोभविहीनो.....(स्या.रह.भा.३/पृ.१९६)..............१९३७ मैत्री सर्वसत्त्वेषु ...(त.सू.७/६ भा.) ..................... १२२३ | मोहक्षोभविहीनो ह्यात्मनः,...(म.स्या.रह. मैत्री-करुणा-मुदितेति ति...(यो.सू.भा.३/२३)............. १७९३ / भाग-३/पृ.१९६).............. ...............१८६६ मैत्री-करुणा-मुदितोपेक्षा...(रा.मा.३/२३).................. १७९२ मोहनीयसहायं वि विधा.....(न्या.कु.चं.३/७/७६ मैत्री = प्रत्युपकारनिर...(स्या.क.१/६) ................. १२२२ पृ.८५९)......
...........२०१९ मैत्री-प्रमोद-कारु......(ह.वं.पु.५८/१२५) ................. १२२२ मोह-सन्दोह-विपर्या...(नी.वा.५/४९)....................... १३०९ मैत्र्यादिभिर्गुणैर्यु...(अन्न.४/१७)........... ................१२२९| मोहस्य किल स वेगः केनाऽ...(वि.प.५/४०) .........१६४८ मैथुनं न चरे...(आ.ध.१/१/ २/२६). ......... ५०५ मोहस्स पहानाय पञ्जा भा...(अङ्गु.६/११/१)......... १२८३ मैथुनं ये न सेवन्ते ब्र...(महा.
| मोहादिच्छा स्पृहा चेयममो...(यो.श.२० वृ.उद्धृत) ........ २९० ब्रह्मचर्याधिकारशान्तिपर्व ध.स्मृ.२९) ............... ४९९ | मोहान्धकारगहने संसारे...(यो.बि.२८५)...........२९४,१०२८ मैथुनमिति च वर्जये...(आ.ध.सू.२/५/५/१६) ............ ४९९ मोहेन संवृतं ज्ञानं, स्व...(इष्टो.७) ..................... १६२७ मैथुनस्याऽसमाचारो न चि...(ब्र.पु.पू.३२/५१) .........१४७८] मोहो कज्जविणासो, मोहो मि...(कु.मा.पृ.१३९)........१५३८ मोक्खत्थं जं दाणं.....(स.क.भव.३ पृ.१९४) ........... ५८ | मोहो = विण्णाणविवच्चा...(नि.चू.२६) ................. ४२९ मोक्खपसाहणहेत णाणाति त...(नि.भा.४१५९,
| मोहो हि धर्ममूढत्वं...(म.भा.वनपर्व.३१३/९४) ......... १४२८ बृ.क.भा.५२८१) .................... १९२९ मौद्गलिस्वातिपुत्राभ्यां...(आ.२/५/९२ वृत्ति)............... २८९ मोक्खमग्गं सम्मत्तसंयम...(बो.प्रा.१४)...... .............. १७०१ | म्रियते याचमानो वै, न जा...(म.भा. मोक्षः प्रकृत्ययोगो यद...(शा.वा.स.३/३६)................८१८/ अनुशासनपर्व-६०/५).............. मोक्षः स्याद् वासनाक्षयः...(मु.२/६८)....................२१२९ यं कञ्चन उज्ज्वलवेषं पु...(कामसूत्र५/१/८).............६३७ मोक्षदशायान्तु सकलग्रा...(यो.सू.४/३४,रा.पृ.२१३)......८२१ यं किञ्चि समुदयधम्मं स...(म.नि.३/४७/२)...........२१३१ मोक्षद्वारे द्वारपालाः च...(महो.४/२)...................... १४६९ यं किञ्चि सुभासितं सब्ब...(अङ्गु.भाग.३/ मोक्षस्य बहवः शास्त्रे...(रा.गी.१६/२९) ................ १८०३ | । स्कन्ध-१, मेत्तावग्गोनिपात-८) .................... १५७५ मोक्षस्य हेतुः प्रथमो नि...(वि.चू.७१)..................... ६८६ | यं च कामसुखं लोके यञ्चिदं...(उ.२/२) ................. ८९८ मोक्षाभ्यासमनु विवर्ध...(न्या.म.उद्धृत) .................. १५२९ यं जीवितं न तपति मरण...(उदा.४/९)............... १८६४ मोक्षे भवे च सर्वत्र नि...(यो.श.२०
यं यं देवं स्मरन् भ...(ग.गी.६/१७) .................. १५८३ वृ. उद्धृत) ...............२८९,१३९५,१४४३,१६९१ | यं यं भावं स्मरन् भक्तो ...(म.गी.२/१२६) ........... १३६७ मोक्षेऽपि मोहादभिलाषदो...(पद्म.पं.१/५५) ............ १३९५ |यं यमन्तमभिकामो भवति यं...(छां.८/२/१०) ......... १५८३ मोक्षो ज्ञानानन्दमयः ख...(कृ.गी.७३) ....................२१६१ यं लब्ध्वाप्यवमन्येत स स...(अ.नादो.१७).............. १६८७ मोक्षोऽस्तु मास्तु य...(यो.शा.१२/५१) .........१४४४,१६९१ यं शैवाः समपासते...(सुभाषितरत्नमाल मोत्तण झाणजोयं मुणओ...(स.क.भव ९/१.८९६)..... १९२८ | यः कर्ता कर्मभेदानां भो...(शा.वा.१/९०) ...... मोदते भगवान भूतैर्बालः...(उत्त.रामा.)................... ११०५ | यः कश्चित् कुरुते धर्मं ...(ल.हा.३/३)....... मोनं वुच्चति आणं...(म.नि.पा.१/२/१४) ............... १८७७ | यः = कोऽपि श्रमणादिः, ...(अ.२३/१२ वृत्ति) ....... ४४२
...........
.
.
.
१).................................८५३
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________
..........
............
२३७२
• परिशिष्ट-११. यः पठति लिखति सुकृतिं प...(नी.द्वि.२२५)......... १४५३ यतं चरे यतं तिठे...(इति.५/१२ सम्पन्नसुत) ......... ३११ यः परात्मा परं ज्योतिः प...(वी.स्तो.१/१) .......... १६२५ | यतः परिणामिन्यात्मनि स...(अ.प्र.१६/४वृत्ति) ........... ६२६ यः परार्थमुपसर्पति स स...(चा.सू.२९९) ................ ८५५ | यतः समेऽप्यनुष्ठाने फल...(यो.सा.प्रा.८/७९) ......... १५८६ यः पश्यत्यात्मानं तत्राऽ...(प्र.वा.१/२१९) .............. १७१९ | यत एकं न सत्यार्थं कि...(शा.वा.स.१०/६०)........ ११३५ यः पुनः कुशलमूलो वि...(त.सू.९/७भा.वृ.) ............ १३८७ | यत एवं महागुणो गुरुकुलवा...(उप.प.६८२ वृ.) ....... १६५ यः पुनर्लिङ्गधारणेऽत्य...(उ.मा .............
| यत एव कारणात् गुण...(अष्टक २२/५ वृत्ति) .......... ४३८ यः शास्त्रविधिमुत्सृज्य ...(भ.गी.१६/२३) ................... ३५ यतनातो न च हिंसा यस्मादे...(षोड.६/१६) ............. ३१२ यः श्वासप्रश्वासगतिप्ररो...(अ.तत्त्वा.३/१००)............. १५१४ यतयो हि सर्वथा सावद्य...(अ.प्र.२/५ वृ.) ............... यः स ईश्वर इत्युक्तस्सर्व...(रा.गी.७/४२)............... ११०० | यताहारो जितक्रोधो जितस...(ते.बि.१/३) ..................८६० यः समः सर्वभूतेषु जीवितं...(सं.उप.२/३९) ............ १८४६ यतिः = साधुः तस्य सर्वस...(अ.प्र.५/२ वृ.).......... ४०१ यः समः सर्वभूतेषु त्रसे...( ) .................. ..... १९३३ | यतिः सिद्धिमवाप्नोति यो...(शं.स्मृ.५/१२)............. १७६८ यः समः सर्वभूतेषु विरा...(ज.सं.
| यतिः स्वहृदयार्चनमेव कु...(मैत्रे.२/२६) ................. ३६३ दीक्षाविधान.१६/७)
१९३४ | यतिर्ध्यानादियुक्त...(अ.प्र.५/२)............................... ३९९ यः सम्यक्त्वात् पतितो मि...(दि.पं.सं.
| यतीन् वै दूषमाणस्तु नर...(जा.उप.) ...................... .१५८ अधि.१/१०४ वृत्ति पृ.११७)
१०२० यतो खो, आवुसो, अरिय...(म.नि.१/१/१/८९)........१४३६ यः सर्वज्ञः सर्वविद् य...(मुं.१/१/९, सं.१)............ १०९९ यतो खो, आवुसो ! अरियसाव...(म.नि.भागयः सर्वज्ञः स सर्वविदि...(मुण्ड.१/९) ..................... २५६ १/१/९/९६ पृ.६५) ..............
........................१७०५ यः स्वभावो हि यस्य स्या...(हितो.३/५६).............. २१०१ यतो च खो, भिक्खवे, भि...(म.नि. यः स्वयं सृष्टमात्मना गु...(पार.६/२)...................११०५ १/१/११/१४५ पृ.९८).........
१२५६ य इमां हेरम्बोपनिषदमधी...(हेर.१५).................... १७७७ यतो धर्मः ततः कृष्णः ...(चै.चं.१/११).................. य एवं निर्बीजं वेद निर्वी...(सुबा.९/६) ............... १३५० | यतो नाऽर्वाग्दृग्गोचरोऽ...(यो.दृ.स.९३ वृत्ति) .......... १५६६ य एव कर्मणः कर्ता स एव त...(न्या.ता.
| यतो यतो निवर्तेत विमुच्य...(श्री.भा.१/२१/१८)...... १०३३ टी.पृ.४०३)...
१७१८ | यतो वाचा निवर्तन्ते अ...(तै.२/४/१) .....................८९८ यच्च कामसुखं लोके यच्च ...(लिं.पु.६७/२३) ..........८९८ यतो वाचो निवर्तन्ते अ...(ब्र.९) ....... ........... ८९८ यच्च कामसुखं लोके यच्च...(म.भा.शान्ति.
| यतो वाचो निवर्तन्ते निमि...(कठ.३१) .................... ८९८ मोक्षधर्म १७६/५१, य.गी.)....
............ १४८३ यतो वाचो निवर्तन्ते विक...(अन्न.२/३३).........
.........८९८ यच्च बुद्धिमत्कारणपूर्वक...(सं.त.१/१/१/पृ.११५) ....... २३९ | यतो विशिष्टः कर्ताऽयं त...(यो.बि.१६२)............... ९१३ यच्चिन्त्यमानं न ददाति...(लोक.नि.१/१६)............... २१४ | यतोऽभ्युदयनिःश्रेयससि...(नी.वा.१/१,वै.सू.१/१/२).... १८६६ यश्चोभयोः समो दोषः...(श्लो.वा.शून्यवाद.२५२) ..... २०३१ यतोऽभ्युदयनिःश्रेयसार्थ...(म.पु.१/१२०) ................ ६३३ यच्छून्यवादिनां शून्यं, ...(अन्न.३/१९)................... ११२८ यतोऽभ्युदयमुत्कृष्टमैह...(सं.गी.२/२१) .....................६३३ यज्जीवस्योपकाराय, तद्देह...(इष्टो.१९)...................१६४७| यत्करोषि यदश्नासि य...(भ.गी.९/२७) ........१०९२,१४७९ यज्जीवितं चाचिरांऽशुस...(स्क.पु.मा.को.१/२०) ........ १५१७ | यत्करोषि यदश्नासि यज्जु...(शि.गी.१५/४१) ......... १४७९ यज्ज्योतिरात्मा...(नृ.प.६).
........ १६२६ | यत्कर्म कुरुते जीवः सततं...(शं.गी.१/११२) ............७२२ यज्ञशब्देन पूजाया अर्थो ...(महा.गी.५/४१०) ............ ४८७ | यत् कर्म पुरा विहितं यातं...(सु.रत्न.३४७).......... ११६१ यज्ञाय जग्धिर्मांसस्ये...(म.स्मृ.५/३१) ......... ४७३ | यत्कार्यं प्रति...(कारिका.१९ वृ.)........... ......७२३ यज्ञार्थं पशवः सृष्टाः ...(मनु.५/३९) .................... ४८६ | यत्किञ्चित्कुर्महे देव !...(श.स्त.४) .................... १४७९ यज्ञे वधोऽव...(छां.उप.८/१५/१).......... १०६२ | यत्कुर्वतः प्रीतिरसोऽभि...(श्रा.वि.१/७ पृ.१४२)....... १९११ यज्ञात्वा मत्तो भवति, ...(ना.भ.६)..
.८४३ | यत् तत् त्रिगुणमव्यक्तं ...(क.दे.सं.२/१०) ............ ८२०
................१५१८
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११
यत्तु महावाक्यार्थजमतिसू...(षो. ११/८)
यत्तु योग्यत्वशङ्कया प्र... ( न्याया. १ / पृ. ७१० ) ..... . २१०३ यत्त्वित्यादि । यत्तु = य... (यो.दी. १० / ७वृ.) यत्थ नामञ्च रूपञ्च असे ...(सं.नि.
९९ यत्सर्वशास्त्रसिद्धान्तं... (अन्न. ३ / २१)
यत् सौख्यदुःखजनकं प्राण...(सु. रत्नसं. ३४५) . १९१३ यत्स्वयमदुःखितं स्यान्न... ( )
| यथा अहं तथा एते ... (सु.नि. ३/३७/२७ पृ.७५) . १३९१,१५२५ यथा कण्डूयनेष्वेषां धीर्न...(यो. दृ.स. ८१) ११८५ यथा कपालदम्ब (प्र.न.त. ३/६२). १८६८ | यथा कस्यचित्पुंसः कण्टक...(महा. कल्प. पृ. १२ए) १८१७ यथा कस्यापि हरिणस्य पृ... (बृ.क. भा. १६०७ वृत्ति)
२९० यथा कुद्रव्यसंयोगजनितं ग... (अ.सा. १०/६) . १९१२ यथा कुलालचक्रस्य कुम्भका...(शं.गी. ६/५८) . १४९ | यथा कुलालो दण्डेन चक्रं ... ( शं.गी. ६ / ५३ ) ८४३ | यथा खनन् खनित्रेण नरो वा .. (मनु. २ / २१८) १०२५ यथा गेहतो निक्खम्म अञ्ञ... (पे. व १/३८/६८८) १८१७ | यथाग्लानभैषज्यदानाभिग्र... ( अष्टक २१/७ वृ.) १८१७ | यथा घटादेर्दीपादिरभिव्य...(मा.श्लो. १/१/६/२लो. ४२, शब्दनित्यता. पृष्ठ. ५२४)
१/१/३/३/२३ पृ.१६) यत्नो हि सततं का.......(म.भा.शान्ति. १५२/५०). यत्पदं प्रेप्सवो दीनाः श... ( अ.गी. ४ / २ ). यत् परस्य छायाप्रवेशमा...(दे.स्मृ. २४३१) यत्पुनः कुशलं चित्तं लो... ( अष्टक २९/३) यत्पुनरभ्यासरसाद् = अ... ( श्रा.वि. १ / ७) यत्पुनरर्थजातमनुष्ठानं ...(धर्मर. ९९ वृ.) यत्प्राप्य न किञ्चिद् वा...(ना.भ.५) यत् = यस्मात् सम्यग्दर्श...(यो . बिं. २७३ वृत्तिः ) यत्रकामावसायित्वं त्रिवि ... (दे. स्मृ. २४२९) यत्र कामावसायित्वेन मू... (दे. स्मृ. २४३४) यत्र कायस्तत्राऽऽकाशं ...(यो.सू.भा. ३ / ४२) यत्र तत्र मुनिं दृष्ट्वा ...(जै.गी. १४२) यत्र तत्र समये यथा... (अयो. द्वा.३१) यत्र तत्राश्रमे व... ( गौ.भा. १/१ ) यत्र तर्का न गच्छन्ति य... ( अ.गी. ३७८ ) यत्र धारणा विजातीयवृत्ति...(म. प्र.३/२). यत्र नाऽग्निर्दहति, य...(नृसिं.पू.८/३, बृ.जा.८/६) यत्र ब्रह्म जिनाच च क... ( ज्ञा.सा. ३१/६) यत्र यत्र मनो याति ब्र... ( अपरो. १२२ ) यत्र संसारभोगाङ्गस्थितिल...( ) यत्र सुप्ता जना नित्यं ... ( याज्ञ. २२) यत्र हि शङ्खध्वन्यादिना... (यो.सू.२ / ५० वा . ) यत्रादरोऽस्ति परमः प्री... ( षो. १० / ३ ). यत्राऽविद्या विपर्यय... (रा.मा. २/४ ) यत्राऽसत्यखिलं ध्वान्त...(यो.सा. प्रा. १ / ४५ ) यत्राSSत्मा दृश्यते शु . . . ( प्रे. गी . २ ) यत्राssसनं योगतृतीयका... ( अ.त. ३ / ९४ ) यत्रेत्यादि = यत्र अनु...(यो . दी . १० / ३वृ.) यत्रैव यो दृष्टगुणः स त... ( अन्ययो. द्वा. ९) यत्संविग्नजनाचीर्णं श्रु ...( ) यत् सजीवस्योभि...(दे.स्मृ. २४३३) यत् समत्वं तयोरत्र जीवा... (सो.ल. १६) यत्सम्यक् परिणामेषु चि... ( आ. पु. २१/२२७ ).
२३७३
११२८
११७१
४४
१८४६
१५४२
११९२
१३०
५०
९०९
१६५१
१९१४
१५०२
..... १७१४ ११२
१८११
. १३१८ | यथा च जयः पराजयो वा ...( यो. सू. भा. २/१८) . २१५,१५८० यथा चन्द्रे स्थिता कान्ति... (यो.सा. प्रा. ९/६)
. ७९१ यथा च यथार्थशब्देन यथा ... (यो.सू.१/९ यो.वा.) १३९५ यथा चिकित्साशास्त्रं चतु... (यो.सू.भा. २/१५). . १६६४ यथा जनोऽन्यस्य सुखासुखे.. ( वै.क. स्त. १/२०३) . १५९६ | यथा जपाकुसुमसन्निहितः (म.प्र.३/३). १८६६ | यथा जलस्थ आभासः स्थलस्थे...( क.दे.सं.३/१२) . १६४२ यथाजातरूपधरा निर्द्व...(याज्ञ. १ ) ..
६३९ यथा जात्यस्य रत्नस्य... ( जीवा. १/४९ वृ. उद्धृतः ). १४०७ यथा तस्य देवच्छन्दादी....( सृ. कृ. श्रुत. २/पृ. ३४६). १५०७ यथा तीर्थे काका न चिरं... (पा.म.भा. २/१/४२). . १७८ यथा दर्पणकालिम्ना मलिनं... (शि.गी. १०/१९) १७३० यथा दीपः प्रकाशात्मा स्व... ( म. भा. शान्ति. १६२६ मो.ध. २१०/३९)
. १५३१ | यथा
. १४९६ यथा
२०३४
८००
१६२६
७५०
१७४८
.......७२९
१६८५ ...... ७७४
१८८८ १३७९
२०६१
१९०३
............ ७२७
८२३ ६०८
नागपदेऽन्यानि पदा... ( सं .गी. ९/८१) निरिन्धनो वह्निः स्व .. ( मैत्रा. ६ / ३४, मैत्रे. १/४/३)
१९१३
. ५९४ | यथा निर्मले जलेऽसङ्क्रा... (यो.सू.२/२०/ त.वै. पृ.२१३) १८१७ | यथा निर्वाणकाले तु दीपो ... ( क्षु. २१)
१४१
७७६ २१०६
१६८८ | यथानुभागमे......(स्या.क.ल. १०/६४)
२०४०
१६८५ यथा पङ्केन पङ्काम्भः सुर... (भाग १/८/५२) ......... ४८७
७६०
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३७४
यथा पर्वतधातूनां दह्य...(अ.ना. ७) यथापि नाम तथैवासिधारया ... (मा.वृ. पृष्ठ६२) यथापि भमरो पुष्पं वण्णग...(ध. प. ६)
यथा पूर्वं शरीराऽपे..... ( न्या. खं. खा.गा. ७९ पृ. ६७९ ) . १७७४ | यथा हि केवलो रक्तः यथा प्रकाशतमसोः सम्ब... ( कू.पु. २ / २ / १० ) यथाप्रतीतिशबलवस्त्वभ्युप... ( द्वा.५/१९ पृष्ठ ) यथाप्रवृत्तकरणे चरमेऽ...(यो . दृ.स. ३८) यथाप्रवृत्तकरणे प्रविशन्...(श. ९८ वृ.) यथाप्रवृत्ती करणेs... ( अ. तत्त्वा.३/८८) यथा बीजे वृक्षरूपं लीनं... ( सं .गी. ४/९) यथा बुद्धेः क्रियया घटा... (म.प्र. ४ / २२ ) यथाब्धौ सरितो यान्ति जैन...(कृ.गी. २९६). यथाभव्यं प्रतिज्ञादि ... ( ब्र.सि. १९२). यथा मधु समादत्ते रक्षन् ..( म.भा. उद्योगपर्व-३४/१७).
• परिशिष्ट- -११ •
. १५१० | यथा स्वप्नावबुद्धोऽर्थो ...(अ.सा. १८/२८) ४३८ यथा स्वर्गप्राप्तौ नाना... (य. वे. उव्व. ४०/२) ३९५ यथास्स पस्तो रूपं सेव... ( सं . नि. ४ / ३५ / ९५)
स्फो... ( सौ. पु. ११/२१).
. ७२७ यथा हि महाराजः स्वयमव्या... (सां.प्र.भा.२/२९ ६२० पृ. ३७५)
१४६१ यथा हि महिलानां (प्र.सा. १/४४ वृ.) १०१६ | यथा हि विहितपराऽधृष्य...(यो.बि. २१८ वृ.) . १४६२ यथाहुर्योगाचार्याः 'योग...(यो . दृ.स. २५ वृत्ति) ८६० यथा ह्येकेन चक्रेण रथ... ( या.स्मृ. आचारा.१६/३५१)
७७७
. १०७१ यथाऽग्निर्दारुमध्यस्थो ...(यो.कुं.३/१४) . १७७ | यथाऽग्नेर्दाहकत्वञ्चे...(सं.गी. ३/३६)
यथाऽजया भूमिं खनन्त्या ... (ग. महो. पृष्ठ १९६). १३९६ | यथाऽमृतरसास्वादी, नान्य... ( मो. प. ३९) . ३९६ यथाऽयं कमठोऽङ्गानि सङ्क.. ( ग.गी. १/५५) . १६५६ यथाऽवतप्ते नकुला न चिरं...(पा.म.भा. २/१/४७) ३२० यथाऽशरीरभावन (अ.म. प. ७४ वृ.)
यथा मध्वाददानोऽपि भृङ्गः... (आ.स्मृ.) यथा यथा न रोचन्ते विषया:... ( इष्टो. ३८) यथा यथा महालिङ्गं पूजा ... (शि. उप. १३) यथा यथा समायाति संवि... ( इष्टो. ३७). यथा यथा हि पुरुषः शा... (मनु. ४ / २० ) यथायोग्यं यथाशक्ति शुभा... (सं.गी. ४/१३). यथा राहुरदृश्योऽपि दृ... (शि.गी. १० / ३३) यथार्थानुभवो मानमनपेक्षत... ( न्या. कु. ४/१) यथा लिङ्गात् परमलिङ्ग... (यो.सू. १/४५ भा.) . १३४२ यथा लोके प्राथमिकधानुष्कः...(यो.सू.१/१७ म.प्र . ) ..... १३२७ यथा वह्निर्महान् दीप्तः... (शि. धर्मो . ) यथा वाऽग्निः शुष्के क... (यो.सू.भा.३/२२). यथा वृक्षस्य सम्पुष्पित...( म.नारा. ८/२) यथा वृक्षो वनस्पतिस्तथै... (बृहदा.३/९/२८) यथा शक्तिमतः शक्तिस्त...(शं.गी. ६/८३) यथाशक्ति यस्य यावती श... ( ध . बिं. ४ / ३० वृ.) यथाशक्ति वायुं विरेच्याS...(यो. सुधा. २/५१) यथाशक्ति सौविहित्यापादन... (ध. बिं.४/३०). यथाशक्त्युपचारश्च योगवृ... (यो. दृ.स. ४३) यथा संलक्ष्यते रक्तः केव...( कू.पु.उ.२ / २८ ) यथा सुनिपुणः सम्यक् परदो... ( वरा.३/२५) यथा सूर्यः सर्वेषां पदा... (सा.सं.भा.
२/५/१/२/२/१६, पृ.७०)
. १६५६, १८६३ यथाऽऽतुरः पथ्यमरोचमानं...(शृं.श.४५ ) ९७८ | यथाऽऽलोको हि जन्तूनां ...(बृ.ना. पु. ४/३) . ८६० | यथाऽऽहारोऽजीर्णादिदोषं... (का.सू.२/४६) ५९४ यथेत्युपदर्शने, श्राद्धे .. ( ध.र.प्र.गा. ८७ वृ.) ५७० यथेष्टचारित्वं = प्राका... (दे. स्मृ. २४२३). यथैधांसि समिद्धोऽग्निर्भ...(भ.गी. ४/३७)
यथैव प्रवृत्तं (आ.नि. १०६ वृ.). १७७० यथैवैकस्य नृपतेः कस्यचि...(यो. दृ.स. १०७वृ.) १७९० यथोक्तोपपन्नच्छलजातिनि.. ( न्या. सू. १/२/३). ९९५ यथोचितं लोकयात्रा... (ध. बिं. १/४६). . ४६५ यथोचितं सुपात्रेभ्यो दानं ... ( कृ.गी. १०५) १६०२ यथोदकेन वस्त्रस्य मलिन... (यो.सा. प्रा. ८/७५) • २७८ यदक्षरं परं ब्रह्म त . - ( पर . १ ) १५०८ | यदनिच्चं तं दुक्खं, यं ...(सं.नि. ४ / ३५/१)
. २७८ यदन्तरं तद् बाह्यं, यद् ... ( अथ. वे. २ /३० / ४) . १४८८ यदन्तर्जल्पसम्पृक्तमु... (स.तं. ८५)
. ७४३ यदपि केवली कवलानाहरेत् ...(युक्तिप्रबोध
१५८
पृ. १४३-४५)
११४३
यदपि दग्धरज्जुस्थानिकत्व... (सू. कृ. श्रुतस्कं-२/ अध्य. ३ / निर्यु. १७६ वृत्ति) .
७३३
१५९३
९६७
७४३
७६८
. २०३०
९८७
१४४५
११७२
.७५५,१२३५
८५०
५०८
१६५०
१८६१
१९०४
२०५४
३८४
८४३
५०१
१५२
१८१५
१३७४
१४६१
. १५८०
५४५
६९३
..... ६
९८१
२९५
१७१३
९३७
.१५६१
२०६१
२०२४
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________
यद = यस्माद भिक्षा... (द.वै.नि. ३४४ वृ.) यदर्हदवर्णवादहेतुलिङ्गं... (अनु. द्वा.हा.वृ. पृ.६३) यदविज्ञातशास्त्रेण कदाचि ... ( ) यदहरेव विरजेत् तदहरेव... ( या.व. १, पर. हं. २, जाबा.४/३, ना. परि. ३ / ७७)
यदा ख्वाहं, आवुसो ! स... (सं.नि. १/१/१, पृ. २) यदा चित्तस्य शान्तघोर...(पा.यो.सू.१ / ३ म.प्र. वृत्ति) यदा जायेत विप्रस्य तदैव ...(सं.गी. ७/१२) यदा तथाभव्यत्वपरिशुद्धिव... (ध. बिं. ३/३७ वृत्ति) यदा तु प्रथमत एव... ( न्या. खं. खा.गा. ४ पृ. १३) यदादिशेद् गुरुः किञ्चि...(शिवो. ७/३०) यदा न कुरुते भावं सर्वभू...(ना. परि. ३/१९ ) यदा निर्धूतरजस्तमोमलं बु... (यो.सू.भा.३/५५) यदापि ब्राह्मणः प्रस...(यो.सू. ४ / २९ भा.) यदा पुनः शब्दसङ्केतस्मृ... (यो.सू.१/४३ भाष्य ) यदा पुनरेकस्मिन्नपि ...(पं.सं. भाग - १ पृ.४३ वृत्ति). यदा भावेन भवति सर्वभावे... (सं.गी. ८ /७०). यदा मनसि सञ्जातं वैतृ... ( नार. परि. ३/१२, सं.गी. ६/८२)
यदा मरुन्नरेन्द्रश्रीः...(वी. स्तो. १२/४) यदा यदा हि धर्मस्य ग्ला...( भगवद्गीता - ४ /७) यदा रागद्वेषादसुरसुरर... (लो.त.नि. १/३६) यदा संहरते चाऽयं कू... (अ.सा. १६/६७, भ.गी. २/५८)
यदा सङ्क्षीयते प्राणो मा...(सो. ल. १५) यदा सर्वे प्रमुच्यन्ते ...(कठो. २/३/१४) यदा सर्वे प्रमुच्यन्ते ...(बृह. आ. ४/४/६ ) यदा स्याद्विषयाऽऽसक्ति...(सं.गी. ३/४१) यदास्यैवं भवति 'क्लेशक...(यो.भा.३/५०). यदा हि क्षीणतमस्करजसाऽ...(ना.भ.१/२पृ. ४) यदा ज्ञानकालुष्यं ज... (ग.गी. १/५१ ) यदाऽस्य ब्राह्मणस्य हिं...(यो.सू.२ / ३३ भा.). यदि च उत्पादव्ययध्रौव्य...(यो . सू. वि. ३ / ५५ )
"
यदि च परमात्मजीवात्म...(न्यायालोकटीका. पृ. १७) यदि च प्रणिधानाद्यर्थं ... ( अ.स.ता. परि. १०/का. ९९) यदि च प्रयत्नसामान्यं...... (शा. वा. १०/६४ वृ.) यदि चाऽज्ञस्य सतो मुमु...( ब्र. सू. भा. १/१/७) यदि चैश्वर्यमेव तत्, त... (स्या.क. ९/४पृ.११)
• परिशिष्ट - ११
१८७५ यदि चोषरात्मान एव केचि ...(त.चिं. अनु. खण्ड-२ / मु.वा. पृ. १७९)
१९७१
१५७१ | यदि तद्गतमेकमप्यक्षरं ...( प्रज्ञा. पद. १८/१३४४वृ.) यदि दार्वेय प्रतिमामा.. ( उप.प.गा. ३४४ वृत्ति) ५०२ यदि पुनरेते एव सुखदुःख... ( व .सू.२ /२/१ १६५० भा. पृ. ३८०/१)
११७२
.... १७४३
७४२ | यदि प्रवर्त्तयितृत्वात् ... ( द्वा.न. अर४/पृ. ४६४) १२९१ यदि भाग्यं फलहेतुर्ननु ...(तत्त्वार्थभाष्यवृत्ति १६१९ उद्धृता ९/१९ / पृष्ठ २४३) १७१९ | यदि भोगनाशे संस्कारो न . ( म.प्र. २/१५) १९९६ यदि मोक्षार्थं एतेषां ...( जीवानु. १०५ वृ.) १८४६ | यदि वाऽऽत्मनो मरणनि... ( आ. १/१/१/१० वृ.) १८२८ | यदि विजयते कथञ्चित्ततोऽ...(सिद्ध. द्वा. ८/१५) ५४३ . १३६९ यदि वृत्तिः चित्तान्तरे...(यो. सू. ४/२१ ना.भ.) १३३९ यदि शैलसमं पापं विस्ती... ( ध्या. बि. १) १५२७ | यदि सत्सङ्गनिरतो भविष्य...(हितो. १/१९२) . १६६७ | यदिहाऽपूर्वकरणं श्रेणिः ...(अ.सा. १८ / १६४ )
७ ....... १९२५
७७३
१२५०
२१७३
१८३५
१२०४
यदुताहं न प्रवर्ते तथा...( उप.भ.प्र.४/पृ. ४२९). १२९१ यदुत्पत्तौ कार्यस्याऽव...(प्र.न.त. ३/६१)
११९२
११५९
..... १७०१
१७६९
२०२५
१२३२
.१६९६
१८४०
......... ८५३
५१७ १८१७
८९३
१२६
२३७५
२०९४
..... १५२७
११९७
१२५१
११७९
. ४०,१६५८ यदुदग्रमुत्कटरसतया प्रा...(उप.प. ३५० वृ.) . १६९६ | यदेव विद्यया करोति, श्र... (तै. उप. १/१/१०) २९७ | यदेवाऽऽगामिकर्मप्रबन्धे... ( सं .त. का. १ पृ. ६३० )
यदैव विद्या कन्या सा परि...( वै.क.ल. ९/५०४) १८६१ यदैवाऽध्यात्मरतः कालेन ... (क.दे.सं.३/२७) १६८८ यद् गत्वा न निवर्तन्ते त... (भ.गी. १५ / ६) १६७० यद्गीयते सिद्धान्तेमरुदे... (प्रज्ञा.१६/५वृ.) १४४३ यद् ददाति यदश्नाति तदेव ... (व्या. स्मृ.४/१७) ७६१ यद् दुस्तरं यद् दुरापं य... (मनु. ११ / २३९) . १८२३ यद् दूरस्थानामप्यनुध्या...(दे. स्मृ. २४३२)
. ८३० यद् बहुक्लेशतः कर्म कृतं ...(ग.गी. ११/१५). . १५२६ यद्भाषितं मुनीन्द्रैः पा... ( षो. १ / १४ ) . १४२५ यद्यकार्यशतं कृत्वा
(म.भा.वन.८५/८९)
१०७९
८२० यद् यच्च कुरुते कर्म शुभं ... ( म. भा. अश्वमेघ.१८/१२) १७६६ . २१०६ यद्यत्सातिशयं तत्तत्सर्वं ...(त. वै. १/२५ पृ.७७ )
११०४
. २५६ यद्यन्तरा विपद्येत ज्ञान...(शि.पु.वायुसंहिता-३३)
........
१४०९
. २०६१ | यद्यपि कर्मनियोगात् करो. ( षो. ३/१६) १०११,१५३६, १६५० २१२० यद्यपि क्लेशकर्मविपाकवास... (यो.सू.४ / २४ सुधा ) २११३ | यद्यपि मधुमद्यमांसनवनीतव... (क. सू. ९/१७ वृ.)
८०२
४६१
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३७६
• परिशिष्ट-११.
............१९८५
....... १५३२
.........१५४९
यद्यपि यद् भवितव्यं तदे...(प्र.सारो.१५९८ वृ.)...... १२०५ | यमश्च नियमश्चैव आसनं ...(यो.तत्त्वो.२५)........... १६८६ यद्यपि वचनानुष्ठानव्यु...(षो.यो.दी.८/४)...................३२४ | यमश्च नियमश्चैव तथा चाऽ...(वरा.५/११) .......... १६८६ यद्यपि सामान्येन परार्थ...(यो.सू.भा.४/२४)...............८०५ यमश्च नियमश्चैव तथैवाऽऽ...(जा.द.४) ............... १६८६ यद्यपि सोऽपि स्मरणाऽनु...(यो.वा.३/४७ पृष्ठ-३७५) १८१९ | यमादिगुणयुक्तस्य मनसः ...(याज्ञ.स्मृ.)................... १६४२ यद्यप्यतीन्द्रियार्थे पू...(शा.वा.स.२/२३ वृ.)............. ११४० | यमाद्यष्टाङ्गयोगसङ्क...(म.र.२०, निरा.१८)........... १३४७ यद्यप्यत्राऽपुनर्बन्ध.....(उप.रह.६४ वृ.)....................९३९ | यमाद्यासनजाऽऽयासहठा...(वरा.४/३९) .................. १८०४ यद्यप्यमुष्मान्न परोऽ...(बृ.परा.१२/७७) .................. १२०५ | यमा हि नियमस्त्यागो मौनं...(अपरो.१०२, यद्यप्यविद्यापञ्चकस्याऽ...(भा.ग.२/४ वृ.)............... १७३० ते.बि.१/१५) .........
१६८६ यद् यस्माज्जायते भूतं त...(म.भा.अ.मे.प.४२/४) .......७८५ यमिदं धम्मसमादानं पच्चु...(म.नि.१/५/६/४७६, यद यस्य नाभिरुचितं न त...(शं.श.१०५)..............५५४ पृ.३९२)........... यद्यात्मा मलिनोऽस्व...(कू.पु.२/२/१२१३) ................७३२ यम्पि, भिक्खवे, तथागतो ...(दी.नि.३/७/२०१, यद् यावद् यादृशं येन, कृ...( ) ....................... ११०८ पृ.१०८) ............
............. १०२४ यद्येते त्रयो गुणाः सर्व...(रा.मा.४/१४)....................७९७ | यम्हि सच्चं च धम्मो च अ...(ध.प.१९/६) .............८३६ यद् येन यादृशं......(ह.वं.पु.६५/४८)................... ११६२ यम्हि सच्चं च धम्मो च सो...(उ.१/९) ................ १०८३ यद्येवं कथं न ते ब्रह्म...(प्रज्ञा.३४/
| यम्ही न माया वसती, न मा...(उ.३/६) ............... १०८४ सू.३२३/पृ.५४९) .
४२६ | ययुरधिगमसम्यक्त्वात् सह...(वै.क.स्त.२/१३४, यद्वशगोऽयं जीवः, शा...(वै.क.स्त.२/१३५,
वै.रति.१/१३३).......... वै.रति.१/१३४)
............ १५४९ / यल्लब्ध्वा पुमान् सिद्धो...(ना.भ.४) ...................... ८४३ यद्वा चैत्रकालान्याऽवृ...(कि.प्र.मुक्तिवाद पृ.६१) ........ २०९१ | यश एव जन्मफलमात्मवता...(च.भा.५/८९) ............. ८५५ यद्वा तत्तन्नयापेक्षा...(यो.दृ.स.१३८ वृत्ति) ............ १६०७ | यशोदयाशीलरूपमाधुर्यैरपि ...(क.रा.८९)............... ८३६ यद्वा तद्वा तदुच्छित्तिः..(सां.सू.६/७०) ............... २११६ | यशो मा प्रतिमुच्यता...(सा.वे.६/३/१०) ................ ८५७ यद्वा फलानां सन्न्यासं ..(कूर्मपु.३/१८)................ १०९२ | यश्च भोगेनाऽपवर्गेण चा...(यो.सू.भा.४/२४) ............ ८०५ यद्वा संहरते कामान् कूर्म...(म.भा.शान्ति.२१/३) ...... १८६१ यश्च मार्गप्रतिपत्तिहेतुः...(पञ्चा.१९/२९वृ.) .............. ९२४ यद् विराटशरीरं चतुर्भु...(यो.सा.सं.पृ.१०).............. १३२८ यश्च = यः पुनः अत्र = यो...(यो.बि.वृ.२४५)...... ९९४ यद् वै वाङ् नाऽऽक्राम...(गणेशो.३/१).................. ८९८ यश्चोद्यतः परवधाय घृणां ...(लो.त.नि.१/२७) .......... २९६ यन्ति प्रमोदमतन्द्राः...(ऋ.वे.८/२/१८) ..................... ८५९ यश्चोभयोः समो दोषः परिहा...(श्लो. यन्त्रं विना देवता च ...(सू.ता.५/१) ...
वा.शून्यवाद.२५२) ................ ५७४,११६७,२०३१ यन्नास्ति तत्तु नाऽ...(यो.वा.निर्वाणप्रकरण
| यस्तु द्वादशसहस्रं प्रणवं...(सं.उप.२/१०४) .......... १११३ उत्तरार्ध-१६/१९) ...........
१७४९ यस्तु मोहेन चाऽन्यस्मा...(सं.गी.६/१०५) ............... १८४८ यन्नैव सूत्रे विहितं न...(वै.क.स्त.१/१६८)............. १५० यस्तु = यः पुनः प्राणी, ...(अ.प्र.२३/३ वृत्ति) ........ ४४० यन्मनसा न मनुते येनाहु...(केन.१/५)................. १०१७ | यस्तुल्यसाधनानां फले वि...(वै.क.२/११७) ........... ११७९ यन्मया परिजनस्याऽर्थे ...(गर्भो.१०) .................. ९५७ यस्तु शब्दानुविद्धस्स्या ...(रा.गी.८/१० दृ.दृ.१२३) .... १३५१ यन्मांसमश्नीयात् यत् ...(तै.बा.१/१/९) ................... ५०४ यस्तु शान्त्यादियुक्तः स...(शि.गी.११/२२)................ ९५२ यन्मातापितरौ वृत्तं तन...(वा.रा.२/१११/९).............. ८३७. यस्तु स्तुतः प्रसीदति रो...(ललितविस्तरा। यमः = समानमाश्रमिणां...(न्या.सू.४/२/४६ भा.) ..... १४२४ उद्धृत लोगस्स पृ.९३)............................... ३७१ यमनियमाऽऽसनप्राणायाम...(सीतो.७) .................... १६८६ यस्तु हिंसाऽऽयतनेषु = ...(ओ.नि.वृत्ति ५८)........... ५३४ यमनियमाऽऽसनप्राणायामाः...(अ.तत्त्वा.३/५)............१३९९ यस्तदारचमत्कारः सदाचार...(म.व्य.६
यमश्च नियमः पार्थ !.....(ग.पु.१/२२९/१३) ...... १६८६ यस्त्वमसि सोऽहमस्मि...(शां.आ.३/६) .................. ३३०
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२३७७
यस्त्वात्मरतिरेव स्यादा...(भ.गी.३/१७).................. १३९६ | यस्य येन प्रकारेण बीजाधा...(यो.दृ.स.१३५) ............ १२३ यस्त्वात्मरतिरेव स्यान्नि...(सं.गी.६/८९) .................. १८७३ | यस्य येनाऽर्थसम्बन्धो ...( ) .... .........................९९९ यस्त्वेनं परं अनूद्यन्तं...(आर्षे.६) ........... ..............१६२९ यस्य वर्णाश्रमाचारे श्र...(रा.गी.९/१९)....................८६२ यस्मा च खो एतं भिक्खवे !...(म.नि.
यस्य सकल्पनाशः स्यात् ...(मं.ब्रा.२/३).............. १३९५ २/२/१०/१७९ पृष्ठ-१५१) ..... .......... ५१५ यस्य सङ्क्ले शजननो रागो ...(अ.प्र.१/१)................. २१५ यस्माच्च बृहति बृहयति ...(शां.३/२) ..... ............. १५९६ यस्य सर्वे समारम्भाः काम...(भ.गी.४/१९).............१८७७ यस्माज्जातो भगात् पूर्वं ...(यो.त.१३२) .................... ९५८ | यस्य स्मरणमात्रेण सर्वपा...(विश्रा.११)..................१११३ यस्मात् प्रवर्तकं भुवि ...(षोड.२/१३) ..................... ११९ | यस्य हस्तौ च पादौ च मन...(शि.गी.१६/१०)....... १८६१ यस्मादियमहेतुका, ततश्च...(अ.वृ.१५/३वृ.)...............६०१ | यस्याः श्रवणमात्रेण भवे...( )..... .........६३९ यस्मादेवं तस्मात् = कार...(अ.प्र.२८/४ वृ.)........... २८२ यस्याऽणिमादिसिद्धीच्छा ...(रा.गी.१६/३०).............१८०३ यस्माद् यदभिजायेत तत् त...(म.भा.३०६/३१).........७८५ | यस्याऽस्ति सत्क्रियाया...(षो.१२/५)...................... १९०३ यस्माद्रागद्वेषोद्धतचित्त...(प्र.रति.१८७)...... ............. ९७८ | यस्यैवंविधस्य सम्बन्धिनं...(ओ.नि.७५२ वृत्ति)............५३१ यस्माद् रागद्वेषोद्धतचि...(प्र.रति.१८७) ..................१५७१ | यस्स कस्सचि, आवुसो, भि...(म.नि. यस्मानोद्विजते लोको लो...(वरा.४/२६) .................१८४६ अनङ्गणसुत्त-१/१/५/६१,६२)....................... ४३६ यस्मान्महत ईशः शब्दध्व...(शां.३/१)...................११२४ यस्स कायेन वाचाय मनसा न...(धम्मप.,ब्रा.व.९) ....१०८३ यस्मि कामा न वसन्ति,...(चु.नि.पा.२/९/५८) ........ २१११ | यस्स नित्तिण्णो पङ्को म...(उ.३/२) ......... .......... १८४४ यस्मिन्निषेव्यमाणेऽपि य...(अ.सा.५/२३) ................. १६५५ | यस्स पुरे च पच्छा च म...(धम्मप.,ब्रा.व.३९, यस्मिन् सर्वभूतान्यात्मै...(ईशा.७) .......................... १८४६ म.नि.२/५/८/४५२).
.....१०८४ यस्मिन् सर्वाणि भूतान्या...(ईशा.७) ...................... १८६८ | यस्स, भिक्खवे, धम्मे...(म.नि.१/१/१७ पृ.११)....... १५१८ यस्मिन् स लीयते शब्दः त...(प्रण.१३)................ २९५ यस्स रागो च दोसो च मानो ...(धम्मप., यस्य...(यो.सू.२/३८ भा.) ..............................१४३३ ब्रा.व.२५, म.नि.२/५/८/४३८).. .१०८४ यस्य कर्मण उदयात् तीर्थं...(त.सू.८/१२ वृत्ति).......... ६४० | यस्सेते चतुरो धम्मा सद्ध ...(सु.नि.१/१०/८)............. ८६१ यस्य चित्तं प्रविक्षिप्त...(अव.श.५४).......
| यहिं यहिं गच्छति पुञ्जक...(वि.व.२/३४/४००) ........ २८८ यस्य तु कदाचिदीश्वरप्रसा...(यो.सं.पृ.९) .............. १३३७ | यां प्राप्य योगी सर्वज्ञः..(यो.सू.भा.३/४९) ............. १८२२ यस्य देवे परा भक्तिः य...(श्वेता. ६/२३,
| यां विदित्वाऽखिलं बन्धं...(स.रह.९).................... १७७७ यो.शि.१/२२, सुबा.१६/१, गु.गी.७)........... १९९१ | या एताश्चित्तस्य प्रमाण...(यो.सू.४/१८ रा.मा.)..........७६८ यस्य देवे परा भक्तिः य...(रा.गी.१५/४६)......... १९९१ | या च खो अयं, भिक्खवे, अ...(म.नि. यस्य देवे परा भक्तिर्य...(शा.३७) ......... १९९१ १/३/९/३११ पृ.२६०) ......................... १७२३ यस्य देहात्मबुद्धिः स्या...(रा.गी.४/२३) ................ १४८९ याञ्चासाफल्यकरणं पञ्चम...(ब्र.सि.२४७) ............. १३२० यस्य नास्ति निजा प्र...(म.भा.सभापर्व- ५५/४) ....... १२८५ | या तु तत्रैकशतानां नाडी...(प्र.उप.भा.३/७) ............ १८०८ यस्य नास्ति निजा प्र...(चा.श.१०९).................... १२८५ या तेसं तेसं सत्तानं...(म.नि.१/१/९/९२ पृ.६३) ....... ९५७ यस्य नाऽहकृतो भावो बु...(बृ.सं.२/३२).............१९३३ या तेसं तेसं सत्तानं त...(म.नि. यस्य निखिलाश्च दोषा...(लो.त.नि.४०)...........२१५,१५७६] ३/४/११/३७३ पृ.२९८) ........... ९५६ यस्य प्रभावादाकाराः क्रो...( ).............................. ८५४ यात्रास्नात्रादि कर्मेह ...( )............. ..............३०५ यस्य प्रभावादिह पुष्पद...(शां.सु.१०/१/३)............... २५३ | यादिसं वपते बीजं तादिसं ...(सं.नि.१/११/१०) .......६८८ यस्य प्राणिनो येन प्रका...(यो.दृ.स.१३५ वृत्ति)........ १६०५ | या दुस्त्यजा दुर्मतिभि...(वि.पु.४/१०/१२).............. १४८३ यस्य यद् विहितं कर्म त...(ग.गी.१/३६) .............. १४७९ यादृशः तादृशो लिङ्गी जै...(जै.गी.१८)..................८५१ यस्य यावत् स तेनैव स्वे...(वि.पु.१/११/२१)......... १४७६ या निशा सर्वभूतानां त...(भ.गी.२/६९) ................ १४०७
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३७८
• परिशिष्ट-११. यान्यनवद्यानि कर्माणि...(ते.उप.१/११/२).........८५७,१००० ये च मोहं पहत्वान तमोख...(इतिवृत्तक१/२/४)....... १००६ या पुनः सर्वथा सर्वतः शा...(यो.सू.१/४४ भा.) .....१३२९ | ये च या निरारम्भा य...(सं.नि.१/१/१२०,पृ.९३).४८८ यामेव रात्रिं प्रथ......(म.भा.शांतिपर्व).................... १२९० | ये चरकपरिव्राजकादिमिथ्या...(से.प्र.उल्लास.४ या यं तण्हा पोनोब्भ...(म.नि.भाग१/१/९/९१ पृ.६१) १७०३ प्रश्न.१०५)........... ......................... १३८८ यावज्जीवं पि वे बालो पि...(ध.प.५/५) ................. ८९३ | ये च विवेकिनः 'अ...(त.चिं.मुक्तिवाद पृ.१७६) ...... २१४९ यावज्जीवं सुखं जीवेद् ना...(बृ.म.)...................... २१२० ये च वेदाः श्रीभरतेना-...(द.र.र.,पृ.४४२)............ १०६८ यावज्जीवेत्सुखं जीवेद् ऋ...(स.द.सं.१/१८)............... ८७३ | ये चान्ये ह वृथा तर्कदृ...(मैत्रा.७/८)................... १५६० यावतामस्ति तन्मानं प्रति...(शा.वा.स.६/६२) ........... १७१० ये चित्तं योगाद् विक्षिप...(यो.सुधा.१/३०).............. १११७ यावत् सर्वं न सन्त्यक्तं...(अन्न.१/४५)................... १३४८ | ये चैव नाऽनुतिष्ठन्ति...(ग.गी.२/३२)...................११४२ यावदेवम्विधं नैतत् प्रवृ...(शा.वा.२/३५).................. ५०७ ये तु प्रकृत्युपासनया त...(यो.सा.सं.पृष्ठ १९)......... १३३४ यावद् यावद् मुनिश्रेष्ठ !...(अन्न.१/४४) ................ १३४८ | ये तु सोपक्रमकर्माण..(उप.पद.४९९ वृत्ति पृ.२५१).. १२१० यावद् विद्या न गृह्यते ...(का.सू.२/६ ज.मं.)........... ५०२/ये ते भिक्खवे ! भिक्खू अ...(म.नि. यावन्तः परितोषा कारयितुः...(षो.७/६) ................... ३१५/ २/२/१०/१८२ पृ.१५३) ... ........१३०५ यावन्ति क्रियमाणानि क...(सं.गी.४/८)....................८६० | ये ते भिक्खू अरहन्तो खी...(म.नि. यावन्ति पशुरोमाणि तावत् ...(मनु.५/३८)............... ४८९ १/३/२/२४८ पृ.१९६)....... .......१३०५ यावन्तो हि परसमयास्ताव...(वि.आ.भा.२२६५)........१०६५ |ये ते भिक्खू धम्मानुसारि...(म.नि. या विराधना यतमानस्य भवे...(ओ.नि.७५९) .............. ६२ १/४/४/३५२ पृ.२९२) .......
.........७२१ या स्वसमयवर्जा खलुश...(द.वै.नि.३/१९७ वृत्ति).......६४८|ये ते समणब्राह्मणा एवंवा...(दी.नि. या स्वसमयेन = स्वसिद्धा...(द.वै.नि.३/१९८ वृ.)..... ६४९ / ३/६/१९२,पृ.१०३) ......... ............... १६०३ युक्तं उचितं...(षो.४/७ वृ.)........
६९२|ये ते समणब्राह्मणा चक्खु...(म.नि.३/५/८/४३५)..........४६ युक्तिमद्वचनं ग्राह्यं म...(वि.पु.३/१८२०)................ २१४ | येन कारणेन गर्भगते भगव...(आ.नि.१०९३) .......... ९९४ युक्तिमद् वचनं यस्य त...(लो.त.नि.१/३८)............... ६५१ येनकेनचिदाच्छन्नो येनकेन...(सं.गी.९/७६)...............१०८१ युक्तिमार्गसहेषु अपि अ...(उप.प.८५३).................. १०७२ | येन केन प्रकारेण प्रसन्नः...(जै.गी.१२४) ................ १९७८ युक्तिविरहे श्रुतिसहस्र...(स्या.रह.का.५/खण्ड-२/पृ.४४८). २५६ येन दोषा निरुध्यन्ते ...(सिद्ध द्वा.द्वा.२०/६) ............ १४८ युक्तिश्चोपपत्तिरागमश्चा ...(अ.प्र.११/४ वृ.)............... ५१० येन प्रकारेण सुखं धै...(त्रि.ना.५१,जा.द.३/१२)....... १४९४ युक्त्यागमबहिर्भूतमत...(अ.प्र.११/४) .................... ५१० येन यत्र कृतं कर्म स त...(शिवो.७/११०)........... ११६९ युक्त्या सुसूक्ष्मया धी...(रा.गी.१५/३४)................. १११५ | येन येन हि भावेन युज्य...(यो.शा.९/१४) ............. १५८३ युगपज्जायमानयोर्न कार्य...(सां.सू.१/३८).....
| येन संस्थानेनाऽवस्थित...(त.वै.२/४६)................... १४९४ युगपज्ज्ञानानुत्पत्तिर्म...(न्या.सू.१/१/१६) .................. १७७२ | येनांशेन जयेन्मोहं भवे...(म.गी.१५/११२) ............. १५८० युज्यते चैतदप्येवं ती...(यो.बि.१८३) .................... ९४३ | येनांशेन ज्ञानं तेनांशे....(पु.सि.२१३)................... १६३५ युञ्जन्ति देवा......(श.प.ब्रा.सा.भा.६/२/४/४)............८३१ येनांशेनाऽऽत्मनो योग...(अ.सा.१८/१४८).............. १६३५ युष्माभिः संस्तुतो प्रस...(न.पु.४०/३०)................. ३५५ | येनाऽनादिसंसिद्धप्रकारे...(वि.आ.भा.१२०२ वृ.) ....... १०१५ यूनः सकान्तस्य विदग्धबु...(अ.त.३/९७) १५०० | ये पापानि न कुर्वन्ति...(म.भा.वनपर्व-२००/९९)...... १४७८ यूनो वैदग्ध्यवतः कान्ता...(षो.११/३).... १००८ | ये प्राप्ताः परमां गतिं ...(सं.उप.२)..................... १६९६ यूपं कृत्वा पशून् हत्वा...(ध.स्मृ.७)........................ ४८६ | ये बकव्रतिनो विप्रा ये ...(म.स्मृ.४/१९७) ................. ९० ये केचन प्रपासत्रादिकं...(सूत्र.११/२०वृ.)................... ३१ | ये भक्ष्यन्ति मांसा...(म.भा.अनुशासन ११६/२४) ........ ४७० ये केचि अकुसला धम्मा स...(म.नि. .
ये भस्मधारणं त्य......(बृ.जा.५/९) ...................... १७७६ सल्लेखसूत्र-१/१/८/८६)...........
| येमे, भो ! समणब्राह्मणा...(दी.नि.२/३/२१३,पृ.११३). २६५
२
७)..............
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३७९ ये यावि भुञ्जन्ति तहप्प...(सूत्रकृ.श्रु.२, अ.६,गा.३८).४६१ | योगविहीनेन न ज्ञानेन वि...(रा.गी.३/४८) ............. १७७० ये ये चयापचयधर्माणस्ते ...(यो.बि.३०७ वृत्ति) .......११३२ योगशास्त्राच्चाऽध्यात्म...(न्या.सू.४/२/४६ भा.) ......... १३९९ ये ये भावाः स्थिता लोके ...(अन्न.४/४)...............१६२७ योगश्चित्तवृत्तिनिरो...(यो.सू.१/२) ....................८३०,८२४ ये लुब्धचित्ता विषयादिभो...(ह.ष.२०) ....................... ९० | योगसमाध्योरन्यत्र तु धा...(अ.वि.वृ.गा.१५) ..............८३० ये शुद्धवासना भूयो न ज...(महो.२/४०) .............. १३४६ योगसाधनभेदेषु धर्मभेदे...(अध्या.गी.६२) ................ १४०२ ये षण्णवतितत्त्वज्ञा यत्र...(वरा.१/१७). .................७९२ | योगसिद्धिं विना देहः प्र...(यो.शि.१/१४१).............१४१० येषां कैरवकुन्दवृन्दशशभृ...(अ.सा.२१/१) .............. २१७३ योगस्तपो दमो दानं, सत्यं...(व.स्मृ.१/६/२०)......... १०८२ येषां श्राद्धानां पुरत ए...(बृ.क.भा.वृ.१६० ............... १२९ योगस्तपो दमो दानं सत्यं ...(व.ध.शा.२१) ...........१०८२ येषामेवं न मुक्त्यादौ ...(यो.बि.१४७).................... ८९९ | योगस्थः कुरु कर्माणि नीर...(अक्षी.खण्ड-२/श्लोक-३) १२४१ येसं रागो च दोसो च अवि...(सं.नि.
| योगस्य प्रथमं द्वारं वा...(वि.चू.३६८)..................... ८६१ १/१/३/३/२३ पृ.१६) ............................ १३९१ | योगस्य षष्ठाङ्गमिहोपग...(अ.तत्त्वा.३/१२४) ........... १६४१ ये हि केचि, भिक्खवे,...(म.नि.१/३/६/२८७) ........... १५४ | योगहीनं कथं ज्ञानं मोक्ष...(यो.शि.१/१३, ये हि केचि, भिक्खवे, सम...(म.नि.
यो.त.१४) .................. .....८९४,१७०१ १/२/१७० पृ.१२२) ..........
१६५१ | योगा इहोक्तास्त्रिविधा...(वै.क.स्त.१/८९) .................. ३५६ ये हि भगवदाज्ञानुकूलव...(सा.सं.भा.
| योगाचार्यमतानुरोधे पुनरि...(स्या.क.९/२७).............. १२७५ १/६/१/१/३/२१,पृ.४०).
११४६ | योगात् परतरं पुण्यं योगा...(यो.शि.१/६७)............. १७८१ ये हि संस्पर्शजा भोगा...(भ.गी.५/२२).................. १७४२ योगादभ्यासात् ततो वेधो ...(वरा.५/६७) .............. १०१७ ये हेतवो यावन्तो = याव...(ओ.नि.५३, वृत्ति).........९६९| | योगाभ्यासरतो विद्वान वै...(रा.गी.३/४९)............... १८०४ येऽधीतवेदाः क्रियया वि...(बृ.परा.स्मृ.६/२१०)........ १०७५ | योगाभ्यासेन मे रोग उत्प...(यो.कुं.५८)............... १११७ येऽपि 'निराश्रवचित्तस...(अ.स.१/६/पृ.१०४) ......... २११० | योगाऽऽरम्भे मूर्तहरि...(ग.पु.१/२२९/२५).............. १३३७ येऽपि सत्त्वा न व्यापा...(ओ.नि.७५३वृ.) ............... ५३२ | योगिनः चित्तशुद्ध्यर्थं ...(अन्न.४/४४) .................... १५१३ येऽप्यन्यदेवताभक्ता यज...(भ.गी.९/२३)................. १५७५ | योगिनः समाधिसिद्धस्य नि...(ना.भ.४/७) ............... १०९२ यैातोऽसौ महाभागैः,...(वै.क.स्त.९/१०५७)........... ११२५ योगिनः स्वयं निर्मितेषु ...(यो.सू.४/४ रा.मा.)........ १७७३ यो इमं पलिपथं दुग्गं सं...(धम्मप.,ब्रा.व.३२,
योगिनां यतचित्तानां जित...(रा.गी.१५/१७) ............ १५१३ म.नि.२/५/८/४४५)................................१०८४ | योगी कुम्भकमास्थाय प्र...(यो.त.६९) ................... १६२१ यो उप्पतितं विनेति कोधं ...(सु.नि.१/१/१)......... | योगेनाऽवाप्यते ज्ञानं, ...(बौ.ध.४/१/१/२६) ........... १७८१ यो खो आवुसो भि......(दि.नि.१/६/३७७,
योगो नाम देवतानुसन्धान...(स.द.सं.रामा पृ.१९४) ...... ८३१ पृ.१४०,१/७/३७९ पृ.१४३).....
६१६ | योगो वैधेषु कौशल...(ग.गी.१/४९)........................ ८३१ ' यो खो भिक्खु ! रागक्खयो,..(सं.नि.५/४५/७) ......... ४३६ | योगो हि द्विविधः सम्प्र...(यो.सू.१/२ भावा.) .......... १३२६ योगः कर्मसु कौशल...(भ.गी.२/५०) .................... ८३१ योग्यजीवप्रबोधार्थम्, भा...(आ.द.गी.१०५) ............. १८६७ योगः सर्वविपद्वल्लीविता...(यो.शा.१/५).................. १७८१ | योग्यता चाऽऽफलप्राप्ते...(ललित.पृ.४९) .................. ७०६ योगक्रियाफलाऽऽख्यं य...(यो.दृ.स.३४) .................१४५८ योग्यता चेह विज्ञेया बीज...(यो.बि.२७८) .......२२०,१०२७ योगक्षेमसाधारणजन्यतायाः ...(न्या.लो.
योग्योपादानयोगेन दृषदः ...(इष्टो.२/२)................. २९८ प्रकाश-१ पृ.१४)............... ..................११८३ | यो च कायेन वाचाय मनसा...(सं.नि. योगजाऽदृष्टजनितः स तु ...(अ.उप.२/२) ............ १२८१ १/१/७/१/५/१९१/पृ.१९२)...................... ५२२ योगप्राप्त्यै महाबाहो ! ...(ग.गी.५/२) ...................१२०७| यो च दत्त्वा नानुतप्ते तं...(जा.७/४०१/४४)............ ८५३ योगभेदसमूहोऽपि चिदानन्द...(अध्या.गी.६१) ........... १४०२ | यो च वस्ससतं जीवे, कुसी...(ध.प.८/१३)............ १२०६ योगमार्गज्ञैः = अध्यात्म...(यो.बि.६६ वृ.) ............ १३६७ योजनाद्योग इत्युक्तो मो...(२०२ योगबिन्दु) ............. ६८३
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________
11
.........
४८७
२३८०
• परिशिष्ट-११. यो दत्वाऽतिथिभूतेभ्यः ...(म.भा.वनपर्व १९३३२) ..... ८३९ | योऽधतण्हं पहत्वान अनागा...(धम्मप., यो दानमानस्तुतिवन्दनाभि...(अ.क.१३/४५) ........... १८६३ | ब्रा.व.३४, म.नि.२/५/८/४४७) १०८४ यो दुक्खस्स पजानाति इधे...(धम्मप.,
योऽध दीघं वा रस्सं वा अ...(धम्मप., ब्रा.व.२०, म.नि.२/५/८/४३३).................. १०८४ | ब्रा.व.२७, म.नि.२/५/८/४४०) यो देवकामो न धनं रुणद्धि,...(अथ.वे.७/५०/६) ......८५३ योऽन्यथा सन्तमात्मान...(म.भा. यो न भुङ्क्ते भुज्य.......(यो.वा.नि.पू.५९/३२) ........ १६४९| आदिपर्व ७४/८५) ..... ............१५२५ यो न लिप्पति कामेसु तमहं...(सु.नि.३/३५/३२) ..... १०८२ योऽपि द्रव्यलिङ्गसमन्वि...(आचा.१/५/४५ वृत्ति.) ........ ९० यो न सङ्कल्पितः पूर्वं ...(अ.प्र.६/२) .................. ४१० योऽयं पीताऽशितमुद्गिर...(मैत्रा.२/६) .................. १८०८ यो न हन्ति न घातति न जि...(इ.यु.पृष्ठ.२०) ....... १८४६ | योऽयं स्थविष्ठो धातुर...(मैत्रा.२/५)...... यो निःसतश्च न च निःसृत...(सौ.नं.७/४९) .......... १२९५ योऽयमनन्तः स एवाऽहम...(यो.सधा.२/४७)........... १४९७ यो निन्दियं पसंसति, तं ...(सु.नि.३/३६/२)............ १५८ | योऽसावसौ पुरुषः सोऽहम...(ईशा.१६)................... ३३० यो निरनबन्धदोषाच्छा...(षो.१२/३) १६४,४०१,४३३,१९०२ योऽस्य निरुक्तानि वेद ...(शां.३/१)......................२१३ यो निश्चयः प्रवर्तते ...(गु.त.वि.वृत्ति १/३८) ........... ५३५ योऽहमन्वभवं सोऽहं स्म...(शा.वा.६/३७)..............१७१८ यो प्राणमनिपातेति मुसावा...(ध.प.१२,पृ.३८) ........... ४९२ योगपद्यञ्च कायानां तज्जन...(त.चि. यो बुद्ध्वा भवनैर्गुण्यं...(अ.सा.२/१८) ................. १९०४ |
अनुमानखण्डभा.२ ईश्वरानुमाने पृ.१९३)........ १७७१ यो भुञ्जानोऽपि नो भु...(धर्मा.८/३)......
| यौवनमुदग्रकाले विदधाति ...( )........................... ६३७ यो मां सर्वगतं ज्ञात्वा...(म.भा.शान्ति.)....................
रक्खइ वएसु खलियं उवउ...(ध.रत्न.११३) ............ १२१६ यो मुनाति उभे लोके मुनि...(म.नि.पा.१/२/१४)...... १८७७
रक्षन् शशं जीवद्विपो भवं...(वै.क.ल.१/२६०)........... ९४८ यो यजेदपरिश्रान्तो मासि ...(म.भा.आदिपर्व-७९/६) .... ८४५
रक्षा स्वजीवितेनापि प्रा...(ब्र.सि.२४८) .................. १३२० यो यत्र निवसन्त्रास्ते स त...(इष्टो.४३)................. १६४६
रक्षितान्यपि यत्नेन चक्षु..(ब्र.सि.३७२).................... ९५२ यो यत्रानुरक्तः, स तदन्य...(बा.रा.२/६)................ १५००
| रक्ष्यते तपसा नैव न देवै...(पार्श्व.च./ यो यमर्थं प्रार्थयते । त...(यो.वा.
सर्ग.२,३/पृ.४५)....................... .............११५५ निर्वाणप्रक.१०३/२२) ...........
१००१
रक्ष्यते नैव भूपालैन...(पार्श्व.च./सर्ग.२,३/पृ.४५) ...... ११५५ यो यस्मादुत्पद्यते स त...(दे.स्मृ.६/६४)...
रजसा चोदिता मेघा वर्ष...(श्री.भा.१०/२४/२३) ......११०९ यो यावत् कुरुते मूढस्तदा...(वै.क.स्त.९/३२३, वै.रति.८/३२१)...........
रजस्तमोजन्या एते नव चि...(ना.भ.१/३०) ............ १११७ यो विमूढात्मा = रागद्वे...(भ.गी.३/६ गू.दी.वृ.)..........९०
| रजस्वला गतवतो नरस्याऽ...(भा.प्र.दिनचर्या२७९)....... ४९७ योषित्प्रियकरो भगोदकेन त...(कालि.२)................. १७७७
| रजस्स्त्रीसङ्गमी चैव परो...(इति.३४) ..................... ४९७ यो सहस्सं सहस्सेन सङ्गा...(ध.प.८/४) ............... १९२५
| रजोगुणेन चाल्यमानं चित्तं...(यो.सू.सूधा.३/११)........१६७६ यो सीलवा पञ्जवा भावित...(सं.नि.१/१/९५ पृ.६४) १६९०
रजो मिश्र...( )...
.............७४६ यो हवे बलवा सन्तो, दुब्ब...(सं.नि.१/११/४) ........ १८८५ | रा
| रतिक्रीडाद्यर्थस्त्री-पुं...( )............. .............६६९ यो हि ज्ञाता स एव सः...(केनो.शा.भा.१३)............३३० रत्तो बन्धदि कर्म मुञ्च...(स.सा.१५०) ............... १६४८ यो हि नामाऽर्हन्तं द्र...(प्र.सा.१/८० त.प्रदी.)..........१३६६ | रत्तो वा दुट्ठो वा मूढो ...(ओ.नि.७५७) ............... ५२९ यो हि सज्ञेयं जानीते ...(द्वा.न.च.पृ.३३३).............३८२ रत्नत्रयात्मकधर्मानुष्ठा...(गो.सा. यो हि सन्यस्य विषयान् ...(स्क.पु.मा.को.४५/१९)... १२९४ जीवकाण्ड-जीवतत्त्वप्र.३५७) ......................... ६५२ यो हेतुवादागमविषयमर्थं ...(सं.त.७.३/४५)............. १०७२ | रत्ननिधानसम्प्राप्तिसमोऽ...(ब्र.सि.९०) ................... १३११ यो ह्यन्यैः शिष्टबोधिस...(ध.सं.गा.१७ भाग-१ पृ.३५) ८४७ रत्नशिक्षादृगन्या हि त...(अ.सा.१५/१२)............... १६९४ योऽध कामे पहत्वान अनागा...(धम्मप.,ब्रा.व.३३,
रत्नादिशिक्षादग्भ्योऽ...(यो.दृ.स.१८०)...................१६९३ म.नि.२/५/८/४४६) .............................. १०८४ | रत्नोपलम्भतज्ज्ञानत...(यो.दृ.स.१२२) ................... १५८८
...... ११४६
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
रम्यं सुखं यद्विषयोपनीतं...( वै.क. स्त. ६/२२८). . १६३१ रागादीनां चित्तस्थानां क.. ( म.प्र. १/१५)
३०५ | रागाद्यपेतं हृदयं वागS... ( जा. यो. २ / ८ ).
. १८६६ | रागाद्यभावे जिनेश्वराणां ...( ) ५३८ रागाद्वा द्वेषाद्वा मोहा... ( )
४५२ रागानुशयप्रतिघानुशयदृ ...(म.नि. १६२८ मधुपिण्डिकसुत्त-१/२/८/२०१)
रम्ये स्निग्धं सुगन्धा... ( प्रति. सा. १८) रयणतयं च ध... ( का. अनु. ४७९) रयणत्थिणोऽतिथोवा तद्दा... ( उप पद. ९११) रसवीर्यविपाका हि श्वमांस... (का.सू.२/९/३८) रसोऽप्यस्य परं दृष्ट्वा... (भ.गी.२/५९) रसौषधिक्रियाजालमन्त्राऽ...(यो . शि. १ / १५२ ) . १८०४ रागेण रोषेण वयं प्रपू ... ( अ. तत्त्वा. २/११) रस्यन्ते = अन्तरात्मनाऽ...(अनु. सू. २६२ वृ.) ६४३ | रागेण व दोसेण व मोहेण... ( भा. रह. ५३) रहकारपरसुमाई दारुगमाई...(उत्त.नि. १५/३७४) १८९६ | रागो करेदि णिच्चं महिलाव ... ( ... (लिं. प्रा. १७) राक्षसाः कलिमाश्रित्य जा... ( वा.रामा १/१४) १०८० रागो दोसो, मइब्भंसो रागं च दोसंच पहाय मोहं ... ( सं . नि. १ / ७ / २२ ) (......... ९५९ | रागो दोसो मोहो एए
धम्म... ( आ.प. ६८७)
रागं द्वेषं मदं मायां ... ( ना.परि.३/७०). रागदोसपरेतेहिं नायं ध... (म.नि.१ / २६ / ३, म.नि.१/३/६/२८१)
एत्था... (यो.श. ५३ ). १८६८ रागो दोसो मोहो एए कालु... ( कथार. १५०/६) रागो दोसो मोहो दोसाभिस्स... ( श्रा.प्र. ३९३).
. ६८७,१३०४ रागो दोसो मोहो दोसाभि... ( धर्मसं. १३७८) ३३४ रागो दोसो मोहो दोसाऽभि...( श्रा. प्र. ३९३) ५५१ रागो दोसो मोहो य आस... ( स.सा. १७७) ५२५ रागो द्वेषश्च मोह... ( अष्टक. २२/२). ९५९
रागदोसे च दो पावे पावक... ( उत्त. ३१/३) रागद्दोसकरो वा... ( आ.चू.१/७/१) रागद्दोसविउत्तो जोगो असढ... (नि. भा. ६६९६) रागद्दोसाणुगया जीवा कम्म...( व्य. सू.भा.२/१३६ ) . रागद्दोसा दण्डा जोगा तह...(उत्त.नि.१५/३७६). . १८७१ रागद्वेषपरिणामो दुर्भे...(यो.शा. १/१७ वृत्ति- ५ / पृ. ३९). १०१६ रागद्वेषविनाशित्वात्, म... (जै.गी. १२८) रागद्वेषविनिर्मुक्तः स...(अव.गी.२/२४). रागद्वेषविमुक्तात्मा सम... (ना. परि. ३/३४,
सं.गी. ६/१०६).
रागद्वेषवियुक्तात्मा सम... (रा.गी. १५/४१,
कू.पु. उपरि. २८/१७).
रागद्वेषवियुक्तात्मा सम... ( ना. परि. ३/३४, रा.गी. ४० ). १८४८ राम एव परं ब्र...(रा.रह. १/६) राग-द्वेषादयो दोषाः ..... ( कू.पु. ३/३०) रागद्वेषादयो दोषाः स... ( कू. पु. ३/२/२० ) गरता न दक्खन्ति तमोख...( दी. नि. २/१/६) रागवज्जियोऽवि सेवयजणक... (ष. खं. ५/४/२६ वृ.) रागस्स दोसस्स य सङ्खएणं...(उत्त.३२/२) रागाईणमभावा जम्माईणं अस...(श्रा.प्र.३९२, धर्मसं. १३७७)
रागादयो महादोषाः खलास्ते... ( सा.स. २७४ ) रागादिदोषजनकानि वचांसि ... (लो.त.नि.१/१६) रागादिदोसवसगो बन्धति क... ( धर्मसं. १७७ ) रागादिभिरयञ्चेह भिद्यते S... (यो. दृ. स. ११९)
२३८१
७५६
८४२
रागो द्वेषश्च संसारकारणं... ( अ.गी. २१/१६) ........ रागो द्वेषो मोह इत्येवमा... ( अ. बिं. १ /२३) रागोरगगरलभरो तरलइ चि...(द.शु. ३/४३) २९७ | रागोऽपि दृष्ट्वा ब्र.. (ग.गी. १ / ५६ ) . १८४६ राजसतामसवृत्तिरहितस्य सा...( ना.भा.१/१३). राज्यादिदाने दोष ए... ( अ.प्र. २८/५ वृ . ) . १९३४ राज्यादिप्रदानं महाधिकरणं... (अ.प्र. २८/२ वृ.) राढामणी विरुलियप्पगासे अ...( उत्त. २० / ४२ ). १९३४ |रादिणिए ऊणरादिणिएसु अ... ( मूला. १८७)
२१५
९८०
३३३
२१५,५५८
१८९२
६५८
, ३३४,९५९
९५९
९५९
९५९
३३३
९५९
. ४३७,९५९
३३४,९५९ ९५९ . १६४९
.१६२८
७५४
.२८२
२८१
१२९१
१९७४
१५९६
१५९६
१११३
७४८
९५९ | रामपदेनाऽसौ परं ब्र... (रा.पू. ता. १ / ६) ३३३ | रामाङ्गं प्रणवं ... ( रा.रह. १/९) ५४७ राहोः शिर इत्यादीनि विक... ( भा.ग.१/९) १९३७२ | रिजुमइविउलक्खीरमहुअक्खी... (विशेषावश्यकभाष्य-८०३ मलधारवृत्त्युद्धृत)
२१६०
२१२३
रिजुमइविउलमईओ सत्त य एया... ( विशेषावश्यकभाष्य-८०३ मलधारवृत्त्युद्धृत) ३३३ | रिपौ बद्धे स्वदेहे च समै...( याज्ञ. २२)
२९६ | रुजि = रोगे चित्तदोषे स.. ( षो. १४/१० यो.दी.) ११०६ रुद्रग्रन्थिं ततो भि... ( वरा . ५ / ६६ )
. १५८५ रुद्रो महेश्वरः शम्भुर्म... ( म.गी. ३/११२ ) .................११२५
७०२
७०२
९५२
१२४८
१०१७
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३८२
रुद्रो रागवशात् स्त्रियं... (लो.त.नि. १/३०) रूप्पं टङ्कं विसमाऽऽहय...(आ.नि.११३८) रुहिरकयस्स वत्थस्स रुहि... ( ज्ञात. क. १/५) रूपं कान्तं पश्यन्नपि शृ... (यो.शा. १२/२३) रूपं सुन्दरं, वयश्चोदग्रं ... ( द. वै.नि. ३ / २९२ वृत्ति) रूपवयोवैचक्षण्यसौभाग्यमा...(का. सूत्र.७ /१/२) रूपसौभाग्य......( वा.भ. ६/६ )
रूपान्यत्वान्न जातिशब्दः...( मी.सू. ६/८-४०). रूपालिङ्गा...( मी.सू.६/८-३८). रूवं वओ य वेसो द... (द.वै.नि.अ. ३ / गा. २९२) रेचकं पूरकं त्यक्त्वा सु...(व.सं.) रेचकं पूरकं मुक्त्वा कु...(त्रि.ब्रा. १०७) रेचक - पूरक- कुम्भक करणाऽ...(यो.शा. १२/४४) रेचको बाह्यवृत्तिः, पूर...(यो.सुधा. २/५०) रे जीव ! किं न बुज्झसि ? ... ( जीवा . ) रेणुकाऽजनयद्रामं ऋषिशृ... ( श्रा. दि. कृ. २२८ वृ. भाग २ / पृ. ५८ )
रेवतीए गाहावतिणीए ममं अ... (भ.सू.श.१५ / सू. ५५८/पृ.६८६) रोइअनायपुत्तवयणे अत्तस...(द.वै.१०/५) रोगादिनिवृत्त्यर्थं कटु ... ( ) रोगादिवत् क्षु..... ( केव. भु. ३०) रोगिसिरावेहो इव सुविज्ज...( पं. लिं.प्र. ६० ) रोगे त्वेकौषधाऽसाध्ये...(त्रि.श. पु. १/२/१७८) रोहिणी अम्बा तह मन्दउ... ( पञ्चा. १९/२४). रोहिणीहिं ससमंसं भोच्चा...(सू.प्र. नक्ष.८/२३). लक्खणओ खलु सिद्धी तदभा...(बृ.क. भा. २७६) लक्खणजुत्ता पडिमा पासाई... (व्य.भा.उ.६ / गा. १८९) लक्खणलक्खुवलक्खसरीर...( उप . प . १४२ वृत्ति पृ. ११७) लक्षणं पुनरस्येदं न भवा... ( ब्र.सि. ३०३ ) लक्षणरूपोऽर्थः अनुवाद:, ( कि. प्र. पृष्ठ १९८) लक्षणस्याऽपि साधने लक्ष... ( ..(कि.रह. पृ. ६५) लक्षणेऽपि लक्षणापेक्षा...(कि.प्र. पृ.६३) लग्गादि च तुरन्ते अनुकू... (व्य. सू. भा. ४ / ३०८) लघिमा = लघुभावः, यतः सू...(सां. का. २३ वृ.) लघुत्वमारोग्यमलोलुपत्वं ... ( श्वेता. २ / १३ ). लघ्वादिधर्मैः साधर्म्यं,...(सां.सू.१/१२८) लज्जातो भयतो वितर्कवशतो ... ( उप.त. २६४)
• परिशिष्ट - ११
·
. २९७ लज्जा दया सञ्जम बम्भचेरं,...( द. वै.९/१/१३). . १४४७ लट्ठत्ति अर्थश्रवणात्,...( भग.२/५/१०७ वृत्ति) . ४८८ लट्ठा गहिअट्ठा पुच्छि ...(स.प्र. ९० ) १६२० लट्ठा, गहियट्ठा, पुच्छ... ( भगवती. २/५/१०७) ६३७ लद्धिल्लियं च बोहिं अकरि... ( आ.नि.१११२) . ९५० लद्धिल्लियं च बोहिं अकरि... ( आ.नि. १११३) ९५० लब्धिः = सुवर्णादीनां ला... (अ.प्र.वृ. १२/४ वृ.) . ४८५ लब्धिख्यात्यर्थिना तु ...(अ.प्र. १२ / ४ ) ४८५ लब्धोदयः खलजनः प्रथमं... ( नी.द्वि. १०७) ६३७ लब्भिहिसि तेण पहं...(उप.मा./५२२) १५०८ लभति अत्थवेदं, लभति धम्म...( म.नि.१.१.७५) १५१० लयविक्षेपरहितं मनः कृ... ( मैत्रा. ६ / ३४ ) १५१५ लयस्तमश्च विक्षेपः तेजः ...(ते. बिं. १/४१ ) १५०७ | लयस्तमश्च विक्षेपो रसाS... ( अपरो. १२८). लयो यदि नाशस्त...(किरणा रह. पृ. २२) लवण व्व सलिलजोए झाणे चि...( आ.सा. ८७).
. १०८० लवमात्रमयं नियमादुचितोचि ...( षो. ८/१४)
लहु बिय पज्जअपज्जे, अपजे...(श.प.क.५०). ४६२ | लाभम्मि जेण सुमणो अला...(ऋ.भा.४३ / १) १८४६ | लाभान्तरफलश्चास्य श्र...(यो. दृ.स. ४४). लाभालाभे सुखे...... ( वै.क.ल.५/१३७५) २०२९ लाभालाभे सुहे दुक्खे... ( उत्त. १९/९०). १५ लाभुत्ति न मज्जिज्जा, अ... ( आचा. १/२/५) १२७ लाभेसु अलाभेसु य अविव...(चं. वे. ३९ ). ९२३ लाभेऽप्यलाभेऽपि सुखे... ( वै.क.ल. १/१४४) . ४६६ | लावण्यलहरीपुण्यं वपुः प... ( ज्ञा.सा. १९/५) १५७२ लाहाऽलाहसुहाऽसुहजीवियम...(द.शु. १८५) ३२० लिखित्वा पुस्तकं दत्वा... ( अ.पु. २११/५४) २६१ लिङ्ग मार्गानुसार्येष...(यो . बिं. ३५३) ......... ७१६ | लिङ्गधारी सञ्जमजोएण नि... (ग.प्र. २४)
५६७ लिङ्गे लिङ्गी भवत्येव लि.. (प्र.समु. ३१/७). . ५६६ | लिप्यते पुद्गलस्कन्धो न... ( ज्ञा.सा. ११/३) ५६६ | लीलाकामशरीरी स्वविनोदा... ( राधो . ४ / ८ ). . १९०५ लीलोन्मुक्तिश्चतुर्थी ...(सं.गी. ९/४७). १८१४ लीलोन्मुक्तिश्चतुर्थी ...(श्रीधी. ३/३७) १६३९ लुब्धे दोषाः सम्भवन्ती...( म.भा. शान्ति १२०/४८) ७९७ | लेढि भेषजवन्नित्यं यः प... (भ.का. १८/७)
९२३ लेसा कसायवेयणवेओ अन्नाण...( उत्त. नि. १ / ५२ ) ......
१९८१
१५६
१५७
१५६
११४४
११४४
५४४
५४४
१४६७
३९६
६७६
१११६
१११७
१११७
२१०६
१२४९
३४५
८७७
१८८६
१४८८
१९३४
. १४४४, १९३३
१८८६ . १८८६ ....१९३३ १६५३
. १८६८
१४५३
१२१५
१२९५
. २०४
१६३६
. ३५५
१४०१
१४०१
१४२८
१५४३
७२७
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________
........५३७
•परिशिष्ट-११.
२३८३ लेस्सासोधी अज्झवसायविसो...(मूला.१९११).............. ९४७ | लोभो दोसो च मोहो च पुरि...(सं.नि. लोइअमिच्छत्तं पुण सरूवभे...(वि.श.).................... १४६४ १/१/३/२/११३/पृ.८७) ............ ..............१५४३ लोकः खल्वाधारः सर्वेषां ...(प्रशम.१३१)................ ६९३ | लोयप्पियो जणाणं जणेइ ध...(धर्मरत्न.गा.११)...........६९३ लोकपङ्क्तिमतः प्राहुरना...(यो.बि.९१) ..................... ६९४ लोलीभूतस्य मनसोऽप्रति...(यो.सू.भा.३/१८) ............ १८०६ लोकप्रतीतत्वात्कुतीर्थि...(उत्त.३०/७ बृ.वृ.) .............. १३८९ लोहितज्हेतं भिक्खवे ! अ...(म.नि. लोकमालम्ब्य कर्तव्यं कृतं...(ज्ञा.सा.२३/४)................ ५३७ १/४/८/४०८/पृष्ठ-३३७) ..........
४५१ लोकयात्रां = मोक्षमार्ग...(शृ.श.४५ वृ.).................. ३८५ लोहितशुक्लकृष्णगुणमयी गु...(पै.१/१) .....................७६३ लोकवासनया जन्तोश्शास्त्र...(मुक्ति.२/२,
| लोकायतिको मृतो भवत्यर्थ...(बा.सू.२/२९) ............... ८७४ रा.गी.६/२७, वि.चू.२७२) ......
..५३७ लौकिकज्ञानेऽविद्यालेशस...(यो.वा.१/४८)................१३४४ लोकविरुद्धं नाऽऽचरे...(बा.सू.५/१६).....................८५८ लौकिकत्वाद् दृष्टार्थ...(का.सू.२/७) ........................४६८ लोकशास्त्रकाव्येषु निपुण...(काव्या.१/८)...................६७८ | लौकिकपरीक्षकाणां यस्मि...(न्या.सू.१/१/२५) .............९९३ लोकसज्ञा जिता येन नाम...(अध्या.गी.४७८) ...........५३७ | लौकिकमपि सम्यग्दृष्टिपरि...(बृ.क.भा.८८ वृ.) ........१०६७ लोकसज्ञामपाकृत्य शा...(प्रे.गी.३४)....... ..............१३९६ लौकिकव्यवहारोऽपि नि...(द्वा.न.च.भा.१/पृ.९)...........६१२ लोकस्थितिरलोकस्थितिधर्म...(प्र.सारो.१२९४) ...........१०२६ लौकिकसम उपचारप्रायो वि...(त.स.१/३५ लोकाचारानुवृत्तिश्चेत्या...(यो.बि.१३०) ..................... ५३८ भा.पृष्ठ ११८).
................१६१० लोकानुवर्तनं त्यक्त्वा , ...(अक्षि.४३) ................... ५३७ | वंसीमूलकेतणासमाणं मायं अ...(स्था.४/२/२९३) ...... १२६८ लोकान्तरगतः कर्मार्जितफलं...(पै.अध्याय-२)............. ७९३ | वइरं रदणेसु जहा गोसीसं च...(मूला.१८९६) ......... १२५० लोकापवादैकपदीनिरासः सुद...(अ.तत्त्वा.२/१८) ......... ८६० वक्ता हि यदा स्तुतिमानला...(त.सू.का.२९ वृ.) ........... ८६ लोका हि सर्वे...(म.भा.वन.१०१/२१)..............२५५,२५३ वक्ष्यमाणेन वा कारणेन त...(अ.प्र.५/५ वृ.).............४०४ लोकाऽनुवर्तनं त्य...(अक्ष्यु.४३/अध्या.३).................१३९४ | वग्घमुहम्मि अहिगओ, मंसं ...(उप.मा.४७२).............६६७ लोकाऽपवादभीरुत्वं दीनाऽ...(यो.बि.१२६)............... ८५५ | वचनं = आग.....(षो.८/९ वृ.).. ......................... ३२६ लोकाऽऽचाराऽनुवृत्ति...(यो.बि.१३०) .................... ८६० | वचनक्रियाप्रकर्षाश्रयादस...(वै.क.स्त.२/२६६) .......... १६८९ लोकाऽऽनन्त्यं दिवः प्रा....(या.स्मृ.१/७८) ......... ४९६,४९९ | वचनक्षान्तिरिहाऽऽदौ ध...(षोड.१२/१२) ............. १९०९ लोगद्वयफलं तेन लब्धं भव....(प.पु.१/२७) ............ ६७९ | वचनविघातोऽर्थविकल्पोपप...(न्या.सू.१/५१)............... ५४४ लोगववहारपरो ववहा...(वि.आ.भा.३५८९) ........... १६१० | वचनानुष्ठानत्वं = वचनस्म...(ध.सं.टि.गा.३पृ.६) ..... १९१२ लोगाणुवित्तिविणओ अत्थणि...(मूला.पृ.५८०) ........... १९६२ | वचनाराधनया खलु धर्मस्त...(षोड.२/१२) ................ ११९ लोगे अ साहुवाओ अतुच्छभा...(स्त.प.१५).
वचनाऽनुष्ठानगतं याताऽऽ...(अ.सा.२०/१२) ........... ८३० लोगोवयारविणओ अत्थनिमित्तं...(द.वै.नि.९/३१०)..... १९६२ वचनेत्यादि । वचनात्मिका...(यो.दी.१०/६वृ.) .........१९१३ लोभं परिजाणइ से णिग्ग...(आचा.२/३/१)............. १८६२ | वचसां मनसां यत्स्यात् शु...(रा.गी.४/३).................३५४ लोभः सर्वाऽर्थबाधकः...(यो.शा.४/१८).................. १४२८/ वच्चइ विणिच्छियत्थं ववहा...(अनु.१५२,आ.नि.७५६). ५२८ लोभकषायविशेषाणामुपरमः = ...(त.सू.६/१४ वृ.)... १४८१ | वज्जेमित्ति परिणओ सम्प...(ओ.नि.६०).................. ५३५ लोभमूलानि पापा...(धर्मा.६/२४) .........................१४२८/ वज्जेह अट्टरुदं संसार...(आ.सा.२५८)................. १६६२ लोभाच्च नान्योऽस्ति रि...(पं.तं.२/१५५) ...............१४२८ | वज्रास्येव संहननं 3 प्र...(यो.वा.३/४६)................१८१७ लोभो अकुसलमूलं, दोसो अकु...(म.नि.१/८/२) ......... ३३३ वञ्चनं करणानां तद् विर...(अ.सा.५/३१)............. १६६० लोभो खो वच्छ ! अकुसलं, अ...(म.नि.
|वटका यत्र लभ्यन्ते न दू...( ).......................... १०१२ २,३,३,१९४ पृ.१६७) ........................... ५५८ वणसण्डे चिन्तेइसुहज्झवसा...(आ.हा.वृ.भाग-२/पृ.१४३).७१४ लोभो दशति सर्व...(हिङगु.१०/२)....................... १४२८/ वणिग् यथा रत्नपरीक्षाया ...(वै.क.ल.१/२३६).......१६९४ लोभो दोसो च मोहो च पुरि...(इति.३/१) ....... ३३३,९५९ वत्तीए परमप्पा दो वि पु...( ) .................... १३६२
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३८४
• परिशिष्ट-११. वत्तीए बज्झप्पा सत्तीए ...( ) .......................... १३६२ वरं = प्रधानं, वृन्दाव...(यो.बि.१३८).................. ८७४ वत्तो नाम एक्कस्सिं, अ...(व्यवहार-भाष्य-१०/३/६९४) १४१ वरं मे अप्पा दन्तो सञ्ज...(उत्त.१/१६) ............... १८७६ वत्तऽणुवत्तपवत्तो बहु...(व्यवहार-भाष्य-१०/३/६९३)..... १४१ वरं विषं भक्षितमुग्रदोषं...(सु.रत्न.५३८)..... वत्थदण्डधारी कच्छं णो ब...(नि.भा.४५८७
| वरं वृन्दावने रम्ये...(योगबिन्दौ उद्धृतः-१३८).......... २१४९ भाग-३ पृ.५४१ चू.)................................ ४०७/वरगन्धधूवचुक्खक्खएहिं कु...(चन्द्र.).......................३५१ वत्थाइ णेव गन्थो मुणीण ...(अ.म.प.२३).............१९५४ वरपउमगब्भगोरा सव्वेते...(दे.स्त.२२४).................१४०९ वत्थु पडुच्च जं पुण अ...(स.सा.२६५) ................. ५२६ वरबोधेरपि न्यायात्सिद्धि...(यो.बि.२७९)..........२२०,१०२७ वत्थु वसइ सहावे सत्ताओ...(स्था.
वरबोहिलाभओ सो सव्वुत्तम...(स्त.प.१५८, वृ.३/३/१९९ उद्धृत) .......... ७३२ पञ्चा .७/३६, प.व.१२६७)...........
................ २८३ वत्थुसहावो एसो अउव्वचि...(ललितविस्तरायां
वरवरिया घोसिज्जइ किमि...(आ.नि.२१९) ............... २५८ उद्धृता ३९८)...........
...... ३७२ वर्जको मधुमांसस्य तस्य ...(वि.धर्मो.खण्ड-१/ वदणियमाणि धरतां सीलाणि त...(स.सा.१५३).......... १६२] अध्या.५८ पृष्ठ.३४) ........... ..............४८६ वधादीयो पावादो......(द.वै.नि.अग.चू.१०/२४५)...... १८८२ वर्षास्तपात्ययः प्रावृ...(अ.चिं.२/१५७)................... १८३८ वने पद्मासनाऽऽसीनं ...(यो.शा.३/४५)............... १४५४ वर्षे वर्षेऽश्वमेधेन यो...(मनु.५/५३)........................ ४८३ वने रणे जलाऽग्निमध्ये म...(भक्तामरवृत्ति
वल्ली सन्तरणन्तर अणन्त...(व्य.भा.४/४३२) .......... १२२३ समुद्धृतः ६/पृ.२६) ..... ............११६१ ववहारओ उ एसो विडेओ...(यो.श.४)...........६८४,१२९६ वन्तं निसेवियं होइ...(व्य.सू.भा.उद्दे.५/११८) ........... १८५० ववहारणयो भासदि जीवो दे...(स.सा.२७) ...............७३५ वन्दइ उभओ कालम्पि चेइ...(उपदेशमाला-२३०)........ ६७५ ववहारपरो व जओ विसे...(वि.आ.भा.२२१२)........ १६१० वन्दइ नवि बन्दावेइ किइक...(उप.मा.५१६)............. १७६ | ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलक...(बृ.द्र.सं.९)..................७३६ वन्दणणमंसणेहिं अब्भुट्ठा...(प्र.सार.३/४७).............. १९३९ / ववहारेण दु एदे जीवस्स हव...(स.सा.५६).......... वन्दणसक्कारादी अणुलोमा, ...(व्य.सू.उद्दे.१०/ |ववहारेण विणा परमत्थुवएसण...(स.सा.८) ............. १९४१
भा.३८५०)............ ......... १८५६ ववहारेणुवदिस्सइ णाणिस्स ...(स.सा.७) ................ ७३६ वन्दते संविग्नान् लघून् ...(उ.मा.५१६ वृत्ति) ............ १७६ | ववहारो पुण एत्थ गुणपहाण...(उप.रह.५२)........... ११५५ वन्दिज्जमाणा न समुक्कस...(आ.नि.८६६).............. १८५६ ववहारो वि हु दोण्ह वि इ...(उप.पद.३४९).......... ११५९ वन्नियकम्मस्स जया घंस...(धर्मसं.७५१)........१००५,२१०३ | ववहारो वि हु बलवं जं...(आ.नि.भा.१२३/बृ.क. वपनं धर्मबीजस्य सत्प्रशं...(ललितविस्तरायां
भा.उद्दे.३/गा.४५०७ पं.व.१०१६) .............. २००४ उद्धृता इमे श्लोकाः पृ.११)..... ...... १८ ववहारोऽभूयत्थो भूयत्थो ...(स.सा.११)...................७३४ वपनं धर्मबीजस्य सत्प्रशं...(ललितविस्तरा पृ.३९) ....... ६९२ वशिता च गुणानां भूत-भौति...(भा.ग.३/४५वृ.) ....... १८१६ वपुहं धनं दाराः पु...(इष्टो.८) .. ...................... १४५० | वशित्वं = भूतभौतिकेषु व...(यो.भा.३/४५) ........... १८१६ वपुश्च पर्यङ्कशयं श्लथं ...(अयो.व्य.द्वा.२०)........... २९७ | वशित्वं यतो भूतभौतिकं व...(सां.का.२३ वृ.)......... १८१६ वयं सरागाः प्रभुरस्तरागः,...(अ.तत्त्वा.२/१४) .......... ११३३ वशित्वेनाऽपरिमितायुर्व...(दे.स्मृ.२४२८)................. १८१६ वयणमयं पडिक्कमणं वयणमयं ...(नि.सा.४२७) ....... १४७७ | वश्यता परमा तेन जायते नि...(वि.पु.६/७/४४)...... १६२२ वयणाई सुकडुयाइं पणयनिसि...(चं.वे.४४).............. १९७८ | वसभाण य ऊहेहि य थणेहि य...(वि.सू. वयमेव ह्यो वयमेवाऽद्ये...(मी.भा.प्र.३/२/२८) ..........
श्रुतस्कं.१/अ.२/सू.१३) ........................... ४६७ वयसमिदिकसायाणं दण्डाणं त...(पं.सं.१/१२७)........ १८८० | वसुन्धरा इव सव्वफासविस...(सू.कृ.२/२/३८) ......... १८५५ वयाणं सेठं बम्भचेर...(प्र.व्या.२/४)..................... १८४४ वस्तुत उदात्तत्वादिधर्मेः...(यो.सू.१/४२ ना.भ.पू.)...... १३३८ वरं अरण्णवासो य मा कुमि...(सं.स.४३)............. १४६७ वस्तुतो दुःखबीजं......(स्या.क.ल.१०/११८) ............ २०३६
वरं कृतध्वंसगुणादत्यन्तम...( ) ...................... २१४७ | वस्तुत्वे सिद्धान्तहानिः...(सां.सू.१/२१)................. २१२७
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३८५
......... ९९९
वस्तुस्वभावधर्मोऽस्ति स...(कृ.गी.७६) ................ १८६७ | वाराहमत्स्यमंसानि यो ना...(वि.ध.खण्ड-१, वस्त्व न्तरमतिशयानो हि ...(बा.रा.१/७).................१३७९/ अ.५८/३) ........... वस्त्वेकमेव दुःखाय सुखा...(वि.पु.२/६/४५)............१२५१ वारि पोक्खरपत्तेऽव आर...(धम्मप.,ब्रा.व.१९, वहणं तसथावराण होइ पुढवित...(द.वै.१०/४) ........१८४७ म.नि.२/५/८/४३२)................................ १०८४ वर्षोंश्च यद्वत् खलु वि...(मैत्रा.६/३१).................. १७७३ | वारिबिन्दुरिवाऽऽकाशा...(शं.गी.६/१३१)................ २१०५ वाक्चेष्टयोरसामर्थ्य वी...(च.सं.६/३०/२८४)................८० वावसन्तं इति यङ्लुकि । त...(त.चिं. वाक्यमप्रतिबद्धं सत् प्रा...(पं.द.१/६२) .................. १३७१ | अनु.भा.२/मु.वा.पृ.१७८) ............ २१५५ वाक्यार्थमात्रविषयं को...(षो.११/७) .......... ................ ९६ वावीकूवतडागाईगोयरं देह ...(पं.लि.६८) ................... १७ वाक्ये कटुत्वं हृदि निर्द...(ना.डि.३४८).................२१७३ | वासना एव संसार इति सर्वाः...(अ.गी.९/८).......... १२८९ वागादिदण्डयुक्तस्तु प्र...(दक्षसंहिता.)...................... २१०५ वासनाक्षयविज्ञानमनोनाशा ...(अन्न.४/८३)............... १०१७ वाचारम्भणं विकारो नाम...(छान्दो.६/१/१) ....१०६१,१०६३ वासनाक्षयविज्ञानमनोनाशाऽ...(रा.गी.६/६)...............१६२९ वाचा वदति यत् किञ्चित् स...(ते.बि.५/४५)...........७३२ | वासनाप्रक्षयो मोक्षः...(अध्या.१२,वि.चू.३१८)...........२१२७, वाचा सरस्वती भिष...(य.वे.१९/१२). ..........६५४
............२१२९, २१३० वाचो वेगं मनसः क्रोधवेगं...(म.भा.
वासनामात्रमेवैतत् सुखं ...(इष्टो.६) ......................१६२६ शान्ति.२९९/१४)........
........ १०८२ | वासनायाः पुनर्विज्ञाः ! ...(शं.गी.९/९१) .................८९५ वादं जप्पवितण्डं सव्वे...(नि.भा.२१३०).................. ५५० वासनायास्तथा वढेरण...(अन्न.५/१७)................. १५२९ वादानां प्रतिवादानां नाऽ...(म.गी.२/२२) ...............१५६० | वासनासम्परित्यागाच्चित्तं...(रा.गी.६/५३).................१३९६ वादानां प्रतिवादानां भा...(यो.सा.प्रा.७/३३).............१५६० वासनासम्परित्यागात् चि...(अन्न.५/८६).......... ....१५१४ वादो जप्प वितण्डा पइण्णग...(नि.भा.२१२९)........... ५५० | वासनोत्पन्नसंस्कारा अभिब...(शं.गी.९/८९)................८९५ वादो नाऽवलम्ब्यः ...(ना.भ.सू.७४) ...................... १५६० | वासनोबोधहेतुका तदित्या...(प्र.मी.२/३) .. .................७५२ वादो वि वादिनरवइपरिच्छगज...(धर्मसं.५१६) ........... ५५० वासांसि जीर्णानि यथा वि...(भ.गी.२/२३)................७९९ वापी-कूप-तडागानि देवतायत...(शा.वा.स.१०/९)........... १६ वासावासं पज्जोसवियाणं ...(कल्प.९/१७) ................४६० वापीकूपतडागानि देवतायत...(स्क.म.पु.६/२६/६६)........ १७ | वासीचन्दणकप्पो जह रु...(व्य.सू.उद्दे.१०/ वापीकूपतडागानि देवताऽऽ...(यो.दृ.स.११७) .......... १५८५ भा.३८५१)........... .........२९०,१८५६ वापी-सरित्-समुद्रादिषु...(प्र.सारो.६०१ वृत्ति पृ.४९०) १८११ वासीचन्दणकप्पो जो मरणे ...(आ.नि.१५६२)......... २९० वामदेवादिमुक्तेर्नाऽ...(सां.सू.१/१५७) .......................७६४ | वासीचन्दणकप्पो समसुहदु...(यो.श.२०) ..........२९०,१४४३ वायणाए णं निज्जरं जणय...(उत्त.२९/१९)............. १४५४ | वासीचन्दणकप्पो समो य मा...(म.वि.प्र.३५५)........ १४४४ वायवीयाः संयोगविभागाः श...(शा.मी.भा.पृ.१०१) .... २०३४ वास्तवं कर्तृत्वभोक्त...(गोपा.ता.वृ.८/२१).................. ५७८ वायाइ सठाणं वयन्ति, ब...(व्य.सू.पी.९३) .............१९६९ वाहिओ वा अरोगी वा सिणाणं...(द.वै.६/६१).......... ३६० वायाईधाऊणं जो जाहे होइ उ...(आ.नि.१४६८) ...... १९४५ वाहिविरुद्धं भुजइ, देह...(व्य.सू.पी.६९)............... १९६७ वायाए नमोक्कारो हत्थु..(नि.भा.४३७२, आ.नि.११४१, विआणिआ अप्पगमप्पएणं जो...(द.वै.९/३/११) ....... १९३४
बृ.क.भा.४५४५, पं.क.भा.१३२८)..............१९८६ | विउले असणे पाणे खाइमे...(व्या.प्र.१२/१/५३१)........४६७ वाया पुग्गललहुया, मेहा उ...(व्य.भा.उ.१/
विकल्पतल्पमारूढः शेषः पु...(द्वा.द्वा.२४/४ पृ.)...... १८६४ भाग-३, पृ.८४-गा.१३१)........................... ५५० विकल्पयोनयः शब्दाः विक...( )....................७४९ वायुः समानोदानव्यानाऽपा...(त्रिशि.१/३).. ............... ८०७ विकहा सत्तहा पन्नत्ता, त...(स्था.अ.७/५६९) ............ ६६३ वायौ रूपसमवायेऽपि रूपाऽ...(त.चिं.प्र.खं.
| विकारं प्रकृतिं चैव पुरु...(म.भा.शा.प.११७/३७).......७९२ समवायवाद पृ.६५४) .................. . ५८९ | विकारं मानसं योगी प्र...(यो.चू.१०९) .................. १६२२ वारत्तयस्स पुत्तो पडिमं ...(प्र.सारो.६६३) ................ ८४१ विकारप्रतिषेधादिं समाधिं...(रा.गी.८/२५)...............१५२६
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३८६
परिशिष्ट-११.
विकारा निर्विकारत्वं य...(यो.सा.प्रा.९/३२)............. १६२८ विज्ञप्तिः पाटवाऽऽधा...(वै.क.स्त.६/४६५).............१३७० विकाराऽनुरूपः प्रतिकारः...(कुं.मा.५/१३)............... १६०५ | विज्ञातमर्थमवलम्ब्यान्ये...(नी.वा.५/५०)................... १३०९ विकारो नौत्पत्तिकत्वा...(मी.सू.६/४१) .....................४८५ | | विज्ञानघन एवैतेभ्यो भूते...(बृ.आ.२/४/१२) ............ १०६२ विक्कमकालाओ पन्नरसयपण्णह...( ) ...................... १६० विज्ञानमात्रमप्येवं बा...(शा.वा.स.६/५२)................. १५९९ विक्खेवणी कहा चउब्विहा प...(स्था.४/२/२८२).........६४६ | विज्ञानमानन्दं ब्रह्म...(महो.२/९)........................... २१५९ विक्खेवणी चतुव्विहा, तं ...(द.वै.अ.
| विज्ञानोहापोहानुगमवि...(नी.वा.५/५३) .................... १३१० ग.चू.३/९७ पृ.५६).................................. ६४६ | विज्ञआणस्मि = उपप्लुत...(द्वा.द्वा.२५/१२) ............ १७२१ विक्खेवणी णाम परसमएण ससम...(ष.खं.
विट्ठाण सूअरो जह उवएसे ...(पं.व.४३) ...............७११ धव.१/१/२/पृ.१०५) ................................ ६४४ विणए ठविज्ज अप्पाणं इ...(उत्तरा.१/६) ............... २००२ विक्लवो वीर्यहीनो यः स ...(वा.रा.२३/१) ............ ११७२ | विणए वेयावच्चे पाय...(म.वि.१२८) ...................... ५१८ विक्षिप्तं तु प्रथमयोगिनः...(म.प्र.१/२ पृ.५) ..............८३० विणओ पुण पञ्चविहो नि...(आ.प.८८) ............... १९७५ विक्षिप्ते चेतसि समाधिः ...(त.वै.१/१/पृ.४) ............. ८२९ विणओ मोक्खदारं विणयादो...(मूला.७/१८९) .......... १९९१ विक्षिप्ते तु चित्ते का...(म.प्र.१/१ पृ.२).................. ८३० | विणओ मोक्खद्दारं...(मूला.७/१०६, विजयस्त्रिविधः खलु वि...(षोड.३/९)...................७०० चं.वे.५४)...................................१८६६,१९६१ विघ्नजयो नाम 'विघ्न...(योगविंशिकावृत्ति गा.१).........६९८ | विणओवया...(आ.नि.१२१५, प्र.सारो.१००)........... १९९१ विनैः पुनः पुनरपि प्र...(मु.रा.१/१७)................. ८५६ विणओववेयस्स इह परलोगे ...(नि.चू.१३) .......... २००२ विचारणाशुभेच्छाभ्यामि...(रा.गी.७/७)..................... १५१९ विणओ सव्वगुणाणं मूलं स...(धर्मरत्न.२५).............१९६१ विचिकित्सा या चित्तवि...(आचा.अध्य.प
| विणओ सासणे मूलो विणीओ स...(उप.मा.४४०, उ.५ सू.१६१ वृत्ति)
.............९७९ आ.नि.१२३० वि.आ.भा.३४६८) ............... १९६१ विचित्रा देशनास्तत्र भ...(यो.सा.प्रा.८/९४).............. १६०४ | विणयं पञ्चपयारं पालहि मण...(भा.प्रा.१०४).........१९९४ विचित्रेयं कर्मशक्तिर्ययै...(सं.गी.४/१२)...................१४०९ विणयमूले धम्मे पन्नत्ते...(ज्ञा.ध.१/५) .................... १९६१ विचिन्त्यमेतद् भवताऽहमे...(आचाराङ्गवृत्तौ
विणयम्पि जो उवाएणं चोइओ ...(द.वै.९/२/४)....... १९९२ उद्धृत श्लोकः).............
..७३० | विणयो सत्तविहो, तं ना...(द.वै.१/१,चू.पृ.१५)........ १९७३ विच्छिद्य विच्छिद्य तेन ...(यो.सू.भा.२/४) ............ १७३३ विण्णाणाऽभावम्मी, खिव प...(व्य.सू.भा. विच्छिन्नत्वं चाऽल्पप्र...(भा.ग.२/४ वृ.)................. १७३३ उद्दे.१०/४१४४) ...............................१९९९ विच्छिन्नशरदभ्रांशविलयं ...(रा.गी.७/१५) ............. १६२९ वितर्कः = चित्तस्याऽऽल...(यो.सू.१/१७ भा.) ........ १३२६ विजयः = प्रतिवाद्यभिभव...(अ.१२/५ वृ.).............. ५४६ | वितर्कबाधे प्रतिपक्षचि...(अ.तत्त्वा.३/७३) ............... १४३० विजये = अभिभवे तपस्विना ...(अ.१२/३ वृ.) ....... ५४३ वितर्का हिंसादयः कृतकारि...(यो.सू.२/३४)........... १४२९ विजये = सन्यायेनाभिभ...(अ.१२/७ वृ.) ............. ५४९ वितय॑न्त इति क्तिर्का....(यो.सू.२/३३ रा.मा.) ....... १४२५ विजयेऽस्य फलं धर्मप्रति...(अष्टक.१२/७) .............. ५४८ विदन्ति जेण अत्थविसेसे, ...(द.वै.९/४/२ चू.) ...... १९९६ विजयेऽस्याऽतिपातादि, ...(अ.प्र.१२/३) ................ ५४२ | विदिते परतत्त्वे तु सम...(ना.पं.९/१०/४०)......... १३०५ विजयो ह्यत्र सन्नीत्या, ...(अ.प्र.१२/५) .................. ५४६ विदित्वा यो धारयति स स...(कात्या.१०) .............. ९१० विजहित्तु पुव्वसञ्जोगं ...(उत्त.८/२)..................... १९२१ | विदुषो मूर्खस्य वा जन्तु...(म.प्र.२/९) ................. १७३९ विज्जं परिभवमाणो आयरियाणं...(चं.प्र.९) ............. १९८१ | विदेह मुक्तताऽत्रोक्ता ...(अक्ष्यु.४२) .................... १६८९ विज्जं मन्तं जोगं तेगि...(उप.मा.३६५)....................१५५ विदेहाः = स्थूलदेहनिरपे...(यो.सू.१/१९)...............१३३१ विज्जा चरणं च तवो पुरिस...(दश.नि.३/१९५)........६४३ विद्यया तपसा चिन्तया चोप...(मैत्रा.४/४) ..............१७०१ विज्जा वि भत्तिमन्तस्स ...(आ.पता.४६४) .............१९८४ विद्याजन्माप्तितस्तद्व...(ब्र.सि.३५३) ....................... १२९२ विज्जासिप्पमुवाओ अणिव्वे...(दश.नि.१८९).............. ६३५ विद्यातपोभ्यां सम्पन्नो ...(ल.हा.स्मृ.७/११) ............. १०८२
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११ .
२३८७ विद्या तु तत्त्वज्ञानम्,...(द्वा.न.च.भाग-१ पृ.३००) ..... १८३५ विपरिणामिनी = विधिकर्तृब....(यो.विं.५ वृत्ति.)........ १३१२ विद्याविनयसम्पन्ने ब्रा...(भ.गी.५/१८)..................... १९३५ | विपरीतं न शङ्कन्ते कदा...(त्रि.श.पु.१/२/६३).......२१७१ विद्याविनयहेतुरिन्द्रियज...(कौ.अर्थ.१/६ पृ.११)........... ८४४ | विपरीता त्वितरा स्यात् ...(षो.११/५).................. १००९ विद्याऽविद्यां निह...(आ.बो.५)............. ............... १०६७ | विपरीतैककोटि......(प्र.न.त.१/१०)....................... १३२५ विद्वत्तायाः फलं नाऽन्य...(यो.बि.५०८)................. १७८२ | विपर्ययभेदाः प...(सां.सू.३/३७).......................... १७३५ विद्वान् नित्यं सुखे ति...(ते.बि.१/५१).................. १६०१ | विपश्चितां = विदुषां न ...(यो.बिं.३०९ वृ.)........११३६ विद्वान् ब्रह्मज्ञाना...(पै.४/११)............................. १७७० | विपुलरिद्धपुलाकचारणप्रब...(अ.सा.२/२३).................७५९ विधर्मिसर्वलोकानां स्प...(म.गी.१६/२३) ................... ५५१ विप्रतिपत्तिरप्रतिपत्ति...(न्या.सू.१/२/६०).................... ५४५ विधिं करेन्तो जदि वि दो...(नि.भा.४१९२ चू.) .....१८६६ विप्रेषु = अतिथि...(म.स्मृ.वृ.३/११६).................... ४११ विधिकथनं विधिरागो विधिमा...(अ.सा.२०/३२)....... १३१४ | विफला विश्ववृत्तिों , ...(न्या कु.१/८) ................... ११८१ विधिना भुङ्क्ते च महाक...(वै.क.स्त.२/२५१).........१६७० विभक्तेदृक्परिणतौ बुद्धौ...(वि.वा.).............
.............. ८१० विधिनोक्तन मागेण कृ...(या.स्मृ.)......................... १४७७ विभज्जव्याकरणाया।
............ १४७७ / विभज्जब्याकरणीयो प...(दी.नि.३/१००/३१२).........१६०३ विधिनोप्ताद्यथा बीजादकु...(ललितविस्तरायां
विभज्जवादो खो अहमेत्थ,...(म.नि.२/५/९/४६३) ..... १६०३ उद्धृता इमे श्लोकाः पृ.११).......................... १८ | विभज्जवायं च वियागरि...(सू.कृ.१४/२२) ................ १२६ विधिनोप्ताद्यथा बीजादकु...(ललितविस्तरा पृ.३९)...... ६९२ विभज्जवायं च वियागरे...(सूत्रकृ.१/१४/२२)............. ६७६ विधिब्रह्मलोकेशशम्भुस्वय...(प.द्वा.७)...................... १५८० विभावनभावना...(अ.ध.७/२७)............. ............१२३५ विधिरनतिक्रमणीयः...(प्र.ना.२/११)....................... १४०२ | विभावा अनुभा......(का.प्र.४/२८).......................... ६४३ विधिवाक्यप्रमाणार्थं स...(ग.गी.११/७) .... ........ २४ | विभावानु.......(का.अनु.२/१) ....
....... ६४३ विधिविशेषाद् द्रव्यविशे...(त.भा.७/३४) .................... २४ विभावानुभावव्यभिचा......( ). विधिविहितस्याऽनुवचनं = ...(न्या.सू.२/१/६४) ........ ५६७ | विभिन्नं = अतिरिक्तं, दे...(अ.प्र.६/६ वृ.) ............. ४१५ विधिश्चोद्यमश्च वर्णक...(ध.र.प्र.१०६ स्वोपज्ञवृत्ति).....६७४ विभिन्ना अपि पन्थानो, या...(वै.क.स्त.९/१०५६).....११२५ विनयः चतुर्भेदः । तद्य...(त.सू.९/२३ भा.)........... १९७५ विभुत्वं = महिमा...(यो.सुधा.३/४५)....................१८१५ विनयः शासने मूलं वि...(कु.मा.कथा३पृ.३३) ......... १९६२ | विभूषणं शीलसमं नाऽन्य...(पं.त.२/१५५) .............१५५७ विनयस्य मूलं वृद्धोपसे...(चा.सू.६)........................८३७ | विमलयरझाणहुयवहसिहाहिं णि...(पं.सं.१/२९) .......... १२५० विनयाऽहीया विज्जा दे...(बृ.क.भा.५२०३).............१९९० | विमला स्थितिरुच्यते दृशः...(अ.तत्त्वा.२/४४).......... १००६ विनश्यन्ति = क्षयमुपगच्छ...(अ.प्र.२८/३ वृ.)........... २८२ | विमुक्तं सर्वसङ्गेभ्यो...(म.भा.शान्ति.२५१/२२) .........१८५८ विना चाभ्यासयोगे.....(यो.कु.३/१५) .................... १२३५ विमुक्तः सर्वपापेभ्यः कै...(गु.का.८४).................... १८०३ विना तर्कप्रमाणभ्यां ब्र...(पा.ब्र.१६)...................... ११४० विमुक्तकल्पनाजालं सम...(यो.शा.१/४१)................. १२६० विना द्वेषञ्च रागञ्च गोच...(ग.गी.१/६१) ............ १६५१ | विमुक्तविमोक्षार्थं स्वा...(सां.सू.२/१)......................... ८०३ विनिवृत्तबाह्याभिनिवेशा...(यो.सू.१/१२,ना.भ.) ............ ७५३ विमुक्तो निर्वृतः सिद्धः...(यो.सा.प्रा.८/१०) ............ १५९७ विनिष्पन्नसमाधिस्तु मु...(वि.पु.६/७/३५)..........८८५,१३५० विमुत्ता हु ते जणा जे ज...(आचा.१/२/२७४)........१८४४ विनेन्द्रियेण सर्वज्ञः...(पु.सं.) ............................... १०९९ विमृश्य पक्षप्रतिपक्षा...(न्या.सू.१/१/२३) ................. २०९४ विनैवेच्छां केवलज्ञा......(अ.म.प.९८ वृ.).. ...२०३७ वियागरेज्जा समया सुप...(सूत्र.१/१४/२२) विनोपदेशं सिद्धो हि का...(कामसूत्रवृत्तौ
| विरक्तः प्रव्रजेद् धीमा...(ना.परि.३/१३) ................. १२९७ १/२/२१ उद्धृतः) .................................... ९७५ | विरक्तस्य हेयहानमुपादेयो...(सां.सू.४/२३) .................७५८ विपक्षचिन्तारहितं यमपालन...(यो.दृ.स.२१७) ........... १३१६ | विरतः = प्राणातिपातादि...(द.वै.अ.२/नि.१५९ वृ.).. १८७८ विपत्सखीर्यथा लक्ष्मी...(यो.सा.प्रा.९/२६)................ १६२९ | विरतसव्वपावकम्मे पेज्जदो...(सू.कृ.१/१६/६३४)...... १८७९ विपदि धैर्यमथाऽभ्युदये...(नी.श.५९) .................... ८६१ विरदो सव्वसावज्जे तिगु...(नि.सा.१२५)............... १९३२
..... ६६९
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________
.............११२५
२३८८
• परिशिष्ट-११. विरम्यतेऽनेनेति विरामः...(यो.सू.१/१८ रा.मा.प्र.२३) १३४८ विश्वतश्चक्षरुत विश्वतो...(श्वे.३/३) ........
१०९९ विरागमुपयात्यन्तर्वासना...(अक्ष्यु.५) .......................१४४९ / विश्वरूपं निजात्मानं भाव...(अध्या.गी.१२९) ............
............१८४५ विरागा विमुच्चति...(म.नि.३/२०,वि.म.१६/६४) ....... १७२५ | विश्वरूपा विरूपाः सन्तो ....(अथ.२/३४/४).. विरामः = वृत्तीनामभावः,...(त.वै.१/१८ पृ.५८) ..... १३४९ विश्वामित्रं च चाण्डाली ...(श्रा.दि.कृ.२२८ विरामप्रत्ययाभ्यासपूर्वः...(यो.सू.१/१८) ................... १३६९/ वृ.भाग २ पृ.५८) ................................. १०८० विरियं ण तु हावेज्जा, स...(नि.भा.पी.४४) ................ ३६ | विश्वासादाकृतेरेते महापा...(द्वा.द्वा.३/२०).. विरियारम्भो , भिक्खवे !, ...(अगु.१/१०/४) ......... १२०६ | विषं दृष्ट्वाऽमृतं दृ...(आ.प्र.१७)........................१६०१ विरियेन दुक्खं अच्चेति, ...(सु.नि.१/१०/४)........... १७२५ | विषं रुधिरमासाद्य प्रस...(बो.च.७/६९).................... ५०४ विरुद्धयोः धर्मयोरेकधर्म...(प्र.न.त.८/१) .................१५५९ | विषं लब्ध्याद्यपेक्षात इ...(यो.बि.१५६)..................... ९०८ विरुद्धवादं = विवादं...(सू.कृ.१/९/१६ वृ.) ............ ५४५ | विषं सद्य एव विनाशहेतुः ...(यो.विं.वृ.१२)............. ९०९ विलम्बिनीति या नाडी व्य...(यो.शि.५/२०) ............ १७९६ | विषकण्टकरत्नादौ बालादि...(अ.प्र.९/२)..........३८१,१५८७ विलापिनी चतुर्थी स्याद् ...(अन्न.५/८२) ................ १६२२ | विषमश्नन् यथा वैद्यो वि...(अ.बिं.३/२६).............. १६३३ विलाप्य विकृतिं कृत्स्ना ...(रा.गी.८/३३) ................१६८७ विषमाऽशनदोषाच्च प्रयास...(यो.कुं.५७).................१११६ विलासगोष्ठी विविधां वि...(अ.तत्त्वा.२/१६)............ ११४५ | विषयः = श्रोत्रादीन्द्रि...(अ.प्र.९/१ वृ.) .................. ३८० विवत्ती अविणीअस्स सम्प...(द.वै.९/२/२१)............ १९९३ | विषयकषायनिवृत्तं योगेषु ...(अ.सा.२०/११).............८३० विवादेन किसा हो...(जा.७/४००/३७).................... ५४६ | विषयप्रतिभासमात्रं इह ...(उप.प.३७३ वृ.) ..............३८१ विविक्तमाऽऽन्तरं ज्यो...(यो.सा.प्रा.९/३३)...............१६२८ | विषयवती वा प्रवृत्तिरु...(यो.सू.१/३५)..................१७९३ विविहकुलुप्पन्ना साहवो क...(नं.सू.चू.२/१६) ........... १८६७ | विषयवासनात्याग इन्द्रिया...(सं.गी.७/७) ................. १२९१ विवेकः परमो दीपः...(यो.वा.मुमुक्षु.१६/६) ............. १४६७ | विषयव्यावर्तनपूर्वकं चैत...(मं.बा.१/७)......... विवेकः सह सम्पत्त्या विन...(नल.३/१६).................८५६ | विषयसगिनां विच्छिन्ना...(म.प्र.२/४) .................... १७३४ विवेकख्यातिः हि प्रस...(म.प्र.३/३३) .................... १७९९ | विषयसुखभोगात् कामानलो व...(म.प्र.२/१५)........... १७४१ विवेकख्यातिरेव विशोकरू...(यो.स.४/२९ यो.सुधा.)... १३७० विषयाणां ततो बन्धजनने नि...(अ.सा.५/२४) .........१६४५ विवेकयुक्तिबुद्ध्याऽहं ...(आ.प्र.११)........ ..............७३४ विषयाणां तु यो भोगो भास...(ग.गी.११/२३)........... ८९३ विवेकिनः परिज्ञातक्लेशा...(रा.मा.२/१५) ............... १७४४ | विषयात्मानुबन्धैस्तु ...(यो.बि.२११)........................ ९८२ विवेकिनान्तु बहुतरदुःखा...(नवमु.पृ.२६)................ २१५४ |
| विषयानभिसन्धाय यश ऐश्व...(क.दे.सं.५/९) ........... ८९४ विवेकिनो विशेषेण भवत्येत...(यो.बि.४०३)............१४४५ | विषया विनिवर्तन्ते निरा...(भ.गी.२/५९)................ १७२३ विवेकेनाऽऽत्मनोऽज्ञानं...(ग.गी.४/१५).................. १३९३ | विषयाऽऽत्माऽनुबन्धै...(अ.सा.२/२२)......................९८२ विशिष्टाः प्रधानाः सम्य...(अष्टकवृत्ति११/८) ........... ५१४ | विषयेच्छाऽनुवर्तिन्यो ...( ).... .............................९७५ विशुद्धानि कर्माणि कु...(सा.सं.भा.
विषयेन्द्रियसंयोगात् य...(भ.गी.१८/३८)............... १७४२ २/६/१/२/२/२०,पृ.७८)......
| विषयेभ्यः परावृत्तिः पर...(अपरोक्ष.७) ............
....... २०९५ विशुद्धाऽध्यवसायतया स्व...(पञ्चा.३/६ वृत्ति/
विषयेभ्य इन्द्रियार्थेभ्य...(मं.बा.१/५).............
................ १६२१ उप.पद.१९९ वृत्ति)................................ १२१५ | विषयेभ्यो विरक्तानां सा...(यो.शा.४/१११) ............ १२५४ विशेषमप्यजानानो यः कुन...(अ.सा.१५/६३) ......... १५८१ | | विषयेष्वात्मतां दृष्ट्वा ...(अपरो.१२१) .................. १६२१ विशेषस्तु = भेद एव पुनः...(यो.दृ.स.१०५वृत्तिः)...१५७७/विषयेष्वात्मतां दृष्ट्वा ...(ते.वि.१/३४)..... १६२१ विशेषानुल्लेखोऽनध्यवसाय....(प्र.मी.१/६) ............. १३२५ विषयो धर्मवादस्य तत्तत्त...(अष्टक.१३/१).............. ५५५ विशेषाऽविशेषलिङ्मात्राऽ...(यो.सू.२/१९) ............. १३४१ | विषवृक्षोऽपि संवर्ध्य ...(कु.सं.२/५५) ................ २१०१ विशेषेण = अपुनर्भावेन ई...(क.स्त.१ वृ.)......... ...... २१४ | विषादप्यमृतं ग्राह्यममे...(प.पु.१/२२/८८) ........ १९८५ विशोका वा ज्योतिष्म...(यो.सू.१/३६)................... १७९३ विषाऽपहारिणी दी...( )............
..१९०८
१४३
......
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११
·
. २०६३ वृद्धास्तृष्णा जलापूर्णे...(ज्ञा.सा. ७/२)
. २९६ वृद्धौ माता- पितरौ सा... (मनु. ११/११ ) ११२८ | वेज्जावच्चणिमित्तं गिलाण... (प्र. सार.३/५३) . १११३ वेणइयस्स... (द.वै.नि. २०४)
. १५९५ | वेणइयस्स पढमया कहा उ अ...( मूला. ६५७) . १८८९ वेदप्रामाण्यङ्कस्यचि...(स.कौ.२/२१८)
१४२६
६०५ वेदलक्षणानि चारित्रावरणी... (व्या.प्र.९/४/३६५ वृ.) . ३८१ | वेदाः सनातनाः सर्वे भरते...( म.गी. ४ / ५० )
१०६८
. १५४२ वेदानधीत्यानुज्ञात उच्य...! .(कुं. १ )
५०२
१२८९
विष्टरं तदलञ्चक्रे, भगवा... (आ.पु. २३/२९) विष्णुः समुद्यतगदायुधरौ...(लो.त.नि. १/२३) विष्णुदत्तः भगवा...(भा.पु.ना.च.५/३/२०+४/२) विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरः... (अ. शिखा.२/३) विसंयोगात्मिका चेयं त्रि... ( ) विसघाइ, रसायण, मङ्ग... (द. वै.नि.१०/३५१) विभागक्षणस्याथ जनको हिं... (शा. वा. ६/१५) विसयपsिहासमित्तं बालस्से...(उप.प.३७३) विसयरसासत्तमत्तो जुत्ता...(इ.प.श.१०) विसयसरूवऽणुबन्धेहिं तह ...( पञ्चा. १९/४२). विसयहं दुक्खं चिय दु... (वि.आ.भा. २००६) विसयासत्तो कज्जं अकज्जं ... ( आ. १/२/४ चू.) विसयासासन्दामियचित्तो वि ...( पं. लिं. २० ) विहारान् कारयेद् रम्या... ( ) विहिउज्जमवन्नयभयउस्सग्गS...(धर्मरत्न. १०६) विहितस्याऽननुष्ठानात् नि...(या.स्मृ.३/५/२१९) विहिसारं चिय सेवइ सद्धा... ( ध.र.प्र. ९१ ) वीतरागजन्माऽदर्शना... ( न्या. सू. ३/१/२४). वीतरागप्रभोः श्रद्धा, भ... ( आ.गी. ३०) वीतरागमतो ध्यायन् वीतरा... ( यो. सार. १/४५) वीतरागो भवेद् योगी य.. (यो.शा. ८/७९, ध्या.दी. ६८) १९५० वेलावलनवद् वेला = जलवृ... ( यो. बिं. २०२वृत्ति)
१९८२ | वेदान्तविज्ञानसुनिश्चिता...(म.नारा. १०/६) . १६३१ वेदाश्चार्हत्स्तुतियति...(त्रि.श.पु.१/६/२५६ ) . १५४२ | वेदेइ जुवाणकयं वुड्ढो चो...(समरा. भव-८/पृ.७९४).... ६१८
१०६८
२०,१५३०
१५३५
. १६४० | वेद्यं संवेद्यते यस्मि... ( यो दृ.स. ७३ ) . १८९४ | वेद्यसंवेद्यपदतो वक्ष्य...(यो दृ.स.७१ वृत्ति) ६७४ | मायाहि सिक्खाहिं जे न...( उत्त. ७/२० ). १४०२ वेयण वेयावच्चे इरिय... (ओ.नि. ५८०, स्थानां. ६/५००, पिं.नि.६६२, उत्तरा . २६/३३, म.वि.३६,
१४२६
१८६६
.२११९
पं.क.भा.८९१, ग.प्र.५९, पं.व.३६५)
१३९९ | वेयावच्चं न पडति अणुब...(उप.प.२३५)
. १५८३ वेयावच्चेणं तित्थयरनामगो... (उत्तरा . २९/४४)
१५८३ | वेषमात्रभृतोऽप्येते, गृ...(अ.सा. ६/६ ). १९२४ | वेसकरणं पमाणं न हो... (व्य. भा. २ / ३०९). १०६८ | वैकुण्ठस्थानादुत्पन्नं म...(वासु. १ ).
. १२०६ वैजात्यञ्च अम्भसा भस्म... ( कारिकावली-४९ ६५५ प्र. पृ. ४०३) १४३३ | वैद्या औषधयो रोगा विविधा ... ( अ.गी. ४२२) . १३१३ | वैद्यौषधिमहारोगवैविध्यं ... ( अ.गी. ४२१ )
वीतरागो विमुच्येत वीतरागं... (यो.शा. ९/१३). वीरभावो विरियं । तं उ... (वि.म. १४/१३७) वीरवाणी महावेदः सत्याS... (जै.गी. १२९) वीरिएणं तु जीवस्स समुच्छ...( 5... (ग.प्र. ६) वीरियविउव्वणिड्ढी नाणचरण...(द.नि. २००) वीर्यनिरोधो हि ब्रह्मच...(यो.सू.२ / ३८ योगसु.) वीर्यातिशयाद् यथाशास्त्र... (यो . विं. ५ वृत्ति ) वृत्तं चारित्रं खल्वसदार... (षो. १/७) वृत्तयश्चत्वारो मनो बु... (ना. परि. ५/१२) वृत्तस्थः श्रुतचिन्तावा ...(अ. ध.को. ६/५) वृत्तस्थज्ञानवृद्धे सेवेति ...(ध. बिं. १/४९) वृत्तावज्ञातार्थाऽवगाही ...(यो.सू.१/७ यो. सु. पृ.११ ) वृत्तिरहितस्य चित्तस्य ...(रा.मा. १ / १३ ) वृत्तिश्चानन्ता......(यो.सू.१/७ ना.भा.) वृथा चैकादशी प्रोक्ता वृ...(पद्मपु . ) वृथा वो विषयैषि... ( आत्मा. ३६) वृद्धस्य सेवा गुरुलोकसे...(अ. तत्त्वा.२/७)
९१ वैरवैश्वानरव्याधिवादव्यस... (पार्श्व.च./द्वि.सर्ग. पृ.४३) ७८३ वैराग्यं नाम शरीरभोगसंसा... (त.सू. ७/८ भा.) ९४ | वैराग्यतैलसम्पूर्ण भक्ति... (दक्षि. १५) ८३७ | वैराग्यमार्गसंस्थितस्य सं ...( प्र .रति. ६३ ) २७४७ | वैराग्यस्य फलं बोधो बोध... ( अध्या. २८) . ७५४ वैराग्यादभ्यासा... (सा. सू. ३/३६)
२३८९
. ७४२ वैराग्याद् गृहमुत्सृज्य (स्कं.पु.४/१/१०/५७)
. ४९४ | वैराग्याद् दोषदर्शन... (स्मृति)
. १६३० | वैराग्याद् बुद्धिविज्ञा... (त्रि. पा. म. ५/६ )
. ८३९ वैराग्येण विषयश्रोत : ...(यो.सू.१/१२ भा. पृ.४६)
१७४१
८४९
१९३९
६५९
६६०
१०३५
१९२७
१४४८
१४४८ ९६३
. ४२८
. ३९४
१७७७
७६२
१६०४
१६०४
५५०
४२६
३९४
. २८०
७५९
७५४
१८९४
७५६
७६०
७६०
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३९०
• परिशिष्ट-११. वैराग्येण सुतीव्रेण ता...(रा.गी.१५/३६) .............. १११५ व्रतपरिपालनाय ज्ञानाऽभि...(त.भा.९/६).............. १९२७ वैरूप्यं व्याधिपिण्ड: ...(नि.चू.१३१गाथायां उद्धृत) ..... ४९२ व्रतान्न प्रमदितव्य...(भ.जा.२) .......................... ८५९ वैषम्यबीजमज्ञानं निघ्न...(अ.सा.१५/३९)................१९१८ व्रतेषु जागृहि...(ऋ.वे.९/६१/२४)...... वैषयिकपदार्थेषु सुखं दुःख ...(अ.गी.२४) ...... १२२८,१५४६ व्रतोपवासनिरता ब्रह्मच..( ) ......................... ४९८ वैषयिकपदाथैर्हि स्वा...(अध्या.गी.२८) ............... १६५१ व्रात्यस्यापि गृहे भि...(बृ.सं.६/६४) .................. १२९८ वैष्णवेन त्रिदण्डेन न ...(दक्षसंहिता.)................... २१०५ शक्तयः सर्वभावानां का...(त.सं.१५८८+२८३९) ...... ११९६ वोच्छिन्ने मूलसुए, बि...(चैत्य.म.भा.२२) .................. १५० शक्तिज्ञानं वादादिव्यापा...(प्र.सारो.पृ.३७४) .............. ५५२ वोसिरे सव्वसो कायं, न ...(आचा.१/४/४/३६) ...... १८५९ शक्तिविषये मुहूर्तमपि ...(बौ.ध.३/१/३१).............. ८५९ व्यक्ते ब्रह्मोपयोगे तु ...(अध्या.गी.१८३).......१३००,१७७४ शक्तिशब्दो योग्यताऽर्थकः...(म.प्र.२/६)................. व्यक्तेरभेदस्तुल्यत्वं स...(किर.द्रव्यत्वसिद्धौ पृ.९६)..... १७६३ शक्तेन्यूंनाऽधिकत्वेन ...(यो.बि.२६२) ................... १०१३ व्यक्त्या बाह्यात्मा श...(अ.म.प.१२५ वृ.).............. १३६२ शक्त्या आत्मा सर्वत्राऽ...(हंसो.२) ......................... ५९४ व्यवदानं = पूर्वबद्धक...(उत्त.२९/२८ वृ.पृ.५८६) ..... ५१७ शक्त्या विभुः स इह लोकमि...(न्या.खं.खा.७०)......... ५९४ व्यवसायात्मिका बुद्धिः...(म.भा.शा.प.२४४/११) .........७८२ शक्यमेव ह्यनुष्ठानं...(वि.आ.भा.२६८५ मल.वृ.)....... १२१६ व्यवहरणं व्यवह्रियते वा...(न्याया.२९/पृ.७७)............. ५२८ शक्या भागवती दीक्षा, शु...( ).........................१२९१ व्यवहारः पुन्नार्योर...( )....................................६६९ शक्योऽहं वीक्षितुं ज्ञा...(ग.गी.८/२५)......................३५५ व्यवहारमिदं सर्वं मा करो...(अन्न.२/१०)............... १३९७ शक्रं वज्राधरं बलं हलधरं...(लो.त.नि.१/२८)............ २९६ व्यवहारश्रुतलाभेऽप्यधिग...(वै.क.ल.२/१०९)............१५४९ शङ्करो वा जिनेशो वा यो य...(यो.प्र.२४)........... १५७६ व्यवहारश्रुतलाभेऽप्यधिग...(वै.र.स.१/१०९)............. १५४९ शड्का चेदनुमाऽस्त्येव...(न्या.कु.३/७) ................... १६१२ व्यवहाराऽविसंवादान्नायं...(त.वै.१/९) .......................७५० शत्रौ मित्रे समा बुद्धिरि...(आ.द.गी.४३) ............... १९३४ व्यवहारो दैवकृतमिदं पुरु...(उप.पद ३४९ वृत्ति) ..... ११५९ शफरीगर्भसम्भूतो वल्मीक...(मिता.) .................. १०८० व्यवहारोऽपि गुणकृद् भा...(वै.क.ल.९/१०९८)..........७११ शब्दः = श्रोत्रेन्द्रिय...(रा.मा.३/१७) .................... १७८६ व्याख्यागम्यमिदं.......(भट्टि.२२/३४) .................... १०४७ शब्दः षड्जादिः, स्पर्शः ...(यो.सू.३/४७ म.प्र.)...... १८२० व्याघातो यदि श...(खं.खं.खा.परि-१ पृ.३७१).........१६१२ शब्दजनितं ज्ञानं = शब्द...(रा.मा.१/९) .................७४८ व्याधिग्रस्तो यथाऽऽरो...(शा.वा.९/१८) ................. १६५६ शब्दज्ञानानुपाती वस्तुशू...(यो.सू.१/९)..............७४८,८२४ व्याधेरन्यस्य न ह्यन्यदौ...(त्रि.श.पु.१/१/६४१)............८० शब्दज्ञानाऽनुपातित्वा...(यो.सू.१/९ यो.सुधा.).............७४९ व्यापकत्वादात्मचित्तयोः ...(चन्द्रि.३/३८)................ १८०७ शब्दब्रह्मणि निष्णातः परं...(मै.७/२२,त्रिपु.५/१७, व्यापारः सर्वशास्त्राणां...(ज्ञा.सा.२६/२).................. १२७५ ब्र.बि.१७, म.भा.शान्ति.२७०)................... १७७५ व्यापारमात्रात्?उ? तुच्छाद...(यो.बि.३२२ वृत्ति)....... ११६९ शब्दब्रह्मणि निष्णातः परं...(महा.शान्ति.पर्व. व्याप्तिः = व्यापकस्य ...(प्र.मी.२/६).................. १७१९ अ.२३२/३० अ २७०/२, त्रिपु.५/१७, व्यावहारिकजीवस्तु क्षे...(शि.गी.१०/१७) ................ १०५४ मैत्रा.७/२२, ब्र.बिं.१७) .......... ........ २९५ व्यावृत्तिर्व्यवहारो वा ...( ).................................. ५६९ शब्दब्रह्मेति कीर्तितं...(बृ.परा.१२/२११)................... २९५ व्युत्थानं = क्षिप्तमूढ...(यो.सू.३/९ रा.मा.)............ १६७४ | शब्दमात्रो महादेवो लौकि...(महा.स्तो.६).................१११० व्युत्थानं = सम्प्रज्ञातः...(यो.सू.३/९ मणि.) ............ १६७५ शब्दश्च ज्ञानञ्चानुपाति...(यो.सू.१/९ प्र.) ................७४९ व्युत्थानसंस्कारमलरहितनि...(त.वै. ३/१०).....१२४३,१६७४ | शब्दसृष्टिं प्रजानामि, श...(आ.द.गी.१०४).............१८६७ व्युत्थानसंस्काराः चित्त...(यो.सू.३/९ भाष्य.).......... १६७५ शब्दस्पर्शविहीनं तद्रूपा...(वि.पु.१/२/२०) ..............७६३ व्युत्थानसमाधिनिरोधसं...(त.वै.४/३४) ................... ७८६ शब्दादिविषयाः पञ्च मन...(अ.नादो.५) ............. १६२१ व्रजन्ति शत्रूनवधूय निः...(किरा.१/४२) .............. १५९४ | शब्दादिष्वनुरक्तानि निगृ...(वि.पु.६/७/४३)............ १६२२
व्रणलेपाऽक्षोपाङ्गवदस...(प्र.रति.१३५) ............... १८४८ शब्दार्थस्मृतिप्रविलये स...यो.सू.१/४३ रा.मा.) ........ १३३९
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२३९१ शमं हि फलमामन...(आत्मा.१९०) ..................... १५९३ | शान्तो दान्त उपरतः तिति...(सुबा.९/६) ... शम-संवेग-निर्वेदाऽनुक...(त्रि.श.पु.पर्व-१,
| शान्तो दान्त उपरतः तिति...(बृह.४/४/२३)............ २०९६ आदिजिनदेशना-४६)............
१००७ | शान्तो दान्तो भवेदीदृगा...(अ.सा.१६/६८)............. १४१२ शमादावपि संसारित्वेनैव ...(तत्त्वचिन्तामणि
शान्तो दान्तोऽतिविरक्तः...(त्रि.वि.म.१/३) ............... १५०० शब्दखण्ड-ईश्वरानुमाने मुक्तिवाद पृ.१७९)....... २१०४ शान्तो विनीतश्च मृदुः ...(अ.त.३/११७)............. १४१२ शमादिगुणसम्पन्नः शीलाचार...(शां.सं.१/८/३) .......... १९०४ | शाब्दबोधे चैकपदार्थेऽपर...(व्यु.वा.का.१ पृ.१)........ २१३९ शमामृतं परिणतं, त्रुटि...(वै.क.स्त.६/४६३) .......... १३७० | शाब्दिकैस्तार्किकैर्वाद...(म.गी.२/४००) ................... १६१२ शमाम्बुवाहे प्रतिकूलवातं...(अ.तत्त्वा.३/१०८) ........... १५५६ | शाश्वतिकविरोधा अप्यश्वम...(त.वै.२/३५) ............... १४३२ शमेन शान्ताः शिवमाचरन्ति,...(म.नारा.२२/३).......... ९५१ शासनसामर्थ्येन तु सन्त्रा...(प्र.रति.१८८)...
..९७८ शमो दमः तपः शौचं...(भाग.११/१७/१६)........... १०८२ | शासनात् त्राणशक्तेश्च बु...(ज्ञा.सा.२४/३) .............. १५७१ शरश्च क्षिप्तः प्राकारा...(ग.म.३/१९६)..................... ८१ शास्ता = आप्तः, शास्ति...(र.क.श्राव.१/८ वृ.).....२०३२ शरीरं योगमार्गो वै भक्तिः...(सं.गी.४/५३) ............. ८४८ शास्त्रं न शास्ति.....(म.भा.सभापर्व ७५/७) ........... ९२२ शरीरं सर्वदा रक्षे...(बा.सू.१/९३) ......................... ४७७ शास्त्रं शास्त्राणि वा ...( )............. ..............२०६२ शरीरचित्तयोः सर्वसौख्यं ...(सं.गी.३/८८)................. ५१९ शास्त्रकारा महात्मानः ...(शा.वा.स.३/१५) .............१६०८ शरीरदाहे पातकाऽभावात्,...(न्या.सू.३/१/४) ...........२१२० शास्त्रज्ञानात् पापपुण्य...(ना.परि.५/२)................... १२८९ शरीरमध्यवर्ति नाभिकन्दरू...(यो.वा.३/२९)............. १७९६ शास्त्रबहुमानतः खलु स...(षोड.६/५)......................३०६ शरीरमहत्त्वं = महिमा.....(दे.स्मृ.२४१७/१८).........१८१५ शास्त्रमुच्यते तद्धि य...(प.पु.११/२०९)................. १५७१ शरीरमेवात्मतया विदन्तो ...(अ.तत्त्वा.१/२४) .......... १५३१ शास्त्रयोगः पुन यो ...(ब्र.सि.स.१९०).................. १२७३ शरीरलघुता दीप्तिर्जाठराऽ...(यो.त.४५).................१६३९ शास्त्रयोगस्त्विह शे...(यो.दृ.४).....................१७४,१२७३ शरीरलेश्यासु हि अशुद्धा...(उत्त.चू.अध्य.१२) ............७१६ शास्त्रसज्जनसम्पर्कवैरा...(अन्न.५/८१) .................... १४४९ शरीरसंसर्गत एव सन्ति व...(अ.बिं.१/१७) ..............७२७ शास्त्रसज्जनसम्पर्कवैरा...(रा.गी.७/६)..................... १५०३ शरीरसम्बन्धो बन्धः, तदभा...(श्लो.वा.
शास्त्रसज्जनसम्पर्कैः ...(अन्न.५/७१)...................... १५४७ सम्बन्धाक्षेप.१०६ न्या.रत्ना.).....................२११४ शास्त्रसज्ञां तथा लोकस...(अध्या.गी.५६).............. १३९४ शरीरस्थितिहेतुत्वादाहारस...(का.सू.२/२/४६)........... ५०० शास्त्रसन्दर्शितोपायस्तद...(यो.दृ.स.५).................... १२७५ शरीरस्य भवेत् खेदः कस्त...(वा.रामा.
शास्त्रादुपायान् विदुषः ...(अ.त.७/७) ................... १२७५ अरण्यकाण्ड-५०/१९) .............................. १२३९ शास्त्रान्तरमतानाञ्च भे...(शं.गी.५/७६) ................. १६०६ शरीरस्य मनोवदनुत्तमगति...(यो.सू.३/४८ रा.मा.)..... १८२० शास्त्रार्थशक्त्या न परा...(अ.त.३/११३) ............... १६०९ शरीरादिव्यतिरिक्तः पुमा...(सां.सू.१/१३९)..............२१२० शास्त्रार्थश्च प्रयत्ने...(अष्टक ७/७) ..........................३६ शरीराद बहिर्मनसो वृत्ति...(यो.भा.३/४३)...............१८१२ शास्त्रार्थाऽऽलोचनं स...(अ.सा.१०/२७) ..................९१२ शरीराऽऽशुगामित्वं = ल...(दे.स्मृ.२४१९) ............ १८१५ शास्त्रीयेणैव मार्गेण व...(अवधू.२४) ..................... १३९७ शर्करा च क्षिप्ता...(ग.र.म.३/१९६ पृ.१३४) ...........११७ शास्त्रेण न स्यात् परमा...(वरा.२/६९) ........११३९,१३९४ शस्तैरौदयिकैर्भावः क्षा...(वै.क.स्त.५/१२९१)...........१४०७ | शास्त्रोक्तं नि......(जीवान.व.२६) ............ .............. १४९ शस्त्रैर्युद्धे जयो य...(शि.गी.५/३५) ..................... १९७९ शास्त्रोक्तविधिमुल्ल...(ब्र.सि.स.१९१)..................... १२७५ शान्तः = अतीतः, उदितः = ...(यो.सु.३/१२)......१६७७ शिक्षा क्षयं गच्छति कालप...(क.भा.१/२२)................७५ शान्ता दान्ता उपरताः ति...(नृ.सिं.७/६) ............. १७२५ शिक्षितादिगुणोत्कीर्तन...(अनु.द्वा.सू.१३ वृ.पृ.१६) ...... १८१ शान्तोदात्तः प्रकृत्येह ...(यो.बिं.१८७) .....................९४९ शिक्षिताऽऽदिपदोपेतम...(अ.सा.१०/१२)..................९१० शान्तोदात्तत्वमत्रैव शु...(यो.बिं.१८६)......
................. ९४७ | शिखा ज्ञानमयी यस्य उपवीतं...(ब्र.उप.२७) ........... १०८२ शान्तो दान्त उपरतः तिति...(शां.आ.१३/१) ......... २०९६ शिखा ज्ञानमयी यस्य उपवीतं...(शा.१७) ............ १०८२
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________
३०५
..........
१५९६
ܩ
ܩ
ܩ
२३९२
• परिशिष्ट-११. शितिवारः शितिवरः स्व...(भा.प्र.नि.शा.व.पृ.६७४) ..... ४६४ | शुद्धस्याऽन्वेषणे ती...(अ.सा.१०/११) ................ ९१० शिरःकपालमध्ये अन्तश्छि...(यो.वा.३/३२).............. १७९७ शुद्धाः प्रसिद्धिमाया...( ).............. ..............१००१ शिरःकपालयोः छिद्रं ब्र...(यो.सुधा.३/३२).............. १७९७ शुद्धाचारद्विजाऽन्नञ्च ...(सं.गी.६/८५) ................ १८७३ शिरःकपाले ब्रह्मरन्ध्राऽ...(रा.मा.३/३२)................. १७९८ शुद्धा तु वास्तुविद्यावि...(षोड.६/४)........... शिरःकपाले यत् छिद्रं ब्र...(म.प्र.३/३२).............. १७९७ | शुद्धात्मनि रमन्ते ते...(कृ.गी.९६) ................... १६९२ शिरोदकसमो भाव आत्मन्येव...(यो.बि.३४९) ..........
... ७२० शुद्धात्मरूपमादाय नामरू...(कृ.गी.८६).....................८०० शिरोमण्डितं तुण्डं चि...(मृ.क.६/३)..................... १२९५ | शुद्धात्मा साध्यते सद्भि...(अध्या.गी.१२७)............. १५१३ शिल्पी नः कल्पितो देवः...(म.शा.अध्याय३) ............. ३१७ शुद्धा योगा रे यदपि यता...(शां.सु.७/७) ................. ३९ शिवं सन्मानं परं ब्र...(शां.३/१)...........
| शुद्धाऽऽत्मतत्त्वं प्र...(अ.त.१/१७) ...................... १२२२ शिवे रुष्टे गुरुस्त्रा...(गु.गी.७५).......................
१९८०
शुद्धतरपरिणामी, निश्चय...(मा.परि.२२१)........... १६३५ शिशोर्न जातिर्जनकाद्यभी...(जै.गी.१२/१४) ............. ११०८
शुद्धे श्रुतिमतिध्यातिदृ...(अ.रह.३)..................... १२८४ शिष्टपरिपालनं ...(बा.सू.३/५३) ......................... १५१७
शुद्धैव ज्ञानधारा...(अ.सा.१८/१५०) . १३९२,१६५६,१९३७ शिष्टाः खलु विगतमत्सराः ...(बौ.ध.१/१/५).......... १०३३
| शुद्धो = निर्दोष आगमः = ...(अष्टकवृत्ति ३/२)..... ३६८ शिष्टा अपि = विशिष्टजना ...(पञ्चा.१३/४२ वृ.)... ४१९
शुद्धोऽबाध्यस्वरूपो बु...(नृ.उत्त.९/५).................... १७२५ शिष्याचार्ययोः पक्षप्रति...(उप.प्रस्ता.४, षड्दर्शन.)........ ५
शुद्धोऽबाध्यस्वरूपो बु...(नृसिं.९/४)...................... २१५६ शीतार्दितेषु हि यथा द्वे...(ललितविस्तरा
शुध्यल्लोके यथा रत्नं जा...(यो.बि.१८१) ................ ९४१ उद्धृत लोगस्स पृ.९३)............................... ३७१
शुभभावार्थं पूजा स्तो...(षो.९/८) .......................... ३५४ शीतोष्णाहारनिद्राविजयः, ...(म.तं.ब्रा.१/२).............. १४२४
शुभयोगसमारम्भे न क्षेपोऽ...(यो.दृ.स.५५) ............ १५०३ शीतोष्णाऽऽहारनिद्राविज...(मण्ड.१/१)..................... ५५७
शुभानुबन्धिपुण्याच्च वि...(यो.बिं.१९३).................. १५३९ शीलं = चित्तसमाधान...(धर्म.क.११/१४१)............ १५५७
| शुभार्जितं प्रयुञ्जी......(स्क.पु.मा.को.२/१०४) ............. २२ शीलं परं भूषणं...(नी.श.८३) ............................ १५५७ शीलं हि परमा विद्या शील...(सं.गी.२/४४) ...........१५५७
|शुभाशयकरं ह्येतदाग्रह....(अष्टक.२७/८)................... २६८ शीलं हि शरणं सौम्य !...(सौ.नं.१३/२८).............
| शुभाशुभपदार्थेषु शुभाशुभं...(अध्या.गी.३२०) ............ १९३२ शीलम् = अष्टादशशीला
शुभाशुभाभ्यां मार्गाभ्यां...(यो.वा.मुमुक्षुप्रक.९/३०, __ङ्गसह...(आचा.६/४/१८६ वृत्ति) ............... १८३
रा.गी.६/६१, मु.२/५,) ................. १२०३,१९४१ शुक्तिरजताद्यविद्याना...(भा.ग.२/५) .. ................१७३६ शुभाशुमा
| शुभाऽशुभानि तान्येव बलव...(सं.गी.४/१२)............. ८६० शुक्रशोणितसम्भवादपि शुचि...(लं.८/३).
शुभेच्छादित्रयं भूमिभे...(वरा.४/११).................... १६२७ शुचिकामस्य योगिनः सर्वं ....(लं.८/७) ................. ४६८ | शुभेच्छादित्रयं भूमे....(रा.गी.७/१३) ............... १६२९ शुचिनाऽऽत्मसंयमपरं सित...(षो.९/५) ................... ३५३ | शुभैकालम्बनं चित्तं ध्या...(यो.बि.३६२) ................ १२३७ शुचिरास्तिक्यपूतात्मा पू...(का.नी.३/३१) ................. ८४२ शुभ्राणि हाणि वराऽ...(१२/७१). ...................११६१ शुद्धचित्तस्य श......(म.प्र.२/५४)......................... १६२० शुश्रूषा श्रवणं चैव ग्रह...(वै.क.ल.८/३५६)............ १३०९ शुद्धज्ञाने मनो नित्यं ...(यो.सा प्रा.९/२०).............. १६४५ शुश्रूषा श्रवणं चैव ग्रह...(अ.चिं.२/३१०, शुद्धपर्यायग्राही ऋजुसू...(प्र.न.त.७/८)....................२१३०॥
........१३०९ शुद्धभावोपात्तं कर्म अव...(ल.वि.अन्नत्थ.पृ.८९) ........ १४०८ शुश्रूषाश्रवणग्रहणधारणा...(नी.वा.५/४४).. शुद्धमाद्यं चित्तसत्त्व...(रा.मा.४/२३)... शुद्धमार्गाऽनुरागेणाऽश...(अ.सा.२/२१)................ १९०४ शुश्रूषाऽपि च द्विविधा ...(षो.११/२) ................ १४९५ शुद्धसंविन्मयाऽऽनन्दरू...(अन्न.५/८३) ...................१६६० शुष्कतर्कादिकं किञ्चि ...(अ.सा.६/४) ...................... ४२८
शुद्धसत्त्वप्रधानायां मा...(रा.गी.७/३९) ................... ७७८ शुष्कवैरं विवादं च न कु...(मनु.४/१३९) .............. ५५०
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________
शूद्रो ब्राह्मणतामेति ...(मनु. १०/६५) शूद्रोऽपि शीलसम्पन्नो ...(ध. स्मृ. २२) शून्यं चेत् ? सुस्थितं त... (शा. वा. स. ६/५८) शून्या दृष्टिर्वृथा चे...( अ.गी. १७/९) शृङ्गारं त्रिविधं......(वि.ध.पु.भावा. ५४) शृङ्गारमदनो...... (ध. स्मृ.३८) शृङ्गारवीरकरुणोऽद्भुतहा ...(वा.भ.६/३) शृङ्गारवेषं कुर्या ... (बा.सू. ३/२८) शृङ्गार - हास्य...... (का.प्र.४/२९) शृङ्गारहास्यकरुणा रौद्र... (काव्य.२/२) शृङ्गारो द्विविधः ......(र.गं. पृ.३४) शृणुते सर्वधर्मांश्च स...(वि. धर्मो . १/५८) शेषदिग्गजादिभिर्धृतं दि...(पा.६ / २ वृत्ति) शेषो नागाधिपोऽनन्तः... ( अ. चि. ४ / १३०७ ) शेषोऽनन्तो वासुकि ... ( अ.को. १/४४६). शैलेश्यवस्थाभाविध्यान...(स्था. सू. ५/१/४११) शोधयन्ति बुधाः कर्म ज्ञा... (म.पु.३८/११) शोधितपरतत्त्वोऽहं बोधान... ( आ. प्र. १०) शोषणं पापपङ्कस्य दीपनं ... ( गु.गी. २९) शौचं नाम द्विविधम् । बा... ( शां. १/७) शौचं मृज्जलादिकृतं गोमू...(मणि. २ / ३२) शौचं मृज्जलादिना बाह्यं ... ( भावा. २/३२) शौचं = संयमं प्रति निरुप...(आ.नि.
• परिशिष्ट - ११ •
१०८२ | श्रद्धां पुरस्कृत्य विनि... (
दशविधयतिधर्म पृ.६४६)
शौचमाचरतो योगिनः स्वा... ( यो. सू. सुधा. २/४० ). शौचमिन्द्रियनिग्रहः... (मैत्रे. २ / २, स्क . ११) शौचसन्तोषतपःस्वाध्याये...(पा.यो.सू.२ / ३२) शौद्धोदनिः दशबलो बुद्ध: ...(ललित
विस्तरापञ्जिकायां उद्धृतश्लोकः पृ. ६० ). शौद्धोदनेस्तु परिशुद्धः ... ( सं . त . ३ / ४८ वृत्ति) श्रद्दधानाय भक्ताय विनी... (क.दे.सं. ८/४१) श्रद्धया देय... ( तै. आ. १/११) श्रद्धया देवो देवत्व...( तै.ब्रा.३/१२/३) श्रद्धया प्राप्यते धर्मः... (म.गी. १/२७) श्रद्धया सत्यमाप्य...(य. वे. १९/३०) ....... श्रद्धया सत्येन मिथुनेन ... (ऐ.ब्रा. ७/१०) श्रद्धया साध्यते सर्व... (बृ.ना.पु. ४ / १) श्रद्धयाऽग्निः समिध्यते, (ऋ. वे. १०/१५१/१).
. (वै.क.ल. १/१६४)
१०८१ श्रद्धा दया तितिक्षा च (श्री. भा. १०/४/४१) १७१० श्रद्धा देवानऽधिवस्ते.... (तै.ब्रा. २/८/८) १३९७ श्रद्धानबोधौ दधतः प्रश...( अ तत्त्वा.७/६) ६६९ श्रद्धापूतं प्रदातव्यं ...(बृ.परा. ६ / ३०५ ) ३६० श्रद्धा मुक्तिप्रदायि...( आ.च.२/७५) ६६३ | श्रद्धामृदुत्वमौद्धत्यम... (अ.सा. ६/१५) ६३७ श्रद्धायां ह्येव दक्षि...(बृ.उप.३/९/२१) ६६३ श्रद्धाया जनको भाव आत्मो... ( सं .गी. १/६९) ६७८ श्रद्धया परयो...... (भ.गी. १७/१७) ६६९ | श्रद्धावान् लभते ज्ञानं... (भ.गी. ४ / ३९ ) १५७५ श्रद्धावान् शुभां विद्या...(म.स्मृ.२ / २३८) २५२ श्रद्धा- वीर्य स्मृति......(यो.सू.१/२०)
. २१६९ श्रद्धैव परमं ब्रह्म श्र...( म.गी. १ / ३५ )
२३९३
१८८६
११०७
१२९८
. १२७३
४३ १२९८
४३०, १५३८
१२९८
७१८
१४५५
९७१, १२९८
१९८५
८८४
९७०
१२३९
६७१
. १३६१
८४३ १५५७
९४
४८०
९४
१५५७
. २१६९ श्रमः = खेदः ... ( का . अनु. २/१९/पृ. १२७) . २०४५ श्रमणेन कथयितव्या, किं...(द.वै.नि.३ / २१३ वृति)
. ११८१ श्रयते सुवर्णभावं सिद्धर... (यो.शा. १२/१२)
. २१५९ श्रवणं, कीर्तनं विष्णोः ...(भा. ७/५/२३). . १९८४ | श्रवणं तत्त्वाऽभिनिवेशप...(षो. ११/४) १४७६ श्रवणं तु गुरोः पूर्वं ...( शु.रह. २/१३) १४७९ श्रवणं मननं ध्यानं, ज्ञा... (बृह . ) १४७६ श्रवणं मननञ्चैव निदिध्या...(सं.गी.२/४८) श्रवणादौ प्रतिपत्तेः... (ध.बिं. ५/२४)
१४८०
. १४७६ श्राद्धः = तत्त्वं प्र...( पञ्चा. ३/६ वृत्ति/उप. पद १९९ वृत्ति) १४८२ श्राद्धभोजी यतिर्नित्यमा... ( आ.ध.सू.). ५५७ श्राद्धान्नं यस्य कुक्षी...(जै. स्मृ.)
श्राद्धे मधुपर्के च यथा...(मनु. ५ / ३५वृत्ति) . १५७६ श्रावणमाकर्णन ...... ( नी. वा. ५/४६) २११२ | श्रीनाभेयजिनेश्वरो धनभ... ( ) . १३१० श्रीवारकः शितिवरो वितु...(नि.शे. ३५२ )
९ श्रुतज्ञानाद् विवाद: ... (वै.क.ल. ९/१०५९) ३३० श्रुतमात्रग्रहस्तज्ज्ञै:,...(वै.क.स्त. ५/४६०). ३८४ श्रुताद्धि प्रज्ञोपजायते,...( कौ. अर्थ. १/५ पृ.११). . ९३१ १२९८ श्रुताऽभावेऽपि भावेऽ... (यो. दृ.स. ५४) ...........१२९८ श्रुतेति । ...( )
..... १२९८ श्रुतेन लिङ्गेन यथाश... ( स.नं. ३) ...... १२९८ श्रुत्युक्ताऽखिलविद्या... (रा.गी. १७/६०)
१२१४
४८०
४८०
४८०
१३०९
६०
. ४६४
१०६
१०१
१२८३
१५०१
१२८४
........... १८९
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३९४
श्रुत्वा दृष्ट्वा न क... (ना.प.उ.४/१०) श्रुत्वा स्पृष्ट्वा च दृ...(नार. परि. २/३८, म. स्मृ. २/९८, रा.गी. १५/४५) श्रुत्वा स्पृष्ट्वा च दृ... (महो. ४/१२) श्रुत्वा स्पृष्ट्वा च भु...(रा.गी. १५/४५) श्रुत्वा स्पृष्ट्वा च भु...(महो. ४/३२)
श्रूयतां धर्मसर्वस्वं ...(म.भा.
धर्मसर्वस्वाधिकार उद्योग- २३८)
= आकर्ण्यते जिने...( पञ्चा. ४/४९ वृत्ति)
श्रूयते
श्रेयः प्रवृत्तिकामस्य तद... ( ब्र.सि. ६७)
श्रेयः सर्वनयज्ञानां वि... ( ज्ञा.सा. ३२ / ५)
श्रेयांसि बहुविघ्नानि, भ... ( ) श्रेयान् द्रव्यमयाद् य...(भ.गी.४/३३) श्रेयोऽर्थिनो हि भूयां...( ज्ञा.सा. २३/५) श्रोतुमिच्छा शुश्रूषा...... ( नी. वा. ५/४५) श्रोत्रत्वक्चक्षुर्जि....(का.सू.२/११) श्रोत्रेन्द्रियाSSकाश... (चन्द्रि. ३/४१)
श्लिष्टं विधाय चितं, सु... ( वै.क. स्त. २ / २७० ). श्वपाकीगर्भसम्भूतः पाराश...(मिता.) श्वासप्रश्वासयोर्विषयाऽ...(यो. सू. भा. २/५१) श्वेतं वायव्यमजमालभेत भू...(श.प.ब्रा.) श्वेतद्रव्यकृतं चैत्यं ... ( अ.सा. १८/२७) षट्खण्डसाम्राज्यभुजोऽ... (वै.क.ल. १/२५४). षट्प्रकारं बाह्यं तपो, ... ( यो . शा. ४ / ८९ वृत्ति). षडिन्द्रिय-तद्विष..... (न्या. वा. १/१/२-९). षड् दोषाः पुरुषेणेह हात... ( म.भा. उद्योगपर्व - ३३ / ७८) षड्भूमिकाचिराऽभ्यासाद् ( वरा.४/१०, रा.गी. ७/१२) षड्विंशतितत्त्वान्यालोचय...(यो.सू. ४ / २९ म. प्र. ) . षड्विधादपि बाह्यात् तपसः...( त.भा. ९/२९). षण्णामेकैकमेतेषां त्रिरा...( जा. स्मृ.) षण्मासांश्छागमांसेन पा... (म.स्मृ. ३ / २६९) षष्ठं तु विरतिर्भ्रान्तिः ... (यो.कुं. ६०). षष्ठाष्टमादिरूपं चित्रं ... ( षो. २/४). षष्ठी भावपरा ज्ञेया, सा ... ( सं .गी. ९ / ४४ ) .. संयमानुपालनविशुद्धिस्थान...(त.सू.१० / ७ भा.) संयमेन परिणामत्रयं सा...(यो . सू. भा. ३ / १६ ) : संयम्य करणग्राममेकाग्र...( इष्टो.२२)
संयोगा विप्रयोगान्ता जा...(म.भा. शान्तिपर्व- २७/३०)
• परिशिष्ट - ११ •
१८६१
१८८८ संरक्षणार्थं जन्तूनां रा...(सं.गी. ८ /६४ ) . संवत्सरं तु गव्येन प...(म. स्मृ. ३/२७१).
४७७, ४७६
८४४ संवर- निर्जरारूपो बहुप्र.. (स्या .क.ल. ११/५४ उद्धृत) .... १९४१ १०७० संवरशब्देनेह शुभाध्यव...( भग. ९/४/३६५ वृत्ति) १३०८ | संवादिप्रवृत्तिजननयोग्य... (ब्र.वि.)
१३१३
५७०
१७१
४२, १७३
. ९४७, १६७३ संविग्गपक्खिओ पुण अण्ण... (पञ्च. १६८१) संविग्गपक्खियाणं लक्खणमे...(उप. मा. ५१४). ५२१ | संविग्गस्स = संविग्नचि...( दी. नि. ३ / १० / ३०५ वृ.) ... १०३० ३६८ | संविग्गा गीयतमा विहिरसि ... ( धर्मर.१००)
१५०
. १५४३ संविग्गा गीयत्थाऽसंवि... (बृ.क.भा. १९८९)
१३८
४२
५५० संविग्नो भवभीरुर्गुरुः अ...( पञ्चा. १२/१७ वृ.) २७५ संविन्मात्रं परं ब्रह्म... (स्कं . १ )
१५९६
१८५१
३६२ | संविभागसीले, सङ्गहोग्गह...( प्र.व्या. २/८/२६) ५३८ संवेअणी कहा... (द.वै. चू. ३ / ९९ )
६५२
१०३०
१३०९ संवेगः = मोक्षाभिलाषाः... ( शा. वा. स. ९/५) ६३३ संवेगः = शरीरादिपृथग्भा...(आ.नि. १२२५ हा. वृ . ) ... १३९८
६५२
१८१० संवेगणी कहा चउव्विहा प...( स्था. ४/२/२८२) . १६८९ | संवेगणी चतुव्विहा, तं० आ...(द.वै. अग. चू.३/९९,पृ.५७)
१०७९
६५३
१५०८ | संवेगो च संवेजनीयेसु ठा... ( दी. नि. भाग-३/१०/३०५) १०३० ४८८ संवेगो नाम संसारभीरुत्वं,... (त.सू. ७/७ भा)
१०३०
७३३ संवेदनीं च निर्वेदनीञ्च ... ( प्रशम. १८३)
६३९
६७९
१८३९ संवेदिनीं कथां पुण्यफलस... ( आ. पु. १/१३६). १३८८ संवेयणी णाम पुण्णफलसङ्क... ( ष . खं.
१६३१ ८५९ १६८८
...
ध. १/१/२ पृ. १०५)
संवेयणी पुण... (भ.आ. ६५७ / पृ. ८५४). संशयं अर्थाऽनर्थगतं परि... ( आ.श्रु. १
१३७०
अ: ५ /उ. १ / सू. १४४)
५१७ संशयः = गुरुशास्त्रोक्त... (भा. ग.१/३०). ८६४ संशये समनुप्राप्ते ब्र... (ते. बिं. ५/१०१) .४७७, ४७६ संशयोऽथ विपर्यासो निश्च... ( क.दे.सं. २/३०) १११७ संशान्तसर्वसङ्कल्पा या ...( मैत्रे. २ / ३० ) ११६ संसर्गः सदाचारै:...(ध. बिं. १/३०). . १४०१ संसर्गजा गुणाः... (स्क. पु. मा. कौ. ४५/२५). १८१८ संसर्गो विप्रयोगश्च साहच...( वा.प.२ / ३१७) १७८४ संसारः पुत्रदारादि....(यो.सा. प्रा. ७/४४) १२५३ | संसारकुहरादस्मान्निर्ग...(यो. वा. मुमुक्षुप्रकरण-५/१५) १४५१ संसारदशायां कर्ता भो... ( रा.मा.४/३४).
६५२
६५२
६२८
१११५
६२८
७४७
१६८२
१४५७
१४५७
४६६
१५१५, १७८२
१२१८ ८१३
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११
२३९५ संसारदुक्खतविए दीणाऽणा...(कुव.मा.पृ.२१८) ......... १२२५ | स एव भिक्खू जो सुद्धं...(प्र.व्या.२/५) ........१८४४,१८७९ संसारदुक्खमहणो विबोहओ भ...(बृ.क.भा.११३५)....... १३२ स एव भिक्खू जो सुद्धं चर...(प्र.व्या.२/९/२७)...... १८७९ संसारदुक्खमोक्खणहेउं जिण...(पं.लि.प्र.५५) ............... १४ | स एवम्पण्णे एवम्भावे एव...(पं.सू.४/६) ............... १९१७ संसारदेहभोगेसु विरत्तभा...(बृ.द्र.सं.३५) ................. ४२६ स एव लभते ज्ञानं मद्भक्तः...(शि.गी.१४/३९)......... २९६ संसारबन्धनिर्मुक्तिः कथं...(अपरोक्ष.९) .................. २०९५ स एवाऽर्हन् बुद्धो ब्र...(द्वा.न.च.भाग१/पृ.२३२)...... ११२४ संसारभोगेषु सुखं यदेव ...(अ.तत्त्वा.२/४०) ........... १६४७ स एष यहि प्रकृतेर्गुणे...(क.दे.सं.३/२)................. १७५७ संसारभोगे सुखमद्वितीयं ...(अ.तत्त्वा.२/३७)........... ८७० | सकदुवभोगे चेवं कहचिदे...(समरा.भव८/पृ.७९३) ....... ६१८ संसारमेव निःसारं दृष्ट्वा...(ना.परि.३/१५) .............. ४९९ | सकम्मुणा विप्परिआसुवे...(सू.कृ.१/७/११) ............... ६२५ संसारमोचकादीनामिवैतेषां ...(अ.सा.६/१०)............... ४३० सकलपदार्थप्रकाशक...(सं.त.का.१,गा.१,पृ.६३५) ......२१३४ संसारव्याधिना ग्रस्तस्त...(शा.वा.९/१९) ............... १६५६ सकामा सगुणोपास्तिर्गुणां...(रा.गी.३/५५) ............. १९९९ संसारशरीरभोगरागजनितदुष्क...(गो.सा.
| सकुणो यथा पंसुकुन्थितो ...(सं.नि.१/१/९/१/२२१, जीवकांजीवत प्रदी.३५७) ............. ................ ६५६ पृ.२२८)............
.............१६९० संसारस्स उ मूलं कम्मं त...(आचा.नि.१८९)............ ८४५ सकृदेकदा न पुनरपि बन्धो...(पञ्चा.२/४४ वृत्ति)...... १७६ संसारातीततत्त्वं तु इति ...(यो.दृ.स.१२९ वृ.)........ १५९५ सकृद् ब्राह्मणकाम्यये...(यम.) ............ ....................४७६ संसाराऽपारपाथोधिमुत्ती...(शि.गी.६/७६) ................ २१६१ सक्कच्च दानं देथ, सह...(दी.नि.२/१०/५).............. ८५३ संसारिणां हि देवानां लो...(यो.दृ.स.११३ वृत्ति)....... १५८६ | सक्कारोऽब्भुट्ठाणं, स...( ) .............................. १९७२ संसारित्वेनैव मोक्षं प्र...(कि.प्र.मुक्तिवाद पृ.६३)........२१०१ सक्किरियाविरहातो इच्छि...(वि.आ.भा.१९४४).........१७०० संसारियअब्भुदये न मुणि ह...(पं.लि.३०) .............. १६२४ | सगाहं सरं बुद्धं विसं ...(ऋ.भा.४५/४४) ..............१६३० संसारिषु हि देवेषु भक्ति...(यो.दृ.स.१९१) ............... ३३४ | सगुणं ध्यानमेतत्स्यादणि...(यो.त.१०५) .................. १६८६ संसारे भयं इक्खतीति भि...(वि.म.) ..................... १८७३ | | स गुरुः परमो वैरी यो...(ना.पञ्च.१/१०/२१) ........... ८७ संसारे मरणं जन्तोर्नियमे...(ब्र.सि.७१) .................. १५४३ | सग्गं तवेण सव्वो वि पावए,...(मो.प्रा.२३) ......... १४०८ संसारे संसरन्ताणं कम्मवस...(चउपन्नमहापुरुषचरियं
सङ्कप्पो संरम्भो परिताव...(प्र.सारो.१०६०, पृष्ठ.४२).....
... १८४० व्य.सू.भा.४६, नि.भा.१८१३)...................... ६२१ संसार्यकस्वभावा एव केचि...(कि.मुक्तिवाद पृ.६३) .... २१०३ | सङ्कल्पनं = अभिसन्धानं ...(अ.प्र.६/४ वृ.).......... ४१३ संसिद्धिर्निर्वृतिः शा...(वै.क.९/१०७६)................... १५९७ सङ्कल्पमात्रमिदमुत्सृज ...(वरा.२/४५).................. १३४८ संस्कारदुःखं तु सुखदुःख...(भा.ग.२/१५ वृ.) ......... १७४३ सङ्कल्पमात्रेण पुरुषैः सं...(यो.वा.३/४५) ........... १८२१ संस्कारप्रबोधसम्भूतमनुभू...(प्र.न.त.३/३) .............. १७१९ | सङ्कल्पमूलः कामो ...(म.स्मृ.२/३)................... ८७३ संस्कारशेषत्वञ्चात्र भवो...(यो.सू.१/१८ विव.) ....... १३६९ | सङ्कल्पवशगो मूढो वस्त्वि...(आ.पु.२१/२४) ......... १२२८ संस्कारोज्ज्वलनार्थं...(य.वे.उ.भा.१/२१) ........१५३८,१६८८ | सङ्कल्पसङ्क्षयवशाद् गलि...(महो.५/५३) ............. १७५३ संस्कारोबोधनिबन्धनं त...(प्र.न.त.र.३/३) ........... १७१९ सङ्कल्पादिकं मनो बन्धहे...(मं.बा.२/४) ............. १३४७ संस्कारो वासनाजन्यः सं...(शं.गी.९/९०) .............. ८९५ | सङ्कल्पोऽध्यवसाय.....(द.सं.७/३२)..................... १४२२ संस्तरणं नामप्राशुकमेषणी...(बृ.क.भा.१६०८ वृत्ति)........ ४८ सङ्कल्पोऽध्यवसायश्च त...(वा.पु.४/४६)................. ७८३ संस्थाप्य पृथिवीमित्थं त...(प.पु.) ........................ २५२ | सङ्काइदोसरहिओ पसमथेज्जाइ..(ध्या श.३२) ....... १२३४ संहतपरार्थत्वा...(सां.सू.१/१४०) .........
०४ | सङ्कासु गन्धिलावइ सक्कव...(उप.प.४०३) ............. संहत्यकारित्वं = कार्ये ...(ना.भ.२/२१) ................ ८०२ | सङ्किलेसकरं ठाणं दूरओ प...(द.वै.५/१/१६) ......... ३०६ सइ तम्मि विवेगीवि हु सो...(पं.व.८४९) .............. ५२० | सङ्क्रान्तविषयोपरागमभि...(रा.मा.४/२३) ................. ७८२ स इति य एतौ प्रतिपद्यते...(अष्ट.२५/८ वृत्ति) सइदंसणाउ पेम्म पेमाउ...( )............
६३८ | सङ्क्ले शेन विशेषश्चेदान...(अ.उप.१/५८) .............. ६१०
३६९
mm
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३९६
• परिशिष्ट-११.
सङ्क्लेशो यद्गुणोत्पादः ...(शा.वा.स.६/१७) .......... ६१० सज्ज्ञानं परमं मित्रम...( ) ........................... २६० सङ्गः सर्वात्मना त्याज्यः...(हितो.४/९०)................ २१६७ सज्ज्ञानादिश्च यो मुक्ते...(यो.बि.१४१).................. ८८९ सङ्गत्यागं विदुर्मोक्षं ...(अन्न.५/४)....................... २१३० | सज्ज्ञानावरणापायं...(अ.९/७) ................................ ३९१ सङ्गहणं सङ्गिण्हइ सङ्गि...(वि.आ.२२०३)............. ५२८ सज्झमसज्झं कज्जं, सझं ...(नि.भा.४१५७, सङ्गहुवग्गहनिज्जरसुयपज्ज...(व्य.भा.४/५८)............. १९९७ बृ.क.भा.५२७९) ................................... ११८४ सङ्गाद् महतां.....(क.प्र.८१) ............
१४६९ सज्झाएणं नाणावरणिज्जं क...(उत्त.२९/२०)............१४८४ सगृह्णाति अशेषविशेषति...(न्या वृ.२९/पृ.७६)......... ५२८ सज्झाए पञ्चविहे पन्नत्ते...(भ.सू.२५/७/२/२३६) ..... १४७७ सङ्ग्रहेण गृहीतानामा...(त.श्लो.वा.
सज्झायं जाणन्तो, पञ्चि...(बृ.क.भा.११६५)........... १४५४ पृ.२७१,न.वि.७४) ................................... ५२८ सज्झायसञ्जमतवे वेआवच्चे ...(द.वै.नि.३६६) .......... ४४३ सङ्ग्रहेण गृहीतानामा...(त.सा.४६)...................... २१३४ सञ्चितकर्मणि चित्तसंयमा...(शां.१/६९).................. १७९३ सङ्घयणट्वसण्ठा ......(आ.नि.५७१)............................... सञ्जमअभिमुहस्स वि विसु...(नि.भा.१६८१)............. ६७० सङ्घयणणामपगइ केवलिदेह...(अ.म.प.११४) .......... २०४६ सञ्जमफाइनिमित्तं देहपरि...(ओ.नि.४७)................. १९२९ सङ्घयणमट्ठिनिच...(प्र.क.३८)............................२०४६ सञ्जममहातलागस्स णाणवेर...(नि.भा.१६८०)............ ६७० सङ्घयणरूवसण्ठाणवण्णग...(आ.नि.५१७,
सञ्जममायरति सयं, परं व ...(व्य.सू. बृ.क.भा.११९८) .................. २१६,२०२३,२०४६ भा.उद्दे.१०/४१३४).............. ..............१९९९ सङ्घयणादणुरूवं आरम्भइ स...(ध.रत्न.११५) .........१२१६ सञ्जोगसिद्धीइ फलं वय...(आ.नि.१०२) ........४०१,१७०० सङ्घयणाभावा उच्छाहो न भव...(द.श्रु.चू.पृष्ठ३)........१७१ सज्ञानयोगघटितं शमिनां ...(न्या.खं.९८)...............१८३५ स च समानाधिकरणदुःखप्राग...(त.चिं.अनुमानखण्ड
सज्ञानादिरुपायो यो नि...(यो.सा.प्रा.८/२५) .............८९० भा.२/ईश्वरानुमान/मुक्तिवाद पृ.१५६) ............ २०७३ सञ्झब्भरागसरिसे जलबुब्बु...(अनुत्त.३/१/५)............ १४५० सचे च पापकं कम्म करिस्स...(उदा.५/४)............... २८८ | सट्ठ पञ्चया महतो भूमिचाल...(दी.नि. सचे त्वं न ब्याकरिस्ससि,...(दी.नि.
२/३/१७१/पृ.८३) ................................... २६१ १/३/३/२७०, पृ.८२) ............................ २६४ | सट्ठाणे सट्ठाणे सव्वे ब...(पं.क.भा.२२१९)......... १४२७ सच्चं पि य सञ्जमस्स उवरो...(प्र.व्या.२/७/२४).....१९६५ सहेिं वाससहस्सा...(उपदेशमाला८१)...................... ५१४ सच्चं भगवं...(प्र.व्या.२/७/२४).............................२०७ सढयाइ पक्खसाहणजुत्ती वि ...(पं.लिं.१३)............. १६१४ सच्चप्पभावओ च्चिय अ...(संप्र.६/५६) .........३६४,१६३३ सतताऽभ्यासयोगेन कार्यसि...(महा.गी.३/९)...............७५५ सच्चमनुरक्खता भारद्वाज !...(म.नि.२/५/५/४२८, | स तपस्तप्त्वा इदं सर्वं...(ते.आ.८/६)................... ११०६ पृ.३८९).....
............ १०४ सतां प्रज्ञोन्मेषः पुनरय...(बा.रा.१/८)....................१२८४ सच्चित्तं जमचित्तं साहू...(पं.व.७४३)........ ..............५३ सतां सङ्गो हि भेषज...(हितो.४/१०)................... १४५७ सच्चित्ताणं दव्वाणं विउस...(भ.सू.२/५/१०९)............ ३५० | सतां साम्प्रतानामभिधानप...(त.भा.१/३५) ................ ५२९ सच्चिदानन्दः परमा...(म.वा.४)........... ............... २५५ सतां हि सन्देहपदेषु व...(अभि.शा.१/२१).............१४९२ सच्चिदानन्दमनन्तं ब्र...(जा.द.९/५)..................... २१५६ सति च = विद्यमाने पुनः...(यो.बि.२०८ वृत्ति) ........ ९७२ सच्चिदानन्दरूपं ब्र...(अद्वयतारकोपनिषत्-६).............७९९ | सति चास्मिन्नसौ धन्यः स...(शा.वा.९/८) ............. १६५५ सच्चिदानन्दस्वरूपं ब्र...(अद्व.९).......... ................२१५९ सति तद्घातके हेतौ तत्र य...(ब्र.सि.३०१)............१५४४ सच्चेण य तत्ततेल्लतउलोह...(प्र.व्या.२/७/२४) .......... १६३३ | सतिमूले तद्विपाको.....(यो.सू.२/१३) ................... १७४० सच्चेष्टितमपि स्तोकं गु...(यो.बि.१४८).....................९१ स तिष्ठति भयोद्विग्नः य...(यो.सा.प्रा.९/२४)..........१६५२ सच्छ्रद्धासङ्गतो बोध इ...(यो.दृ.स.१७ वृत्ति) ......... १३८२ सतिसम्बोज्झङ्गो,...(दी.नि.३/५/१५१ पृ. ७८, सजातीयप्रवाहश्च विजातीय...(ते.बि.१/३८,
___ म.नि.भा.१)..........
..................१३५५ अपरो.१०५) ... ........१४८०,१४८७ सतीर्थ्यास्त्वेकगुरवः...(अ.चिं.७९)....
२१८०
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३९७
.....६३५
१६७१
१६५८
२१५९
२१५७
२१६१
२१५६
२०२४ | सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्र... ( तैत्ति. २/१/१ ) ९ सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्र... ( नारा. उत्त. १) १९९८ | सत्यं ज्ञानमनन्तमानन्दं ... ( स. सा. ४) ७१७ | सत्यं दानं क्षमा शीलमानृ.. ( म.भा.वनपर्व १८१/२१). १०८२ . १३१७ | सत्यं दानमथाऽद्रोह आनृशं... (म.भा.शान्ति. १८८/४ ) .. १८७९ १८३२ | सत्यं निवारयति सर्वसुख...( भा. प. ८/३७)
१४२१
१४२१
१४२१
सत्यं परं परं सत्यं, स... (तै.आ.१०/६२) ६२६ सत्यं पुत्रशताद् वर... ( म.भा. आदिपर्व ७४ /१०२) सत्यं ब्रह्मतपोब्रह्म... (ध. स्मृ. २१) १८५४ | सत्यं ब्रह्मेत्युपासी...(श.प.ब्रा.१०/४/५/२) . १८५५ सत्यं म आत्मा...(तै.ब्रा.३/७/७)
१८७९
सत्त भयट्ठाणा पण्णत्ता ।... ( सम ७/१, स्थानां. ७/५४९) सत्तभयविप्पमुक्का जम्हा,...( स.सा. २२८) सत्तरसभवग्गहणा खुड्डागा ... ( क्षुल्ल. ५) सत्ताहजाते, आनन्द !, बोधि... ( म.नि.
१४२१
१४२१
१४२१
१४२१
२१५९
३/३/३/२०५ पृ. १६४अदी. नि. २/१/२४) सत्तिसूलूपमा का... ( थे . ६/३/१४१) सत्ती पुरिसं खित्तं व... ( प्र . सारो. ५४४ ) सत्तुमित्तमणिपाहाणसुवण्ण...(ष.खं.ध.८/३/४१/१) सत्तूमित्ते यसमा पसंसणि...(बो.प्रा.४७) सत्तेसु ताव मेत्तिं तहा ...(यो.श. ७९ ) सत्त्वं = प्रकाशसुखात्मकः... (रा.मा.३/३५) सत्त्वं रजस्तम इति एषैव ...(या. स्मृ.४ / १८२) सत्त्वतप्यत्वमेव पुरुषत... (रा.मा. ४ / २३).. सत्त्वपुरुषयोः शुद्धिसा...(यो.सू. ३/५५). सत्त्वपुरुषाऽन्यताख्या...(यो. सू. ३/४९) सत्त्वपुरुषाऽन्यता ....(यो.सू.भा.२/२६)
. ५१ सत्यं = यथार्थे वाङ्मन...(यो.सू.२ / २९ भा.) सत्यं वदेत् प्राज्ञो यत्प... (वि.पु.३/१२/४३) २६२ सत्यं विज्ञानमानन्दं नि...( शां. ३ / १ ) ८७३ | सत्यं शोचं तपः शौचं ..... (ध. स्मृ. ५९ ) ५५२ सत्यं शौचं तपः शौचं शौच... (चा. नी. ३/४२ + १९३३ स्कं. पु. काशीखण्ड-६, ध.स्मृ. ५९) १९३३ | सत्यं शौचं दया मौनं बु... ( क.दे.सं. ७/३३) . १२२१ सत्यं हि इन्द्र:...(शां. आ. ५ / १ ). . १८०० सत्यप्रतिष्ठायां क्रियाफ... (यो.सू.२/३६) ७६३ | सत्यप्रतिष्ठायां सत्यां ... ( यो. सू.२ / ३६ म. प्र. ) ७८० सत्यमत्यन्तमुदितं धर्मशा... (मा.पु. ८/२०)
. १३५० सत्यमिति अमायिता, अकौ... (के.शां. ४/८) . १८३० सत्यमेव देवाः... (श.प. बा. १/१/१/४) . १७२७ | सत्यमेव ब्रह्म...(श.ब्रा. २/१/४/१० ).
सत्त्वरजस्तमसां साम्या...(सां. सू. १/६१) .......७६४,७८५,८२३ सत्यमेवेश्वरो लोके, स... ( वा. रा. ११०/१३).
सत्कथाश्रवणे येषां वर्त...(स्क.पु.वै. ख. वें. मा. २१/४२) सत्कर्तव्योपरि प्रेम कर्त... (प्रे.गी. ५१२) सत्कर्मसमीकरणायैव समु... (स्या.कं. १०/ गा. ६४/पृ.२०७) सत्कारपूर्वमार्यः प्रय... (नि.द्वि. २८). सत्कारमानपूजार्थं तपो द...(भ.गी. १७/१८) सत्क्षयोपशमात्सर्वमनु...(यो . बि . ३५०) सत्क्षयोपशमोत्कर्षादतिचा... (अ.सा. १०/३२) सत्तण्हं पयडीणं अभिन्त...(वि.आ.भा. ११९३) सत्तण्हं पयडीणं, अब्भिन्त... (आ.नि.- २०६, वि. आ.भा. २१९३)
• परिशिष्ट - ११ •
सत्थाहसुओ दक्खत्तणेण से...( दश.नि. १९० ). . १५०० सत्प्रवृत्तिपदञ्चेहाऽस...(यो. दृ.स. १७५) . १२४० | सत्यं चारित्रमोहस्य महि...(अ.सा. ५ / ११). सत्यं ज्ञानमनन्तं च परान... ( जा.द. २/९)
सत्त्वात्किञ्चिदूने रज... ( रा.मा. १ / २ )
सत्त्वादिगुणात्मको वंश:,... (यो.सू.२ / १९ भा . ) सत्त्वानुरूपा सर्वस्य ... (भ.गी. १७/३) सत्त्वापत्तिश्चतुर्थी ...(महो. ५/२५) सत्त्वापत्तिश्चतुर्थी ... (सं.गी. ९/४०) सत्त्वार्थनिरतः श्रीमान्,...( ब्र.सि. २३) सत्त्वैराक्रान्तसर्वा ...( म.भा. शान्तिपर्व - ३३९/७७) सत्थपरिन्ना छक्कायसञ्ज... (व्य. भा. ४ / १६९)
१४८२
१४६८
१४२१
१४३२
१४३२
१४२१
६८९, १४२१
२५२
२५२
२५२
८५०
१८१६
१८१६
१८१७
१४२१
२१६९
१३०९
१७०६
८२७ | सत्यवाक्याच्च राजेन्द्र !... ( म.भा. वनपर्व १८२/५) . १३४१ सत्यसङ्कल्पता, यथा सङ्क...(यो. वा. ३/४५)
३३० | सत्यसङ्कल्पत्वं = यत्कामः...( भा.ग.३/४५) १४०१ | सत्यसङ्कल्पोऽपि चन्द्रम... ( ना.भ.३ / ४५ वृ.) १४०१ सत्यसहिता वै देवा ... (ऐ. बा. १/१ / ६) १४७७ सत्यां वाचं वदति, कुरु... (सु.र.सं. ४५५) २५२ | सत्याञ्चास्यां...(ल.वि. पृ.४७)
१५१ | सत्यात्मनि स्थिरे प्रे... ( यो . बि . ४६२ ).
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________
२३९८
• परिशिष्ट-११. सत्यादीन्यपि तेनैव, घट...( ) ....................... ५७८ सदा सत्त्वान्नित्यत्वम्,..(द्वा.न.सिंह वृत्ति सत्यानि हि दृष्टुकाम आ...(अ.ध.को.६/५ भाष्य.)........९४ अर ७, पृ.६८१).........
.... ६१२ सत्यान्न प्रमदितव्यम् । ...(तै.१/११/१) ......... ८५९,१४२१ सदा सन्तुष्टमनसः सर्वाः ...(भा.८/१४/८)............ १४८३ सत्यामिच्छायां नास्य रूपं...(यो.वा.३/४५) ............ १८१५ सदा सर्वन्ददः श्रीमान् ...(ब्र.सि.२२५) .............. १९२८ सत्येतरदोषश्रुतिभावादन्त...(षो.४/१३) ................. ९८४ सदा साक्षिस्वरूपत्वाच्छि...(जा.द.१०/५)............. १६८५ सत्येन चाग्निर्दहति...(म.भा.शान्ति.१९९/६८) ........... २५२ सदाऽमनस्कमय॑म् । सदा...(मं.बा.२/३) ................ ३५१ सत्येन धार्यते लोकः...(म.भा.शान्ति.१९०/१) ............ २५२ सदृशं सदृशानुभवाद् यत्र ...(एका.८/१०३).............७५२ सत्येन लभ्यः तपसा ह्येष ...(मुं.३/१/५)............... १७०२ सदैव तु स्वसत्ताकाले ...(म.प्र.४/१८)....................७६९ सत्येन लभ्यस्तपसा ह्येष ...(मुण्ड.उप.२/२) ............ १६२६ सदैव वासनात्यागः शमोऽय...(अपरोक्ष.६)..............२०९५ सत्येनाऽग्निर्भवेच्छी...( )...................................१६३३ सदोज्ज्व लोऽविद्याकार्य...(नृसिं.उत्त.२/२)....................७२८ सत्येनोत्तभिता भूमिः...(ऋ.वे.१०/८५/१) .................. २५२ सदौचित्यप्रवृत्तिश्च गर्भ...(अष्ट.२५/२) .................. . २७० सत्येनोर्ध्वस्तप...(अ.वे.१०/८/१९).. ...................... १४२१ सद्घनं चिद्घनं नित्यमान...(अध्या.६१).................२१५६ सत्ये सर्वं प्रतिष्ठित...(ते.आ.ना.१०/६३-१,
सद्दन्धयारउज्जोअ पभा...(उत्तरा.२८/१२,न.त.११) ......८१० बृ.ना.१७/१, म.भा.शा.२६५/१०,
सद्दहदि य पत्तेदि य रोचे...(भा.प्रा.८४) ............... १६३२ ना.स्मृ.४/२२३)............ ........... २५२ सद्देशकालपात्रादिसाहाय्य...(सं.गी.३/३७)...................८५० सत्ये ह्येव दीक्षा प्रति...(बृह.९/३/२३) .................. १९२१ सद्देसु अ रूवेसु अ गन्धे...(द.वै.नि.२९५) ............ १६२१ सत्यो नित्यः सर्वसाक्षी ...(शर.२०).....................२१५६ | सद्धर्मबीजवपनाऽनघकौशल...(द्वा.द्वा.२/१३) ............१६९५ सत् = शोभनं 3 प्रकृष्टं ...(अ.प्र.वृ.९ .................३८६ सद्धा खमं णे विणइत्तु रा...(उत्त.१४/२८)............... ९७० सत्सङ्गाद् गुणसम्भूतिराप...(ग.गी.३/४२)...............१५४७ सद्धा चेपि, भारद्वाज! पु...(म.नि. सत्साधकस्य चरमा समयाऽ...(यो.बिं.१७३).............. ९३० २/४/५/४२९, पृ.३८९)......... ..................१४९३ सत्सूरेरित्थमेवेह श्रोत...(ब्र.सि.१३६) .... .................. १३२ सद्धाजातो उपसङ्कमति, उपस...(म.नि. सदनुष्ठानरागेण तद्धेतु...(अ.सा.१०/१७) .................९११ २/२/१०/१८३, पृ.१५५)............
१३१० सदन्धसङ्गतिसमं गीतं चा...(ब्र.सि.५३) ................ १२१४ सद्धा तिव्वभिलासो धम्मे ...(ध.रत्न.९०) .............. १२१४ सदन्ने वा कदन्ने वा लो...(सं.गी.६/८४)................१९३२ सद्धाधितिउट्ठाणुच्छाहक...(सू.प्र.२०/२१०)...............१९९३ सदम्भकर्मकर्तृत्वं स्पृ...(ग.गी.१०/९) ................. १२९८ सद्धा बीजं, तपो वु...(सु.नि.१/४/२) ................. ५१६
दसच्चैव तत् सर्व......(म.भा.अनुशा.३९/२४) .........८२० सद्धाय तरती ओघं...(सु.नि.१/१०/४) ......... सदसत्फलमयैः पाशैः पङ्गु...(मैत्रा.४/२) ...............१११८ सद्धाविरियसाधनं चारित्तं...(वि.मा.१/२६)............... १२१७ सदसदविसेसणाओ भवहेउजहि...(वि.आ.
| सबुद्धेः सान्निध्यात्,...(वै.क.स्त.२/२२२) .............. १०२२ भा.११५/३१९/५२१/२८४४)................... ३८३ सद्भिरिति । कल्याणसम्प...(यो.दृ.२१९) ............ १३१७ सदसदात्मकैकं वस्तुत...(द्वा.न.अर-७, पृ.६७७) ......... ६१९ सद्भिस्तु सह संसर्गः शोभ...(म.भा./ सदसद्वरेण्य...(मुण्ड.२/१)............ ...... १६०० शान्तिपर्व/२९९७३)..
.२१७३ सदा गायन्ति देवेशमेता...(स्क.पु.वै.ख.वे.मा.६/५८)..... ८४३ सद्यः सम्मूच्छिर्ताऽन...(यो.शा.३/३३)...................... ४५४ सदाचार्योपदिष्टार्थश्श...(रा.गी.१७/४७)..................१४६६ सद्रूपतानतिक्रान्तस्वस्व...(न्या.टि.पृ.७७).................... ५२८ सदा ज्ञाताश्चित्तवृत्तयः...(यो.सू.४/१८) ................... ८११ स न प्रकारः कोऽप्य...(पार्श्व.च.द्वि.सर्ग,पृ.४५) ....... १२०४ सदापायः कायः, प्रणयिषु ...( ) ...................... ४२८ सनातनमेनमाहुरुताऽद्य ...(अथ.वे.१०/८/२३) ........... ५८४ सदा यत्र स्थितो द्वेषो...(अ.सा.१८/६९) ............ १६३७ स नैमित्तिकः पशोर्गुण...(मी.सू.६/४२) ................. ४८५ सदाशिव इति सर्वकालं......( )........................ १५९५ | सन्तं येव खो पन परं लोकं...(म.नि.
सदाशिवसमावेशी महाध्याना...(ब्र.सि.३५६) ............. १२९२ २/१/१०/९६ पृ.७३) ............................. १५०३
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________
सन्तं येव खो पन परं लोकं...(म.नि. २/१/१०/९६ पृ.७३)
सन्तगुणणासणा खलु परपरिवा... (नि.भा. ५४२९). सन्तस्स ण अत्थि णासो एग...( धर्मसं. १३५) सन्तस्स सरूवेणं पररूवेणं... (समरा.
भव-८, पृ. ७९३) सन्ताणस्स न नासो फलविर...(पं.लि. ९८ ) . सन्तणातो अह सो ववहारो स... ( धर्मसं. २३५) सन्ताणिणो न भिण्णो जइ...(वि.आ.भा. २३९८). सन्ताणो उ अवत्थू, अचेयणा...( पं.लि. ८०) सन्तापशान्तिरन्येषां वि... (वै.क.ल. ५/९५१) सन्तासन्ते जीवे निच्चाणि...(समरा. भव८ /पृ.७९३) सन्ति नाना पुराणानि स्मृ...(सं.गी. २/४) सन्ति मे सुहुमा पाणा... (द.वै.६/६२) सन्ति सत्ता अप्परजक्खजा... (म.नि.
• परिशिष्ट - ११ •
सन्दिग्धे न्यायः प्रवर्त... ( नै. सि. ४/३ वृत्ति) . १४९३ | सन्ध्येव दिनरात्रिभ्यां ...(ज्ञा.सा. २६ / १ ) १५९ | सन्ध्येव दिनरात्रिभ्यां ... ( यो. सू. १/४८ विवरण) . २१२१ सन्नाइसुत्त ससमयपरसमय उ... (बृ.क. भा. १२२१) सन्निधानञ्च तत्र तेषामह... ( न्या. कु. १/१२ वृ.) . ६१६,६१८ | सन्निरुध्येन्द्रियग्रामं... पं... ( या. स्मृ. ३/४/६१) . २११७ सन्निही गिहिमत्ते अ राय...( द. वै. ३/३) . २१०९ सन्निहीसञ्चओ चेव वज्जेय . . . ( उत्त. १९/३१) २१०८ सन्यासिनां तु शास्त्रो...( रा.गी. ९/६) ६०७ सन्यासी ज्ञानतत्परः... (गु.गी. १३३) १५४० सन्न्यासो निर्मलं ज्ञानं,...(र.गी. ८/५) ६१८ | सन्मात्रग्राही सङ्ग्रह : ...( प्र.न.त. ७/७ ) १४९२ सन्माननं परां हानिं योग... ( सं .गी. १०/३२)
१/३/६/२८२ पृ. २२७) सन्तुष्टस्य निरीहस्य स्वा...(भा. ७ /११५/१६) सन्तोषं द्वन्द्वतितिक्षां... (मैत्रा. ६ / २९) सन्तोषं परमं सुख...( म. भा. वनपर्व. २/४६, प.पु.५/१९/२६१, हिं. प्र. १/२४) सन्तोषः परमंसुखं ... ( म.भा. वनपर्व. २/८६) सन्तोषः परमं सौख्यमाका... ( ) सन्तोषः = सन्निहितसाधनाद... (यो. भा. २/३२) सन्तोष एव पुरुषस्य परं ... ( पं.तं. २/१५९) सन्तोषतश्चोत्तमसौख्यलाभः... ( अ. तत्त्वा.३/९१ ) सन्तोषदा धृतिः पत्नी, ...(वै.क.स्त. ६/४६४) सन्तोषमूलं हि सुख... (मनु.४/१२). सन्तोष- शौच-स्वाध्यायास्त......(य. ध.सं. पृ.४१) सन्तोषाद् ब्रह्मतेजो विव... ( प.पु.५/१९/२४८). सन्तोषामृततृप्तिः स्या...( ब्र.सि. ३०५ ) सन्तोषामृतसागराम्भसि मना...( प्र.चं. ४/२३) सन्तोषो नाम यदृच्छालाभस...(शां. ३) सन्तोषोनिजमनसि चेत् ? सौ... ( मनो. ८७) सन्तोसिणो ण पकरेन्ति पावं...(सू.कृ. १/१२/१५ ) सन्त्यसम्मोहहेतूनि कर्मा...(यो.सा. प्रा. ८/८६) सन्थरणम्मि असुद्धं दोपह... (बृ.क. भा. १६०८,
नि.भा. १६५०, द.शु.प्र. १२८ ) .. ४८, ५३, ११३,४१९ सब्बे व भूता सुमना
सन्दिग्धायामपि भृशं शुभा...(रा.गी.६ / ३५ ).
२३९९
५७६
१२८१
१२८२
६७३
३३४
१४११
१८४७
१८५०
३६१
१२८९
१२८९
२१३२
१८५४
१८६३
६७०
. ३५९, ३६० सन्मानात् तपसः क्षयः... ( आ. स्त. स्मृ.१०/९) सन्मानाद् ब्राह्मणो नि...( नार. परि. ३/४०, म. स्मृ. २/१६२, रा.गी. १५/५४) १६६५ सपरं बाधासहियं विच्छिण्णं... (प्र.सा. १/७६) १४७६ स पश्यत्यस्य यद्रूपं भाव... ( शा. वा. ९/९) स पुनर्जायते तावदाचारा... (ब्र.सि. १३७) १४८४ सप्तशतानि सत्रागाराणा . ( प्र. को. पृ. १२९) १६६७ सप्तानां ज्ञानभूमीनां ... ( श्रीधी. ३/३६) १६६७ स प्रतिपक्षस्थापनाहीनः...(न्या. सू.१/२/४). १४७६ सफलः = सप्रयोजन एष सङ्क्ल...(उ. प. वृ. ४९९). १४८३ | सफलो एसुवएसो गुणठाणाSS... ( उप.प. ४९९). १४८५ स बुद्धः प्रोच्यतां ... ( उ.भ.प्र. ८ /गा. ८५९ पृ.१९० ) . १३७० स बुद्ध:, स महादेवः, स... ( वै.क.स्त. ९/३१७, १४८३ वै. रति. ८/३१५).
.११४६
९५८
१५८१
स बुद्धः स विरिञ्चाख्यः . ( उप.भ.प्र.८/२७७). ११२४ . १४८३ सब्बं योब्बन जरापरियोसानं... (वि.मा. ८/१५) . १४३५ सब्बविदूहमस्मि.. (म.नि. १/३/६/२८५ पृ. २३० ) . १४८३ सब्बसंयोजनं छेत्वा यो वे... ( धम्मप., ब्रा.व. १५, १४७६ म.नि. २/५/८/४२९). १४८३ | सब्बाभिभू...(म.नि. पाशराशिसूत्र १/३/६/२८५, पृ. २३१) १५९३ सब्बे तसन्ति दण्डस्स स... ( ध प १० / २ ) सब्बे तसन्ति दण्डस्स सव्व... (ध.प. १० / १ ).
१४८४
............
भव...( खु.पा.६ / १ ) १९४१ सब्बे सत्ता अवेरिनो हो... ( प.सं.म.२/४/२/६).
१८५४
१६३१
१६५५
७९
१९
१४०१
५४५
१२१०
१२१०
१५७५
१०८३
२६५
६०७
६०७
१२२३
.......... १२२३
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________
.... ९२७
२४००
• परिशिष्ट-११ . सब्बे सत्ता आहारट्ठिति...(खु.पा.४)..
२०१६ समभावदशाप्राप्तौ माध्य...(कृ.गी.१६०) .................१९३५ सब्भिरेव समासेथ, सब्भि ...(सं.नि.१/१,
| समभावो सामाइयं तणकञ्चणस...(पञ्चा.११/५)...... १८५३, सतुल्लपकायिकवग्ग १/३१ पृ.२१) .............२१६७
.......... १९४१, २०३७ सभज्जो अभज्जो वा णियमा ...( )...... .................४०७ | समभावो = सामायियं...(नि.चू.२८४६)................. १९३२ सभासु वादप्रतिवादजल्पा ...(अ.तत्त्वा.३/१०९)........१५६० समयं गोयम ! मा पमायए...(उत्त.१०/२६)..............८५८ स भूमिकावानित्युक्तः शेष...(अक्ष्यु.११) .................१४४९ समयम्मि दव्वसद्दो पायं जं...(पञ्चा.६/१०).......१७९,९४२ समं सर्वनाडीषु रसानां स...(भा.ग.३/४० वृ.)......... १८०८ | समयाए समणो होइ बम्भचेरेण...(उत्त.२५/३२)........१८७९ समः शत्रौ च मित्रे च त...(भ.गी.१२/१८) ........... १९३४ | समयाख्याऽत्र दीक्षाऽ...(ब्र.सि.स.६१).................... १४९१ समः शत्रौ च मित्रे...(म.भा.शान्ति-१८/३१) ........... १९३३ समया सव्वभूएसु सत्तुमि...(उत्त.१९/२६) ................ १९३३ समः शत्रौ तथा मित्रे त...(सं.गी.६/१०४)............. १८४८ | समलेठ्ठ-कञ्चणे......(उत्त.३५/१३) .............
...........१८४९ समः स्यात् सर्वभूतेषु...(ना.सं.१/३४) ................. १९३३ | समसत्तुबन्धुवग्गो समसुह...(प्र.सा.३/४१) ................ १९३४ समग्रकर्माऽपगमादनन्तप्र...(अ.तत्त्वा.२/४१) .............. ८७० | समसन्तोसजलेणं जो धोवदि ...(का.अनु.३९७) ....... १४८२ समचरिया समणो ति वुच्च...(ध.प.२६/६)............. १९३४ समसुहदुक्खसहे य जे स भि...(द.वै.१०/११)......... १९३३ समणं सञ्जयं दन्तं सुमणं ...(बृ.क.भा.१५५०)......... ३०८ समस्तवासनामुक्तो मुक्तः...(अ.गी.९/८)................... १९३१ समणा सुद्धवजुत्ता सुहोव...(प्र.सार.३/४५)..............१९३९ समस्तानामिन्द्रियाणां तु...(रा.मा.३/३९).
१८०९ समणेण कहेयव्वा तवनियमक...(द.वै.नि.३/२१३).......६७१ समस्ति निखिलक्षोणीकामिनी...(उप.पद. समणे भगवं महावीरे गब्भ...(कल्प.४/सू.९४)............ २७० गा.२२७ वृत्ति) ........... समणे भगवं महावीरे तिन्ना...(क.सू.१/३) ............... २१५९ | समांसो मधुप...(गृह्य).......................... ................ ४७६ समणोवासए णं भन्ते !...(भ.श.७ उ.१, सू.२६४) ........ ५ समाधिः संविदुत्पत्तिः पर...(अन्न.५/७५, समणोवासए वा समणोवासिया ...(निरया.पृ.८)........ १८६६ जा.द.१०/१)........................................ १६८५ समणोवासगस्स णं भन्ते! त...(व्या.प्र.श.८
समाधिः = समतावस्था जीवा...(यो.त.१०७)..........१६८७ उ.६ सूत्र-३३१) ...........................४५,४९,५१ समाधिनिौतमलस्य चेतसो ...(मैत्रा.६/३४) ............ १३९६ समणोवासगा बालपण्डिया इ...(भग.१७/२)............... १५७ समाधिमथ कर्माणि मा करो...(रा.गी.६/४०)...........
.१६९३ समणो समसुहदुक्खो ...(प्र.सा.१/२४) .....................१९३३ समाधिरात एत.....(यो.बि.४५९)......................... १७०३ समणो समसुहदुक्खो भणि...(प्र.सा.१/१४) .............. १९३१ | समाधिरेष एव अध्यात्मादिः...(यो.बि.४१९ वृ.) ....... १३५१ समणऽणुकम्पनिमित्तं पु...(द.वै.नि.११०).................. ४२० समाधिरेष एवान्यैः, स...(योगबिन्दु.४१९)..............१३५३ समत त्ति होति चरणं समभाव...(नि.भा.६१९३)......१९३३ समाधिलीनचित्तस्य कोऽन...(रा.गी.८/४८).............. १३०५ समतां सर्वभूतेषु यः करोति...(सा.स.२१४)............ १९३३ समाधिसिद्धिरीश्वरप्रणिधा...(यो.सू.२/४५).................१४८५ समता = अविद्याकल्पितेष्ट...(यो.वि.२/पृ.५)........... १२५२ समाधेरव्यक्ताद् यदभिदध...(अ.उप.१/७६)................ २०४ समतिणमणिअरिमित्ता पसन्त...(आ.प.२५७) ............ १९३२ समाधौ क्रियमाणे तु...(ते.बि.१/४०,अपरो.१२७) ...... १११७ समत्वं = परमं ब्रह्म...(बृ.परा.१२/२११) ............... २९५ समान रूपं = सरूपं, तेन...(व्य.सू.भा.वृ.४/१३५)..... ४०६ समत्वं योग उच्यते...(म.भा.शां.पर्व.२६/४८).............८३१ समानः सर्वगात्रेषु सर्व...(त्रि.शि.८०) .................... १८०८ समत्वमाराधनमच्युत...(वि.पु.३/७/२०)...................१५९४ समानः सर्वदेहेषु व्या...(जा.द.४/२९) ................... १८०८ समदृष्टिदृढा भक्तिरेका...(ग.गी.९/२५) ....................९६१ समानधर्मवात्सल्यं यतिध...(मो.पं.५०) .....................८३५ समन्तभद्रा प्रथमाऽत्र...(वै.क.स्त.१/८३)...................३५६ | समानाधिकरणदुःखप्रागभावाऽ...(त.चिं.अनुमानभाग-२/ समन्नागतो खो समणो गोतमो ...(दी.नि.२/१/३४,
मुक्तिवादपृ.१५९) ................................... १७५९ म.नि.२/५/१/३८५ पृ.३४३) ..... .......... २६१ | समानानेकधर्मोपपत्तेर्वि...(न्या.सू.१/१/२३) .................७४८ समभावः सामाइयं...(सू.चू.१/२/२) ...................... १९३२ समानाऽनेकधर्मोपपत्तेर्वि...(न्या.सू.१/१/२३) ............ २०९३
याप्र.श.८
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-११.
२४०१
समानाऽसमानजातीयव्यवच्छे...(कि.
सम्भवतोऽर्थस्यातिसामा...(न्या.सू.१/५४)................... ५४४ पृथिवीनिरूपणपृ.१९२)... ........... ५६९ सम्भोइओ सम्भोइएण सम...(पं.क.चू.गा.१५०२)........ ५५१ समानो नाभिदेशे...(यो.चूडा.२४).........................१८०८ सम्भोगकाले य अतित्तिला...(उत्त.३२/४१)..............१४५० समापत्तिः = तद्रूपः परि...(यो.सू.१/४१राज.पृ.४७).... १२० सम्भोगो विप्रलम्भश्च शृ...(का.अ.४/१०)................. ६६९ समापत्तिः = शुभैकाग्र्य...(अ.ध.को.८/१)...............१३५६ | सम्मं भावो सम्मं जहुज्जु...(कु.मा.पृ.२१७).............१०१४ समापत्तिरिति च साक्षा...(भावाग.१/४१).................. १२० सम्मकिरियाए जे पुण ते अ...(उप.प.१९२).............७२२ समासक्तं यथा चित्तं ज...(मैत्रा.६/३४,मैत्रे.१/४/७)...... ८७४ | सम्मत्तं उप्पाएन्तो मि...(क.प्र.निधत्तिकरण.८-९, समाहिकारए णं तमेव समाहि...(व्या.प्र.७/१)........... १५५८/ चू.पृ.४६८).......................................... १६६१ समाहितस्यैव चित्तस्य एक...(रा.मा.३/१२) .............१६७७ | सम्मत्तं निच्चलं तं, वया...(पु.कु.४)................३८, ६९५ समाहिता नित्यतृप्ता यथा...(अन्न.१/४८)................१६८७ सम्मत्तं सुद्धदेसण...(ष.श.२२) ..............................६५९ समाहृतिर्याऽर्थत इन्द्रि...(अ.त.३/१२०)................ १६२१ सम्मत्तगुणनिमित्तं तित्थ...(दि.पं.सं. समिक्खिय सञ्जएण काल...(प्र.व्या.२/७/२४) .......... १९६६ अधि.२/१२ पूर्वार्ध)................................ १०२७ समिदीसु य गुत्तीसु य दंस...(मूलारा.१/१६) .......... १९८० सम्मत्तगुणनिमित्तं तित्थय...(शतककर्मग्रन्थ-४५).........१६३४ समीपवासं परमात्मभूतेर्वद...(अ.तत्त्वा.२/२६).............८६८ सम्मत्तणाणदसणतिएण एएण...(कु.मा.पृ.२१७) .........१०१४ समीहितं यन्त्र लभामहे वयं ...(भक्ता.४१/प्र.११३)......३७२ सम्मत्तदंसी न करेइ पा...(आचा.१०/३/२)......९६७,१६५८ समुत्पत्तिं च मांसस्य वध...(म.स्मृ.५/४९)................४८६ सम्मत्तनाणचरणा मग्गो मु...(स.प्र.१०७) ................११४३ समुत्पन्नकेवलेन श्रीवर्ध...(क.सू.सु.
सम्मत्तनाणचरणा मोक्खपहो ...(धर्मसं.७४९)..............७०४ द्वितीयक्षणसूत्र-१८ पृ.६६) ............. ५५३ सम्मत्तनाणचरणाऽणुवाइमा...(द.शु.१६९) ................ १९८९ समुत्पादयितुं नूनं पराः ...(शं.गी.५/११२)........ | सम्मत्तनाणदंसणजुत्ते सा...(कु.मा.पृ.२१८).............. १२२६ समुदगच्छत्यसौ कोऽपि, ...( )..........................२६० सम्मत्तम्मि उ लद्धे ठइया...(उ.मा.२७०) .........४४१,१३७३ समुदं तरामीतेगे समुदं...(स्था.४/४)........................ ४२२ सम्मत्तम्मि उ लद्धे पलिय...(वि.आ.भा.१२२२, समुद्र इव कामः । नैव हि ...(ते.ब्रा.२/२/५) .......... ८७२ बृ.क.भा १०६, प्र.सा.१३८४, समुपासते न गुरून् विषाण...(कु.म.२१२) ............... ८३७ श्रा.प्र.३९०, पं.व.९१९).
१२१२ समे य जे सव्वपाण...(प्र.व्या.२/५/४५)........१८८२,१९३२ | सम्मत्तसुयं सव्वासु लह...(आ.नि.८२२) ................ १३९० समो जितात्मा विज्ञानी ...(ग.गी.५/६)..................१११० सम्मत्तेण य सद्दहे...(उत्त.२८/३५) ..........
.................... ९९६ समो दुःखे सुखे पूर्ण आशा...(अ.गी.५/४)............. १९३४ सम्मदिट्ठी जीवो जइ वि ...(वन्दित्तुसूत्र-३६) ........... ९६७ सम्पत्ती य विपत्ती य हो...(बृ.क.भा.९४९
| सम्मइंसणणाणं चरणं मु...(बृद्र.सं.३९) ...................७३८ नि.भा.४८०८)...................................... १२०२ सम्मद्दमाणे पाणाणि बीया...(उत्त.१७/६)................... १८६ सम्पत्ते भिक्खकालम्मि अस...(द.वै.५/१/१)......६७५,१९४९ सम्मद्दिट्ठी जीवो कम्मव...(पं.लि.१४)................... १६४० सम्पत्तौ न च हर्षोऽस्ति...(कृ.गी.५२)..................... ८५६ सम्मद्दिट्ठी जीवो गच्छइ ...(आ.प.५७९) ................६५५ सम्पत्सु महतां चित्तं भ...(नि.श.६२) ..................... ८५६ | सम्मद्दिट्ठीणं पि हु ग...(स.क.भव-९ पृ.९५०)....... १०१९ सम्पन्नगुणो वि जओ सुसाहु...(ज्ञा.ध.१/१३/४५) ........५३६ | सम्मद्दिट्ठी सया अमू...(द.वै.१०/७)...........१६४८,१८४९ सम्पन्नायाञ्चाऽस्यां लि...(षोड.१२/११).................. १९०९ सम्मदिठिठस्स वि अविरय...(सम्यक्त्वप्रकरण-२६९)..... ४०२ सम्पराहृत्य स्वार्थेभ्य...(ग.गी.१/४७)....................... ८३१ सम्मबीट्ठी किरियावा...(सू.कृ.१/१२/१/नि.१२१) ..... १५२७ सम्पुण्णेहिं जायइ सुयभा...(उप.प.८६०)................... १०० | सम्मर्दन् = हिंसन् 'प्रा...(उत्त.१७/६ वृ.)................ १८६ सम्प्रज्ञातसमाध्यभ्यासपाट....(यो.सू.१/१६ यो.सु.)......... ७५८ सम्मादिट्ठिकस्स.....(अङ्गुत्तरनि.भा.१ सम्भवइ य एसो वि हु केसि...(पञ्चा .१३/३८) ........ ४१७] स्कन्ध-१/१/२/२९)................................. १६०२ सम्भवति च = सम्भाव्यते ...(पञ्चा.१३/३८ वृ.)..... ४१८ सम्मादिठ्ठिकस्स भिक्खवे !..(अङ्गु.२/३/८) ........... ९६८
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११ •
३/२/७/१४१, पृ.१२२ )
सयणासणपाणभोयणं विविहं खा... ( उत्त. १५/११) . १४३७ | सययं तु अप्पमत्तस्स भगव...( प्र . सारो. ८३५). | सरस्सतिं पयागञ्च अथो बा...(म.नि.१/१/७९) १६६८ | सरागसंयमसंयमासंयमाऽकाम...(त.सू. ६/२०). . १५२३ सरीरट्ठिइहेउभावेण आहारसध... (सम.क. ४२९ भव - ९ / पृ. ८७१) १००७ सर्वं किञ्चिदिदं दृश्यं...( महो. ४ / १० ) १६३५ सर्वं खल्विदं ... ( त्रि. वि. महा.१ / ४, निरा. ४) १४९१ सर्वं चिन्मात्रमे...(तेजो.उप. २/३९)
५०१
१६२७
.१६०१,२१२६ १५९८
सम्मे सगसयरि जिणाऊ ब... (द्वि. क.ग्र. ६) सम्मोहसत्थयाए जहाऽहिओ ह...( उप पद. १९० ) सम्यक्त्वं शङ्कादिदोषरहि...(वै.क.ल.२/१२७) सम्यक्त्वचरित्रे यत्, ती ...(मा. परि. २२२ ) सम्यक्त्वजननी सैषा लोकस... ( ब्र.सि. स. ५७) सम्यक्त्वदेशविरतिसर्वविर... (पं.स. ३१ वृत्ति) सम्यक्त्व देशविरत्यतिचारा:... ( पञ्चा. १/९ वृ.) सम्यक्त्वभाजां त्रिविधाऽ...(वै.क. स्त. १/९०) सम्यक्त्वादिगुणप्राप्ति...(महा.गी. १३/८७) सम्यक्त्वादिलाभं शातयति... (उत्त.बृ. पृ. ५७८) सम्यक्त्वेन हि युक्तस्य...(सा. समु.४१ ) सम्यक् प्रज्ञायते = सा... (यो.सा.सं. पृ. ४)
१०१८ सर्व जिल्ह्यं मृत्युपदमा...( म. भा. शान्तिपर्व १८९/२१ ) ..... ९३७ . १६१८ सर्वं परवशं दुःखं, सर्व... ( यो. सा. प्रा. ९/१२) ३५६ सर्वं परवशं दुःखं, सर्व...( म.स्मृ. ४/१६०).....१६६६,२११२
१६६५
. १४६९ सर्व परवशं दुःखं, सर्व... ( वै.क.ल. ८ / ४५८) १९७५ सर्वं परिक्रोशं ज... (ऋ. वे. १/२९/७) १०७४ सर्वं ब्रह्मेति भावये... (आ.व. दु.४२ )
. १३२६ सर्वं ब्रह्मेति विज्ञाना...( तेजो. १/१७, अपरो. १०४) सम्यक्प्रयोगनिमित्ता हि ...(च.सं. १/१५/४) १६०५ | सर्वं भवेदन्यवशं हि दुःखं...(अ.त.लो. ३/१३०) सम्यक् श्रुतं = अङ्गाऽन... ( आ.नि.गा. २० वृ.) १०६७ सर्वं मद्यमपेय... ( आ.ध.१/५/२१ पृ. १२४). सम्यगनुभवसाधनं प्रमाण...( न्या. सा. परि. १ / पृ. १) ५७० सर्वं शीलवता जीत...(म.भा. उद्योगपर्व-३४/४७) सम्यग्ज्ञानेनाऽविद्यानि ....(यो. सू. १/१६ ना.भ.) .......... ७५८ सर्वं शून्यं निरालम्बं म... ( यो. वा. निर्वाण. २९/७४) सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रा...(त.सू.१/१) ....... ४३४,४४१,१७०० सर्वं सत्ये प्रतिष्ठित... ( म.भा. शान्ति १९९/६५) सम्यग्दर्शनया बुद्ध्या . ( क.दे.सं. ७/४८) सम्यग्दर्शनलाभान्तरायभूतः... (बृ.क.भा. ९३ वृ.) सम्यग्दर्शनसम्पन्नः कर्म...(मनु. ६/७४,
२४०२
सम्मादिट्ठिको खो पन हो...( म. न. १/५/१/४४१ पृ.३६२,२/४४६पृ.३६७) सम्मादिट्ठिस्स, भिक्खवे ... ( म.नि.
१६६५
. ८५६
७२८
१४२४
१६६६
४९२
१५५७
१७११
२५२
१५७०
. १६८१ सर्वं सर्वत्र चाऽऽप्नो...(यो. दृ.स. ९७). १०१६ | सर्वंसहा सर्वसमाः समलो...(आश्र. ४) | सर्वं ह्येतद् ब्रह्म आ... ( राधो. २/४)
१९३४
१६०१
. ९६७, १६५९ | सर्व आत्मा जायते पुरुषो... ( श्री कृ. १/१)
५८४
८४४
५१४
. १६५९ | सर्व एव = निरवशेष एव यः ...(अ.प्र. ११ / २ वृ . ) ... ५०९ ९६७ सर्व एव हि जैनानां प्रमा... ( यति. चं. ८/३४) १८८० सर्व एव हि दुःख्ये...(अ.प्र. ११/२) . १६५७ सर्वकर्मक्षयादेष, सर्वत...(वै.क. ९/१०७७) १०७१ | सर्वकर्मपरित्यागी नित्य... ( अन्न. ५ / ९७ ) १३९१ सर्वकाम्यरहस्यपूजान्ते ...( रा. श्या. पृष्ठ ३ ) पृ. ३) १३८८ सर्वगतत्वेऽप्यात्मनो दे...( न्या. कं.).
१५९७
१६८२
१७७८
५९३
१८०८
. १६६१ सर्वगात्रेषु सर्वव्यापी ? उ ?... ( शां. १/१५) . ११६ सर्वजातीयसङ्कल्पविकल्प...(अ.गी. ३९४ ) . ५४५ सर्वज्ञः सर्वकर्ता च सर्व...( देगी. २/४५)
१३९५
.... 9900
. १६३ सर्वज्ञः सुगतो..... (अ.को.१/४/२५)
सर्वज्ञ ईशः पशुपतिः । त... (जाबा. पृष्ठ. १ ) . २८८,१६०३ सर्वज्ञता तृप्तिरनादिबोधः... ( वा. पु. १२/३३)
सं.गी. ९/५०)
सम्यग्दर्शनात् क्षिप्रं ... (भ.गी. भा. ४ / ३९) सम्यग्दर्शनात्क्षिप्रं ......(गी. भा. ४ /३९). सम्यग्दर्शनादिभिः सिद्धिं ... ( पं.सू.१ साहूसरणंवृत्ति) सम्यग्दृशो विशुद्धत्वं स...(अ.सा. १८/१५१) सम्यग्दृष्टिप्रतापेन मि... (कृ.गी. १७३ ). सम्यग्दृष्टिमनुष्याणां ... ( अध्या.गी. ३०९) सम्यग्दृष्टिव्यतिरिक्ता...(से . प्र . उल्लास- १, प्रश्न- १७ सम्यग्दृष्टि-श्रावकविर... (त.सू. ९/४७) सम्यग्लोचविधानं ह्यनुपान...(षो. २/३) सम्यग्ती हेत्वाभासे... (न्या.कं.)
१८८६
२०४४
१४८१
१.३८८
सयं सयं पसंसन्ता गरह...(सू.कृ.१/१/२/२३) सयङ्कतानि पुञ्ञानि तं मि...(सं.नि.१/१/ जरावग्गमित्तसुत्त ५३, पृ. ४२ )
१५७६ १७७७
......१०९९
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________
सर्वज्ञपूर्वकञ्च एतद् = ....(यो. दृ.स.वृ.१३३) सर्वज्ञप्रतिपत्त्यंशात् ...(अ.सा. १५/६६) सर्वज्ञवीरवाण्यां हि स... (जै.गी. २८) सर्वज्ञानित्वतृप्त्यनादि....(ना. पूर्व. ६ / ३) सर्वज्ञेन यतो दृष्टो मा ... ( यो. सा. प्रा. ८ / ९३ ) सर्वज्ञेन ह्यभिव्यक्ता...(शा. वा. स. १०/४७) सर्वज्ञेशो मायालेशसमन्वि... (पै.१/९) सर्वज्ञो नाम यः कश्चिद्...(यो.दृ.स.१०३ वृ.) सर्वतः पश्यन्न पश्य ...(मन्त्रि . १)
=
सर्वतः प्रभविष्णुत्वं ... (चं. ३/४५) सर्वतीर्थेषु वा स्नानं स...( नी. क. ९/८९) सर्वतोगतिरव्यूहोऽविष्ट... ( ) सर्वतो विरक्तः चित्तशु...(ना. परि. २/ २) सर्वत्यागश्च निर्वाणं नि...(बो. चर्या. ३ / ११ ) सर्वत्र एवात्मानं गोपये... (अ.प्र. १८/५ वृ.). सर्वत्रगश्च यो भद्र !... ( उप. प्रस्ता. ४ षड्दर्शन. ) सर्वत्र निन्दासन्त्यागो ...(यो. बिं. १२७) सर्वत्र पुण्यापुण्यविव... (तुरी. १) सर्वत्र भावना भाव्या... ( अध्या. गी. ३५२) सर्वत्र व्याप्तिशीलस्य...(यो. सुधा. ३/१८). सर्वत्र शकुनपूर्व ग्रह ... ( षो. ६/९) सर्वत्र शमसारं तु यमपालन... (यो. दृ.स. २१६) सर्वत्र सत्तया भाव्या शु...(अध्या.गी. ३५०) सर्वत्र सर्वसामान्यज्ञा...(यो. बिं. ४३५). सर्वत्राऽद्वेषिणः... ( द्वा. द्वा.१९/२२ पृ.१२२४) सर्वत्राऽनुष्ठाने मुख्य...(यो.सू.२ / १ वि . ) सर्वत्रोचितानुष्ठानं योगः ...(यो.श.गा. २२ वृ.) सर्वथा तत्परिच्छेदे शा... ( यो दृ.स. ७ वृत्ति) सर्वथा निरन्तरं विवेक...(यो.सू. ४/२९ वा.) सर्वथा योग्यताऽभेदे तद...(यो.बि. २७६). सर्वथाऽयं पूजनीयो मार्ग... (सं.गी. ६/४०) सर्वथैवात्मनोऽभावे स... (यो . बि. ४६४) सर्वदर्शनभेदेषु विरुद्धे... (अध्या.गी. ६३) सर्वदा सदुपायानां वादमा... ( श्लो. वा. निरा. १२८) सर्वदा ह्यजरूपोऽहं नीरा ...(ते. बिं. ३ / ४२) सर्व देव नमस्कारो .....(म.गी.२/२८३). सर्वद्वन्द्वविनिर्मुक्ताः... (शा.वा.स. ११/५३) सर्वधर्मस्य सत्यांशा...(कृ.गी. २९८ ) ..
• परिशिष्ट - ११
•
. १५९७ | सर्वधर्मा नदीरूपा जैनध.. ( अध्या.गी. ४२५ ) १५८१ सर्वधर्मान् परित्य......( ..(भ.गी. १८/६६ ) १०६५ | सर्वधर्मान्परित्यज्य नि... ( निरा. २९) १०९९ | सर्वनयात्मके भगवत्प्रवच...(उप.र.४२ वृत्ति) १५९८ सर्वनयोक्ततत्त्वानां बोधं... (अध्या.गी. ११७) १५७१ | सर्वनाशे समुत्पन्ने त्यज... (पं.नं. ४/१/२४) ११०५ सर्वनिमित्ताऽनपेक्षमनो... ( म.प्र.३/३३) १५७४ सर्वप्रकारेण मद्यं ( कू.पु. उपरि १७/४३) १६८२ | सर्वभावाऽधिष्ठातृत्वं...( भा.ग. वृ.३ / ४९, ना.भ.वृ.) १८१६ | सर्वभावाऽधिष्ठातृत्वं ? उ ?...(यो.सू.भा. ३/४९) १४८१ सर्वभूतदया शौचं शौचमि... (चा. रा.नी. ३/४१) १८१३ | सर्वभूतस्थमात्मानं सर्व...( कैव. १०) १८९२ सर्वभूतस्थमात्मानं सर्व...(भ.गी. ६ / २९ ). . २९१ सर्वभूतात्मभूतात्मा यत्र... (बृ.पा. १२/२९७) . ४७६ सर्वभूतात्मभूतायागन्तुका ... (लं. ८/१) ५८४ सर्वभूतानुकम्पा, अगारि... (त.सू.६/१३भा.) ८५६ सर्वभूतेषु चात्मानं सर्व... (क.दे.सं. ४/४२ ) १८८८ | सर्वभूतेषु चात्मानं सर्व...( म.भा. शान्ति २४५/२१). १६०२ सर्वभूतेषु चाऽऽत्मानं ... ( अ.गी. ३ / ५)
. १८०६ | सर्वमद्भुतमज्ञानां जानतां ...( स.रं.श.१० ). ३०८ | सर्वमात्मेदमत्राऽहं किं...(अन्न. २/३ ) . १३१२ सर्वमुक्त्युपग .....(आ.ख्या. पृ. २२) . १६०२ सर्ववर्णेषु अजगरवृ... (सं.१/१३) . १७५७ | सर्ववस्तुन्युदासीनभावमास... (त्रि.ब्रा. २९) सर्वविघ्नहरश्चायं प्रणवः...( वरा.५/७१ ) १४८५ | सर्वविघ्नहरो मन्त्रः प्र...(यो . त . ६४ ) . ८३१ | सर्वविद्याऽधिगमे निमि...( ह.प्र.) १२७७ सर्वव्यापारवैमुख्यं निजा...(रा.गी. १६/२४) . १३७० सर्वशब्दाऽग्रह.....(यो. सू. वि. १ / १ ). . २२०, १०२७ सर्वशरीरेषु चैतन्यैकतान...(मं.ब्रा. १/६).
२४०३
....१०७१
२९८
१०८०
१२३
१५६०
६९३
१७९९
४९४
१८२१
१८२१
१४८२
. १५९४, १८४६
१८४६
. १८४६
४६८
......
१३८८
१८४६
१८४५
.१०११, १८४६
१६४९
१६०१
२१०४
३९६
१४९४
१११३
१११३
२००२
१९७१
८३०
१६६४
७३४
. २१४६
२९५ १९३३
१८०८
३९५
. १३०५ सर्वशून्यं निरालम्बं स्व...(शि.पु.७/२/७३/६) १७०७ सर्वसंसारोपरि मनोवाक्काय...( ना. परि. १/१). १६०९ | सर्वसङ्कल्पसंशान्तं प्र... (अन्न. ५ / ४८ ) १७१० सर्वसत्त्वेषु हि समता स...( नी. वा. १/४) ७२८ | सर्वसन्धिस्थ उदानः पादह... ( शां. १/१५) ११२५ सर्वसम्पत्करी चैका पौरुष...(अ.प्र. ५/१ ) २१६० | सर्वसाधारणमपि स्याद्वादम...( न्या. खं. खा. भाग-२ पृ. ४१५ )
१०७१
१३०
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४०४
• परिशिष्ट-११. सर्वसूत्राणि अन्धपुरुष...(त.सू.१/३१ वृ.पृ.१११) ........ ६७४ | सविकल्पो निर्विकल्पस्समा...(रा.गी.८/४,दृग्दृ.२३) ..... १३५१ सर्वस्तरतु दुर्गाणि स...(विक्रमो.५/२५).................. १२२३ स वियर्यय संशय......(प्र.न.त.१/९)..................... १३२५ सर्वस्य जन्तोः स्वभावतः ...(म.प्र.१/१२) ............. ७५३ | सव्यदृष्टस्येतरेण प्रत्य...(न्या.सू.३/१/७) .............. २१२० सर्वस्वं जीवितं वाऽपि द..(स्क.पु.मा.को.४/४४) ..... १२९८ | सव्याहृतिं सप्रणवां गाय...(अ.ना.११) ............... १५०७ सर्वहितावहा समापत्तिः = ...(गु.त.वि.१/३९ वृ.)......१०५ | सव्वं कम्मं पावं, भामि...(आ.नि.१५०९)..............१६३१ सर्वाः सम्पत्तयः तस्य स...(हितो.१/४७) ................. १४८४ | सव् किर पडिवाइ,...(ओ.नि.५३२,पु.मा.४१९)....... १४४८ सर्वाणि भूतानि सुखे रम...(सं.गी.९/८८) .............. १८४६ सव्वं च देसविरतिं सम्मं ...(आ.नि.५६४) ........ २९४,५५३ सर्वात्मकत्वं दृश्यविल...(आ.पू.२) .......................... ३५१ सव्वं चिय पइसमयं उप...(वि.आ.भा.५४४).....६१५,२११२ सर्वान् प्राणान् प्रणामय...(अ.शि.२/१) ................... ११११ सव्वं जगं तू समयाणुपेही ...(सू.कृ.१/१०/७) ......... १९३२ सर्वापदां पदं पापा भावा ...(महो.३/५).................. ९५८ सव्वं परत्थसाहगरूवं पुण ...(यो.विं.६)................. १३१६ सर्वापरं धाम सत्यकामसर्व...(मैत्रा.६/३८) .............. २११४ सव्वं परवसं दुक्खं, सव्वं...(उदान.२/९) ............... १६६६ सर्वार्थग्रहणं मनः...(प्र.मी.१/२४) ............ ७७७ | सव्वं पि अणेयन्तं परोक्ख...(का.अनु.२६२) ............... ९२ सर्वे एते स.....(स्या.क.१/२२)............ .............१४०६ | सव्वं विलवियं, गीयं सव्वं...(उत्तरा.१३/१६, सर्वे कामा मनोगता व्याव...(प.हं.९) ....... ............. १८६८ सम.क.भव-९ पृ.९६९) ........................... १६२८ सर्वे गत्यर्था ज्ञाना...(न्या.स.१०१).......... ............२१४ सव्वं हासं परिवच्चे...(आचा.१/३/३/१२४) ............ १८६८ सर्वेच्छाकलनाशान्ता....(वरा.३/२९).........
सव्वओ पमत्तस्स भयं...(आचा.१/३/४) ................... ८५८ सर्वेच्छाजालसंशान्तावा...(अन्न.४/८) .......... ........ १८०४ सव्वगन्थविमुक्को सीईभूओ ...(भ.प.प्र.१३४).......... १९३६ सर्वेच्छारोधनाच्छान्तह...(अध्या.गी.४९) ................... १३९५ सव्वगुणाहिगविसया नि...(पू.वि.८/३) ...................... ३५६ सर्वे जीवाः केवलज्ञानम...(बृ.द्र.सं.३५ वृत्ति)........... १९३३ सव्वङ्गं पेच्छन्तो इत्थी...(द्वादशा.८०).................. १६३६ सर्वे त्रसन्ति दण्डेन, स...( )........... ................ ६०६ सव्वङ्गसुन्दरो तह णिरुज...(पञ्चा.१९/२८)............. ९२४ सर्वेन्द्रियानुरागः स्या...( )..........
६३३ | सव्वजगजीवरक्खणदयट्ठताए ...(प्र.व्या.२/६/२२) ..... १८४५ सर्वे भावाः स्वभावेन स्व...(यो.सा.प्रा.९/४६)............७३१ सव्वजिणाणं निच्चं बकुसकु...(द.शु.१७५).............. १९५२ सर्वे भावा निश्चयेन स्व...(अ.बि.१/२२) .............. ७३१ | सव्वणईणं जा हुज्ज वालु...(सं.प्र.१०/५१) ........... ४६२ सर्वेषां भावानां प्रधानत...(म.प्र.वृ.३/४९) ............... १८२१ | सव्वण्णूहि परूविय छक्काय...(व्य.भा. सर्वेषां हि समानोऽसौ, ...(वै.क.स्त.९/१०५५)........११२५/ उद्दे.१०/४११८).......
.......१९५२ सर्वेषामधिकारिणामनधिकारि...(त्रि.वि.म.८/९).............३०३ सव्वतो विरते दन्ते सव्व...(ऋ.भा.१/४)................ १९३२ सर्वेषामेव धर्माणां गरु..(स्क.पु.वै.ख.कार्ति.मा.२/२)......८३८ सव्वत्थ उचियकरणं गुणाणु...(पु.मा.१११)..............१००७ सर्वे सन्न्यासिनः पूज्याः ...(सं.गी.६/४४).................... ८४४ | सव्वत्थ भगवता अणिताणता...(स्था.सू.६/६/५२९)...... ९०९ सर्वे हि स्वं समुत्थानमु...(म.भा.वनपर्व-३२/७) ........११६१ सव्वत्थ लभेज्ज नरो विस्स...(चं.वे.६).................. १९९४ सर्वोपायान् परित्यज्य भ...(त्रिपा.वि.८/९)................. २९८ सव्वत्थ वि पियवयणं दुव्व...(का.अनु.९१,९२) ......... ९४७ सर्वोऽपि स्वस्वभाव एव ...(अनु.द्वा.वृत्ति पृ.२०८).....७३१ | सव्वत्थ सञ्जमं सञ्जमाओ अ...(ओ.नि.४६)..............५६ सलिले सैन्धवं यद्वत् सा...(सो.ल.१४)..................१६८८ सव्वत्थुवसमसारं तप्पालण...(यो.विं.५)................... १३१२ सलिले सैन्धवं यद्वत्सा...(रा.गी.८/३१)................. १६८७ सव्वदा सीलसम्पन्नो पञ्च...(सु.नि.९/२२) ............. १५५८ सलिले सैन्धवं यद्वत् सा...(वरा.२/७५) .............. १६८७ | सव्वनयमयं जिणमयमणवज्जम...(वि.आ.भा.७२) ........ १६६८ सल्लं कामा विसं का...(उत्तराध्ययन-९/५३)............. १२२ | सव्वन्नुवदिट्ठत्ता सकम्म...(द.वै.नि.२२७) ............... २१२० सल्लकत्तो महावीरो सीहो ...(म.नि.२/५/२/३९९) ...... २६५ | सव्वपगईणमेवं परिणामवसादु...(वि.आ.भा.२०४६) .... १८३३ सवणकरणेसु इच्छा, होइ रु...(ध.प्र.४६) ............... १००८ सव्वपावस्स अकरणं कुसल...(ध.प.१४/५) ............. १००१ सवणे नाणे य विनाणे प...(व्या.प्र.२/५) .............. १३१८ सव्वप्पमायरहिया मुणओ खी...(ध्या.श.६३) ........... १२९९
................
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट - ११
•
सव्वप्पवायमूलं दुवालसङ्ग... ( उप.प. ६९४) सव्वभूयऽप्पभूयस्स सम्म...(द.वै. ४/३२) सव्वमिणं चइऊणं अवस्स ज...( उत्त. नि. ४०२ ) सव्वम्पि जओ दाणं....(ध.र.प्र. ९७).
. ११६०
१०४ | सव्वोवयारपूया न्हवणच्चण... ( ... (सं.प्र. १८८) १९३४ स शिवः सच्चिदानन्दः .. (पं.ब्र.३५) ८७३ ससमयपरसमय (भ.आ. ६५६ / पृ. ८५३) १३३ | ससमयपरसमयविऊ गम्भीरो दि... (बृ.क. भा. २४४, सव्वम्मि चेव कज्जे एस क... ( उप.प. १६५ ). स.प्र. १५०/१५१) सव्वम्मि बारसविहे,...( व्य. सू. भा. उद्दे. १०/४१३७). . १९९९ ससरीरा अरहन्ता केवलणाणे... ( का.अ. १९८) सव्वसुरा जइ रूवं अङ्गु...(आ.नि. ५६९/ स सर्वज्ञः सर्वमेवाऽऽवि...( प्रश्नो ४/११) बृ.क.नि. ११९६) . २१६ ससर्वपुण्यफलं दुःखं, कर्म...(अ.सा. १८/६३) १६४८ ससर्वसंविन्यासं = स...(निर्वा. १) १५२८ सस्तो लोकोति मालुक्यपु... (म.नि. २/२/१२८ पृ.१०२)
१४५०
९६८ | सहकारिकारणं खलु एसो दण्डो... ( उप पद. ५००) १९३४ | सहचरणस्थानतादर्थ्यवृ... ( न्या. सू. २/१/६४)
. १८३२ | सहजं तु मलं विद्यात् क...( यो. बिं. १६४). ३५२ | सहजतथाभव्यत्वादि भावतः ...( ल. वि. पृ. २५) . १०८३ | सहजाऽस्त्यविद्या मूलप्र... ( शां. ३ / १ ). . १९८५ सहजो भावधर्मो हि शुद्ध... ( अ.सा. १०/२५). १८६५ सहणोऽसहणो...... (बृ.क. भा. २६९२) १८४५
सव्वस्स लोगस्स सदेवगस्स ...( उत्त. ३२/१९) सव्वहा दारुणं अन्नाणं... (स. क. भव९ / पृष्ठ ९६४) सव्वाओ रिद्धीओ पत्ता स...(वै.श. २४) सव्वाण वि सुद्धीणं मणसु... ( सव्वारम्भपरिग्गहणिक्खे... (बृ.क. भा. ४५८५) सव्वा वि य पव्वज्जा पाय...( पञ्चा. १६/४८) सव्विड्ढिए, सव्वजुत्तीए,...( औप. ३१) सव्विन्दिएहिं गुणेहिं स... (ऋ.भा. २६ / ६) सव्वे काउस्सग्गं करे... ( आ. नि. ७०६). सव्वे जीवा पुढो पुढो, मम...(पं.सू.२/२) सव्वे जीवा वि इच्छन्ति...( दश. वै.६ / ११). . ३०,९५, सव्वे तसन्ति दण्डस्स स... (ध.प. पृष्ठ-२० ). सव्वे पाणा न हीलियव्वा, (प्र.व्या.२/६/२३) सव्वे पाणा पियाउया सुहसा...( आचा.२/३/८१ ) सव्वे य तवविसेसा नियमवि... (चं. वे. ६० ). सव्वे वण्णा अधम्मट्ठा...(जा. २२/५४१/४३९). .......... सव्वे वि खलु गिहत्था पर...(नि.भा. ४९६०) सव्वे वि नेरइया जे... (भ.सू.श. ३० /उ. १ / सू.८२४) सव्वे वि य अइयारा सञ्जला... ( आ.नि. ११२ ). सव्वे वि होन्ति सुद्धा न... (व्य.भा.पी.४७) सव्वे समयन्ति सम्मं चेगव...( वि. आ. भा. १२६७). सव्वे सयकम्मकप्पिया...(सू.कृ.१/२/३/१९) सव्वे सरा नियट्टन्ति, त... ( आचा. १/५/६ ) सव्वेसिं फलभावाऽणिययसहा... (धर्म.सं.५७८) सव्वेसि एगचरणं सरणं, मो... (नि. भा. ५४२८) सव्वेसु कामजासु पासमा... (उत्त.८/४)
सहते हन्यमानोऽ... (यो.श.३/१५३ वृ., १३) . १८४६ सहितं केवलं वाऽपि कुम्भ... (व.सं.) . १८८६ सहिरन्नगो सगन्धो नत्थि ...(बृ.क. भा. ८२४) १८४४ सहेत हन्यमानोऽपि प्रति... (यो.शा.३/१५३ वृत्ति १२,१३ )
. २००२
१८५४
५०५
. १४८६
१००१ | सहोच्चैर्देवलोकैश्च सम्ब...(शं.गी.२/१३९) . २९ स ह्यासेव्यमानः समाधिं ... ( यो. सू. २ / २ भा . ) ९४६ सांवृतत्वाद् व्ययोत्पा... (शा. वा. स. ६/१४). . १६१८ | सांसिद्धिकं आत्मसमकालो....(यो. बिं. २७५ वृत्ति) ... १०२६
. ६०३
२२०, १०२६
. १६०९ | सांसिद्धिकमिदं ज्ञेयं स...(यो.बि. २७५) ) ...... १५८१ सा उण धम्मकहा णाणाविहजीव... ( कु. मा. पृ. ४) . ९५५,१८६५ साकारं च निराकारं नेति...( अव.गी. १/६२) . ३५४ | सा क्लिष्टचित्तहेतुत्वा...(उप.भ.१/२७)
६४० १३४९
......
६३४ १११६
..... १३२६
सव्वेहिं जिणेहिं दुज्जय...( ' )
८१० ७९८
सव्वो पुव्वकयाणं कम्माणं... (समरादित्यकथाभव-२ पृ. १६०,
८२४
सं.स.१२०)
७३७
सव्वोवयारजुत्ता ण्हाणऽ...(चै.म.२१२)
७२९
=
२४०५
. ११९९ | साक्षात्कारपर्यन्तमेव चि...(यो. वा. १ / ३० ). १५९ | साक्षात्कारविशेषरूपैर्वि... (यो.सू.१/१७, यो. वा. पृ. ५५ ). १६४८ | साक्षात्सम्बन्धेन तत्प्र... ( शा. वा. स. ३/३० / वृ. पृ.१०९) ५९ साक्षी कूटस्थोऽन्तर्या...( स.सा. १ )
साक्षी चेता केवलो निर्गु... ( श्वे. उप. ६ / ११). .११६०,१४०४ | साक्षीभूय स्थितस्यैव प...( ... (वै.क.स्त. ५/६९५). ३५२ साक्षीव पश्यन् स्वनिमि...(वै.क. स्त.१/२०२ )
३५२
२५५
६४६
१०७२
१३५९
२५३
१६३४
१२८९
११३४
१२०९
७९३
८७७
२२०
७६४
९१२
११८८
१८५४
१५०८
१८८१
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४०६
साकल्पनं मनो विद्धि...(महो. ४/५२) सा च त्रिविधा समासे...( षो. ८/१) सा च पञ्चधा सकलखण्डोल्ला... (कु.मा. पृ. २) सा च संवेगकृत्कार्या, शु... (ध.सं.१९) सा जायणी य णेया जं इच्छि...( भा. रह. ७४) सा ज्ञानिनो नियोगाद् यथो...( षो. १२ / २) सातिमोग्गलेहि बुद्धवयीक...( आ.चू. २/५/९२). सातिशयेन सम्भूतं चैश्वर्य...(दे. स्मृ. २४३६). सा तु योगसामान्यजा प्र...(यो . सू. १ / ४९, भा.ग.वृ.) सात्त्विकानां नराणां हि ... (शं.गी. २ / ८९९०) सा त्वस्मिन् परमप्रेमस्व...(ना.भ.२) साधकैरात्मस्वरूपं वेदितु... (स्व. सं. ३/२) साधनधर्मप्रयुक्तसाध्यध...(प्र.मी. २ / २२ ). साधने नियमोऽन्यजनाना (नै.च.५/३ ). साधने योग्यतां लब्ध्वा स... ( सं .गी. ७ / ५) साधयति सम्यग्दर्शनादियो...( द. वै. १/५ वृ.). साधर्म्यवैधर्म्याभ्यां ...(न्या. सू. १/५९). साधर्म्यवैधर्म्याभ्या...(न्या. सू. १/२/१८) साधर्म्यवैधर्म्यात्कर्षा...(न्या. सू. ५/१/१) साधारणस्य धर्मस्य निखिल...(शं.गी. १/१३८) साधुं प्रधानकारणं आधाय... (सू. कृ. २/५/८ वृ.) साधुः श्रावको वा यथोदितं... (ल.वि. शक्रस्तवान्ते पृ. ७८)
परिशिष्ट-११
७८३ | सामग्र्यभावतो वह्निरदह ... ( ब्र.सि. १५)
. ३२३ सामग्र्याः कार्यहेतुत्वं ... ( यो . बि . ८२ ) ६६२ सामण्णं सव्वेसि सुव्वता,... ( आव.चू.११०३). . ८३ सामन्नमनुचरन्तस्स कसाया... (दश.नि. ३०१ ). २९१ साम पूर्वं प्रयोक्तव्य... (बा. सू. ५/८).
. १९०२ सामर्थ्यं = कारणत्वम् । ...( न्या. खं. खा. ५/पृ.३२). २८९ | सामर्थ्यं = प्रतिबन्धवैक... ( ध सङ्ग्रहणिवृ. ५९६/ भा. २ पृ. २३) ...... १३४४ | सामर्थ्यमौचिती देशः ८२९ सामर्थ्ये वर्णनायां च
१८१७
का... ( वा.प.२/३१८) ... ( ).
८४३
१५४९
२३५
१४७८
१२९१
१८८०
५४४
१५६२
साधु च = सुन्दरं पुनः एत...(यो. बिं. ३०८ वृ.) साधु जातो विधिरयं का... ( )
व्यवहारनयप्रतिपादने).
साध्यसाधर्म्यात् तद्धर्म...( न्या. सू.१/१/३६) साध्वर्थं यत्सचित्तमचि ...( आचा. २/१/२६६, वृ.पृ. ३१६) सानुबन्धसंस्कारविषयोऽ...(त.वै.३/२०) 'सानुबन्धसंस्कारसंयमाद्...(यो. सुधा. ३/१८) सा पुण बहुत सम्पवित्ति... (उप.रह. १२७) सापेक्षमसमर्थमिति...( न्या. सं. २८)
सा भूता अज्जा अणोह... (पु.चू.पू. ३८/अध्य. १)
सामाइयं चउद्धा सुयदंसणदे...( प्र . सा. ८३६) सामाइयं च पढमं छेओवट्ठाव... (ती. प्र.८६७). सामाइयमाइयं सुयनाणं जाव ... (वि.आ.भा. ११२६) सामाइयस्स किं फलमाह मु...( उप.प.गा. २११
वृ.गा. ६७, पृ. १५९)
सामा उ दिया छाया अभा... (नि.भा.गा. ४३१९ ) सामादिधातुवादादिकृष्यादि... ( उप.भ.१ / २६) सामान्यकेवलिभिः = तीर्थक... (रत्ना. अव.२/२७) सामान्यतोऽपि येऽमुं से...(वै.क.ल.२/१६८, वै. रति. १/१६७).
३५४
११३६
साधुपदोसे दंसणहा... (नि. चू.गा. १८१६ / पृ.२८४) साधुभिः पूज्यमानेऽस्मि . . . ( अध्या. ४७).
१३०५ | सामान्यमात्रग्राही पराम...( प्र.न. तत्त्वा. ७/१३). ९ सामान्यवद् विशेषाणां स्व... ... (यो . बिं. ४३६) शब्दा... ( यो. भा. ३/४७)
. १८६३ |सामान्यविशेषात्मा
साधु वाऽसाधु वा कर्म य...(ब्र.पु.३/२३/७६)
. १४१८ | सामान्योक्तो विधिरुत्स... ( उ. प. - ७८१ वृ.) साधोः सङ्गमनाद् लोके न ... ( प. पु. १३/१०१). . १४५७ सामान्योक्तो विधिरुत्स: (द.शु.प्र. २ / २२ सामायारिपरूवणनिद्देसे चे...( व्य. सू. पीठि- ८४).
वृत्ति)
साध्यत्वेनाऽभिप्रेतः ? ( अ. व्य. पृ. ३९
.
८०६ | सामायारीसीयन्त चोयणा उ... (व्य.सू.पी. ७०) २०८९ | सामायिकं च मोक्षाङ्कं परं ... ( अ.प्र. २९/१) .... ५३ | सामायिकस्यैवोचि.....( अ.म.प. ९९ वृ.) . १७८९ सा मा सत्यो क्तः परिपा... (ऋ. वे. १०/३७/२) . १७८७ साम्ना दानेन भेदे......( म.भा. आदि. १९९/८) ५२५ साम्यमन्तरेण ध्यानं...(यो . शा. ४ / ११४ वृत्ति) ११५२ | सारथीव नेत्तानि गहेत्वा ...( दी. नि. २/७/१). | साराणाञ्च यथाशक्ति व... (यो.बिं. ११३)
१०००
·
५४५
१४९०
५५
सामर्थ्य शिबिकामधं गजं ... ( वा. पु.)
सा मलीमसकामेषु रागोत्क...(उप. १/२९) सामाइआइचरणस्स सद्दहाणं त... ( )
१६३६
१०३१
९९५
८४५
६३४
७०६
..............
७०६
. ४६६
२६७
६३८
१९७२
३९३
१९५२
४०१
२०४
५७९
६३४,६३६ २०५९
. ११३६ .२१३२
. १७५७
१८२०
....३०
३०
१९६८ .....१९६७
.२८६, १९३२
. २०३७ २५२
६३४
१२५३
८४४
८३९
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________
४६३
• परिशिष्ट-११.
२४०७ साराम्लकः सारफलो रसाल...(कै.नि.
| सिद्धस्स सुहो रासी सव्व...(समराइच्चकहाभव-९ ओषधिवर्गपृ.६२ गा.३२५) ...
| पृ.९६८ + औप.४३/१५ + तीर्थो.प्र.१२४९ सारूपिकः = शिरोमुण्डा...(व्य भाष्य.३६७१ मलय.) ... ४०६ + प्रज्ञा.२/१७२ + दे.स्त.३००) .............. २१६० सारूपिकः = सिद्धपुत्रः...(बृ.क.भा.४९३९ वृत्ति) ....... ४०७ | सिद्धान्तकथा सत्सङ्गम...(षोड.१३/१५) ................ २००६ सारूपिकसिद्धपुत्रो नाम...(व्य.भा.३६५६ मलय.).........४०६ सिद्धान्तमुपजीव्याऽपि ...(अ.सा.६/९) .....................४३० सारूपिकाः नाम श्वेतवाससः...(बृ.क.भा.१११८ वृ.)....४०७ सिद्धान्तहानिर्न हि लोक...(अ.तत्त्वा.२/२१)...............८६० सारूविगो पुण सुक्किल्लव...(नि.भा.६२६६ चू.)......... ४०७ | सिद्धान्ते धारावाहिकबु...(वे.परि.पृष्ठ३४) .................८२१ सारूविगो = सिद्धपुत्तो...(नि.चू.५८६)....................४०७ | सिद्धिस्तत्तद्धर्मस्थाना...(षो.३/११) ..........................७०२ सालम्बणो पडन्तो अ...(आवश्यकनियुक्ति-११८६) .... ३२,५७ सिद्धी य देवलोगो सुकुलु...(दश.नि.३/२०३)............ ६७१ सालम्बनो ह्यभ्यासः त...(यो.सू.भा.१/१८ पृ.५८).....१३४९ सिद्धे चासने शीतोष्णसुख...(यो.सुधा.२/४८)...........१४९९ सावज्जणवज्जाणं वयणाणं ...(महानिशीथ ३/१२०) ....... ८५ | सिद्धेरासन्नभावेन यः प्र...(यो.बि.१७४)....................९३० सावधयोगाः = सपापयोगाः ...(उप.मा.५१९ वृ.)...... १८७ | सिद्धेश्चोत्तरकार्य वि...(षो.३/११)..........................७०३ सावद्यसङ्कल्पनिरोधः,...(त.भा.९/४).....................१२६१ सिद्धौ चित्तं न कुर्वीत ...(यो.शि.५/६२)...............१८०४ सावयगुणेहिं जुत्ता पमत्त...(का.अ.१९६)................. १३५९ | सिद्ध्यन्तरं = प्रस्तुत...(यो.बि.२३४ वृत्ति) .............. ९९१ साष्टाङ्गप्रणिपातेन स्तु...(गु.गी.८४)........................३५०| सिद्ध्यन्तरस्य सद्बीजं, ...(यो.बि.२३३) .................९९१ सा समासओ तिविहा पन्नत्ता;...(नं.सू.सूत्र-७) ............... ८३ | सिद्ध्यन्तराङ्गसंयोगात् ...(यो.बि.२३५)................... ९९१ सासयवुड्ढी वि इहं भुवनगु...(स्त.प.१६) .......... ८५,३११ सिद्ध्याख्यपदसम्प्राप्ति...(यो.दृ.स.६ वृत्ति) ............... १२७७ सास्रवो दीर्घसंसारस्ततोऽ...(यो.बि.३४)..................१३०२ | सिद्ध्यै संयमयात्रायास्त...(आ.पु.२०/९). ................२०६२ साहम्मियथिरकरणं वच्छ...(श्रा.प्र.३४२) ................. १८५१ सिध्येन्मानसमद्वेषाद्...(सं.गी.३/१००).................... १४१९ साहवो तोचिअत्तेणं...(दश.वै.५/१/९५) .................. १८५०| सिया हु सीसेण गिरिम्पि ...(द.वै.९/१/९)............. १९७९ सा हि मांसार्गलं भीष्म !...(म.भा.सभा./३०) ............६६६ | सिवसुहफलकप्पतरुं जहछि...(धर्म.सं.१६)..............१४५३ साहुणो अट्ठारससीलङ्गसह...(दश.चू.पृ.५६)............. ६४१ | सीतधरं पिव दाहं, वजुल...(व्य.सू.भा. साहुसमीवगमणं सवणं तह चे...(उ.प.४६३)............. ८६७ उद्दे.१०/४१५२)............... ........ १९९९ साहुस्स दरिसणे तस्स अज्झ...(उत्त.१९/७) ..............७१५ सीयसहं उण्हसहं वायसहं खु...(चं.वे.३८)............... १८५५ सा ह्यध्यात्मादियोगप्रक...(यो.बि.२० वृ)................ १३५२ | सीलं रक्खन्ताणं दंसणसु...(शी.प्रा.१२).................. १८४४ सा प्रवृत्तिकस्य चित्त...(शा.वा.स.१/२१)...............१२४३ सीलं = विसयविरा...(शी प्रा.४०)....................... १५५७ सिअ णो सुहासयाओ झओवउत्त...(पं.व.८५१) .......... ५२० सीलपरिघोता पआ, पञआप...(दी.नि.१/४/३१७ . सिआ हु से पावय नो डहि...(द.वै.९/१/७) ......... १९७९ | पृष्ठ.१०९)...........
.....७२२ सिक्किको दवरकरचितो भाज...(ध.र.प्र.गा.८३ वृ.).... १५१ | सीलमन्ता उवसन्ता सखाए ...(आचा.श्रु.१/ सिक्किगनिक्खिवणाई पज्जोस...(ध.र.प्र.८३) ............. १५१ अ.६/उ.४/सू.१८६)
............. १५८ सिक्थेनाऽपि द्रोणपाकं ...(प.प.७/९४) ................ २१५ | सीलव्वयरहियाणं, दाणं,...(समरा.कथा.भव-६, सिङ्गाररसो जहा महुरं वि...(अनु.सू.२६२/६७)........ ६६९
६६९ पृ.१९२)............ सिङ्गारसुत्तइया मोहकुविय...(द.नि.३/२१२)............. ६६९ | सीलेण विणा विसया णाणं वि...(शी.प्रा.२)............ १५५८ सिङ्गारो नाम रसो रतिस...(अनु.सू.२६२/६६) ........ ६६९ | सीले पतिट्ठाय नरो सप...(सं.नि. सिङ्घाडगतियचउक्कचच्चरचउ...(आ.नि.२१८) ............ २५८ १/१/३/३/२३ पृ.१६) .......................... १३९१ सिटठा वि य केइ इहं विसे...(पञ्चा.१३/४२).......... ४१९ / सीसं जहा सरीरस्स जहा मूलं...(ऋ.भा.२१/१३)......१२५० सिथिलो हि परिब्बाजो भि...(सं.नि.
सीसं सुइमणुरत्तं निच्चं ...(चं.वे.५०) ................... १९९२ १/१/२/८/८९ पृ.५९)... .१५८ सीसमई विप्फारण.....(सं.त.३/२५)...........
१२४
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४०८
सीहत्ताते णामं एगे णिक्ख...( स्था. ४ / ३ ) सुअं मे आउसं! तेण भगवया ...( द. वै. ९/४/१) सुअं मे आउस्सन्तेण भगव... ( आचा. १/१/१) सुक्कज्झाणाइदुगं वोलीण्ण... (आ.नि.प्रतिक्र.
ध्यान श. ६४ भाग-३ पृ. ६०३ ) सुक्खं वा पुण दुक्खं केव... (प्र.सा. १/२० ) सुखं अकतपुञ्ञानं इध न...(पे.व.१/२७/४०६).
सुखं अनुशेते इति सुखानुश... (रा.मा.२/७) सुखं च न विना धर्मा...( शु. नी. ३/२). सुखं दुःखं च मोहश्च ति... (अ.सा. १८/७१ ) सुखकामानि भूतानि यो द...( उदा. पृ. १२) सुखकामानि भूतानि यो द... (ध.प.१० / ३) सुखनाशे तत्संस्कारः सुखं ... ( यो. सुधा. २/१५) सुखभोगकाले रागादिनिमि...(यो. सुधा. २/१५) सुखभोगकाले विषयनाशभी... ( म.प्र. २/१५). सुखमनुद्दिश्यापि दुःखभी...(त. चिं. अनुमानखण्ड
भाग-२/मुक्तिवाद/पृ. १७५)
सुखमात्मस्वभावोऽस्ति ...(अध्या.गी. ८) सुखमात्यन्तिकं यत् तद् ...(यो.शि. ३ / १५ ) सुखमात्यन्तिकं यत्र... ( )
सुखमिति च सच्चिदाऽऽन... (निरा. ९) सुखशब्द आत्यन्तिके दु:खा... ( न्या. भा. १/१/२२) सुखशय्याऽऽसनं वस्त्रं ( म.भा. शां. प, ध स्मृ. ३७) सुखसाध्यं दानमेव सर्वध... (सं.गी. १/१२). सुखस्य दुःखस्य न कोऽपि ...(अ.रा.
अयोध्याकाण्ड६ / ६).
सुखस्य मूलं धर्म:... (चा. सू. १)
सुखाद् रागः...(वै.सू.५/२/१०) सुखानुभवे सति स्मृत्या ... (यो.सू.२ / ७,म.प्र.) सुखानुशयी रागः... (यो.सू.२/७) सुखाय तु परं मोक्षो ज...(शा.वा. ९/१२). सुखाय वेदनाय रागानुसयं प...(म.नि.
• परिशिष्ट - ११
•
४२२ | सुखे दुःखे तथाऽमर्षे ह... ( ग.गी. १ / ४२ )
. १९९५ सुखेनैव भवेद् यस्मिन् अज...(अपरो. ११२) १६१ | सुखे सति आगामिनः तादृश...(यो. सुधा. २/१५) सुखोपभोगरूपश्च यदि मोक्षः ... ( श्लो. वा. सम्बन्धाक्षेपरिहारश्लो. १०५/पृ.४७५)
२०४४
२०२८ सुख्यहं दुःख्यहं चेति जी... (शि.गी. २/३५) . २८८ | सुगइनिमित्तं चरणं तं पु...(ध. रत्न. ११० ) १७३७ सुगुरुसमीवे सम्म..... (ध.र.प्र. ९५ )
. १५१८ सुचिरं पि अच्छमाणो वेरु...(ओ.नि. ७७२) . १६३७ सुच्चाण मेहावी सुभासिआई...(द.वै.९/१/१७) ६०७ | सुज्झइ जइ सुचरणो सुज्झइ ... ( उप. मा. ५१३) ४६८ सुठुयरं च न देयं..... ( ध.र.प्र. ९८ ) . १७४३ सुठु वि मग्गिज्जन्तो.. .. (भ.प.प्र. १४४, आ. प. ७०१ ) . १७४३ सुठु वि सम्मद्दिट्ठी ...( आ.नि. ११६४ ) १७४३ सुठु वि सम्मद्दिट्ठी ...( आ.नि. ११७८)
सुतवतो अरियसावकस्स उप्प.. ( म.नि. १/४/६/३६९, महासच्चकसुत्त पृ. ३०५).
२१५०
. ७२८ सुताणं धम्माणं ओगिण्हता...(स्था. ८/८/६४९) २१५८ | सुत्तं अत्थं च तहा... (व्य.सू.भा. उद्दे. १०/४१४०). २१६१ सुत्तं अत्थनिमेणं न सु...(सं.त.३/६४)
. २१५९ सुतं गाहेति उज्जुत्तो,.. (व्य.सू.भा. उद्दे.१०/४१४१). २१५९ | सुत्तगयमत्थविसयं व दूसणं... (वि. आ. भा. १००७).. . ३५९ सुत्तत्थो खलु पढमो, बीओ... (व्या. प्र.श. २५/३/७३१, आ.नि.२४,बृ.क.भा.२०९, नं.सू.१२)
२
सुत्तभणिएण विहि...( श्रा. प्र. ३५०, द.शु. १/२६) ११०८ सुत्तम्मि जं सुदिट्ठ आय... (सू.प्रा . २ ) . . १५१८ | सुत्तस्स अप्पमाणे चरणाS... (पिं.नि. ५२५) . १७३७ सुत्ते अत्थे अ तहा उस्स...(ध. रत्न. ५२ ). १७३७ सुत्ते अत्थे कुसला उस्स...( स. प्र.९२ ). . १७३७ सुत्यजं रसलाम्पट्यं, सु... (अ.सा.३/६) १६५५ सुदड्ढप्पयत्तवावारणं णि... (वि.आ.भा. ३०७१) | सुदणाणभावणाए णाणम...( त्रि.प्र. महाधि. १/५०) १६४६ सुद्धं गवेसमाणो आहाक... (पिं.नि. २०७) १४९४ सुद्धं तु वियाणन्तो सु...(सं.सा. १८६)
३/५/६/४२७, पृ.३४४)
. १४९५ सुद्धं सुद्धसहावं अप्पा...( भा. प्रा. ७७ )
सुखासन - वृत्तिश्चिरवासा...(म.तं.ब्रा.१/३) सुखासनसमायुक्तं बलायां द...(यो. दृ.स. ४९ ) सुखितेषु मैत्रीं सौहा...(यो.सू.१/३३ त.वै. पृ. ९८ ) . १२३१ सुद्धं सुसाहुधम्मं कहेइ... ( उ.मा. ५१५) सुखितेषु 'साधु एषां सुखि... ( यो. सू. १ / ३३
=
सुद्धं सुसाहुमग्गं कहमा... (गच्छा. प्रकी. ३२) १२३० सुद्धमणजोगसारा विनेया ... ( पू. विं.८/५)
रा. मा. पृ.३९)
१९३४
१४९४
१७४२
२१५९
७३५
१२१६
१३३
२१७३
१९८१
१७४
१३४
१४५०
. १३७४
१८४९
१६६२
७१७
१९९९
६७३
१९९९
६७३
६७२
. १३७,३५९
१४० १९४४
१५७
१५७
९३७,१२६७
१९४४
१२३६
९७०
७३५
७३७
.४२,१७३, १९० १८६
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________
१०५
४६४
४६५
४६५
.. परिशिष्ट-११ .
२४०९ सुटुञ्छाइसु जत्तो गुरु...(उप.प.६७७)................... १६६ | सुहं वसामो जीवामो जेसिं...(उत्त.९/१४) ............... १८६० सुद्धुञ्छाईसु जत्तो गुरु...(उप.रह.१०६) .................. १६६ सुहदुक्खसम्पओगो न विज्ज...(द.वै.नि.६०) ............. ६१५ सुद्धे सिया जाए न दुसए...(सू.कृ.१/१०/२३) ........ १८६३ सुहदुक्खे सातेतरकम्मोदय...(धर्म.सं.२१७) ............... ५८६ सुद्धो बोहो सुगुरूहिं, स...(पु.कु.३) .. ............ | सुहभावपवित्तीओ सम्पत्तीऽ...(उप.प.४०९) ................ ३७० सुनयश्चेत् ऋजुसूत्रादिः ?...(न्यायायालोकटीका- | सुहमवि आवेदन्तो अवस्समसु...(नि.भा.३३३०) ........... ३६
प्रका.१/पृ.४७) ................................... २१३१ सुहसाहगं पि कज्जं करणवि...(नि.भा.४८०३, सुनिश्चितं नः परतन्त्रयु...(सिद्ध.द्वा द्वा.१/३०) ........
बृ.क.भा.९४४)...................................... ११८९ सुनिषण्णे सूचिपत्रः स्व...(नि.शे.३५१) ................
| सुहेण भाविदं गाणं दुहे ...(मो.प्रा.६२) ................. १८५७ सुनिषण्णो लघुाही वृ...(निघ.) ...........................
| सूक्ष्मबुद्ध्या सदा जे...(अ.प्र.२१/१) ......................... ९३ सुनिषण्णो हिमो ग्राही मो...(भा.प्र.नि.शाकवर्ग३१).......
सूक्ष्मबुद्ध्या सदा जे...(अ.प्र.२१/२)........................ ११० सुपा सुपो भवन्ति...(पाणिनि )...................... ६५०
सूक्ष्मान्तरि......(आ.मी.५)..................................१०९९ सुपात्रञ्चाऽभयं दानं प...(महा.गी.९/४)... .......
सूक्ष्माऽवस्था तु भाव...(सं.गी.१/६६).....................७२० सुपुरिसो न हि तु......(उप.पद.६६४) ....
सूक्ष्मेक्षिका च माध्य...(अ.सा.६/४०) ...... ४३१ सुप्तिङन्तं पदमि...(पा.१/ ४/१४) ......................... ५६८
सूत्रमित्यक्तं ...(पर.२/३)........................ १८६६ सुबहुस्सुओ वि जो खलु अवि...(चं.वे.६४)............. २००५
सूचनात्सूत्रमित्याहुः...(ब्रह्मो.४, परब्र.२, सुमतिं न जुगुक्षतः...(ऋ.वे.८/३१/७) ...................... ८७६
ना.परि.३/७८, आ.३) ................. .............६७३ सुयणो सुद्धसहावो मइलिज्ज...(व.ल.४/२) .............. २१७१ सुयनाणकेवलीणं धम्मायरिया...(प्र.सारो.६४३) .......... १९८०/पूर
सूरप्पमाणभोजी आहारेइ अभि...(उ.मा.३५५) .......... १८६७ सुयनाणम्मि वि जीवो वट्ट...(वि.आ.भा.१९४३) ...... १७००
सूरिवाचकसाधूनां साध्वीनां...(जै.गी.२२८) ............. १४५७ सुयभावणाए नाणं दंसणतवस...(बृ.क.भा.१३४४) .....१२
| सूर्यमण्डले संयमात् तद्ग...(ना.भ.३/२६ वृ.) .......... १७९५ सुरगणसुहं समत्तं सव्व...(प्रज्ञा.२/१७१ +
| सूर्ये चित्तसंयमाद् भुवन...(शां.१/६९) .................. १७९६ दे.स्त.२९८ + तीर्थो.१२४८)..................... ८९८
| सूर्य प्रकाशमये यः संयम...(रा.मा.३/२६) ........... १७९५ सुरामेरयपानं च यो नरो, अ...(ध.प.१३.प्र.३८)........४९२ | सूस्सूसइ, पडिपुच्छइ, सु...(न.सू.१२०) ... .............. १३०९ सुरासुराणां मिलितानि या...(वै.क.ल.१/२३४)..........१६९१ | स ।
१४९१ से किं तं आगमओ दव्वावस्स...(अनु.द्वा.सू.१३) ....... १८१ सुविदियजगस्सभावो निस्स...(ध्या.श.३४) ............... १२३४ से किं तं. विणए... (औप.सू.२०). ................ १९७२ सुव्वइ य तेणणायं एत्थं ...(उप.पद.२२६) .............. ९२७ | सेकेणद्वेणं जा....(भ.श.१/उ.९/प्रश्न.३०४) ............. ५४ सुसत्त्वसिद्धिः सुमनस्क...(अ.तत्त्वा.३/९०) ............. १४८३ से जहा नाम केइ पुरिसे कह...(पं.सू.३) ................ २७९ सुसाणे सुन्नगारे वा रु...(उत्त.२/२०) ................... १८५५ से जे इमे गामागरणयरणिगम...(औप.९१) .............. ९४५ सुसुस्सा सुतवद्धनी, सुतं...(थे.गा.२/१४१) ............ १००८ से जे इमे सण्णिपञ्चिन्दि...(औप.१५६).................७१५ सुस्थानं पुनः शल्यभस्म...(श्रा.वि.वृ.६/१२/
से णं तेणं विभङ्ग नाणे...(भग.९/४/३६६).......... १३८९ पृ.३१) .........
.. ३०५ | सेनावइम्मि णिहए जहा से...(द.श्रु.५/१२).............. १५५५ सुस्वप्नदर्शनपरं समुल्लस...(षो.१४/१३)................ १२४९ | से बेमि जे य अतीता जे...(आचा.१/४/१/१२७) ....... ६२५ सुस्वादुभुक्तिर्मधुरं च ...(अ.तत्त्वा.२/३८) ................ ८७३ | से भिक्खू वा जाव समाणे ...(आचा.श्रु.२, सुस्सुतं येव होति सुग्ग...(म.नि.
चू.१, अ.१, उ.४,सू.२२) ........................ ४५९ १/४/७/३९२/पृ.३२१) .. ........ १५२० से भिक्खू वा भिक्खुणि ...(आचा.श्रु.२, सुस्सूसणा यऽणासायणा य...( ) ..................... १९७२ चू.१,अ.१,उ.१०,सू.५८) ... ..........................४५९ सुस्सूस धम्मराओ गुरुदेवा...(पं.३/५,
से भिक्खू वा भिक्खुणी ...(आ.श्रु. यो.श.१४, प्र.सारो.९२९) ... ...........१००६ स्कं.२/चू.१/१/१०/५८)..... ...........४५७
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________
९
२४१०
• परिशिष्ट-११ . से भिक्खू वा भिक्खुणी ...(आचा.श्रु.२/
| सो तावसाऽऽसमाओ तेसिं...(स्त.प.६,पञ्चा.७/१५, चू.१/उ.४/सू.२२)....... .............. ४६० पं.व.१११५, महा.च.पृष्ठ.३४) ........... ३०६ से मइम परिन्नाय मा य ...(आचा.१/२/५/९४)....... १८४३ | सो दव्वसज्जमेणं पगरिसरू...(ध.सं.७७७)... सेयम्बरो य आसम्बरो य बु...(सं.प्र.३)................. १३६७ | सो धन्नो सो पुण्णो स माण...(स.कु.२४). .............. १५२ सेयवपु मे काको दिट्ठो चउ...(व्य.सू.पी.९४) ......... १९६९ | सो धम्मं देसेति आदिकल्ला...(म.नि.२/१/९२ से य सम्मत्ते पसत्थसमत्त...(आ.सू.
भाग-२/पृ.७१, अप., चूल.पृ.८८)................११७ सम्यक्त्व सूत्रभाग-४ पृ.८११)...................... १००७ | सो नाम अणसण तवो जेण मणोऽ...(म.वि.१३४) ..... ५११ सेलघण कुडग चालणि परिपूण...(न.सू.४४ ।।
सो नाम बाहिर तवो जेण म...(आ.प.१४९)............ ५१२ बृ.क.भा.३३४)....................
सोपक्रमस्य क्रियापेक्षा...(द्वा.न.अर४, पृ.४८७) ........१७७४ सेवन्तो वि न सेव...(स.सा.१७९)..................
सो पवयणकुलगणसङ्घबाहिरो...(सू.प्र.२०/२११)....... १९९३ सेवाधर्मः परमगहनो योगिना...(नी.श.५८).............. १४४८
सो बीजगामभूतगामसमारम्भा ...(म.नि. सेवाध्वजोऽज्जलिनि ...(सेव्य.१२).......................१६६६
१/३/७/२९३/पृ.२४३) ............................ १८९५ सेसकिरियाठियाणं एसो पुण ...(पञ्चा.१३/३०
सो भुत्तावी अनुमोदति..(म.नि.२/ ५/१/३८७ पृ.३४७) २६४
सो ममेदमित्येवं मन्यमा...(मैत्रा.३/२) .................... ७९१ द.शु.२२५)...................................४००,१८५२
सोमिला ! दव्वट्ठयाए एगे...(भ.सू.१८/१०/६४७) ..... २६५ सेसन्नाणावगमे सुद्धयरं ...(वि.आ.भा.१३२२) .......... १८
सोयं नाम अलुद्धया धम्मोव...(द.वै.चू.पृ.१८) ......... १४८१ सेसाण लेठ्ठखेवे रासी अ...(उ.प.४६१)..............
सोवक्कममिह सझं इयरमस...(श्रा.प्र.२०६)............. १३०१ सेसा मिच्छद्दिट्ठी गिहि...(उप.मा.५२०).................
सोवण्णियं पि णियलं बन्ध...(स.सा.१४६) ............ १६३१ से हु चक्खू मणुस्साणं, ...(सू.कृ.१/१५/१४) .......... १६४९
सो वत चुन्द! अत्तना पलिप...(म.नि. . से हु दिट्टे पहे मुणी ज...(आचा.१/२/६) ............ १९३४
सल्लेखसूत्र१/१/८/८७)................................ १८९ सो 'अत्थि इदं, अत्थि हीनं...(म.नि.
सो वि य गन्थो दुविहो, ब...(बृ.क.भा.८२३) ........१८८१ वस्त्रसूत्र १/१/७७८) ...........
सो वि य सङ्कोयविकाससङ्ग...(पं.लि.८३) ........... ५९५ सो अप्पा परमप्पा सुहुमो ...(कुव.मा.पृ.२०२)........ १३५९ |
सो सत्तरसो पुढवादियाण, घ...(व्य.सू.भा. सो अभिझं लोके पहाय विग...(म.नि.१/३/७/२१६,
उद्दे.१०/४१३५) .......................... १९९९ पृ.१४२).
......... ९८० सो हु तवो कायव्वो, जेण म...(पं.व.२१४, सो इमे पञ्च नीवरणे पहाय ...(म.नि.
. म.नि.चू.२४) .................................५१२,१२१६ १/३/७/२९७, पृ.२४२)............................८६१ | सो होइ णिज्जरफ...(ओ.नि.७५९) ..... सो उभयक्खयहेऊ सेलेसीचरमस...(ध.सङ्ग्र.२६) ....... १९३९ सो होति भिक्खु खमो सीत...(म.नि. सो एवं समाहिते चित्ते परि...(म.नि.भाग-२/
३/३/५/२२२, पृ.१७६)............. .............१८६० भिक्खुवग्ग५/१३९)......
१२५० सोऽकामयत द्वितीयो म आ...(बृह.१/२/४) ............११०७ सो गुरुमासायन्तो दंसणणाण...(द.श्रु.नि.२४)........... १९७६ सोऽकामयत 'बहु स्यां प्र...(तै.२/६/४)................. ११०७ सो चक्खुना रूपं दिस्वा ...(म.नि.१/३/७/२९५, | सोऽपि स्वशास्त्रबद्धानां...(वै.क.९/९८७, पृ.२४१)..........
१३३१ वै.रति.८/९८७)............................११२८,१५८० सोच्चा णं फरुसा भासा दा...(उत्त.२/२५)............. १८५३ सोऽयमात्माऽध्यक्षरमो...(माण्डू.८)....................... १११३ सो छन्दसमाधिपधानसलारसम...(म.नि.
सोऽयमिषोरिव दीर्घदी...(का.प्र.५/४७, ध्व.१/४) ...... १३८९ चेतोखिलसुत्त १/२/१८९ पृ.१४९)..............
सोऽयमिषोरिव दीर्घदीर्घत...(सां.प्र.भा.पृ.१२) ............. १०१ सो जयउ जेण सुयणा वि दु...(ली.क.१३) ............२१७१ | साऽह चिन्मात्रमवात ...(त्रि.बा.३१) .... सो तत्थ परिस्समइ घोर...(वि.आ.भा.११९७)......... २०
सोऽहं नित्याऽनित्यो ...(अथ.१)......... ...........१६००
१
.......
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________
७२१
३५९
• परिशिष्ट-११.
२४११ सोऽहमित्यात्तसंस्कारस्त...(स.तं.२८) ..................... १३६१ स्थूलं च स्वरूपं च सू...(यो.सुधा.३/४४) .............. १८१३ सौगताः किलेत्थं प्रमाणय...(स्या.मं.पृष्ठ१२८) ............ ५९९ स्थूलञ्च ग्राह्यं, इन्द्र...(म.प्र.१/१७ पृ.२३) ............ १३३५ स्कन्धात् स्कन्धान्तराऽ...(अ.सा.१८/७०) ............... १६३७ स्थूलबुद्धिगम्यविशेषार्थ...(त.भा.१/३५)..................... ५२८ स्तब्धलिङ्गत्वं रागस्य ल...(का.सू.९/८ वृत्ति) ......... ५०० स्थैर्याधानाय सिद्धस्या...(अ.उप.३/१२).... स्तुत्या अपि भगवन्तः परम...(ललितविस्तरायां | स्नात्वा सिद्धान्तकुण्डे...(अ.सा.२१/८) .................. २१७९
उद्धृत लोगस्सपृष्ठ-९३) ............................ ३७१ स्नानं मौनोपवासेज्या ...(याज्ञ.प्रायश्चि.३१३)............ ५५७ स्तूयमानो न तुष्येत...(कुं.उप.१२,सं.उप.४)....१५९४,१८५६ | स्नानमुद्वर्तनाऽभ्य...( )........... स्तूयमानो न हृष्येत नि...(य.ध.स.)...................... १८५६ स्नानविलेपनसुसुगन्धिपु...(षो.९/२) ......................... ३५० स्त्यानं = अकर्मण्यता चि...(यो.सू.भा.१/३०) ......... १११४ स्नानादौ = स्नानविलेपनसु...(षोड.९/१३ वृ.) .......... ३५८ स्त्यानं = चित्तस्य लु...(म.प्र.१/३०) .................. १११५ स्निग्धमुष्णं गुरु रक्त...( ) ......................... ४६३ स्त्यानं = योगानुष्ठाना...(ना.भ.१/३०) ................ १११४ स्नेह: सौक्ष्म्यं प्रभा ...( )............................... १८१३ स्त्रियमध उपासी...(बृ.आ.६/४/२) ........................ ४९५ स्नेहप्रणयगर्भाणि पेशला...(अक्ष्यु.८)...................... १४४९ स्त्रिया अशास्यं मनः...(ऋ.वे.८/३३/१७)................. ८७२ | स्नेहादज्ञानादिपरतन्त्रत...(प्र.सारो.गा.७९० वृत्ति) ....... १२८८ स्त्रियोऽन्नपानमित्यादि...(म.प्र.१/१५)........................७५७ स्पर्शः = तत्तत्त्वाऽवा...(षोड.१२/१५).................. १९०९ स्त्रियोऽनपानमैश्वर्य...(यो.सू.१/१५ भा.)...................७५७ स्पर्शः तत्तत्त्वाऽऽ...(षो.१२/१५) ........................ २००० स्त्रीकथा ‘एवम्भूता द्र...(द.वै.नि.३/२०५ वृत्ति).........६६३ स्पर्शविशेषविषये त्व...(का.सू.२/१२)......................६३३ स्त्रीणाममैथुनं ज.....(चा.सू.२८५)..........................६३८ स्पर्शस्त्वक्षेपतत्फलः...(षो.१२/१५)..............१३९३,२००१ स्त्रीतोऽपि पुत्रादपि ...(अ.त.३/१०३) .................. १५१७ | स्पर्शादीन्द्रियभोगे...(अध्या.गी.२८०)...................... १६५१ स्त्रीपुंसमाल्यादिविभा...(काव्या.२/३).......... ...............६६९ | स्पृशन्ति शरवत् तीक्ष्णाः ...( )............ स्त्रीपुंसयोस्तु योगो यः...(ना.शा.२४/९५).................६३३ स्पृहा सर्वाऽऽपदामेकस...(महो.३/३६) ..................१६६७ स्त्री-भ्रूण-गो-ब्राह्मण...(वै.क.ल.१/२५८) .................. १८३६ | स्फटिकः प्रतिबिम्बेन य...(अन्न.५/९८)................. ७४३ स्त्रीषु नर्मविवाहे च वृ...(भा.८/१९/४३) ...............१४२३ स्फटिकदृष्टान्तो न सर्वां...(यो.सू.वा.४/२२) ............. ..८१० स्थानाद बीजादुपष्टम्भा...( ).......... .............. १७३६ स्फटिकमणिरिवायं शुद्धरूपः...(अ.बि.१/१८)..............७२७ स्थानाऽऽसनगमनानां हस्त...(ना.शा.२२/१५) ............ ६३८ | स्फटिकस्य तथानामभावे तदु...(यो.बि.४५१).............८१० स्थापनं पाठशालानां महावि...(सं.गी.३/१९)............१४५३ स्फटिको बहुरूपः स्याद्य...(यो.प्र.२४,३३-३५) .........१५७६ स्थाप्यते हेतुदृष्टान्तैः...( )............
६३९ स्फुटं वेष्टयता शुभैः ...(प्र.चि.पृ.९९)....................... १९ स्थाल्यां तुल्यपाकानां ...(शा.भा.७/४/१२)................ २१५ स्फुटमापदां पदमनात्मवेदि...(शि.व.१५/२२)............१४२८ स्थावरं जङ्गमं चाऽपि त...(अ.सा.१०/४)............... ९०८ | स्मरणं = पूर्वोपलब्धा...(अ.प्र.वृत्ति.१६/६) ............... ६१७ स्थितः किं मूढ एवाऽ..(रा.गी.७/५,वरा.४/३)........ १४४९ / स्मरणप्रत्यभिज्ञानदेहसं...(अ.प्र.१६/६) ...................... ६१७ स्थितः किं मूढ एवाऽऽ...(महो.५/२७).................. १४४९ स्मृतिमूलं च मोक्षसाधना...(आ.नि. स्थितः शीतांशुवज्जीवः ...(यो.दृ.स.१८३) .............. १६९५ प्रथमशिक्षाव्रतभा.४ पृ.८३४) .....
.................. १३८३ स्थिताविति निमित्तसप्त...(त.वै.9/१३)...... ...............७५४ स्मृतिमूलं नियमानुष्ठान...(आ.नि.भाग-1 स्थिरत्वमित्थं न प्रेम्णो...(यो.बि.४७६)......
। पृ.८२७,प्रथमगुणव्रतनिरूपणे) .. .................. १३८५ स्थिरयोगरूपस्य चारित्र...(प्र.श.९३)...................... १४०६ स्मृतिमूलं हि सर्वमनु...(प्र.सारो.२८० वृ.).............. १३८५ स्थिरायां दर्शनं नित्यं ...(यो.दृ.स.१५४) .............. १६१९ स्मृतिमूलत्वात् मोक्षसाध...(प्र.सारो.२१०वृत्ति) ........... १३८६ स्थिरा स्थिरायाः खलु त...(अ.तत्त्वा.३/१३४).........१३९७ | स्मृतिमूलो धर्मः...(श्रा.प्र.१०८).............
........................१३८५ स्थिरेऽन्तःकरणे जाते ...सं.गी.३/४७) ................७६१ स्मृतिरपि अनुभूते यथार्थ...(यो.सू.वि.१/१०) ............ ८२४
स्थूरसूक्ष्मा यतश्चे...(यो.बि.४०६) ....................... १२५६ स्याद् भावतः प्राणायाम...(अ.तत्त्वा.३/१०२)........... १५१५
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४१२
• परिशिष्ट-११. स्याद्वादाय नमस्तस्मै यं...(स्थानाङ्ग-९ वृत्तौ उद्धृतः) . २१२९ स्वयं तर्तुं न जानाति प...(स्कं.पु.गु.गी.१७४) ........... १८९ स्याद्वादेन वस्तुस्थाप...(प्र.श.२१ वृ.पृ.१५४ वृ.) ....... ६७६ | स्वयं प्रातिष्ठते मध्ये ...(प्रश्नो.३/५) .................... १८०८ स्वं स्वं विषयमुद्दिश्य ...(पा.ब्र.१०).....................११०८ स्वयं ब्रह्मा स्वयं वि...(वि.चू.३८९) ....................... ३३० स्वकर्माजीवनं कुल्यैः , स...( ) .........................४११ स्वयमुच्चलिते देहे देही ...(सो.ल.१८).................. १६८८ स्वकार्य घटमित्युक्तं य...(यो.कुं.३/१७) .................. २१३३ | स्वयमेव प्रवर्तन्ते स...(शा.वा.स.स्त.३/६)............... ११०९ स्वकीया देहसम्बन्धाः क्ष...(अध्या.गी.२४२)............१६२८ | स्वरूपतोऽशुद्धत्वेऽपि ...(त.टी.१/३५/३९६)............. १२६ स्वच्छायायामारोपितरक्ष...(वे.सा.२४)...... ............. २१२८ स्वरूपाऽनुसन्धानं विना...(ना.परि.५/१०)............... १३९५ स्वजीवनं कीदृशमुच्चनीति ...(अ.तत्त्वा.२/२२)...........८६० स्वरूपाऽनुसन्धानव्यतिरि...(सं.उप.१/५९)................१३९४ स्वजीवनं शोधयितुं प्रयत्न...(अ.त.३/११५).............१६०९ | स्वर्गकामो यजे...( )......
................ ३४३ स्वत एव समायान्ति कर्मा...(अ.उप.२/३२)............ १६४९ स्वर्गादिवद् दुःखाऽभाव...(नव.मु.वा.शिव.पृ.३३)....... २१४९ स्वतन्त्रः कर्ता...(सि.हे.श.२/२/२)........ ..............६२१ स्वर्णे लोष्ठे चैषु सा...(सं.गी.८/१७)...
ता...(ल.गा.८/१७)....................१३५२ स्वतन्त्रश्च स्वतन्त्रे...(म.भा.शान्ति.
स्वल्पमप्यस्य धर्मस्य...(शि.गी.१६/१६)..................१४६६ व.क.सं.३१३/३०)..
७२८ स्वल्पावरणमा
| स्वल्पावरणभावेन स्ववी...(ब्र.सि.१७) ....................१६८० स्वत्वेन स्वं परमपि पर...(अ.बिं.१/२६).................७३५ स्वल्पाऽपि दीपकणिका...(आ.बो.२८) ..........१३८४,१३८६ स्वदेहमलनिर्मोक्षो मज्ज...(जा.यो.१/२२) .................१४८२ स्ववर्णाऽऽश्रमधर्मेण त...(वरा.२/२)......................२०९५ स्वदेहाशचिगन्धेन न वि...(रामगीता.१६/४९)........ १४८१ | स्वविश्रान्तिं न जान...(गु.गी.१७३)....... .........११५ स्वदोषमुलं स्वसमाधितेज...(बृ.स्व.स्तो.४/३)...............२०७ स्वव्यतिरिक्तवस्तुसङ्गर...(भाव.१)..........................३५१ स्वधर्माऽऽचरणं श...(क.दे.सं.४/२) ....................... ८६९ स्वशक्तिः दृश्यस्य स्वभा..(रा.मा.२/२३) ............... १७४९ स्वधर्मोत्कर्षादेव तै त...(शा.वा.२/३१)................... ५०७ स्वशरीरप्रकाशेन सर्वाथा...(मान.१०/१५) .............. १८१५ स्वनिवृत्तिस्वभावत्वे ...(यो.बि.४७०) .................... १७१६ स्वशरीरस्य रूपे संयमात् ...(भा.ग.३/२१) ............. १७९० स्वपरव्यवसायिज्ञानं प्र...(प्र.न.त.१/२) ..................... ५६९ स्वशरीरे स्वयज्योतिःस्व...(रुद्र.४९) .................... १०७५ स्वपरार्थं तु ते यत्नं ...(अ.प्र.६/३ वृ.) ............... ४१४ स्वसमयं = स्वसिद्धान्तं ..(स्था.४/२/२८२ वृ.) ...... ६४६ स्वपरिणामो नः प्रवचनेषु ...(त.सू.कारिका-२९
स्वसमानाधिकरणतज्जातीय.............. वृत्ति पृष्ठ-१८) ............. ................ ५३३ स्वसम्बन्धमपाकृत्य यदन्य...(सं.गी.३/७)....................... ४ स्वप्नेन्द्रजालसदृशं सं...(वै.क.स्त.२/२२०).............. १०२२ स्वस्था = अनाकुला वृत्तिः...(अ.प्र.९/ वृ.) .............. ३८६ स्वप्नोपमान् जगद्भावान् ...(महा.गी.१३/६४) ........ १६२७ स्वस्मिन् विलीनं सकलं जग...(पै.१/४) ................ ११०७ स्वप्रकाशमानन्दघनं शून्य...(नृसिं.६/३).................. १७२५ स्वस्य शरीरकुटुम्बादेरु...(अ.प्र.६/७ वृ.)................. ४१६ स्वप्रतिबन्धसारं तु त...(यो.दृ.स.२५ वृत्ति)........... | स्वस्वभावोत्कर्षा...(ध.बि.५/२१) ........................ १५५७ स्वप्राप्तधर्मस्थानस्य य...(यो.वि.वृ.१/पृ.३) ................७०३ | स्वस्ववर्णाश्रमाचारैः प्र...(रा.गी.९/३५)................... ११४७ स्वभावविहितो धर्मः कस्य...(श्री.भा.७/१५/१४) ........ ५१८ | स्वस्वाऽऽश्रमविहितेन क...(त.चिं.अनु.भा.२/ स्वभावसुखमग्नस्य जगत्त...(ज्ञा.सा.२/२)...................७३१ मुक्तिवाद पृ.१८५) ................................. १७०२ स्वभावस्याऽनपायित्वाद् ...(सां.सू.१/८) ...................७३२ स्वागमेऽन्यागमार्थानां ...(अ.सा.६/३६) .................... ४३३ स्वभावस्याऽप्यन्यत्रोप...(अ.व्य.पृष्ठ.७७) .................. ३२८ स्वाङ्गे जुगुप्सायां शौच...(यो.सू.भा.२/४०)............ १४८१ स्वभावान्नैव चलनं चिदान...(अ.सा.६/४३)................४३१ | स्वातन्त्र्यमेतन्मख्यं ...(ई.प्र.वि.१/५/१३) ........ स्वभावोत्तरपर्यन्त एषोऽ...(यो.द.स.९२)................. १५६४ | स्वात्मतुल्यपरफलकर्तत्व...(षो.३/११ वृत्ति).....
............७०३ स्वभावो नोपदेशेन शक्यते...(पं.तं.१/२८०)............ १३९८ | स्वात्मनोऽन्यमनालोक्य ...(रा.गी.८/३४)....
मनालाक्य ...(रा.गा.८/३४).................१६८७ स्वभोग्यातिरिक्तस्य देय...(द.वै.५/१/५० वृ.)............ ४१५ स्वात्मप्रकाशरूपं तत् किं...(यो.शि.५) .................. १२७५ स्वयं कृतं कर्म यदात्म...(द्वात्रिं.३०) .................... १८६५ स्वात्मवत् सर्वभूतेषु का...(जा.द.१/१५)................. १८४६
:
m
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४१३
• परिशिष्ट-११ . स्वाधिकारं विना धर्मो ना...(म.गी.५/१७५)..............३६१ हरिः ॐ एकाक्षरं त्वक्ष...(एका.१) ...... ..१११३ स्वाधिकारेण कर्तव्यं कर्म...(कृ.गी.१२).................... ९६६ हरिणीगर्भसम्भूत ऋषिश...(मिता.)......................... १०७९ स्वाधिकारेण यो योग्यो ...(कृ.गी.१९७).................. ८४४ हरि सि तुमं कमलालय! करयल...(वी.स्त.३९) ....... ११२५ स्वाध्यायः = गायत्रीप्र...(यो.सुधा.२/३२) ............... १४७७ | हरेरनुग्रहात् सा ......(शां.सं.भक्ति.३/१/४२)........... ११४७ स्वाध्यायः परमः तावज्जपः...(तत्त्वानु.३/६) ............ १४७७ | हरे ! राम ! हरे ! राम ! ...(कलि.१२) .............. ४२१ स्वाध्यायः = मोक्षशा...(यो.सू.भा.२/३२)............... १४७७ | हरेर्नाम हरेर्नाम हरेर्ना...(चै.चं.१/५२) ..................... ८४३ स्वाध्यायमभ्यसेत्किञ्चि...(बृ.प.स्मृ.६/१४०) ............... ११५ हरौ रुष्टे गुरुस्त्राता ...(शां.सं.२/३/१२)............... १९८० स्वाध्यायशौचसन्तोषतपा...(वि.पु.६/७/३७) ................. ५५६ हर्षोल्लासो मुनिं दृष्ट्...(जै.गी.१४३)..................... १३१८ स्वाध्यायाढ्यं योनिमित्रं...(व.स्मृ.२९).......................८५२ हविष्यात् प्रातराशान् भु...(गो.स्मृ.२७ स्वाध्यायाभ्यसनाच्चेह सं...(सं.गी.३/९९).................१४७७/ अध्याय.पृष्ठ-६७)...........
..................८६५ स्वानुभवं विना स्वात्मा ...(अध्या.गी.२५९)............१५९४ हस्तपादाङ्गविन्यासो भ्रू...(ना.शा.२२/२२)................ ६३८ स्वानुभूतिरसावेशादृश्य...(रा.गी.८/७,दृग्दृ.२६).......... १३५१ हस्तस्पर्शो हि मातॄणामज...(प्र.ना.३/१२). .............८३७ स्वानुभूतिरसावेशाद् दृश्य...(स.रह.४२).................. १९३७ | हस्तिन्यामचलो जातः उलु...(श्रा.दि.कृ.२२८ स्वानुभूतेश्च शास्त्र...(महो.४/५) ............................ ९९० वृ.भाग २, पृ.५८) ..............
.........१०८० स्वाभाविकधर्मज्ञानसाम...(ध.प.वृ.९८ वृत्ति) ............. १६५६ | हस्त्यादिसम्बन्धिषु बले...(रा.मा.३/२४).................. १७९३ स्वाराधनाद्यथैतस्य फलमु...(यो.बि.१४२)..................८९० हा ! असुइसमुप्पन्नया य...(तं.वै.११९).................१४५० स्वार्थसंयमात् पुरुषज्ञा...(शां.१/६९)................... १८०० हा धी विलीणबीभच्छकुस्सणि...(पं.लिं.१६) ............ १६४० स्वाश्रयस्वामित्वसम्ब...(ना.भ.वृ.१/२४ पृ.३०) ......... १०९६ | हालाहालमिवान्ते य...(ग.गी.१/२४).........................८९३ स्वाऽपूर्वार्थव्यवसाया...(परी.मु.१/१) ........................ ५७० | हासं ण सेवियव्वं...(प्र.व्या.२/७/२५). स्वेच्छया यदणुपरिमाणशरी...(यो.वा.३/४५)............. १८१४ | हासं परिजाणइ से णिग्ग...(आचा.२/३)................ १८६८ स्वेच्छयाऽणुपरिमितशरी...(यो.सा.सं.३/पृष्ठ५८)......... १८१८ हिंसत्थं जुञ्जन्तो सुमहं...(ओ.नि.७५६) .................. ५२९ स्वेच्छामात्रेण लोकानां ...(मान.१०/१६)................. १८१६ हिंसादयः प्रथमं त्रिधा ...(यो.सू.२/३४ राज.) ......... १४२९ स्वे स्वे कर्मण्यभिरतः...(भ.गी.१८/४५)........११९०,१२०६ हिंसादयः सन्ति वितर्कस...(अ.तत्त्वा.३/७४)............ १४३० हंसप्रणवयोरभेदः...(पा.ब्र.१)............ ...............१११२ | हिंसादिपरिणती बन्धकारणं ...(ध.सङ्ग्र.२२०)........... ६२२ हंसशब्दोदितो ह्येष कूट...(रा.गी.१५/६५) ................७९९ हिंसादो उ विरमणं, वहपरि...(मू.आ.८०१) ............ १९४६ हंसेनेव जलात् क्षीरमपुन...(वै.क.ल.९/१००५) ........ १६१० | हिंसा नाम भवेद्धर्मो न ...( )..................... ६५० हतं सैन्यमनायक...(नरा.११).............
........................... १५५५ हिंसाऽनृतप्रियालुब्धाः...(म.भा शान्तिपर्व-१८६/१२) ..... १०८१ हता भक्तिः समायि....(प.पु.१/२९/२९)............... १२६८ हिंसिज्ज न भूयाई.......(उप.प.८६५) ................... ९५ हत्थसञ्जए पायसञ्जए, वायस...(द.वै.१०/१५) ....... १८६१ हिंसे बाले मुसावाई, माई...(उत्तरा.अ.५, गा.९) ......... ४६१ हत्थिस्स य कुन्थु....(भ.सू.७/८) ...................... ५९४ हिंस्यते मार्यते इति हिं....(अ.प्र.१६/३७.) .............. ६२४ हन्तव्वा नो भू.....(उ.र.१५९).......................... ९५ हिअए जिणाण आणा...(कुवलयमाला-१३६/३३) ........ ३८८ हन्तूण सव्वमाणं सीसो होऊ...(चं.वे.४३) .............. १९७८ | हिअमिअअफरुसवाई अणुवी...(द.वै.नि.९/३२२) ....... १९६६ हन्म्येनमिति सङ्क्लेशा...(शा.वा.स.६/१६) ............. ६१० | हिण्डइ थेरो पयत्तेणं...(व्य.भा.उद्दे.८/१०२) ............... १२ हम्ममाणो न कुप्पेज्जा, ...(सू.कृ.१/९/३१).............१८५२ | हितं यत्सर्वलोकस्य तत् स...(भा.म.शान्ति-४०२)......१४२१ हयं नाणं कियाहीणं हया...(आ.नि.१०१) ........४०१,१७००/ हितबुद्ध्या तु या...(उत्त.९/६२/वृत्तिश्लोक-१६)........१८६५ हयदुज्जणस्स वयणं निरन्तरं...(व.ल.५/१).............. २१६८/ हितमपि वायोरहितं तत् ...(षो.१/१५)......................८० हरइ अणू वि परगुणो, गुरुअ...(गौ.व.७६).............. १९२ | हितमपि वायोरौषधमहितं त...(षो.१/१५)............... १५९८ हरसि रयं जन्तुणं बझं अ...(वी.स्त.४०) ............. ११२५ | हितैषी यो नित्यं सततमुप...(लो.त.नि.१/३४)............ २९७
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४१४
• परिशिष्ट-११. हितोपदेशात् सकलज्ञक्ल...(अ.व्य.द्वा.११)............... २०६ | हेऊ अणुगमवइरेगलक्खणो स...(वि. हित्वा मानुसकं योग दि...(धम्मप.,ब्रा.व.३५,
| आ.भा.१०७७).................
१०७२ म.नि.२/५/८/४४८)................................ १०८४ | हेऊदाहरणासम्भवे अ सु...(ध्या.श.४८, हित्वा रतिञ्च अरतिञ्च...(ध.प.ब्राह्मणवर्ग-३६)........ १९३६ सं.प्र.१०/४९)....
.........९३,९७८ हित्वा हि सम्मा वायाम, ...(वि.मा.४/६६) .............११६१ | हेऊ पमत्तयाए आहारकहेव णे...(अ.म.प.१०६)....... २०४१ हिदमिदपरिमिदभासा अणुवीची...(मूला.१८६) ........... १९७४ | हेतुं अस्य = अकरणनियम...(यो.बि.४१८ वृत्ति) ..... १३७५ हिमाद्रिं यस्य वै वर्ष ...(वि.पु.अंश.२/
हेतुकर्तृकरणेत्थम्भूतल...(सि.हे.श.२/२/४४) .............. ३६ अ.१/२७) ............ ............ ११२९ | हेतुभेदो महानेवमनयोर्य...(यो.बि.२५६) .............. १००८ हियं विगयभया बुद्धा फरुसं...(उत्तरा.१/२९) .......... १९९२ | हेतुमदनित्यमव्यापि स...(सां.सू.१/१२४) ..................७९५ हियए जिणाण आ...(कु.मा.पृ.१३६) .................. २१६९ हेतुर्भवस्य हिंसाऽऽदि....(शा.वा.९/१३) .............. १६५५ हिरामियअफरुसभासी अणुवीइभा...(व्य.सू.पी.६८) ...... १९६७ | हेतुवादैविनाशिताः...(सं.गी.५/२८). हियाहारा मियाहारा अप्पा...(पिं.नि.६४८/
| हेतुहीनमसत्यं च देहात्म...(ग.गी.११/१३) .............. ८९३ ओ.नि.५७८).................................७००,२०६० हेतूच्छेदस्य सुखदुःखाऽ...(त.चिं.अनुमानखण्ड हीणस्स वि सुद्धपरूवगस्स,...(उ.मा.५२६).................. ४२] भाग-२/मुक्तिवाद पृ.१५७) .......... ...............२१४४ हीनगुणद्वेषाभावपरोपकारवा...(यो.वि.१/वृ.२).............. ६९७| हेमं वा आयसं वा वि बन्धणं...(ऋ.भा.४५/५०) .....१६३१ हीनजच्चो पि चे होति...(जा.१५/५०२/१५७).........१०८० होइ अयालम्मि जहा अवयारपरं...(स.क. हीनस्यापि = किञ्चिदुत्तर...(उप.मा.५२६ वृ.).......... १७३ भव.३/पृ.१९३)................
............................... २३ हीयते हि मतिः तात! हीनै...(क.कू.७) ................. १४६७ | होइ दढं अणुराओ जिणवयणे प...(श्रा.प्र.५) .......... १००८ हीलना न च कर्तव्या प्रा...(कृ.गी.२१०) ............... १९७६ होइ य पाएणेसा किलिट्ठस... हुन्ति गुणकारकाई सुयर...(म.स.६२३).. .१६५५ (पञ्चा .३/४१).. .............................७०४, ८९१ हृत्पुण्डरीके नाभ्यां ...(कूर्म उत्त.११/२९) .............. १६४२ | होउण दिढचरित्तो दिढसम...(मो.प्रा.४९)............... १३६७ हृदयं = शरीरस्य प्रदेशवि...(रा.मा.३/३४) .......... १७९९ होऊण य णिस्सङ्गो णियभावं...(द्वा.अनु.७९) ........ १८८६ हृदयावच्छिन्नचित्ते तदव...(ना.भ.४/२३).......... हृदि प्राणो गुदेऽपानः स...( )......................... ८०७ + नि.भा.५४३५) .....................१७१,१८४,१८६ हृदि स्थिते च भगवति क्लि...(ध.बि.६/४८) ........... ११९ लादः = सुखं, परितापः...(रा.मा.२/१४) ............ १७४०
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________
परिशिष्ट-१२)
.. ९४३
........
१२४९
• परिशिष्ट-१२.
२४१५ 'सक्षेप-विस्तराभ्यां ये, ह्या द्वात्रिंशिकागताः । नयलतागताश्चैव तत्सूचिर्दीतेऽधुना ।।
पृष्ठ | ॐकारविमर्शः ..
१११२ | अदृष्टवैजात्यकल्पने गौरवम ............................... ५९१ अकथा-विकथा-कथानां विपरिवर्तः ....................... ६६५ | अदृष्टसाधनतागोचरमिथ्याज्ञानाभाववत्त्वं न शिष्टलक्षणम् १०७७ अकरणनियमाऽऽवश्यकताप्रज्ञापनम्
........... १३७४ अदृष्टसिद्धिः ..........
.११७८ अकामनिर्जरा-बालतपसोः भेदस्थापनम् १३८८ | अदृष्टस्य पूज्यताप्रयोजकत्वाऽसम्भवः
३३८ अक्रियावादिस्वरूपविज्ञापनम्
| अदृष्टस्वरूपनिवेदनम् ...........
११८३ अक्षताऽशबलाचारवान् भिक्षुः . १८४७ अदृष्टापलापे संस्कारोच्छेदापत्तिः .
११८१ अक्षरमयी देशना श्वेताम्बरमतम् . २०३३ | अदोषकीर्त्तने विध्युन्नयनापत्तिः ..
............ ५०४ अखण्डार्थग्राहकनयाभिप्रायद्योतनम् ..
१३१३ | अद्वेषस्वरूपवैविध्यम् ................. ...........१४१९ अगत्स्यसिंहसूरिमतेन सप्तविधविनयविवेचनम् ........... १९७३ | अधस्तनधर्मस्थानवर्त्तिद्वेषे प्रणिधानप्रच्यवः अगम्यगमननिवृत्तेर्युक्तत्वस्थापनम् ...........
........... ५०७ | अधिकरणपदार्थप्रकाशनम् ............ ....................२७ अगीतार्थकशीलसङ्गस्य त्याज्यता ............८५, ८७ | अधिकारवशाच्छास्रोक्तानुष्ठानकर्तव्यतास्थापनम् ............ ३६१ अग्रहिलग्रहिलनृपन्यायोपदर्शनम् ........... .............. १९८७ | अधिकारविंशिकावृत्तिसंवादः ................ .............. ८३१ अघातिकर्मजन्यभावस्य
अधिकारिकृतध्यानबल-फलपरामर्शः ................. विरोधिभावनानाश्यत्वाऽभावः ....................... २०५३ | अधिमुक्तिवशाद् देवभक्तिः .................... अघातिकर्मणां निकाचितत्वेऽपि योगाऽनाशकता .......... १३०० | अधुनाऽऽचरणातः परमार्थाऽवगमः ..........
१५० अघातिकर्मणो विपरीतभावनानिवर्तनीयत्वाऽभावः ......... २०५६ अध्यवसायव्याख्याद्वयद्योतनम् ............... अगवैकल्ये प्रधानाऽनिष्पत्तिः ...............
प्रधानानिष्पात्तः ................................३४५ अध्यात्मघटकप्रयोजनविमर्शः .................. १२३२ अङ्गहीनवाक्यानामुपदेशानर्हता ........ .............
.. ६७४ | अध्यात्मचिन्तनैकाग्र्ये मदनमदपलायनम् ................... १६६२ अचरमावर्तकाले गुणपक्षपातबीजसम्भवः ..... .............
....६८८ | अध्यात्मनिष्ठतया क्रियाकरणविधानम् ..................... १३८४ अचरमावर्तकाले मोक्षमार्गवैमुख्यम् ............ . ६८५ | अध्यात्मप्रसादप्रकाशनम् ..................................... १३४३ अज्ञानबाहुल्ये दोषोच्छेदाऽसम्भवः ............ . ९८४ | अध्यात्मविशुद्ध्या अहिंसकता ................................. ५३१ अज्ञानस्य महादोषरूपता ...........
१५२८ | अध्यात्मादौ देवचन्द्रवाचकाभिप्रायः ........................ १२५७ अणिमादिसिद्धौ नानामतप्रतिपादनम् .. ...........१८१५ अध्याहारगौरवपरिहारः..........
....................... २०६ अणिमादिस्पृहा आत्मज्ञानप्रतिबन्धिका ........ ........... १८०३ | अननुष्ठानलक्षणानि...........
........... ९१० अतज्जातीयात् तज्जातीयोत्पादाऽयोगः ....... ..............११५७ अनाभोगमीमांसा ..........
........... ९०६ अतात्त्विकयोगपरिचयः .......... ........... १२९५ | अनावृतज्ञानाद्याविर्भावविमर्शः ....... ......... २१३४ अतिक्रान्तपशुभावस्य दीक्षाराधकत्वम् ...................... १२९२ | अनाश्रवयोगमीमांसा
...........१३०२ अतिचारकारणमीमांसा ..........
........... १६१८ | अनुकम्पादानाऽनिषेधसमर्थनम ........ ................५८ अतिचारादिभेदेन क्षमादिभेदख्यापनम् ........ .............. १९१५ अनुकम्पानिमित्तविचारः ..........
.............. ४०७ अतिरिक्तपुरुषससिद्धेर्विकल्पत्रयकवलितत्वम् ............... ८०६ अनुकम्पापदार्थविमर्शः
...............११ अतीन्द्रियवस्तु छद्मस्थसाक्षात्काराऽगोचरः .............. ११३७ अनुकम्पाबुद्धौ नयविमर्शः .
..................८ अतीन्द्रियार्थसिद्धौ कुतर्काऽसामर्थ्यम् ..................... १५७० अनुत्कटद्वेषसत्त्वे उत्कटद्वेषापत्तिः .......................... ९१८ अत्यन्तापवादिकपलोपभोगप्रतिपादनम् ....................... ४५९ । अनुत्तरसुराणां कान्ता दृष्टिः ............... .............१६५८
૧. દ્વાત્રિશિકા પ્રકરણ અને નયેલતા ટીકાના વિષયોનો આ અકારાદિક્રમથી નિર્દેશ છે.
.७६६
.....
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________
...........
२४१६
• परिशिष्ट-१२. अनुबन्धमाध्यस्थ्योपवर्णनम् ..
१२२७ | अभव्यानुष्ठानस्य तद्धेतुत्वापादनम् ........................... ९१६ अनुबन्धव्यवस्थाविमर्शः
.......... १५४१ अभव्येऽप्यन्तरात्मादिशक्तिस्वीकारः... .......... १३६३ अनुबन्धशुद्धकर्मफलविभावनम्
... ९८८ | अभिग्रहात श्रीवीरकृतज्ञतासिद्धिः ............................. २७७ अनुभवसिद्धभेदापलापाऽयोगः .......... १२५८ अभिनवषोडशविकल्पोद्भावनम् ....
२०६१ अनुलोम-प्रतिलोमपरिणामद्योतनम.. ............७८५ | अभिनिविष्टमनोजयोपायाऽऽवेदनम् ...
१५४८ अनेकान्तवादस्य वादनायकत्वम् ............
| अभिनिवेशोऽसङ्गानुष्ठानविरोधी
शासनानुष्ठानावराधा ..................... १६१३ अन्तःकरण-चित्तवृत्तीनां चतुर्विधत्वम् .........................७८३ अभिन्नग्रन्थीनां मूढता
....................
................ १६७ अन्तःकरणतत्त्वभावनम् .
............... १३३० | अभिसन्धेर्मुख्यकारणताद्योतनम् .............. ................२१ अन्ततः प्राग्भवीययत्नस्य कारणता ........... ११६८ अभेदसम्बन्धे दोषषट्कविद्योतनम् ....
... २०८ अन्तरात्माधवान्तरप्रकारप्रतिपादनम् १३५९ | अभ्यासावश्यकताविमर्शः ......
७५५ अन्धपरम्पराशङ्काव्युदासः ............... ............. १४३ |अभ्यासव्याख्या नानातन्त्रानुसारेण ........ ...७५४ अन्यकृतर्मणोऽन्यत्राऽसङ्क्रमः .............. ........... १८६५ | अभ्युत्थानादिस्वरूपद्योतनम् ............. ........१९६४ अन्यथाधियोऽतिचारापादकत्वविमर्शः ........ ..................७ | अमनस्कयोगसाधनविचारः ............... .................. १५१५ अन्योन्याश्रयपरिहारः ........ अन्वाचयस्वरूपाऽऽख्यानम् ................................... १७१ | अमृतानुष्ठानलक्षणानि ......................................... ९१२ अपरवैराग्यस्य चतुर्विधत्वोपदर्शनम् .. .............७५६ अयस्कान्तोदाहरणविचारः ............... ..................१५६६ अपरोक्षस्वानुभूत्युपायनिरूपणम् .............
अरुन्धतीन्यायेन निश्चयप्राप्तिः ............ ................७३६ अपवादतोऽपि पलादनविधाननिषेधः ....... ..........४६० | अर्थक्रियाशून्यस्याऽवस्तुता ............ ........... ११५३ अपात्रदानस्यानिष्टफलदत्वम् .......... .............४६ अर्थक्रियोपधायकेशानुग्रहविचारः ......... ...........११४७ अपुनर्जन्मने जायमान एव तात्त्विकबोधः .....
| अर्थधरस्य प्रामाण्यम् .........
............६७३ अपुनर्बन्धकतया धर्माधिकारितारम्भः ........ .......... ९३२ | अर्थनिष्ठव्यापारफलसमर्थनम् ............ .............७७१ अपुनर्बन्धकलक्षणानि .......... .......... ९३५ | अर्थभेदाऽकरणेऽपि तथादर्शनसामर्थ्यम ...
..............१८१७ अपुनर्बन्धकस्य प्रधान-द्रव्ययोगः .......... ............ ९६४ | अर्थव्यवस्थायां प्रमाणं प्रयोजकं, न तु तल्लक्षणम् ........... ५६८ अपुनर्बन्धकस्याऽन्यगुणगणग्रथनम् ........................... ९९८ अर्थसमाजसिद्धत्वविमर्शः............ ............. ५८१ अपुनर्बन्धकस्याऽपि शुद्धनिश्चयानुसारिबोधः ............... ९६१ | अर्थसमाजसिद्धत्वस्वरूपोपदर्शनम् ........................ १७६३ अपुनर्बन्धकादेः तात्त्विकदीक्षानिर्वाहाऽसम्भवः .............. १७७ अर्थसिद्धिप्रकारप्रकाशनम् .................. ............. ५६४ अपूनर्बन्धकादेः तात्त्विकयोगविचारः ......... .१२९६ अर्थान्तरापत्तिनिरासः .... अपुनर्बन्धके समयदीक्षाप्रतिपादनम् . ...................... १४२६ | अर्थान्तराऽऽपादने बाधोपस्थापनम् ..
.................. २०७५ अप्रमत्तमुनीनामेव निश्चयतो ध्यानाधिकारः ......... १२९९ अल्पायुष्कत्वफलविभावनम् .
..........५१ अप्रमत्तयतीनामाहारपरामर्शः ...
........................ ०२० अवच्छिन्नत्वसम्बन्धेन हेतुत्वे गौरवम्
....... ५९६ अप्रशान्तचित्तस्य धर्मानधिकारिता ........... १९२१ अवञ्चकयोगव्याख्या...........
.१३११ अप्राकृतज्ञानस्याऽविषयकत्वाऽसम्भवः .................... १७५३ अवञ्चकोदयतः शुभनिमित्तलाभः
१४५६ अप्रामाण्यशङ्कानिरासविचारः ............................ अवधूतलक्षणविद्योतनम् ....
१८८७ अबाध्यफलापेक्षाया सदनुष्ठानरागप्रतिबन्धकता
............ ९२० अवय॑सन्निधेरन्यथासिद्धता
११५४ अभव्यलब्धिविचारः ...........
अविद्यातर्जनम् ...
२१२७ अभव्यस्यैकादशाङ्गपाठाऽनुज्ञा
अविद्यादिपञ्चविधक्लेशप्रतिपादनम् ..
१७३५ अभव्यादिफलसिद्धिमीमांसा .............. १४३२ अविद्याप्ररूपणा ........................
१७३६ अभव्यानां व्यक्तमिथ्यात्वाभावव्यवच्छेदः ..... १४६५ | अविद्यारचितः संसारप्रपञ्चः ......................
१७४५
...... २३३
५७३
.. ८९२
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________
.....५४
M
.... ४७३
w
• परिशिष्ट-१२ .
२४१७ अविद्यावादिवेदान्तिनां प्रच्छन्नबौद्धरूपता ................. २१२८ | असत्ये वर्त्मनि स्थित्वा न्यायेनोपधिप्रयोगः .................. २७८ अविधिकृताद् वरमकृतम् .... ................................... ८९१ | असर्वज्ञदेवप्रतिष्ठामीमांसा ......................
३३४ अविनीताय विशिष्टश्रुतदातुः सङ्घबाह्यता १९९३ | अस्तेय-ब्रह्मचर्यादिफलम् ...........
१४३३ अविरततपसो महागुणत्वाऽभावः ४०२ | अस्मितोपवर्णनम् .....
१७३७ अविरतसम्यग्दृशि चारित्राभ्युपगमः
अहङ्कारादिरूपसन्निधानापाकरणम्
३३१ अविशोधिकोटिदोषदर्शनम् ...........
| अहङ्काराऽस्मिताभेदविचारः ...
१३३३ अवेद्यसंवेद्यपदविजयविचारः ................................ १५४७ | अहिंसादीनां सर्वतन्त्रव्यापकत्वम् .. अवेद्यसंवेद्यपदस्थबोधे सूक्ष्मत्वाभावस्थापनम् .............. १५२४ | अहिंसामाहात्म्यम् ..........
१४२० अवेद्यसंवेद्यपदे कर्मानुबन्धविचारः ........................ १५३७
| आंशिकवेदप्रामाण्यग्रहनिवेशेऽतिव्याप्तिः ..... .. १०६२ अवैधमांसभक्षणदोषोपदर्शनम् .
आकर्षविचारः.............. अव्यक्तसमाधिस्थलीफलविचारः. २०३ आकाशस्य जन्यत्वोपदर्शनम् ..
.......... ५८४ अशठगीतार्थयतनाया दोषावहत्वाऽसम्भवः
४२४ आक्रोशादिसहने भावभिक्षुत्वम् . विहत्यासम्भवः .................
........... १८५३ अशठगीतार्थाऽऽचरितस्यापि मोक्षमार्गत्वस्थापनम् .......... १३९ | आक्षेपकज्ञानमाहात्म्यम् ......... ................ १६४५ अशनादिसन्निधिकरणे संसारित्वापत्तिः ..................... १८५० आक्षेपणीकथाया औत्सर्गिकसत्फलत्वनियमः .................६५९ अशान्तादिकृतक्रियाणां विपर्यासरूपता ........ ..............९५० आक्षेपणीफलप्रकाशनम् ............. ...................... ६४२ अशाश्वतममतोच्छेदेन शाश्वतकृते प्रयत्नः .................. १८६९ | आक्षेपण्यादिलक्षणोपदर्शनम् .............. अशुद्धक्रियायाः शुद्धक्रियाकारणत्वविचारः ..................७१८ आगमप्रमाणविचारः .................... .................. ११४ अशुभप्रवृत्तौ शुद्धपरिणामेन सदनुबन्धः ..................... आगमवादविषयस्योत्तरकालं हेतुवादगोचरता .............. ११४० अश्रुतादेः योगजधर्मबलेनोपलब्धिः .............
...... १३२९ | आगमानुमानप्रयोजनम् .......... ................. १४६ अष्टकगतपूर्वव्याख्याऽऽदरः ............ ...............
४७४
आचारादिकथाव्याख्याद्वैविध्यम् ........... ............. ६४० अष्टकवचनमीमांसा दुर्गतनारीकृतपूजाविचारः .............. ३६८ आचार्यपरिभवे विद्यावैफल्यम, .............................१९९४ अष्टकवृत्तिकृद्वचनमीमांसा .........
...............
४०८ | आज्ञारुचित्वस्य गुरुकुलवासव्याप्यता ........................ १६९ अष्टकानुसारेण पौरुषनीभिक्षास्वरूपम् ....................... ४०३ | आत्म-सुखयोरभेदाऽनभ्युपगमः ............................. २१२४ अष्टधा ज्ञानादिविनयोपदर्शनम् ........ .............१९६३ आत्मकामनातः सर्वेषां काम्यता.............................१७०५ अष्टविधज्ञानयोगादिसमवतारप्रतिज्ञा ........... .............१४०१ | आत्मक्रियाविरहे मिताणुग्रहणाऽसम्भवः ...................... ५९० अष्टविधप्रज्ञागुणनिरूपणम् .................................. १३०९ आत्मक्षणिकतामीमांसा .
............. १७१२ अष्टविधब्रह्मचर्यविचारः .................. ............. १४२२ | आत्मज्ञानलाभोपायप्रतिपादनम् ...... ...........१८०० अष्टसहस्रीतात्पर्यविवरणसंवादः ... .......... २३६ | आत्मदर्शनतो मुक्तिविचारः ............ ........१७५४ अष्टादशदोषनामाऽऽविष्करणम्,
........ २०१५ | आत्मदर्शनस्य वैराग्यप्रतिबन्धकताविचारः ................. १७०६ अष्टोपचारादिपूजाद्योतनम् ........ ............................ ३५१ | | आत्मनः परिणामित्वसमर्थनम् ................................. ६१९ असंवेद्यसुखानङ्गीकारः ....
........... २१२६ | आत्मनि क्रियास्वीकारः .............. ............. ५९२ असंसक्तिभूमिकासमवतारः .......... ............. १६६० आत्मनित्यतामीमांसा ..............
५७७ असंहतपरसिद्धिमीमांसा
.............८०२ | आत्मनो देहपरिमाणत्वोपपादनम ........... असङ्कल्पितपिण्डलाभपरामर्शः ......................... ... ४२० | आत्मनो नित्यानित्यत्वाद्युपपादनम् .
मना नित्यानित्यत्वाधुपपादनम्............................६११ असकल्पितपिण्डलाभविचारः ............ ............. ४१४ | आत्मनो बुद्धिगुणतोपपादनम् असङ्गानुष्ठानकारणविचारः ............
...........................
१२१ | आत्मनोऽपरिणामित्वसमर्थनम् .. ............................. ७६९ असङ्गानुष्ठानस्यैव परमार्थतः कर्तव्यता १२४६ | आत्मपरिणतिशालिज्ञानफलविचारः ........................... ३८५ असङ्गानुष्ठानोपायपरामर्शः . ....... २१४५ | आत्मपरिणामवज्ज्ञानव्याख्याद्वैविध्यम् .
३७७
...................
५९३
...........
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४१८
•परिशिष्ट-१२.
.........
५१२
मासा ..........
आत्मभावनाप्रकाशनम् ............. ............. १२३५ | इच्छादियमफलविचारः .............
१३१७ आत्मवञ्चनापाकरणोपदेशः ........... १६५० इच्छायोगगोचरविचारविशेषः ...........
१२७२ आत्मवित कर्म न बध्नाति ............. १६५१ | इच्छायोगस्य व्याख्याद्वैविध्यम् ..
१२६९ आत्मवैभववादे देहसम्बन्धाऽसम्भवः
इच्छायोगस्यापि निर्जराकारकत्वसमर्थनम्
१७४ आत्मसंस्कारककर्मणो ब्रह्मभावजनकता
९११ | इच्छायोगादीनां परदर्शनोद्धृतता ................ १२६७ आत्मैव दमितव्यः ....... १९२५ इतरेतराश्रयापाकरणम्
१२५३ आत्मोपयोगस्थैर्ये प्रवृत्तिः निवृत्तितुल्या ........ ६४६ | इदानीन्तनप्रायश्चित्तफलमीमांसा ..
१८३४ आदिधार्मिकविचारः ......... ....... ८४६ | इन्द्रियजयहेतुवर्णनम् ...
१८१९ आद्यवैराग्यद्वयस्य कथञ्चिदुपादेयत्वम् .. ३२ | इषुलक्ष्यक्रियोपमैदम्पर्यम् ...
१४५८ आधाकर्मनिमित्तकलेपाऽलेपविचारः
............५५ | इष्टफलसिद्धौ कायपीडा न दुःखदा आधाकर्मिकव्याख्या ......................... .....५३ | इष्टापूर्त्तव्याख्या ................
............१७ आध्यात्मिकभावैः शास्त्राविर्भावः ......... ........... १६०६ | इह-परलोकादिगोचरसंवेजनी कथा ........... .......... ६५१ आनुश्रविकपदव्युत्पत्तिप्रदर्शनम् ............ .............७५७ इहलोक-परलोकादिगोचरनिर्वेदजननपद्धतिः .................६५६ आपीडक-प्रपीडक-निष्पीडकमीमांसा .............. १९२२ | ईर्यापथिकायाः कर्मबन्धकत्वविचारः ....................... २०४४ आभासिकावधारणस्य प्राधान्यपदार्थता ....... .............११६४ | ईशज्ञानादेर्धारकत्वापत्त्या गौरवम् ............................ २५१ आभोगपापस्याऽतिगुरुता ...................................... १७० | ईशप्रणिधानफलोपवर्णनम् ...............
१४८५ आमर्शादिलब्धिस्फोरणम् .................................... १८१८ | ईशसंयोगस्य ब्रह्माण्डधारकत्वविमर्शः .....
२४८ आरम्भाऽप्रयोजकसदाशयस्याऽदुष्टता ........................ ४१६ | ईश्वरक्रीडानिरसनम् ......................
११०५ आराधनालक्षणोपदर्शनम् .........................................४३ | ईश्वरप्रणिधानस्वरूपमीमांसा ................... १४७९ आर्यापवादो जिह्वाच्छेदाधिकः ........... ........... १६०८ | ईश्वरप्रतिपक्षसिद्धिप्रसञ्जनम्
११०३ आर्याऽनार्यसिद्धिप्ररूपणम् ..................... .............. १८०५ ईश्वरशक्तीनां षड़िवधत्वम् ..
१०९९ आवर्जीकरणविचारः .............. .............. १२९३ | ईश्वरस्य देहोपादानमसङ्गतम् ............ .............. ११०६ आशंसापरित्यागोपदेशः ........... ............. १८३७ | ईश्वरस्य भावग्राह्यतोपपादनम् ...............................११११ आशयभेदे कथान्तरत्वोदयः ........... ............. ६६८ | ईश्वरस्वरूपप्रकाशनम् ......
............... १०८७ आशयभेदे कथास्वरूपभेदः ..........
...........६६४ | उग्राचाराणामप्यज्ञानिनां गजस्नानम् ..........................१६२ आशयभेदे फलभेदः ..........
........ १५८५ | उत्कटत्वाऽनुत्कटत्वव्याख्या ................................. ११५८ आशयविशुद्धौ बाह्यक्रियाया अकारणता .......... ९६८ | उत्कर्षापकर्षयोरनवस्थितता............. .............१०५५ आशयशुद्धेः प्राधान्यख्यापनम् .
.......... २८० | उत्कर्षापकर्षयोर्जातित्वाऽसम्भवः ...... ......... १०५६ आशातनाबहुलानामुत्कृष्टः संसारः..... ........... १९८० | उत्तमश्रुत-साक्षात्कारयोरधिकारी .......... ........... १३१० आश्रयासिद्धिनिवारणप्रकाराः .. .............. २०७६ | उत्तराध्ययनबृहद्वृत्तिवचनतात्पर्याऽऽविष्करणम् .............. १३१ आश्रयाऽसिद्धि-बाधापादनम् ........... .............. २२३ | उत्पाद-व्यय-ध्रौव्यान्वितात्मतत्त्वसिद्धिः ............. ६१३ आसनसिद्धिफलद्योतनम् ....
१४९८ उत्सर्गापवादमर्यादाख्यापनम् ............ ......... ...३० आसनस्थैर्याद्यावश्यकता
१४९४ | उदयनाचार्यमताऽपोहः.
......................२१०३ आसनस्थैर्योपायोपदर्शनम् .......................... ...... १४९६ | उदयनाचार्यानुमानमीमांसा ...
............. २४७ आसन्नमुक्तीनां त्रिधा शुद्धः विनयः ......
१९८१ उदयनाचाया
| उदयनाचार्याऽऽक्षेपोपदर्शनम् ........... ............. ५६६ आहारकथायाः प्रमादजननविमर्शः ................. २०४०
उदारसक्ल शानरूपणम् .....................................१७३४ आहारादिग्रहणवद वस्त्र-पात्रादिधारणोपपत्तिः ............. १९५४ | उदाहरणाऽसङगतिविमर्शः
....... २०८८ आहारादिप्रवृत्तेः मोहजन्यत्वाभावः ......................... २०२९ | उदीरणास्वरूपमीमांसा ..
......२०३८
.......
पाप
...........
........
अपमामासा ............
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१२ .
२४१९
.........
उद्यमसापेक्षं देवं फलोपधायकम् ............................ ११९७ एकान्तनियतिवादानङ्गीकारः ............................... १७६४ उद्यमादेवशक्तिविघटनम् ...................................... ११९१ | एकान्तवादे सत्याद्यसङ्गतिः
........... ६०८ उपकारमृतेऽपि पूज्यतः परमानन्दोपलम्भः .................. ३७१ एकाशातनायां सर्वाशातनाप्रसङ्गहेतूहनम् .................. १९७६ उपचरितसाध्यताऽपाकरणम् ................................ २११५ एकाऽपि दीक्षा नानारूपा ................................... १९५६ उपचरितनयहेतुताविमर्शः ......................................
............... २३० एकोपयोगस्यापि क्रमानवेधसम्भवः ......................... २१३७ उपचारनियामकोपदर्शनम् ............... .............१०३३ | ऐहिकयत्नं विना कर्मणः कार्याऽजनकता ..................११७१ उपचाराश्रयणप्रयोजनविमर्शः ............ .............. १७५१ | औत्सुक्यलक्षणमीमांसा .....
................ १४५५ उपदेशनिष्ठव्यञ्जकताविमर्शः .............................. १२१० औत्सुक्यस्वरूपोपदर्शनम् ...................................... ६९८ उपदेशपदविरोधपरिहारः ...........
| औदयिकभावविशेषस्य महत्त्वप्रयोजकत्वस्थापनम् ........... २१६ उपधेयसाकर्येऽपि उपाध्यसाङ्कर्यम् ... ............. ६५४ औपचारिकप्रतिष्ठाविमर्शः ....
.............३२६ उपधेयसाङ्कर्येऽपि उपाध्योरसाङ्कर्यम् .................... १३१६ | कथञ्चिन्नित्यपक्षे प्रत्यभिज्ञादिसम्भवः ...................... १७१८ उपप्लववशात् स्नेहोत्पादविचारः .......... ............. १७२१ | कथाप्रपञ्चस्यार्थहानिकरत्वम् .......... ............ ६७१ उपहितविराधनाया निर्जराकारणत्वमीमांसा ... ...६९ | कदाग्रहविरहे मोक्षाद्वेषस्य शुभभावहेतुता ................... ९२९ उपादानकारणे सर्वथा कार्यभेदाऽयोगः ................... ९४० | कदाग्रहादेः गुणनाशकता ..
............. १५५६ उपाधिविचारः ..................................
कपिलादीनां सर्वज्ञत्वमीमांसा ................................ १६१० उपाधीनां कर्मजन्यता .................
७२९ करणत्रयविभावनम् ..................... ............. १०१६ उपेक्षया तीर्थदर्शने क्रियारागाभावः
९२५ | करणसुदृढव्यापारस्य ध्यानरूपता ........................... १९४४ उपेक्षाभावनाऽऽसङ्गोऽपि त्याज्यः
१६८३ |
| करुणातः शत्रुपरिणामशुद्धिः ........... ......१३७५ उभयापेक्षानुविद्धानुष्ठानस्वरूपमीमांसा .................... ९०९ करुणाव्युत्पत्तिप्रदर्शनम् ...................................... १२२४ उभयाभावस्वरूपोहनम् .. ...................................२१५५ कर्ताऽपि न कर्ता.
१६९३ ऋजसूत्रादिनयाभिमतदयानिरूपणम .
| कर्तृकार्यतावच्छेदकमीमांसा ...
.......२४३ ऋतम्भराया धर्ममेघसमाधिरूपता.
| कर्तृभेदेऽनुष्ठानभेदः
............९०२ ऋतुकालीनमैथुनविचारः .. ४९७ | कर्मक्षयकामनया मुमुक्षुप्रवृत्तिः
२१५१ ऋत्विजो लक्षणोपदर्शनम्
कर्मक्षयस्य दुःखक्षयत्वेन प्रयोजनत्वम् .................. २१४३ एककारकेण कारकान्तरान्यथासिद्धिविरहः .............११०० कर्मजभावस्य मिथ्यात्वम् एकजन्मावच्छिन्नवेदप्रामाण्यग्रहप्रवेशविमर्शः ...............१०५८ कर्मण ईश्वरत्वसमर्थनम्
११०८ एकतरनयदेशनाऽपि सम्मता ............................... १६०७ | कर्मण उपघातकत्वविचारः .........
१०३५ एकनयोपदर्शनेऽपि वक्तुर्न मिथ्यात्वोदयः ................. १२३ कर्मणः चतुर्विधत्वोपदर्शनम् .......
१०९२ एकमनादृत्याऽपरानुष्ठानादरस्याऽकर्तव्यता ..
कर्मणो नानानामानि.
११२९ एकयोगेन विहितान्ययोगान्यथासिद्धिविरहः ................ १९४२ कर्मणो मूर्तत्वादिसाधनम् .............
१०३४ एकस्याऽपि बलवतो मुख्यता .११५९ कर्मणोऽपि मुख्यदुःखरूपता ... ........
२१४२ एकस्येश्वरस्याऽनेकनामानि ............... ................... ११२५ कर्मनाशात्सर्वत्र व्यवहारसिद्धिः ......
१८०७ एकाङ्गादिवैकल्ये सदनुष्ठानस्वरूपमीमांसा ................ १५९० कर्मनिष्ठप्रतिबन्धकता हेतुविशेषविघटनतः ................... ३९० एकानुष्ठानस्य विहितान्यानपवादकत्वम् ..................... ३६३ | कर्मप्रकृतिभदाऽभदमामासा
कर्मप्रकृतिभेदाऽभेदमीमांसा ................................... ९५३ एकान्तकालकारणनिरासः ............ ............. ११७४ | कर्मबन्धकारणमीमांसा एकान्तक्षणिकत्वमीमांसा ................. .............. ६०० कर्मबलश्रवणेऽपि क्लैब्यपरिहारोपदेशः .................... १२१८ एकान्ततः कर्मकारणताविमर्शः .......... ............. ११७० कर्मभेद-संयमफलद्योतनम् .....
१७९० एकान्तनित्यवादे हिंसाया असम्भवः ........... ............... ५७९ कर्ममात्रस्य परिणामदुःखहेतुता ............
२०२१
.........
:
.. ७३२
.........
व्यता .............
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________
ܩ
२४२०
• परिशिष्ट-१२. कर्मवासनाद्वैविध्यविचारः.............
.१०९३ | कार्यत्वस्य नानात्वप्रकाशनम् ........................ .......... २४१ कर्मविपाकमीमांसा ..................... ............ १७३९ / कार्यत्वस्य सत्त्वव्याप्तता .............. ............. ६०३ कर्मविपाकस्य दुःखरूपतासमर्थनम् .......... ........... १७४० कार्यस्वभावभेदस्य कारणस्वभावभेदव्याप्यता ................ ३९१ कर्मविपाकोपदर्शनम् ..................
.. ६५७ | कार्याभेदे सामग्रीभेदाऽयोगः ................................ ११६६ कर्मविरहे प्रायश्चित्तविधिवैफल्यम् ........ ........... ११८२ | काल-नियत्यादीनां दैवेऽन्तर्भावः ............................११८८ कर्मानुसारेण जगद्व्यवस्थोपपत्तिः .......................... ११०७ | कालपर्यायाणां सापेक्षत्वोपदर्शनम् ............................ १६१ कर्मोदयादेव्यादिसव्यपेक्षता ................ ..... २७१ कालातीतमतविमर्शः ......................................... ११२२ कलिकालयोगिनो विवादबहुलाः ............................. १५५९ | कालादिसापेक्षः बाध्यबाधकभावः ........................... ११८७ कल्पनागौरवादेः युक्तिसिद्धाऽबाधकत्वम् .................. १५६७ | कालान्तरे फलविराममीमांसा ................................ ११७७ कल्पान्तरानुसरणबीजविद्योतनम् ............................ १३०७ किरणावलीप्रकाशकृन्मतप्रकाशनम् .......................... २०७४ कवलभुक्तिकारणचतुष्टयद्योतनम् ............................ २०४९ कुतर्कः प्रायः जातिरूपः ..................................... १५६२ कवलभोजित्वेऽपि वीतरागत्वाऽव्याहतिः ................... २०३१ कुतर्कग्रहविलयोपायद्योतनम् ................................. १५५५ कवलाहारस्य जुगुप्सानिमित्तत्वाऽभावः ....... ............. २०५९ कुतर्कस्वरूपपरामर्शः .......
.............१५६४ कवलाहारस्य परोपकाराऽबाधकता .......... ............. २०५८ कुम्भकसिद्धौ सर्वसिद्धिलाभः ........... ...............१५०८ कष्टसहनेऽपि अर्हदुपासनां विना मोक्षासम्भवः .............. २९६ कुर्कुट-मार्जारादिपदानां वनस्पतिविशेषवाचकता ............. ४६४ काकमतोपदर्शनम् .
............ ११७२ | कर्कटपक्षिमांसादेर्दर्शनान्तरेऽप्यभक्ष्यता....................... ४६६ काकेश्वरयोरतिव्याप्त्यव्याप्ती ...........
१०४२ कुर्वद्रूपकारणतापरामर्शः ............................... २१३२ कान्तायां मीमांसाप्रकारः ................
१६६१ | कुर्वद्रूपत्वेन कारणतानिरसनम् ...................... ११५६ कान्तायां शुद्धोपयोगानुसारिक्रिया .........
१३९३ कुलयोगित्रैविध्यम् .
................................१३०८ कान्तायां सम्यग्व्यायामसमवतारः ...........
| कुशलपुरुषावस्थोपवर्णनम् . ................................ १७२८ कामकथानिरूपणम्
...............६३७ कुशलविभागेऽनेकान्तवादप्रसरः .............................. ५५८ कामकथावैविध्योपदर्शनम् .............
| कुशलानां तत्त्वोपलम्भे निमित्तमात्रमुपदेशः ................ १२०८ कामव्याख्या
६३३ | कुशलाभ्यासानुबन्धक्रमेण मोक्षप्राप्तिः ...................... १४०९ कामसूत्रकृन्मतेऽपि मांसस्याऽभक्ष्यता
४५२ | कुशीलताविमर्शः ............ कामानामुपभोगैरशाम्यतोपदर्शनम् ....
| कूटतुलाधुदाहरणविभावनम्
७०४ कामिनीतृष्णाया भववर्धकत्वम् ... ८७२ कूटस्थत्वव्युत्पत्तिः ......................
७६२ कामुकस्य दीक्षानधिकारः ........... ........ १२९१ कूटस्थत्वश्रुतिसङ्गतिः .. कामोद्रेकस्य विकारविशेषकारित्वम्
.... ५०० कूटस्थश्रुतिप्रयोजनोपदर्शनम् .. कायरूपसंयमविमर्शः..
१७८९ | कूपोदाहरणविभावनम् ... ............ ५९, ३५८,१४३० कायरोधादावव्याप्तिविमर्शः ..........
८२५ कृतनाशाऽकृताभ्यागमदोषमीमांसा .......................... १२०१ कायव्यूहापाकरणम् ............
१७७१ | कृताकृतसङ्कलनं विना योगप्रवृत्तिप्रतिषेधः ................ १२४२ कायिकादित्रिविधविनयः
१९६५ कृतार्थत्वस्य महत्त्वप्रयोजकता ................................. २६७ कारणतावच्छेदकस्य प्रयोजकत्वनियमः ....
३७९ | कृतित्वस्य कर्तृजन्यतावच्छेदकतास्थापनम् ................... २४२ कारणतावैविध्यद्योतनम् ....
७०६ कृत्यादेरात्मधर्मत्वसमर्थनम्
...............७९४ कारणभेदादिमीमांसा ..................
.............
कृत्स्नवेदप्रामाण्याभ्युपगमाऽसम्भवः ........................ १०६१ कारणिकाऽशुद्धदाननिमित्तकबन्धविचारः ..................... | केवलज्ञाने शक्तिरूपेण विषयसन्निधानम् ...................... ८११ कारणिकाऽसंयतसम्प्रदानकसाधुदान- निर्दोषत्वविचारः ........२६ | | केवलनि कवलाहारस्य दोषाऽजनकता ..................... २०५७ कार्यक्रमस्य सामग्रीवशत्वम् ................................... ५८८ केवलयोगकृतप्रवृत्तेरदूषकता ................................ १९२९
w
w
w
x
........८१
५०८
०
.........
०
०
. .
७९९
८००
m
३९२ | कृत्स्नवत्रा
..४९ ।
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________
केवलिकर्मणि सर्वथा दग्धरज्जुसमत्वाभावः केवलिनः कृतकृत्यतादिविचारः केवलिनि कृत्यत्वमीमांसा. केवलिनि ध्यानादिविमर्शः
केवलिनि परिषहविमर्शः. केवलिनि भुक्त्याद्यदृष्टमीमांसा केवलिनि वेदनीयविपाकोदयसिद्धिः
केवलिनोऽप्यज्ञातदशायां विनयप्रयोक्तारः
केवलिन्यपि करुणासम्भवः. केवलिसमुद्घाते कायव्यूहभ्रमः कैवल्यलाभोपायविज्ञापनम्
कैवल्यावसरसमीक्षणम्.
कौटस्थ्यनिरुक्तिः.
कौण्डिन्यादितापसकेवलज्ञानलाभविचारः
क्रमिकमोक्षमार्गयात्राविवरणम् क्रमिकाऽक्रमिकोपयोगस्थापना क्रियमाणं कृतमिति न्यायविचारः . क्रियानिरपेक्षशुद्धपरिणामपक्षस्यानुपादेयता. क्रियायाः स्वध्वंसद्वारा कार्यजनकता
क्रियावादि-भद्रकाद्युत्पादज्ञापनम् क्रियावादिस्वरूपप्रज्ञापनम् .
क्रियाऽवञ्चकयोगस्य नीचैर्गोत्रनाशकत्वविमर्शः
क्रियोपयोगः
क्रोधफलमीमांसा
क्लिष्टकर्माऽभावे विघ्नाभावः
क्लेशध्वंसविशेषजनक शक्तिकल्पना.
क्षणिकत्वस्वरूपत्रैविध्यमीमांसा
क्षणिकवादे सर्वेषामात्मघातकत्वापत्तिः
क्षपकश्रेणिप्रवृत्तेः स्वानुभवैकवेद्यता क्षपकश्रेण्यां धर्ममेघसमाधिस्थापनम् 'क्षमाश्रमणहस्तेन' इतिवचनप्रयोजनद्योतनम्. क्षान्त्यादिस्वरूपप्रकाशनम् .
क्षिति-मेर्वादिव्यावृत्ता कर्तृजन्यता क्षिप्त-विक्षिप्तचित्तयोः भेदोपस्थापनम् . क्षीयमाणस्यापि मिथ्यात्वस्य वञ्चकता
क्षुधः कैवल्यप्रतिबन्धकत्वाऽयोगः क्षुधाया यावद्देहस्थित्यवस्थानम् क्षेत्रज्ञवृत्तिवैशिष्ट्यघटितशिष्टलक्षणविचारः .
• परिशिष्ट - १२ •
२०२५ क्षेत्रज्ञव्युत्पत्तिप्रदर्शनम् . २०१० खण्डितप्रतिष्ठितबिम्बपूजनफलविचारः २०१८ | खलपीडनेऽपि श्रुतश्रमाऽपरित्यागः २०४५ | खलस्य वडवानलव्यथोत्पादकत्वम्. २०२८ गङ्गेशतनयोक्तव्याप्त्यग्रहः
२०५१ गङ्गेशस्याऽपूर्वोच्छेदप्रसङ्गः २०२२ गन्तव्याऽभेदेऽध्वाऽभेदः . १९७० गर्भगतवीराऽभिग्रहप्रकाशनम् २०३६ गर्हितप्रवृत्तित्यागनिरूपणम्.
१७७२ गाम्भीर्य- धैर्य दाक्षिण्यस्वरूपविमर्शः
१८२८ गीतार्थव्याख्या
गीतार्थापेक्षत्वं गीतार्थसमर्पितपरिणामस्य
१३५०
८१२ गुणरागस्यावश्यकर्तव्यता
२०४१ गुणवत्पारतन्त्र्यस्य मोहोच्छेदकता.
१४११ गुणश्रेणीहानिसम्पादकविचारः
२१३८ गुणस्थानकपरिणामे सति विपरीतवृत्त्ययोगः १८२८ गुणस्थानकानुसारेण बहिरात्मादिप्रतिपादनम् ५३६ गुणहानेरनिष्टता ...
११७६ गुणिदानाद् गुणानुमोदना ९४६ गुणिपारतन्त्र्यस्यातिचारशोधकता ९४४ गुणिपारतन्त्र्ये गुणसामग्ग्रम्.
१३१९ गुरुदोषकृतां स्तोकसच्चेष्टितस्य त्याज्यता ७२१ गुरुद्रव्यभोगे तन्मरणानुमतिप्रसङ्गः ८४५ गुरुदुहामनिष्कृतिः
१५८९ गुरुनाम्नः कामकुम्भाद्यतिशायिता
७२२ गुरुपारतन्त्र्यतः प्रधानद्रव्यसम्यक्त्वम्. १७१५ गुरुपारतन्त्र्यविचारः
६०४ गुरुलक्षणविमर्शः
१२७८ गुरुलाघवचिन्तनेन मूलतो दोषोच्छेदः १३७१ गुरुलाघवपर्यालोचनेन वादः कार्यः
४३७ गुरुवर्गविमर्शः ..
१८८५ गुरुशुश्रूषा सर्वेषां सम्मता
२३८ गुरूणां गरिष्ठतावेदनम् .. ८२७ गुरौ रुष्टे न कश्चन त्राता १५२९ गुर्वाज्ञापारतन्त्र्येण ब्रह्मदर्शनयोग्यता. २०१७ गुर्वाज्ञाऽधीनस्य व्यवहारतो दीक्षा २०१६ गृहस्थवैयावृत्त्यनिषेधोक्तिविचारः १०५३ | गोशालकस्याऽसामर्थ्यख्यापनम्
२४२१
१०५४
३४४
२१७४
२१७२
२०९१
३४३
१५८६
२७०
८५७
८५४
१३८
१६४
१९२
४३६
४२५
१२०७
१३६२
२१५२
.६०
४३८
४४३
.९१
८४०
८३७
२१८०
५२४
११८
८५२
९८६
५५२
८३६
२७६
२१८३
१९७८
१५२३
१९०२
.२९
२१२
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४२२
• परिशिष्ट-१२ .
........" 170)
पितत्व कलरूपण पारणमनम् ..............................१०९५
...........
गौणत्व-मुख्यत्वयोः व्याख्यान्तरम् ........................... ११६० चित्तप्रलयस्य मुक्तित्वाऽऽवेदनम् .............................. ७४६ गौरवाऽप्रामाण्यस्य दुर्ग्रहत्वम् ................................ १५६८ | चित्तमेव संसार-मोक्षौ ........................................ २१०७ ग्रन्थकृतः गुरुप्रत्युपकाराऽसामर्थ्यम् ............. २१८२ | चित्तरत्नविशोधनपद्धतिः ............ ............... ९६२ ग्रन्थकृतो नम्रता .............................................. २१८४ | चित्तवृत्तिनिरोधस्य दानमूलकतोपदर्शनम् .....................७६१ ग्रन्थकृद्वचनविरोधपरिहारः .............. ............. १३५३ | चित्तवृत्तेर्द्रव्यरूपता ........... ..................... ७४२ ग्रन्थसमाप्तिः
............. २१८९ | चित्तस्य फलरूपेण परिणमनम् . ग्रन्थिभेदेऽकरणनियमपरामर्शः .......... .............. १३७२ | चित्तस्य सर्वार्थग्रहणसमर्थनम् ............. ................७७६ ग्रन्थिभेदोपायप्रज्ञापना
| चित्ते व्यापारद्वयविरोधः ....................................... ७७२ ग्रन्थिव्याख्यानम् ...........
१००५ | चिन्ताज्ञानव्याख्या .............................. .................९९ ग्रन्थोपसंहारः
२१८८ | चिन्तामणिकारमतनिरसनम् ........... ............ ५८९ ग्राह्य-ग्रहण-ग्रहीतृक्रमेण समापत्तिः
...........१३३६ चिरता
१३३६ चिरंतननरदेहस्थितेः भुक्तिप्रयोज्यत्वम् .......... .......... २०४७ ग्रैवेयकगामिनां मुक्त्य द्वेषोपपादनम् ......... .......... ८९८ | चैतन्यस्यैव कर्मबन्धनियामकता ........... ... ५३३ ग्लानौषधदानाभिग्रहोदाहरणम् . .......... १११ | छद्मस्थस्य कात्स्न्ये न विशेषग्रहाऽयोगः
........... १५७७ चक्रभ्रमणोदाहरणविवरणम् ..........
छलस्वरूपाऽऽवेदनम् ............ ............... ५४४ चतस्रो दर्शनसमापत्तयः ............. .............. १३५४ जगत् तत्त्वतः भ्रमविषयः ............ .............. १६२६ चतुर्थभङ्गस्थभाषादिमीमांसा ............. ............... २९२ जगत्कर्तृत्ववादारम्भः ............. ................ २३७ चतुर्धा विनयविवेचनम् ...............
जगत्सृष्टिप्रक्रियावैविध्यम् ................................... ८२३ चतुर्विधभिक्षुस्वरूपकथनम् .........
जटाविच्छेदनिर्देशः ........................................... १३९१ चतुर्विधप्रतिरूपविनयनिरूपणम् ......
जनन्यादिपरिचर्याया आदिमङ्गलत्वम् ..................... २७५ चतुर्विधविनयविचारः .......... १९६२ जन्म-जरा-मरणस्वरूपप्रकाशनम्
.....९५६ चतुर्विधाः क्लेशाः .......................... १७३० | जन्मान्तरसंस्कारात् पुनः योगप्रवृत्तिः ..................... १४०८ चन्द्रप्रतिबिम्बोदाहरणविमर्शः ........
जन्यभावस्याऽविनश्वरत्वे बाधकाभावसमर्थनम् .......... २१६१ चन्द्रोपरागविमर्शः .............
११३९ ३९ जपस्यापि स्वाध्यायरूपता ............
१४७७ चरकसंहितासंवादः ............ .................................८० .८० जपस्याऽध्यात्मरूपता .............
१११९ चरमयथाप्रवृत्तकरणव्यवस्थोपदर्शनम् ..
१४६१ जयदेवमिश्राभिप्रायाऽऽविष्करणम् ... चरमयथाप्रवृत्तकरणोत्कृष्टकालमानमीमांसा ................. १४६२ | जयसिंहसूरिमतप्रकाशनम् ..........
१८४० चरमावर्तकालस्य नवनीतकल्पता
७०८ जलगामिनी लब्धिः .....
....... १८०९ चरमावर्ते विशिष्टयोग्यताविर्भावः ..
जाति-जल्पस्वरूपविचारः ..... चरमावर्तेऽपि कदाचिदात्मदौर्बल्यम् १२०३ | जातिसङ्करस्याऽदूषणता ...............
........ २४० चारित्र-तपआदिप्रकारद्योतनम् ...... .............. १८८४ जातिस्मरणलाभविचारः .....
......... १४३४ चारित्रविरोधिपरिणामविरहेऽपि चारित्राऽलाभः ........... १६५७ | जातिस्मरणावधि-केवलज्ञानकारणविमर्शः ..
७१५ चारित्रहीनस्यापि श्रुताधिकस्य वन्दनीयता ................. १९८२
१९८२ |जात्यमयूरोदाहरणव्याख्यानम् .................................. ९९३ चार्वाकदर्शनेऽपि स्वातन्त्र्यं मुक्तिः .................... | जात्या कस्याऽप्यनुष्ठाननैयत्याऽयोगः ..................... १००० चिच्छक्तिद्वैविध्यम् ...........................
७७९ जात्यादिसम्पन्नानां प्रतिपन्नपालनसौकर्यम् ............... १९०६ चिच्छायासक्रमस्य ज्ञानकारणता ...........
७६७ | जितशत्रु-शिवराजर्षिप्रभृतीनां जातिस्मरणादिकारणविमर्शः .. ७१४ चितेरप्रतिसङ्क्रमस्थापनम् ................. .७७४ | जितेन्द्रियस्वरूपम् ........................
............. ८४४ चित्तकालुष्यपरिहारोपदेशः .................. ............. ३१४ जिनकल्पिकभिक्षाविचारः ........... .............३९८ चित्तपृथक्करणार्थं योगिसमाधिव्यापारः ...... ..............१७५७ | जिनगृहभूमिपरीक्षणम् .............. ....................३०५
१९६९
.. ७४५
३४१
८८३
५४५
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________
३६४ ज्ञानाद
पप्यावज्ञापनम............................
९७९
परिशिष्ट-१२.
२४२३ जिनपूजनाऽविधाने बोधिनाशादिः ................... ३६५ ज्ञानस्य वैराग्यवर्धकत्वविमर्शः.......... ...... ४३१ जिनवचनानवगमहेतूपदर्शनम् ........... ...........९३ ज्ञानात्मकोऽपि समाधिः ...
....... १६८५ जिनशासननिन्दकस्य नीचैर्गोत्रबन्धकता .. ४४२ || ज्ञानादिगतजातिभेदसिद्धिः ........
३८९ जिनशासनमाहात्म्यम् ....................
| ज्ञानादिभावस्य भाववन्दनहेतुता ...........
१९८८ जिनार्चादावनुकम्पानिमित्तत्वाऽऽविष्करणम् ...
| ज्ञानादेः पूजाफलप्रयोजकत्वाऽसम्भवः जिनार्चायामनुबन्ध-हेतुहिंसानिराकरणम्
ज्ञानादेरुत्पादकामतोपपत्तिः .............
१२११ जिनालयकर्मकराणां धर्ममित्रता ............ ३०९ | ज्ञानावरणक्षयोपशमादेः सिद्धिकारणता.
१८२९ जिनालयकारणाधिकारिस्वरूपवर्णनम् .........
ज्ञेयत्रैविध्यविज्ञापनम्. जिनेश्वरमहत्त्वोपसंहारः ................. ............... २९९ तत्तदभावकूटघटितलक्षणस्य दुर्जेयता ..........
१०५७ जिनोपकाराऽयोगेऽपि तदुपासनातः फलसिद्धिः ............. ३७२ | तत्तद्भेदनिवेशप्रयोजनोपदर्शनम् ............
२०७१ जिह्वालौल्येन पलग्रहणप्रतिषेधः .............................. ४५६ | तत्त्वचिन्तामणिकृन्मतनिरासः ..
२१४८ जीतव्यवहारव्याख्योपदर्शनम् .................. १४१ | तत्त्वजिज्ञासा कर्मप्रकृतिमोक्षणी .
१४९१ जीतव्यवहारोदाहरणोपदर्शनम् .......... १५१ तत्त्वज्ञानमात्रादपवर्गाऽसम्भवद्योतनम् .....
७९२ जीव-शिवचित्तयोः वैलक्षण्यम्
.......... १०९७ | तत्त्वज्ञानानुविद्धदीक्षया ससङ्गवासनोच्छेदः ............... १९३० जीव-शिवयोः परिणामित्वम् .................................११०२ | तत्त्वज्ञानान्निःश्रेयसाधिगमविमर्शः
...........................१७५८ जीवघातपरिणामस्य निर्जराकारणतापादनम् .....................६५ तत्त्वतः साम्परायिककर्मबन्धस्याश्रवता..................... १३०१ जीवत्वलक्षणा कर्मबन्धयोग्यता नास्ति ........................ ८७८ | तत्त्वदर्शिस्नानविचारः ......................................... ३५३ जीवन्मुक्तिविद्योतनम् ......................................... २१३० तत्त्वदृष्टिकायोपदर्शनम् ..................................... १६५३ जीवस्य विवर्तनाऽभावप्रतिपादनम् ............................७२७ | तत्त्वद्वेषे सति जिज्ञासानुदयः ................................ १४७५ जीवेश्वरयोः भेदसमर्थनम् .................................... १०९६ | तत्त्वप्रतिपत्तिप्रयोजकद्योतनम् .................................. ५७६ जैनदर्शने दर्शनान्तरे च प्रत्याहारस्वरूपम् ..................१६२० तत्त्वाभिनिवेशस्याऽऽदरणीयता ............................. १५५८ ज्ञातुर्धर्मकथनं कर्तव्यम् ..........
............ ६७६ तथाज्ञानस्य तथाध्यानद्वारा समापत्तिकारणता .............१३६५ ज्ञातृत्वेन हेतुताविचारविमर्शः
........... २४४ तथाज्ञानस्य तथारुचिहेतुता .......... .........१४८७ ज्ञान-कर्मसमुच्चयसमर्थनम् ........... ........... १७७०
तथाफलपरिपाकि तथाभव्यत्वम्
.......१४४० ज्ञान-क्रियादोषापाकरणोपायकथनम्
......... १७६७ तथाभव्यत्ववैचित्र्यसमर्थनम् .......... ........ १०२७ ज्ञान-क्रियाभ्यां मोक्षः .............
....... १७६६ | तद्धत्वनुष्ठानप्रयोजकमीमांसा ......... ........ ९१५ ज्ञान-क्रियासमुच्चयेन मोक्षोपलब्धिः .. बालगुप्या माक्षापलाब्धः ......................... .१९५७ तन्त्रान्तरेषु दानविचारः
.............८५३ ज्ञान-जिज्ञासाप्राधान्यविचारः
................७११ तन्त्रान्तरेषु यशोवैभवविमर्शः ........... ........... ८५५ ज्ञान-भिक्षा-वैराग्यशुद्ध्या परमानन्दसम्भवः
४४४ |तन्त्रान्तरेऽपि मुक्तेः पुनरागमनाऽभावः ....................१६९६ ज्ञानगर्भवैराग्यलक्षणावल्यावेदनम् ............................. ४३३ | तपःप्रकारप्रदर्शनं नानातन्त्रानुसारेण .......................... ५१८ ज्ञानगर्वेण वादकरणे कर्मबन्धः ... ५४९ तपःसाफल्यपरामर्शः.
............ ५२० ज्ञानदादिभूमिकासमवतारविचारः .... १४०२ | तपःस्थले लाघवगौरवविचारः .. ..............
१०८ ज्ञानफलविरहेऽज्ञानम्
.३८१ | तपःस्वाध्यायादेः क्रियायोगरूपता .
.......................१००५
१४८६ 'ज्ञानयोगः तपः शुद्धम्' मीमांसा .... .१८३५ | तपसः कर्मविपाकरूपताविमर्शः .
५१० ज्ञानयोगबीजप्रज्ञापना १४५३ | तपसः क्षायोपशमिकत्वसाधनम्
५१४ ज्ञानयोगमीमांसा .................. १२७९ | तपसः प्रायश्चित्तरूपतोपपादनम्
८६५ ज्ञानस्य कर्मनाशकत्वम्. १७६९ | तपसो दुःखरूपतामीमांसा .......
५०९ ज्ञानस्य वन्द्यत्वे ज्ञानिनोऽपि वन्द्यता ... १९८६ | तपसो निर्जराकारकत्वसिद्धिः ........
५१९
..............
........
"माशापना ...........
...........
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________
..............१४७८
M 406
१६११
२४२४
• परिशिष्ट-१२. तपसो लौकिक-लोकोत्तरनियमादिरूपता ...... १४७८ | त्रिविधवृत्तिबहिर्मुखताविलयविचारः .... तर्कद्वैविध्योपदर्शनम् ..............
११३५ त्रिविधशुद्धिप्रदर्शनम् ..................... तर्कवादेऽनवस्थानम् ..................
............. | त्रिविधशुद्धीनां बलाधिकत्वविचारः तात्त्विकबौद्धभिक्षुनिरूपणम् ..............
१८९५ | त्रिविधहिंसानिरूपणम् ................... .......... ६२१ तात्त्विकनिर्वाणाशयस्वरूपप्रकाशनम् .......... ...............७१६ | दक्षत्वोदाहरणम् ...........
.......... ६३५ तात्त्विकयोगवतां प्रवृत्तिः ................... ............. १२९४ | दग्धरज्जुसमकर्ममर्मद्योतनम् ..
........ २०२३ तात्त्विकविपश्यनाविद्योतनम् ............ १६४८ दयामीमांसा.
.......... ५२२ तात्त्विकसमापत्तिलाभविचारः .............
१३६१ दर्शनग्रहस्य शोभनत्वाऽशोभनत्वविमर्शः .................... १०३ तात्त्विकाऽतात्त्विकैकत्वपरिणामविचारः ...... १३६० | दर्शनभेदनिबन्धननिरूपणम् ................... १३७८ तापस-बुद्धादिस्वरूपपरामर्शः ............................... १८७८ | दर्शनान्तरे प्राणायामस्य ध्यानोपयोगिता .................... १५१३ तायिलक्षणविमर्शः ......................................
...... १८७५ | दर्शनान्तरेऽपि सम्यग्दर्शनात् क्षिप्रं मुक्तिः ................. १६५९ तारकज्ञाननिरूपणम् ......................................... १२८२ | दशधा शौचफलं पञ्चधा च शौचम् ....................... १४८२ तारकज्ञानमीमांसा ............ .............. १८२७ | दशविधधर्मदर्शनम् ...........
.............९५१ तारा-बला-दीप्राणां सिंहावलोकनम् .......................... १५५१ दशविधब्राह्मणविमर्शः ....................................... १०८२ तारायां ध्यानादौ सस्पृहा जिज्ञासा .......................... १४९० दशविधसमाधिप्रतिपादनम् .................................. १३२१ तारायां भयत्यागबीजद्योतनम् ............. ........... १४८९ | दशविधानि आगमिष्यद्भद्रत्वनिबन्धनानि ................... ९४५ तारायां सम्यक्सङ्कल्पसमवतारः ........................... १४९३ | दशविधाऽकुशलस्वरूपविभावनम् ............................ ५५९ तारायां स्मृतिमूलमोक्षानुष्ठानाऽयोगः ....................... १३८५ | दशविधोपचारनिमित्तोपदर्शनम् ...............................७९३ तीर्थकर-गणधरपदसाधनोद्योतनम् ........... .............. १०२९ दशवैकालिकनियुक्तिचूर्णिप्रभृतिसंवादः ........................ ६४१ तीर्थकरकेवलित्वादेरर्थसमाजसिद्धत्वमीमांसा ................. २२० दानदूषणकथनम् .......
.............५२ तीर्थकतः तीर्थप्रणामप्रयोजनम् .............
२००४ | दानधर्मस्य प्राथम्याऽऽवेदनम् ......................................२ तीर्थकृदाशातनया स्वस्यैव हानिः ...............२०६५ दानपात्रमीमांसा ...........
................८५१ तीर्थङ्करकालीनसत्त्वानां विशिष्टसुखोपेतता २६० | दानविधिविशेषविद्योतनम् ... तीर्थङ्करदर्शनविचारः
.............. १५२२ दानस्थले पदार्थ-वाक्यार्थादिविमर्शः तीर्थकरस्य परमदेवत्वनिर्णयः
............ २९५ दानस्य मोक्षफलकत्वसमर्थनम् ............ ...............६ तीर्थङ्करस्याऽमूढलक्षता ....
.. २९४ दानस्य सर्वधर्मशास्त्रसम्मतता .................................८५० तीर्थङ्करातिशयविमर्शः ........
२०५० दानादिक्रमेण जिननामविपाकोदयसाफल्यम् ................. २६६ तृतीयमार्गसिद्धिः ............
१८६ दाने आर्यसुहस्त्याचार्योदाहरणम् .............................२५ तृष्णा-मोहपरिणामनिवेदनम्
१४२८ दिगम्बर-श्वोताम्बरसिद्धान्तभेदोपदर्शनम् ................ १९५५ तृष्णाया जन्मादिवर्धकत्वम् .
१७०४ | दिगम्बरशास्त्रेणाऽपि केवलिकवलाहाराऽविरोधसिद्धिः ... २०६२ तेजो-वायूदाहरणोपदर्शनप्रयोजनम् ७०७ | दिगम्बराणामर्धजरतीयन्यायग्रस्तत्वम्
....... २०२६ तेजोलेश्याविवृद्धिविमर्शः .........
१९१७ दिङ्नागमतप्रवेशप्रसङ्गनिराकरणम् ....................... २३२ त्यक्तगुरुकुलवासानां सर्वविरतिपरिणामाऽसम्भवः ........... १६८ | दिङ्नागमतप्रवेशप्रसङ्गप्रसजनम् त्रिविध-षड्विधतृष्णोपदर्शनम् ........ १७०३ दिव्यश्रोत्रलाभोपायकथनम् .........
१८१० त्रिविधज्ञानलिङ्गोपदर्शनम् .......... ३८७ | दीक्षा सामायिकात्मिका
१९३१ त्रिविधज्ञानानां मत्यादिविशेषरूपता ... ३८० | दीक्षानिरुक्तिः ....................
१९०१ त्रिविधपूजामीमांसा ..................... ३५६ / दीक्षितस्याऽऽत्मवत् सर्वभूतेषु वर्तनम् .........
१९३४ त्रिविधप्राणायामफलद्योतनम ... ........... १५१० दीधितिकृतः पर्यायार्थिकनयमार्गणम् .
......२१२५
..............२४
पापपापपावादावमश..............................३१
..........
.......
२३१
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________
दीप्रायां शुभानुबन्धिसकामनिर्जरासिद्धिः । दीप्रायां सम्यक्कर्मान्तसमवतारः. दीप्रायामवेद्यसंवेद्यपदप्राबल्यमीमांसा दीर्घसूक्ष्मप्राणायामोपवर्णनम्
'दुःखं मा भूत्' इति प्रतीतितात्पर्याविष्करणम् दुःखगर्भवैराग्यलक्षणावली दुःखगर्भवैराग्यस्याऽऽर्तध्यानरूपता
दुःखहासोः मरणादौ प्रवृत्त्यापादनम् . दुःखत्वेन प्रतिभासेऽपि तपःसाफल्यम्. दुःखद्वेषे तद्धेतुद्वेषधौव्यम् . दुःखध्वंसगतपरत्वविमर्शः दुःखोदयेऽपरिपक्वात्मज्ञानविगमः दुःसंज्ञाप्यजीवत्रैविध्योपदर्शनम्
दुर्जनस्य दूषणग्रहणरसिकता दुर्जनस्य सज्जनप्रशंसाकरणाऽयोगः दुर्ज्ञेयश्रुतिपरामर्शः
दुर्नयप्रतिक्षेपस्य नयान्तरप्राधान्यग्राहकत्वविचारः दुष्टसङ्कल्पविचारः .. दुष्टसङ्कल्पात्मकहिंसामीमांसा. दुष्टाशयतो घातकदोषोपवर्णनम्
दुःषमकालेऽपि सुसाधुरत्नोपलब्धिः दुष्टकार्याऽज्ञाने कारणसंवरणाऽयोगः दूरासन्नादिभेदस्य सर्वज्ञसेवकाऽभेदाऽबाधकता
दृश्य-शब्दानुविद्धसविकल्पसमाधिनिरूपणम् . दृश्यस्य द्रष्टृवेद्यत्वव्याप्तिः
दृष्टान्याद्यापत्तिः दृष्टिसंमोहः सर्वदोषशेखरः दृष्टेष्टाऽबाधितवचनस्योपादेयता
देववद् गुरुभक्तिकरणे परमार्थोलब्धिसम्भवः देवागमादेः विपक्षवृत्तित्वविचारः
देश-कालाद्यनुरूपदानस्य महाफलत्वम्. देश-कालाद्यनुसारेण दैव-पुरुषकारयोः बलाबलत्वम् देशपरीक्षादिविचारः
देहत्यागेऽपि धर्माऽत्यागः
देहविशेषस्थितिः कवलाहारनियता.
देहस्य भोगायतनत्त्वविचारः
देहात्मभेदाभेदसमर्थनम् .. देहाद्यासक्तैकाक्यपि न तत्त्वत एकाकी
• परिशिष्ट - १२ •
१३८९ | देहान्तराग्रहणदशायामतिव्याप्तिनिराकरणम् . १५१९ दैव- पुरुषकारयोः सर्वत्र कारणता . १५२५ दैव- पुरुषकारयोः स्वतन्त्रान्वयादिमत्त्वम् . १५०६ | दैव- पुरुषकारवादे दिगम्बरमतसमीक्षा २१४० दैवप्राधान्यसमर्थनम् .
. ४२८ | दैवस्वरूपोपदर्शनम्.
४२७ | दैवात् पुरुषकाराद् वा सिद्धिः ? इति निर्णयः १७६० दैवोद्यमयोः मिथः सापेक्षता
५१५ | दैवोद्यमव्याख्यानम् . २१३६ | दोषवशादेकान्तभ्रमोत्पादः २०६९ | दोषावरणध्वंससाधनम् १८५७ दोषोच्छेदद्वैविध्यप्रततिपादनम् .
५४२ दौहृदाऽ पूर्त्तावपायोपदर्शनम् . २१७० दौहृदोत्थापनमीमांसा.
. २१६८ द्रव्य-गुण-पर्यायस्वरूपाऽऽलोचनम् १०६४ द्रव्य-पर्यायनिरुक्तिः
१३० द्रव्यपदप्रयोगविमर्शः नानापरिभाषया
. ४१५ द्रव्य-भावक्रियाफलभेदोदाहरणानि
६०९ द्रव्य भावयोरन्योऽन्यसमनुवेधः
६२२ | द्रव्य-भावस्तवोत्कीर्तनम् .. द्रव्य-भावोञ्छनिरूपणम्.
१९५३
९५५ द्रव्यतो जिनाज्ञापालकस्याऽपि विराधकत्वसम्भवः १५८१ द्रव्यतोऽनेकस्याऽपि भावत एकाकित्वम् . १३५१ | द्रव्यदीक्षातो भावदीक्षोपलब्धिः ७७० द्रव्यपदार्थमीमांसा
११७५ द्रव्यप्रधान-कपिलदेशनाबीजद्योतनम् . १५८४ | द्रव्यभावयोर्निर्जराकारणविमर्शः २१४ | द्रव्यभिक्षुनिरूपणम् . १९९१ द्रव्यविशेषयोगादपि सिद्धिसमर्थनम् २०० द्रव्यहिंसायाः एकान्तेनाऽशोभनत्वाभावः . २३ द्रव्यावश्यकविशेषप्रयोजनख्यापनम् १२०२ द्वारस्यान्यतः सिद्धौ नान्यथासिद्धिः १५०७ द्वितीयबालताविमर्शः
. १५१७ द्वितीयापूर्वकरणफलविचारः
२०४८ द्विपञ्चाशद्भेदेन विनयोपदर्शनम् ५९४ द्विविधन्यायनिरूपणम्
६१८ द्विविधयोगविमर्श:
१९२६ द्विविधोपचरितस्वभावविभावनम्.
२४२५
१०४४
११५५
११६७
१२०५
११६१
११५२
११५१
११६९
११७३
२१०
२२९
९८७
३१८
३१७
१३६६
६१५
९४२
११९८
३१३
३०३
१६५
६७८
१९२७
१९०४
१७९
१५९८
३२०
१८९३
१८३१
३१२
१८१
१२२
१८३
१२८७
१९७१
१४५२
७४१
३२७
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४२६
द्वेषयोनिप्रयत्नोपवर्णनम् द्वेषाभिनिवेशव्याख्या
द्व्यणुकोपादानप्रत्यक्षाश्रयतयेश्वरसिद्ध्यसम्भवः
धर्मकथाया लक्षणान्तरम्. धर्मकथाऽप्यवसरौचित्येन कार्या
• परिशिष्ट - १२ •
. २१३५ 'ध्वनिमयी देशना' दिगम्बरमतम्
. १७३८ नद्युत्तारादिकालीनविराधनाविचारः. २४५ नन्दीश्वर-विश्वामित्रादीनामीशानुग्रहात् फललाभः ६५३ | नय-प्रमाणाभ्यां ध्वंसस्वरूपप्रज्ञापनम् ..
*
६७९ |नयदेशनातः प्रमाणदेशनाफललाभविचारः. . १९५० नयभेदतो योगबीजप्राधान्याऽऽविष्करणम्. ९१९ | नयभेदेन भक्त्यनुष्ठानफलभेदः . १४९२ नयभेदेनाऽऽत्मस्वरूपप्रकाशनम् १३२ नयमतभेदेन तीर्थकरत्वादिभेदोहनम् . ३७० नयमतभेदेन भगवतो दातृत्वविचारः ११० नयमतभेदेन योगलक्षणप्रदर्शनम् . १८ नयमतभेदेन वृत्तिसंक्षयाद्यधिकारिविचारः ९१४ नयमतभेदेन शुद्धानुष्ठानमीमांसा .४४ नयवादप्रवृत्तेरापवादिकता ५५५ नयविशेषेण भगवतो जगत्कारणत्वसमर्थनम् ५७१ नयालताकृतः प्रशस्तिः १३७० नव्यरचनाऽऽवश्यकताद्योतनम् .६४ | नागादिदृष्टान्तभावना २५२ नानातन्त्रस्थाऽपुनर्बन्धकोत्थानप्रक्रिया १०९ नानादर्शनशास्त्राभिप्रायस्य सदूहमृग्यता
. ३९ नानाविधभावनास्वरूपविवेचनम् ९९४ नानाविधभावस्वरूपद्योतनम् .
४६३ नानाविधयोगलक्षणमीमांसा ६९२ नानाविधसम्यक्त्वलक्षणानि ८५८ नानाविधा संवेगव्याख्या
५३८ नानाविधा समाधिव्याख्या. १३२७ नानाविधानि पण्डितलक्षणानि . १६४२ नानाविधाऽद्वैतदेशनाप्रयोजनाऽऽ विष्करणम् ..
. १६४३ नानाशास्त्रानुसारेण मलनिरूपणम्. . १२५० नाभिचक्रसंयमफलद्योतनम् . १३५८ नामनानात्वाऽऽ ग्रहोऽनतिप्रयोजनः
. १९४५ नामभेदस्य विवादाऽप्रयोजकत्वम्. १२३७ नामभेदेऽपि मुक्त्यभेदः . १६७१
धर्मक्रियायां परमात्मलयेन मोहक्षयसमर्थनम् . धर्मक्रियारागविशेषस्य तद्धेत्वनुष्ठानप्रयोजकता धर्मतत्त्वदुर्गमतया शिष्टप्रामाण्यस्वीकारः धर्मदेशक-श्रोतृकर्तव्यविचारः
धर्मनिमित्तकाऽऽरम्भस्य शुभाऽनुबन्धिता धर्मप्रवृत्तौ धर्मव्याघातविचारः धर्मबीजाङ्कुरफलादिविचारः
धर्मयौवन- बालकालज्ञापनम् धर्मलक्षणप्रदर्शनम्
धर्मवादविषयविचारणा धर्मवादे प्रमाणलक्षणानुपयोगः धर्ममेघसमाधिसमवतारमीमांसा.
धर्मसागरमतसमीक्षा.
धर्मस्य ब्रह्माण्डधारकत्वसमर्थनम् . धर्मस्य सूक्ष्मबुद्धिगम्यता.
धर्महेतुभूतपुण्यबन्धस्याऽपवर्गाऽव्याघातकत्वम्.
धर्माधिकारिणो गर्भावस्थामहिमा धर्मानन्दमतप्रत्याख्यानम् .
धर्माय जनप्रियत्वोपादेयता
धर्माविरुद्धा लोकानुवृत्तिः कार्या
धर्माऽविरोधिलोकाचारानुवर्त्तनम् . धानुष्कोदाहरणम्
धारणासिद्धिचिह्नप्रज्ञापनम् धारणासिद्धिहेतूपदर्शनम्
ध्यानप्राधान्यविमर्शः
ध्यानविहीनस्य बहिरात्मत्वम् ध्यानस्य सप्तविधत्वम्
ध्यानानुशास्तिः..
ध्यानाऽबाधिनी संयमदेहनिर्वाहमात्रार्थक्रिया ध्रुवबन्धिकर्मबन्धस्य तत्तद्गुणस्थानप्रत्ययिकता
ध्रुवात्मदर्शनतो रागोत्पादविचारः ध्वंसत्वस्यापि भाववृत्तित्वद्योतनम् ध्वंसेनाऽदृष्टान्यथासिद्धिनिरासः .
नामादिदीक्षाफल प्रकाशनम्
.४७ नारी-प्रमदादिपदानां निरुक्तिः
. १७२० नालप्रतिबद्धनिरूपणम्
. २०८३ नाशद्वैविध्यनिरूपणम् .
११८० निकाचितकर्मणामपि तपसा क्षयः
२०३२
.७४
१०८८
११९३
१२५
१४३९
.२२
८२४
१०२८
११४३
७३८
१२६३
९७४
१२४
११४६
२१८७
२१७६
२८४
९९९
११४१
१२३४
७२०
८३०
१००७
१०३०
१६८७
१८७७
१६०१
८७६
१७९६
११३१
११२६
१५९५
१९०७
१५३०
१२२३
११९२
१८३३
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१२.
२४२७
५२६
५३५
६१४
... ५९५ .... २२५
निकाचितानां भोगनाश्यत्वम् ................... .. १७७४ | निश्चयदृष्ट्याऽतिचारापादकविचारः .................. निजप्रज्ञाविरहे शास्त्रस्याऽनुपकारकत्वम् .................. १२८५ निश्चयनयसंमतदयोपदर्शनम् .... नित्यकर्मणो नैमित्तिककर्मतो बलवत्ता .......... ............. १०७ | निश्चयस्य हेतु-स्वरूपाऽनुबन्धशुद्धता .............. नित्यताद्वैविध्यविचारः ........................ ...... ७९५ / निषिद्धकर्मकारिणो दोषपञ्चकाऽऽवेदनम् ............... ४७९ नित्यत्वाऽनित्यत्वाऽविरोधोपपादनम् ...........
| निषिद्धनिवृत्तिफलपरामर्शः ..................... ४८३ नित्यनिर्दोषताया महत्त्वप्रयोजकत्वमीमांसा .................... २२१ | निष्कारणवादकरणे प्रायश्चित्तम् .............................. ५५१ निदानकरणे बन्धनानुच्छेदः ................................... ८९४ | निष्क्रियस्य देहसंयोगाऽसम्भवः ............................... ५८५ निद्राकारणपरामर्शः........................ ............ २०४२ | निष्पन्नयोगलक्षणानि ..................
१२२९ निद्रायां सुखाद्यनुभवसमर्थनम् ............... ...............७५० नीरसस्य धर्मकरणनिषेधः ..............
रसस्य धमकरणानषधः ................................... १२४१ निद्रायामपि सुखानुभवाऽस्तिता ............. ............२१५० नेति नेति भावनाविवरणम ..................................१३४८ निन्दकस्य मिथ्यादृष्टित्वनियमः . ............. १५८ नैगमनयसम्मतहिंसाप्रदर्शनम् .............. .............. ५२७ नियतसंस्कारप्रादुर्भावसमर्थनम् .............................. १०९४ | नैयायिकमतविचारः ............................................ २२४ नियतिप्राधान्योपदर्शनम् .............. ............. १२०४ नैयायिकमते गौरवम् ............. नियमप्रकारवैविध्यं नानातन्त्रेषु .............................. १४८० | नैयायिकमते हेत्वसिद्धिः .......................... नियमस्वरूपमीमांसा.... ............ १४७६ | नैयायिकमतेऽदृष्टजन्य आत्मदेहसंयोगादिः
.... ५८७ नियमाऽग्रहे श्रीवीरस्यागारावस्थानासम्भवः .................. २७३ नैरात्म्यज्ञानाऽसम्भवः ..............
.१७०९ निरतिचारक्षमादिना सर्वानुष्ठानशौक्ल्यम् .................. १९१६ | नैरात्म्यदर्शनस्य बन्धनरूपता ............
१७२४ निरतिशयगुणवत्त्वेन प्रतिपत्तिः सर्वज्ञगोचरा................ १५७५ नैरात्म्यदर्शनस्य वैराग्योपयोगिता .............
.१७११ निरनुबन्धसिद्धेः पतनरूपता ............. ............... ९९१ | नैरात्म्यदर्शनस्योच्छङखलताप्रयोजकत्वम् ................... १७१० निरन्वयनाशे कार्योदयाऽयोगः ........... ............. १७१४ नैरात्म्यदर्शने वक्ता न सम्भवति
.१७०८ निरपेक्षप्रवृत्ती मानसातिचारस्य भङ्गरूपता ................१२३८ | नैरात्म्यवादमीमासा ......................
.१७०२ निरालम्बनज्ञानमीमांसा ............ ............. १५६९ | नैरात्म्यवादापाकरणम् ..............
...........................
१७०७ निराश्रयोपादानप्रत्यक्षमीमांसा ............ .............. २४६ / नैश्चयिकयथाप्रवृत्तकरणपूर्वमपि निरोधपरिणामविमर्शः ..............................१६७५ १६७५ प्रतिसमयमनन्तगुणशुद्धिः .......
....१०१५ निर्ग्रन्थस्य निन्दा-प्रशंसा-मानापमानादिषु समता ........... १९३३ | नैश्चयिकयोगप्रदर्शनप्रयोजनम् ...........
... ७३५ निर्ग्रन्थ-श्रमणव्युत्पत्तिविद्योतनम् ............ १८८१ नैश्चयिकवेद्यसंवेद्यपदविमर्शः
मशः ...............................१५३५ निर्दोषभिक्षालाभाऽसम्भवविचारः .......... ............ ४१० न्यायसूत्रसमीक्षा .. ...................
२०८९ निर्बीजसमाधिविवरणम् .................................. १३४६ | पक्षहेत्वभेदापत्तिः ...................
४८४ निर्वाणाऽसम्मोहे विवादविरहः .. १५९७ | पङ्कप्रक्षालनादस्पर्शनस्याभ्यर्हितत्वविचारः ..
३६७ निर्वितर्कसमाधेरविद्यासम्पर्कविरहः .... .... १३४० | पञ्चदशविधविनयोपदर्शनम् ..
१९७२ निर्वेजनीनिरूपणम् ............................................. ६५५ | पञ्चधा योगविभजनम् ....................
१२२१ निवृत्तिस्वभावत्वे उत्तरलक्षणजननाऽसम्भवः ............... १७१६ | पञ्चविध-प्रत्याहारस्वरूपम् ...
१६२१ निश्चय-व्यवहारतः कार्यकारणभावविमर्शः .. .....................३ | पञ्चविधक्षमाप्रतिपादनम् .
१९०९ निश्चय-व्यवहारनयानुरोधेन सुख-दुःखयोः व्याख्या ....... १६६७ पञ्चविधगुरुविनयविद्योतनम् ...
२००३ निश्चय-व्यवहारसंमतदयाविचारः .............. ............... ५२३ पञ्चविधचित्तप्रतिपादनम् ..
८२६ निश्चय-व्यवहाराभ्यां निर्जराकारणमीमांसा ................... १७३ | पञ्चविधदीक्षाप्रकाशनम् ............
१९५१ निश्चय-व्यवहाराभ्यां पूर्वसेवाकालः ........... ९३६ | पञ्चविधभिक्षास्वरूपद्योतनम् ....... ............. ३९६ निश्चय-व्यवहारोपयोगप्रकारप्रकाशनम् ....................... ७३७ | पञ्चविधवायुस्वरूपद्योतनम् ............................
१८०८
......
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४२८
पञ्चविधव्यवहारप्रकाशनम् पञ्चविधशुद्धिप्रज्ञापनम् . पञ्चविधसिद्धिप्रदर्शनम् पञ्चविधा शीलव्याख्या.
पञ्चविधानुष्ठानविचारः पञ्चविधाभिगमाविष्करणम् . पञ्चाशक वृत्तिसंवादद्योतनम् पञ्चाशकसंवाददर्शनम् .. पद-पदार्थ-प्रतीतीनां तुल्यनामधेयत्वमीमांसा.
पद-पदार्थ-प्रतीतीनामेकाकारताविचारः. पदप्रवृत्तिनिमित्तलक्षणोपदर्शनम् . पदप्रवृत्तिनिमित्तस्य पदार्थान्तराऽसाधकता. पदप्रवृत्तिनिमित्तादिविकल्पोद्भावनम् . पदार्थ-वाक्यार्थाद्यनुगतश्रुतोपयोगमीमांसा. पदार्थादिक्रमेणार्थानुपलब्धौ लौकिकश्रुतत्वम् पदार्थादिधियामेकोपयोगरूपतासमर्थनम्
पद्मनाभलक्षणपरिष्कारः
पद्मनाभलक्षणेऽव्याप्तिः परकीयचित्तज्ञानोपायाऽऽवेदनम् परज्ञता-परदर्शकत्वस्वभावविचारः
परंज्योतिः परं तत्त्वम् परतत्त्वदर्शने विषयरागविलयः परदर्शनानुसारेण प्रव्रज्या - ज्ञानयोगप्राप्तिः परदर्शनेषु सामर्थ्ययोगोपवर्णनम् .
परदर्शनेष्वपि ज्ञानत्रैविध्योपगमः परदर्शनेऽप्यभव्यजीवाभ्युपगमः परद्रव्यप्रवृत्तिकारणताविचारः
परपीडाकरणे ज्ञानवैफल्यम् परब्रह्मादिव्युत्पत्तिः
परमते तारतम्यशालिशिष्टत्वाऽसम्भव
परमशुश्रूषाहेतूहनम् .
परमसमाधियोगस्थापनम् . परमहंसस्य विधि-निषेधातिक्रान्तता
परमहंसस्वरूपद्योतनम् ..
परमात्मलयपरामर्शः.
परमार्थतोऽर्थानामिष्टत्वाऽनिष्टत्वाऽभावः . परमौदारिकशरीरमीमांसा परमौदारिकशरीरस्थितिविमर्शः,
• परिशिष्ट - १२ •
१४० | परवैराग्यजनकधर्ममेघसमाधेः प्रकृष्टसास्मितसमाधिरूपता १३३४ ३११ परवैराग्यप्रतिपादनम्
७५८
.८२
२८७
१८३८
१६८१
१६८८
१६८९
१३९५
१६९०
२९१
१६७७
१७८४
११९९
९७०
४२३
९७२
२०७८
२१७५
१६२८
.२११६
१५९९
२१२१
६१६
.८३
४५७
४५८
४८९
१०८९ परस्थानदेशनाया अकर्तव्यता
१५५७ परस्मिन् धर्म-कर्मसङ्क्रमाभावद्योतनम् .
९०५ पराभिमतेशस्य योगानुग्राह्यता
३५० परायां आसङ्गदोषोच्छेदः ४१७ परायां तुर्यगाभूमिकासमवतारः. . ४१९ परायां विदेहमुक्तताभूमिकासमवतारः १३६४ परायां सङ्कल्प-विकल्पोच्छेदः १३३८ | परायाः कालमान-गुणस्थानकादिविमर्शः . २२८ परार्थभावनाकर्तव्यतामीमांसा. २२७ परिणामत्रैविध्यमीमांसा
. ६६ परिणामत्रैविध्योपदर्शनम् .९७ परिणामवशात् कर्मसामर्थ्यनिष्पत्तिः .३२ परिणामानुसारेण कर्मबन्धप्रतिपादनम् १०१ परिणामे कर्मबन्धकारणता
१०४७ परिशुद्धोहापोहयोगस्य सदनुष्ठनाऽवन्ध्यकारणता.
१०४८ परिष्कृतपक्षस्वरूपस्थापनम् .
१७८८ परेण सिद्धान्तदूषणे सिद्धान्तस्थापनं कार्यम् ३२८ |परोक्षाऽपरोक्षात्मदर्शनभेदकोपदर्शनम् १६२५ पर्यायनित्यताविधानम्
१७२३ पर्यायप्रधान- बुद्धदेशनाप्रयोजनाऽऽविष्कारः. १२८९ | पर्यायार्थतयाऽऽत्महानस्याऽनुद्देश्यता १२७५ पर्यायव्युत्पत्तिप्रदर्शनम्.
१०६ |पर्षदः त्रिविधताप्रकाशनम् . २०९२ पलग्रहणसूत्रतात्पर्यविभावनम् . २०११ पलपरिभोगमीमांसा
१८४५ पलप्राशनस्याऽऽपवादिकत्वप्रतिक्षेपः ११५९६ |पल्यादिदृष्टान्तेन निर्जराविचारः १०७५ पश्यकस्योद्देशाऽभावः .
. १४९५ पातञ्जलतन्त्रे स्याद्वादसम्मतिद्योतनम् १६९४ | पातञ्जलदर्शने आत्मनो भाव्यत्वाऽऽपादनम् . १३०५ पातञ्जलदर्शने एकस्याऽपि अनेकपरिणामाश्रयता १८८८ पातञ्जलमते मोक्षपुरुषार्थोच्छेदापत्तिः.
२१०५ पातञ्जलमते यमादिवैफल्यम् .
१२५१ पातञ्जलमतेऽर्थभानप्रक्रियाप्रकाशनम्. २०४६ | पातञ्जलसम्मतभोगपदार्थप्ररूपणा २०१३ | पात्रपरीक्षाविधानम्
.३८
१३०४
८१५
१३५६.
१६७९
१७४६
७९८
७६८
१८०१
.६१
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________
............
• परिशिष्ट-१२ .
२४२९ पात्रव्युत्पत्तिप्रदर्शनम् ... ...........४ | प्रकटसेविनोऽपि ज्ञानार्थं वन्दनीयता .......
१९८५ पाप-पुण्यचतुर्भङ्ग्यावेदनम् .................................... २६८ | प्रकारान्तरेण त्रिविधपरिणामविमर्शः .............. १६७८ पापसूदनतपसि यमुनराजोदाहारणम् ..........................८६७ | प्रकाशकृन्मतेऽर्थान्तरस्याऽपरिहार्यता .................
२०८७ पापमित्रत्यागोपदेशः ......................................... १४६७ | प्रकाशानुयायिमतप्रकाशनम् .............................. २०७९ पारतन्त्र्यात् परं न दुःखम् .................................. १६६५ | प्रकाशावरणक्षयहेतूहनम् ..................................... १८१२ पारमार्थिकसमाधिदर्शनम् ..... ............ १३२६ प्रकृतिस्वरूपमीमांसा ............
............७६३ पारमार्थिकसिद्धिस्वरूपस्फोरणम् ...........
| प्रकृतेः कर्मस्थानीयत्वद्योतनम् .................................८१८ पारिवाज्याऽप्रतिपत्तौ फलाभावापत्तिः ........
प्रकृतेर्मुक्तत्वाऽमुक्तत्वमीमांसा ................................ ८१६ पार्श्वस्थदेशनोपदर्शनम् ........
प्रकृतेर्विपरिणामक्रमोपदर्शनम् .................................७८६ पार्श्वस्थलक्षणोपदर्शनम् ..........
....... १५५ | प्रकृतौ पुरुषार्थकर्तव्यत्वाऽयोगः ..............................७६५ पुंसो व्यजकत्वमीमांसा ..........
.....८०८ | प्रच्छन्नभोजनहेतुविचारः ...........................................३४ पुण्यस्य हेममयबन्धनत्वम् ......... ...........१६३१ प्रज्ञापकापेक्षया कथानिरूपणम् ............
............६६७ पुण्यानुबन्धिपुण्योपायप्रदर्शनम् .......... .............१५३९ प्रज्ञापनादिविरोधपरिहारः .
............८९५ पुण्यार्थपिण्डविषयविमर्शः .............. ४१३ प्रज्ञापनाप्रियत्वोपवर्णनम् ...........
.......... १२१५ पुरुषकारकृतत्वव्यवच्छेदव्यवहारविमर्शः
प्रज्ञापनावृत्तिपरिष्कारः
...........८९६ पुरुषकारप्राधान्यप्रकाशनम् .................... ११९० | प्रज्ञाप्रतिष्ठोपायाऽऽवेदनम् .................................. १८६१ पुरुषकारप्राधान्यप्रस्थापनम्
............
............. ११६३ | प्रज्ञासंस्करणविचारः ............... .............१२८३ पुरुष प्रतिबिम्बोपपादनम् .
.............७८१ | प्रणवजपफलविचारः ............ ................१११३ पुरुषमा पाभावमीमांसा.
....... १३४२ प्रणिधानादिशून्यक्रियायाः प्रत्यपायफलकता ..................७०३ पुरुस्वभावभेदोपादनम् .
प्रणिधानादेः क्रियाशोधकता . ...............................६९४ पुरुषाभिभवनिवृत्तिविचारः
| प्रणिधानैकाग्रतायाः मुख्ययोगसाधनता .................... १२३९ पुरुषार्थाराधनकालस्य दुर्लभता ..... ८३९ प्रतिपक्षभावनोपवर्णनम्
..... १७३१ पुरुषाऽपवर्गाऽनुपपत्तिः ..............
७९० प्रतिबन्धा दिगम्बरमतचर्वणम् ............................. २०३४ पुरुषेऽध्यवसायविचारः ........... ७८८ प्रतिबन्धद्वैविध्यप्रज्ञापनम्
....... ३८४ पुष्टलगुडन्यायेन मण्डलतन्त्रवादिनिराकरणम् ४५३ प्रतिबन्धपदार्थमीमांसा .............
१४४३ पुष्टि-शुद्धिनिरूपणम्..
६९५ प्रतिबन्धैकनिष्ठमनुष्ठानं तत्स्थानस्थितिकारि .............. १४४२ पुष्टि-शुद्ध्योः क्रमेणानुषङ्ग-प्राधान्यद्योतनम् .............. १९४८ प्रतिमाप्रतिपन्नश्रावकभिक्षाविचारः .. पूजास्थलीयहिंसामीमांसा ..
.३५९ प्रतिमायां देवसान्निध्यविचारः ........................ .......३३२ पूर्वजन्मज्ञानोपायद्योतनम् . .......... १७८७ प्रतिमाऽभिषेकादेर्निर्दोषताद्योतनम्
३४९ पूर्वनयपरिणते सति गम्भीरदेशनायोगः ..
. १२७ प्रतिश्रोतोऽनुगामित्वे योगोपलब्धिः पूर्वशास्त्रपाठोपादानविमर्शः ..
.......... २१८५ प्रतिष्ठाध्वंसस्य पूज्यत्वप्रयोजकत्वमीमांसा ... पूर्वसेवया शमादिलाभप्रकाशनम् २०९५ | | प्रतिष्ठायां बल्यादेरावश्यकतोपपादनम् ...
३४६ पूर्वापरविरोधपरिहारः ..........
१६७३ प्रतिष्ठायाः प्रतिबन्धकतापादनम् ........... पूर्वोत्तरभावेन वचन-धर्मक्षमादिप्रादुर्भावः ..... १९०८ | प्रतिष्ठाविधिजनितशक्तिमीमांसा ............ पृथिवीसमः भिक्षुः ................ ............. १८५५ प्रतिष्ठाविमर्शः जिनबिम्बविधापनद्वैविध्यम् ....... ............. ३२२ पृथिव्यादिगुणनिरूपणम् ..........
१८१३ प्रतिष्ठास्थले नव्यनैयायिकमतनिरासः ................... पोष्यवर्गनिरूपणम् ...........
८४९ प्रतिष्ठास्वरूपमीमांसा ...................... पौरुषघ्या धर्मलाघवम् .........
४०४ | प्रतिष्ठितत्वज्ञानाभावे फलविशेषाभावविचारः ..........
८०९
३९७
९६३
.......
३४०
३४२ .........३३९
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४३०
• परिशिष्ट-१२ . प्रतिष्ठितप्रतिमायां जलाभिषेकादिसमर्थनम .... ........... ३४८ | प्रवर्तकतायाः शब्दसाधारण्यमीमांसा ............ ............ १४५ प्रतिष्ठितबिम्बपूजकफललाभविचारः .......... ......... ३२९ प्रवाहतः कर्म-पुरुषकारयोः सापेक्षता ....................... १२०० प्रतिसक्रमद्वैविध्यविमर्शः ................
७७५ | प्रवृत्तिनिमित्ते दोषात्यन्ताभावनिवेशे गौरवापातः ............. २२६ प्रतिसङ्ख्यानकार्यमर्यादाद्योतनम् ............................ २०५४ | प्रवृत्तियमोपायोपदर्शनम् ..................................... १३१५ प्रत्ययत्रैविध्यद्योतनम् ........................................... ३०८ | प्रवृत्तिसामान्ये योगहेतुता ..................................... २०३५ प्रत्यूहप्रकारपरामर्शः .........................................१११४ | प्रवृत्तेः परिणतिरूपता
.... ६९७ प्रथम-चरममनोगुप्तिभेदबीजद्योतनम् ........... .............१२६० प्रवृत्त्यालोकसंन्यासफलप्रतिपादनम् .......................... १७९४ प्रथमभावेन प्रवृत्तौ सुखकामना प्रवर्तिका ................... २१५३ प्रव्रज्या वीराणां पन्थाः ...................................... १९२३ प्रथमाऽपूर्वकरणफलादिविचारः ............................. १२८६ | प्रव्रज्याधिकारिनिरूपणम् ....................................... ११३ प्रदीपनिर्वाणोपमशान्तिनिराकरणम् .......................... २११०प्रव्रज्यापर्यायपरिगणनप्रकारप्रकाशनम् ...................... १९१९ प्रधानस्येच्छायोगत्वेऽङ्गस्यापीच्छायोगता .....
प्रव्रज्याया आदि-मध्याऽन्तकल्याणाऽऽवहत्वम् ............... ११७ प्रधानेच्छायोगवतां शास्त्रयोगार्हता ...
१२७० प्रव्रज्याविधाने शास्त्रोक्तन्यायदर्शनम् .......................... ११२ प्रबलयत्नवशादेव ग्रन्थिभेदः .........
१२०६ |प्रशमादीनां शिष्टलिङ्गता .......... ................१०७४ प्रभा-परादृष्ट्योः भेदद्योतनम् ........... ............१६८२ | प्रशस्तरागादेरपि परमार्थतोऽनुपादेयता .. ............... १२४५ प्रभायां पदार्थाऽभावनाभूमिकासमवतारः ... १६६९ प्रशान्तवाहितावैविध्यम् .........
........ १६७२ प्रभायां शास्त्रभारापगमः ................ .............१३९४ | प्रशान्तवाहिताशून्यकरणं फलशून्यम् ........................ १२४३ प्रभायां सम्यक्स्मृतिसमवतारः
| प्रसङ्ख्यानेऽपि रागाभावे धर्ममेघसमाधिः .............. १३६९ प्रभायां सूक्ष्मभावदोषप्रतिघातपरायणता . ............. १६७० | प्रसङ्ख्यानोदये क्लेशानां वन्ध्यता ........... ............... १७३२ प्रभुप्रभावेन सन्तोषलाभः .
............... २५९ प्रसङ्गसाधनस्वरूपप्रकाशनम् ............. ..............४४९ प्रमत्तस्य हिंसकत्वसमर्थनम् ................................. ६२४ | प्रस्थकन्यायेन मोक्षबीजत्वोपदर्शनम् ..................... ६८६ प्रमाणत्वं नानारूपम् . ...............................
.... १०६९ | प्राकृतभावविरक्तानामासन्नमुक्तिः............................. १५९३ प्रमाणनयाधिगमस्वरूपद्योतनम् ........ ........९६ प्रागभावोच्छेदस्वरूपमीमांसा .............
१३७६ प्रमाणप्रयोजनोपदर्शनम् ............... ..... ५६७ | प्राचीनदीक्षाविधिप्रदर्शनम् .............
१९०५ प्रमाणलक्षणप्रणयनवैफल्यम् ...
....... ५६२ | प्राचीनाऽर्वाचीनग्रन्थानुसारेणाऽदृष्टिसिद्धिः .............. ११७९ प्रमाणलक्षणप्रणयनेऽनवस्थाऽऽपादनम् . ... ५६३ प्राणायामप्रकारप्रदर्शनम् .. ......................
१५०५ प्रमाणलक्षणमीमांसा .. ५६५ प्राणायामरुचीनां प्राणायामौचित्यम्
१५११ प्रमाणलक्षणमीमांसा .. ५६१ | प्राणायामावश्यकताविचारः ........
१५१४ प्रमाणस्वरूपप्रकाशनम्
७४७ |प्रातिभज्ञानमीमांसा .................... १७९९ प्रमादकारणविमर्शः .. २०१२ | प्रातिभप्रभावप्रदर्शनम् ....
१८०२ प्रमादस्यातिदारुणता .. ........... ६५८ प्रातिभस्य प्रसिद्धज्ञानसमावेशविमर्शः ..
१२८० प्रमादाऽप्रमादयोः हिसाऽहिंसाकारणता ........ ............ ५३२ | प्रातिभस्य मतिज्ञानान्तर्भावसमर्थनम् .......
१२८१ प्रमोदभावनोपवर्णनम् ............................
.................. १२२६ | प्राथमिक-परिपक्वध्यानयोः विभेदोपदर्शनम् . १६६४ प्रयत्नविशेषादेवोपरितनगुणस्थानकलाभसम्भवः ........... १२१२ | प्रान्तभूमिप्रज्ञापरामर्शः ....
१७२७ प्रयोग-विलसातो द्रव्योत्पादाऽङ्गीकारः ...................... २३९ | प्राप्तप्रतिषेधपरामर्शः ..................
४८२ प्रयोगविशेषबलात्तीर्थकृतो मांसभक्षकत्वाऽसम्भव ............४६७ कत्वाऽसम्भव ............ ४६७ प्राप्तप्रतिषेधपरीक्षणम ....
४७८ प्रयोजकचित्तात नानाचित्तोत्पादविचारः ..................... १७७३ | प्रायश्चित्तरूपेण चान्द्रायणतपः
८६३ प्रयोजनभेदेनाभ्यास-वैराग्ययोरुपादानम् ....................... ७५३ प्रायश्चित्तस्य योगत्वेन कर्मनाशकता .......... ........... १८३२ प्रवचनप्रभावनायाः तीर्थकृत्रामकर्मबन्धकता .................. ४३९ प्रायश्चित्ताशयोद्घाटनम् ............. .............. २१३९
....
..........
...........
पिाण
............
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________
प्रीति-भक्त्यनुष्ठानस्वरूपद्योतनम् प्रोक्षितपलादनप्रतिपादनम्
फदभेदौपयिकः क्रियाभेदः
फलभेदेन दानभेदसमर्थनम् फलमुखगौरवस्याऽपि दोषत्वम्
फलस्योत्साहानुसारित्वम्.
फलानुत्पादेऽपि कर्मणः फलजननशक्तिमत्त्वम्. फलाSजनने प्रमाणदेशनाया अप्यप्रमाणता कुश-कुशीलाभ्यां साम्प्रतं तीर्थनिर्वाहः बडिशामिषासक्तेः दारुणविपाकः . बन्धनाऽबन्धनाऽनेकान्तः
बन्धयोग्यत्वाभावस्य सामग्रीविरहप्रयुक्तता .
बन्धस्यानुयोगि-प्रतियोगियोग्यताऽपेक्षत्वम् . 'बन्धेणं न वोलइ कयाई' वचनविमर्शः बलवताSSत्मस्वभावेन क्लेशाभिभवः बलात्कारेण कार्यसाधने वैफल्यम्. बलायां प्रधानद्रव्यानुष्ठानोपवर्णनम् . बलायां विचारणा- सम्यग्वाक्समवतारः बलायामिच्छाविघाताऽयोगः
बहुगुणानप्येको बलवान् दोषो ग्रसते .
बहुदोषाऽऽपादक गुणस्य त्याज्यता.
बहुपुत्राणामपि दुर्गतिगामित्वम्
बहुश्रुतानामपि मिथ्यादृशां विषयप्रतिभासज्ञानम् बाध्यफलापेक्षयाः प्रज्ञापनाऽऽयत्तता बाल-मध्यमदेशनास्वरूपलेशः
बाललक्षणत्रैविध्यम् ...
बालसन्निधाववश्योपदिष्टाचारपालनम् .
बाल्यादिभेदेन शरीरभेदः .
बाह्यसम्पदो न महत्त्वानुमापकता बाह्याध्यात्मिकसुखादिकारणविचारः बुद्ध-लुब्धकयोः तुल्यतापत्तिः. बुद्धकरुणाया मोहगर्भत्वद्योतनम् बुद्धदर्शने संवृतित्रैविध्यविचारः बुद्धबुद्धेरात्मम्भरित्वसूचकत्वम् . बुद्धस्य गुरुद्वितयकरणम्. बुद्धस्य निर्दयताद्योतनम् बुद्धस्य शठतोपदर्शनम् बुद्धिमलानां नवविधत्वप्रदर्शनम्
• परिशिष्ट - १२ •
१९११ | बुद्ध्यादिभेदेऽनुष्ठानफलभेदः
४७६ बुधलक्षणत्रैविध्योपदर्शनम् .
. ६२ बुभुक्षाया दोषत्वमीमांसा .४५ बोधनैर्मल्याभावकारणविमर्शः २५४ बोधराजप्रज्ञापना
३१५ बोधिलाभव्याख्या
११९४ बोधिवृद्धिविचारः
१२६ बोधिसत्त्वदानमीमांसा
१९५२ बोधिसत्त्वव्युत्पत्तिस्फोरणम् ..
१५४५ बोधिसत्त्वस्य कायपातेऽपि चित्तपाताभावः
१६३४ बोधिसत्त्वस्य पञ्च लक्षणानि ८७९
बोधिसत्त्वस्य विंशतिः गुणाः
८८० बोधिसत्त्वस्याऽऽदिधार्मिकता
१०१९ बौद्ध-जैनतन्त्रे निर्निदानतपसः कर्तव्यता ९६० बौद्धदर्शनानुसारेण बालस्वरूपपरामर्शः ९९२ बौद्धदर्शने निर्वाणयात्रारम्भविचारः १३८६ | बौद्धदर्शने ब्राह्मणस्वरूपविचारः १५०३ बौद्धदर्शने सप्तधा आश्रवोच्छेदः १५०४
बौद्धदर्शने सर्वथाक्षणभङ्गाऽनङ्गीकारः. बौद्धदर्शनेऽपि कर्मस्वीकारः
९०१
.१३ बौद्धमते पुण्यद्वैविध्यकथनम् . ४९९ बौद्धमते हिंसाया असम्भवः ३८२ बौद्धमतेऽपि तपसः कर्तव्यता ९२१ बौद्धमतेऽहिंसाप्रतिपादकशास्त्राऽसङ्गतिः
११६ बौद्धसम्मतविघ्नविद्योतनम् ...८८ बौद्धसम्मतोपक्लेशोपदर्शनम्. ११५ बौद्धानां जीवन्मुक्तिस्वीकारः ५९७ बौद्धानां परिशुद्धपर्यायनयान्तःपातित्वम् . १९९ बौद्धाभिमताऽष्टाङ्गिकमार्गसमवतारप्रतिज्ञा २०२७ | बौद्धमते कर्मणः चातुर्विध्यम् ..
६०५ ब्रह्मचारिणोऽपि संन्यासाधिकारित्वम्.
१२२५ ब्राह्मण- श्रमणविरोधनिराकरणम्. ११७२२ ब्राह्मणत्वं न जात्या नियतम्. २९३ ब्राह्मणस्य व्यासज्यवृत्तित्वविचारः २६३ ब्राह्मणस्यापि शूद्रतासम्भवः
२६४ ब्राह्मणस्वरूपविमर्शः
६१७ भक्ति-विनयशालिनो मोक्षविद्यासिद्धिः
११३४ भक्तिं विना सदाचाराः प्राणशून्याः
२४३१
१५९१
.८९
२००९
१६१७
१५८७
.५
३०७
२५७
१०२५
१०२२
१०२३
१०२४
८४७
५१७
१८४
९०७
१०८४
१३०३
१६०२
१७१३
७१९
६०१
५१६
६०६
६९९
६९०
२१११
२११२
१४००
२६९
५०२
१८८२
१०८०
६२०
१०८१
१०८३
१९८४
८४८
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४३२
• परिशिष्ट-१२.
१८४४
भक्तिप्रकाराः.........
.............. ८४३ | भिक्षाया अनुबन्धशुद्धत्वद्योतनम् ............. ............... १८५२ भक्तियोगस्य श्रेष्ठतोपदर्शनम् .............. २९८ | भिक्षाशुद्धित्रैविध्यमीमांसा .........
.............४०१ भक्त्यनुष्ठानात्सर्वविरतिलाभः ............ ..............१५ | भिक्षुः गुरुवचनप्रणिहितः ..........
...........१८४३ भगवतो जीवदुर्गतिदायकत्वाऽसम्भवः . ....... ............ ११०९ भिक्षुः जीवन-मरणसमदर्शी..
.........१८६४ भगवतोऽमूढलक्ष्यता ........ .............. ५५३ भिक्षुः जीवन्मुक्तः ........
... १८६३ भगवत्पदनिरुक्तिः ................ ............ ११२४ भिक्षुः स्वतुल्यसर्वदर्शी ..........
...........१८४६ भगवदनुग्रहस्वरूपविमर्शः .......... ..... १११० भिक्षुः नित्योचितयोगवान् ...
............ १८४८ भगवद्देशनासाफल्यादिमीमांसा ....... ...... ५५४ | भिक्षुपदनिमित्तद्वयविचारणम् ....
.......... १८७२ भरत-मेरुदेवाप्रबन्धोपवर्णनम् ........ ........... १८३९ भिक्षुवर्णप्रसादहेतूहनम् .................
.. १८६२ भव-मुक्तिहेतूनां तुल्यसङ्ख्याकत्वम् ........... ९६९ | भिक्षुशब्दनिरुक्तभेदप्रदर्शनम् .............
१८७४ भवफलदारुणता.
...... ९५८
भिक्षोः कषादिपरीक्षाचतुष्कोत्तीर्णता ....................... १८९० भवबीजादिपरामर्शः........... ९५२ भिक्षोः देहादिपार्थक्यसंवेदनम् . ......................
१८५८ भवविरक्तस्यैव प्रव्रज्याधिकारः ...... ............१२९० भिक्षोः धर्मप्रवेदनेऽप्यसङ्गत्वम् ........
१८६७ भवस्वरूपमीमांसा ..
.............. ९५७ भिक्षोः भोगजम्बालाऽनभिवाञ्छा ........... भवानीपतिशिष्टतामीमांसा .. ............................. १०४१
... १०४१ | भिक्षोः सन्मानाद् भीतिः अपमाने च रतिः ................ १८५४ भवाभिनन्दिमतद्योतनम् ......................................८७४
...८७४ भिक्षौ सुवर्णगुणयोजना....................................... मता सुवणगुणवाना......"
१८८९ भवाभिनन्दिलक्षणप्रकाशनम् ........... ६८९ भिन्नग्रन्थेः निश्चयतो योगः ...
.... ९७६ भवाभिनन्दिषु सिद्धस्वभावानुबन्धविरहः .................... ८७३ | भुक्त्यादेः विरतिपरिणामनिवर्त्यत्वमीमांसा ................ २०५५ भवोच्छेदकृते गुणवदुपासना कार्या .......................... ११३३ भूमिशुद्धिकारकहेतुत्रयविभावनम् ............................. ३०६ भव्यत्व-तथाभव्यत्वव्याख्यावैविध्यम्
१०२६ | भूलिङ्गन्यायेन मिथ्यादृक्कथायाः अकथात्वम भव्यत्वनिर्णयसाधनोपदर्शनम् ...... २१०२ भेद्य-भेदन-भेदक विमर्शः...
१८७१ भस्मग्रहोदयाऽऽवेदनम् ............ ... १६० भोग विना कर्मनाशसमर्थनम्
१७६८ भस्मधारणात्क्लेशोच्छेदप्रवादमूलद्योतनम् १७७६ भोगद्वैविध्योपदर्शनम् .
७८० भाग्यपरिज्ञानोपायाः .
११८९ भोगपदार्थत्रैविध्यम् पजावष्यम्............
१०९१ भावनाज्ञानविज्ञापनम् . ........
१०० भागात | भोगप्रवृत्तावपि संस्कारतः चारित्रकामना
१०१२ भावपूर्वकत्वेन क्रियाहेतुत्वेऽन्यथासिद्धिः
७२३ भोगवासनायाः पर्यन्तदारुणता ..... .............१५४६ भावप्राणायामस्य योगाङ्गत्वसमर्थनम्
| भोगस्वरूपदर्शनम् ........
............ १६४७ भावभिक्षुव्यावृत्तिकथनम् ........... ......... १८९१ | भोगानुपधानेऽवश्यभोग्यकर्मक्षयाऽयोगः ................... १६५५ भावभिक्षोः गुणसहस्रधारित्वम्
| भोगाऽसारताविभावनम्
१६३८ भावभेदेन क्रियाभेदस्थापनम्
| भोगे तत्त्वबुद्धिः विपाकदारुणा ..
१६५२ भावमुनिस्वरूपनिवेदनम् ......... २९० | भोजमतनिराकरणम् ...........
८१३ भावयोगिसेवादिफलविद्योतनम् .. ............ १४८८ | भौतघातकोदाहरणम् ..........
१६६ भावरसेन्द्रात् सिद्धकाञ्चनता ...............२००१ भ्रमवैविध्यविमर्शः ................
१०७८ भावविशुद्धिमीमांसा .................... ................ ४३४ मतद्वयभेदव्यवस्थापनम् ............ .......................... ९४१ भाववृद्धेः क्रियाप्रयोज्यता ...........
७२४ मतिकर्दमनिरूपणम् .............. भावस्वरूपमीमांसा ................. ७१२ मतिज्ञानकारणोहनम् ..........
.२०४३ भावानुवेधे क्रियासाधुत्वम् .......
७१७ मद्यपमहर्षिकथानकोपदर्शनम् ...... ............ ४९३ भिक्षया साधुसामग्र्यलाभविचारः ........ ............४०९ मद्यपानदोषषोडशकोपदर्शनम.
........... ४९२
६६६
.... ६२९
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१२ .
२४३३
...........
मद्यपानस्य हेयता .......... ............ ४९१ | मातृस्थानतो यत्किञ्चिदालम्बननिषेधः .........
..... १४८ मधुप्रतीकसिद्धिसमर्थनम् ........... .......... १८२० मानसी पूजा श्रेष्ठा .............
३५७ मधुमतीभूमिलाभे दिव्यामन्त्रणादि .... .............. १८२३ | मायापुत्रस्य मायावित्वप्रकाशनम्
२६५ मध्यमस्यापि प्रकारान्तरेण पण्डितत्वसम्भवः ............. १५७ | मायाफलोपदर्शनम् ............
१२६८ मध्यस्थस्वरूपप्रकाशनम् ............. ............ ५४७ | मार्गणावैविध्योपदर्शनम् ...........
............७२६ मनःपरिज्ञाने भिक्षुत्वम् .......
........ १८६८ मार्गप्रवेशाय मिथ्यादृशां चारित्रदानम् ... ...........१४१२ मनःस्थैर्योपायकथनम् ............
१७९७ मार्गभेदकल्पनाया अभद्रकता ............ ............ १८२ मनोगुप्तिसमवतारविचारः ......... ............. १२५९ | मार्गव्याख्याविद्योतनम् ............
............ ४३५ मनोयोगघाताऽसम्भवः .........
५८२ | मार्गानुसारितास्वरूपविद्योतनम् ........... .......... १२१३ मन्त्रन्यासाऽऽवेदनम् ..................... ............३१९ मार्गाभिमुख-मार्गपतितस्वरूपद्योतनम् ............. ९३८ मन्त्रशून्यतपःप्रभृतिक्रियाणां वैकल्यम् ......... ............ ८६८ मार्दवादीनामपि पञ्चविधत्वम् ...........
१९१० मन्दभाग्यानां आशातनाकारित्वम् ............ १९७७ माषतुषादेः सूक्ष्मतत्त्वोपलम्भः ..
१९०३ मरणज्ञानलाभः ....................... ............. १७९२ | मित्रादि-स्थिरादिदृष्टिविभागहेतूहनम् ........................ १४०५ मरणस्वरूपविचारः ...................
५८० | मित्रादिदृष्टीनां द्रव्ययोगतया मोक्षयोजकत्वम् .......... १४१० मलनायाः दारुणपरिणामकारणता ............................ ८९० | मित्रादृष्टौ गुणस्थानकपदप्रवृत्तिनिमित्तसत्त्वम् .............. १४६३ महतां सत्प्रतिज्ञता ............. ............
....... ८५६ | मित्राया अवन्ध्यदृष्टित्वम् .................................... १४७२ महत्त्ववैविध्यविद्योतनम् ........................................ २१७ | मित्रायां क्रियावादित्वस्थानीया सम्यग्दृष्टिः ................. १४३७ महत्त्वव्याख्या .........
२०५ | मित्रायां खेदाऽभावसमर्थनम् ..... ............१४१८ महात्मनां कारणं विना द्रव्याऽसत्याऽप्रयोगः ............... १६०४ मित्रायां बोधाऽस्थैर्य-प्रयोगवैकल्यमीमांसा .................. १३८३ महापुरुषगुणानां स्वयमेव प्रादुर्भावः
| मित्रायां मनोयोगवृत्तिनिरूपणम् .............................. १४३८ महाप्रलयघटितानुमानप्रारम्भः .. ........ २०७३ | मित्रायां संसर्गजन्या गुण-दोषाः
............१४६८ महाप्रलयाऽसिद्धौ तात्पर्यम् .
............. २०९० | मित्रायां सत्सङ्गाऽऽवश्यकता ............ ...........१४६९ महामोहाद् विपर्ययधीः.
.......... १५४२ | मित्रायां सम्यग्दृष्टिलाभमीमांसा ........... .............१४३६ महाविदेहा मनोवृत्तिः.
............ १८११ | मित्रायाः सिंहावलोकनन्यायेन निरूपणम् ..........१४७०,१४७१ महासमाधिबीजनिर्देशः
.............१६८० मिथोविरुद्धश्रुतिसमाधानम् .......... .................१०६३ महेश्वरपदनिरुक्तिः
| मिथ्याचारपदव्याख्या.
.............९० महेश्वरशरीरमीमांसा
मिथ्याज्ञानत्वप्रयोजकोपदर्शनम् ................................ ३८३. महेश्वरसर्वज्ञत्वाऽसम्भवः . २५६ | मिथ्यात्वत्रैविध्यम् . ................
.१५२७ मांसदेरभक्ष्यतोपदर्शनम् ४६१ मिथ्यात्वमन्दतायां कदाग्रहविलयः .........
१५५२ मांसपदनिरुक्तिप्रदर्शनम् ........
मिथ्यात्वाद्यनुबन्धविच्छेदविमर्शः ..
१६१९ मांसभक्षणदोषपरामर्शः
मिथ्यादृशां दीक्षाप्रदानविचारः..........
१४२३ मांसभक्षणादिनिवृत्तेर्महाफलत्वविमर्शः ....... .५०६ मिथ्यादृशां बहुनिर्जरामीमांसा ... मांसादीनामप्रशस्तविकृतित्वम् .............. ४५५ | मिथ्यादृशां संसारपरित्तीकरणम् .
..........९४८ मांसास्थि-मज्जादीनां तरावपि सद्भावः
४६५ | मिथ्यादृशां सकामनिर्जरामीमांसा ............................ १३८७ मांसे निगोदोत्पत्तिवर्णनम् .
४५४ | मिथ्यादृशां स्वरूपशुद्धकर्मव्याख्यानम् . ...................९८३ माता-पितृपूजनविचारः ..
८३८ | मिथ्यादृशामपि भावितात्मानगारादिपदवाच्यता माता-पित्रोर्दुष्प्रतिकारत्वम्
२७२ | मिथ्यादृशामप्यहिंसादियमसिद्धिसमर्थनम् ............... १४१७ मातृक्षीरस्य लोहितत्वनिराकरणम् .
४५१ | मिथ्यादृष्टि-सम्यग्दृष्टिशुश्रूषाभेदसमर्थनम् ................. १५०१
...........
. २५३
..........................747
४७० ४६९
माता पालनामाता .................................. ९४९
..............
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________
ܩ
r
ܩ
:
:
:
:
:
नम् ....................
अवाततत्वम्.....................
..............
२४३४
• परिशिष्ट-१२. मिथ्यादृष्टिगृहीतं श्रुतं मिथ्या .............................. १०६६ मोक्षशास्त्रावश्यकताविद्योतनम् ..............................७८७ मिथ्यादृष्टे: आध्यात्मिकोत्सर्गापवादानभिज्ञता ............... ३७८ मोक्षस्य दुर्लभता-दुष्करसाधनसाध्यतासमर्थनम् ............ मिथ्यानयसमूहस्य सम्यक्त्वोपदर्शनम ........
१०४ | मोक्षस्य बन्धसापेक्षता .......... मिश्रकथादिविचारः ............
६६२ | मोक्षाशयाद् योगिकुलजन्मोपलब्धिः ...................... ९८५ मीन-मकर-मरालोदाहरणविचारः .
५४० | मोक्षे सुखोपचाराऽसम्भवः ................... २१५८ मुक्तावलीप्रभाकृन्मतापाकरणम् .........
१४४ | मोहगर्भवैराग्यस्याऽपायशक्तिसमेतत्वमेव ................४२९ मुक्तिद्वेषस्य दृढाऽज्ञानप्रयोज्यता ..
८६९ मोहजन्याः सर्वे दोषाः ......
............१४२९ मुक्तिद्वेषस्य भोगतृष्णाप्रयोज्यता .. ८७० मोहमूलप्रवृत्तेः मोहजनकता
१५३८ मुक्तिद्वेषिणां गुरुपूजनादेर्न गुणरूपता ९०० यज्ञवैविध्योपदर्शनम् ....
४८५ मुक्तिपुरुषार्थे विवेकोपयोगिता............. २१४९ | यज्ञीयहिंसाया धूर्तप्रवर्तितत्वम् ..
४८८ मुक्तेः परमप्रयोजनतास्थापनम् .. ..........
२१४१ | यज्ञीयहिसायामात्त
| यज्ञीयहिंसायामौत्सर्गिकदोषस्याऽपरिहार्यता .................. ४९० मुक्तेः परमानन्दसंवलितता
...........२१४४ | यतनासत्त्वे साम्परायिककर्मबन्धाऽयोगः ..................... ५३० मुक्तेरव्याप्यवृत्तिताविमर्शः ............. .............८१७ | यतमानविराधनाफलमीमांसा ............. मुक्तौ नित्यसुखाभिव्यक्तिविचारः ............ ......... २१२२ | यतिद्वेषस्य बोधिबीजदाहकता ...........
९२७ मुक्तौ निरवच्छिन्नसुखोत्पादाऽङ्गीकारः ....... ......... २१६० | यतेः पूजकत्वानौचित्यम् ............... ........... ३६२ मुक्तौ श्रुतितः सुखसिद्धिः.....
२१५६ | यतेर्जिनार्चनाऽपाकरणम् ....................................... ३६० मुक्त्यद्वेषस्य क्रियायां विशेषाऽऽधायकता ................... ९०४ | यत्किञ्चिद्वेदप्रामाण्याभ्युपगमविमर्शः ....................... १०४९ मुक्त्यद्वेषस्य गुणरागबीजता ......
............ ९२८ | यथा गतिस्तथा मतिरिति न्यायो विपरीतश्च .............. १५८३ मुक्त्यद्वेषस्य मलनाऽभावप्रयोजकता .......................... ८८९ | यथावदर्शनेऽसङ्गभावोपलब्धिः .......................... १६४९ मुक्त्य द्वेषस्वरूपोपदर्शनम् .........
.........८९९ | यथासमाधि तपसः कर्तव्यता.................................. ५११ मुक्त्यद्वेषे सति भवभयभङ्गः ...........
| यम-नियमादिस्वरूपविमर्शः.................................... ५५६ मुक्त्यद्वेषोत्तरं मुक्तिरागोदयः
........... ८८६ यमस्वरूपविमर्शः नानातन्त्रानुसारेण ........................ १४२४ मुग्धमार्गप्रवेशफलकानुष्ठानविमर्शः ....... ........... ९२३ | यमादीनां योगाङ्गत्वकथनम् ......... .............१३९९ मुद्गादिपाकोदाहरणविचारणा............. ........... १४४६ यावदर्थिकविषयविमर्शः .......
.............४१२ मुनिचन्द्राचार्याऽभयदेवसरिमतभेदद्योतनम ................. ९३९ यावन्तः परसमयाः तावन्तो नयाः .......................... १०६५ मुनिस्वरूपद्योतनम् ................ .............. १८७६ युक्तिप्रबोधादिशास्त्रेण केवल्याहारसिद्धिः ................... २०६३ मुमुक्षुचिह्ननिरूपणम् ..................... ............. २०९४ | योगदृष्टि- ब्रह्मसिद्धान्तसमुच्चयादिविरोधपरिहारः ......... १५०२ मुमुक्षुणाऽग्निहोत्रादेरनुपादेयता .......... ..............४८७ | योगदृष्टि-विंशिकाविरोधपरिहारः ......... .............. १३१२ मूढतया क्रियापरस्य धर्माध्वतस्करता .................... ६७७ | योगदृष्टिप्रस्तावना ........................................... १३७७ मूर्छायाः परिग्रहत्वम् .
..........१८८६ योगदृष्टिव्याख्या ................ ............... १३८१ मृषावादनिदानाऽऽवेदनम् .. .................................. ....... २१५ योगधर्माधिकारिद्योतनम्
..............९९६ मेघकुमारजातिस्मरणोपलब्धिविचारः ........
योगनिरुक्तिः
......... ६८३ मैत्र्यादितः क्षिप्रं समाध्यादिलाभः .... १२३० योगपूर्वसेवाप्रतिपादनम् ..
...... ८३५ मैथुनकारिणो लक्षपृथक्त्वजीवहिंसकता.
| योगबिन्द-शतक-धर्मरत्नप्रकरणादिग्रन्थविरोधशमनम् ..... १२१७ मैथुनस्य देहस्थितिनिर्वाहकत्वाऽनियमः ५०१ योगबिन्दुविरोधपरिहारः ....................
९५४ मैथुनस्य बीजरक्षाकारित्वविधानमसङ्गतम् ................ ५०५ | योगबीजग्रहणोपायविमर्शः .........
...........१४३५ मैथुनस्य सदोषता .............................................. ४९५ योगमहिमा ...........................
१७८२ मोक्षमार्गानुगामिगुणानां विनयार्हतानिमित्तत्वम् ............. १९८९ योगमार्गजिज्ञासाविचारः .........
................
४९६
७१०
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१२.
२४३५
............
२८१
९२४
४६८
.... २१३
..............
...................................... ७०५
योगमाहात्म्यम् ..................... १८३६ राजमार्तण्डोक्तिनिराकरणम
.........८२१ योगविवेकविज्ञानाद् मोक्षलाभः ..
१३२२ | राजसादिधर्मक्षये शुक्लधर्मोत्पादोपवर्णनम् ................ १२३१ योगसिद्धलक्षणानि .................
१६३९ राज्यादिदानमीमांसा... योगसिद्धिहेतूपदर्शनम् ................... १५१२ | रेवतीकृत-कुर्कुटकमांसदानमीमांसा .......
४६२ योगसूत्रभाष्यनिराकरणम् ...............
.८०५ रोहिण्यादितपसो मोक्षमार्गप्रतिपत्तिः .......... योगसूत्राणां समीक्षणम् ८२२ | लक्षणद्वयतात्पर्याऽऽविष्करणम् ....
२०७२ योगस्य मोक्षं प्रति मुख्यहेतुतोपदर्शनम् ....... .........६८४ | लक्षणप्रयोजनप्रदर्शनम् ....
५६९ योगस्य षडष्ट-पञ्चदशाद्यङ्गानि ...... १६८६ | लघुनोऽपि शुद्धस्य महत्ता .........
१००१ योगस्वरूपोपदर्शनं नानातन्त्रेषु....
लङ्कावतारसूत्र-कामसूत्रादितोऽपि योगादिनिष्ठकारणताविचारः ........
४७२ । मांसाऽभक्ष्यतासिद्धिः .... योगादेव मुक्तिसमर्थनम् ............
१७७८ लिङ्गलिङ्गिनोः कथञ्चिदभेदः ........ योगान्तरायनिरूपणम् ............
१११६ | लिङ्गस्य भावधर्मोपधायकत्वाऽनियमः .................. ३९४ योगापहाऽऽशकाविमर्शः .......... २०९३ | लुब्धकोदाहरणम् .....................
...........५० योगिचतुष्कप्रकाशनम्
... १८२४ | लुब्धकोदाहरणविद्योतनम् ................... ......... १२८ योगिनां चातुर्विध्यम् ...........
........... १३०६ | लेश्याशुद्धि-कषायमान्द्ययोः कार्य-कारणता ................... ९४७ योगिनां नवधात्वम्
............ ८८४ | लोक-देह-शास्त्रवासनात्यागोपदेशः ........... .............. ५३७ योगिसकल्पानुसारीणि भूतानि...........
लोकतत्त्वनिर्णयसंवादः .................... ............ २९७ योगिसामर्थ्यदर्शनम् .............. .......... १८१६ | लोकपङ्क्तिविचारः .................
६९१ योग्यताद्वैविध्यविचारः ...........
लोकपङ्क्त्यादरस्य धर्मबाधकता .....
६८७ योग्यताद्वैविध्यविमर्शः ..
.............. ९१३ | लोकव्यवहारव्युत्पादनम् ........... योग्यताद्वैविध्यस्मारणम् ... .......... ............२०९८ | लोकागमाभ्यां भक्ष्यादिव्यवस्थासिद्धिः ......... ..........४५० योग्यतापरिपाकद्वैविध्यम् ............ ..............८८१ | लोकायतिकमतसमीक्षा ............... ............. २११८ योगगोचरराजमार्ग-वर्तन्योः विचारः ..........
|लोकेऽपि विनयावश्यकता .................................. १९८३ योमादरे सति धर्मकर्मोपयोगस्थैर्यसिद्धिः ................... १२४० लोहार्य-गौतमस्वाम्यादीनां वीराऽऽहाराऽऽनायकता ....... २०६४ योग्यतयैव कार्योपधानमीमांसा ....................... ११९५ लौकिक-लोकोत्तरफलविचारः ..... ............ ३२१ यौक्तिकाऽयौक्तिकार्थव्यवस्थाविचारः ... ........... १०७२ लौकिकदयाविचारः ...........
............ ५२१ रतिमोहनीयप्रभावप्रथनम् ...........
.............१५५० लौकिक-लोकोत्तरभावनामार्गफलविचारः ................... १२३३ रत्नवणिगुदाहरणम् ..............
...... ५१३ | वंशाऽवर्धकत्वेऽपि ब्रह्मचारिणः स्वर्गगमनम् ............... ४९८ रत्नशिक्षादृगुदाहरणपरामर्शः.
............१६९२ | वचनानुष्ठान-समापत्तिभेदप्रकाशनम् ........ ............ ३२४ रत्नोपलम्भोदाहरणविमर्शः
........... १५८८ | वचनाऽसङ्गानुष्ठानविवेचनम् ............. ............ १९१२ रसलक्षणनिवेदनम् .....................
वज्रतण्डुलपाकायोगघटना.
...........१५३६ रसापेक्षया दग्धरज्जुसमत्वाभावः ......................... २०२४ वध्यकर्मणो घातकत्वविचारः .................................. ६२३ रागसामग्र्यां द्वेषानवकाशः
.......८९७ वरवरिकाविवेचनम् ...................... ............ २५८ रागादिविरहस्य महत्त्वप्रयोजकतामीमांसा ....
| वर्जनाभिप्रायजन्यनिर्जरामीमांसा .................. रागादिविरहे भोगस्याऽबन्धकता ..........
वर्जनाभिप्रायस्य निर्जराकारणत्वसमर्थनम् .....................७२ रागादीनां भवभ्रमणकारणता ........
९५९ | वर्जनाभिप्रायस्योत्तेजकताविचारः ............... ...............७० रागादेर्दूषणत्वस्थापनम्
३३३ | वर्तमानभवीयवेदप्रामाण्यग्रहप्रवेशनिराकरणम् ............. १०५२ राजमार्तण्डमतनिरसनम्
७९६ वर्धमानमतनिरासः ....
....................२०८६
..७८२
नावमशः .............
...........६४३
... १६३६
H
TT.............
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४३६
वर्धमानमते मुक्तिनिर्वचनम् वसन्तनृपचेष्टातुल्याऽसद्दीक्षाविडम्बनम् . वसुपालोदाहरणोपदर्शनम् वस्तुपालकृतसत्रागारादिविचारः.
वाचनादिगुणप्रकाशना वाचयितुमर्हाणां निर्देशः
वाचस्पतिमिश्रमतापाकरणम् .
वाचिकविषयविस्तरः
वादानर्हस्वरूपप्रकाशनम्. वादोपयोगिसम्पत्प्रकाशनम् . वाममार्गीयमुक्तिमार्गस्योन्मादकारित्वम्
वायोः पञ्चविधत्वस्थापनम् . विंशिकाप्रकरणसंवादः
विकथाविमर्श:
विकल्पस्वरूपविद्योतनम् . विकल्पे व्यवहाराऽविसंवादः
विकारानुरूपः प्रतिकारः
विक्षिप्ते चित्ते योगारम्भाऽऽवेदनम् . विक्षेपणीकथाकथनविधिः
विक्षेपणीकथागोचरविधि-निषेधप्रतिपादनम् .
विक्षेपणीचातुर्विध्यम्
विक्षेपणीफलद्योतनम् .
विक्षेपण्या दारुणमिथ्यात्वजनकत्वसम्भवः
विक्षेपण्यां कल्पान्तरोपदर्शनम्
विग्रहगतावतिव्याप्त्यापादनम्
विघ्नदशक विचारः
विघ्नविजयोपायप्रतिपादनम्
विघ्नवैविध्योपदर्शनम्.
विचिकित्सायाः समाधौ प्रातिकूल्यम् . विच्छिन्नक्लेशस्वरूपद्योतनम्
विदेहविचरणम् .. विद्या-शिल्पाद्यर्थकथोदाहरणानि
विद्याजन्मफलविचारः
विद्याप्रभावोपवर्णनम्
विधि-निषेधयोर्मिथः संवलनम् . विधिरूपाऽऽप्तवचनस्य मोक्षमार्गताद्योतनम् विधिविशुद्धप्रसन्नतातः कर्मनिर्जरा विध्युद्यमादिसूत्रोहरणोपदर्शनम्
• परिशिष्ट - १२
२०७० | विनयव्युत्पत्तिनिमित्तोपदर्शनम् १९२० विनयस्य चत्वारि कारणानि
९२६ विनयेन विना प्रवचनाद्युन्नत्यसम्भवः
.१९ विनिगमकाभावद्योतनम्
१४५४ विनिबन्धोच्छेदविमर्शः
१९९२ विन्ध्यवासिमतमीमांसा
११०४ विन्ध्यवास्युक्त्यपाकरणम्.
१९६७ विपरीतफलसाधने भाग्योद्यमयोः कारणताविचारः
५४३ विपर्ययस्य पञ्चविधत्वम् ... ५५० विप्रजन्मनोरन्तरालेऽतिव्याप्तिः १७७७ | विभावपरिणामानामनित्यत्वम् ८०७ | विभिन्नपाठद्वयसङ्गतिः. २० २१७८ विरामप्रत्ययाभ्यासमीमांसा ६६३ | विवादे विजयदौर्लभ्यम् ७४८ | विवाह - शिल्पादिदर्शनप्रयोजनम् ७४९ विविधकृच्छ्रतपोमीमांसा १६०५ | विविधाः सदाचाराः नानातन्त्रेषु
८२९ विविधानां प्रमाणलक्षणानां निर्देशः
६५० विविधानि अध्यात्मलक्षणानि ६४८ विवेकख्यातिपर्यालोचनम् ६४४ विवेकख्यातेः भेदज्ञानोपलब्धिः ६४७ विवेकख्यातेरन्तःकरणधर्मता ६६० विवेकगर्भसमभावेन देशनादानविधिः ६४६ विवेकज्ञानावरणक्षयोपायः
१०४३ विवेकदृष्टिसमुत्कर्षे योगबीजशुद्धिसमुत्कर्षः
१११७ | विशदचित्ते सदुपदेशगुणप्रवेशः
७०० विशिष्टक्षयोपशमत एवाऽऽत्यन्तिकदोषोच्छेदः.
. १११५ विशिष्टगुणसन्तानस्वरूपमीमांसा १९७८ विशिष्टजातिप्रादुर्भावविमर्शः
१७३३ विशिष्टाऽविशिष्ट-लिङ्गमात्राऽलिङ्गविवरणम् .
. १३३१ विशुद्धतपोविरहे भावभिक्षुत्वविरहः ६३४ विशुद्धभोगस्य प्रमादबीजत्वाभावः १२५६ विशुद्धानामेव मैत्र्यादीनामध्यात्मोपयोगिता . १५३१ विशेषणेनैव कार्यसिद्धौ विशेष्यवैयर्थ्यम्. १४७ विशेषतात्पर्यग्रहोपायोपदर्शनम्. १३७ विशेषांशसन्देहस्य तत्त्वप्रतिपत्त्यनुकूलता १४४८ विशेषाऽदर्शनकाले फललाभविमर्शः
६७५ विशोका सिद्धि...
१९६१
२००६
१९९०
.७१
१२५५
५८६
८१०
११८५
१५४३
१०५०
७३०
७७३
१३४९
५४६
२८३
८६४
८६१
५७०
१२२२
१७२६
१८२६
१७५५
.८४
१५०९
१४४५
१४५९
१३७३
२१५७
१०९०
१३४१
१८९४
१६३२
१२२८
९१७
४७५
५७४
२०२
१८२२
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________
विष- गरभेदद्योतनम् . विषकण्टकविद्धपादोदाहरणम् . विषय-स्वरूपाऽनुबन्धशुद्धानुष्ठाननिरूपणम्. विषयवती ज्योतिष्मती च प्रवृत्तिः विषयसुखानुभवकालेऽपि दुःखानुभूतिः विषयोपभोगात् भोगतृष्णावृद्धिः . वीतरागजन्माऽदर्शनविवरणम्. वृत्तिद्वैविध्यप्रतिपादनम् वृत्तिनिरोधे वैराग्योपयोगः वृत्तिनिरोधेऽभ्यासस्योपयोगः
वृत्तिभिक्षाधिकारिनिवेदनम्
वृत्तिसारूप्यस्वरूपप्रकाशनम् वेदत्वं न प्रामाण्यप्रयोजकम् वेदत्वाऽज्ञानेऽव्याप्त्यापादनम् वेदत्वेनाऽप्रामाण्यानभ्युपगमविवक्षा
वेदमोहोदयकारणप्रज्ञापनम् .
वेदवादिपरिष्कारः
वेदविहितकृत्स्नार्थानुष्ठातृत्वाऽसम्भवः . वेदव्युत्पत्तिप्रदर्शनम्
वेदानां पूर्वमार्यत्वं पश्चादनार्यत्वम् . वेदाऽप्रामाण्यग्रहध्वंसानाधारकाल-घटितलक्षणविचारः
वेदाऽप्रामाण्याभ्युपगमद्वैविध्यम्
वेद्यसंवेद्यपदनियामकव्याख्यानम् वेद्यसंवेद्यपदस्थविवेचनम् .. वेद्यसंवेद्यपदेऽपायशक्तिविकृत्यभावः
वैधाऽवैधपलादनपरामर्शः
वैयाकरण- बृहज्जाबालीयादिमतनिरासः वैयावृत्त्यव्याख्या
वैयावृत्त्यस्य नानादृष्टिषु नानास्वरूपम्
वैराग्य - प्रशमयोः व्याघाताऽऽपादनम् . वैराग्यव्याख्योपदर्शनम् वैराग्यविचारः नानादर्शनेषु व्यक्तदुष्टधियोऽतिदुष्टता.
व्यक्तिप्रतिष्ठास्वरूपमीमांसा
व्यधिकरणयोरेकत्र समावेशदर्शनम् . व्यभिचारतादवस्थ्यनिराकरणम्
व्यवहारतः चारित्रस्वरूपप्रकाशनम् व्यवहारतोऽपि वस्तुनोऽनेकान्तात्मकता
• परिशिष्ट - १२
९०८ | व्यवहारनयसम्मतदयादर्शनम् . १४०४ | व्यवहारभाष्ये चतुर्विधवविनयविस्तरः ९८२ व्यवहारस्यापि बलाधिकता
२४३७
५२५
१९९९
२००५
१८७९
१४०७
१९४३
१९३७
८९३
८२०
७२५
२०७७
१५३४
१०७३ | व्यास-पतञ्जलि-कपिलादेः महर्षित्वाद्यभिधानसमर्थनम् .... १३६७
१७२९
१०३९ व्यासमतानुसारेण सप्तविधा प्रज्ञा. १०४० शक्तिनिगूहनस्यापि चारित्रप्रतिपन्थित्वम् . ६७० शक्त्यग्रादेरप्यविनयस्याऽधिकाऽपायकारित्वम् . १०३७ शक्त्यनतिक्रमणाऽनिगूहनाभ्यां गुर्वादिभक्तिः . १०७६ शक्त्या सतो व्यक्त्या परिणमनम् . . १९९६ | शक्यारम्भस्वरूपविवरणम् .
१०६८ | शठतया स्वपक्षसाधकयुक्तिः कदाग्रहात्मिका
१०५९ शबलवस्तुसाधनम्
१७९३ व्यवहारिक-नैश्चयिकमुमुक्षा १७४२ व्यवहारे सुप्त आत्मनि जागर्ति १७४१ व्यवहारेऽपि ध्यानमक्षतम्
२११९ | व्यवहारेऽपि शुद्धदीक्षाऽनुच्छेदः. १३६८ व्यापन्नदर्शनानां ग्रैवेयकलाभ परिणामविमर्शः ७५९ व्यापारद्वयविरोधविमर्शः
७६० व्यापाराश्रयस्य व्यापारत्वाऽपाकरणम्. ४०५ व्यावर्त्यकोटौ आत्मादित्रयोपाधिग्रहणम् ७४४ व्यावहारिकवेद्यसंवेद्यपदविचारः.
१०३८ शब्दमात्रमूढतया न भाव्यम्
१५३२ शब्दार्थप्रत्ययविवेकः
.२० शब्दार्थोभयभेदेन विकल्पत्रैविध्यम्..
१५३३ शमादिद्वैविध्यविचारः
४७७ शरावादेः सावृतप्रकाशहेतुता.
१७७५ शरीरनिष्ठप्रत्यासत्त्या कारणत्वांगीकारे गौरवम्
१४४७ शरीरबन्धप्ररूपणम् .
१४४९ शरीरस्य दुर्लभवैरिता
२१४६ शाकटायनाचार्याद्यभिप्रायाऽऽविष्करणम् ४२६ शान्त- घोर - मूढप्रत्ययारम्भविचारः
१४५१ शान्तोदात्तस्य ध्यानं कुशलानुबन्धि.
१४६४ शाश्वतसिद्धसुखपरामर्शः
३२३ शासनमालिन्ये नियमेन मिथ्यात्वम्.
. १७६२ शास्तृभेदकल्पनमज्ञानम् .
२०८४ शास्त्रतत्त्वविवेचनम् . ३८६ | शास्त्रयोगप्राप्त्युपायोपदर्शनम् . ६१२ | शास्त्रश्रवणफलोपदर्शनम् ..
.३५
१९७९
१०१३
१३५७
१२१६
१६१४
२०९
२१७७
१७८६
१५६१
२०९६
२१३३
५९८
१८०६
१९२४
२०५२
१७४४
१२४८
२१२३
४४१
१५७३
.९२
१२७३
१५२०
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________
......
१५७१
......
९८१
.........
१४९
.......
६९३
२४३८
• परिशिष्ट-१२. शास्त्रस्य दिग्मात्रदर्शकत्वम् ........... १२७४ श्रद्धाद्वैविध्योपदर्शनम् ...
...........९७१ शास्त्रस्वरूपविद्योतनम् ..
| श्रद्धाशून्यधर्मप्रवृत्तेः निष्फलता
१२९७ शास्त्रादरशून्यानुष्ठानस्य वैफल्यम् ...
श्रमणाऽऽभासनिरूपणम् .................
१८९२ शास्त्रापेक्षया जीतव्यवहारस्य बलाधिकता ...
| श्राद्धान्नादिभोजननिषेधः
............ ४८० शास्त्रार्थपालनस्य मुमुक्षुकर्तव्यता ...........
श्रावकाणां लब्धार्थ-गृहीतार्थत्वादिसमर्थनम् .... १५६ शास्त्राऽऽदरस्य कर्तव्यता ... ९७७ | श्रीनयविजयगणिवरस्य मुख्यः गुणः
२१८१ शिथिलाचारनिदर्शनोपदर्शनम...... १५२ | श्रीवीराभिग्रहस्य न्याय्यत्वोपपादनम् ...
... २७४ शिल्पिन्यप्रीतिर्जिनाऽप्रीत्याक्षेपिका.
३१६ | श्रीहरिभद्रसूरेरभिनिवेशाऽसम्भवः शिवराजर्षिदृष्टान्तः ......................
१४१३ श्रुतज्ञानस्वरूपमीमांसा .................... शिष्टलक्षणमीमांसा ................ ........... १०३२ श्रुतमयज्ञानपदप्रयोगविचारः ........... शिष्टलक्षणेऽतिव्याप्त्यव्याप्ती ............
१०३६ श्रुतमयज्ञानस्य प्रमाणाधवगमशुन्यता .. शिष्टस्य परत्रापि दोषविरहे शिष्टत्वम् ...... ............ १०४६ / श्रुतशक्तिसमावेशेऽनुबन्धसिद्धिः ...... ......... १५९२ शिष्यकृतितो गुरुप्रशंसा ..................
२१७९ | श्रुतादिभावनाफलविवरणम् ............... ............ १२३६ शील-योग-श्रद्धावतां तत्त्वदर्शिता ........... १५७२ श्रुतौ लक्षणाया अस्वीकारः .......... ............ २१०६ शुक्लपाक्षिकादिगोचरपरिभाषान्तरम् ........
१९१ श्रुतौ लक्षणाऽनभ्युपगमः शुद्ध-शुभोपयोगयोः तुल्यफलजनकता ............ १९३९ श्रोतृगुण-दोषदर्शनमुदाहरणचतुर्दशकेन ..........................८६ शुद्धजनप्रियत्वस्य धर्मोपकारित्वम् ...........
श्वेताम्बरसिद्धान्तपरामर्शः ..............
२०१४ शुद्धनयदेशनाऽऽवेदनम् ...................... ........... .७३४ | षड्विधकुवचननिर्देशः ............
१९६६ शुद्धनयाभिमतात्मतत्त्वाभिव्यक्तिविचारः .....
षड्विधबन्धप्रतिपादनम् .........
१३४७ शुद्धभावस्वरूपप्रकाशनम् .......... ..............७२८ संयमजयात् प्रज्ञालोकप्रकाशनम् ..........
१७८३ शुद्धात्मगोचरविशदतरानुभवोपायाः ........................ १६६३ संयोगजभावस्य मिथ्यात्वम् ..........
७३३ शुद्धात्मग्रहणोपायोपदर्शनम् ........... ...............१५२६ संयोगहानस्य कैवल्यरूपता ..................................१७४७ शुद्धाऽशुद्धदाने बृहत्कल्पवृत्तिसंवादः ....... ..............४८ | संविग्नपाक्षिकफलमीमांसा .....................................१९५ शुद्धोपयोगरूपा दीक्षा ......
.................. १९३६ संविग्नपाक्षिकभूमिकाविचारः............ ............... १९३ शुभयोगापेक्षया प्रमत्तसंयतस्याऽनारम्भिता ................. १९४६ | संविग्नपाक्षिकमूलगुणविचारः ................... .............. १७२ शुभानुबन्धस्य गुरुभक्तिसाध्यता ....
१५२१ | संविग्नपाक्षिकस्य प्रधानद्रव्यभिक्षुत्वम् ...................... १८९६ शुभाशुभविषयाणां तुल्यताभावनम् .........
१२५२ |संविग्नपाक्षिकस्य प्रवृत्तचक्रयोगित्वम् .......................१३१४ शुभोपयोगस्य संवरोपकारिता ........
१९४० संविग्नपाक्षिकस्य सत्यार्थदेशकता ............ ............४१ शुश्रुवांस आत्मानमुपलभन्ते
.....................
१५०० संविग्नपाक्षिकस्याऽविकल्पतथाकारविषयता ................. १९० शुश्रूषां विना सम्यक्त्वशुद्ध्ययोगः. .................. १००८ | संविग्नपाक्षिकस्वरूपमीमांसा ............. ................ १९४ शुश्रूषाद्वैविध्योपवर्णनम्
.१००९ | संविग्नपाक्षिकाणां संविग्नीभवनप्रक्रियोपदर्शनम् ............ १८० शुष्कज्ञानस्य क्लेशाऽनाशकता ..
.१७००
| संविग्नपाक्षिकाणामपि मार्गरूपता ............................. १८७ शुष्कपण्डितं प्रति क्रियानयोपालम्भः
.. ११४५
संविग्नपाक्षिकाणामपि स्वोपसम्पन्नाऽहिता.................... १७६ शृङ्गारव्याख्यास्वरूपयोः वैविध्यम् ।
बाध्यात्वलपचा वावध्यम् ...........................६६९ | संविग्नपाक्षिकादिव्यवस्था ................................... १२४४ शेषभोजनं गृहस्थधर्मः
...४११ | संविग्नपाक्षिकेषु तत्त्वधर्मयोनिसमर्थनम् ...................... १७८ शौचस्वरूप-हेतु-फलविचारः ..........
संविग्नपाक्षिकोत्तरगुणोपदर्शनम् . .............................१७५ श्रद्धया क्रियाकरणे ज्ञानलाभः
.........८६२ |संविभागकरणगुणोपदर्शनम् ............. ....... १८५१ • श्रद्धया चेतःप्रसादप्राकट्यम् ........ ........... ९३१ | संवेगलक्षणमीमांसा ............
..........८८५
..७३१
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________
• परिशिष्ट-१२.
२४३९ संवेगलक्षणवैविध्यम् ..........
१८८३ | सदानारम्भहेतुताविमर्शः .................... ........... ३९५ संवेगवैविध्योपदर्शनम् ..........
१३९८ सदानारम्भिताया आद्यभिक्षालक्षणे विशेषणोपलक्षणमीमांसा . ३९९ संवेजनीकथायां धवला-चूादिसंवादः ........ ............ ६५२ / सदौषधविनियोगस्य कर्तव्यता........... ............७९ संशय-विपर्ययादिराहित्येन भाव्यबोध .......... ............ १३२५ | सन्तानभेदजनकस्य हिंसकत्वविचारः ... .........६०२ संशयज्ञाने संसारपरिज्ञानम् ................ ............... ६२८ | सन्तानाश्रितहिंसाव्यवहाराऽसङ्गतिः .......... ६०७ संशुद्धयोगबीजस्याऽपि द्रव्यानुष्ठानत्वोपपादनम् .......... १४४४ | सन्तोषस्वरूप-फलादिविमर्शः ........... ........... १४८३ संसक्त-राजसादितपःप्रदर्शनम् ................. .............. १९९८ | सन्मार्गनाशकस्याऽनन्तसंसारिता ........... .............. १५३ संसारनिर्वेदविभावना ........................................ १०३१ सप्तधा औपचारिकविनयविवरणम् ......................... १९६८ संसारारम्भप्रवृत्तौ धर्मारम्भपरिहारानौचित्यम ,................३६६ | सप्तनवतिरूपेण ललनानां महापायकारिता ................... ८७१ संसारित्वेन शमादिहेतुताव्यपोहः ......... ............२१०० | सप्तविधधर्मस्वरूपप्रवेदनम् ................................. १८६६ संस्कारत्रैविध्यविचारः ....................................... १३४५ | सप्तविधवादलक्षणप्रकाशनम् ............................. ५४१ संस्कारदुःखरूपतोपवर्णनम् ................ ............ १७४३ सप्तविधसमाधिविमर्शः ............. ........... १३२० संस्कारद्वैविध्योपवर्णनम् ................... ... १६७४ | सप्तविधसम्बोध्यङ्गसमवतारः .............................. १३५५ संस्काररूपेणाऽविच्छिन्नस्य फलजनकत्वम् .................१९३८ सप्तविधागमसूत्रविचारः .......................................६७२ संहत्यकारित्वव्याप्तौ व्यभिचारप्रकाशनम् ...............८०३ | सप्तविधानुशयस्य कालुष्यकारिता ............................ ९८० सकृबन्धकाऽपुनर्बन्धकानुष्ठानभेदसाधनम् .............. १२९८ । सप्तव्यसननिर्देशः ........
..............४९४ सङ्ग्रह-व्यवहारनयसंमतदयाविचारः .......
| सप्तदशसंयमनिरूपणं नानाप्रकारेण ......... ........... १८७३ सङ्ग्रहनयमतद्योतनम् ............. ........ २४९ सभालक्षणोपदर्शनम् ....
.......... ५४८ सङ्ग्रहनयानुसारेण शुद्धानुष्ठानपरामर्शः ..................... ९७५ समतासुखमपरोक्षम् .
.............. १६९१ सज्जनगिरां सुधातिशायित्वम् .
........ २१७१ समतृण-मणि-लेष्टु-काञ्चनस्य दीक्षापरिणतिः .............. १९३२ सज्जननामप्रभाववर्णनम् .. ........२१६७ समतैव मोक्षमार्गः ..............
............ १५९४ सज्जनस्य गरुडानुकारिता. ....................... २१६९ | समन्तभद्रादिपूजोपदर्शनम् .......... .............३५५ सज्जनानुग्रहसत्त्वे दुर्जनाद् निर्भयत्वम् ........ ............. २१७३ | समयसारसिद्धान्तापाकरणम् ........... ..............१९४७ संज्ञापदार्थपरामर्शः ........................................... २०११
............... २०१९ | समरशरानापातहेतुविचारः ............. ................ २५० संज्ञा-फलाभिसन्धिविरहे शुद्धयोगबीजग्रहणम्
.............. समाधिपरिणामप्रज्ञापना..
........ १६७६ सत्त्वविभावनम्
समाधिप्रज्ञाकालीनसमापत्तिवर्णनम् ..................... १३३९ सत्त्वात्माऽन्यताख्यातिस्वरूपम् ..
१३३५ | समाधिमग्नस्यानुष्ठानाऽऽवश्यकत्वाऽभावः ...............१३९६ सत्त्वापत्ति-विलापिनीभूमिकयोः समवतारः १६२२ | समाधिस्वरूप-प्रकारादिमीमांसा .......... सत्त्वापत्तिभूमिकासमवतारः १६२९ | समाधौ ज्ञान-ध्यानाकारराहित्यम.
१६८४ सत्य-मन्त्रसंस्कृताग्नेरदाहकता ..........
| समानाऽऽयव्यये परिश्रमवैफल्यम् .................... २१४७ सत्यवचनत्वेन महत्त्वप्रतिपादनम्
| समापत्तिमीमांसा ........................ सत्याऽस्तेयमहिमाविष्करणम्
१४२१ | समापत्तिस्वरूपोपदर्शनम् ..... सत्सङ्गफलोपदर्शनम् ............ १३१८ समाहितस्योच्छृखलप्रवृत्त्ययोगः ..........
१३९७ सत्सङ्गमाहात्म्यद्योतनम् ...
१४५७ | समिति-गुप्तिविभिन्नस्वभावयोगाऽयोगः .................... १२६१ सदनुबन्धनिरूपणम् ................
....... | समुचितयोग्यतावशेन मार्गानुसारितोपलम्भः .................. ९२२ सदनुष्ठानचतुविर्धताख्यापनम् .............
१९१३ | समूहालम्बनैकांशसंशयेऽपरांशाऽसंशयविचारः ............. ५७५ सदनुष्ठानानां संस्कारद्वारा महाफलजनकता ................८६० सम्पूर्णसिद्धिसाधनसमीक्षणम.
............. ९८९ सदसत्प्रवृत्तिनिवृत्तितः संयमकारणता ....................... १८३० | सम्प्रज्ञातावस्थाफलश्रुतिः ....................... .१३५२
........
..........१९९५
१६३३
१२० १०५
.... ३८८
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________
कप्रसङ्गः .....
२४४०
• परिशिष्ट-१२. सम्बन्धमात्रविरहे, उपचाराऽसम्भवः .................. १७५६ सर्वथाक्षणिकत्वे तर्काद्यसम्भवः ............................. १७१९ सम्बोध्युपलब्धावपि भोगप्रवृत्तिः ............. १०११ | सर्वथाक्षणिकस्य कालान्तरभाविफलजनकत्वाऽसङ्गतिः .... ६१० सम्भूयमिलितार्थक्रियाकरणमीमांसा ........... .. ८०१ | सर्वदर्शनेषु कर्मणो योगनाश्यता ............................ ११३२ सम्भोगात तात्त्विकविरत्ययोगः .............. १६३७ | सर्वदर्शनेषु कर्माभ्युपगतम् .................................. ११३० संमुग्धधर्मिज्ञानेन कार्यसिद्धिविचारः .......... .. ५७२ |सर्वदर्शनेषु ज्ञानक्रियासमुच्चयः ............................. १७०१ सम्यक्त्वदीपकगुणद्योतनम् ......
.४४० सर्वदर्शनेषु मुक्त्य द्वेषलाभसम्भवः ............................. ८७५ सम्यक्त्वप्राप्तौ वर्धमानशभलेश्याऽपूर्वाऽऽनन्दौ........... १०१८ सर्वधर्माणां जैनधर्माश्रितत्वम् ,
बमाश्रितत्वम् .............
............... १०७१ सम्यक्त्वव्यावर्णनम् ....
............... १०१४ सर्वमुक्तिपक्षे मोक्षपुरुषार्थोच्छेदः .......... ............२१०४ सम्यक्त्वात्पतितस्याऽन्तर्मुहूर्त्तकाले मरणाभावः ............ १०२०
..............७६४ सम्यक्त्वादेः परमार्थतोऽबन्धकता ............ .............. १६३५ |सवेमक्तिप्रसङगोद्धारः ..........................................७८४ सम्यग्दर्शनान्तरङ्गोपायदर्शनम् ............................. १३९० सर्वमुक्तिसिद्धेः पश्चात् तत्तन्मुक्तिसाधनम् .................. २०८५ सम्यग्दर्शनोत्तरं सम्यग्ज्ञानाधिकारिता .. ...........१०१० सर्वमुक्त्याक्षेपविमर्शः .....
..............२०९९ सम्यग्दृशः चित्तवृत्तिविलोकनम् ............................. १६४० सर्वयोगिषु सर्वज्ञसेवकत्वाऽभेदः ............................ १५७९ सम्यग्दृशोऽपि विषयेषु तत्त्वधीः............................ १५४९ सर्वविद्याप्राप्तौ गुरुभक्तिरमोधकारणम् ...................... २००२ सम्यग्दृष्टि-मिथ्यादृष्टिकृतयोगयोर्विलक्षणता .....................४० सर्वसिद्धिहेतूनां शास्त्रगोचरत्वाऽसम्भवः ................... १२७६ सम्यग्दृष्टिः नित्यमुद्विग्नः ......
......... १६२३ | सर्वस्य जिनवचनस्य युक्तिग्राह्यता ........... ............१०७० सम्यग्दृष्टिगृहीतं श्रुतं सम्यक................................ १०६७ | सर्वस्योत्पत्ति-परिणामयोः परापेक्षा ........... ..............११६५ सम्यग्दृष्टित्वे सति सदाऽमूढत्वं उ भिक्षुत्वम् .............. १८४९ सर्वे नयाः स्वस्थाने शुद्धाः .................................. १६०९ सम्यग्दृष्टिलिङ्गवर्णनम् .......................... १००६ | सर्वोचारपूजाविधानम् .......................................... ३५२ सम्यग्दृष्टेः पापानुबन्धाऽयोगः ..
| सविकल्पाऽविकल्पज्ञानयोः युगपद्वृत्तिता ................ २१३१ सम्यग्दृष्टेः बोधिसत्त्वरूपता ................................. १०२१ | सवितर्कसमाधौ नानामतोपदर्शनम् ....................... १३२८ सम्यग्दृष्टेः भावयोगः
... ९६५ सविषयकत्वं ज्ञानस्वभावस्य .. ........................ १७५२ सम्यग्दृष्टेरपि योगपूर्वसेवैव, न तु योगः ..... १२६२ सहजभववैराग्यप्रतिपादनम्
१४५० सम्यग्नयबोधविरहतः शास्त्रकलहः ......... ...... १५६० | सहजमलहानौ प्रतिपन्नधर्मनिर्वाहः .
१४६० सराग-वीतरागचारित्रफलमीमांसा ...... ...... १४०६ साङ्कर्यात् चरमत्वं न जातिः ...
१७६१ सरागदेवप्रतिष्ठाया असम्भवः ........
.. ३३० | साङ्ख्य-बौद्धतर्काणां मिथोविरुद्धता .......... ११२७ सर्वज्ञत्वलाभकारणप्रदर्शनम् १८२१ | साङ्ख्यतन्त्रेऽध्यवसायसमर्थनम् .
७८९ सर्वज्ञदेशनाकरणविमर्शः ..
२०३० साङ्ख्यसम्मतहिंसाविचारः .... सर्वज्ञवचनरुच्या कर्मतानवम् ..
१५८० साङ्ख्यसूत्र-योगसूत्रयोरपाकरणम् ......... सर्वज्ञसिद्धिः १०९८ | सातबन्धकारणद्योतनम् ..........
............३३ सर्वज्ञानोपायप्रज्ञापनम् .
१७९८ | सातवेदनीयकर्मणो दुःखकारिता ........... सर्वज्ञाऽभेदात् तद्भक्त्यभेदः ........
१५८२ | साताऽसातबन्धविचारवैफल्यम् .............. .......... १७५० सर्वज्ञैक्यमीमांसा ...............
... १५७४
सातिशयज्ञानकारणानां चतुर्विधत्वम् ............. ४२२ सर्वतन्त्रेषु दानस्य धर्मत्वाभ्युपगमः .
...७५ सादृश्य-वैसादृश्यनियामकनिरूपणम् ......... ............ १८२५ सर्वतन्त्रेषु प्रमादस्य त्याज्यता .............
| साधनवैकल्यादिविचारः .
............. २२२ सर्वतन्त्रेषु बन्धयोग्यताऽङ्गीकारः .......... ......... ८८२ साधर्मिकचैत्यविमर्शः ...............
............८४१ सर्वतपःसामान्यविधिः ............... ..............८६६ | साधोदाहरणलक्षणप्रकाशनम् .......... ...........२३५ सर्वथा शून्यतायां प्रतियोगिनिषेधाऽसम्भवः ................ २११७ | साधावनुकम्पादानसम्भवः ............ ..............१०
..........
५७८ ८०४
६३०
..........
पार.............
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________
सामा
..........
.............
• परिशिष्ट-१२.
२४४१ साधुः कूर्मतुल्यः .......................
१८६० | सुगतजन्मसप्ताहोत्तरं तज्जननीमरणनियमः ................... २६२ साधुत्वानुमितिसफलतामीमांसा ............
२०४ | सुगतदर्शने भवान्तर-कर्मादिस्वीकारः ...................... १६०३ साधुद्वेषे भवभ्रमणवर्धनम् ............. १५९ | सुगतसमये आकाशानन्त्यसमापत्तिभावना ..................
१४९७ साधुपरिणामविद्योतनम् ...........
..............३६ | सुगतापेक्षया जिनेश्वरमहत्त्वस्थापनम् ..... ........... २६१ साधुव्युत्पत्तिनिमित्तविवरणम् .............. १८८० | सुदृढव्यापारस्य करणनिरोधानुकूलत्वम् ................. साधुसामग्र्यविभागन्यूनताशङ्कापरिहारः ..... ............. ३७५ | सुप्रणिधानादिप्रभावः ........... ............... १४९९ साधनां नित्योपवासित्वविधानम् ............ ............. ३७६ | सुश्रद्धोपेतबोधस्याऽसत्प्रवृत्तिव्याघातकत्वम् ................ १३८२ साधोः अरति-रत्यवकाशो नास्ति ........... ........... १९३५ | सुसाधुनिन्दकस्य बोधिदुर्लभता
.............. १६३ साधोः प्रशमसुखप्रकर्षः ...................
१९१८ | सुसाधोरनुकम्पाकर्तृत्वसमर्थनम् ......... साध्यविशेषणसाफल्यमीमांसा ............. २०८० | सूक्ष्मबोधविरहेऽपि कर्मलाघवसम्भवः ......
११२८ साध्यवैकल्याऽसिद्धिपराकरणम् ......... ..... २३४ | सूतकादिविचारः ...............
............. ४१८ साध्याऽसाध्यकर्ममीमांसा ............ ............. ११८४ | सूत्रत्रितयपर्यालोचनम् .............
...........७९७ साध्वाहारोपभोगमीमांसा ..................................... १९२८ सूर्यचन्द्रादिसंयमफलप्रदर्शनम् ............................... १७९५ सापेक्षनियतिस्वीकारः ....................................... १७६५ | सोपक्रम-निरुपक्रमकर्मनिरूपणम् ............................ १७९१ साम-दामादिकथोपदर्शनम् .................................... ६३६ | सोपक्रमकर्मपरिज्ञानोपायावेदनम् .............................. ६२७ सामर्थ्ययोगस्य शास्त्रातिक्रान्तगोचरता ...................... १२७७ | सोपक्रमपापनाशविचारः ....................................... ६२६ सामानाधिकरण्यगर्भ शिष्टलक्षणम् ............ .............. १०४५ सोपक्रमेतरकर्मविचारः ......................................१११८ सामानाधिकरण्येनान्वयतात्पर्यविमर्शः ........................ ४७१ | स्तोतव्यनिमित्तकः स्तोत्रफललाभः .......................... ११२१ सामान्य-विशेषोपासनाफले केवलकालभेदः ................ ११३६ स्तोत्रकोटिसमो जपः .....
............... ११२० सामान्यतः शमादिकारणताविचारः, ......... २०९७ स्तोत्रपूजाविधिप्रदर्शनम् ............ .............. ३५४ सामान्यप्रतिपत्त्यंशेन सर्वयोगिसाम्यम् ....................... १५७८ | स्त्रिया इव धर्मशक्तेः पुरुषायितत्वम् ....................... १६५४ सामायिकस्य कुशलाशयरूपता.
........... २८९ | स्थापनासत्य-भावसत्यस्थलीयव्यवहारभेदद्योतनम् ........... ३४७ सामायिकस्य कुशलाशयरूपता ..
......... २८६ | स्थितपरिणाम प्रति देशनावैफल्यम ............ १२०९ सामायिकस्योचितप्रवृत्तिप्राधान्यम् .... ........ १९४१ / स्थिरस्वभावादन्यमुद्दोषत्यागः ...... ............ १६४१ सामायिकस्योचितप्रवृत्तिहेतुता ..
२०३७ | स्थिरा-कान्तादृष्ट्योः भेदसाधनम् ........................... १६५६ साम्प्रतं कलहकारिश्रमणबाहुल्यम् .......... .............. १५४ | स्थिरात्मसिद्धिः ........................... साम्प्रतं जीतव्यवहारस्य प्राधान्यम् ..
पहारस्य प्राधान्यम्.............................१४२ | स्थिरात्मसिद्धिः नानातन्त्रेषु ................................. २१२० साम्यफलविवरणम् .
१२५४ | स्थिरात्माऽसत्त्वे मुक्तिः विडम्बना ..................... २१०८ साश्रवानाश्रवसिद्धिप्ररूपणम् ..
१८०४ | स्थिरादिदृष्टिषु दर्शनभेदाऽभावसमर्थनम् ............... १३७९ सिद्धपुत्रादिस्वरूपमीमांसा .
स्थिरादिषु वैजात्यकृतभेदाऽभावेऽपि सिद्धसाधनादिनिवारकविशेषणसाफल्यम् ................ २०८१ नैर्मल्यकृतभेदस्थापनम् ............................... १३८० सिद्धान्तद्वयसन्तुलनाऽऽवश्यकता ........... १५४४ स्थिरादीनामप्रतिपातमीमांसा ........... सिद्धान्तानुसारतः क्लेशहानोपायद्योतनम् ............ १६९९ स्थिरायां प्रणिधानादिवैविध्यम् ............
१३९२ सिद्धिफलप्रदर्शनम् ............. ............७०१ स्थिसयां विलापिन्याः समवतारः
१६२७ सुखं विना दुःखार्थश्रमाऽयोगः १७५९ | स्थिरायां सम्यगाजीविकासमवतारः
१६२४ सुखस्य ज्ञानरूपतानिराकरण
२०३९ | स्नायादेवेत्यवधारणाऽसम्भवः सुखार्थितानियतप्रवृत्तिप्रज्ञापना............ २१५४ | स्पर्शज्ञानफलमीमांसा ..
२००० सुगत-कपिलादीनां अन्वय-व्यतिरेकज्ञानम १६०० स्फटिकप्रतिबिम्बविमर्शः.
७४३
............ २१०९
सायकलाववरणम् ...................
......
१४०३
......
५०३
.............
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________
.......
.............
२८८
२४४२
• परिशिष्ट-१२. स्फटिकोदाहरणतात्पर्यद्योतनम् ..
.... ७७८ | स्वशक्तिस्फोरणे भगवदनुग्रहसाफल्यम् ................. ११४४ स्फोटादिस्वरूपशब्दप्रज्ञापना ............ ............. १७८५ | स्वसमय-परसमयाऽनुवेधविचारः ............................. ६४५ स्मृतिस्वरूपस्मरणम् ..................
............. ७५१ स्वसमयप्रतिपत्तिफलिका विक्षेपणीकथा कर्तव्या .............. ६४९ स्याद्वादकल्पलतासंवादः ...........
५९९ | स्वसिद्धान्तानुसरणेनैव विषयव्यवस्थामीमांसासाफल्यम् ...... ५६० स्याद्वादकल्पलतासंवादः ६३० स्वस्य स्वेनोपघाताऽसम्भवः
..... ११८६ स्याद्वादबोधस्य तृतीयवैराग्यप्रापकत्वम्, ४३० स्वस्यैव स्वशत्रुत्व-मित्रत्वादिकम् ..
१८५६ स्याद्वादसिद्धिः ......... १७१७ स्वातन्त्र्यवैविध्यम .............
२११३ स्याद्वादस्य षडदर्शन यत्वम् २१२९ स्वातन्त्र्यात् परं न सुखम् .
१६६६ स्याद्वादिनां कठोरत्वेऽपि कोमलता ....................... २१६२ | स्वाध्याय-तपःफलप्रदर्शनम् ..
१४८४ स्याद्वादे सापेक्षतया नैरात्म्यदर्शनसम्मतिः ............. १७२५ स्वाध्यायगुणवर्णनम् ...
१९९७ स्व-परतन्त्रैः प्रज्ञाविशोधनपरामर्शः... १२८४ स्वापदशायामतिव्याप्तिः ...
१०५१ स्वगुणप्रागभावस्य स्वयोग्यतात्मकत्वम् ....................... २१९ स्वापादिदशायामतिव्याप्तिः ............
१०७९ स्वतन्त्रसाधनव्याख्योपदर्शनम .................................४४८ स्वापादिदशायामतिव्याप्तिनिराकरणप्रयासः ................ १०६० स्वदर्शने प्रव्रज्याया ज्ञानयोगप्रतिपत्तिरूपता ................. १२८८ |स्वेनैव स्वकर्मणो भोग्यतास्थापनम् ........................... स्वपरतन्त्रानुसारेण मुक्तौ परमानन्दसाधनम् ............... २१५९ | स्वोचितानुष्ठानकरणमीश्वरानुग्रहः
११४२ स्वपरयोः सानुबन्धकल्याणे प्रशस्तमायायाः कर्तव्यता ....... २७९ | हतस्य धर्मस्य घातकता ............
..............................
.............. ९०३ स्वपरिणामविशुद्धिकृते यतनाऽऽवश्यकता .................. ५३४ हरि-हर-बुद्ध-जिनादिशब्दानामेकार्थता ...................... १५७६ स्वभावभेदान्महत्त्वसाधनम् .................................... २१८ हस्तस्पर्शसमं शास्त्रम् .
...............११३८ स्वभावस्याऽपरावर्तनीयता ..........
२१०१ | हिंसकस्य वैयावृत्त्यकरत्वाऽऽपत्त्यपाकरणम् ................. स्वभावस्याऽपर्यनुयोज्यता ............ .............. १५६५ | हिंसादिप्रतिपक्षभावनाविवरणम् .............................. १४२५ स्वभावातिक्रमेणाऽनुग्रहाऽसम्भवः .......................... ११०१ | हिंसादीनामनन्तदुःखाऽज्ञानजनकता ........................ १४३१ स्वभावाऽभेदे सहकारिसन्निधानकालभेदाऽसम्भवः .......... ८१४ | हिंसादूषितयज्ञादेस्त्याज्यता .................... .............. ४८६ स्वभावोत्तरपर्यन्तः कुतर्कः ............
१५६३ हित-मिताहाराद् रोगोत्पादाऽसम्भवः ....................... २०६० स्वभोग्यबुद्धिसंवेदनविचारः ................ ................७७७ हीनोत्तमत्वकारणविचारः ............ .............. १८५ स्वयमतीर्णस्यान्यनिस्तारकत्वाऽसम्भवविचारः ............... १८९ हृदयस्थभगवतः कर्मनाशकता ................................ ११९ स्वयोग्यतानुसारेण परत आध्यात्मिकलाभः ................ १६९५ | हेतु-स्वभाव-कार्यभेदाद् धर्मत्रैविध्यम् ....................... १५१८ स्वरूपतः सदोषस्याऽपि धर्मार्थं कर्तव्यता ................... ३६९ हेतु-स्वरूपानुबन्धतो गुणावहत्वमीमांसा ....................... ६६१ स्वरूपतोऽसावद्ये भजनोपदर्शनानावश्यकता ...................५७ हेतु-स्वरूपानुबन्धतो मार्गमीमांसा ............................. ९३७ स्वरूपयोग्यकारणस्य फलोपधायकत्वव्याप्त्यभावः ......... ११९६ | हेतुवादेनाऽतीन्द्रियासिद्धिः ............................... १६१२ स्वल्पमपि धर्मस्य त्रायते महतो भयात् . १४६६ | हेतुविशेषणप्रयोजनोपदर्शनम् ...........
२०८२ स्वशक्ति-स्वामिशक्तिविमर्शः .. १७४९ | हेय-हेयहेतु-हान-हानोपायवर्णनम् ......
१७४८
६२५
........
.......
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________
• પરિશિષ્ટ-?રૂ -
(ટ્યા-૨૨) દરેક બત્રીસીના સ્વાધ્યાય અને નયલતાની અનુપ્રેક્ષાના જવાબપત્ર
૦ ૨- દેશના બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૪, ૪-ગાથા ૬, ૫-ગાથા ૯, ૬-ગાથા ૧૧, ૭ગાથા ૧૪, ૮-ગાથા ૨૪,
(બી) ૧-૩, ૨-૫, ૩-૭, ૪-૧, ૫-૨, ૬-૪, ૭-૮, ૮-૬,
(સી) ૧-બાહ્યક્રિયા, ૨-સમરસાપત્તિ, ૩-સમ્યગ્દષ્ટિ, ૪-પ્રમાણદેશના, ૫-નિત્ય એકાસણું, ૬-વિવેક, ૭-અર્થ, ૮-સ્થૂલવ્યવહારનય.
♦ ૨- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા ♦
(એ) ૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૧૬, ૩-ગાથા ૨૨, ૪-ગાથા ૨૬, ૫-ગાથા ૨૯, ૬-ગાથા ૨૯, ૭-ગાથા ૨૯, ૮-ગાથા ૩૨.
(બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૨, ૪-ગાથા ૪, ૫-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૮, ૭-ગાથા ૧૨, ૮-ગાથા ૧૩, ૯-ગાથા ૧૫, ૧૦-ગાથા ૨૪.
(સી)
૧-ભાવનાજ્ઞાન, ૨-જિનવચન, ૩-વચનાનુષ્ઠાન, ૪-કદાગ્રહ, દુર્રયનો કદાગ્રહ, ૫-જિનાજ્ઞા, ૬-અધર્મનું, ૭-ગુરુસમર્પણભાવ
૭ ૩- માર્ગ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૭,૫-ગાથા ૧૯, ૬-ગાથા ૨૧, ૭-ગાથા ૩૦, ૮-ગાથા ૩૨, ૯-ગાથા ૨.
(બી) ૧-૪, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૬, ૧-૨, ૬-૩, ૭-૮, ૮-૯, ૯-૬.
(સી) ૧-મિથ્યાત્વ મોહનીય, ૨-શુદ્ધપ્રરૂપણા, ૩-પોતાની વૈયાવચ્ચ, ૪-અસગ્રહ, પ-પાપ, ૬-તપ સ્વાધ્યાય, ૭-જીત, ૮-શિષ્ટાચાર, ૯-બળવાન.
૦ ૩- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
(એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૩, ૬-ગાથા ૧૫, ૭ગાથા ૧૭, ૮-ગાથા ૧૮.
(oll)
ધૃ દ
२४४३
૧-ગાથા ૫, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૨, ૪-ગાથા ૧૫, ૫-ગાથા ૨૭, ૬-ગાથા ૨૮, ૭-ગાથા ૨૯, ૮-ગાથા ૨૯, ૯-ગાથા ૮, ૧૦-ગાથા ૧૯.
(સી) ૧-ઈષ્ટસાધન, ૨-ભગવદ્બહુમાન, ૩-વિગ્ન, ૪-અનુમોદના, ૫-ભાવયોગ, ૬-પ્રધાન, અપ્રધાન, ૭સંવિગ્નપાક્ષિક, ૮-બીજો, ૯-તત્તિ.
૦ ૪- જિનમહત્ત્વ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય -
(એ)
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૩, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૮, ૬-ગાથા ૯, ૭-ગાથા ૧૦, ૮-ગાથા ૧૧, ૯-ગાથા ૧૨.
(બી) ૧-૩, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૨, ૫-૭, ૬-૮, ૭-૪, ૮-૯, ૯-૬.
(સી) ૧-નથી,૨-યાચક, ૩-તીર્થંકરનામકર્મ, ૪-૪, ૫-નિકાચિત, ૬-ઉત્સર્ગ, ૭-માતા-પિતાનો ખેદ, ૮
તીર્થંકર, ૯-સ્વાર્થની.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४४४
• પરિશિષ્ટ-૧૩૦
(એ)
• ૪- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા • (એ) ૧-ગાથા ૩,૨-ગાથા ૧૮, ૩-ગાથા ૧૯, ૪-ગાથા ૩, ૫-ગાથા ૯, ૬-ગાથા ૧૦, ૭-ગાથા ૧૨,
૮-ગાથા ૧૩. (બી) ૧-ગાથા ૪, ર-ગાથા ૬, ૩-ગાથા ૧૮, ૪-ગાથા ૮, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૧૮,
૮-૨૧, ૯-૨૪, ૧૦-૩૨. (સી) ૧-અવિસંવાદી, ૨-અંતર્ગત, ૩-નિગોદ, ૪-કાર્ય, ૫-આશ્રયાસિદ્ધિ, ૬-પાપાનુબંધી, ૭-તીર્થકર કલ્પ, ૮-ઉચિત
• ૫- ભક્તિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય - (એ) ૧-ગાથાં ૪, ૨-ગાથા ૫, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૮, ૫-ગાથા ૮, ૬-ગાથા ૯, ૭-ગાથા ૧૧,
૮-ગાથા ૧૪, ૯-ગાથા ૧૫. (બી) ૧-૩, ૨-૪, ૩-૬, ૪-૧, પ-૨, ૬-૯, ૭-૫, ૮-૮, ૯-૭. (સી) ૧-શુભાનુબંધ, ર-મૂળ, ૩-ગુણવાન, ૪-કૃતકૃત્ય, પ-કૂવાના, ૬-અનધિકાર, ૭-દેવ, ૮-લાભાંતરાય, ૯-બોધિદુર્લભતા.
• ૫- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા , ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૧૬, ૫-ગાથા ૧૭, ૬-ગાથા ૨૦,
૭-ગાથા ૨૨, ૮-ગાથા ૨૩. (બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૪, ૪-ગાથા ૮, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૩,
૮-ગાથા ૧૮, ૯-ગાથા ૧૮, ૧૦-ગાથા ૧૯, (સી) ૧-દ્રવ્યસ્તવ, ૨-૫, ૩-વિતરાગત, ૪-૮, પ-શુભ, ૬-૩, ૭-વિજ્ઞઉપશમની, ૮-પુષ્ય.
• ૬- સાધુસામગ્ન બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય - (એ) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૭, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૧૦, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૩,
૮-ગાથા ૨૧, ૯-ગાથા ૨૬. (બી) ૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૧, ૪-ગાથા ૨, ૫-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૫, ૭-ગાથા ૮, ૮
ગાથા ૬, ૯-ગાથા ૯. (સી) ૧-આત્મપરિણતિ, ર-મત્યજ્ઞાનાવરણ, ૩-દ્વિતીયજ્ઞાન, ૪-શતપૃથકત્વ, પ-જિનકલ્પિક, ૬-ચારિત્રમોહનીય, ૭-અંતરંગ પરિણામ, ૮-આર્તધ્યાન, ૯-નીચ.
• ૬- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા છે ૧-ગાથા ૧૭, ૨-ગાથા ૨૨, ૨૩, ૨૪, ૩-ગાથા ૨૪, ૪-ગાથા ૨૫, ૫-ગાથા ૨૭, ૬
ગાથા ૨૭, ૭-ગાથા ૨૯, ૮-ગાથા ૭. (બી) ૧-ગાથા ૫, ર-ગાથા ૬, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૧૧, પ-ગાથા ૧૨, ૬-ગાથા ૨૩, ૭
ગાથા ૨૫, ૮-ગાથા ૨૭, ૯-ગાથા ૨૮, ૧૦-ગાથા ૩૨. (સી) ૧-ખેદકારક, ર-મોહગર્ભિત, ૩-જ્ઞાન, ૪-વિનાશી, પ-જ્ઞાની, ૬-તત્ત્વસંવેદન, ૭-ચારિત્રમોહનીય, ૮
આકર્ષ.
(એ).
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________
(એ)
(બી)
(સી)
(એ)
(બી)
(સી)
• પરિશિષ્ટ-oરૂ •
૦ ૭- ધર્મવ્યવસ્થા બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય –
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૪, પ-ગાથા ૬-ગાથા ૧૭, ૭-ગાથા ૧૮,
૮-ગાથા ૧૯, ૯-ગાથા ૩૧.
૧-૩, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૨, ૫-૪, ૬-૮, ૭-૯, ૮-૬, ૯-૭.
૧-અનંતા, ૨-પ્રોક્ષિત, ૩-૧૬, ૪-રાગ, ૫-ક્ષાયોપશમિક, ૬-ભાવ, ૭-હિંસા, ૮-દોષકારક નથી, ૯–હિંસક.
હૃદ ૯ ૮ થ
૭- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા ♦
(એ) ૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૧૨, ૪-ગાથા ૨૦, ૫-ગાથા ૨૪, ૬-ગાથા ૨૫, ૭-ગાથા ૨૬, ૮-ગાથા ૨૭.
(બી)
(સી)
2
२४४५
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૮, ૩-ગાથા ૧૮, ૪-ગાથા ૨૬, ૫-ગાથા ૨૭, ૬-ગાથા ૨૭, ૭-ગાથા ૨૮, ૮-ગાથા ૨૮, ૯-ગાથા ૨૮, ૧૦-ગાથા ૨૮.
૧-ગુણ, ૨-જ્ઞાન, ૩-સંગ્રહ, ૪-પરિણામ, પ-સદાચાર, શુદ્ધભાવ, ૬-હેતુ, ૭-અનુબંધ, ૮-વિરાધક, ૯-અસંગસાક્ષી.
૦ ૮- વાદ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
૧-ગાથા ૧,૨, ૨-ગાથા ૬, ૩-ગાથા ૯, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા ૧૮, ૮-ગાથા ૧૯, ૯-ગાથા ૨૦.
૧-૩, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૭, ૫-૯, ૬-૮, ૭-૨, ૮-૪, ૯-૬.
૧-વિસદેશ, ૨-સત્ય, ૩-સંકલ્પ, ૪-ભિન્નાભિન્ન, ૫-સર્વજ્ઞશાસનમાં, ૬-નિત્ય, ૭-વિરોધી, ૮-મૂર્ત, ૯–ભેદ.
૦ ૮- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૧, ૭-ગાથા ૧૧, ૮-ગાથા ૧૩.
૧-૩, ૨-૩, ૩-૧૫,૪-૧૯, ૫-૨૧, ૬-૨૨, ૭-૨૩, ૮-૨૪, ૯- ૨૫, ૧૦-૨૫. (સી) ૧-નાશ, ૨-૩, ૩-સોપક્રમ, ૪-પરિણામી, ૫-અપર્વતનીય, ૬-અહિંસા, ૭-ધર્મવાદ, ૮-શુષ્કવાદ. ૦ ૯- કથા બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
૧-ગાથા ૯, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૩, ૪-ગાથા ૧૪, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૨૦, ૮-ગાથા ૨૨, ૯-ગાથા ૨૯.
૧-૩, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૬, ૧-૨, ૬-૮,૭-૪, ૮-૭, ૯-૯
૧-વિક્ષેપણી, ૨-અર્થકથા, ૩-કામ, ૪-આચાર, ૫-આક્ષેપણી, ૬-પરસિદ્ધાન્ત, ૭-સંવેગ, ૮-સંવેજની,
૯-ચારિત્ર.
(એ)
(બી)
(સી)
૯- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા •
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૪,૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૧૬, ૫-ગાથા ૧૯, ૬-ગાથા ૨૧, ૭-ગાથા ૨૩,૨૪, ૮-ગાથા ૨૭.
૧-ગાથા ૬, ૨-ગાથા ૮, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૩, ૫-ગાથા ૧૭, ૬-ગાથા ૨૫, ૭-ગાથા ૨૬,૮-ગાથા ૩૦, ૯-ગાથા ૩૧, ૧૦-ગાથા ૨.
૧-સમક્તિ, ૨-ક્રિયાજડ, ૩-નિર્વેજની, ૪-નિર્વેજની, ૫-આક્ષેપણી, ૬-મિશ્ર, ૭-પ્રજ્ઞાપક, ૮-વિકથા.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________
• શિષ્ટ-૨ ૨
- ૧૦- યોગલક્ષણ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૫,૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૩, ૫-ગાથા ૧૪, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા ૧૭,
૮-ગાથા ૧૯, ૯-ગાથા ૨૬.
(બી) ૧-૪, ૨-૫, ૩-૯, ૪-૧, ૫-૨, ૬-૮, ૭-૩, ૮-૬, ૯-૭.
(સી) ૧-ચરમ, ૨-૮, ૩-પ્રણિધાન, ૪-બાહ્ય, ૫-મોહનીય, ૬-દેશ, ૭-મંડૂકચૂર્ણ, ૮-ભાવ, ૯-જીવ. • ૧૦- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
•
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૮, ૬-ગાથા ૯, ૭-ગાથા ૧૦, ૮-ગાથા ૧૨.
(બી) ૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૫, ૭-ગાથા ૧૮, ૮-ગાથા ૨૦, ૯-ગાથા ૨૧, ૧૦-ગાથા ૨૪.
(સી)
૧-લોક, ૨-સંજ્ઞા, ૩-મધ્યમ,૪-૩, ૫-સિદ્ધિ, ૬-વિનિયોગ, ૭-સ્વરૂપ, ૮-કર્મ. - ૧૧- પાતંજલ યોગલક્ષણ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
२४४६
(એ)
£
(એ)
દ
(એ)
(બી)
(સી)
૦ ૧૧- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૬, ૫-ગાથા ૮, ૬-ગાથા ૧૪,૭-ગાથા ૧૭, ૮-ગાથા ૧૮.
(બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૮, ૬-ગાથા ૧૦, ૭-ગાથા ૧૨,૮ગાથા ૧૭, ૯-ગાથા ૨૩, ૧૦-ગાથા ૨૪.
(સી)
૧-ત્રિગુણાત્મક, ૨-કાર્ય, ૩-અસંગત, ૪-નિર્લેપ, પ-અપરિણામી, ૬-સ્વપ્રકાશ્ય, ૭-૨, ૮-અનેક, એક. ૦ ૧૨- પૂર્વસેવા બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ)
홀
(એ)
(બી)
(સી)
૧-ગાથા ૧૧, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૪, ૪-ગાથા ૫, ૫-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૯, ૭-ગાથા ૧૧, ૮-ગાથા ૧૨, ૯-ગાથા ૧૬.
૧-૩,૨-૬, ૩-૧૨,૪-૮.૫-૯,૬-૨,૭-૪,૮-૫,૯-૭.
૧-ગુણ, ૨-૨૫, ૩-આત્મા, ૪-અંતર્મુહૂર્ત, ૫-૫, ૬-વૃત્તિનિરોધ, ૭-અભ્યાસ, ૮-વિષયો,
૯-૫રતઃ.
(સી)
•
૧-ગાથા ૧,૨-ગાથા ૭, ૩-ગાથા ૯, ૪-ગાથા ૧૧, ૫-ગાથા ૧૬,૬-ગાથા ૨૧, ૭-ગાથા ૨૩, ૮-ગાથા ૨૭, ૯-ગાથા ૨૬.
૧-૩, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૬, ૫-૭, ૬-૨, ૭-૯, ૮-૪, ૯-૮.
૧-સદાચાર, ૨-મૃત્યુન, ૩-અનુમોદના, ૪-દાનપાત્ર, ૫-કર્મબંધ, ૬-જીવત્વ, ૭-સાદિ, ૮-પાકું કેળુ, ૯-યોગ્યતા.
૦ ૧૨- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા છ
(એ)
૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૧૦, ૫-ગાથા ૧૩, ૬-ગાથા ૧૫, ૭-ગાથા ૧૬, ૮-ગાથા ૧૯.
(બી) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૫,૪-ગાથા ૧૨,૫-ગાથા ૧૨,૬-ગાથા ૧૩,૭-ગાથા ૧૪, ૮
ગાથા ૧૯, ૯-ગાથા ૨૨, ૧૦-ગાથા ૨૨.
૧-ત્રિકાળ, ૨-દ્વેષ, ૩-૧૪, ૪-કૃષ્ણ, ૫-સદાચાર, ૬-દયાળુતા, ૭-આદિધાર્મિક, ૮-સદાચાર.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________
• પરિશિષ્ટ-‰રૂ -
૦ ૧૩- મુક્તિ અદ્વેષ પ્રાધાન્ય બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ)
૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૫, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૫, ૮-ગાથા ૧૭, ૯-ગાથા ૨૦.
(બી) ૧-૪,૨-૫, ૩-૧, ૪-૬, ૫-૯, ૬-૨, ૭-૮, ૮-૩,૯-૭.
(સી) ૧-ગુર્વાદિપૂજન, ૨-૩, ૩-અનનુષ્ઠાન, ૪-શ્રદ્ધા, ૫-મુક્તિઅદ્વેષ, ૬-ભોગતૃષ્ણા, ૭-ઝેરી, ૮-ત્રણેય, ૯-અજ્ઞાન.
૦ ૧૩- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા •
(એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૧૩, ૫-ગાથા ૧૪, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા ૧૮,
૮-ગાથા ૨૪.
(બી) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૩, ૪-ગાથા ૪, ૫-ગાથા ૯, ૬-ગાથા ૧૩,૭-ગાથા ૧૯, ૮-ગાથા ૨૦, ૯-ગાથા ૨૬, ૧૦-ગાથા ૨૬.
(સી) ૧-સ્વર્ગ, ૨-ચરમાવર્તી, ૩-સૌભાગ્ય, ૪-તદ્ભુતુ, ૫-મિથ્યાત્વમોહનીય, ૬-કષાય, ૭-નિર્ભયતા, ૮
મોક્ષમાર્ગયાત્રી.
२४४७
♦ ૧૪- અપુનર્બંધક બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧૧, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૭, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૧૮, ૮-ગાથા ૧૯, ૯-ગાથા ૨૧.
(બી) ૧-૩, ૨-૫, ૩-૧,૪-૬,૫-૮,૬-૯,૭-૨,૮-૭,૯-૪.
(સી) ૧-સમૃબંધક, ૨-પરિણામી, ૩-ભાવિભદ્ર, ૪-સદાચાર, ૫-સમાધિ, ૬-વિષય, ૭-તાપસ, ૮-સાનુબંધ,
૯-ગંભીર.
૦ ૧૪- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
·
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૧૦, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૩, ૮-ગાથા ૧૬.
(એ)
(બી)
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨,૩-ગાથા ૨, ૪-ગાથા ૨,૫-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૯, ૭-ગાથા ૧૫, ૮ગાથા ૧૫, ૯-ગાથા ૧૬,૧૦-ગાથા ૧૮.
(સી) ૧-સમૃબંધક, ૨-પ્રકૃતિ, ૩-કર્મ, ૪-કલેશ,પ-મોક્ષ, ૬-૩, ૭-વિષય, ૮-આશય.
૦ ૧૫- સમ્યગ્દષ્ટિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ)
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૯,૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૩, ૭-ગાથા ૧૩, ૮-ગાથા ૨૧,૯-ગાથા ૧૬.
(બી) ૧-૩, ૨-૫, ૩-૧, ૪-૬, ૫-૭,૬-૨,૭-૯,૮-૪,૯-૮.
(સી) ૧-શિષ્ટ, ૨-સાવયવ, ૩-ઈશ્વ૨,૪-સત્યત્વ, ૫-સમ્યગ્દર્શન,૬-અન્ત્ય,૭-અપૂર્વક૨ણ,૮-૨, ૯-મહાબંધ.
दु
૧૫- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
(એ) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૨,૭-ગાથા ૧૪,૮
ગાથા ૧૭.
(બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૪,
૭-ગાથા ૧૬, ૮-ગાથા ૧૭,
૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૮, ૫-ગાથા ૯, ૬-ગાથા ૧૫,
૯-ગાથા ૨૯,૧૦-ગાથા ૩૨.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૪૮
• પરિશિષ્ટ-?રૂ.
(સી) ૧-સમકિતીને, ૨-ક્ષેત્રજ્ઞ, ૩-નયવાદ,૪-૩,૫-ગણધર, ૬-પીઠ, ૭-૩, ૮-ગ્રંથિ. • ૧૬- ઈશાનુગ્રહ વિચાર બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૧, ૪-ગાથા ૨, ૫-ગાથા ૩, ૬-ગાથા ૪,૭-ગાથા ૬, ૮ગાથા ૭, ૯-ગાથા ૮.
(બી) ૧-૪, ૨-૫,૩-૧, ૪-૬, ૫-૨,૬-૯, ૭-૨, ૮-૩, ૯-૭.
(સી)
૧-માનસિક, ૨-ઈશ્વર, ૩-મુક્ત, ૪-નિત્યાનિત્ય, ૫- અતીન્દ્રિય, ૬-ઈષ્ટ, દૃષ્ટ,૭-જિનાજ્ઞ, ૮-પૂજા, ૯-ઉપાસના.
દે
૦ ૧૬- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા •
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૧, ૪-ગાથા ૫, ૫-ગાથા ૬, ૬-ગાથા ૬,૭-ગાથા ૯, ૮ગાથા ૧૩.
(બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૦, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૧, ૭-ગાથા ૧૧, ૮-ગાથા ૧૨, ૯-ગાથા ૧૫, ૧૦-ગાથા ૧૬.
(સી) ૧-૯, ૨-આળસ, ૩-વિઘ્નોચ્છેદ, ૪-ઈશ્વર, ૫-શૈવ, ૬-નિત્ય, ૭-કર્મ, ૮-કલેશ. - ૧૭- ધ્રુવપુરુષકાર બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય –
૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૧, ૭-ગાથા ૧૨, ૮-ગાથા ૧૩, ૯-ગાથા ૧૬.
૧-૬, ૨-૭,૩-૧, ૪-૮, ૧-૨, ૬-૫, ૭-૩, ૮-૯,૯-૪.
૧-યોગ્યતાનો, ૨-સ્વમરાજ્ય, ૩-શીતલાચાર્ય,૪-સાપેક્ષ, ૫-સંખ્યાતા સાગરોપમ, ૬-૫, ૭-તીવ્રશ્રદ્ધા, ૮-શક્યપ્રવૃત્તિ, ૯-૬૬.
દ દ દ દ દ
(all)
(એ)
Å
૦ ૧૭- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા છ
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૫, ૩-ગાથા ૬,૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૩, ૭-ગાથા ૧૪, ૮-ગાથા ૧૫.
(oll)
૧-ગાથા ૬, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૫, ૫-ગાથા ૧૬, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૨૬, ૮-ગાથા ૨૭, ૯-ગાથા ૨૮, ૧૦-ગાથા ૨૮.
(સી)
૧-૧૪,૨-કર્મને, ૩-ભાવ, કર્મ,૪-અભવ્ય, ૫-નિકાચિત, ૬-સમકિતી, ૭-ભાવ, ૮-ચારિત્ર, ૯-૨ થી ૯ પલ્યોપમ.
૦ ૧૮- યોગભેદ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય -
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૬, ૫-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૯, ૭-ગાથા ૧૧, ૮-ગાથા ૧૩, ૯-ગાથા ૨૧.
(એ)
(બી.)
(સી)
(એ)
(બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૪,૪-ગાથા ૪, ૫-ગાથા ૫, ૬-ગાથા ૬, ૭-ગાથા ૭,૮
ગાથા ૧૨,૯-ગાથા ૧૦,૧૦-ગાથા ૨૦
૧-૫, ૨૬, ૩-૮, ૪-૧,૫-૯,૬-૨,૭-૩,૮-૪,૯-૭.
૧-ઉપકારી, ૨-૮,૩-ઉદ્વેગ,૪-સમતા, ૫-સાપેક્ષ, ૬-ફળ,૭-૩, ૮-વૃત્તિસંક્ષય,૯-મનોદ્રવ્ય.
૦ ૧૮- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા ♦
૧-ગાથા ૪, ૨-ગાથા ૬, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૭,૫-ગાથા ૮,૬-ગાથા ૧૦, ૭-ગાથા ૧૪, ૮ગાથા ૧૫.
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૪૪
• શિષ્ટ-૧૩ • (સી) ૧-આસંગ, ૨-અન્યમુદ્ર, ૩-કેવળજ્ઞાન, ૪-૫, પ-પ્રવૃત્તિ, ૬-૩,૭-સ્થિરતા,૮-ઉત્તમયોગ,૯-૫.
• ૧૯- યોગવિવેક બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦ (એ) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૭, પ-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૫,૮
ગાથા ૧૭. (બી) ૧-૪, ૨-૬, ૩-૭, ૪-૧, ૫-૮, ૬-૨, ૭-૩, ૮-૫. (સી) ૧-સમતા, ર-પ્રવૃત્તચક્રોગી, ૩-૪, ૪-૩, પ-સ્થિર, ૬-સિદ્ધિ, ૭-નીચગોત્ર, ૮-ફલાવંચક, ૯ધૈર્યયમ.
• ૧૯- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા , ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧૨, ૩-ગાથા ૧૨, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૪, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૧૯, ૮-ગાથા ૨૦. ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૫, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૭,૫-ગાથા ૮,૯,૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૬, ૮-ગાથા ૧૯,૯-ગાથા ૨૧, ૧૦-ગાથા ૨૩. ૧-હરિભદ્રસૂરિજી, ૨-પ્રીતિ, ૩-શાસ્ત્રગમ્ય, ૪-૨, ૫-અતાત્વિયોગ, ૬-મોક્ષયોજન, ૭-ચારિત્રમોહનીય
• ૨૦- યોગાવતાર બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૧-ગાથા ૩, ૨-ગાથા ૭, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૧, ૫-ગાથા ૧૨, ૬-ગાથા ૧૩, ૭-ગાથા
૧૪, ૮-ગાથા ૧૬. (બી) ૧-૪, ૨-૫, ૭-૬, ૪-૧, ૫-૭, ૬-૮,૭-૨, ૮-૩. (સી) ૧-૪, ૨-નિર્વતર્ક, ૩-ક્ષયોપશમના, ૪-દષ્ટિ, ૫-૮, ૬-દીપા, ૭-બલા,૮-પહેલી ૪.
૨૦- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા , (એ) ૧-ગાથા ૧,૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૩,૫-ગાથા ૧૬, ૬-ગાથા ૧૮,૭-ગાથા ૨૦,
૮-ગાથા ૨૨. (બી) ૧-ગાથા ૧, ર-ગાથા ૫, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૧૧, ૫-ગાથા ૧૧,૬-ગાથા ૧૨,૭-ગાથા ૧૨,
૮-ગાથા ૧૫, ૯-ગાથા ૧૯, ૧૦-ગાથા ૨૧. ૧-પરિણામી, ર-ધર્મમેઘ, ૩-પરા, ૪-પ્રથમ ૪, ૫-કાંતા, ૬-ચોથી, ૭-પાંચમી
- ૨૧- મિત્રા બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૮, ૫-ગાથા ૧૨, ૬-ગાથા ૧૪, ૭-ગાથા ૧૭,
૮-ગાથા ૨૧. (બી) ૧-૪, ૨-૫, ૭-૬, ૪-૭, ૫-૧, ૬-૨, ૭-૮, ૮-૩. (સી) ૧-તૃષ્ણા, ૨-મોહનું, ૩-યોગબીજ, ૪-તથાભવ્યત્વ, પ-તીર્થંકરનામ, ૬-અપૂર્વ, ૭-સાધુનો સમાગમ, ૮-મિત્રા.
• ૨૧- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા • (એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૨, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા ૨૩,
૮-ગાથા ૨૪.. (બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૩, ૪-ગાથા ૫, પ-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૧૭, ૭-ગાથા ૧૮,
૮-ગાથા ૧૯, ૯-ગાથા ૨૫, ૧૦-ગાથા ૨૭ (સી) ૧-મોહ, ૨-૪૦૫, ૩-યમ, ૪-વચન, પ-આસંગ, ૬-અપ્રમત્ત, ૭-દ્રવ્ય.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________
• પરિશિષ્ટ-oરૂ.
૨૨- તારાદિત્રય બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય -
૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૧૦, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૯, ૭-ગાથા ૨૫, ૮- ગાથા ૨૬.
૧-૩, ૨-૪, ૩-૫, ૪-૬, ૫-૩, ૬-૧, ૭-૮, ૮-૨.
૧-બીજી, ૨-અવેઘસંવેદ્ય, ૩-મોહ, ૪-બલા, ૫-આસન, ૬-તૃણના, ૭-અંતરાય, ૮-૬. ૦ ૨૨- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૪, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૪, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા ૧૮, ૮-ગાથા ૨૨.
૧-ગાથા ૯, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૩, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૧૮, ૮-ગાથા ૨૧, ૯-ગાથા ૨૪, ૧૦-ગાથા ૧૯.
૧-શૌચ,૨-તૃણ,૩-બલા, ૪-૯ા, ૫-અનંતધર્માત્મક, ૬-ક્ષેપ, ૭-બાહ્ય
૦ ૨૩- કુતર્કગ્રહનિવૃત્તિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય –
(એ) ૧-ગાથા ૭, ૨-ગાથા ૧૩, ૩-ગાથા ૨૦, ૪-ગાથા ૨૩, ૫-ગાથા ૨૪, ૬-ગાથા ૨૫, ૭-ગાથા ૨૭, ૮-ગાથા ૩૧
२४५०
हे हे हे हे हे हे हे हे हे
(24)
(બી) (સી)
(એ)
(બી)
(સી)
(બી)
૧-૩, ૨-૫, ૩-૬, ૪-૧, ૫-૭, ૬-૨, ૮-૪
(સી) ૧-કુતર્ક, ૨-અર્થ, ૩-કુતર્ક, ૪-મહાવત, ૫-બ્રહ્મા, ૬-અપુનર્બંધક, ૭-ગુરુ, ૮-૩
૦ ૨૩- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા ♦
(એ)
(બી)
(સી)
(એ)
(બી)
(સી)
૧-ગાથા ૫, ૨-ગાથા ૯, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૪, ૫-ગાથા ૧૯, ૬-ગાથા ૨૧, ૭-ગાથા ૨૯, ૮-ગાથા ૩૨
ધૃ દ
૧-ગાથા ૫, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૬, ૪-ગાથા ૧૮, ૫-ગાથા ૨૪, ૬-ગાથા ૨૬, ૭-ગાથા ૩૨, ૮-ગાથા ૩૦
૧-સ્વભાવ, ૨-કુતર્ક, ૩-તપ, ૪-શાસ્ત્રકર્તા, ૫-સર્વજ્ઞ, ૬-મોક્ષ, ૭-સાધન, ૮-શ્રોતા
૦ ૨૪- સદ્દષ્ટિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૫, ૩-ગાથા ૬, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૮, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા ૨૪, ૮-ગાથા ૨૬
૧-૫, ૨-૪, ૩-૬, ૪-૭, ૫-૧, ૬-૨, ૭-૮, ૮-૩
૧-સૂક્ષ્મબોધ, ૨-સાતિચાર, ૩-૫, ૪-વ્યવહાર, ૫-સમ્યકત્વ, ૬-ચારિત્ર, ૭-રોગ, ૮-સમાધિ
૦ ૨૪- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
(એ) ૧-ગાથા ૭, ૨-ગાથા ૯, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૧, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૫, ૭-ગાથા ૧૯, ૮-ગાથા ૩
•
(બી) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૨૦, ૮-ગાથા ૨૨, ૯-ગાથા ૨૩, ૧૦-ગાથા ૨૫
(સી) ૧-ક્ષાયિક, ૨-પ્રત્યાહાર, ૩-કાન્તા, ૪-પ્રભા, ૫-અસંગ, ૬-૮ થી ૧૪, ૭-સ્થિરા
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________
• પરિશિષ્ટ-૨૨
૦ ૨૫- શહાન ઉપાય બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય –
૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૬-૮, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૯-૧૦, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૨૨, ૭ગાથા ૨૨, ૮-ગાથા ૨૪
(બી) ૧-૪, ૨-૫, ૩-૬, ૪-૩, ૫-૨, ૬-૭, ૭-૮, ૮-૧
(સી)
૧-કલેશ, ૨-અપરિણામી, ૩-પ્રતિયોગી, ૪-યોગ્યવિભવિશેષ, ૫-ધર્મ, ૬-પ્રાયશ્ચિત્ત, ૭-નિકાચિત, ૮-મૂઢતા
(એ)
२४५१
૦ ૨૫- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા ♦
(એ)
૧-ગાથા ૪-૫, ૨-ગાથા ૭, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૨૦, ૬-ગાથા ૨૨, ૭-ગાથા ૨૬, ૮-ગાથા ૨૮
(બી) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૧૧, ૩-ગાથા ૧૩, ૪-ગાથા ૧૫, ૫-ગાથા ૧૯, ૬-ગાથા ૧૯, ૭-ગાથા ૧૯, ૮-ગાથા ૨૬, ૯-ગાથા ૨૬, ૧૦-ગાથા ૨૯
(સી) ૧-અવિદ્યા, ૨-સમ્યજ્ઞાન, ૩-મધ્યસ્થભાવ, ૪-શરીર, ૫-સવિષયક, ૬-મોક્ષ, ૭-યોગ ૦ ૨૬- યોગ માહાત્મ્ય બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
(એ)
૧-ગાથા ૬, ૨-ગાથા ૭, ૩-ગાથા ૭, ૪-ગાથા ૭, ૫-ગાથા ૯, ૬-ગાથા ૧૫, ૭-ગાથા ૧૫, ૮-ગાથા ૧૬
(બી) ૧-૩, ૨-૪, ૩-૫, ૪-૨, ૫-૭, ૬-૮, ૭-૧, ૮-૬
(સી) ૧-યોગ, ૨-ભાવનાનું, ૩-મૃત્યુ, ૪-ક્ષણ, ૫-જાતિ, ૬-અંતઃ, ૭-ધર્મસંન્યાસ, ૮-યોગ ૦ ૨૬- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા
૧--ગાથા ૫, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૩, ૬-ગાથા ૧૮, ૭-ગાથા ૨૨, ૮-ગાથા ૨૩
(બી) ૧-ગાથા ૨, ૨-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૮, ૫-ગાથા ૧૦, ૬-ગાથા ૧૦, ૭-ગાથા ૧૧, ૮-ગાથા ૧૧, ૯-ગાથા ૧૪, ૧૦-ગાથા ૧૭
(સી) ૧-વાર્તા, ૨-પ્રવ્રજ્યા, ૩-યોગ, ૪-ઉપદ્રવ, ૫-ભરત, ૬-રૂપ, ૭-સોપક્રમ
૪૬ ૪ ૪ ૪
૦ ૨૭- ભિક્ષુ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦
૧-ગાથા ૧ થી ૩, ૨-ગાથા ૮-૧૦, ૩-ગાથા ૧૩-૧૪-૧૬, ૪-ગાથા ૨૦, ૫-ગાથા ૨૧, ૬ગાથા ૨૨, ૭-ગાથા ૨૪, ૮-ગાથા ૬-૭
(બી) ૧-૪, ૨-૫, ૩-૬, ૪-૭, ૫-૩, ૬-૨, ૭-૮, ૮-૧
(સી) ૧-સાધુ, ૨-સમતા, ૩-નમિરાજર્ષિ, ૪-કાચબા, ૫-અસંયમી, ૬-પાખંડી, ૭-૨૮,
૮-અદીનતા
૦ ૨૭- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા ♦
૧-ગાથા ૫, ૨-ગાથા ૮, ૩-ગાથા ૯, ૪-ગાથા ૧૧, ૫-ગાથા ૧૭, ૬-ગાથા ૧૮-૧૯, ૭-ગાથા ૨૫, ૮-ગાથા ૨૬ થી ૩૧
(એ)
(બી)
૧-ગાથા ૧૪, ૨-ગાથા ૨૦, ૩-ગાથા ૨૦, ૪-ગાથા ૨૦, ૫-ગાથા ૨૧, ૬-ગાથા ૨૬, ૭-ગાથા ૧૦, ૮-ગાથા ૧૦, ૯-ગાથા ૨૦, ૧૦-ગાથા ૨૦
(સી) ૧-વ્યુત્સર્જન, ૨-શુદ્ધધર્મ, ૩-૧૫૬, ૪-પ્રરૂપણા, ૫- સંવેગ, ૬- ૮, ૭- ક્રોધ
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________
२४५२
• પરિશિષ્ટ-૧૩૦
• ૨૮- દીક્ષા બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦ (એ) ૧-ગાથા ૩, ર-ગાથા ૪, ૩-ગાથા ૮, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૬,
૮-ગાથા ૨૩ (બી) ૧-૪, ૨-૫, ૭-૬, ૪-૩, ૫-૭, ૬-૮, ૭-૨, ૮-૧ (સી) ૧-સાપ, ૨-ભાવ, ૩-દીક્ષા, ૪-ધ્યાન, પ-અગીતાર્થ, ૬-સ્નાતક, ૭-કુશીલ, ૮-પ્રવૃત્તિ
• ૨૮- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા • (એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૭, પ-ગાથા ૧૩, ૬-ગાથા ૨૦, ૭-ગાથા ૧૪,
૮-ગાથા ૧૫ (બી) ૧-ગાથા ૭, ૨-ગાથા ૮, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૨૧, ૫-ગાથા ૨૪, ૬-ગાથા ૨૮, ૭-ગાથા
૩૧, ૮-ગાથા ૩૨, ૯-ગાથા ૬, ૧૦-ગાથા ૬ (સી) ૧-પરિવ્રજ્યા, ૨-વચન, ૩-૬, ૪-અનાગમ, પ-શત્રુ, ૬-જ્ઞાનયોગ, ૭-સામાયિક
• ૨૯- વિનય બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય (એ) ૧-ગાથા ૫, ૨-ગાથા ૬, ૩-ગાથા ૧૦, ૪-ગાથા ૧૪, ૫-ગાથા ૧૫, ૬-ગાથા ૧૬, ૭-ગાથા
૧૮, ૮-ગાથા ૨૨ (બી) ૧-૫, ૨-૬, ૩-૪, ૪-૭, ૫-૮, ૬-૩, ૭-૨, ૮-૧ (સી) ૧-શ્રુત, ૨-વિનય, ૩-ગોષ્ઠામાહિલ, ૪-તપ, પ-પ્રશમરતિ, ૬-કાયિકપ્રતિરૂપયોગ, ૭-તૃતીય, ૮-દ્વિતીય
• ૨૯- નલતાની અનુપ્રેક્ષા છે (એ) ૧-ગાથા ૪, ૨-ગાથા ૭-૮, ૩-ગાથા ૧૩, ૪-ગાથા ૨૦, ૫-ગાથા ૨૧, ૬-ગાથા ૨૪, ૭-ગાથા
૨૫, ૮-ગાથા ૨૮ ૧-ગાથા ૧, ર-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૧૧, ૪-ગાથા ૧૨, ૫-ગાથા ૧૬, ૬-ગાથા ૨૩, ૭-ગાથા
૨૬, ૮-ગાથા ૧, ૯-ગાથા ૨, ૧૦-ગાથા ૩૧. (સી) ૧-માનસિક, ૨-બધા, ૩-વિનય, ૪-અનર્થ, પ-તીર્થકર, ૬-નમો તિત્યમ્સ, ૭-હેય
• ૩૦- કેવલિભુક્તિવ્યવસ્થાપન બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦ (એ) ૧-ગાથા ૮, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૨-૧૩, ૪-ગાથા ૧૫, ૫-ગાથા ૧૭, ૬-ગાથા ૧૯, ૭
ગાથા ૨૩, ૮-ગાથા ૨૮ (બી) ૧-૫, ૨-૬, ૩-૭, ૪-૩, ૫-૮, ૬-૪, ૭-૨, ૮-૧ (સી) ૧-મોહનીય, ૨-૭, ૩-લોહાર્ય, ૪-ઘાતિ, પ-૧૧, ૬-મોહ, ૭-કવલભોજન, ૮-આહારાભિધ્વંગ
• ૩૦- નયલતાનો અનુપ્રેક્ષા • ૧-ગાથા ૯, ૨-ગાથા ૧૧, ૩-ગાથા ૧૪, ૪-ગાથા ૧૫-૧૬, ૫-ગાથા ૨૨, ૬-ગાથા ૨૬, ૭
ગાથા ૨૭, ૮-ગાથા ૨૮ (બી) ૧-ગાથા ૭, ર-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૧૩, ૪-ગાથા ૧૬, ૫-ગાથા ૧૭, ૬-ગાથા ૨૦, ૭-ગાથા
૨૧, ૮-ગાથા ૨, ૯-ગાથા ૪, ૧૦-ગાથા ૪ (સી) ૧-જ્ઞાન, ર-પરમ ઔદારિક, ૩-અઘાતિકર્મ, ૪-લોમાહાર, પ-ઈચ્છા, ૬-૫૦૦, ૭-દર્શનાવરણ
(બી)
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________
• પરિશિષ્ટ-૧૩ ૦
२४५३ ૩૧- મુક્તિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય ૦ (એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૨, ૪-ગાથા ૩, ૫-ગાથા ૩, ૬-ગાથા ૩, ૭-ગાથા ૩, ૮
ગાથા ૧૨ (બી) ૧-૪, ૨-૫, ૭-૬, ૪-૭, પ-૮, ૬-૩, ૭-૨, ૮-૧ (સી) ૧-સંગ્રહનય, ર-ઋજુસૂત્રાદિ, ૩-જૈન, ૪-ધ્વંસ, પ-કર્મક્ષય, ૬-અસંગ, ૭-મોક્ષ, ૮-અનિષ્ટસાધનતા
• ૩૧- નયેલતાની અનુપ્રેક્ષા છે (એ) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૧, ૩-ગાથા ૧, ૪-ગાથા ૩, ૫-ગાથા ૭, ૬-ગાથા ૮, ૭-ગાથા ૯, ૮
ગાથા ૯ ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૨, ૩-ગાથા ૧, ૪-ગાથા ૯, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૪, ૭-ગાથા ૧૪, ૮-ગાથા ૧૫, ૯-ગાથા ૧૭, ૧૦-ગાથા ૨૦ ૧-આશ્રયાસિદ્ધ, ૨-નિત્ય, ૩-૨, ૪-દષ્ટિવાદોપદેશિકી, પ-પરસ્ત્રીગામીપણું, ૬-અપર, ૭-પૂર્વકાલીન
• ૩૨- સજ્જનસ્તુતિ બત્રીસીનો સ્વાધ્યાય - (એ) ૧-ગાથા ૪, ૨-ગાથા ૨૯, ૩-ગાથા ૩૧, ૪-ગાથા ૨, ૫-ગાથા ૬, ૬-ગાથા ૧૨, ૭-ગાથા ૧૩,
૮-ગાથા ૩૨ (બી) ૧-૪, ૨-૫, ૭-૬, ૪-૭, ૫-૨, ૬-૩, ૭-૧, ૮-૮ (સી). ૧-વચન, ૨-સ્યાદ્વાદ, ૩-ચક્રવાક, ૪-અગ્નિ, ૫-નયવિજયજી ઉપા., ૬-કલ્યાણવિજયજી, ૭ભુવનભાનુસૂરીશ્વરજી, ૮-બત્રીસમી બત્રીસી
• ૩૨- નયલતાની અનુપ્રેક્ષા છે. (એ) ૧-ગાથા ૭-૮, ૨-ગાથા ૧૦, ૩-ગાથા ૯, ૪-ગાથા ૧૯-૨૦-૨૧, ૫-ગાથા ૨૨, ૬-ગાથા ૨૩,
૭-ગાથા ૨૪, ૮-ગાથા ૨૬ (બી) ૧-ગાથા ૧, ૨-ગાથા ૩, ૩-ગાથા ૫, ૪-ગાથા ૬, ૫-ગાથા ૧૧, ૬-ગાથા ૧૪, ૭-ગાથા ૧૬,
૮-ગાથા ૨૧, ૯-ગાથા ૨૫, ૧૦-ગાથા ૧૬ (સી) ૧-સૂર્ય, ર-કઠોર, ૩-અમૃત, ૪-સજ્જનકૃપા, પ-દરિયો, ૬-ગંગા, ૭-ગૌણ, ૮-યશોવિજય
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________
» ૪ ઇ 8 9
२४५४
લેખક દ્વારા રચિત-સંપાદિત-અનુવાદિત સાહિત્ય સૂચિ પુસ્તકનું નામ
ભાષા/વિષય
કિંમત રૂ. ન્યાયાલોક (સંસ્કૃત + ગુજરાતી)
૧૭૦-00 ભાષા રહસ્ય (સંસ્કૃત + હિન્દી)
૧૬૦-OO સ્યાદ્વાદું રહસ્ય (ભાગ ૧ થી ૩) (સંસ્કૃત + હિન્દી)
૪૩૫-૦૦ 'વાદમાલા (સંસ્કૃત + હિન્દી),
૧૨૦OO ષોડશક (ભાગ ૧-૨) (સંસ્કૃત + હિન્દી)
૨OOO | અધ્યાત્મોપનિષત્ (ભાગ ૧-૨). (સંસ્કૃત + ગુજરાતી)
૧૯OO કાત્રિશત્ કાત્રિશિકા (ભાગ ૧ થી ૮) (સંસ્કૃત + ગુજરાતી)
૨ ) FRAGRANCE OF SENTIMENTS ENGLISH
25-00 GLIMPSES OF SENTIMENTS ENGLISH
30-00 ABUNDANT JOY OF SENTIMENTS ENGLISH
25-00 WHAT IS SUPERIOR ? INTELLECT OR FAITH? ENGLISH
10-00 ૧૨.TLUST GETS DEFEATED, DEVOTION WINS... ENGLISH
10-00 43. WHAT IS SUPERIOR ? SADHANA OR UPASANA ? |ENGLISH
10-00 ૧૪./દ્વિવર્ણ રત્નમાલિકા (સંસ્કૃત + ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૧૫. વાસના હારે, ઉપાસના જીતે (ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૧૬. બુદ્ધિ હારે, શ્રદ્ધા જીતે (ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૧૭. સાધના ચઢે કે ઉપાસના ? (ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૧૮.સંવેદનની સુવાસ (પરમાત્મભક્તિ ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૧૯. સંવેદનની ઝલક (પરમાત્મભક્તિ ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૨૦.| સંવેદનાની મસ્તી (પરમાત્મભક્તિ ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૨૧.| સંવેદનની સરગમ (પરમાત્મભક્તિ ગુજરાતી)
અમૂલ્ય ૨૨. સંયમીના કાનમાં (સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો માટે)
અમૂલ્ય ૨૩. સંયમીના દિલમાં (સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો માટે)
અમૂલ્ય ૨૪. સંયમીના રોમરોમમાં (સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો માટે)
અમૂલ્ય ૨૫. સંયમીના સપનામાં (સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો માટે)
અમૂલ્ય ૨૬. સંયમીના વ્યવહારમાં (સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતો માટે)
અમૂલ્ય ૨૭. વિદ્યુતપ્રકાશની સજીવતા અંગે વિચારણા (ગુજરાતી)
૧-00 ૨૮./વિઘુતમારા ઃ સની ચા નિર્જીવ ? (હિન્દી)
૨૦-૦ ૦ ૨૯. યશોવિજય છત્રીશી (અભિનવ પ્રભુસ્તુતિ)
અમૂલ્ય નોંધ : અધ્યયનશીલ પૂ.સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતોને તથા જ્ઞાનભંડારોને ભેટ રૂપે મળે શકશે.
પ્રાપ્તિ સ્થાન :- દિવ્ય દર્શન ટ્રસ્ટ ૩૯, કલિકુંડ સોસાયટી, ધોળકા, જિ. અમદાવાદ. પીન-૩૮૭૮૧૦.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________
બત્રીસી ગ્રંથ ભાગ ૧ થી ૮ની પૃષ્ઠસૂચિ
ભાગ
બત્રીસી.
......... પૃષ્ઠ
૧-૩૦૨)
........... ૧-૭૮ ........ ૭૯–૧૩૬ ..... ૧૩૭-૧૯૮ ...... ૧૯૯-૩૦૨
શિકા............••••
ક્લ ૧ થી ૪ ૧. દાન દ્વાત્રિશિકા ............. ૨. દેશના ત્રિશિકા ૩. માર્ગ દ્વાáિશિકા. ૪. જિનમહત્ત્વ કાત્રિશિકા ............. કુલ ૫ થી ૮ . ૫. ભક્તિ દ્વત્રિશિકા ૬. સાધુસામગ્ન દ્વાત્રિશિકા ....... ૭. ધર્મવ્યવસ્થા દ્વત્રિશિકા...... ૮. વાદ દ્વાત્રિશિકા.
»૩૦૩-૬૩૨ ૩૦૩-૩૭૪
૩૭૫-૪૪૬ ...... ૪૪૭-૫૪૦
૫૪૧-૬૩૨
..... ૫૪
ક્લ ૯ થી ૧૩.
૬૩૩-૯૩૪| ૯. કથા ધાત્રિશિકા ....................
૬૩૩-૬૮૨ ૧૦. યોગલક્ષણ દ્વત્રિશિકા..........
૬૮૩-૭૪૦ ૧૧. પાતંજલયોગલક્ષણ દ્વાત્રિશિકા ..
૭૪૧-૮૩૪ ૧૨. પૂર્વસેવા તાત્રિશિકા ..................... ...... ૮૩૫-૮૮૮ ૧૩. મુક્યષપ્રાધાન્ય દ્વાત્રિશિકા ..............
૮૮૯-૯૩૪ કુલ ૧૪ થી ૧૮ -
• ૯૩૫-૧૨૬૬ ૧૪. અપુનર્બન્ધક કાત્રિશિકા .............................. .. ૯૩૫-૧OO૪ ૧૫. સમ્યગ્દષ્ટિ દ્વાáિશિકા............................... ૧૦૦૫-૧૦૮૬ ૧૬. ઈશાનુગ્રહવિચાર ધાત્રિશિકા ................ ૧૦૮૭-૧૧૫૦ ૧૭. દેવપુરુષકાર દ્વત્રિશિકા . .......................... ૧૧૫૧-૧૨૨૦ ૧૮. યોગભેદ કાત્રિશિકા ............................... ૧૨૨૧-૧૨૬૬
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભાગ
↓
૫
9
८
બત્રીસી .
↓
કુલ ૧૯ થી ૨૨ ................
૧૯. યોગવિવેક દ્વાત્રિંશિકા .
૨૦. યોગાવતાર દ્વાત્રિંશિકા
૨૧, મિત્રા દ્વાત્રિંશિકા
૨૨. તારાદિત્રય દ્વાત્રિંશિકા ..
કુલ ૨૩ થી ૨૬
૨૩. કુતર્કગ્રહનિવૃત્તિ દ્વાત્રિંશિકા
૨૪. સદ્દષ્ટિ દ્વાત્રિંશિકા
૨૫. ક્લેશહાનોપાય દ્વાત્રિંશિકા
૨૬. યોગમાહાત્મ્ય દ્વાત્રિંશિકા
કુલ ૨૭ થી ૩૦
૨૭. ભિક્ષુ દ્વાત્રિંશિકા
૨૮. દીક્ષા દ્વાત્રિંશિકા
૨૯. વિનય દ્વાત્રિંશિકા
૩૦. કેવલિભુક્તિવ્યવસ્થાપન દ્વાત્રિંશિકા .
કુલ ૩૧ થી ૩૨ ...
૩૧. મુક્તિ દ્વાત્રિંશિકા
૩૨. સજ્જનસ્તુતિ દ્વાત્રિંશિકા
૧ થી ૧૩ પરિશિષ્ટ
# આઠમો ભાગ સંપૂર્ણ હ
પૃષ્ઠ
.
→
........ ૧૨૬૭-૧૫૫૪
૧૨૬૭-૧૫૫૪
૧૨૩૫-૧૪૧૬
૧૪૧૭-૧૪૭૪
૧૪૭૫-૧૫૫૪
૧૫૫૫-૧૮૪૨
૧૫૫૫-૧૬૧૬
૧૬૧૭-૧૬૯૮
૧૬૯૯-૧૭૮૦
૧૭૮૧-૧૮૪૨
... ૧૮૪૩ ૨૦૬૮
૧૮૪૩-૧૯૦૦
૧૯૦૧-૧૯૬૦
૧૯૬૧-૨૦૦૮
૨૦૦૯-૨૦૬૮
૨૦૬૯-૨૪૫૪
૨૦૬૯-૨૧૬૬
૨૧૬૭-૨૧૯૧
૨૧૯૩-૨૪૫૪
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ શ્રેયક્રથી અંધેરી ગુજરાતી જૈન સંઘ પ્રકાશિત સાહિત્ય સૂચિ 106, એસ.વી.રોડ, ઈલ, વિલે પારલે (વેસ્ટ), મુંબઈ- 400 056, ફોન : ર૬૭૧ ૨૬૩૧/૨૬૭૧૯૩પ૭ નં. પુસ્તકનું નામ પૂલ/ટીકા | સમ્પાદન/અનુવાદ ગુજરાતી/હિન્દી 1. નય રહસ્ય (સંસ્કૃત-હિન્દી) પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી જયસુંદર વિ.મ.સા. 2. જ્ઞાન બિંદુ (પ્રા.+સં.-ગુજરાતી) પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી જયસુંદર વિ.મ.સા. 3. ઉપદેશ રહસ્ય પૂ.મહો. યશોવિજયજી મ.સા. પ.પૂ.મુનિશ્રી જયસુંદર વિ.મ.સા. | 4. પ્રિયંકર નૃપ કથા (સંસ્કૃત) પ. પૂ.શ્રી જિનસુર મુનિપતિ સમ્યકત્વ ષસ્થાન ચઉપઇ (ગુજ.) પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા. પ.પૂ. મુનિશ્રી અભયશેખર વિ.મ.સા. |ાય સિદ્ધાન્ત મુક્તાવલી (ભાગ-૧) (સં.-ગુજ.) પં.વિશ્વનાથ પંચાનન પ.પૂ.મુનિશ્રી અભયશેખરવિ.મ.સા. || 7. ન્યાય સિદ્ધાન્ત મુક્તાવલી (ભાગ-૨)* (સં.-ગુજ.) પં.વિશ્વનાથ પંચાનન પ.પૂ. મુનિશ્રી અભયશેખર વિ.મ.સા. 'ધર્મપરીક્ષા (પ્રા.સં.+ગુજ.) પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા. પ.પૂ.મુનિશ્રી અભયશેખર વિ.મ.સા. 9. પ્રતિમા શતક (પ્રા.+સં.-ગુજ.) * પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા. પ.પૂ. મુનિશ્રી અજીતશેખર વિ.મ.સા. 10. ષોડશક પ્રકરણ (ભા-૧) (સં.+ગુ.) પૂ.મહો. યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી યશોવિજય મ.સા. ||૧૧.પોડશક પ્રકરણ (ભા-૨) (સં.+ગુ.) 'પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી યશોવિજય મ.સા. 12. અધ્યાત્મ ઉપનિષદ્ (ભા-૧) (સં.+ગુ.) 'પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી યશોવિજય મ.સા. 13. અધ્યાત્મ ઉપનિષદ્ (ભા-૨) (સં.-ગુ. ) | પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી યશોવિજય મ.સા. (14. પ્રશાંત વહિતા (ભાગ-૧) (ગુજ.) * આનંદધન ચોવીસી (સાર્થ) પૂ. આ.ભુવનરત્નસૂરિ મ.સા. 15. પ્રશાંત વહિતા (ભાગ-૨) (ગુજ.) આનંદધન ચોવીસી (સાર્થ) પૂ.આ.ભુવનરત્નસૂરિ મ.સા. 16 સુકૃત સાગર (પ્રતાકાર-સંસ્કૃત) વિસ્મકાર્ડ શ્રીરત્નમણ્ડનગણી પૂ.મુનિશ્રી પ્રદ્યુમ્ન વિ.મ.સા. 17. શતક નામા પંચમ કર્મગ્રન્થ (પ્રા.ગુજ.) પ.પૂ.દેવેન્દ્રસૂરિ મ.સા. પ.પૂ.આ.અભયશેખરસૂરિ મ.સા. 18. સામાચારી પ્રકરણ - કૂપદંષ્ટાન્ત* 'પ.પૂ.મહો.યશોવિજયજી મ.સા. પૂ.મુનિશ્રી અભયશેખર વિ.મ.સા. આરાધક-વિરાધક ચતુર્ભગી (સં. -ગુજ.) 19. ઢાત્રિશલાનિંશિકા (ભાગ 1 થી 8) પૂ.મહો. યશોવિજયજી મ.સા.પ.પૂ. મુનિશ્રી યશોવિજય મ.સા. (સંસ્કૃત-ગુજરાતી) (નોંધ :- *. સ્ટાર નિશાનીવાળા ગ્રન્થો હાલ ઉપલબ્ધ નથી.