Book Title: Anusandhan 2011 09 SrNo 56
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/520557/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' Y=Ye cak prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA sampAdakaH vijayazIlacandrasUri zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2011 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 56 Adya sampAdaka: DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdakaH vijayazIlacandrari samparka: C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa, amadAvAda-380007 phona : 079-26574981 prakAzakaH kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAnaH (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 prati: 250 mUlya: Rs. 150-00 mudrakaH kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phonaH 079-27494393) Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 nivedana saMzodhana eTale sammArjana. saMskRta zabdakoza pramANe, kacaro sApha karanAra 'sAvaraNI'ne 'sammArjanI' kahevAmAM Ave che. " sammArjanI zodhanI syAt" (amarakoSa). arthAt je zodhana kare te sammArjanI; sammArjana eTale zodhana; zodhana teja saMzodhana. A sammArjana vividha rIte thatuM hoya che. ApaNe e rIto viSe samajavAno prayatna karIzuM. 1. kyAreka, kharekhara to moTA bhAge, abhaNa athavA viSayathI aparicita evA pratilekhaka-lahiyA khoTA pATho ke akSaro lakhI detA hoya che. vAcaka, adhyetA athavA sampAdaka, je te viSayano jANakAra hoya, ane granthanI bhASAno paNa abhyAsI hoya, to tene A khoTA pATha / akSara dhyAnamAM AvI jAya che, ane te tenuM sammArjana karato hoya che. AmAM, jyAM pragaTapaNe ke spaSTa rIte khoTo pATha/akSara lakhAyo hoya tyAM to tene badale zuddha- sAco pATha / akSara sIdhesIdho ja lakhI devAno hoya. jemake 'vItarAga' lakhAyuM hoya to tyAM 'vItarAga' ema vAMcavaM ane ema lakhavuM ucita gaNAya. ane jyAM bhUlabharelA pATha / akSara lakhAyA hoya tyAM, sAcA jaNAtA pATha ( ) AvA goLa kauMsamAM lakhavA paDe. dA.ta. 'pratipanthinam' evo pATha pratamAM dekhAto hoya, tyAM jarUrI ke ucita pATha ' paripanthinam' hovAnuM nakkI thAya; to tyAM 'prati ( pari ) panthinam ' A rIte pAThazuddhi karavAmAM Ave che. ane kyAMka jo koI pATha/ akSara chUTI gayo hoya, to te [ ] AvA kauMsamAM umerIne Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakhavAnI prathA che. 2. kvacit evaM bane ke pratilekhaka samakSa je Adarza prati hoya, jenA AdhAre teNe nakala karavAnI che; pratimAM ja pAThagata aneka garabaDa hoya; dA.ta. pATha khoTA lakhAyA hoya, pAThamAM vAkya/vAkyo/zabdaguccha lakhavAnAM ja rahI gayAM hoya; athavA eka sthAnano pATha tenI asala jagyAethI khasI jaIne bIjA sthAna sAthe goThavAI gayo hoya; AvA saMjogomAM sampAdaka ke saMzodhakanI pharaja bane che ke te khoTA pAThane, mULamAM ja ke pachI TippaNIrUpe, sudhArIne sAcA svarUpamAM darzAve; chUTI gayela vAkyAdine [ ] mAM darzAve; ane patita ke sthAnAntarita pAThane tenA yathAsthAne goThavI Ape. vigata eka-doDha saikAmAM mudrita thayelA tamAma mahattvapUrNa granthonuM paNa A prakAre sammArjana, hastapratone AdhAre, khAsa tharbu joIe. te vakhate anupalabdha, ane pachIthI upalabdha, sAdhanono upayoga karavAmAM Ave, to te sarva grantho tenA sAcA temaja paripUrNa svarUpe ApaNane maLI zake. 3. pratilekhaka athavA to kRtikAra/vivaraNakAranI samakSa, koI eka kuLanI prati hoya; temAMno koI pATha, game te kAraNe azuddha ke baMdhabesato na hoya; parantu zAstranA pratyeka akSarane vaphAdAra evA te loko, potAnI sAmenA upalabdha pAThane ja yathArtha mAnIne pratilipi kare ke vivaraNa lakhe; ane jo te pATha ane teno sandarbha je te prakaraNa sAthe susaGgata nathI evaM temane pratIta thAya, to paNa teo pAThamAM pheraphAra na kare; parantu 'pote A vastu samajI zakatA nathI' athavA to 'amane ahIM Ama lAge che, paNa sAcuM zuM te to bahuzruta jANe' evaM kahIne viramI jAya - A mAnya paripATI che. have bane evaM ke pAchaLathI, pachInA koIka abhyAsIne, te ja granthanI bIjI,bIjA kuLanI prati maLe; temAM pelo pATha ekadama sAco-zuddha hoya. athavA to bIjA koI granthamAM te pATha uddhRta thayelo jovAmAM Ave, ane te sAva zuddha hoya. AvA saMjogomAM pelA vivaraNagata-vivaraNakAra dvArA svIkRta ane vivRta pAThanu sammArjana karavU ucita gaNAya ke kema? e prazna avazya jAge. Ave prasaMge vivekapUrNa mArga e jaNAya che ke mULa pATha-sthiti jemanI tema rahevA daIne, () brekeTamAM athavA to Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdaTIpamAM pelo yathArtha pATha, sampAdakIya noMdha sAthe mUkI devo joIe. sammArjanano A paNa eka prakAra gaNAya. parantu, mULa racanAre ke lekhake je pATha racyo ke svIkAryo hoya, te sampAdakane khoTo/ayogya lAge, to tethI teNe te pATha bArobAra badalI/sudhArI kADhavAnuM sAhasa na karavU joIe. temanI apekSA ApaNane na samajAtI hoya ane vAstavamAM teo ja sAcA hoya, evI zakyatA paNa hovAnI ja; ane tenI upekSA karIne cAlIe to te dussAhasa ja banI rahe. sAra eTalo ke sammArjana-saMzodhana-sampAdana karanAra kyAreya manamAnI rIte vartI zake nahi; paNa potAnI jAgRta vivekazIlatA sAthe ja te kAma karI zake, ane to ja tenuM saMzodhana upAdeya bane. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA ajJAtakartRka RSimaNDalastavaH // saM. vijayazIlacandrasUri 1 ratnAkarasUriviracitam raivatakAdrimaNDananemijina stotram paM. amRta paTela 34 aSTottarazatasaMvara zabdArthagabhitaM svopajJA'vacUNi cacitaM zrI abhinandanajinastotram paM. amRta paTela 39 jayAnandasUri kRta prathama jinastotra (TIkA) / saM. muni suyazacandra 51 sujasacandravijayau sopArAvijJaptikA saM. munisujasacandra 58 suyazacandravijayau upA.zrIguNavijayajI gaNi kRta be apragaTa stutiTIkA saM. munisujasacandra 65 suyazacandravijayau zrIbheravacaMda-kRta zrITaMkazAlamadhye zrIzreyAMsajinacaityasambandhaH // saM. vijayazIlacandrasUri 76 zrImatikIya'pAdhyAya viracitA svopajJavRttivibhUSitA guNakitva-SoDazikA ma. vinayasAgara 96 zrI murIbAI teramAsa (harakhAsuta zivarAjakRta) saMpA. rasIlA kaDIA 116 prakIrNa stavano upA. bhuvanacandra 131 DhUMkanoMdha (anupUrti) : moTI khAkharanA derAsaramAMno eka pAdukAlekha upA. bhuvanacandra 141 darzana vize vicAraNA le. muni trailokyamaNDanavijaya 143 vihaMgAvalokana upA. bhuvanacandra 174 navAM prakAzano 176 A.zrIsUryodayasUrIzvarajIne aMjali 179 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 ajJAtakartRka RssimnnddlstvH|| - saM. vijayazIlacandrasUri 'RSimaNDala'nA nAme be racanAo jainomAM jANItI che. eka, RSimaNDalastotra : enI 63 ane 100 zlokopramANa be vAcanAo pracalita che, jenA kartA zrIgautamasvAmI hovAnuM manAya che. A stotra eka mantrAdigarbhita prabhAvazAlI stotra tarIke vyApaka rIte prakhyAta che. be, RSimaNDalastava prakaraNa : 210 gAthApramANa A racanAnA kartA zrIdharmaghoSasUri che; tenA para racAyelI aneka TIkAo paikI beeka TIkAo prakAzita paNa che. AmAM prAcIna mahApuruSonAM nAmo tathA temanA khAsa prasaGgono nirdeza ane te rIte temanI stavanA thayela che. te 'maharSikulaka' evA nAme paNa oLakhAya che. e bethI judI evI trIjI racanA 'RSimaNDala stava' atre pragaTa thaI rahI che. A racanA 271 prAkRta gAthAo-pramANa che. temAM vividha munimahAtmAonI tathA temanA viziSTa prasaGgonI guNagAthA ke stavanA karavAmAM AvI che. A munio te RSio, temanA maNDala eTale ke samUhanI stuti te 'RSimaNDalastava'. AnA kartAno spaSTa ullekha jaDato nathI. joke bIjI gAthAmAM "isIsu isivAliNA niccaM" Avo ullekha thayo che, temAM 'isivAliNA' eTale 'RSipAlena' evo artha svIkArIe to, te ullekha kartAnA nAmano sUcaka thaI zake kharo. parantu tema artha karavo ke kema te viSe niHzaGkatA nathI; kemake anya koI pramANa ke AdhAra upalabdha nathI. parantu A racanA ghaNI prAcIna che tevU to bhASA tathA temAMnAM varNano uparathI avazya jaNAI Ave che. A 'RSimaNDala' - varNanamAM chelluM nAma vajrasvAmI kiMvA AryavajranuM maLe che; tyAra pachInA koI 'RSi'nuM nAma ke varNana nathI thayuM eTale A racanA, kadAca Arya vajranA (vIra ni.no pAMcamo saiko, IsvI sanano prArambhakAla) najIkanA samayamAM thayelA koI kartAnI racanA hoya to te sambhavita lAge che. A racanAnI tADapatrIya be vAcanA, be alagaalaga tADapatra-pratiomAM sacavAI che; te banne pratio khambhAtanA zAntinAtha tADapatra bhaNDAramA che. A Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 anusandhAna-56 sivAya anyatra kyAMya tenI prati che nahi, athavA noMdhAI nathI. khambhAtanI be paikI eka pratino kra0 120 che; temAM vividha laghu kRtiono saMgraha thayo che; te paikI sAtamA kramAGke A racanA, pR. 97 - 119 mAM AlekhAyelI che. AmAM prAya: eka patra aprApta che. A pothIno le. saM. zrIpuNyavijayajIe, 12mI sadIno uttarArdha anumAnyo che. atre ApelI vAcanA mukhyatve A pratane anusarIne che. tene ahIM khaM. 1 evI saMjJAthI oLakhAvI che. bIjI pratino krama. 131 che. te 28 pAnAMnI prata che. teno le. saM. 14 zatakano pUrvArdha hovAnuM puNyavijayajIe noM dhyuM che. atre tene khaM. 2 evI saMjJA Apela che banne prationA pAThonI tulanA karatA keTalAka rasaprada taphAvato tathA muddA prApta thAya tema che. bIjI gAthAmAM 'isIsu sukayatthayaM' evo prayoga thayo che. arthAt 'RSiSu sukRtastavaM' ema saptamI - prayoga che. prastAvanAnI gAthAo 3-11 mAM, kartA, stavanA viSayabhUta RSionAM nAmonI yAdI Ape che, temAM paNa sarvatra saptamIno ja prayoga karyo che. A mahattvano prayoga che. SaSThInA sthAne ke SaSThInA arthamAM saptamIno Avo prayoga, A racanAne ArSa racanAmAM mUkI Ape che, ema kahI zakAya. stavanIya RSiono nAma krama A pramANe che : 1. prabhuvIra, 2. indrabhUti gautama, 3. dhanya, 4. Aryaloha, 5. atimukta, 6. sunakSatra, 7. sumaNabhadda (svapnabhadra), 8. zAlibhadra, 9. supratiSTha, 10. sudarzana, 11. dazArNabhadra, 12. sanatkumAra, 13. udAyana, 14. yadu- sAraNa, 15. balarAma, 16. zelakaputra, 17. bAhubali, 18. skanda, 19. viSNu, 20. suvrata, 21. ziva, 22. kezI, 23. vajja lADhaputra, 24 tetaliputra, 25. vAratta, 26. kUrmAputra, 27 vaizyAyana, 28. ninnakulaputra, 29. devakIputra gaja (sukumAla), 30. pradyumna, 31. zAmba, 32. kAlAsavesiya, 33. harikeza, 34. sukozala, 35. laMcaka nirgrantha, 36. meyajja, 37. abhaya, 38. jambU, 39. DhaMDha, 40. gaGgadatta, 41. nAgadatta, 42. cilAtaputra, 43. kurudatta, 44. ANaMdaRSi, 45. Aryavajra. A yAdI pramANe ja Ama to stavanA cAle che. parantu kra. 21mAM gobhadraRSi, kra. 24mAM varadatta RSi ane kra. 27mAM gobhadra ke gosanna RSinI stavanAnI gAthAo maLe che. A nAmo prastAvika nAma - kramamAM nathI ! astu. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 have gA. 12 thI zaru thatI stavanAo Upara dRSTipAta karIe : 1. gA. 12-18 mAM bhagavAna mahAvIranI stavanA che. 15 mI gAthAmAM temane 'vIrabhadra' evA nAme varNavyA che, te dhyAnArha che. 2. gA. 19 - 23 mAM gautama gaNadharanI stavanA che. temAM temanA jIvananI pramukha ghaTanAono nirdeza che. 3. gA. 24-30mAM dhannA- dhanya aNagAranuM varNana che. temaNe kevAM - keTalAM sukha-sAdhanono tyAga karyo che ane temano AhAra kevoka hato tenuM bayAna acaMbo janmAvanAruM che. 4. gA. 31 - 34mAM lohAryanuM svarUpa varNavatAM kahyuM ke 'lohArya arhan (mahAvIra ) nI vaiyAvacca karatA hatA, ane temanA pAtramAM ANelo AhAra bhagavAna potAnA karapAtramAM laI vAparatA. seMkaDo zramaNomAM lohAryane bhagavAna bolAvatA. 5. gA. 35-38mAM aimuttA RSinI stuti che. AmAM vizeSa vAta e che ke, pracalita kathAnaka - anusAra, bAla atimuktaka ramI rahyA hatA, tyAM gautamasvAmIne AhArArthe jatAM joyA, te ramavAnuM choDIne ghera laI gayo; pachI teNe gautama prabhunI ziSyatA svIkArI. A kathAthI taddana juduM, AmAM gA-3536 pramANe, atimuktakanI najare AhArArthe jatA tIrthaMkara caDI jAya che; te temane AhAra-dAna kare che; ane pachIthI tenAM mAvatara prabhu vardhamAnane atimuktakana ziSyabhikSA paNa Ape che; AvuM varNana che. AvAM maulika varNano A kRti prAcIna hovAnuM sAbita kare che. 3 6. gA. 39-40 tathA 43 A traNa gAthAo sunakSatra aNagArane stave che. temAM gozAlAne zikhAmaNa ApavA jatAM temano svargavAsa thayo tevo ullekha che. pracalita kathAmAM gozAlAne hAthe sunakSatra ane sarvAnubhUti - ema be muninA svargavAsanI vAta che; ahIM RSimaNDalanA varNanamAM sunakSatranI gaNanA che, paNa sarvAnubhUtinI vAta sudhdhAM nathI, te bahu mahattvanuM jaNAya che. banavAjoga che ke ekaja muni para gozAlake prahAra karyo hoya, ane pAchaLathI temAM umero karIne be muninI vAta AlekhAI hoya. gA. 41-42mAM dhannA aNagAranI vAta punaH thaI che. pratilekhakanI garabaDane kAraNe 30 mI gAthA sAthe A be gAthAo hovI joIe, tenA badale ahIM AvI gaI lAge che. 24 - 30 gA. mAM thayela varNana adhUruM lAge che, je A be gAthA umerAtAM pUrNa bane che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 7. gA. 44-46mAM 'sumaNabhadra' (svapnabhadra ke sumanobhadra) RSinuM varNana che. A munino vRttAnta pracalita nathI. kadAca, ahIM pahelIvAra temanI vigata maLe che. temaNe eka rAtrimA 14 upasargo khamyA, dehabhAvano tyAga karyo, ane rAta pUrNa thatAM temane kevalajJAna prApta thayuM. tyAra pachI indre temanI vandanA ane prazaMsA karI. 8. gA. 47-55mAM zAlibhadra RSi- rocaka varNana che. gA. 47mAM zAlibhadrane 'nAlaMdAsukumAla' tarIke oLakhAvela che, tethI teo rAjagRhInagarImAM nAlandApADAmAM vasatA haze tema samajAya che. pracalita kathA pramANe zAlibhadrane 32 patnIo hatI. ahIM tene badale 21 patnIo hovA- (gA. 49) jaNAvyu che, ane batrIsabaddha nATakonI saMkhyA paNa 21 ja jaNAvI che. gA. 52mAM temanI pAse be prakAra- dhana hatuM tema varNavAyuM che : eka, vaDIlopArjita, be, nAgadevatA dvArA prApta. A uparathI ema jaNAya che ke zAlibhadranA pitA gobhadrazeTha nAgadevalokamAM haze. gA. 53mAM covIza bhadrono tyAga karIne dIkSA lIdhI tema nirdeza che. A 24 bhadra zuM haze ? te samajamAM AvyuM nathI. 9. gA. 56-58 supratiSTha RSine varNave che. varNana anusAra, 'siMhaniSkrIDita' nAmanA mahAtapanA ArAdhaka te chellA hatA. 10. 59 thI 63 gAthAomAM sudarzana RSinI stuti thaI che. dadhivAhana rAjAnI abhayA rANI dvArA thayela upadravathI paNa te calita na thayA, ane temanuM garcha kApavA mATe ugAmelI talavAra puSpaguccharUpe palaTAI tevo ullekha dhyAnArha che. 11. gA. 64-65mAM rAjA dazArNabhadra tathA temaNe karelA tyAganuM varNana che. 700 strIo ane 50 hajAra ratha ityAdino tyAga karIne temaNe dIkSA lIdhI hatI. 12. gA. 6674 cakravartI sanatkumAranI stavanA kare che. temAM temane thayela sAta moTA rogonAM nAmo paNa che. 13. gA. 75-82 mAM udAyaNa rAjarSinuM varNana che. udAyana (ke udrAyaNa ?) satyaniSTha hato, ane te ja kAraNe tenI sainya-chAvaNIne vikaTa jaMgalamAM pANInI achata thaI, tyAre divya sahAyathI pANI sAMpaDeluM evo ahIM (gA. 75) ullekha che. caNDapradyotanA kapALe teNe 'mama dAsIpatiH' evA akSaro aMkAvelA te 'morapitta' (moranuM pitta athavA te nAma- koI vilakSaNa dravya) Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 vaDe aMkAvelA evo ullekha paNa mahattvano che (gA. 76). pitta pILa hoya, tethI kapALe tenAthI thayela aMkana sonAno bhAsa karAvatuM hoya to banavAjoga che. sauvIra dezanA e rAjAe eka hajAra gAmonuM sAmrAjya tajI dIkSA lIdhI; te antima rAjarSi gaNAyA; temanA maraNathI roSe bharAyelA devoe zilAnI ghora vRSTi karI hatI (ane te dezane ujjaDa ko hato); ane teo utkRSTa tapasvI hatA; AvI vAto AmAM noMdhAI che. 14. gA. 83-85mAM sAraNa RSituM varNana che. te muni neminAthanA vArAmAM thayA haze tevU 'ujjayantazaila'nA ullekhane lIdhe (gA. 83) mAnI zakAya. 100 varSano saMyama, temAM chaThTha-aTThamanA tapa, e jotAM te mahAtapasvI hatA tema samajI zakAya che. 15. gA. 86-92mAM kRSNanA bhAI baladeva muninI stuti che. temanI tapasyAnuM varNana : sAtamI (pratimA) sAtavAra, AThamI 8vAra navamI 9 vAra, 10mI 10 vAra; to 60 mAsakhamaNa, 60 pAsakhamaNa, 4 cAramAsI upavAsa ! temanI rakSA mATe deva siMhanuM rUpa laI jaMgalamAM sAthe pharato ! 1617. gA. 93-94mAM selagaputta-zivanI, ane gA. 95-101mAM bAhubali muninI stavanA che. 18. gA. 103-113 mAM skandakumAra muninI stuti thaI che. temanI sAdhanAnA varNana daramiyAna, 'rohIDaga' (rohIDA) nagaranuM nAma Ave che. tyAM temane koI kSatriye 'zakti' vaDe prahAra karelo, te Aje mAravADamAM che te ja rohIDA haze ? to te kSetra ghaNuM purAtana che tema mAnavU paDe. te mAranArane temaNe jIvatadAna apAvyu (gA. 110) tenI paNa noMdha cha; to potAnA, kSatriyavadha karanArA pitAne pratibodha ApyAnI vAta paNa noMdhela che (gA. 111). 19. gA. 114-123 viSNu(kumAra) munino vRttAnta varNave che. 16mA zAntinAtha jinanA vakhatamAM te thayA. (gA. 114). 60 sahasra varSo cha?tapa tapyA. mahApadma nAme mANDalika rAjA pAse, sAdhu-saMgha khAtara, 3 pagalAM jagyA mAgI (116). 3 pagalAMmAM 3 loka AvarI lIdhA. chevaTe prAyazcitta karIne sarvArthasiddha devagati pAmyA. 20-21. 125-27 gA. mAM suvratamuninI vAta che; to 12829mAM gobhadra RSi, vRttAnta che. A munine kubera yakSarAja dvArA dharmabodha maLelA, A nAma paNa pracalita nathI. 23. gA. 130mAM ziva RSinI vAta eka ja Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 gAthAmAM che. 23. gA. 131-33mAM kezIkumAra zramaNanI vAta che. temAM gA. 131 no bhAva spaSTa thato nathI. 24. gA. 134mAM vajra lADhaputranu; 25. gA. 135mAM varadattaRSinI; 26. gA. 136-37mAM tetaliputranI vAta Ave che. 27. 138142mAM vArattaRSi, svarUpa varNavyuM che. te muni pArzvanAtha jinanA ziSya che terbu gA. 142mAM che. 27. 143-47 mAM kUrmAputranI vAta che. te gRha-stha kevalajJAnI che; ane te kevalI hovAnI jANa, mahAvidehanA jina thakI vidyAdhara muni jANI lAvyA tyAre ja thaI che (gA. 145). 28. gA. 148mAM 'gosanna' nAme koI RSinI vAta thaI lAge che. A gAthAmAM zuM tAtparya che te spaSTa thatuM nathI. 29. gA. 149-51mAM vaizyAyana RSinI vAta che. gozAlAe temane skhalanA pahoMcADatAM te roSe bharAyA; teja (tejolezyA) choDyu; parantu tenI samIpamAM ja vIraprabhu hovAnuM dhyAnamAM AvatAM ja temaNe te pArcha kheMcI lIdhuM; evI vAta AmAM che, je adbhuta che. prasiddha kathA evI che ke vaizyAyane tejolezyA mUkI, tenAthI gozAlAne bacAvavA mATe prabhu vIre zItalezyA choDI hatI. lAge che ke A 'stava'gata vRttAnta vadhu tathyapUrNa che; prasiddha kathA te pAchaLathI thayela pheraphArarUpa haze. 30. gA. 152-160 mAM 'ninna' kulaputra muni viSe varNana che. be 'kulala' (pakSI ke prANI-vizeSa)ne eka mAMsa-khaNDa khAtara laDatAM joIne temane vairAgya thayo hato. temanA nirvANa pachI camarendre temanA zarIrane be bAjuthI ruMdhyu (arthAt antimavidhi karatAM mohavaza ke rAgavaza rokato hato), temaja teNe temanI stuti karI (gA. 159-60). A nAma-varNana paNa aprasiddha lAge che. 31. gA. 161-69 mAM gajasukumAla muninuM bayAna che. gaja (hAthI)nI suMDha jevI bhujAo, gaja jevI cAla, gajanA mada jevI deha-gandha, tethI nAma paDyu gajasukumAla (gA. 166). tenA mAtA-pitAe neminAtha prabhune ziSya tarIke te arpaNa ko hato (gA. 162). temanA yauvana pAchaLa rAjakanyA candralekhA pAgala banI hatI (gA. 165). (te paraNyA hoya tevaM jaNAtuM nathI). gajasukumAlane temanA sasarAe smazAnamAM upasarga karelo evI pracalita kathAno ahIM gandha paNa Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 maLato nathI, te dhyAnamA levA yogya che. 32. gA. 170-78mAM pradyumna RSinI stavanA che. varNana majAnuM che. eka navI vAta e che ke rAjakumAra pradyumna vimAnamAM besIne phUla varasAvato neminAtha pAse Ave che. (gA. 176). 33. gA. 179-86 zAmbakumAra muninuM stavana kare che. A racanAmAM eka prayoga dhyAna ApavA jevo cha : 'bAravaI kAyalayaM' (gA. 179). arthAt dvArAvatImAM jenI kAyA nirmAI che - dvArAvatInA vAsI. ekathI vadhu sthAne Avo prayoga thayela che. dhagadhagatI zilA upara emaNe aNasaNa Ahelu, ane AkhA deha para thayela phoDalAomAMthI rudhira jharatuM hovA chatAM te vicalita nahotA thayA, evaM gA. 183-84nuM varNana stabdha kare tevU 34. gA. 187-91mAM kAlAzritavezika muninuM svarUpa batAvyuM che. 'mogalla' (mokala) parvata-zikhara para temaNe anazana karyu tyAre ziyALaNIe temanA zarIrane phADI khAdhuM hatuM, toya te caLyA na hatA (gA. 191). 35. gA. 192-96 harikeza munine varNave che. zUdra kulamAM pedA thavA chatAM temaNe dIkSA lIdhelI. kALotaro jherI sarpa temanA vairAgya, kAraNa banelo (gA. 194). kozaladezanI rAjakanyA paraNavA AvI to teno asvIkAra ja ko. eka sahasra temanI sevAmA rahetA hatA. 35. gA. 197-202mAM sukozala muninI stuti thaI che. yauvanavayamAM ja zreSTha strIno tyAga karIne dIkSA lIdhI. yAvajjIva cha? (2 upavAsa)- tapa karyu. gata janmanI mAtA marIne vAghaNa thayelI ane teNe potAnAM baccAM mATe, potAnA janmAntaranA A putra (sukozala) ne phADI khAdho ! marIne te sarvArthasiddhe deva thayA. 36. gA. 203-9mAM laMcaka RSi- varNana che. A nAma paNa alpa prasiddha che. te vizAlAnagarInI zreSTha vyakti hatA. gA. 205mAM thayela varNana anusAra, 'stava'nA kartA AMkhe dekhAtI vAta varNavatAM hoya tema jaNAya che. temaNe noMdhyuM che ke Aje paNa vizAlAmAM, jyAM laMcaka muni pratimAdhyAne UbhelA tyAM, temanA nAme, 'laMcagasivovagAsa' (koI sthAnavizeSa ke koI mArga ke coka jevU) che. A noMdha bahu mahattvanI che. enAthI jema laMcaga RSino itihAsa puravAra 1. rAjasthAnamAM mokalasara kSetra che. tyAM 'mokala'-pahADI che, te A haze ? Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 thAya che, tema A 'stava'nA kartA paNa keTalA prAcIna haze te paNa anumAnI zakAya che. 37. gA. 210-218 meyajja (metArya ke maitreya) RSinaM guNagAna kare che. temano vikhyAta jIvana prasaGga AmAM varNavAyo che : sonIne tyAM AhArArthe gamana; kroMca paMkhI dvArA suvarNayava caNI javA; sonInI pRcchAnA javAbamAM muninuM mauna, kroMcanuM nAma na Apaq; sonI dvArA muninA mastake evaM kaThora bandhana ke jethI temanI be AMkho phUTI gaI, to paNa acala avasthA ane AtmadhyAnamAM lIna; chevaTe tyAM ja kevalajJAna pAmIne nirvANapada pAmyA. 38. gA. 219-223 abhayakumAranuM varNana Ape che. garbhamAM hatA tyAre ja temanI mAtAne sahu jIvone abhayadAna ApavAno manoratha thayo hato, te pALyo paNa hato; tethI ja temanuM nAma 'abhaya' pADavAmAM Avyu. padAnusArI labdhinA te svAmI hatA. (eka pada bolo,to te AluM sUtra, Akho pATha, Akho grantha bolI jAya tevI zakti). temaNe vardhamAnasvAmI pAse dIkSA grahaNa karI hatI. ahIM gA. 221mAM 'seNiyakulakAyalayaM' evo prayoga thayo che : zreNikanA kulanI jenI kAyalatA che te, ema artha bese. 39. gA. 224-31mAM jambUkumAra muninI stavanA thaI che. prabhava Adi corono prasaGga, 8 kanyA sAthe lagna ane ekaja rAtamAM temano tyAga, te sarva sahita dIkSA-A badhuM AmAM varNana thayuM che. 40. gA. 232-36mAM DhaMDha aNagAra (prasiddha nAma 'DhaMDhaNa')nuM varNana che. 41. gA. 237-41mAM gaGgadatta muninuM varNana thayuM che. temaNe keTalI samRddhino tyAga karyo, tenI vAta AmAM thaI che. 42. gA. 242-46 mAM nAgadattanI vAta che. tenA pitA marIne nAgalokamAM utpanna thayA hoI, ane temane A putra para vizeSa sneha hoI, teo nAgakanyAo sAthe tene paraNAve che. kAlAntare te kanyAone paNa tyajIne te dIkSA le che. 43. gA. 247-55mAM cilAtaputra muninuM stavana thayela che, traNa pado sAMbhaLIne dharma ane samAdhine varyA. dehabhAva tajI dIdho. be AMkho kheMcI kADhavAmAM AvI chatAM vicalita na thayA. AMkhothI vahetAM lohInI gandhathI AvelI kIDIoe AkhA dehane pholI khAvA chatAM te caLyA nahi. 4 lokapAlo paNa temane praNAma karI gayA. aDhI rAtri-divasamAM ja teo pAra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 pAmIne deva thayA hatA. 44. gA. 256-59 kurudatta RSine varNave che. te dIkSA laI smazAnamAM dhyAna dharatA UbhelA, tyAre citAnA agni vaDe baLI javA chatAM vicalita na thayA. ahIM paNa 'hatthiNapurakAyalayaM ' (258) prayoga thayo che. 45. gA. 260-64mAM Ananda RSinI vAta thaI che. A muni mahAvIrasvAmInA samayanA che. tenI sampatti eTalI badhI hatI, ke rANI cellaNA ane rAjA zreNikanA mAnyAmAM na AvavAthI teo jAte temanA ghare temanI sampatti jovA gayelA ! (gA. 262). temanI sAthe temanAM patnIe paNa dIkSA lIdhI hatI. 9 46. gA. 265-70mAM vajrasvAmInuM guNavarNana thayuM che. temaNe AkAzagAminI vidyAno uddhAra karyo. te antima zrutadhara hatA. te AkAzamArge (saMghane) mAhezvarI nagarIthI zeSAnagarIe laI gayA hatA. bAla- avasthAmAM, devo ( yakSo) dvArA apAtA AhArano temaNe niSedha karelo, suvihita 1700 sAdhuo sAthe teNe anazana kartuM hatuM. gA. 270mAM jaNAvyA pramANe to te sarvArthasiddha vimAne gayA hatA. athavA to sarvArthanI siddhinA te svAmI banyA hatA, ema paNa artha karI zakAya. gA. 271mI thoDIka azuddhivALI jaNAya che. temAM kartA dvArA upasaMhAra thayo che. kartAe potAnuM nAma lakhavAno Agraha darzAvyo nathI. banne tADapatra prationA phoTA levaDAvI devA badala khambhAta zrIzAntinAtha tADapatra bhaNDAranA kAryavAhakono AbhArI chu. A racanAno khyAla nahoto. DaoN. DhAMkIsAhebe eka prasaMge sUcavyuM ke tame A eka prAcIna racanA hajI apragaTa che te juo ane nakala UtArIne prasiddha karo. khambhAtanA sUcipatramAM puNyavijayajI mahArAje tenA viSe noMdha ApI che. AthI A racanA mATe jijJAsA jAgI, jenuM pariNAma atre prastuta che. AvI adbhuta kRti pratye dhyAna doravA badala DaoN. madhusUdana DhAMkIno paNa AbhArI chu. A kRtinI hastaprata kyAMka hoya ane koInA dhyAnamAM Ave to te tarapha dhyAna dore athavA tenI nakala prApta karAvI Ape tevI vijJapti. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 anusandhAna- 56 zrIRSimaNDalastavaH // isimaMDalassa guNamaMDalassa tavaniyamamaMDaladharassa / saMsAramaMDalavirhADayassa thayamuttamaM vocchaM // 1 // jiNavarasAsaNaniuNA jiNavaravayaNANurattabhAveNaM / suNaha sukayatthaMyamiNaM isIsu isipArliMNA nicvaM // 2 // bhayaivaMtammi ya vIre goyamagotte ya iMdabhUyi'mmi / dhanne dhammavinne jiyalohe" ajjalohe' ya // 3 // aimutte ya tigutte dhIraMdhaNummi ya tahA sunakkhatte / siddhe ya 1degsamaNabhaddammi sArliM bhadde ya suTTe // 4 // dhIre sudaMsaNammi ya dasannabhadde saNakumAre ya / rAyarisimmi ya uddAyaNammi jau sAraNe ya kayaM // 5 // nIlagavasaNe rAme laMcaga~putte ya bAhubali khaMde / viNDummi suvrvviyammi ya sive ya sirddhammi buddhamma // 6 // kesimmi jiyakilese aNavajje vajja lADhaputte ya / teyaliputte ya 1 kayaM muNimmi vArattae ceva // 7 // kummagaputte taha vesiyAyaNe taha ya ninnakulaputte / devaiputte ya gae dosu vi18 pajjunna-saMbesu // 8 // kAlAsavesiyammi ya hariese " taha sukosale kusale / niggaMthalaMcagammi ca ajje meyajjanAme ya // 9 // abhayammi ya abhayakare jaMbummi ya jammamaraNanimmukke / DhaMDhammi gaMgadatte nAgadatte ya aNagAre // 10 // 1. 0vigghA0 khaM. 2 | 2. sukayatthamiNaM khaM. 2 / 3. 0pAlaNA khaM. 2 / 4. bhaga0 khaM. 2 / 5. 0bhUyammi khaM. 2 / 6. 0 vihinne khaM. 2 / 7.8. 0lobhe khaM. 2 / 9. dhI dhamma taha su0 khaM. 2 / 10. sumaNa0 khaM. 2 / 11. sAlabhaddammi khaM. 2 / 12. supayaTThe khaM. 2 / 13. selaga0 khaM. 2 / 14. vinhu0 khaM. 2 / 15. suvva0 khaM. 2 / 16. suddha0 khaM. 2 / 17. tahA khaM. 2 / 18. ya khaM. 2 / 19. hariesummi ya su0 khaM. 2 / 20. 0nIhUe khaM. 2 / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 sUre cilAyaputte aNuMttaraparakkame ya kurudatte / ANaMde ya risimmiya vaire ya mahANubhAvammi // 11 // AigaraM titthayaraM appaDihayanANadaMsaNacarittaM / dhammavaracakkavaTTiM vaMdAmi jiNaM mahAvIraM // 12 // jaccasuvannagavannaM komuipaDipunnacaMdasarisamuhaM / kamaladalasarisanayaNaM suraduMduhitullanigghosaM // 13 // mattavaravAraNagaI(iM) acalaM merumiva suramiva surUvaM / risisayasahassamahiyaM paramarisiM vaMdimo vIraM // 14 // jeNegarAiyAe vIsaM ahiyAsiyA uvasaggA / taM vIrabhaddamaNahaM vibuhagaNanamaMsiyaM vaMde // 15 // jo so titthayarANaM apacchimo bhArahammi vAsamma / purisarvaramaulaviriyaM vaMdAmi jiNaM mahAvIraM // 16 // pavvAviyA ya paDhamameva goyamA tinni bhADayA' jeNa / tihaM pi ya parivAro pannarasasayAI punnAI // 17 // avasesA vi. gaNaharA aTTha kameNa' tavasaMjame TThaviyA / savvaTThaniTThiyaTTaM vaMdAmi jiNaM mahAvIraM // 18 // veyapayANa ya atthe kahie vIreNa jo vigamoho / pavvaiyaM taM dhIraM sirasA haM goyamaM vaMde // 19 // jeNa tayA koDinnA ANIyA tAvasA vigayamohA / pavvAviyA ya samaNA bhikkheNa ya vimhayaM nIyA // 20 // jo carai tavamuyAraM urdAraiMkittissa pAyamUlammi / nAyasuyassa arahao taM sirasA goyamaM vaMde // 21 // jo so sayANuratto jirNevIraM kevaliM amiyenANI / airAgabaMdhaNeNaM jassa na uppajjae nANaM // 22 // 11 1. aNaMtara0 khaM. 2 / 2. purisagaNa0 khaM. 2 / 3. 0 viyA paDhameva saM. 2 / 4. bhAvayA khaM. 2 / 5. goyamA ceva khaM. 2 / 6. tinhaM khaM. 2 / 7. ya khaM. 2 / 8. kammeNa khaM. 2 / 9. vigayamoheNaM khaM. 2 / 10. uyAra0 khaM. 2 / 11. muNivasahaM khaM. 2 / 12. mahAvIraM khaM. 2 / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 anusandhAna-56 nAyasue siddhigae vocchinnaM permabaMdhaNaM jassa / uppannaM ca aNaMtaM nANaM taM goyamaM vaMde // 23 // domAsiya temAsiya cAummAsiya taheva chammAse / tavasA muNimukkaTThe dhannaM vaMdAmi aNagAraM // 24 // phAsuyamavi jo lukkhaM bhuMjai taMpi ya na bhuMjaI kAmaM / dhannaMrisivaramahiyaM paramaTThagavesayaM vaMde // 25 // uttattakaNayavannA mahilA maNihArabhUsiyaMgIo / dhanno pariccaiittA omoya~riyAe jAvei // 26 // jassa ya saMlINattaM khaMtI maddavaya uttamA tuTThI / guNasAgaraM apAraM dhannaM vaMdAmi aNagAraM // 27 // jo sayaNapariyaNajaNaM dhaNakoDiM ujjhiUNa pavvaio / viharai tavataNuMyaMgo dhannaM vaMdAmi aNagAraM // 28 // jassa kao AhAro nIMsai tatte jahA kaDAhammi / chUDho uryakabhalle dhannaM vaMdAmi aNagAraM // 29 // saccuppari devANaM narvehi u mAsehiM maggiyA vasahI / ekkA ya gabbhavasahI sesA dhannassa dhannassa // 30 // jo arahao bhagavao veyAvaccaM mahAyaso kAsI / 14chandoNuyattimaNahaM siMraisA lohaM nama'sAmi // 31 // dhanno so lohajjo khaNDatakhamo pavaralohasarivanno / jassa jiNo pattAo iccha pANIhiM bhottuM je // 32 // 1. rAga0 khaM. 2 / 2. nANaM se uppannaM taM sirasA go0 khaM. 2 / 3. 0tiya - cAumAsiehiM chammAsiehiM khamaNehiM khaM. 2 / 4. Nu saM. 2 / 5. dhannarisiM vara0 khaM. 2 / 6. paricattAo khaM. 2 / 7. goyariyA va -----0 khaM. 2 / 8. muttagA khaM. 2 / 9. taNuaMgo khaM. 2 / 10. jassa hu khaM. 2 / 11. udarakavalle khaM. 2 / 12. savvupari khaM. 2 / 13. [na]vahi ya khaM. 2 / 14. chandamaNuyattamANaM khaM. 2 / 15. lohajjamisiM khaM. 2 / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 samaNasayANaM majjhe vAgariuM punnacaMdavayaNeNa / titthayareNaM loho arahai dhIIe apphunne2 // 33 // jo kammaselavalliM aTThavihaM chidiuM niravasesaM / siddhivasahimuvagao tamahaM relohaM namasAmi // 34 // jo khuDDalao saMto kIlaMto pAsiUNa titthayaraM / vaMdiya paDilAbheI aimuttarisiM namasAmi // 35 / / jaM taM ammApiyaro jiNavaravasahassa vaddhamANassa / dAsI ya sIsabhikkhaM aimuttarisiM namaMsAmi // 36 / / chavvariso pavvaio / 'niggaMtho roiUNa pAvayaNaM / 'siTuM vihuyarayamalaM - aimuttarisiM namasAmi // 37 / / DaharaM aDaharabuddhi / 1degmokkhavihivisArayaM piuNo / 11dhIraM kumArasamaNaM / aimuttarisiM12 namaMsAmi // 38 // jo dhammaM soUNaM jiNavaravasahassa vaddhamANassa / - 13pavvaio aNagAraM tamahaM vaMde sunakkhattaM // 39 // solasa dhaNakoDIo solasa bhajjAiM pariccai[ttA]ya / pavvaio aNagAro tamahaM vaMde- sunakhattaM // 40 // kAyaMdIe bhaddItaNayaM jiyasattudikkhakayamahimaM / dhIraM 15dhaNamaNagAraM vIrajiNapasaMsiyaM vaMde // 41 // 16duddhaMtari ujjhiya aMbileNa leveNa jhosiyasarIraM / navamAsA pariyAyaM savvaTThagayaM dhaNaM vaMde // 42 // 17 1. pIie khaM. 2 / 2. apphunno khaM. 2 / 3. vaMdAmi lohajjaM khaM. 2 / 4. 0lAheI khaM. 2 / 5. aimatta0 khaM. 2 / 6. sikkhaM khaM. 2 / 7. jahAriso khaM. 2 / 8-9. - madhyagataH pATho na khaM. 2 / 10-11. madhyagataM na khaM. 2 / 12. 0risI khaM. 1 / 13. / madhyagataM khaM. 2 na / 14. sunakkhatte khaM. 2 / 15. dhaNNaNagAraM khaM. 2 / 16. laThThatari0 khaM. 2 / 17. navamAsI khaM. 2 / Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 gosAlaM sAsaMto kAlagao jo gao amaraloyaM / savva'pparillakappaM tamahaM vaMde sunakkhattaM // 43 // jeNegarAiyAe coddasa ahiyAsiyA uvassaggA / vosaTTacattadehaM tamahaM vaMde sumaNabhadaM // 44 // jassuTThiyammi sUre uppannaM nANadaMsaNamaNaMtaM / "paDimAe pa(pA)riyAe tamahaM vaMde sumaNabhadaM // 45 // jaM vaMdiUNa iMdo kAUNa payAhiNaM ca bhANIya / / 'lAhA hu te suladdhA jaMsi daDhadhiI mama vi lAbho' // 46 // nAlaMdAsukumAlaM bhogavihivisArayaM piyaM piuNo / taM sAlibhaddamaNahaM vimANavaravAsiyaM vaMde // 47 // battIsa vi baddhAi siMgArAgAracAruvesAiM / jassekkavIsaI nADeyAiM surainADayanibhAI // 48 // varapANabhoyaNavihiM14 bhajjAu ekkavIsaI 15caiyA / jo dhammarAmaratto16 taM vaMde sAlibhaddamisi // 49 // hArA jeNa ya vikiNNA mahAvaNaM caMdaNaM agaruyaM ca / gabbhappagayanivAyA taM vaMde sAlibhaddamisiM // 50 // jassa ghare sAhINA chappi riU niccakAlaramaNijjA / vAvIo ya 18aNovamANegA19 devappabhAveNaM // 51 // puvvapurisAgayaM dhaNaM akkhayaM nAgadevayAdinnaM / jo vihuNiya pavvaio taM vaMde sAlibhaddamisiM // 52 // bhaddAiM cauvIsaM jo caiya aNovamaM tavaM kAsI / taM AgamesibhadaM gobhaddasuyaM namasAmi // 53 // 1. savvuvarillakapeme khaM. 1 / 2. sunakkhatte khaM. 2 / 3. suhiyA bhiyA khaM. 2 / 4. sunakkhattaM khaM. 2 / 5. pAyaM ukkhivvamANassa vaMdemo taM su0 khaM. 2 / 6. daDhaM dhI mamahilAso khaM. 2 / 7. nANaMgasu0 khaM. 2 / 8. piuNe khaM. 2 / 9. ni0 khaM. 2 / 10. siMgAraMgAi cAru0 khaM. 2 / 11. jassega0 khaM. 2 / 12. nADagAiM khaM. 2 / 13. suravahUyani0 khaM. 2 / 14. 0vihI khaM. 2 / 15. taiyA khaM. 2 / 16. ratte khaM. 2 / 17. etadantargataM na khaM. 2 / 18. aNu0 khaM. 2 / 19. aNovama NAga0 (?) / 20. tappahAveNaM khaM. 2 / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 jo nicchayaM uvagau 'kayaMjaliM(lI) vaMdiUNa loyaguruM / khAmeUNa suvihie jAvajjIvaM cayai bhattaM // 54 // mAsaM pAovagao Aloiya nidiUNa duccariyaM / savvaTThasiddhinilayaM taM vaMde sAlibhaddamisiM // 55 / / jo caiUNa vimANe3 silappavAlamaNikaMcaNasamiddhe / vesamaNabhavaNasarise AyAo ibbhabhavaNammi // 56 // bhogesu arajjato dhammaM soUNa vaddhamANassa / jo samaNo pavvaio supaiTThamisiM namasAmi // 57 // jo vAgario vIreNa sIhanikkIlie tavokamme / osappiNie bharahe apacchimo si tti taM vaMde // 58 / / caMpAe jo taiyA ahiyAse dAruNe uvassagge / vosaTThacattadehaM sudaMsaNamisiM namaMsAmi // 59 // jo dahivAhaNepIilliyAe abhayAe aggamahisIe / khobheUNa na caio sudaMsaNamisiM namasAmi // 60 // khaNDatakhamaM uggatavaM vaMde tavateyarUvasaMpannaM / kinnaragaNehi mahiyaM sudaMsaNamisiM namaMsAmi // 61 // jassAsI puSphamao pariyatte dAruNe ya uvasagge / sIsammi chijjamANe sudaMsaNamisiM namasAmi // 62 / / varaveruliye ya maNiM muttAo kaMcaNaM pavAlaM ca / caiuM sudaMsaNamisiM(sI)nevvANamaNuttaraM patto // 63 / / nayaraM ca dasannapuraM satta ya pamayAsayAI caiUNa / dhaNakaNayarayaNanicae muttApuMje mahaMte ya // 64 / / komaoNriyAo bhajjA pannAsaM kappiyA rahasahassA / cauM dasannabhaddo nevvANamaNuttaraM patto // 65 / / 1. paccalio khaM. 2 / 2. bhadaM khaM. 1 / 3. vimANaM khaM. 2 / 4. 0samiddhaM khaM. 2 / 5. piyayamAe khaM. 2 / 6. 0veruliyamaNI0 khaM. 2 / 7. komArI bhajjAo khaM. 2 / 8. kappiyaM khaM. 2 / 9. 0sahassaM khaM. 2 / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 anusandhAna-56 jo caiya sAgaraMtaM egacchattaM mahiM puhaipAlo / pavvaIo taM dhIraM saNaMkumAraM namasAmi // 66 / / jo varisasayasahassaM bhuMjiyabhogo samuddhayamuiMgo / pavvaio taM dhIraM saNaMkumAraM namasAmi // 67 // aTThasayalakkhaNadharo cosaTThI mahiliyAsahassAiM / savvaMgasuMdarINaM jaNavayakusumAiM vosiriyA // 68 // chaDDeUNaM nariMdo nava nihao nava ya Agarasahasse / navamehasannihANi a daMtisahassAI culasII // 69 / / aTThArasesu TThANesu vaMdio sahariseNa suravaiNA / sattahi vAhIhi jiyaM saNaMkumAraM namasAmi // 70 // kaMDU abhattasaddhA tivvA viyaNA ya acchi-kucchIsu / 1degkAsaM jaraM ca sAsaM ahiyAse satta vAsasae // 71 / / 11jo vaMdio mahappA 12devideNa camareNa ya jameNa / divvAe13 pupphavuTThIe accio devasaMghehiM // 72 // jeNa kayaM sAmannaM vAsa~sayasahassamuggateeNaM / deviMdavaMdamahiyaM saNaMkumAraM namasAmi // 73 // kappe saNaMkumAre jassa TThiI sAgarovamA satta / taM AgamesibhadaM saNaMkumAraM namasAmi // 74 / / saccavayaNeNa salilaM kaMtAragayassa jassa khaMdhAre / divvaM pAubbhUyaM jiNasAsaNabhattirAeNa // 5 // jeNa tayA pajjoo 15uvvaTTeUNa samaramajjhammi / ghettuM balA nilADemmi aMkio morapitteNaM // 76 // jo so rAyarisINaM apacchimo bhArahammi vAsammi / 17pavvaio taM dhIraM suvihiyamoddA~yaNaM vaMde // 7 // 1.-3. 17. pavvaiyaM khaM. 2 / 2. 0bhoe khaM. 1 / 4. causaTThi0 khaM. 2 / 5. vosirai khaM. 2 / 6. chaDDeuM naravasaho khaM. 2 / 7. 0sannihANaM khaM. 1 / 8. 0rasaguNaTThANesu khaM. 2 / 9. atthikucchINaM khaM. 2 / 10. khAsaM sAsaM ca jaraM khaM. 2 / 11. so khaM. 2 / 12. sakkeNaM bhattinibbharamaNeNa khaM. 2 / 13. divvAhi puSphaviTThIhiM khaM. 2 / 14. varisa0 khaM. 2 / 15. oha 0 khaM. 2 / 16. niDAlaM khaM. 2 / 18. 0muddA0 khaM. 2 / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 gAmasahassAI muNI jo caIya aNovamaM tavaM kAsI / sovIrarAyavasabhaM suvihiyamoddAyaNaM vaMde // 78 // sasisagaladhavalavesaM caMdAbhAe paDibohiyamaIyaM / iriyAvahapaDivannaM daDha dhImoddAyaNaM vaMde // 79 // jaM paJca vi rAyANo uvaTThiyA bhatticoiyamaIyA / vaMdaMti ta~ obhAsammi pavvae taM namasAmi // 80 // jassa maraNammi devA parikuviyA roe silAvAsaM / 1degmuMcaMti paramaghoraM taM 11jaimoddAyaNaM vaMde // 81 // jo so isisaMghANaM kanho va dasAramaMDalacamUNaM / kAsI tavamukkaTuM taM 12sari(risi)moddAyaNaM vaMde // 82 // asura sura pannagiMdA jaM taM paDimAgayaM namasaMti / 13 ujjeMtaselasihare taM sirasA sAraNaM vaMde // 83 // bArasa ya bhikkhupaDimA jeNaNucinnA mahANubhAveNaM / vAsasayANi ya moNaM aTThacchaTThANi jo kAsI // 84 // taM khaviyapemaiMdosaM vaMde jaramaraNasogamuttinnaM / aulasuryasAgaragayaM nevvANamaNuttaraM pattaM // 85 / / 18soriyapurammi jAyaM 19naMdikaraM rohiNIe devIe / kummArae sudhIraM nikkhaMtaM taM namasAmi // 86 // jeNa kayaM sAmaNNaM vAsasayamaNUNagaM jau~vareNaM / deviMdavaMdamahiyaM baladevamisiM namasAmi // 87 // satta ya sattamiyAo aTThaTThamiyAo nava ya navamIo / dasa dasamiyAo va vase baladevamisiM namasAmi // 88 // 1. 0ssANi khaM. 2 / 2. payahittA khaM. 1 / 3. 0vasahaM khaM. 2 / 4. 0 muddA0 khaM. 2 / 5. 0paDipunnaM khaM. 1 / 6. suvihiya0 khaM. 1 / 7. uvAgayA khaM. 1 / 8. tavo0 khaM. 2 / 9. roruve khaM. 2 / 10. muccaMti khaM. 2 / 11. risivaramu0 khaM. 2 / 12. jaivaramu0 khaM. 2 / 13. ujjita0 khaM. 2 / 14. mUNaM khaM. 1 / 15. 0pesa0 khaM. 2 / 16. 0suha0 khaM. 2 / 17. nivvANa0 khaM. 2 / 18. riTThapurammi ya jAyaM khaM. 2 / 19. NaMdi0 khaM. 2 / 20. varisa0 khaM. 2 / 21 0maNUNayaM khaM. 2 / 22. jaduvareNa khaM. 2 / 23 dasamiyAe khaM. 2 / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 'saTThI mAsA saTThI pakkhA cattAri cAumAsIo / jeNaNasieNa "khaviyA baladevamisiM namasAmi // 89 // jaM sIharUvadhArI rakkhai devo vaNe viharamANaM / 6paDiNIe "sAsaMto baladevamisiM namasAmi // 10 // jassa tayA vaNacarao bhikkhaM dAUNa dhIrapurisassa / saha diyalogaM "tu gao baladevamisiM namasAmi // 91 // dasa sAgarovamAiM jassa TThiI baMbhaloyakappammi / taM AgamesibhedaM baladevamisiM namasAmi // 92 // jo halaharANucinnaM aNuttaraM vIriyaM samAsajja / pavvaio taM dhIraM selagaputtaM namAmi // 93 // jo ya parakkamai tavaM chinnaM 12lUhaM ca dehamagaNito / siddhaM viyarayamalaM selagaputtaM sivaM vaMde // 14 // vaMdAmi sunaMdAe naMdikaraM puttamauirAyassa / ikkhAgarAyavasahaM bAhubaliM suMdarIjeTuM // 15 // jeNa bharaho ya naravai juddhammi parAjio bhuyabaleNaM / bharahAhi(i)regaviriyaM bAhubalimisiM namasAmi // 96 // soU~Na ya pavvaiyaM bAhubaliM15 bhAuyaM bharaharAyA / nijjhAi cakkavaTTI bahudevasahassaparivAro // 9 // bAhubalI vi ya bharahaM diTThImuTThI parAjiNittANaM / nikkhaMto esa 16khavemi savvaM kammaM ahaM tavasA // 98 // bAhubalI vi ya maharisI saMvaccharamaNasio 17paDimAe / vallilayAhi piNaddho19 ahikinno vAmalUrehiM // 99 // 1.2. sahi khaM. 2 / 3. jeNa namiyaNa khaM. 2 / 4. khaMtA saM. 2 / 5. 0mANe khaM. 2 / 6. paDa0 khaM. 2 / 7. tAsiMto khaM. 2 / 8. 0loyaM ca khaM. 2 / 9. subhadaM khaM. 2 / 10. pavvaiyaM khaM. 2 / 11. sivaM vaMde khaM. 2 / 12. lugaM khaM. 2 / 13. 0mAya0 khaM. 2 / 14. soUNaM pa0 saM. 2 / 15. 0balI khaM. 1 / 16. khame khaM. 2 / 17. paNivayAe khaM. 2 / 18. vellalayAhiM khaM. 2 / 19. vi Niddho khaM. 2 / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 'taNavallIhiM layAhi ya veDhijjaMto vi jo nevi kkaMpe / vosaTThacattadehaM bAhubalimisiM namasAmi // 100 / / taM jAyamarvajjhAe takkhasilAvisayasaMdhipavvaiyaM / vaMde bAhubalimisiM nevvuyamaTThAvae ceva // 101 // jo caiUNa vimANaM sayaMpabhA-aggirAyabhavaNammi / jAo jAivisiTTho jaccataviyakaMcaNasavanno // 102 // jo kattiyAya devIe pasUo saravaNammi ujjANe / taM aggirAyadaiyaM khaMdakumAraM namasAmi // 103 // jo chaMdio mahappA rajje raTe ya nADayavihIhiM / 'necchai viNIyaviNao khaMdakumAraM namasAmi // 104 // aNumANeUNa sayaM ammApiyaraM10 va baMdhavajaNaM ca / 11pavvaio taM dhIraM khaMdakumAraM namasAmi // 105 / / maNikaNagarayaNacittaM jassa piyA paMDaraM sayasalAgaM / viharaMtassa u cchattaM dharAvae taM namasAmi // 106 // chadruNa jeNa chaTuM bahUNi vAsANi bhAvio appA / aNubaddhamaNikkhittaM khaMdakumAraM namaMsAmi // 107 // 12pAoNagammi nayare jeNa u ahiyAsiyA uvasaggA / 13kittiM jasaM ca patto khaMdakumAraM namasAmi // 108 // jo khattieNa sattIe Ahao goyaraM gavasaMto / 14rohIDagammi 15nagare khaMdakumAraM namasAmi // 109 // jeNa kayaM sAdivvaM ranno piuNo ya chattadhArassa / piyajIviyaM ca dinnaM tassa visAhassa pAvassa // 110 // 1. taNu0 khaM. 2 / 2. NivikkaMpo khaM. 2 / 3. 0mao0 khaM. 2 / 4. aTThAvayapavvayammi pavva0 khaM. 1 / 5. nivvuya a0 khaM. 2 / 6. sayaMpabhe khaM. 2 / 7. 0savaNNo khaM. 2 / 8. raTeNa nADaga0 khaM. 2 / 9. nicchai khaM. 2 / 10. 0piyaro ya khaM. 2 / 11. jo samaNo pavvaio khaM. 2 / 12. pAogagamhi khaM. 2 / 13. kittI khaM. 1 / 14. rohIDaya0 khaM. 2 / 15. nayare khaM. 2 / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 jeNa piyA tArisao aggI aggisariseNa2 roseNaM / khattiyavahaM kareMto aNusaTTho taM namaMsAmi // 111 // vaMde khaMdakumAraM amohasattIe jeNa sattIe / jeNa udinnA saMtA vivihA visaDhA u uvasaggA // 112 // aNumANeuM bhagavaM rAyANo khattie puhaipAle / jeNAgao paDigao khaMdakumAraM namasAmi // 113 // jo saMtissa arahao soUNa ya sAsaNaM jiNavarassa / 'nikkhaMto taM dhIraM viNDaM vaMdAmi aNagAraM // 114 // sarTi vAsasahassAiM jeNa ya cchadruNa bhAvio appA / saMkhitta-viulateyaM viNDaM vaMdAmi aNagAraM // 115 // jo sAhusaMghakajje Naigare hatthiNapure mahApaumaM / rAyANaM maMDaliyaM tivikkama joyai mahappA // 116 / / viuruviUNa pAo nikhiMtto jeNa merusiharammi / vAhAhiM ya AgAsaM apphunnaM taM namasAmi // 117 / / vaMdAmi rAyaputtaM viNhaM tavateyarUvasaMpannaM / jeNa ya uddhavimANaM viha~DDiyaM pAyasIseNa // 118 / / telokkaM saMkhubhiyaM vikkamamANammi dhIrapurisammi / ruddhA ya joisagaNA viNDaM vaMdAmi aNagAraM // 119 // jo 21yacchI dAyaMto kamaso deviMda-dANaviMdoNaM / bhayamaiyabalaM jaNaMto uvasaMto taM namasAmi // 120 // jeNa paumassa ranno vasuhA sasaMlilasakANaNavaNaMtA / tihi vikkamehi hariyA viNhU(NhuM) vaMdAmi aNagAraM // 121 // 1. tArasiNA khaM. 2 / 2. aggiseNa khaM. 2 / 3. sattA khaM. 2 / 4. 0Neu mahappA khaM. 2 / 5. pavvaio u mahappA khaM. 2 / 6. vinhaM khaM. 2 / 7. saTThI khaM. 1 / 8. jassa ccha0 khaM. 2 / 9. vinhaM khaM. 2 / 10. saMghasAhu0 khaM. 2 / 11. Nayare khaM. 2 / 12. maggai khaM. 2 / 13. viguru0 khaM. 2 / 14. nikkhaMto khaM. 1 / 15. rAyauttaM khaM. 2 / 16. 0sattasaMjuttaM khaM. 2 / 17. uDDa0 khaM. 2 / 18. vihoDiyaM khaM. 2 / 19. saMkhuhiyaM khaM. 2 / 20. vinhaM khaM. 2 / 21. iDhei dAeMto khaM. 2 / 22. vedANaM khaM. 2 / 23. 0maibalaM khaM / 24. vasuhAssanilassa kA0 khaM. 2 / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 eso tevikkamo pAyaM merussa matthae Thavio / saMghassa rakkhaNaTThA dehI rajje tivikkAmo // 122 / / mAsaM pAovagao Aloiya nidiUNa duccariyaM / savvaTThasiddhinilayaM viNhU(NDaM) vaMdAmi aNagAraM // 123 / / chaTuM ca aNikkhittaM AyaMbalabhoyaNA vi bhattaTThA / chammAsA jeNa kayaM taM sirasA suvvayaM vaMde // 124 // dhaNakagaNagarayaNapauro jeNa u saMsAravasahibhIeNa / mukko kuDuMbavAso taM sirasA suvvayaM vaMde // 125 / / ahuNovavannametto jo so IsANarAyamabhibhavai / teeNa ya lesAe taM sirasA suvvayaM vaMde // 126 / / jeNa kayaM sAmannaM chammAsA jA(jhA)NamabbhuvagaeNaM / IsANakappanilayaM taM sirasA suvvayaM vaMde // 127 // 6 jeNa kayaM sAmanaM chammAsA jhANasaMjamaraeNaM / [taM]muNimuyArakittiM gobhaddamisiM namasAmi // 128 // jo jovvaNe urAle bhagavaMto bohio kubereNaM10 / taM murNimuyArakittiM gobhaddamisiM namasAmi // 129 / / AraMbhAu niyattaM jaM taM dhIro12 Thavei13 dhammammi / savvajagahiyasuhammi sivamaulagayaM sivaM vaMde // 130 / / asamAgame muNINaM15 tu saMbhavo jassa isikumArassa / kesi kumArasamaNaM "vimANavaravAsiyaM vaMde // 131 / / jeNa paeMsI rAyA bahUhiM heUhiMdeg jo samaNusaTTho / oyAriyo ya 21magge kesiM vaMdAmi aNagAraM // 132 // 1. rAya khaM. 2 / 2. dehe rAyaM tivikkama khaM. 2 / 3. niMdiyANa khaM. 2 / 4. gAtheyaM na khaM. 1 / 5. 0vAsa0 khaM. 2 / 6. gAtheyaM na khaM. 1 / 7. muNiM u0 khaM. 1 / 8. 0misI khaM. 2 / 9. joyaNe uyAre khaM. 2 / 10. 0reNa khaM. 2 / 11. muNikumAra0 khaM. 2 / 12. vIro khaM. 2 / 13. DAvei khaMya 1 / 14. jagahiyayasuhAe khaM. 2 / 15. muNivarassa khaM. 2 / 16. saMbhamo khaM. 2 / 17. risi0 khaM. 2 / 18. suvihiyagahiyaM namasAmi khaM. 2 / 19. paseNayarAyA khaM. 2 | 20. 0hiM sa0 khaM. 2 / 21. maggaM khaM.2 / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 anusandhAna-56 jeNa' ya seyaviyAe rAyA aNusAsio paDiniviTTho / kesi kumArasamaNaM vimANavarasaMThiyaM vaMde // 133 // dehApayammi nayare paDimaM ThAsIya ceie rohe / ' taM vajjalADhaputtaM aNuttaraparakkama vaMde // 134 / / paDimAe pa(pA)riyAe jo so dinno varammi deveNaM / dhammadhuradhAragaM taM varadattamisiM namasAmi // 135 // AgAsamivAkhobhaM merumiva akaMpiyaM ThiyaM dhamme / thirathimiyamamaramahiyaM teyaliputtaM namasAmi // 136 / / jaM taM sAyamasAyaM suhaM va dukkhaM va no vikaMpei / vAsIcaMdaNakappaM teyaliputtaM namasAmi // 137 // vArattapure jAyaM sohammavaDiMsagA caittANaM / uttamakulasaMrbhUyaM vArattamisiM namasAmi // 138 // jo goTThImajjhagao ujjANagao vi ciMtae dhammaM / avagasiyarAgadosaM vArattamisiM namasAmi // 139 / / jo so(sA)garo va thimio necchIya pausiuM pIseMto / siddhaM vihuyarayamalaM vArattamisiM namasAmi // 140 / / jassa kule pariyAo vijjA17 pavarA taheva rUvaM18 ca / vArattagaM muNivaraM bhAviyabhAvaM namasAmi // 141 // pAsassa aMtie vihariUNa vAsAiM tinni teyassI / papphoDiyakalikalusaM vArattamisiM namasAmi // 142 // 1. jo so se0 khaM. 2 / 2. rAyANaM saMsaI khaM. 2 / 3. nividvaM khaM. 2 / 4. vaimaimahiyaM khaM. 1 / 5. roDDhe khaM. 2 / 6. pArieNaM khaM. 2 / 7. dinne khaM. 2 / 8. sAgaramiva gaMbhIraM khaM. 2 / 9. thiramamiya0 khaM. 2 / 10. virAgadosaM khaM. 2 / 11. 0vaDeMsagA khaM. 2 / 12. 0ppasUyaM khaM. 2 / 13. goTiima0 khaM. 2 / 14. nicchIya khaM. 2 / 15. pahAsiyaM khaM. 2 / 16. pahUsaMto khaM. 2 / 17. vijjAvagata0 khaM. 2 / 18. rUvamavi khaM. 2 / 19. vArattaM muNivIraM khaM. 2 / 20. tiNNi khaM. 1 / 21. vArutta0 khaM. 1 / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 jaM taM ammApiyaro bhAviyabhAvaM muNiM na yANaMti / khaMtaM daMtaM `guttaM kummAputtaM nama'sAmi // 143 // saMghaTTio va kummo jo kAe iMdiyANi niyami~ttA / jhANavaramabbhuvagaio kummAputtaM nama'sAmi // 144 // jo cAraNehiM puTTeNa videhe jiNavareNa vAgario / bharahe kummAputto rAyagihe kevalI atthi // 145 // jaM taM cAraNasamaNA viNIyaviNayA payAhiNaM kariya / pucchaMti paMjaliuDA kummAputtaM nama'sAmi // 146 // jo maMdiraM vimANaM' ti pucchio cAraNeNa Aikkhe / vAgaramANamavitahaM kummAputtaM nama'sAmi // 147 // jaM taM govesadharaM aNukaMpaMto suro samaNujAo / gosUiyaparamaMtthaM "gosannaM taM ima vaMde // 148 // jo so jallamaladharo ekko vivihaguNabhAvio hi / taM vesiyAyaNamisiM huyaggijAlovamaM vaMde // 149 // gosAle vi khalio jo so AsIvisovamo ruTTho / tavateyaM Ni'isiriMsuM taM vaMde vesiyAyarNaimisi // 150 // jo kAraNeNa kuvio pAsittA niyamasuTThiyaM vIraM / paDisAhaI teyaM taM vaMde vesiyAyaNamisi // 151 // jo kulale kalahaMto pAsittA Amisamma saMbuddho / jhANavaramabbhuvagao N taM vaMde ninnakulaputtaM // 152 // jo cakkavaTTibhoe aNuttare " bhAvio na raMjjhitthA / parvvaio taM dhIraM vaMde haM ninnakulaputtaM // 153 // 23 1. jANaMti khaM. 2 / 2. muttaM khaM. 2 / 3. vva khaM. 2 / 4. 0mettA khaM. 2 / 5. 0vagayaM khaM. 2 / 6. vimANaM pu0 khaM. 2 / 7. cAraNANamAi0 khaM. 2 / 8. 0patto khaM. 2 / 9. maTTaM khaM. 2 / 10. gobhaddamisiM nama'sAmi khaM. 2 / 11. ego khaM. 2 / 12. 0 leNaM kalio khaM. 2 / 13. NisirisiM khaM. 2 / 14. 0yAyamisiM khaM. 2 / 15. dhIraM khaM. 2 / 16. 0sAhariUNa tavaM khaM. 2 / 17. 0vagayaM khaM. 2 / 18. vayasamANarajjassa khaM. 2 / 19. pavvaiyaM khaM. 2 / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 anusandhAna-56 jo kulaleayagassamanniyassa kulalassa pAsiya vilovaM / roe sIlacarittaM taM vaMde ninnakulaputtaM // 154 // sayayaM bhavohamahaNassa jassa ninnakulaputtasIhassa / nAmaggahaNe vi kae bhaviyA ANaMdiyA huMti // 155 // ninnakulaputtasIhassa tassa ninnakulapavarapurisassa / paNamAmi payayamaNaso bhAveNa visuddhabhAvassa // 156 // jassa camaro sarIre deviMdo ubhayao vi rubbhitthA / parinevvuyassa arahao vaNasaMDe taM namasAmi // 157 // savviDDIya sapariso jassa sarIramahimaM surAhivaI / / kAUNa paMjaliyaDo thuNai ya mahurAhiM vaggUhiM // 158 // suMdaradiyaloyacuyaM suMdarakulavaMsa suMdaracarittaM / suMdaragainibbhelaNa dhuyaraya sirasA namasAmi // 159 // avagasiyarAga avagasiyadosa avagasiyasavvasaMsAra ! / avagasiyasavvabaMdhaNa pavarasivargaIMgaya ! namo te // 160 // jo 'gevejjAhi cuo AyAo jaukule visAlammi / taM devaIppasUyaM gayasukumAlaM namasAmi // 161 // / jaM taM ammApiyaro jiNavaravasabhaissa riTThanemissa / dAsIya sIsabhikkhaM gayasukumAlaM namasAmi // 162 // savvaMgasuMdaraMgo gayasukumAlo pio bahujaNassa / jo samaNo pavvaio caiUNa dhaNaM aparimejjaM // 163 // halahara-cakkaharakaNiTThaeNa taha laTThaeNa hoUNaM / samaNattaNamaNucinnaM gayasukumAleNa dhIreNa // 164 // purisaccherayabhUyaM gayasukumAlassa jovvaNaM Asi / 1. kulalapahagarasama0 khaM. 2 / 2. sayaya bhaTavAhama0 khaM. 2 / 3. tassa khaM. 2 / 4. 0Nammi kae khaM. 2 / 5. hoti khaM. 2 / 6. nAsti khaM. 2 / 7. aMjaliuDo khaM. 2 / 8. sumahurA0 khaM. 2 / 9. 0laya0 khaM. 2 / 10. saMsAraM khaM. 2 / 11. gaiM gaya khaM. 2 / 12. gevi0 khaM. 2 / 13. devaIpa0 khaM. 2 / 14. 0vasahassa khaM. 2 / 15. pi khaM. 1 / 16. pahu0 khaM. 2 / 17. hoUNa khaM. 2 / 18. ciNNaM khaM. 2 / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 jaM suNiya caMdalehA ummattA rAyavarakannA // 165 // gayahatthasaMTThiyaMbhuyassa tassa gayavarasuvikkamagaissa / gayamayagaMdhassa namo gayasukumAlassa dhIrassa // 166 / / jeNajjiyaM visAlaM nANamaNaMtaM ca daMsaNacarittaM / bhogA ya bhAvacattA gayasukumAlaM namasAmi // 167 / / jo so susANamajjhe paDimaM ThAsIya ceie rodde / vosaTTacattadehaM gayasukumAlaM namasAmi // 168 / / taM duraNucaracarittaM vaMde pavaraguNamaNucaraM dhIraM / saMsAravasahimukkaM gayasukumAlaM guNasamiddhaM // 169 / / jo coddasapuvvadharo dhammAvAeNa aparivaDieNaM / jAo kule visAle caiDaM savvaTThasiddhAo // 170 / / taM coddasapuvvadharaM vaMde devagaNavaMdiyaM sirasA / guNasayasahassaimahiyaM pajjunnamisiM namasAmi // 171 / / puravarakavADavacchaM savvakkharasannivAyavihikusalaM / varavairavaliyamajjhaM pajjunnamisiM namasAmi // 172 / / vemANio vva devo jo so vijjAhiM kIlai mahappA / vijjAcaraNaguNaTuM pajjunnamisiM namasAmi // 173 / / gagarNatelagamaNadacchaM vijjAhararAyamANanimmahaNaM / sirivacchaMkiyavacchaM jaukulatilayaM namasAmi // 174 / / pavarajayarAyamANo bhaggo jeNe u dasArasIheNaM / vijjAhararAyadamiyA pajjunnamisiM namasAmi // 175 // maNikaNagarayaNacitteNa 'Agao joiNA vimANeNaM / vAsaMto kusumohaM ariThThanemIjiNasagAsaM // 176 // jo vaMdiUNa sirasA ariTThanemi dasAravarasIhaM8 / 1. saMTThiyassa tassa khaM. 1 / 2. 0gaMdhissa khaM. 2 / 3. carittaM khaM. 2 / 4. dasArasIheNa khaM. 2 / 5. 0mAleNa dhIreNa khaM. 2 / 6. gasIya khaM. 2 / 7. pavaramaNu0 khaM. 2 / 8. 0vADIe khaM. 2 / 9. kaliyaM khaM. 2 / 10. ya khaM. 1 / 11. gayANa khaM. 2 / 12. gayaNayala0 khaM. 2 / 13. jeNaM da0 khaM. 2 / 14. jo sayA Agao vi0 khaM. 2 / 15. sagAse khaM. 2 / 16. jaM khaM. 1 / 17. nemI khaM. 1 / 18. 0sIho khaM. 1 / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 anusandhAna-56 pavveio taM dhIraM pajjunnamisiM namasAmi // 177 // saMvarakulassa mahaNaM kusamayamahaNaM kasAyanimmahaNaM / siddhaM viyarayamalaM pajjunnamisiM namasAmi // 17 // bAravaIkAyalayaM puttaM kanhassa vAsudevassa / jaMbavaIpiyaputtaM saMbakumAraM namasAmi // 179 // saMhiranniyAya daiyaM jugabAhuM juddhadUmai sUraM (?) / vaMde dasArasIhaM puttaM sirivacchadhArissa // 180 // bAravaIkAyalaMyassa tassa abbhahiyapecchaNijjassa / ajjavi suvvaMti jae saMbakumArassa la~liyAI // 181 / / uvahAre uvaNIe jo taiyA tiNasAeNa kuMddheNaM(?) / ThANAo vi na caio cAleuM taM namasAmi // 182 / / jo so pAovagao tattakavallovame silAvaTe / soheggaM rUvaM jovvaiNaM ca la~liyaM va caiUNa // 183 / / dhArAhao viveM girI passaMdai savvao galaMtehiM / 'phoDehiM dhIrapuriso na ya khubbhai nicchaovaMgao // 184 // mottUNa baMdhavajaNaM bhogasamiddhiM ca visayasokkhaM ca / veraggaM saMpatto saMbakumAraM namasAmi // 185 // uttamajjhANovagao savve vi parIsahe maleUNaM / jo siddhiM saMpatto saMbakumAraM namasAmi // 186 // jaM taMtiyaM varattaM pAovagayaM tu khAyai siyAlI / mogallaselasihare kAlAsiyavesiyaM vaMde // 187 / / jo na calio mahappA maNeNa vAyAe kAyajogeNaM / taM vosaTThasarIraM kAlAsiyavesiyaM vaMde // 188 / / 1. pavvaiyaM khaM. 2 / 2. suhi0 khaM. 2 / 3. juddhammaI khaM. 1 / 4. 0lagassa khaM. 2 / 5. na khaM. 2 / 6. hiyaM ceva pe0 khaM. 2 / 7. cariyAI khaM. 1 / 8. tiNisaeNa khaM. 2 / 9. suddheNaM khaM. 1 / 10. calio khaM. 2 / 11. rame khaM. 2 / 12. sokkhaM khaM 2 / 13. jovvaNagavvaM khaM. 2 / 14. lIlaM ca ca0 khaM. 2 / 15. vava khaM. 2 / 16. pAsaMdai khaM. 2 / 17. hoDehiM khaM. 2 / 18. 0vva gao khaM. 2 / 19. 0samiddhaM khaM. 2 / 20. 0vagamaM khaM.2 / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 annAya eva dehe niyaryasarIrammi khajjamANammi / dhIrapurisassa AsI avivanno jaissa muhavanno // 189 // dhamme daDhasannAho jo niccaM maMda ve akaMpo / ihaloyaniSpivAso paraloyagavesao dhIro // 190 // jo someNa jameNa ya vesamaNeNa varuNeNa ya mahappA / mogallaselasihare namaMsio taM nama'sAmi // 191 // soriya vimArNavAsaM mANussaM piya dugaMchiyaM jammaM / jo samaNo pavvaio hariesamisiM nama'sAmi // 192 // suhuyamiva jAyateyaM maha~bbalaM vivihaniyamacicaiyaM / 'soyAgaputtamaNahaM hariesamisiM nama'sAmi // 193 // jo dissa kiNhasappaM ghoravisaM nivvisaM va paDibuddho / paDhamavae parvvaIo hariesamisiM nama'sAmi // 194 // jo kosalarAyasuyaM udaggajovvaNaguNe" na icchIyaM / devANubhAvaladdhaM hariesamisiM nama'sAmi // 195 // jo gaMtuM tiMduvaNe jakkhasahassamahio daDhadhiIo" / saMkkhittaviulateyaM hariesamisiM nama'sAmi // 196 // caiUNa jo mahappA bhajjA siMgAracAruvesAo / paDhamavae pavvaio sukosalamisiM nama'sAmi // 197 // chaTTeNa jerNaM chaTTaM jogo jAvajjIvaM ahesIya / tuM suvihiyaM muNivaraM sukosalamisiM nama'sAmi // 198 // rammammi cittakUDe jeNa 1 N AyAviyaM muNivareNaM / abhibhUya sUralesaM sukosalamisiM nama'sAmi // 199 // 14 27 1. niyagasarIrevi khaM. 2 / 2. tahavi ya khaM. 2 / 3. ceva khaM. 2 / 4. 0sannAo khaM. 2 / 5. viva khaM. 2 / 6. sAhU khaM. 2 / 7. sohammeNa jammeNa khaM. 2 / 8.0 khaM. 2 / 9. duguM0 khaM. 2 / 10. mahappalaM khaM. 2 / 11. seyAga0 khaM. 2 / 12. pavvaiyaM khaM. 2 / 13. 0guNehiM nicchIyaM khaM. 2 / 14. gaMtu tiMduga0 khaM. 2 / 15. dhIIo khaM. 2 / 16. jassa khaM. 2 / 17. jeNaM A0 khaM. 2 / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 jaM taM bhavaMtaragayA mAresI appaNijjiyA mAyA / annesiM puttANaM kaeNa vagghI ayANaMtI // 200 // mAUe puttamaMsaM khaiyaM bhAUhiM bhAuNo maMsaM / saMsArammi aNaMte hA ! jaha annAMNadoseNa // 201 // sasisagaladhavalalesaM pasatthavaranANedasaNacaritaM / / savvaTThasiddhinilayaM sukosalamisiM namasAmi // 202 // jassa kuleNa baleNa ya viNNANeNa viNaeNa rUveNaM / bIo natthi sarisao sajaNavayAe visAlAe // 203 // battIsaM bhattasayaM urvavAse jo apANayaM kAsI / ujjANagaM niyaMtaM taM sirasA laMcagaM vaMde // 204 // ajjavi ya visAlAe tassa muNiMdassa nAmadheeNaM / laMcagasivovaeNgAso jattha maharisI TThio paDimaM // 205 // abhibhUya uvasagge jo paDimaM egarAiyaM kAsI / taM laMcagaM muNivaraM amaranaranamaMsiyaM vaMde // 206 / / jo so susANamajjhe paDimaM TThAsIya ceie rodde / vosaTThacattadehaM taM sirasA laMcagaM vaMde // 207 // devaTThiIaNubhAgaM jo jANai phAsiyAe paDimAe / taM laMcagaM muNivaraM amaranaranamaMsiyaM vaMde // 208 // guNadharaguNajasamAlaM vitimiranANekkakuMDalaM ajiyaM / laMcagamahamaNagAraM amaranaranamaMsiyaM vaMde // 209 / / caiUNa baMbhalogA rAyagihe puravare samuppannaM / teyabalasattajuttaM maryajjarisiM namasAmi // 210 // jo so dhammamuyAraM saddahiUNa tiviheNa nikkhaMto / kAsI tavamukkaTThe meyajjamisiM namasAmi // 211 // 1. 0gayaM khaM. 2 / 2. appaNe0 khaM. 2 / 3. ya jA0 khaM. 2 / 4. appANa khaM. 2 / 5. 0jhANa saMjamaca0 khaM. 2 / 6. uvavAsaM khaM. 2 / 7. ya pANagaM khaM 2 / 8. siMgapagAso khaM. 2 / 9. ThANe khaM. 2 / 10. ThAi khaM. 2 / 11. guNajasadharavaNamAlaM khaM. 2 / 12. 0nANeNa kuM0 khaM. 2 / 13. miyajja0 khaM. 1 / 14. 0misiM khaM. 2 / 15. jo dhammamiNamu0 khaM. 2 / 16. 0risiM khaM. 1 / Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 rAyagihammi puravare samuyANaTThA kayAi hiMDaMto / patto ya tassa bhavaNaM suvannakArassa pAvassa // 212 // jo kuMcagAvarAhe pANidayA kuMcagaM tu nAikkhe / jIviyamaNupehaMtaM meyajjamisiM namasAmi // 213 // nipphoDiyANi donni vi sIsAveDheNa jassa acchINi / na ya saMjemAo calio meya'jjo maMdaragiri vva // 214 // tammi ya bahuuvasaMgge sammaM ahiyAsiyaM muNivareNa / aha upannamaNaMtaM nANavaraM uttamaM tassa // 215 // nipphiDiUNa puravarA pAovagao tao purisasIho / AhAraM ca sarIraM kammaM sesaM ca dhuNiUNa // 216 / / ummukko jo bhagavaM jammaNamaraNapariyaTTaNasa(bha)yANaM / bhavasayasahassamahaNaM meyajjamisiM namasAmi // 217 // saMkhadalavimala(valaM jo pavaraM siddhipaTTaNaM patto / siddhaM vihuyarayamalaM meyajjamisiM namasAmi // 218 / / jeNa ya gabbhagaeNaM mAUe DohalaM jayaMteNaM / savvesiM jIvANaM nava mAse dAio abhao // 219 // 15 jIvANa abhayadANeNa jassa abhao tti ThAviyaM nAmaM / taM purisapuMDarIyaM payANusArI(riM) namasAmi // 220 // jo pavaravaddhamANassa sAsaNe aNucare tavamuyAraM / seNiyakulakAyalayaM abhayaM vadAmi aNagAraM // 221 // taM duraNucaracarittaM vaMde pavaraguNasattasaMjuttaM / abhayaM viNayanayanihiM amaranaranamaMsiyaM niccaM // 222 // jo pavvaio saMto kAsI aNiyaTTitaM tavokammaM / savvaTThasiddhinilayaM abhayaM vaMdAmi aNagAraM // 223 / / jassa gharammi aigayA asi-tomara-maMDalagga-dhaNuhatthA / khuddA nivA(rA)NukaMpA corA osovaNiM kariyA // 224 / / 1. nipheDi0 khaM. 2 / 2. dhammAo khaM. 2 / 3. meyajjamisiM namasAmi khaM. 2 / 4. saggaM khaM. 2 / 5. 0sie khaM. 2 / 6. nikkhimiUNa khaM. 2 / 7. 0sarisaM khaM. 2 / 8. paJcamaM gaI patto khaM. 2 / 9. 219-228 paryantaM khaM. 1 pratau nopalabdhaM, patramekaM nAsti / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 anusandhAna-56 jassa ya kaNagava(dha?)NaM pi ya dippayamaNihArabhUsiyaMgIhiM / mahilAhi bhavaNarayaNaM jaMbuM vaMdAmi aNagAraM // 225 // hAraddhahArabhUsaNa-maNimuttasilappavAlavairAiM / bhariyAI sirigharAiM tassa purisapuMDarIyassa // 226 / / jo mAyAvittehiM aTThahiM kannAhiM naM nivesaMti / egadivaseNa bhagavaM tAu caiUNa pavvaio // 227 / / jassa ya abhinikkhamaNe corA saMvegamAgayA khippaM / teNa sahA(ha) pavvaIyA jaMbuM vaMdAmi aNagAraM // 228 / / sIhattA nikkhaMto sIhattA ceva viharaI bhayavaM / jaMbU pavaraguNadharo varanANacarittasaMpannoM // 229 / / narayagaigamaNa jammaNamaraNa' puNabbhavaNa sAgaroppAo / jaMbU bhavohamahaNo tinno saMsArakaMtAraM // 230 // carimasarIradharANaM carimaM caraNaguNapAragaM sirasA / vaMdAmi jaMbunAmaM pavarasivasuhagaI pattaM // 231 // riddhisthimiyasamiddhAe jo taiyA puravarIe rammAe / bAravaIe mahappA aNucarai tavaM paramaghoraM // 232 // kanheNa vAsudeveNa pucchio jo jiNeNa vAgario / ghoratavassI taiyA DhaMDhaM vaMdAmi aNagAraM // 233 // navi ussuo na dINo na dummaNo na vahio na ya visanno / DhaMDho alAbhaparIsaheNa bhagavaM daDhadhiIo // 234 // khaNDatakhamaM jiyalobhaM vaMde tavateyarUvasapannaM / viulatavayeyarAsiM DhaMDhaM vaMdAmi aNagAraM // 235 // kanheNa vAsudeveNa jo taiyA rAyamaggamoinno / abhivaMdio nisuDhieNa vaMde haM DhaMDhamaNagAraM // 236 / / satta ya dhaNakoDIo varavairamae ya hatthiNo satta / jo vihuNiya pavvaio taM vaMde gaMgadattamisiM // 237 / / 1. 0saMpannaM khaM. 1 / 2. maraNabbhava ceva sA0 khaM. 2 / 3. riddhiM tthamiya0 khaM. 2 / 4. vihio khaM. 1 / 5. nisanno khaM. 1 / 6. 0saMpaNNaM khaM. 2 / 7. 0moinnA khaM. 1 / 8. taM vaMde DhaMDha0 khaM. 2 / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 1 varaverulie ya maNI-muttAo kaMcaNaM pavAlaM ca / jo vihuNiya pavvaio taM vaMde gaMgadattamasiM // 238 // sIyAo saMdaNANi ya rahA ya gaDDI ya jANa - jugA (ggA) iM jo vihuNiya pavvaio taM vaMde gaMgadattamisiM // 239 // tavaviNayasamiyaguttaM vaMde pavaraguNamaNucaraM sirasA / daDhasamayamarahiyamahaM namaMsio gaMgadattamasiM // 240 // jo caiUNa sarIraM AyAo suravaro mahAsukke / taM AgamesibhaddaM namaMsimo' gaMgadattamisiM // 241 // puvvabhavanehabaddho jassa piyA dei nAgakannAo / savvaMgasuMdarIo tAo caUNa pavvaio // 242 // thaNabhairanamiyaMgIo tAo paDipunnacaMdavayaNAo / so pavaranAgadatto bhuMjai varanAgakannAo // 243 // tAhi samaM varapuriso vilasittA kaivayAI vAsAIM / jiNavayaNasuisaka~nno icchai samaNattaNaM kAuM // 244 // neUrapAgaDAo tAo varakaDagamaMDiyabhuyAo / caiUNa bhogavirao jiNavayaNamaNuttaraM kAsI // 245 // bhagavaM pi nAgadatto udAratavasaMjamaM aNucarittA / caiUNa taM sarIraM devo vemANio jAo // 246 // jo tihi paehiM dhammaM samaNeNa samAhiNA samaNuTTho / abhiroiyasAmaNNaM cilAyaputtaM nama'sAmi // 247 // uvasama-viveya-saMvara Asajja samAhiNA samaNuTTho / taM pavaradhiiyavijayaM cilAyaputtaM nama'sAmi // 248 // kAhiM jassa nikkaDDiyANi nayaNANi cattadehassa / khajjaMtAiM pi na "nivAriyAI tamahaM nama'sAmi // 249 // pAe husa(ssa)riyAo soNiyadhArAhiM nayaNamukkAhiM / meruvva Thio acalo cilAiputtaM nama'sAmi // 250 // 31 1. 238-39-40 gAthAtrayaM khaM. 1 nAsti / 2. 0sio khaM. 2 / 3. thaNahara0 khaM. 1 / 4. 0 sayanno khaM. 2 / 5. na vAri0 khaM. 2 / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 anusandhAna-56 pAehi~ osariyAo soNiyagaMdheNa jassa kIDIo / khAyaMti uttimaMgaM cilAyaputtaM namasAmi // 251 // kasAipAuoviva sasIsao samuhao savAhAo / kIDAhi dhIrapuriso na khobhio nicchaovagao // 252 // cAlaNagaM piva bhagavaM samaMtao so kao ya kIDAhiM / ghoraM sarIraviyaNaM tahAvi ahiyAsae dhIro // 253 // somo ya paDhamarAyA jamo ya varuNo ya taha kubero ya / savve vi logapAlA nimaMtaeM jaM paramatuTTho(?TThA) // 254 // aDDAijjehiM rAidiehiM pattaM cilAyaputteNa / deviMdAmarabhavaNaM pAovagamaM kariteNa // 255 // jo so susANamajjhe paDimaM ThAsIya ceie rodde / vosaTThacattadehaM kurudattamisiM namasAmi // 256 / / jo da_mANao viya taiyA aggIya tattha jAlAhiM / na ya kAsI ya paosaM kurudattamisiM namasAmi // 257 / / hatthiNapurakAyalayaM dhIraM savvasuyasArapAragayaM / kurudattaM aNagAraM aNuttaraparakkama vaMde // 258 // taM coddasapuvvadharaM vaMde devagaNavaMdiyaM sirasA / savvaTThasiddhinilayaM kurudattamisiM namasAmi // 259 / / jo coio mahappA deveNaM puvvasaMgaIeNaM / pavvaio taM dhIraM ANaMdamisiM namasAmi // 260 // kuMbhaggaso suvaNNaM maNimottisilappavAlavairAiM / jo caiuM pavvaio ANaMdamisiM namasAmi // 261 // jassa ya a[sa]ddahantI bhogavihiM cellaNA gayA bhavaNaM / 1. pAe dussari0 khaM. 2 / 2. matthuliMgaM khaM. 2 / 3. kAsAipAvavo0 khaM. 2 / 4. savAhUo0 khaM. 1 / 5. 0purise kha. 2 // 6. khohio khaM. 2 / 7. u khaM. / 8. taha viya khaM. 2 / 8. 0No tahA khaM. 2 / 9. nimaMtao khaM. 2 / 10. kareM khaM. 2 / 11. 0mANo khaM. 2 / 12. 0pari0 2 / 13. jo caiuM pavvaio khaM. 1 / 14. pavvaiyaM khaM. 2 / 15. 0vihI khaM. 2 / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 33 saha seNieNa rannA ANaMdamisiM namasAmi // 262 / / rUvaguNasAliNIo jassa ya lAyannajovvarNavaIo / bhajjA aNupavvaiyA ANaMdamisiM namasAmi // 263 / / abhibhUya sUralesaM uDDabhuo jo tavaM aNucarittA / savvaTThasiddhinilayaM ANaMdamisiM namasAmi // 264 / / AgAsagamA vijjA jeNuddhariyA mahANubhAveNaM / vaMdAmi ajjavairaM apacchimo jo sutte(ta)dharANaM // 265 // mAhesarIo sesApuriyaM nIyA huyA~saNagihAo / gagaNaMtalamaivaittA vaireNa mahANubhAveNa // 266 / / jo gujjhagehi bAlo nimaMtio bhoyaNeNa vAsaMte / Necchai viNIyaviNao tamajjavairaM namasAmi // 267 // jo kannAe dhaNeNa ya nimaMtio jovvaNammi gahavaiNA / ni(ne)cchaya(i) viNIyaviNao taM vairarisiM namasAmi // 268 / / nANAviNayapahANaM sattarasasaehiM jo suvihiyANaM / pAovagao mahappA tamajjavairaM namasAmi // 269 // dasapuvvadharaM dhIraM vaMde pavarabalaviriyasaMpannaM / savvaTThasiddhinilayaM tamahaM vairaM namasAmi // 270 // eva(va)mayamayaNadosarahiyA mae surasahassamahiyA / risao parisAe dintu bohiM majjha ya siddhivasahi uvavihiMtu(?) // 271 / / riSimaNDalastavaH samAptaH // 1. lAvanna0 khaM. 2 / 2. 0maIo khaM. 2 / 3. tavo khaM. 2 / 4. 0gAma khaM. 2 / 5. suyaharANaM khaM. 1 / 6. 0ssarIo khaM. 2 / 7. huA0 khaM. 2 / 8. gayaNayala0 khaM. 2 / 9. 267 taH pAThaH khaM. 1 na; patrAbhAvAt / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 anusandhAna-56 ratnAkarasUriviracitam raivatakAdimaNDananemijina stotram __-paM. amRta paTela ratnAkarapaJcaviMzatikA (Atmagagirbhita sAdhAraNajinastavana)nA kartA ratnAkarasUrijI' (vi. 14 sadI pUrvArdha prAyaH) viracita prastuta raivatakAdi maNDananemijinastotra' (padya 14) lAlabhAI dalapatabhAIbhAratIya vidyAmandiraamadAvAdanA hastapratasaMgrahamAM bheTasUci kramAMka 47950 mA 27 11 se.mI. parimANa dharAvatI oka patranI prata upara prAyaH vi. 15mI sadImAM lakhAyela che. candragacchIya nannasUrinI 10mI pATe devaprabhasUrinA ziSya ratnAkarasUrio ratnAkarapaJcaviMzatikA - ratnAkarapaccIsI, tathA uttarAdhyayanasUtra upara nemicandrasUrikRta laghuvRttinI tADapatrIya pratinI pustaka prazastinI racanA karI che ane lakhI paNa che. vi. 1308mAM dharkaTavaMzanAM kaTuka nAmanA zreSThiratnAkarasUrinA upadezathI A prata lakhAvI hatI. tenI prazastimA pUrvArdhamAM grantha lakhAvanAra kaTuka zreSThinuM vaMzavarNana che. temAM 27 padyo che. uttarArdhamAM potAno guruparvakrama che temAM 13 padyo che. ra.pa., pu.pra. ane prastuta stotra - A traNeya kRtio teozrInI racanA che. temAM samAnakartRtvasUcaka 'ratnAkara' zabda prayukta che. uparAMta racanAzailI, zabdAlaGkAromAM paNa bhAvamAdhurya, sAtatya, komalakAntapadAvalI ane hRdayaGgama bhAvormi-A bAbato traNeya kRtimAM spaSTa rIte ekakartRtva siddha kare che. tenAM keTalAMka udAharaNo joIo - (1) pupranAM pUrvArdhamAM - muktAmaNi svarakAntidIpraH (padya raju), zazAGka-kAzasaGkAza-yazaHpUritabhUtalaH (padya 7muM), bAlo'pi hi mahAmatiH (padya 18muM). pupra uttarArdhamAM - samajani janitAzeSadoSapramoSaH (yamaka) sakalakalimalakSAlane vAripUraH (padya 2juM, rUpaka kAlikopamAnasahitA dasanAvalireva na tapa:zrI (padya 5muM parisaMkhyA) jigye devagururyena niravadyayA vidyayA (padya 5muM vyatireka, anuprAsa) / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 35 (2) 'ratnAkarapaJcaviMzatikA'mAM - zreyaHzriyAM maGgalakelisama narendradevendranatAMhipadma (1luM anuprAsa), nijAzayaM sAnuzayastavAgre (padya 3juM anuprAsa) kiM bAlalIlAkalito na bAlaH, pitroH puro jalpati nirvikalpaH (padya 3juM dRSTAnta) - lolekSaNAvaktranirIkSaNena, yo mAnase rAgalavo vilagnaH / na zuddhasiddhAntapayodhimadhye, dhauto'pyagAt tAraka ! kAraNaM kim (padya 14muM. vizeSokti, lalitapadAvalI) dArA na kArA narakasya citte / vyacinti nityaM mayakA'dhamena (padya 20muM.) tathA kiMvA mudhAhaM bahudhA sudhAbhuk-pUjya ! tvadagre caritaM svakIyam (padya 24muM) - Ama jhamakadAra zleSa-anuprAsa vagere zabdAlaGkAro hovA chatAM paNa racanAmAM sukumAratA ane bhAvabhaGgimA jarA paNa khaNDita thatI nathI. jethI racanAmAM svAbhAvikatA sahaja siddha thAya che. uparAMta bhAvamAdhurya paNa racanAmAdhuryathI nikharI UThe che. prastuta stotramAM paNa uparyukta banne kRtio jevI ekasamAna racanAkuzalatA najare paDe che. - ___ - sphArasphuratkramanakhadyutayo'tidIprAH (padya 1luM vRttyanuprAsa) - neme ! tava stavanamujjvalakevalAtma-rUpasya gISpatisamo'pi na kartumIzaH (padya 2juM vyatireka), lolAM karoti tava bhaktiriyaM vilolAm (padya rajuM zleSotthavirodha), niHzeSasaMvarapadeSu tanUbhavatsu / rocirjalaiH suvimalaiH sarasIyate'sau (padya 3j. zleSa+rUpaka), yenocchalacchavipadaM vipadantakAri - A 4thaM padya adbhuta aTalA mATe che yamaka ane abhaGgazleSa je bhAvasukumAratA mATe 'yama' samAna banI zake tema che, chatAM kuzala kavikarmane kAraNe bhAvapakSa jarA paNa khaNDita thayo nathI. paraMtu bhAvapoSaka banela che. uparAMta bIjA pAda - 'neme ! vibho ! zubhavato bhavato'hiyugmam' - mAM kriyAgupta che. neme zabdamAM nam dhAtu, parokSAbhUtakALa, karmaNiprayoganuM tRtIyapuruSa akavacananuM rUpa che. tathA 'nemi zabdanu sambodhana vibhaktinuM paNa akavacana- rUpa che - Ama ahIM kAraka ane kriyAno zleSa thayo che. tathA uttarArdhamAM - pAyAdasau naramaNI ramaNIyabhAvam, keSAmaho sumanasAM manasAM na loke / / - AvI kriyAgupta/zleSa/ yamaka vagere jevA buddhigamya alaGkArono hRdayaGgama samAveza viralakRtiomAM ja jovA maLe che. zabdalAlityane kAraNe prastuta stotra geya paNa banyuM che. prastuta stotramA keTalAka zabdaprayogo dhyAnAkarSaka che. tridazavanditapAdapadma, to Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ratnAkarapaJcaviMzatikAmAM 'narendradevendranatAMhripadma, neminAtha mATe 'nemin', rAjImatI mATe gotranAma 'bhojaputrI ane sarasIyate (nAmadhAtu ) ane 'pepIyamAna (yaGganta) prayogo stotrane udAtta banAve che. "ratnAkarasUriviracitam raivatAdrimaNDananemijinastotram" anusandhAna-56 zrIraivatAdrikamalApRthukaNThapITha zRGgArahAratulanAM kalayanti yasya / sphArasphuratkramanakhadyutayo'tidIprAH, zrIneminaM jinavaraM tamahaM svImi // 1 // neme ! tava stavanamujjvalakevalAtma rUpasya gISpatisamo'pi na kartumIzaH / antastathA'pi parito'pi hi visphurantIM lolAM karoti tava bhaktiriyaM vilolAm // 2 // kAle kalau kila nidAghatulAM dadhAne niHzeSasaMvarapadeSu tanUbhavatsu / rocirjalaiH suvimalaiH sarasIyate'sau deva ! tvadaMhriyugalIyugalaM (?) bhavatApabhedi // 3 // yenocchadacchavipadaM vipadantakAri neme ! vibho ! zubhavato bhavatoM'hriyugmam / yAyAdasau naramaNI ramaNIyabhAvaM keSAmaho sumanasAM manasAM na loke ? // 4 // rAgAdividrutamanA nahi nA tvadIyaM draSTuM svarUpamamalaM tadalambhaviSNuH / kiM nIlikAgalitalocanazaktiruccaiH pazyet kadApi vilasat zazalakSmabimbam // 5 // dRSTe'dhunA tava padAmburuhe palAyAJcakre'ntaraGgaripucakramidaM hRdo me / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 37 vizvaM vivasvati vibhAsayati prabhAbhiH ko vAndhakAranikarasya kilAvakAzaH // 6 // kalpadrumaH prakurutAM kimabhISTajAtaM / ___ kasyA'stu vA suramaNI ramaNIya eSaH / kRtvA'tha kiM bhavatu kAmadughA'pyamoghA saGkalpitA'dhikaphalaM samavApya nemim // 7 // mAyAnizi sphuritamohamahApramIlA sammIlitaM nayanamAntarametadIza ! / vizvatrayaprakaTanAya paTIyasIbhir ___ gobhiH prabodhakalitaM yadi tAvakIbhiH // 8 // bhAlaM vizAlamidamindukalA'bhirAmaM kiM varNyate tridazavanditapAdapadmam ! / naivaM vyayaM lavaNimA'mRtameti yatra pepIyamAnamapi netracakoravRndaiH // 9 // kA'pi prabho ! tava vizAla vilocanAnAM / chAyAkapolayugalaM kamanIyakAnti / karNadvayaM trijagatIkamalAvilAsa dolAkalaM bata na kasya mudaM dadhAti // 10 // kalimalakaluSAnAM prANinAM pAvanI te vimalarucijalaughaiH pUritA mUrtireSA / amarasaridivA'laM pApajambAlajAlaM vidalayati vizAlaM deva ! me sarvakAlam // 11 // tridazapurapurandhrIrUparekhAviSAda kSamalavaNimalIlA bhojaputrIM vihAya / kalitaviratibhAvaH pAvayAmAsa neme ! nijacaraNasarojaistaM bhavAn raivatAdrim // 12 // sira(ta)karakarAkArA kIrttina me hRdayapriyA sakalalalanAlIlAlApA vilApasamA matAH / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 vipulavasudhArAjyaM prAjyaM vipAkakaTu sphuTaM anusandhAna-56 5. tadalamimakairneme ! bhUyastvameva vibhurmama // 13 // (hariNI) iti vilasadanaGgasaGgabhaGga - praguNa- samAdhidharo mayA'bhinUtaH / sphuradatizayacAruratna'ratnA - kara 'gurureSa zivaGkaro'stu nemiH // 14 // (puSpitAgrA) pATIpa 1. bIjA oka 'ratnAkaragacchapravarttaka' ratnAkarasUri paNa che. teo vi. 1371 mAM samarAzAhe zatruMjayatIrtha upara mULanAyaka zrI AdinAtha bhagavAnanI pratiSThA karAvI tyAre hatA. jainasAhityano saMkSipta itihAsa (mo. da. desAI, I. sa. 1933 muMbaI ) pR. 426-428. 2. prastuta tADapatra 'zAntinAthatADapatrasaMgraha - khambhAtamAM kramAMka 83mAM che, Agama prabhAkara muni puNyavijayajI - khambhAta zAM. tA. jainagranthabhaNDAra, gAyakavADa orienTala sirIjha 135, baroDA - san 1931. - 3. varSe siddhiviyat-kRzAnu-vidhubhiH saGkhyAkRte zreyase (12muM padya pUrvArdha) nivezayAmAsa guroH pade ca ratnAkaraM sUrivaraM guruM yaH ||13|| 4. prazastiriyaM kRtA likhitA ca zrIratnAkarasUribhiH // jaina pustaka prazasti saGgrahaH bhA. 1, pR. 30-30 (siMghI jaina granthamAlA - 18) sampAdaka : jinavijayamuni- muMbaI, i. vi. 1998). 'nemin : abhidhAnacintAmaNi, pariziSTa : jinadeva (kharatara ) praNIta 'hemanAmamAlA - ziloJcha). 6. sarakhAvo 'ahaM ca bhogarAtissa0 ' dazavaikAlikasUtra 2.10 gAthAnI cUrNi : sampAdaka : AgamaprabhAkara munizrI puNyavijaya ma.sA., prAkRtagrantha pariSad - 17, amadAvAda, saM. 1973. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 aSTottarazatasaMvara zabdArthagarbhitaM svopajJA'vacUrNi carcitam zrI abhinandanajinastotram 39 -paM. amRta paTela zabdAlaGkAramaNDita citrakAvyonI pANDityapUrNa paramparAne gIrvANagirAnuM oka AgavuM ghareNuM kahI zakAya temAM joke bhAvanI bhavyatA ochI ane bhASAnI bhabhaka camaka-damaka vadhAre. chatAM bhASAnI camatkRti paNa kartAnA pANDityane vadhu ujAgara kare. hRdya ane AsvAdya bhAvabhaGgimAthI paripUrNa kAvyo, mahAkAvyo, stuti stotro vageremAM jaina manISionuM jema yogadAna che. tema zabdAlaGkAra alaGkRta kAvyo - khAsa karIne stuti - stotromAM paNa yogadAna' che. temAM somavimalasUrinuM prastuta abhinandana jinastotra paNa dhyAna kheMce che. A stotra temaja SoDazottara 'kamala' zabda garbhita caturviMzati jinastuti (padya 29) ne kAraNe 'zatArthI' biruda prApta somavimalasUrijIo kuSTanivAraNa kartuM hatuM, ovA ullekhane prastuta stotranA 27mAM padyano AdhAra sAMpaDe che. - vividha chandobaddha 28 padyanAM prastuta abhinandanajinastotramAM saMvarazabdano 108 vAra prayoga thayo che. temAM citrakAvya mATe sarjakone prApta thayela svatantratAno upayoga karIne AcAryazrIo ra/la, ba/va, Da/la, za/sa ne eka mAnIne tathA anusvAra hovA chatA zabdane niranusvAra mAnIne, saMvara zabdamAMthI saMvara - zaMvala, zaMbara- zaMbala - sabala - saMvala zabara - zabala-savarasabala, vara-bala vagere zabdo siddha karyA che. anekArtha koSo ane be' artho vaccenA sambandhonA sandarbhathI navA arthono AviSkAra karyo che. - amadAvAdanA hastaprata zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIyavidyAmandira vibhAgamAM bheTasUci 6161 nambaranI tripAThayukta pratanAM 6/1-7/6 nambaranAM patromA kartAo pote ja sacaMbilanagaramAM vi.saM. 1656nAM mRgazIrSa mAsamAM prastuta kRti lakhI che. prastuta kRtinI svopajJa avacUrNimAM kartAo svayaM ja saMvara zabdanA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 anusandhAna-56 vividha artho samajAvyA che, chatAM vadhu spaSTatA mATe jarUra jaNAI tyAM [] catuSkoNa koSTakamAM artho ke samAso ApavAmAM AvyA che. anekArthakRtinA sampAdanano mAro prathama prayAsa che. oTale kSatinI sambhAvanA sahaja che. oTale sujJa-sahRdayI jano mArI sambhavita kSati mATe kSamA kare, ane kSatinirdeza kare. // zrI gurubhyo namaH // vANIM vANImiyaM dadyAt, svaradvandvaviparyayAm / tAmeva bibhratI jJAlIM prapUrvAM tAM ca kurvatI // 1 // [vINAM bibhratI, prajJAlIM kurvatI ] avacUrNiH zAradAM zAradAM natvA, zAradendusamaprabhAm / abhinandanajinastotrA'vacUrNi racayAmyaham // 2 // nA'tra stotre bhedo, vizeSaH sakalazAstrakuzalanaraiH / Dalayo rba-vayoH ra-layo rnA'nusvAropi bhaGgAya // 3 // yata uktaM vAgbhaTTAlaGkAre "yamaka-zleSa-citreSu, ba-vayo rDa-layobhit (rna bhit) / nA'nusvAra- visargau tu citrabhaGgAya sammatau // 4 // (vAgbharu0 1/20) vRddhapaJcavargaparihAranAmamAlAyAM ca yathA "bhedo na ca vijJeyaz-citra- zleSopayogikAvyeSu / ba-vayorDa-layo -rDa-Jayo rna-Nayo rya -jayoH kvacit za-yayoH " // 5 // tathA ca pUrvakavi: vayamapi, pare'pi kavayastathApi mahadantaraM parijJeyam / ra-layoraikyaM yadyapi, tat kiM kalabhAyate karabhaH // 6 // tathAhamapi / - atha kecid viSamapadaparyAyAH, likhyate (nte) mayA mugdhajanabodhAya / vANI. iyaM 'vANI' bhAratI, me mama, vANIM vacanapaddhatiM dadyAt / kiM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 kurvatI ? - bibhratI, kAM? - tAM vANI, paraM kimbhUtAm ? - 'svaradvandvaviparyayAm' svarayugaviparyAtAM vINAmityarthaH / punaH kiM kurvatI ? - kurvatI, kAM prati ? - jJAlI budhAlIm, kiMbhUtAM ? - prapUrvAM, tAM jJAlI kurvatI, prajJAlImityarthaH // 1 // zrahemavimalasaMvaramamalaM saMvaradharaM guruM natvA / zrIsaMvaranRpasaMvara-netrI saMvarabhavaM staumi // 2 // avacUrNi:- zrIhema0 ahaM staumi, kaM prati ? - 'zrIsaMvaranRpaH' saMvarAbhidhAnaH zrIabhinandajinadevajanakaH, tasya 'saMvaranetrI' [kamalanayanA saundaryavatI ityarthaH] priyA, tasyAH saMvarabhavaM [tanUdbhavaM] putraM, zrIabhinandanamityarthaH / kiM kRtvA ? - natvA, kaM ? - 'gurum, kiMbhUtam ? - zrIhemavimalasaMvaram - zriyA hemavat suvarNavat vimalam saMvaraM zarIraM yasya saH, zrIhemavimalasUre nijagurorabhidhAnamapi sUcitam, punaH kiMbhUtam ? - saMvaradharam AzravatyAgarUpam - amalasaMvaradharamityarthaH // 2 // varasaMvaraja-samAnaM mukhasaMvarajaM vibhAti yasya vibhoH / padasaMvarajaM tasya ca karomyahaM hRdayasaMvaraje // 3 // ava0 varasaM0 - yasya vibhoH mukhaM saMvarajaM [=jalajaM] mukhakamalam [vi] bhAti / kiMbhUtam ? - varaM pradhAnaM saMvarajaM, saMvaraM jalaM, tasmAjjAtaM saMvarajaM kamalam, tatsamAnaM sadRzamityarthaH, padakamalaM tasya jinasya hRdayakamale karomiityarthaH // 3 // saMvaravAhaninAdaM saMvaranidhisaMvarAbhazuddhataram / saMvarajasakalavadanam, gItaM saMvarajanayanAbhiH // 4 // saMvarajajanita-saMvarazAyika-saMvaradavAhanaiH sevyam / saMvarajaputraputrI-saMvarabhavamandirApUjyam // 5 // asaMvaravarAkAraM saMvaradhijazuddhaguNagaNAgAram / saMvarajabandhusadRzapratApamIzaM varaM vande // 6 // [tribhivizeSakam] ava0 - AryAtrayeNa sambandhaH, IzaM svAminaM varaM pradhAnaM vande, kiM bhUtaM? - saMvaravAho jaladaH, tadvanninAdo zabdo yasya, tam / saMvaranidhiH [jalanidhiH] sAgarastasya saMvaraM jalaM tadAbhaM tatsadRzaM zuddhataraM nirmalataram / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 "sAyara salilaM va suddhahiyayaM [] iti vacanAt / saMvarajazcandraH, tadvat kalayA sahitaM vadanaM yasya taM [sa- kalenduvadanaM], kamalanayanAbhiH kAminIbhiH gItaM stutam // 4 // anusandhAna-56 saMvaraja0 saMvarajajanitaH kamalabhUrbrahmA, saMvarazAyI nArAyaNaH, saMvaradavAhano jaladavAhano mahezaH, taiH sevyaH tam / saMvarajaputra-putrI [ kamala - putra [brahmAputrI ] zAradA, saMvarabhavamandirA kamalamandirA lakSmIH / tayA [tAbhyAM ] pUjitaH tam // 5 // asaMvara0 na vidyate saMvaraM zarIraM yasya saH asaMvaraH [ anaGgaH] kandarpaH, tadvad varaH pradhAna AkAro yasya saH - asaMvara-varAkAraH, tam / saMvaradhiH samudraH, tato jAtazcandraH, tadvad vimalaguNasamUhagRham / saMvarajabandhuH kamalabandhuH sUryaH, tatsadRzaH pratApo yasya saH, saMvarajabandhusamAnapratApaH tam // 6 // saMvarasamAnaguNabhRt, kaSAyasaMvaravitAzane kRSNaH / karmakarisaMvarA'riH saMvaranayano jino jIyAt // 7 // ava. zavaro haraH, tatsamAnazubhatvAt guNadhArakaH / kaSAya eva zaMbara: [zaMbaranAmA daityaH] kaSAyazambaraH, kaSAyazambarasya vinAzaH, tasmin kaSAyasaMvaravinAzane, kRSNaH nArAyaNo zabaro daityabhedaH / karma cAsau kari (rI) karmakarI, tasmin karmagaje zambarAriH mRgAriH siMhaH / saMvaranayano mRganayano jinastIrthAdhipo jIyAt // 7 // jaya jina ! saMvaravAraka ! bhavasaMvararAzisaMvare prAptaH / saMvaramadavaragandhaH saMvarajanabodhido devaH // 8 // - ava0 jaya he jina ! tvaM jaya, he zambaravAraka ! matsaravAraka !, tvaM kimbhUtaH ? prAptaH, kasmin viSaye ? saMsArasaMvararAziH [jalarAzi:] samudraH, tasya zavare taTe [zabale], zaMbaramado mRgamadaH, tatsamAnavaro ruciro gandho yasya saH, zambarajana[bodhidaH]mlecchajanapratibodhakaH, devaH // 8 // - saMvarayA rahito dazazatasaMvarajasaMvaraM prApya / saMvarajAsanasaMstho dhyAnamakArSIt zriye so'stu // 9 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 43 ava0 yaH saH, zaMvarayA mRgayA, AkheTakakriyA, [tayA] rahitaH, dazazata saMvarajaH sahasrakamalaH [sahasradalakamalaM iva iti] zatruJjayazaMvaraM [zatruJjayAkhyaM] giriM prApya labdhvA, [saMvarajAsanasaMsthaH] padmAsanastho dhyAnaM layarUpaM yaH akArSIt, sa zriye'stu // 9 // yo vissaMvararahitaM tathaiva saMvarayutaM susAdhUnAm / mArga kathayati visasaMvarairnutaH saMvarastvamasaH // 10 // yo vissaM [vigataH 's' iti varNaH yasmAt tad' vis, iti] yaH vigataH[ta] sUcyaGkArarahitaH, bhU(?)rahitavyaJjano yasmAt, taddhi saMvaraM etAvatA ambaraM iti sthitam, yo jinaH ambararahitaM vastrarahitaM jinamArgakalpaM, tathaiva pUrvavad saMvarasahitaM vastrasahitaM sthavirakalparUpaM mArga sAdhUnAM kathayati prakAzayati, punaH kiMbhUto ? - nutaH stutaH, kaiH ? visasaMvaraiH - vigato gataH savarNo yasmAt / [visaH, visazcAsau saMvara iti] visa-saMvaraH, etAvatA 'saM' akSararahitaH varaH balaH iti tannAmako daityaH, vinaSTaH balaH yaiH te visa-saMbalAH devendrAH taiH, kiMviziSTaH ? - 'asaMvaraH [azarIraH], asaH nasaH [na vidyate saM yatra] asaH - etAvatA pradhAnaH // 10 // jaya jina ! saMvaravairiji-dapUrvasaMvaravinAzakaivinataH / visamohasaMvarAre ! visamadasaMvaramahAsenaH // 11 // ava0 jaya0 he jina tvaM jaya, he saMvaravairijit ! paJcavargaparihAranAmamAlAyAM jinanAmAdhikAre [arhannaviSayo....saMvaravairitA...] / na pUrvaH apUrvaH - na vidyate pUrvaH prathamo varNo yatra saH [apUrvaH] saMvaraH etAvatA [saM vinAkRtaH] varaH iti labhyate, 'ra-layo rba-vayoraikyAt bara iti balaH, tannAmA daityaH, taM apUrvasaMvaraM [baladaityaM] vinAzayanti iti - apUrvasaMvaravinAzakAH taiH] balavinAzakaiH suranAthaivinataH / vigataH saH yasmAt sa visaH [visaM varaM pUrvavat balaM] visena balena yuktaH mohaH iti visamohaH, visamohasya mohabalasya [moha] sainyasya are ! [ripo !] / pUrvavat - 'mada-bale kAke' [] mahAsenaH mahattamasindhutaruH ? // 11 // saMvaraja-mahAsaMvaraja-savaro'dbhuta-mukhanidhAnAni / yo datte sa jIyAt saMvarabhavacAruvarakaNThaH // 12 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 ava0 saMvara0 padma-mahApadma-zaGkha pramukhAni nidhAnAni yaH pradatte, sa zrI tIrthAdhipo jIyAt, kiMbhUtaH ? - saMvarabhavaH - zaGkhaH, tadvaccArutaro varyaH varaH kaNTho yasya saH // 12 // rAgorugasaMvaranidhi-bhavasaMvararAzisUmaNe nAtha ! / jaya saMvararehagamanaH saMvaraziraca(zca)ndravat sukhadaH // 13 // ava0 rAgo0 rAga eva urugaH rAgorugaH rAgorugasya saMvaranidhibhavaM [jalanidhijAtaM] viSaM, tatra saMvararAzi-sU-maNirdevamaNiH [cintAmaNirityarthaH, tasyAbdherjAtatvAt] tasya sambodhane - he rAgorugasaMvaranidhibhavasaMvarAzi-sUmaNe! he nAtha ! tvaM jaya [kiMbhUtaH tvam ?] - saMvarareho gajaH, tadvad gamanaM yasya saH, [punaH] 'saMvarazirastha' mRgazirasthacandravat sukhadaH, yato jyotiSkeSu 'somena saumya' iti [ ] vacanAt / ityAryAcchandaH // 13 // asaMvarAn namaskRtya, muktvA'saMvaramAtmanaH / saMvaradhanatAM prApto yo'sau zrItIrthapo jIyAt // 14 // anuSTup ava0 - asaMvarAn adehAn siddhAn namaskRtya, cAritrasamaye 'siddhANaM namo kiccA' iti [ ] vacanAt / Agatam asaMvaram AzravaM muktvA, saMvaradhanatAM munivaratAM prAptaH, yo'sau zrItIrthapo jIyAt / yaH saMvarakaro'tyantaM saMvarAdiSu jantuSu / zrIvilAsaM varaM kuryAt, solalAsaM varasaMyutam // 15 // ava0 - yo jinaH atyanta(ntaM)saMvarakara:-zaM sukhaM varaM pradhAnaM karotIti sa saMvarakaraH, zaMbarAdiSu rojhAdiSu jantuSu, saH zrIvilAsaM ca [varaM] balaM kuryAt, sollAsaM yathA syAt tathA balasaMyutaM puSTiyutam // 15 // tvameva saMvaraH svAminnasaMvarinRNAM vibho ! tvameva saMvarasvAmI, tvameva saMvarapradaH // 16 // ava0 - tvamevaH tvaM eva nizcitaM zaMbalaM pAtheyaM, he svAmin ! azaMbalavatAM nRNAM janAnAm, vibho ! tvameva saMvarasvAmI - me mama zarIrasvAmI tvameva jIva ityarthaH / tvameva saMvara [pradaH - saMvaraM saMyamaM pradadAti] tvameva guruH // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 dehi me tvaM jinAdhIza ! saMvaraM saMvaraM tvavam / azokasaMvaraM bibhrat saMvaratrayamAzritaH // 17 // ava0 - dehime0 me mama tvaM dehi he jinAdhIza !, kiM ? - saMvaram / ? [saMyamam] kiMbhUtaM ? - saMvaraM ? - avam - na vidyate v [iti] vyaJjano yatra, tad avam, etAvatA sAraM dhanam, kiMbhUtaM ? - sAraM pradhAnam tvaM kiM kurvan ? - azokasaMvaraM bibhrat, kiMbhUtaM ? - avaM na [vidyate] vaH [yasya saH] avaH taM avaM etAvatA sAlaM vRkSam, tathaiva [avA saMvarA - sArA / sAlA = vaprAH teSAM trayaM] sAlatrayaM AzritaH // 17 // tvamazca saMvaro jIyAt, sAdhutArakasantateH / tathaiva saMvaraH svAmin ! muktikastUrikAtateH // 18 // asaH saMvarado devaH saMvarapratibodhadaH / saMvaraH zivakAntAyAH vadane saMvaraH prabho ! // 19 // ava - tvaM nas as, [na vidyate 's' yasya saH] , 'ca' punararthe, etAvatA - | ambaraH iti sthitam / ambaraM sugandhadravyavizeSaH, kastUrikA''lakArI (kAriNI), tathA ambaraH(raM) AkAzaH // 18 // ____ ava - asa:0 saMvaradaH kiMbhUtaH ? asaH nasaH alpaH, etAvatA varadaH IpsitArthadaH, punaH kiMbhUtaH ? - saMvarapratibodhadaH, tathaiva [saM rahite] vare viTe pratibodhadaH, punaH kiMbhUtaH ? - saMvaraH kukumaH, kasmin ? - vadane mukhe, kasyAH ? zivakAntAyAH, punaH kiMbhUtaH ? - saMvaraH patiH, kasyAH ? - zivakAntAyAH, caturpu vizeSaNeSu ca 'asaH' iti yojyam // 19 // iti anuSTup chandaH, yugmam / duHkarmakaMsaripumardanasaMvarAri-rmAnA'samAnagiribhaJjanasaMvarAriH / jIyAnmadAmburaharahan(?), bhavyAmbujaprakarasaMvara ! tvam // 20 // (vasanta ti0) ava0 - duHkarma0 duHkarma eva kaMsaH, duSkarmakaMsa eva ripuH duSkarmakaMsaripuH, duSkarmakaMsaripumardane saMvarAriH, duSkarmarsaripumardanasaMvarAriH, zabaranAmA daityaH, tasyAriH kRSNaH / mAnA'samAnagiribhaJjanazabarAriH parvatAriH Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 anusandhAna-56 purandaraH / tvaM jIyAt, madAmburuhe madakamale saMvarajAriH kamalaripuzcandraH, bhavyAmbuje [japrakare] bhavyajanakamalavikAzane saMvarataskaraH jalataskaraH sUryaH / / zrIsaMvarezakulasaMvaradA''zraye tvam, prodyatpratApabharatirmalasaMvarAMzuH / jIyAjjineza ! natasaMvaravAhavAha ! shriisNvrodbhvmhaakrisNvreshH||21|| __ ava0- zrIsaM0 / zrIsaMvarabhUpakulasaMvaradAzraye-0 ghanAzraye AkAze tvaM saMvarAMzuH kharAMzuH sUryaH / natasaMvaravAhavAhaH(vAha!) jaladavAhanaH, purandaraH / zrIsaMvarodbhavaH lakSmItanUdbhavaH kandarpaH, [sa eva mahAgajaH] kandarpa mahAgaje zaMvarezo mRgezaH // 21 // [vasantatilakAcchandaH] vivA''saMvaro dharmavallIvitAne, sukAsaMvaraH kSAntinIrasya nAthaH / kusaM saMvarApAranIrezatIro, jayAsaMvaradveSapUreNa muktaH // 22 // zrIsaMvarAkajina saMvaratulyakAyazcaJcatpratApabharasaMvarajAkadevaH / tIrthezasaMvarabhavAGkamukhAt sulabdhatvatsatprabhAvagaNasaMvarabhUdharAz2aH // 23 // ava0- viv vigato 'v' iti vyaJjano yasmAt tat viv / caturyu padeSu 'v' vyaJjanarahitatvaM vicAryam / etAvatA AsAro vegavAn [vatI] varSA, dharmavallIvitAne samUhe / dvitIyapade kAsAraH sarovaraH kSamAjalasya nAthaH prbhuH| tRtIyapade saMsArarUpaapAranIrezaH sAgaraH, tasya tIrastaTaH, caturthapade asAradveSapUreNa muktaH [caturthe'tra pade 'jaya' iti padasya ko'rthaH !? jayatAt iti] zrIsaMvara0- zrIzaMvarAGkajino mRgAGkajinaH zrIzAntiH, tasya zavaro varNaH [suvarNavarNaH] tasya tulya(lyo)deho yasya saH - zrIzaMvarAGka0 [tulyakAyaH] saMvarajAGkaH padmAGkaH padmaprabhadevaH, tatsamAnaH pratApo yasya [saH], raktavarNatvAt [pratApasya] / caJcatpra0 saMvarabhavAGkaH zaGkhAGkaH devaH zrInemijinaH, tanmukhena labdho prabhAvabharo yena[saH] evaMvidhaH saMvara-bhUdharaH-zaGkhadharo nArAyaNaH, tenAryaH pUjyaH // 23 // aSTottarANi ca sahasramitAni zaMbho-lakSmAni(Ni) yasya karasaMvaraje vibhAnti / sacchatrasaMvaraja saMvarajAta yUpa, prAsAda saMvaramukhAni sa vaH zriye'stu // 24 // ava0- aSTottarANi0 yasya karasaMvaraje karakamale aSTAdhikAni sahasramitAni lakSaNAni zobhante, tAni kAni? - pradhAnachatra-kamala-zaGkha-yUpa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 47 prAsAda-zaMvarazabdena matsya pramukhAni / sa jinaH, vo yuSmAkaM zriye astu // 24 // dadyAdanantA[ntyA]kSarasaMvaro hi, jinAdhipaH kezavasaMvarezAm / yaH saMvarezAdikalokapAlai-rabhyarcitaH saMvaravairivArI // 25 // ava0- dadyA0 / jinAdhipaH dadyAt, saMvaraH, kiMbhUtaH ?- anantA(ntyA) kSaraH, na vidyate antimo 'ra' iti varNo yatra etAvatA 'savaH iti sthitamsa jinaH vo yuSmAkaM dadyAt, kAm ? - kezavasaMvarezAm - nArAyaNa-patnIm, lakSmImityarthaH / sa kaH ? - yaH saMvarezo jalezo varuNaH, tadAdilokapAlaiH pUjitaH / saMvaraveriH (vairI) [saMyamaripuH] kandarpaH, tasya vArI [nivArakaH] hartA // 25 // jaya jineza ! yazasA'vasaMvaraH, zamarasastathaiva ca saMvaraH / apavasaMvarazastradharairnRto, vigatasaMvarasaMyamasaMyutaH // 26 // ava0- jaya0 he jina ? tvaM jaya, kiMbhUtaH ? - avasaMvaraH, na vidyate 'va' iti varNo yatra, tad 'avasaMvaraH, etAvatA (saMra:=) saraH, sara zabdena navanItam tat saha(?) zastasmAt-saraH, kena ?-yazasA zubhatvAt, tathaiva pUrvavat saMvaraH = saraH sarovaraH kasya ?- zamatArasasya / [punaH kiMbhUtaH ?apava0-apagato 'va' iti varNo yasmAt - etAvatA zaraH, bANapramukhazastradharainarairnutaH stutaH / vigataH zabalarahitaH, ekaviMzatidhA zabaladoSaH / [tena rahitaH saMyamaH, tena saMyutaH] saMyamasaMyutaH cAritrasahitaH ityarthaH // 26 // ayassaMvaraH pApakuSTe'tyaniSTe sitAsaMvaraH krodhatApe'tiduSTe / sadA darzanAt saMvarakSemakArI, prabhuH saMvarAGkAnanaH puNyacArI // 27 // ava0- ayassaMvarazabdena lohAsavanAma kuSTabheSajaM vaidyake prasiddham / sitA saMvaraH zitopalAjalaM krodhaduSTatAyA upazamane'tyarthaH, darzanato zabaravat matsyavat kSemakArI maGgalakArItyarthaH, zaMvarAGko mRgAGkazcandraH, tadvad AnanaM yasya saH, puNye dharme caratIti puNyacArI // 27 // evaM saMvararAzijAtavilasadaratnaiH sadathaiH srajaMkRtvA yo rucirAM suhemavimalaM saubhAgyaharSapradAm / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 sArvezAdhipasAMvareya sulasatkaNThe nidhatte mudA, sa zrIsaukhyanidhiM susomavimala: prApnotu pRthvItale // 28 // ava0- evaM anayA rItyA, saMvararAziH sAgaraH, tathA ca saMvara zabdasamUhotpannaH tatrotpannaH ratnaiH, sadartheH arthayutaiH dravyayutaiH, tathA ca paryAyayutaiH, srajaM mAlAM kRtvA nirmAya, yaH pumAn rucirAm bhavyAm, suhema0 - suSTha hemavat suvarNavat vimalAM nirmalA, saubhAgyaM harSaM ca dadAtIti saubhAgyaharSapradAm / sArvezAdhipaH tIrthakaraH, saMvarasya apatyaM sAMvareyaH, zrIabhinandanadeva[sta]sya vilasatkaNThe nidhatte sthApayati, sa naraH somazcandraH, tadvad vimalaH somavimalaH, saukhyanidhi sukhanidhAnaM prApnotu pRthvItale vasudhAtale ityarthaH // 28 // iti zrI abhinandanajinastotram / aSTottara 'saMvara'zabdArthagarbhitam, zrItapA gacchAdhirAja zrIhemavimalasUriziSyANunA zrIsaubhAgyaharSapaTTadhAriNA zrI somavimalasUriNA kRtaM likhitaM ca / zrI sayaMbilazubhanagare, saMvat 1656 mArgazIrSa vadi 8 budhavAsare / ava0- iti zrIaSTottarazatasaMvarazabdArthagarbhitaM, zrIabhinandanastotrAvacUriH saMpUrNA, likhitA kRtA ca zrItapAgacchAdhirAjazrIhemavimalasUriziSyANunA zrIsaubhAgyaharSasUripaTTadhAriNA zrIsomavimalasUriNA sayaMbilazubhanagare, vidvajjanaiH prasAdamAdhAya saMzodhyA ||ch| kalyANaM bhavatu - lekhaka-pAThaka-vAcaka-zrotRkasAdhujanaparamparANAm - saMvat 1656 - mArgazIrSamAse / TippaNI 1. A aka padyanAM zata zata artho darzAvatI kRtio. 1. bappabhaTTisUri (saM. 895) 'tattIsa' gAthA. 2. vardhamAnagaNi (le.saM. 1199), kumAravihAra prazasti padya 87muM. 3. somaprabhasUri (ra. saM. 1235), 'kalyANasArasavitAna' svatantra padya. 4. udayadharma (ra.saM. 1905) 'dosasayamUla' upadezamAlA - 51mI gAthA. 5. jinamANikya (1539) 'siddhaye vardhamAnaH' ratnAkarAvatArikA prathama padya. 6. mAnasAgara (le.saM. 1652) 'parigrahArambhamagnAH' yogazAstra 2/10. 7. jayasundarasUri (le.saM. 1679) 'namo durvArarAgAdi', yogazAstra 1/1 B anekArthakRtiH-samayasundaragaNi' (saM. 1649) artharatnAvalI (aSTalakSArthI 'rAjAno dadate Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 saukhyam' mAtra eka ja vAkyanA 8 lAkha artho. C anekArtha zabdonI kRtio : 1. vivekasAgara (16mI sadI) 'vItarAgastava' 10 padyamAM 'hari' zabdanA 30 artho. 2. ajJAta RSabhadevastuti 4 padyamAM 'sAraMga'zabdanA 12 artho. ___ [RSabhadevastutinI avacUri anekArtharatnamaJjUSAmAM prakAzita che.] 3. guNavijaya 'mahAvIrastava', 19 padyamAM 'sAraMga' zabdanA 60 artho. 4. lakSmIkallolagaNi (1600) sAdhAraNa jina stavana. 28 padyamAM 'parAga' zabdanA 108 artho. [A-B-C nI mAhitIno AdhAra-hI.ra. kApaDiyA 'jai.saM. sAhityano itihAsa khaNDa 2, prakaraNa 32 muM. saM. AcAryazrI municandrasUrijI I.sa. 2009] D harSakulagaNi (16muM zataka) 'kamalapaJcazatika paJcajinastotra' padya 130mAM 512 artho. saMpA0 AcArya zrIzIlacandrasUrijI - anusandhAna-15. E hemavijayagaNi, nemijinendrastavana' 29 padyamA potAnA guru zrI kamala vijayanA nAmathI 'kamala' zabdanAM 108 artho. (sampAdana cAlu che. amRta paTela) F somavimalasUrijI SoDazottara kamalazabdagarbhita caturviMzati jinastuti, padya 29mAM 'kamala' zabdanAM 116 artho. - stutitaraMgiNI-bhAga 3 pRSTha 203. saM. AcAryazrI vijayabhadraMkara sUri. vi.saM. 2039) G samasyA lekho paNa anekArthakRtio che. vigatavAra mAhitI mATe - hI.ra. kApaDiyA - 'jaina saM. sA.no itihAsa khaNDa 2, prakaraNa 31muM. 2. -A yAdI okadama sAmAnya che. kriyoddhAraka hemavimala sUri (saM. 1522-1583)nA ziSya hatA. tathA saubhAgyaharSasUrinA paTTadhara hatA. khambhAta pAse kaMsArI gAmamAM vaddha prAgavATa mantrI samadharanAM vaMzaja mantrI rUpA ane temanI bhAryA amarAdenAM jasavaMta nAme putra hatA. [saMvat 1570mAM janma, saM. 1574mAM amadAvAdamAM dIkSA, saM. 1597mAM AcAryapada, saM. 1637mAM svargavAsa] - teozrIo zreNikarAsa, dhammilarAsa, kalpasUtrabAlAvabodha, dazavaikAlika bAlAvabodha vagere ghaNA granthonI racanA karI hatI. juo jainagUrjara kavio - saM. jayaMta koThArI (saM. 1997) bhAga 9, pR. 86-87. 3. juo stuti taraGgiNI bhA. 3, pR. 203. saM. A.zrI bhadraMkarasUri (saM. 2039). 4. zabaro mlecchabhede'psu, hare'tho zambaraM jale / citre bauddhavrate bhede, zambaro dAnavAntare // 641 / / anekArthasaMgraha, matsyairA-giri-bhedeSu, zabarI punarauSadhau, - sabala . . . . . . . zabalaM matsare taTe / pArthaye ca . . . . . . . . . // 722 / / ane0 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 - saMvara, nAbhizca . . . ., jitAriratha saMvara : 36 // kSetre tu. . . . seto, pAlyAli-saMvaraH (965) - nIraM vAri jalaM . . . . . . . . / vAH saMvaram // 1063 / / - mRgaH kuraGga-sAraGgau . . . . . / ... . . . . . zaGku gokarNa zaMbarAH // 1293 // (A badhA sandarbho haimIya anekArthasaMgraha) - mRgabhede bhaved RSyo rohiSaH saMvaropi ca (paJcavargaparihAra 104) - vizAraH saMvaro nakre, . . . . . (paM.va.pa. 112) 5. saMvara+ja = jalaja = kamala, zaMkha, candra, saMvara+jA- lakSmI+pati = viSNu, zaMvara + ari = mRgAri = siMha, dAnavAri-ziva, ityAdi..... c\o. 103 B-ekatA evanyU vAsaNA amadAvAda-7 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 jayAnandasUri kRta prathama jinastotra (TIkA) 51 -saM. muni suyazacandra - sujasacandravijaya sopArakanagara eTale ja hAlanuM nAlAsopArA, mumbai najIka thANA jillAmAM AveluM eka parU. jaina jainetara zAstromAM A nagarInI prAcInatAnA ghaNA purAvA maLe che. prastuta kRtimAM kavie sopArakamaNDaNa zrIAdinAthaprabhunI stuti karI che. mULa kRti to saraLa ja che. parantu kRtinI TIkA kRtinI saraLatAmAM vadhAro kare che. bhinna-bhinna samaye bhinna-bhinna gacchamAM samAna nAmavAlA ghaNA munio thayA che. prastuta kRtikAra jayAnandasUrijI kayA gacchanA che ? tenI zodha karatA jayAnandasUrijI nAmanA pAMca AcArya thayAnI noMdha jaina paramparAnA itihAsamAMthI maLe che. ahiM ame jayAnandasUrijInA gaccha sambandhI vicAraNA karI che. jayAnandasUrijI nAmanA AcAryo 1. saM0 1264 AsapAsa siddhahemaavacUrNinA racayitA amaracandrasUrinA guru jayAnandasUri hatA. 2. vaDagacchamAM vAdidevasUrijInI paramparAmAM giranAra upara pratiSThA karanArA jayAnandasUri saM. 1305 AsapAsa thayA. 3. sthUlabhadracaritrAdi granthonA racayitA tapAgacchIya jayAnandasUri saM. 1420 AsapAsa somatilakasUrinA ziSya hatA. 4. rUdrapallIyagacchamAM saM. 1468 AsapAsa ugravihArI jayAnandasUri thayA. jeo saMghatilakasUrinI paramparAmAM abhayadevasUrinA ziSya hatA. 5. aJcalagacchamAM saM. 1494 AsapAsa syAdizabdadIpikAkAra jayAnandasUri thayA. A pAMca samAnanAmaka AcAryomAMthI kRtikArano gaccha oLakhavo thoDo kaThina che. to paNa anya prApta lekhAdi sAmagrI parathI kRtikAra tapAgacchanA haze ema anumAna karavAnuM mana thAya che. tenAM mukhya be kAraNo che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 1. jayAnandasUrinA nAme prApta thatI racanAomAM devAH prabhoH stotra, nemADa pravAsa gItAdi bhaktipradhAna racanAo tapAgacchanA jayAnandasUrinI che. anya koIpaNa jayAnandasUrinI AvI racanAo prApta thatI nathI.. 2. tapA0 jayAnandasUrijInA gurubhAI devasundarasUrinA ziSya somasundarasUrijIe sopArakanA jinAlayano jIrNoddhAra karAvyo hato. temaja sopArakAdi tIrthonA saMgho temanI nizrAmAM nIkaLyA hatA. A parathI tapAgacchIya paramparAno A kSetra parano prabhAva jaNAya che. vaLI A vAtanI sAkSI pUratI tapA. jinasundarasUri Adi AcAryonA hAthe pratiSThita thayela pratimAo Aje paNa maLe che. anya gacchanA jayAnandasUrijI mATe AvI koi dastAvejI sAmagrI prApta thatI nathI. A banne kAraNo ja kRtikAra jayAnandasUrijIne tapAgacchanA hovAnuM anumAna karavA prere che. A to ame mAtra amArA vicArane rajU ko che. vidvAno A aMge vadhu prakAza pADaze evI AzA che. TIkAkArazrI subhoga pAThaka temaja lipikAra zrIamRtakuzala vize koi vizeSa mAhitI prApta thatI nathI. dhauryapura paNa taddana narbu ja gAmanuM nAma jaNAya che. prastuta kRtinI prata sampAdanArthe ApavA badala nemi-vijJAna-kastUrasUri jainabhaNDAranA vyavasthApakazrIno temaja pa.pU.A.zrI.vijayasomacandrasUri ma. sAno khUba khUba AbhAra. prathama jina stotra ||e // jayAnandalakSmIlasatvallikandaM / surAdhIzasaMsevyapAdAravindam // sphuraccArucAmIkaradyotidehaM yugAdhIzamAnaumi saupArake'ham // 1 // jaya = iha loke zakterapratihana[na]m, AnandaH = sarvendriyAlhAdahetuH, lakSmIH = sampadA, etattrayarUpA lasantI vallistasyAH kandaM = mUlam / punaH Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 ___53 kIdRzam ? surAdhIzAH = catuHSaSThidevendrAstaiH saMsevyaM = pUjanIyam, pAdAravindaM = caraNakamalam / punaH kIdRzam ? sphurat = dIprat, cAru = manoharam, cAmIkaraM = suvarNam, tadvat dyoti = dIpyamAnam, dehaM = zarIram, yasya saH, taM suvarNavarNam / IdRzaM yugAdIzaM = AdIzvarajinam, sopArake = sopArakapattane, ahaM jayAnandasUriH, Anaumi = praNamAmi // 1 // titIrSAmi sindhuM bhujAbhyAmamAnaM, cikIrSAmi pIyUSayUSasya pAnam / titaMsAmi yanmandadhIstAvakAnAM, stavAdeva saGkhyAtigAnAM guNAnAm // 2 // taritumicchAmi = titIrSAmi / sindhuM = samudram, amAnam = mAnapramANaM tadrahitamamAnam, kAbhyAm ? bhujAbhyAM = bAhubhyAm, nijabAhubhyAm / punaH kirti(kartu)micchAmi cikIrSAmi / pIyUSayUSasya = amRtarasasya, pAnaM = AsvAdanam / tanotumicchAmi = titaMsAmi / yad ahaM mandadhIH = alpabuddhiH san tAvakAnAM = tvadIyAnAm, saGkhyAtigAnAM = saGkhya(GkhyA)yA atigAnAM atikrAntAnAm, guNAnAM jJAnadarzanacAritrAdilakSaNAnAM, stavAdeva = stavanAdeva vistArayitumicchAmi // 2 // manazcintitAtItavastupradena, dyusatpAdapena tvayA jaGgamena / navaH ko'pyayaM nandanodyAnadezaH, prabho bhrAjate kuGkaNAkhyAtadezaH // 3 // manazcintitAt atItaM = atikrAntaM yadvastu tadvastu-dadAtIti manazcintitAtItavastupradaH, tena manazcintitAtItavastupradena IdRzena ghusatpAdapena = kalpavRkSeNa, tvayA = bhavatA, jaGgamena = pAdakramaNazIlena tvayA navaH = navInaH, kaH = anirvacanIyaH api ayaM = pratyakSaH, nandanodyAnadezaH = nandanavanabhUmisadRzaH, he prabho ! = he svAmin !, bhrAjate = zobhate, kungknnnaamdeshH| bhAvArtho'yam, tvayA kalpavRkSeNa kuGkaNadezaH bhrAjate // 3 // mayAptaM phalaM janmakalpadrumasya prabhutvaM ca vizvasya vizvatrayasya / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 yatazcakSuSA vIkSitastvaM vareNyaizciraM saJcitaiH prAcyapuNyairagaNyaiH // 4 // mayA janmakalpadrumasya janmakalpavRkSasya, phalaM prAptam / ca = punaH, vizvasya samastasya, vizvatrayasya = tribhuvanasya, prabhutvaM nAyakatvam, AptaM lokatrayasvAmitvaM prAptam, yataH = yasmAt kAraNAt, tvaM bhagavAn, cakSuSA nayanena, vIkSitaH vilokitaH, kaiH ? hetubhUtaiH vareNyaiH = pradhAnaiH, ciraM = cirakAlAt, saJcitaiH = upArjitaiH, prAcyapuNyaiH pUrvabhavajanitadharmaiH agaNyaiH gaNanArahitaiH // 4 // = = = = = = = = - viziSTaikakASTodayaM yAnapAtraM, pavitraM virAjaguNazreNipAtraM / bhavatpAdapadmaM vibho ye bhajante bhavAmbhodhipArINatAM te labhante // 5 // = dAravaH, taiH udayaM viziSTAni, ekAni advitIyAni, kASTAni utpannam, pradhAnAdvitIyadArUniSpannam, yAnapAtraM bohittham, pavitraM pAvanam, virAjanti = zobhanti (nte), guNAnAM zreNiH tasyAH pAtraM = sthAnam, IdRzaM bhavatpAdapadmaM tvatcaraNakamalam, he vibho ! = he svAmin ! ye bhajante sevante, te janAH bhavAmbhodhipArINatAM labhante saMsArasamudrapAratvam, prApnuvanti // 4 // = = = = = = = ahaM bhAgyahIno bhavantaM prapadya, prabho bhAgyavAnadya jAto'smi sadyaH / = = anusandhAna-56 = dRSatkhaNDamapyAgataM svarNazaile, suvarNaM na kiM jAyate vA vizAlam // 6 // iSTaM AtaM adhunA, sadyaH = bhAgyayukto ahaM bhAgyahInaH = puNyarahitaH bhavantaM = tvAm, prapadya = avalambya, he prabho ! adya tatkAlam, bhAgyavAn jAtosmi bhAgyavAn sampanna: / dRSTAntamAha / dRSatkhaNDamapi zakalamapi, svarNazaile suvarNamayagirau -merau, AgataM prAptam, suvarNaM kanakam, na = nahi, kiM katham, vA jAyate, suvarNabhAvaM kiM na prApnoti, vizAlaM = prastara = vistIrNam, apitu prApnoti eva / - = = - Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 videzaMgamI prApya satsArthavAham, yathA modate cAtakocA( takazcA' )mbuvAham / tathAhaM bhavantaM zivazrIvinodam samAsAdya sadyaH prapadye pramodam // 7 // videzaMgamI = videze gamanazIlaH, satsArthavAham = zobhana-sArthapati, prApya = labdhvA, yathA = yena prakAreNa, modate = harSayukto bhavati / punaH cAtako = bappIhaH, ambuvAham = meghaM prApya, prApya, yathA modate = tuSTo bhavati, tathA tena prakAreNa, ahaM bhavantaM = tvAm, zivazrIvinodaM = mokSalakSmIvilAsam, samAsAdya = samprApya, sadyaH = tatkAlam, pramodaM = harSam, prapadye = prApnomi // 7 // kadA deva ! te sevako'haM bhaveyaM, kadA zAsanaM tAvakInaM bhajeyaM / kadA darzane darzanAt pAvayeyaM, kadA tvatpadAbjaM ca cittaM nayeyam // 8 // he deva ! = he prabho ! te tava, sevakaH = kiGkaraH, kadA = kasmin kAle, bhaveyaM = bhavAmi, tava dAso'haM kadA bhavAmi ! kadA = kasmin kAle, zAsanam = AjJAm, tAvakInaM = bhavadIyaM, bhajeyaM = bhaje, tavAjJApAlakaH kadA bhavAmi bhaviSyAmi, kadA = kasmin kAle, tava darzane = tavAvalokane, darzanAt = samyaktvAt, ahaM pAvayeyaM = pAvanataro bhavAmi / punaH kadA kasmin kAle, tvatpadAbjaM = bhavatcaraNakamalam, cittaM = nijamanasi, nayeyam = prApayAmi // 8 // mahAtIrthazatruJjayopatyakAyAM, susampadvilAsollasadbhUmikAyAm / pure sArasopArake mUrtirekhA, mude'stu tvadIyA dRzorindulekhA // 9 // mahAtIrthasya = sarvottamatIrthasya, zatruJjayasya = sidhdhAcalasya, upatyakAyAM = AsannabhUmau, sidhdhAcalanikaTasthAne, susampat = zobhanasampadA, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 anusandhAna-56 tasyA vilAsasya = krIDAyAH, ullasantI bhUmikA = sthAnam, tasyAm, zreSThalakSmIkelisadmani IdRze pure = nagare, sArasopArake = sopArapattane, eSA pratyakSA, mUrtiH = AkRtiH, tava bimbaM, mude = harSAya, astu = bhavatu / tvadIyA = tAvakInA, kIdRzI mUtiH ? dRzo:-nayanayoH, indulekhA = candrakalopamA // 9 // vibho tAvakIna prasAdAdazeSAH, sameSAM bhavantISTalakSmIvizeSAH / durApaM bhavedvastu kiM kalpavRkSe janAnAM manobhISTadAnaikadakSe // 10 // he vibho ! = he svAmin / tAvakInaprasAdAt = tvadIyamahimnaH, azeSAH = samastAH, sameSAM = sarvajanAnAm, iSTalakSmIvizeSAH = vAJchitakamalAprakArAH, bhavanti sampadyante // dRSTAntamAha-durApaM = durlabham, bhavedvastu = vastu padArthAtmakam, kiM = kimapi, kalpavRkSe = surapAdape, janAnAm = prANinAm, kIdRze kalpavRkSe ? manobhISTadAnaikadakSe = manovAJchitapradAnAdvitIyacature / bhAvastu-kalpavRkSe sati kiM duHprApam ? apitu na kimapi / nirupamamahimazrIsArasopAranAmapravaranagaralakSmIkAminIkaGkaNAbhaH / prathamajina ! mayaivaM saMstutastvaM ca bhaktyA jina ! vizadapadAbjopAsanAM deva ! deyAH // 11 // iti prathama jina stotraM sampUrNam // nirupamaH = upamArahito mahimA, tasya zrIH = zobhA, tayA-sAram = pradhAnam, sopAranAma pravaranagaraM = sundarapattanam, tasya lakSmIH = zrIH ? kAntireva, kAminI = yuvatiH, tasyA:-kaGkaNe = kanakavalaye, tayoriva AbhA = zobhA / [gAthArthaH] nirupama upamAvarjitaprabhAvazobhAbhAsurasopArapuranArIlakSmIhastakaGkaNasamaH / he prathamajina = he prathama tIrthaMkara ! mayA = jayAnandasUriNA, evaM = pUrvoktaprakAreNa, saMstuta = stutiviSayIkRtaH, tvaM = prathamajinaH, bhaktyA = Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 = zraddhAtizayena, he jina ! he bhagavan ! he deva ! = he prabho ! vizadapadAbjopAsanAM = nirmalacaraNakamalasevanAm, deyAH = tvaM dehi, mama iti zeSaH // iti vRttArthaH // 11 // itthaM jayAnandagaNAdhirAjavinirmite stotravare jinasya nAbheyanAmnolpatarA'tra vRttizcakre subhogAbhidhapAThakena / iti jayAnandasUrisaMstuta zrIyugAdijina stotraM pavitraM sampUrNam / 57 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 sopArAvijJaptikA -saM. munisujasacandra suyazacandravijayau koipaNa nagarIno itihAsa mukhyatayA te nagaranAM prAcIna devasthAno, vAva-kUvA Adi sthApatyo, purAtattvIya avazeSo, nagarano paricaya karAvatI granthonI racanAo ke granthapuSpikAo ityAdi sAmagrI upara AdhAra rAkhe che. prastuta kRtimAM kavie prAcIna nagarI sopAraka sambandhi keTalIka bAbato para prakAza pADyo che. sopAraka nagara e kokaNadezanI rAjadhAnI temaja prAcIna bhAratanI eka suprasiddha nagara hatuM. mahAbhAratamAM, brAhmaNIya paramparAnA purANomAM, bauddhasAhityamAM temaja jainasAhityamAM paNa A nagaranA ullekho maLe che. itihAsamAM paNa A nagaranA sopAraka, sopAraga, sopArA, sahupArA, saurapAraka, supArika ema ghaNAM nAmo prApta thAya che. tathA zaka kSatrapa uSAvadAtanA eka zilAlekhamAM A nagarano ullekha maLe che. Aje A nagara mahArASTranI rAjadhAnI mumbaIthI najIka ThANA jillAmAM AvelA (sopArA) nAlAsopArA gAmanA nAmathI oLakhAya che. 14mI sadImAM A. zrIjinaprabhasUrie 'kalpapradIpa' nAmanA granthanA caturazIti mahAtIrthanAmasaGgrahakalpamAM, purAtanaprabandhasaGgrahanI antargata kumArapAladevatIrthayAtrAprabandhamA temaja prabandhakoza jevA aitihAsika granthamAM tIrthasvarUpa A nagarano temaja zrIjIvitasvAmIzrIRSabhadeva prabhunA prAsAdanI noMdha karI che. vaLI municandrasUriviracita aSTottarazatatIrthamAlAmAM, vinayaprabha upA0 racita aSTottarazatatIrthayAtrAstavamAM, meghAkRta tIrthamALA ityAdi granthomAM sopArakamaNDaNa jIvitasvAmInuM nAma jovA maLe che. Ama vikramanI 16mI sadI sudhI A nagaranI khyAti ghaNI vistarelI haze. tyArabAda anukrame kALanA pravAhamAM ghaTatI gaI haze. kRtinI bhASA sundara che. kartAe AgaLanI gAthAomAM bharapUra rIte prAkRtika saundaryatuM varNana karyu che. bIjI gAthAmAM "settuMja tIrathu taNIya talahaTI" A padya mUkavA pAchaLa kartA, zuM prayojana che ? te vicAraNIya che. jo ke sopArAne zatrujayanI taLeTI gaNI te tenuM mAhAtmyamAtra jaNAya che. e kSetrano mahimA te kAle ghaNo hoya. vaLI AdinAthaprabhunI pratimA hoya te parathI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 zatrujayanI taLeTIrUpa gaNAtuM hoya ema bane. athavA hAla laghuzatrujayanA nAmathI oLakhAtuM thANA te vakhate zatrujayanA nAme AlekhAtuM haze. ane tenI najIka zatrujayanI taLeTI samuM sopArakanagara haze. A bhAvane puSTa karanArI anya 2 paMktio paNa maLe che te ahIM vidvAnonA abhyAsa mATe TAMkI che. 1. vimalAcalamekhalA'vanIsthitasopArakapattane purA / [zrIsopArakastavanam - ajJAta] 2. mahAtIrthazatruJjayopatyakAyAM...... / [prathamajinastotra - jayAnandasUri] ='tata khiNi Aviu gAmi agAsI' A paGktithI kavie sopArAnI najIkamAM rahelA agAsI gAmanA yugAdIza zrIAdinAthaprabhunA jinAlaya sambandhI noMdha karI che. te agAsI gAma Aje paNa agAsInA nAmathI (nAlAsopArAnI najIka) oLakhAya che. jIvitasAmI (svAmI) nAma zA mATe ? x ....... jiNavayaNasAradiTThaparamatthA suvvayA nAma gaNiNI jIvaMta (pAThabhedathI jIva) sAmi vaMdiya.... [vasudevahiNDI mUla - bhA. 1 pR. 61] x .......caityAni pUrvANi vA cirantanAni jIvantasvAmipratimAdIni.... x [bRhatkalpabhASya bhA. 3, pR. 776] ityAdi paMktio vaDe vasudevahiNDI jevA keTalAya prAcIna granthomAM jIvitasvAmI- kaMika vizeSa mAhAtmya granthakArazrI varNave che. jIvitasvAmI eTale bhagavAna mahAvIrasvAmInA samayamAM ja, prabhue dIkSA lIdhI te pahelAM banelI temanI pratimA. rAjakumAranA zarIrane yogya alaGkArothI suzobhita A pratimA banI eTale zAstrIya rIte vicAra karatA tIrthaMkara bhagavAnanA potAnA samayamAM banelI pratimAne ja jIvitasvAmI pratimA kahI zakAya. jIvitasvAmInI pratimA jene kahevAmAM AvI te uparathI bhAvo lai bIjI je anya tIrthaMkaronI pratimA taiyAra thai te paNa jIvitasvAmInA nAmathI oLakhAtI. prabandhakoza, prAcIna lekho ityAdimAM tenI noMdha maLe che. ahIM paNa kadAca e ja AzayathI yugAdIzane jIvitasvAmI tarIke oLakhyA haze. chatAM e bAbata para vadhu prakAza vidvAno pADaze evI AzA che. [uddhAraNa-jIvantasvAmI-umAkAMta pre. zAha] jaina satyaprakAza. varSa 17, aMka- 5-6 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 m 3 zabdakoza 1. talahaTI = taLeTI 2. dukiya = duSkRta = pApa 3. kheTIya = khoTakAvIne 4. saragajamali = svargasamAna 5. hArahUrA = (hArahArA(saM)-drAkSa 6. AkaMda = ? 7. pagara = guccha 8. dhAmiNi = 9. kahi = koI eka 10. daMtau = zveta 11. UbIThau = aNagamato thayo(?) 12. seta = zveta 13. tIhaM pUjaI = tenA pUrNa thAya. 14. lakuTArasi = dAMDIyA rAsa 15. dhAmI = ? 16. rAkhi = rAkho 17. upakrama = khaMta, udyoga Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 sopArA vinatI 2. sopAraka stavanam 3. sopArakamaNDaNa RSabhajinastuti 4. zrImajjinastavanam 5. sopArakamaNDana RSabhajinastava (saTIka) 6. sopAraka zrIRSabha - devastotram 7. sopArakamaNDaNa Adijina stuti sopAraka sambandhi sAhitya paDhama jiNesara paya paNameva.... jayatilaka sUri ajJAta zrIsopArakapattanAvanI.... zrIsopArakapattanAdbhutaramA.. ajJAta zrIkuGkaNAkhyaviSayasthita - ajJAta pattanazrI...... jayAnandalakSmIlasadvalli ye yugAdI vibhUSyamANA....... ajJAta kandaM..... jaya zrIsaGginaH pRthvyAM... munisundara sU ajJAta | TIkA 61 19 32 4 4 11 25 4 'sopAraka'nI prAcInatAne tathA aitihAsikatAne sUcavatA aneka pramANabhUta ullekho 'jaina paramparAno itihAsa" jevA granthomAM prApta thAya che. to vividha jinapratimAo paranA lekhomAM paNa sopArakano ullekha maLe che. te lekhomAM a 'sahUAlA' evA nAme ullekha pAmyuM che. prakAzita pratimAlekha-saGgraho joIe to AvA aneka ullekho maLI Ave. prastuta kRtinuM sampAdana zrInemi - vijJAna - kastUrasUri jaina jJAnamandirasUratanI hastapratinA AdhAre karavAmAM AvyuM che. prata ApavA badala bhaNDAranA vyavasthApaka zrInA AbhArI chIe. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 // zrI sopArA vijJaptikA // ha~namaH / // 0 // kUkaNadesi nayara sopArauM, sayala mahItali dIsai sArauM, dhArauM hIA majhAri, nAbhirAya marudevInandana, Adideva tihuyaNajaNamaNDaNa, guNa gAuM saMsAre, sArauM deva savihuM deharAsara, nAbhirAyakulakamaladivAyara, chahi darisaNa AdhAro, settuMja tIrathu taNIya talahaTI', dukiya kaMkaMma(kamma) savi mAragi kheTIya,3 bheTIya nAbhimalhAro, saragajamali sopArauM pATaNa, tihuyaNaloa nayanaAnandaNa, aThasaThi tIratha ThAma, terasaI ANU jihAM sarovara, vAvi-kUvAnaiM gaDha-maDha-mandira, tarubhara manavizrAma, sovana ketaki sovana sAliM, dIsaI kadalI vividha rasAliiM, nAlikeraphalamAli, ambA-jAmbU-phaNasu vizAla, hAraharA' karamadI rasAla, tAla tamAlahaM tAla, nAgaveli navaraGga sopArI, elA-lavaGga vastu savi sArI, bIjaurI ArAma, campaka-jAi-jUhia-macakunda, bakula-vela-vAlau-Akanda,6 candanataru abhirAma, agara pagara kappUra mahAtaru, jali jali paJcavanna kamalAkara, bhAsura kAnti sambhAro. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 tIrathavara sopAraDaM jANauM, mahAtIrathanuM adhika vakhANu, bhaviaNa mana AdhAro, viSama nadI viSamA AghATa, viSamA parvata viSamI vATa, viSamAbharaNa sambhAro, samudratIri jAtAM ulhAsa, dhAmiNi' kAmiNi khelaI rAsa, bhAsa gAIM guNasAra kahi nAcaraM kahi gAI vAiM, isI pari prabhu mAragi jAI, mAiM harakha na aGge, danta 10 rAtau vAhiNi baisI, tata khiNi Aviu gAmi agAsI, bhaviyaNa nayaNa suraGge, yugAdIsa nayaNe java dIThau, dukaya kammasambhava tava nIThiu, UbIThau11 saMsAro, seta 12 vAni lepamaya mUrati jiNi dIThaI bhAjai mana Arati, vAraiti visamIvAra, tau majha mana ulhasiuM ANandiraM, bhAvapUrita bhAvi sunia chandi, vandisu prabhupayakamalo, bhale phUli AdIsara pUjaI, sayala manovAJchita tIhaM 3 pUjaI, kIjai maNUbhava saphalo, rAsa-bhAsa-lakuTArasi14 - gItiM, nAdabhedi pUjaI INi rItiiM prItiM dharI uchAho, kAmitatIratha jIvitasAmI, vaDaI puNya prabhu darisaNa pAmI, dhAmI 15 dhyAu nAho, siddhiramaNi mugatAphalahAro, dukhadAvAnalajalado sAro, dhAro suhasambhAro, mAya-tAya tUM guru AdhAro, rAkhi 16 rAkhi prabhu eha sambhAro, tAri tAriji amAro, 6 63 7 8 9 10 11 12 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 mahAtIratha sopArA jAmali, avara tIratha natthI mahimaNDali, kaliyuga e jagadIsa, rAjariddhi-surariddhi na mAgauM, eka citti tuha nAmiiM jAgauM, lAgauM tuha paya sIsa maI vInaviu jIvitasAmI, upakrama17 ghaNe calaha tuha pAmI, sAmI jagadAdhAro, triNi kAla je samaraiM bhAviiM, ghari baiThAM hui jAtra svabhAviiM, AvaI sukhabhaNDAro // iti zrIsopArA vijJaptikA // zubhaM bhavatu // zrIH // zrIH // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 upA. zrIguNavinayajI gaNi kRta be apragaTa stutiTIkA 65 -saM. munisujasacandra - suyazacandravijayau bhaktimArgane puSTa karavA mATe pUrvAcAryoe vividha prakAranAM anuSThAno ApaNane batADyAM che. tenA mukhya bheda dravyapUjA ane bhAvapUjA. ahIM e be pUjA prakAramAthI prabhusanmukha devanandanasvarUpa bhAvapUjAmAM bolAtI 4 stuti (thoI) nA joTArUpa 2 apragaTa stutinI TIkA joIzuM / stutinuM svarUpa : ahigayajiNa paDhamathuI, bIyA savvANa taia nANassa / veyAvaccagarANaM, uvoagatthaM cauttha thuI // 1 // caityavandana bhASyanI uparokta gAthAmAM pUrvAcArya maharSi stutiracanAnuM baMdhAraNa samajAve che. sAmAnyathI prathama stuti kartAnA iSTadevanI, bIjI sarva sAmAnye jinanI, trIjI zrutajJAnanI ane cothI vaiyAvacca karanAra devI - devatAnI thAya che. kRti paricaya : prastuta kRtidvayamAM kavie pUrvAcAryamaharSinI uparokta vAta dhyAnamAM rAkhI kRtinI racanA karI che. prathama kRtimAM iSTadevanI stuti karatA kavie vividha tIrthonA adhipati jinezvara paramAtmAnI stuti karI che. TIkAkAra zrIe ahiM stambhanapArzvanAtha prabhunI stutiTIkA karatA 'kharataragaganAGgaNamaNikaraNi (kiraNa?) zrImadabhayadevasUriprakaTIkRtaM' e pada dvArA navAGgIvRttikAra zrIabhayadevasUrijIne potAnA gacchanA jaNAvavAno prayatna karyo che. joke puNyavijayajI ma. jevA zreSTha vidvAnonA mate to navAGgIvRttikAra zrIabhayadevasUri ma.sA. candragacchanA ja che. A bAbatane puSTa karato eka dhAtu pratimAno apragaTa lekha ahIM rajU karyo che. jemAM paNa abhayadevasUrijI mATe 'candragacche navAGgavRttikAra' e vizeSaNa vAparyuM che. saMvat 1291 varSe AsADha vadi 8 zukre zrI zrImAlajJAtIya zre0 Asu Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 anusandhAna-56 suta pAri0 kuMarasiMhena nija bhaginI tUdA zreyorthaM bimbaM kAritaM pratiSThitaM zrI candragacche navAGgavRttikAra zrIabhayadevasUrisantAne zrImunicandrasUribhiH // bIjI kRtimAM kavie aDhI dvIpamA rahelA bhAvArhantone namaskAra karyA che. sAmAnyajinastuti e rIte oLakhAtI bIjI stuti karatA kavie banne kRtimAM zAzvata ane azAzvata jinanI stuti karI che. zrutanI ArAdhanArUpa trIjI stutimAM kavie paramAtmAnI vANInI adbhuta stuti karI che. prathama kRtimAM kavie dvAdazAGgIne nadInI upamA sundara rIte ghaTAvI che. TIkAkAra zrIe paNa dareka padanA artho eTalIja sundara rIte rajU karyA che. to bIjI kRtimAM kavie naiyAyikonA temaja sAGkhyamatanA ucchedana karanArA pada mUkI paramAtmAnI vANIne vakhANI che. ahIM paNa TIkAkArazrIe vyAkhyAmAM teTalIja saraLa rIte padArtho kholyA che. jemanI stuti karavAthI teo zrIsaMghanA kAryomAM sadA sahAya karanArA thAya, upadravo dUra karanArA thAya, zAsananI zobhA vadhAranArA thAya evaM vizeSa prayojana che tevA devI-devatAonI stuti karatA kavi prathama kRtimAM zukra, candra, ravi, brahmazAnti, ambikA Adi devI devatAnI stuti kare che. jyAre bIjI kRtimAM vardhamAnasvAmInI adhiSThAyikA siddhAyikA devInI stuti kare che. ekaMdare mULa ane TIkA banne vidvadvargane vAMcavA lAyaka che. mULakartA-TIkAkArano paricaya : mULa kavinA kartA koNa che tenI kRtimAM kazI ja noMdha nathI. paraMtu kRtinA zabdo ja kRti koi prAcIna kartAnI haze tevU anumAna karavA prere che. TIkAkArazrI guNavinayajI kharataragacchanA eka samartha vidvAna che. temaNe prastuta stutinI TIkA jinacandrasUrinI preraNAthI karI che. tema TIkAnA maGgalAcaraNamAM jaNAvyuM che. naladamayantIcampUkAvya TIkA jevA keTalAya granthonuM temaNe sarjana karyu che. temanA vizeSa paricaya mATe 'naladamayantI campU kAvya aura guNavinayajI eka adhyayana' pustaka jovA vidvAnone vinaMtI. prata paricaya : lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRta vidyAmandira granthabhaNDAramAthI prApta thayela 5 patranI prastuta prata bheTa vibhAga naM. 3479nI che. lekhanazailI jotA prAyaH 17mI zatAbdhi AsapAsanI ja haze ema anumAna thAya che. patranI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 vacce suzobhana che. lekhana doSo che. paraMtu anya prata na maLe tyAM sudhI eka AdhArabhUta prata che. arhaM namaH // e60 // ( 1 ) At 67 namaH zrIzatruJjayamukhyatIrthatilakaM, zrInAbhirAjAGgajaM, nemiM raivatadaivataM jinapatiM, candraprabhaM pattane / tAraGge'pyajitaM jinaM bhRgupure, zrIsuvrataM stambhane, zrIpArzvaM praNamAmi satyanagare, zrIvardhamAnaM tridhA // 1 // zrImadyugapradhAna zrI jinacandragurogirA / stutInAM vidadhe vyAkhyA, sUtrAdarzAnusArataH // 1 // vyAkhyA : ahaM zrInAbhirAjAGgajaM zrInAbhibhUpaputram, tridhA - manovAkkAyaiH, praNamAmi - namaskaromi / kiMbhUtam ? zrIzatruJjayamukhyatIrthatilakaM- zrIzatruJjayaHpuNDarIkagirireva, mukhyaM-pradhAnam, tIrthaM- anyatIrthebhyo'sya pradhAnatvam, yadatra bhAvata ArUDhAnAM narakatiryaggativicchedazravaNAt, bahUnAM munInAM siddhiprApteH, bahuza RSabhadevaspRSTatvAcca, tatra tilaka iva - vizeSaka iva vibhUSakatvAt, tam / tathA nemiM praNamAmi / kiMbhUtam ? raivatadaivataM - raivatasya-ujjayantasya, daivataMdevaM tatra hAritadvihArasya vidyamAnatvAt / tathA candraprabhaM jinapatiM pattanedevakapattane praNamAmi / tathA tAraGge'pi ajitaM dvitIyaM jinaM praNamAmi / tathA bhRgupure - bhRgukacche, zrIsuvrataM - zrIsuvratasvAminaM viMzaM jinaM praNamAmi / tathA stambhane zrIpArzvaM kharataragaNagaganAGgamaNikaraNi(kiraNa) zrImadabhayadevasUriprakaTIkRtaM praNamAmi / tathA satyanagare satyapuryAm, zrIvardhamAnaM - zrImahAvIraM praNamAmi // 1 // vande'nuttarakalpatalpabhavana-graiveyakavyantara jyotiSkAmaramandarAdrivasatIMstIrthaMGkarAnAdarAt / jambU-puSkara-dhAtakISu rucake, nandIzvare kuNDale, ye cA'nye'pi jinA namAmi satataM, tAn kRtrimA'kRtrimAn // 2 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 anusandhAna-56 vyAkhyA : ahaM AdarAt- manobhilASAt, tIrthaGkarAn - jinAn vande / kiM bhUtAn ? na vidyate uttarA yebhyaste anuttarAH - vijayAdayaH / tathA indrAdidazayA kalpanAt kalpaH samudAyasannivezo vimAnamAtrapRthvIprastAraH, tatra talpaM - utpatti zayyA yeSAM te kalpatalpAH - dvAdazakalpavAsinaH / tathA 'bhavana' padena padaikadeze padasamudAyopacArAt bhavanapatayaH, bhAmA satyabhAmetivat / tathA graiveyakAHcaturdazarajvAtmakalokapuruSasya grIvApradezaviniviSTAH grIvAbharaNabhUtAH graiveyakAH, tadvAsino devA api graiveyakAH / tathA vividheSu zailakandarAntaravanavivarAdiSu prativasantIti vyantarAH pizAcAdayo'STau / tathA jyotiSkAH / tato dvandvaH, te ca te amarAzca-devAH, AdhArA''dheyayorabhedopacArAt tannivAsasthAnAni / tathA mandarAdrizca meruH, tatra vasatiH - nivAso yeSAM te tAn / tathA jambviti - jambUdvIpam, puSkareti-puSkarArdham, dhAtakIti - dhAtakIkhaNDam, tato dvandvaH,tAsu / tathA rucake-trayodaze dvIpe / tathA nandIzvare - nandIzvaradvIpe dvipnycaashjjinbhvnmnnddite| tathA kuNDale - kuNDalagirau - cakravAlaparvate / caH samuccaye / ye anye'pi jinAH-tIrthakRtaH, tAn kRtrimA'kRtrimAn - zAzvatA'zAzvatAn, jinAnsthApanArhataH, satataM-nirantaraM namAmi / tatra rucakAdiSu zAzvatAnyeva jinabimbAni, jambvAdiSu cA'zAzvatAnyapi tena kRtrimAdi yuktam // 2 // zrImadvIrajinAsyapadmahRdato nirgatya taM gautamaM gaGgAvartanametya yA ca bibhide mithyAtvavaitADhyakam / utpatti-sthiti-saMhatitripathagA jJAnA'mbudhAvadhvagA, sA me karmamalaM haratvavikalaM zrIdvAdazAGgI nadI // 3 // vyAkhyA : sA zrIdvAdazAGgI - dvAdazAnAmAcArAdInAmaGgAnAM samAhAro dvAdazAGgI, zriyAjJAnalakSmyA yuktA dvAdazAGgI zrIdvAdazAGgI / nadI- sarit / atra tripathati vizeSaNAt gaGgeti labhyate / prauDhavizeSaNAdanukte'pi vizeSye vizeSyapratipattiH, pathA dhyAnaikatAnamanaso vigatapracArAH pazyanti yaM kamapi nirmalamadvitIyamityatra dhyAnaikatAnamanaso vigatapracArA iti prauDhavizeSaNasAmarthyAdyogina iti vizeSyasyA'nuktasyA'pi pratipattiH / me mama / avikalaM - anyUnaM - samastam / karmamalaMkarmANyeva malaH-pApam, tam / "malastvaghe, kiTTe kadarye viSTAyAm" [dvisvarakANDa zlo. 494] ityanekArthaH / haratu - spheTatu yattadornityA'bhisandhAndhAt / yA Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 zrImadvIrajinAsyapadmahRdataH- zrImadvIrajinasya - zrImadvardhamAnasvAminaH AsyaM-mukhameva padmahRdaH-himavadgirimadhyavartI hradavizeSaH, tasmAt / paJcamyAstasil [pANinI0 5 / 3 / 7] hRdikasaMyoge puraH sthite pAdAdAvapi laghorgurutvAbhAvaH / yathA 69 tava hriyA'pahriyo mama hRIrabhU - cchazigRhe'pi drutaM na dhRtA tataH / bahulabhrAmaramecakatAmasaM, mama priye kva sameSyati tatpunaH // 1 // [ ] itivadatra huyoge pUrvasya laghutA bodhyA / kvacinnadata iti pAThastatra na ko'pi zaGkApizAcikA'vakAzaH / nirgatya - niHsRtya / taM gautamaM - gautamagotrIyaM indrabhUtim / gaGgAvartanaM gaGgAvartananAmakaM kUTam / etya prApya / mithyAtvavaitADhyakaM-mithyAtvaM tattvA'zraddhAnameva vaitADhyaM-vaitADhyanAmA giriH, tam, svArthe kaH, mithyAtvavaitADhyakam / bibhide - abhinat / bhidR'pI vidAraNe, ubhayapadI [dhAtupArAyaNa-6/5 ] | yaduktaM zrIjambUdvIpaprajJaptyAm - "kahi NaM bhaMte jaMbUddIve dIve cullahimavaMte NAmaM vAsaharapavvara paNNatte / goyamA ! hemavayassa vAsassa dAhiNeNaM bharahassa vAsassa uttareNaM puratthimalavaNasamuddassa paccatthimeNaM paccatthimalavaNasamuddassa puratthimeNaM ittha NaM jaMbuddIve dIve cullahimavaMte nAmaM vAsaharapavvae paNNatte / pAINapaDINAyae udINadAhiNavicchiNNe duhA lavaNasamuddaM puTThe puratthimillAe koDIe puratthimillaM lavaNasamuddaM puDe paccatthimillAe koDIe paccatthimillaM lavaNasamuddaM puTThe egaM joyaNasayaM uDDuM uccatteNaM paNavIsaM joyaNAiM uvveheNaM egaM joyaNasahassaM bAvaNNaM ca joyaNAI duvAlasa ya egUNavIsaime bhAe joyaNassa vikkaMbheNa '..... [ sUtra. 72] tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa bahumajjhadesabhAe ittha NaM ege mahaM paumaddahe NAmaM dahe paNNatte - pAINapaDINayAe udINadAhiNavicchiNe ikkaM joyaNasahassaM AyAmeNaM paJca joyaNasayAiM vikhaMbheNaM dasa joyaNAI uvveheNaM ...[sUtra 73] tassa NaM paumadahassa puratthimilleNaM toraNeNaM gaMgA mahAnaI pavUDhA samANI puratthAbhimuhI paJca joyaNasayAI paccaeNaM gaMtA gaMgAvattaNakUDe AvattA samA paJca tevIse joyaNasae tiNNi ya egUNavIsaime bhAe joyaNassa dAhiNAbhimuhI 1. TIkAkAra zrIo sUtrano amuka ja bhAga ahIM sAkSIpATha tarIke mukyo che. amoe paNa te sUtranA naMbara sAthe teTalo ja pATha utAryo che. AdhAra Agama suttANi - muni dIparatnasAgarajI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 pavvaeNaM gaMtA mahayA ghaDamuhapavattieNaM muttAvalihArasaMThieNaM sAiregapavAeNaM payaDai gaMgA mahAnaI jao pavaDai [ittha NaM..... pavaDai] ittha NaM mahaM ege gaMgappavAyakuMDe nAma kuMDe paNNatte [saTTi joyaNAI....nAmadhejje paNNatte] tassa NaM gaMgappavAyakuMDassa dakkhiNilleNaM toraNeNaM gaMgA mahAnaI pavUDhA samANI uttaraDbharahavAsaM pajjemANI pajjemANI sattahiM salilAsahassehiM ApUremANI ApUremANI ahe khaNDappavAyaguhAe veyaDDapavvayaM dAlaittA dAhiNaDDabharahavAsaM pajjemANI pajjemANI dAhiNaDDabharahavAsassa bahumajjhadesabhAgaM gaMtA puratthAbhimuhI AvattA samANI caudasahiM salilAsahassehiM samaggA ahe jagaiM dAlaittA puratthimeNaM lavaNasamudaM samappei.... [sUtra. 94] / kiMbhUtA dvAdazAGgI nadI ? utpattisthitisaMhatitripathagA-utpattizca sthitizca saMhRtizca utpattisthitisaMhRtayaH / upaNNe vA vigame vA [dhuve vA] ityAgamavacanazravaNAt / utpAdaH kevalo nAsti, sthiti-vigamarahitatvAt, kUrmaromavat / tathA vinAzaH kevalo nAsti, sthityupapa(tpa)tti-rahitatvAt, tadvat / evaM sthitiH kevalA nAsti, vinAzotpAdazUnyatvAt, tadvadeva / ityanyonyApekSANAmutpAdAdInAM vastuni sattvaM pratipattavyam / tathA ca kathaM naikaM tryAtmakam, yadUce - pradhvaste kalaze zuzoca tanayA maulau samutpAdite, putraH prItimuvAha kAmapi nRpaH zizrAya madhyasthatAm / pUrvAkAraparikSayastadaparAkArodayastadvayAdhArazcaika iti sthiti(taM) trayamayaM, tattvaM tathApratyayAt // 1 // [syAdvAdamuktAvalI, zlo. 18] tAH, evaM tripathaM-trayANAM pathAM samAhArastripatham / 'RkyUrabdhUH pathAmAnakSe' [pANinI0 5 / 4 / 74] iti apratyayaH samAsAntaH, tad gacchati prApnotIti utpattisthitisaMhRtitripathagA / anyA'pi prathamaM vAmanAvatArovaMcaraNakSepoparitanabrahmANDakaTAhanakhAghAtasphoTananiHsRtabrahmajalAnantaradhAtRkamaNDalujala rUpadharmavAmanacaraNapravAhIbhUtagaGgA zrImahAdevena dhRtA / sA ca bhagIrathaprArthanayA zrImahAdevena jaTAyAH sakAzAt svargamArgeNa himAcalamAgatA muktA, jahanunA nRpeNa pAtA, tamo jaGghAmArgeNa muktA, sA ca kAzyAdau haridvArAdau ca sthitA / svarge mandAkinI, atra jAhnavI, pAtAle bhogavatIti tripathagA bhavatyeva / tathA yA jJAnAmbudhau-jJAnasamudre, adhvagevAdhvanIneva adhvagA jJAnasamudraM prAptetyarthaH / anyA'pi Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 71 gaGgA samudragAminI bhavatIti chAyArthaH // 3 // zakrazcandraravI grahAzca dharaNendrabrahmazAntyambikA, dikpAlAzca kapardigomukhagaNAzcakrezvarI bhAratI / ye'nye jJAnatapaHkriyAvratavidhizrItIrthayAtrAdiSu, zrIsaGgha sutarAM caturvidhasurAste santu bhadraGkarAH // 4 // vyAkhyA : zakraH-indraH, candraravI-zazibhAskarau, grahAH-maGgalAdyAH, caH samuccaye, dharaNendrabrahmazAntyambikAH-dharaNendrazca bhujagapatiH, brahmazAntizca ambikA ca, tAH / tathA dikpAlAH-digIzAH, somayamavaruNakuberAH, ca-punaH, kapardi gomukhagaNA:-kapadizca-zrIzatruJjayAdhiSThAtA, gomukhazca gaNAzca-tadanucarANAM samUhAH abhIcyAdayo vA / tathA cakrezvarI bhAratI - sarasvatI / tathA ye anye'pi zabdAdhyAhArAdapare'pi caturvidhasurAzcaturnikAyavAsidevAH santi te saGke sutarAMatizayena jJAnatapaHkriyAvratavidhizrItIrthayAtrAdiSu-jJAnaM ca-zAstrA'dhigamaH, tapazca SaSTASTamAdi, kriyA ca sAdhukaraNIyam, vratavidhizca dezasarvaviratividhAnam, zrItIrthayAtrA ca zatruJjayAditIrthanamaskaraNapravRttiH, tA Adau yeSAm, jinazAsanodyotavidhInAm, te tathA teSu, bhadraGkaraH-kalyANakAriNaH santu-bhavantu // 4 // (2) aha~ namaH dvIpe jambvAhvaye ye jitamadanabalA kevalAlokabhAjo, dvIpe ye ca dvitIye sukhamayaviSaye puSkarAdhai tathA ye, bhAvArhanto jayeyuH samavasaraNagAH dharmaratnaM dizanta stebhyo bhUyAdajastraM trikaraNavihito mAmakInaH praNAmaH // 1 // vyAkhyA : tebhyaH-jinebhyaH, mAmakIna:-mamA'yaM mAmakInaH, 'tavakamamakAvekavacane' [pANinI0 4 / 3 / 3] iti asmadaH khaJ / trikaraNavihitaH-vAgmanaHkAyajanitaH, praNAmaH-namaskAraH, ajastraM-nirantaram, jasu(ca)mokSaNe [dhAtupArAyaNa 3/80] napUrvaH najikapIti ra:(?), bhUyAt-bhavatu / tebhya iti yattadornityA'bhisambandhAt ye jambvAhvaye dvIpe-jambUdvIpe, bhAvArhantaH-bhAvajinAH, jayeyuH-sarvotkarSaNa varteran, atItA'nAgatAnAmapi bhAvArhattvakalpanayaiva vandyatvam, ete ca sAkSAd bhAvArhantastataH kiM vAcyam ? / kiMbhUtAH ? ye jitamadanabalAH-jitaM e~ namaH Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 parAbhUtam, madanabalaM-kAmasainyaM yaiste / tathA kevalAlokaM-kevalajJAnaM bhajantIti kevalAlokabhAjaH-kevalinaH / caH samuccaye / ye dvitIye dvIpe-dhAtakIkhaNDe bhAvArhanto jayeyuH / kiMbhUte dvIpe ? sukhamayaviSaye-sukhamayA:-sukhapracurAH, prAcurye mayaT / viSayAH-dezA yasmiMstat, tasmin / tathA puSkarArdhe-itastRtIye dvIpe bhAvArhanto jayeyuH / kiMbhUtAH ? ye samavasaraNagAH-samavasaraNaMdvAdazaparSadavasthAnabhUmiH, tad gacchanti-prApnuvantIti samavasaraNagAH samavasaraNamadhyasthitAH / nAmajiNA jiNanAmA, ThavaNajiNA puNa jiNiMdapaDimAo / davvajiNA jiNajIvA, bhAvajiNA samavasaraNatthA ||[caityvndnkbhaassy gA. 51] ata eva / kiM kurvantaH ? dharmaratnaM-dharmANAM madhye yo ratnamiva vartate jinapraNIto dezavirati-sarvaviratirUpo dharmastad dharmaratnam,tat dizantaH dadAnAH // 1 // pAtAle zrIvizAle bhavanapatisudhAndhonivAsAntarAle, tiryag dvIpeSu tArAgrahavanagiriSu vyantarANAM pureSu / UrdhvaM vaimAnikAnAM nirupamagRhagAH sthApanArhatsamUhAH, vidyante'nekadhA ye tribhuvanatilakAstAnnamaskurmahe'tra // 2 // vyAkhyA : tAn-jinAn vayaM atra-caityavandanAdhikAre namaskurmahe-praNamAmaH, 'namaspurasorgatyoH' [ ] iti visargasya saH / atha sthAnaniyamanAyA''ha - yattadonityayogAt ye pAtAle-adholoke, sudhaiva andhaH-bhojyaM yeSAM te sudhAndhasaHdevAH, bhavanapataya eva sudhAndhaso bhavanapatisudhAndhasaH, teSAM ye nivAsAHnivAsasthAnAni, teSAmantarAle-madhye sthApanArhatsamUhAH-sthApanAjinavRndAni zAzvatAni-RSabhavardhamAnacandrAnanavAriSeNanAmnA anekadhA-anekaprakAreNa vidyante 'sagakoDi-bisayarilakkha 77200000 bhavaNesu' [zAzvatacaityastava-devendrasUri] iti vacanAt / kiMbhUte pAtAle ? zrIvizAle-zriyA-jinagRhalakSmyA, vizAlevistIrNe / tathA ye tiryakdvIpeSu-tiryak-kSetravartinandIzvarAdidvIpeSu 'bAvannA naMdIsaravaraMmi, caucaura kuMDale ruage' [zAzvatacaityastava-devendrasUri zlo. 2] ityAgamokteSu sthApanArhatsamUhAH vidyante / tathA ye tArAgrahavanagiriSu-tArAgrahapadena sakalajyotiSkopalakSaNam, tena candrArkanakSatratArAsviti dhyeyam, 'joivaNesu asaMkhA [zAzvatacaityastava devendrasUri zlo. 1] ityukteH tArAzca grahAzca vanAni ca Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 nandanavanAdIni 'meruvaNi asIi' [zAzvatacaityastava devendrasUri zlo. 14] iti vacanAt / girayazca vakSaskArAdayaH 'vakkhAresu asIi' [zAzvata caityastavadevendrasUri zlo. 14] iti vacanAt / teSu sthApanArhanto vidyante / tathA ye vyantarANAM pureSu 'joivaNesu asaMkhyA' [zAzvatacaityastava-devendrasUri zlo. 1] ityukteH sthApanAjinAH santi / tathA ye UrdhvaM-Urdhvaloke, vaimAnikAnAMvimAnavAsidevAnAM nirupamagRhagAH-asamAnavimAnasthitAH sthApanArhatsamUhA vidyante / 'culasIlakkha-saganavaisahassa tevIsu 8497023 variloe' [zAzvatacaityastavadevendrasUri zlo. 12] iti vacanAt / kiMbhUtAH sthApanArhantaH ? tribhuvanatilakAHtribhuvane-viSTape tilakA iva zobhAkAritvAt ye, te tathA / kRtsnaM yatrA'sti vastu praNigaditamidaM dravyaparyAyarUpaM, jJAnaM svAnyaprakAzi pradalitasakalAdInavAcaM pramANam / kartA bhoktA pramAtA catasRSu gatiSUtpattimAMzcitsvarUpaM, zrIsiddhAntaM nitAntaM jinapatigaditaM taM bhajAmaH smarAmaH // 3 // vyAkhyA : zrIsiddhAntaM-zrIjinAgamaM 'vayam' ityanukto'pyasmatprayogo'dhyeyaH, nitAntaM-atizayena, bhajAmaH-apUrvA'dhyayanena sevAmahe, zAstrAdhyayanameva sevA / tathA smarAmaH-smRtiviSayIkurmaH, etenA'dhItasya zAstrasya cirasthAyitvaM smaraNenaiva bhavatIti dhvanitam / kiMviziSTaM jinasiddhAntam ? jinapatigaditaM-jinapatinAsarvajJena, praNigaditaM-arthataH praNItam, sakalajJAnAvaraNavilayotthAvikalakevalAlokena sakalalokAlokAdivastuvettRtvAt sarvajJasyeti, tatpraNItaH siddhAntaH pramANameva bhavatIti jJApitam, athavA jinAH-zrutakevalinaH, teSAM pati:-svAmI, sudharmA paJcamagaNadharaH,tenA''tmAgamataH sUtrataH praNItatvAt / punaH kiMviziSTam ? citsvarUpaM-jJAnasvarUpam / dravyazrutasyopayogarUpabhAvazrutakAraNatvAt kAraNe kAryopacArAt upayogAtmakatvaM siddhAntasya siddham / atha tacchabdayacchabdamapekSate [ ? ] iti vacanAt / yatreti nirdizati - yatra zrIsiddhAnte, kRtsnaM-samagram, idaM-sarvatattvavitpratyakSam, dravyaparyAyarUpaM tatra guNAnAmAzrayo dravyam, 'guNANamAsao davva'miti vacanAt [saMgrahazataka zlo. 35] guNaH sahabhAvI dharmaH, yathA''tmani vijJAnavyaktizaktyAdiriti, paryAyazca kramabhAvI, yathA tatraiva sukhaduHkhAdiriti / dravyANi ca paryAyAzca, tadrUpaM-tatsvabhAvaM tadAtmakamiti yAvat / vastu Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 anusandhAna-56 anantadharmAtmakam, praNigaditaM-prarUpitam, asti-vidyate / ca-punaH / yatra zrIsiddhAnte svAnyaprakAzi-svaM AtmA, jJAnasya svarUpaM anyaH svasmAdaparo'rtha iti yAvat, tau prakAzate-prakaTIkarotItyevaM zIlaH svAnyaprakAzi, svaparavyasAyIti bhAvaH / jJAnaM-pramANam, prakarSeNa saMzayAdyabhAvasya bhAvena mIyate paricchidyate vastu yena tat pramANaM pratigaditam, atra jJAnamiti vizeSaNamajJAnasya vyavahAramArgAnavatAriNaH sanmAtragocarasya svasamayasiddhasya darzanasya sannikarSAdezcA'cetanasya naiyAyikAdikalpitasya prAmANyaparAkaraNArthaM / tatra jainAnAM mate dve pramANe, pratyakSaparokSalakSaNe "yaduktam" / pratyakSaM ca parokSaM ca, dve pramANe tathA mate / anantadharmakaM vastu, pramANaviSayastviha // 1 // ___ [SaDdarzana samuccaya zlo. 2] kiMbhUtaM jJAnam ? pradalitasakalAdInavAcaM-pradalitA:-pradhvastAH, sakalA dInavAcaM-kuvAdiprathitanityAnityatvaikAntavAdAdidoSA yena tat / tathA yatra zrIsiddhAnte pramAtA-svaparavyavasitikriyAsAdhakaH, AtmA / kartA-zubhA'zubhakarmaNAM mithyAtvA'viratikaSAyayogaiH kulAla iva mRddaNDa-cakravIvarAdibhirghaTasya kArakaH / tathA bhoktA-svakRtakarmaphalAsvAdakaH / anena sAGkhyamatamapAkRtam / teSAM hi mate kI prakRtireva, tasyAH prakRtisvabhAvatvAt / AtmA punaH prakRtezcaturviMzatitattvarUpAyAH pRthagbhUtaH akartA viguNo bhoktA nityacidabhyupetazceti / jainamate yasyaiva kartRtvaM tasyaiva bhoktRtvamityAveditam / tathA catasRSu gatiSusuranaranarakatiryagrUpAsu, utpattimAn-prastarikartA(?) vibhaktipariNAmAt praNigaditaH / yaduktam devo neraiutti ya, kIDa payaMgutti mANuso eso / rUvassI ya virUvo, suhabhAgI dukkhabhAgI ya // 1 // rAutti ya damagutti ya, esa savAgutti esa veyaviU / sAmI dAso pujjo, khalotti adhaNo dhaNavaitti // 2 // navi ittha koi niyamo, sakamma-viNiviTThasarisakayaciTTho / annunnarUvaveso, naDuvva pariattae jIvo // 3 // [upadezamALA zlo. 45 / 46 / 47] Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 etAvatA Atmano dravyArthikanayena nityatvam, paryAyAthikanayena cA'nityatvaM niveditam // 3 // devazrIvardhamAnakramakamalayugA''rAdhanaikAgracittA, yA devI divyarUpA karatalavilasaccakracApA vipApA / zrIsarvajJapraNItaM sukRtamanupamaM kurvatAM prANabhAjAM, vighnavyUhaM samantAddalayatu nitarAmAzu siddhAyikA sA // 4 // vyAkhyA : sA siddhAyikA-zrIvIrazAsanAdhiSThAtrI devI, Azu-zIghram, nitarAMatizayena, samantAt-samantataH, prANabhAjAM-prANinAm, vighnavyUha-antarAyasamavAyam, dalayatu-vibhedaya-spheTayatu / dala(e)mi(vi) bhede (vidAraNe) dhAtupArAyaNaM-9/184) / kiM kurvatA prANabhAjAm ? zrIsarvajJapraNItaM-zrImadarhaduktam, anupamaM-asadRzam, sukRtaM-puNyaM kurvatAm / yattadonityAbhisambandhAt yA devazrIvardhamAnakramakamalayugArAdhanaikAgracittA-zrIvardhamAnakramakamalayugasyazrIvIracaraNapadmadvandvasya, yadArAdhanaM-upAstiH, tatraikAgraM-ekatAnaM cittaM yasyAH saa| punaH kiMbhUtA ? divyarUpA-divyaM-valgu, rUpaM-AkAro yasyAH sA divyarUpA, "divya valgu lavaGgayoH' [dvisvarakANDa. zlo. 357] itynekaarthH| punaH kiMbhUtAH ? karatalavilasaccakracApA-karatalayoH-pANyoH, vilasantauzobhamAnau, cakracApau-cakradhanuSI yasyAH / tathA vipApA-pAparahitA // 4 // zrImatyaNahillapattanapure vyadhAyi stutA stutivyAkhyA / zrIjayasomagurUNAM ziSyairguNavinayagaNibhiriyam // 1 // The. jaina dharmazAlA polisa cokI sAme, po. talAjA tIrtha 364140 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 anusandhAna-56 zrIbheravacaMda-kRta zrITaMkazAlamadhye zrIzreyAMsajinacaityasambandhaH // - vijayazIlacandrasUri rAjanagara e amadAvAdanu jaino dvArA ApavAmAM AveluM nAma che. tyAMnA TaMkazAla vistAramA zeTha haThIsiMha kesarIsiMhanAM patnI zeThANI harakuMvara tathA temanA putra zeTha umAbhAIe. karAvelA, zreyAMsanAtha (11mA tIrthaMkara)nA derAsaranA nirmANa tathA tenI pratiSThAnI vigata varNavatAM A DhALiyAM che. Ama to eka dhArmika racanA mAtra che, parantu temAM keTalIka jANavA yogya ane aitihAsika hakIkato paNa noMdhAyelI hoI, rasaprada racanA che. sAta DhALa, 146 kaDI, 10 doharA = 156 kaDIomAM A racanA patharAI che. AvI racanAne 'rAsa' saMjJA ApavAne badale 'DhALiyAM' tarIke oLakhavAmAM Ave che. dA.ta. zeTha motIzAhanAM DhALiyAM ke zeTha haThIsiMhanAM DhALiyAM. kartAe A racanAne sAtamI DhALamAM 'saMghavilAsa' (kaDI 15) tarIke ane puSpikAmAM 'caitya sambandha' tarIke varNavela che. derAsara saM. 1915mAM banyuM che; pratiSThA paNa te varSe thaI che; ane A racanA paNa te ja varSanI che, tethI AMkhe dekhyA hevAla jevI A racanA hoI temAM varNavAyelI vigato vizvasanIya gaNI zakAya tevI che. kartA potAno paricaya A pramANe Ape che : "dharmaghoSasUrinA gacchamAMthI, nikasI sAkhA surANo jI / dolatacaMda zIza motIcaMda-ziSya bhairavacaMda jANojI // " jaina saMghanA 84 gaccho paikI eka gaccha 'dharmaghoSagaccha' paNa hato. te gacchanI yati-paramparA 20mA zataka paryanta cAlu rahI che, tevU A uparathI pramANita thAya che. te paramparAnA yati dolatacaMda, tenA ziSya motIcaMda, ane tenA ziSya bhairavacaMde A DhALiyAM racyAM che. 'surANo' zabda parathI te gacchanI 'surANA' zAkhAnI A yati paramparA haze tema lAge che. kavinI bhASA gujarAtI che tema jaNAya. joke hindInA ne mAravADInA zabdo te vApare che kharA. kavi Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 77 mULe hindIbhASI ke mAravADI hoya to banavA joga gaNAya. samagra racanAmAM AvatI keTalIka vigato noMdhIe : 1. rAjanagaramAM te samaye 105 jaina mandiro hatAM. (dUho 5). 2. nagaramAM vicaratA jaina sAdhuo pIta vastravALAM (saMvegI) temaja zvetavastravALAM (yati)banne prakAranA hatA (dUho 6). 3. nagara 'sAbara' nadInA kinAre vaselu, ane tenA kinAre aneka bAga tathA vADI hatAM (1/2-3). 4. ahammadAbAdano sthApaka ahamadazAha pAdazAha hato. te potAnI TaMkazALa kyA karavI te mATe jagyA zodhato hato, paNa mana TharatuM nahotuM. tene rAtre pIre svapnamAM 'TaMkazAla'nI jamIna dekhADI, vakhANI. tethI teNe te ThekANe TaMkazAlanI sthApanA karI. (1/5-6). 5. A zaheramAM derAsaro ghaNAM hatAM, paNa moTA bhAganAM bhUgarbha-caityo hatAM; zikharabaddha nahi. (muslimo dvArA dhvaMsa thavAnI bIke te samaye bahAra derAsarano dekhAva karatAM loko DaratAM) (1/7) 6. haThIsiMha zeThanI be patnI. temAM nAnAM patnI (kavi nAma lakhatA nathI)nA putranuM nAma umAbhAI. (1/11, 2/2-3). umAbhAI paNa be haze tema jaNAya che (2/3-4). 7. motIzAha zeThe (temanA putre), zatrujaya tIrthe karAvela derAsaranI pratiSThA vakhate, zreyAMsanAthanI pratimA bharAvI; (te pratimA haThIsiMha zeThanA nAme karAvI hovAnI sambhAvanA che). te pratimA rAjanagare lAvIne paroNA(mahemAna) gate phatAsA poLamAM rAkhI (2/5-6, 10). 8. ahIM paNa kavinA kathana pramANe zeThANIne svapnamAM deva dvArA saMketa maLe che ke 'TaMkazAlamAM caitya banAvI temAM A bhagavAna sthApajo.' (2/13, 3/2). A kathana kavino kalpanAvihAra haze ke vAstavika varNana, te nakkI tharbu muzkela che. zeThANIne ja TaMkazAlamAM karAvavAno manoratha hoya to banavAjoga che. 9. TaMkazAla e rAjAnI-rAjasattA ke sarakAranI kacerIo ke raheThANano bhAga haze te paNa ahIM jANavA maLe che (3/3). 10. A samaya kampanI sarakAranA zAsanano che. tethI vilAyata kampanI sarakAramA arajI karI haze, tenA javAbamA kampanI sarakAre derAsara mATe umAbhAIne jamIna phALavavAno sthAnika vahIvaTakArane Adeza mokalyo haze, tema paNa jaNAya che. (3/11-12-13-14-15). Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 11. saMvat 1915nA vaizAkha sudi sAtame paJcazikharI jinAlayanuM khAtamuhUrta thayu. (3/17-18-19). 12. derAsaranI AjubAjuno paricaya : dakSiNe kanyAzALA che, jemAM nagaranI bAlikAo bhaNe che. tenA pravezabhAge sarasa vADI (bagIco) ane tenI madhyamAM phuvAro che. zALAnI AsapAsa rudrayakSatuM deru tathA pIranI majAra che. (3/23-24-25). 13. aSADa vada 9 thI pratiSThA zaru thAya che (5/3), ane bahAranI vADIe jalayAtrA mATe jAya che (5/5). bhagavAnane TaMkazAle lAve che, tyAre pahelo potAnA baMgalAmAM bhagavAnanI padharAmaNI karAve che (5/16). 14. umAbhAInAM patnI pradhAna vahu (6/2) pokhaNAM kare che. zrAvaNa zudi sAtame pratiSThA karI, ane zudi teraze aSTottarI snAtra temaja dhArAvADI karI che (6/3-45-6, 11). 15. A pachI zeThANIne bhAva thatAM akSayanidhi tapa kare che ane temanI sAthe 320 baheno paNa te tapa Adare che (7/2-3). tenI kriyAdinuM varNana ghaNuM majAnuM che. khAsa to teno varaghoDo nIkalyo tyAre meghe mahera karIne varasAda paDyo tenuM varNana ghaNuM majAnuM che (7/16-17). 16. tapagacchanA gacchapati zrIpUjya vijayadevendrasUri te varSe rAjanagaramAM che, ane temanI nizrAmA pratiSThA tathA tapasyA thayAno paNa nirdeza jaDe che (7/ 20-21). 17. zeThANIne bIjuM moTuM deruM baMdhAvavAno, 99 yAtrA karavAno, 45 AgamanuM tapa ne UjamaNuM karavAno manoratha hato tevU paNa kavi varNave che (8/ 8-9). A to thaI hakIkato. kalpanAno vihAra paNa kavi yathAzakti sarasa karatAM jaNAya che. pahelI ja DhALamAM zeThANInI udAratAnuM varNana karatAM kavi eka navatara rUpaka prayoje che : meruparvata Upara daza jAtinAM kalpavRkSo bhegAM maLIne vicAre che ke baLyuM, A meru Upara Ama ne Ama, koIne kAMI ApyA vinA paDyA raheq emAM ApaNo samaya nakAmo jAya che ! ApaNane Apaq ja bahu game. Ama, ahIM vyartha jIvana gujAravAmAM zI majA? ane e daze kalpavRkSa maLIne jhaMpApAta karI ApaghAta kare che, ane tyAMthI marIne harakuMara zeThANInA be hAthanI 10 AMgaLI tarIke avatare che. tene lIdhe ja A zeThANI rAta Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 79 dahADo dAna dIdhAM ja kare che ! (1/13-17). kevI sarasa kalpanA ! saM. 1915mAM racAyela A racanAnI saM. 1916mAM lakhAyelI pratinI jeroksanA AdhAre A sampAdana thayuM che, eka sthAne ardhI kaDI tUTI che, bAkI AkhI kRti akhaNDa che. zreyAMsanAtha, A derAsara Aje paNa TaMkazALamAM vidyamAna che ane zeTha umAbhAInA vaMzajo dvArA ja tenuM saMcAlana thAya che. zrITaMkazAlamadhye zrIzreyAMsajinacaityasambandhaH // zrIzreyAMsanAthAya namaH // zrIarhAdika paJca pada, baMdU be kara joDa / namatAM nijagurucaraNakaja, pUge vaMchita koDa // 1 // zAradamAta mayA karI, zuddha akSara dyo sAra / saMghataNAM guNa gAyavA, muja mana thayuM UdAra // 2 // sakaladezamAhe zire, gujjara dhara guNageha / / sakala nayarI zirazeharo, rAjanayara pura eha // 3 // cyAra varaNa karI zobhato, nayarI mAMhI nivAsa / sahu dharamI dhanavaMta che, vilase lilavilAsa // 4 // tasa pUra zrIjinacaitya vara, Ika zata paJca udAra / amara-bhuvanasama jhalahale, vaMdU vAraMvAra // 5 // gItAratha guNavaMta tihAM, mahAmunIzvara jAna / pIta-zveta aMbaradharA, nivase viharata AMna // 6 // AryA zrAvaka zrAvikA, cauviha saMgha mahaMta / tAsa nivAsa thakI sadA, puranI zobhA atyaMta // 7 // DhAla 1 lI // vimalAcala vimalA prANI - e dezI // che nayarI ghATa sughATa, bhalAM bhuvana zobhe valI hATa / te vica vicamAM varavATa, je joyA- bahu ThATa // 1 // rasIlA, rAjanayara pura sohe, jasa dekhata hi mana mohe / / 20 / AMkaNI // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 sAbara nadI guNageharI, jehanI zubha zItala lherI / tasa taTa zobhA adhikerI, ra0 |raa0||2|| vara bAga vADI vizrAma, tasa pura nikaTe ThAMma ThAMma / jehathI zobhe abhirAma, te nayarI mahAguNadhAma ||r0raa0||3|| tasU nRpati bAhAdasyA jANo, amhaMdasyAM nAma vakhANo / citte che harSa bharAMNo, zuci bhUmI jovA sU nihANo ||r0aar0||4|| sahu nayaramAM phirI phirI joI, nRpane mana na gamI koI / vAru che TaMkazAlanI bhUI, te sakala guNe che visohI ||20||raa0||5|| pIre suhaNAmAM vakhANI, e bhUmI mahAguNakhANI / tihAM zakko paDyo vara jANI, tehathI TaMkazAla kahANI ||20||raa0||6|| te pura jinabhuvana ghanerA, piNa bhUmAM caitya adhikerAM / te vaMdU uTTha zaverA, prabhu merA karo sUla jerA ||r0|raa0||7|| te nayaramAMhI baDabhAgI, zrAvakajana sarva sobhAgI / sAcA zAsananA rAgI, vAkI pUMnyadazA bahu jAgI ||r0raa0||8|| tehamAM Ika zAha nihAla, tehane suta caMda kuzAla / tehano suta guNamaNImAla, kezarIsIMha rUpa rasAla ||r0raa0||9|| vara sUrIjade tasu nArI, tehane ura zobhA vadhArI / haThIsiMha nAma manUhArI, jinazAsanamAM adhikArI ||r0|raa0||10|| haThIsiMhanI ubhayo nArya, harakuMara suguNa bhaMDAra / patnI vrata dharmanI dhAra, che amarakuMmarIuM nihAra ||r0|raa0||11|| jasU suMdara rUpa sucaMga, piNa dAnapaNe dRDha raMga / nivazyo jasa aMgoaMga, jehathI jazavAsa abhaGga ||r0/raa0||12|| kalpatarunI dazA(za)jAta, meru gira Upara vikhyAta / sahu mili ciMti ima vAta, IhAM kAla nirarthaka jAta ||r0|raa0||13|| ApaNane ghaTe bahu devo, vaMchita dAna sadaivo / lenAranaM eka huM evo, to jIvata mRtyu giNevo ||r0aaraa0||14|| evaM jANI khAdI jhaMpApAta, cavI UpanAM vizvavikhyAta / harakuMara zeThANIne hAta, daza pallava daza taru jAta ||r0raa0||15|| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 81 nizi vAsara vaMchita dAna, IhAM desyUM mahAguNakhANa / te nivasyAM evaM jAMNa, daza pallava daza taru ANa ||20|rA0||16|| tethI dAtApaNo khAsa, zeThANIne hAthe ullAsa / pUo pUrava pUMnya vilAsa, kahe bheravacaMda vikAsa ||r0raa0||17|| soraTThA // te to ATho jAma, tana mana vacana sU dravyathI / sAjeM dharmanuM kAma, Agama anusAre karI // 1 // DhAla // prabhU pAsanuM mUkhaDuM jovA e dezI // tUMme suNajyo suguNa sanehA bhalAM punyanI kAraNa ehA / haThIsIMhanI pUrva pUnyAI saba zuddha mIlI jogavAI // tume0 // e AMkaNI // 1 // laghu rAmA ache guNakhANI, jinI suMdara madhurI vANI / tasu samakitamAM dRDha raMga, tehanI mati dharmamAM caMga // tu0 bha0 // 2 // tana dAna dayAmAM bhIno, jasa mana jinamatamAM layalIno / haThIsIMhanI gAdI vakhANo, umAbhAI zeTha sujANo // tu0 bha0 ||3|| haThIsIMha tha kIno pradhAno, valI vRddha umAbhAI jAno / have nisuNo eka caritra, sUMNatAM thasye zravaNa pavitra // tu0 bha0 // 4 // motIshA prabhu padharAyA, tiNe kehika biMba bharAyA / vimalAcala giri para sAra, zrIyAMsa trijagadAdhAra // tu0 bha0 // 5 // tyAMthI paruNAgata AMNI, ThavyA rAjanayara guNakhANI / te zrIyAMsa jiNaMdA nRpa viSNutaNe kula caMda (dA) // tu0 bha0 ||6|| mAtA viSNune ura avatarIyA, sIMhapura nayare guNa bharIyA / SaDaga laMchana prabhu sohe, jJAne karI bhavi paDibohe || tu0 bha0 ||7|| Ayu lakha varSa corAsI, parizATana prakRti paJcAsI / sammetazikhara jaI siddhA, zivanAtha thayA suprasIddhA // tu0 bha0 // 8 // tihAM jyotimAM samAI, te vaMdUM zIza namAI / hive meTo merA bhavapherA, svAmI kIje vega nIverA // tu0 bha0 // 9 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 anusandhAna-56 paruNAgata thApyA ucchAhe, phattAshAnI polamAMhe / keI divasa vatItA AMma, ciMte rakSapAlaka tAma // tu0 bha0 // 10 // krIDA kelikaraNane ullAse, manamAM Ima deva vimAse / prabhU ThavavA jovuM ThAma, nipajAvI navo jinadhAma // tu0 bha0 // 11 // sahu nayaranI bhUmi vilokI, TaMkazAla joI niradoSI / krIDA keli ihAM bahu thAsye, tasa kAraka jove ullAse // tu0 bha0 // 12 // joyuM nayaramAM dAnI jIva, harakuMara zeThANIno deva / rajanImeM sUhaNe Ayo, caMda bherava deva umAhyo || tu0 bha0 ||13|| DhAla 3 // jima jima e giri bheTIye re e dezI // - pUnya phale jagamAM sadA re, pUnye vaMchita thAya salUNA / pUnya thakI sukha bhogave re, pUnye pApa pulAya salUNA // pUnya phale0 // 1 // e AMkaNI // sUhaNAmAM sabahi kathA re, kahi sUNAve deva sa0 / Thavajye prabhU TaMkazAlamAM re, bhuvana karAvajyeM heva s0||0||2|| te nisuNI vismaya thaI re, e nRpano AvAsa sa0 / kima karI prabhu ThavaNAM taNI re, pUge mAharI Aza sa0 // puu0||3|| deva kahe ciMtA ma kara re, kahuM huM nRpane dhAya sa0 / tUjjhane ghara beThA thakAM re, thAsyeM nRpa supasAya sa0 // pU0||4|| tujane kuMppanI prasanna thaI re, dezye e TaMkazAla sa0 / e che uttama bhaumIkA re, nirupama guNamaNimAla sa0 // 0 // 5 // tihAM jinacaitya karAvajye re, Thavajye zrIsIyaMza sa0 / Ima kahI deva adRzya thayo re, eha svapna niHzaMza sa0 // pU0||6|| rayaNa vihANI praha thayo re, jAgyAM nagaranAM loka sa0 / zeThANI mana citave re, bhAgA bhava bhaya zoka sa0 ||pU0||7|| zrIjinacaitya karAvazuM re, pAvana karasyUM deha sa0 / mUha mAMgyAM pAzA DhalyA re, manamAM harSa acheha s0||0||8|| umAbhAIne teDIne re, zeThANI pabhaNaMta sa0 / rajanI suhaNAMno savI re, nisuMNAyo virataMta s0||0||9|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 umAbhAI harSyA hiye re, sUrataru phalIyo Aja sa0 / Ima karatAM dina nigame re, varate sukha samAja sa0 ||puu0||10|| Itare vilAyata dezathI re, kuMppanI likhiyo lekha sa0 / rAjanayaramAM Apajyo re, zeThANIne vizeSa sa0 ||puu0||11|| je bhUmI TaMkazAlanI re, dIjyo manane ullAze sa0 / Adara dIjyo atighaNo re, rAjavInI pari jAsa sa0 ||puu0||12|| kuMppanI sevaka sahu milI re, AvyAM zeThANIne geha sa0 / svAmInUM hukama sUdhAravA re, mana dharI harSa acheha sa0 ||puu0||3|| uMmAbhAI Adara dIyo re, nRpa Adezaka jAMNa sa0 / bhUpa parasparanI pareM re, miliyA karI maMDANa sa0 ||puu0||14|| AdaramAMnya atighaNo re, uMmAbhAIne dIdha sa0 / TaMkazAla paramArthathI re, dIdhI vizvaprasiddha sa0 ||puu0||15|| zrIjinacaitya baMdhAvavA re, jozI teDAyA jAMma sa0 / khAtyamuhUrata tiNe dIyo re, tyAMhAM mUkyo dhanaThAMma sa0 ||puu0||16|| naMda zazI paNa iMdUnAM re, aMka saMvatsara joDa sa0 / sudI vaizAkha susaptamI re, pUravA mananAM koDa sa0 ||puu0||17|| khAtyamuhUrata kIyA pache re, mAMDyo derAno kAma sa0 / zobhanIka sabahi kIyo re, suMdara zrIjinadhAma sa0 ||puu0||18|| mUlagabhAro manoharu re, devasabhA pari sAra sa0 / raMgamaMDapa ralIyAmaNo re, zIkhara paJca udAra sa0 ||puu0||19|| pAMca mahAvrata guNa mahIre, pAMcaM zikhara uttaMga sa0 / paJca paJca guNa che ghaNAM re, nivazyAM te mayI caMga sa0 ||puu0||20|| siharabaMdha te nayaramAM re, acaraja deharo eka sa0 / amarabhuvanasama e thayuM re, zI zobhA kahuM zeSa sa0 ||puu0||21|| ghoMmaTa citrAmaNa karI re, pUryAM vividha prakAra sa0 / pUtalIyo nATika kare re, svarga raMbhA pari sAra sa0 ||puu0||22|| deharAthI dakSiNadizA re, kuMmarI paThana nizAla sa0 / rudrayakSa puna pIra che re, e donuM rakSapAla sa0 ||puu0|23|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 zAstrAbhyAsa nizAlamAM re, nayarInI sakala kuMmAra sa0 / mheto tAsa paThAvavA re, rAkhyo deI pagAra sa0 ||puu0||24|| ti nizAla mukha Agale re, vADI jovA joga sa0 / madhyabhAga jala phUMAro re, beThaka cyAra managa sa0 ||puu0||25|| ItyAdika bahu upamAM re, derAsaranI jAMNa sa0 / bheravacaMda kIsI pare re, thAye tAsa vakhANa sa0 ||puu0||26|| DhAla 4thI // huM to mohI chu tuMmArA rUpane re lo0 // e dezI // nizAlanA mukha Agale re lo0, phUArAthI jala uchale re lo0 / gola AkAre vADI phUTarI re lo0, sAra cyAra dvAra te alaMkarI re lo0 // 1 // cyAre dvAro meM jAlI vAMsanI re lo0, latA chAI laDAluMba drAkSanI re lo0 / phiratAM che vRkSa bahu jAtInAM re lo0, dezI videzI bhAMti bhAMtinAM re lo0 // 2 // uttama aneka tarU jANIye re lo0, caMpo ne mogaro vakhANIye re lo0 / jAI jAsUja phUla phUTarAM re lo0, damaNo dADIma dIseM suMdarA re lo0 // 3 // caMbalI anAra jAra zobhatAM re lo0, bhalA mAna pAMna manna mohatAM re lo0 / kelapatra ketakIne kevaDo re lo0, suraMgA gulAba vRkSa che khaDA re lo0 // 4 // vADI dekhata mana gahagahe re lo0, puSpa sugaMdhita mahamahe re lo0 / phalabhAre tarUzAkhA namI re lo0, dekhI sahune mane gamI re lo0 // 5 // pakSI AIne krIDA kare re lo0, joI apara vADI visare re lo0 / cakavA cakora ne pArevaDAM re lo0, taruzAkhe koyala TahukaDAM re lo0 // 6 // menA mayUra zora zabdathI re lo0, pAkhaMtI havelyo sahu garjatI re lo0 / suMdara vADI che sohAmaNI re lo0, rUpe rUDI ne ralIyAmaNI re lo0 // 7 // tasa dveSathI ArAma bAga vegalo re lo0, gayo nAzI laMkAgaDha sAMbhalo re lo0 / nIMba peMpala doI nirmalA re lo0, dakSiNa dize jANo bhalA re lo // 8 // derA sAmI laghu baMgalI re lo0, beThAM darzana thAye valI re lo0 / dAhiNe che baMgalo zire re lo0, heThe dravajje thaI phire re lo0 // 9 // Agala varaMDo opato re lo0, sAMmI sATuM zobhato re lo0 / te mAMhi jhADa moTAM dIsatAM re lo0, bArIye thaIne pesatAM re lo0 // 10 // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 rasoDo DAbo ne Delo dakSaNe re lo0, bhalI bhUmI zavi zubha lakSaNe re lo0 / valI derA pUMThe dakSaNa dize re lo0, baMgalo anokho navo thasye re lo0 // 11 // heThe dravajjo mukhya rAkhasye re lo0, joI kavijana bhAMkhyasye re lo0 / vADI ache madhya sheramAM re lo0, koTa karyo che cau pheramAM re lo0 // 12 // koTane phIratI cau pAkhatI re lo, havelIyo bahu chAjatI re lo0 / sAvaNa suda sAtama bhalI re lo0, Ave nikaTa poMce mananI ralI re lo0 // 13 // pUrvokta sImAM kriyA kare re lo0, kumati kaMda karmazatrU tharahare re lo0 / piNa tihAM racanA kIdhI ghaNI re lo0, bheravacaMda thoDI bhaNI re lo0 // 14 // DhAla 5mI // gokulanI govAlaNI mahI vecavA cAlI e dezI // 1 te bAgAyata bIcameM suMdara che svarUpa / maMdira moTo mohano kIno navala anUpa // maNi na zobhe kunnaNa vinAM zazI vinA jima rAta / devarahita devala jathA, sUtA vinA jima mAta // 1 // bAga nayara jinaghara vinA zobhe na ligAra / AbhUSaNa pura bAgano jinamaMdira sAra // tehathI bAgamAMhI racyo jinabhuvana visAla / joyAM kumati anAdinI, nAzo tatakAla // 2 // ASADha vadI navamI dIne, jalajAtrAne kAje / varaghoDo ziNagArIyo, vAjAM bahu vAje // bherI bhUMgala nAlane valI, tAla kaMsAla / jhAMjha jhallarI zaraNAInAM vara nAda vizAla // 3 // haya gaya ne raha pAlakhI, bahuvidhi parivarIyA / azva gADI abhInava navI kuMmarAdika caDhIyA // vijayapatAkA jayavatI, vara indradhvajAnI / chatra cAmaradhara zobhatAM vara taI indrAnI // 4 // amarakuMvarI pari sahu banI, varaghoDe AyA / amara vimAna sA rathamAMhi, prabhune padharAyA // 85 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 nArI zira ThavI kuMbha te sohAsaNi lIdhA / vADI bAhiralI AyaneM, bhalAM uchava kIdhAM // 5 // balI bAkula dIyo devane, nUMtariyAM mATe / sarvopasarge nivAravA sukhazAMtine sATe / namaNa karAyo nAthane nija nirmala kAje / snAtra mahotsava sAcavI, AvyA nija daravAje // 6 // hive viSNanapa-naMdane, teDavAne kAje / zeTha uMmAbhAI uMmahyA, sAmaIyo sAje // phattAzAhanI polamAM, jaIye manaraMge / zAjana jana sahu ko mIlyAM mana harSa umaMge // 7 // haya gaya ne valI pAlakhI, milIyA che vRMde / azvagADI rathanI chabI, avilokI AnaMde // bhAminI maMgala gAvatI, sajI bhUSaNa aMga / vAjiva vividha prakAranAM, vAjaMta sucaMga // 8 // zeTha uMmAbhAI iMma sajI, AvyA prabhu Age / vidhipUrvaka vaMdana karI, lali lali pAya lAge / vinave prabhu Agala rahI, ubhayo kara jorI / aho devAdhidevajI, sUNo arajaha amArI // 9 // tuM tihuMaNa jana tAraNo, karuNArasa dariyo / parama niraMjana jagagurU, bhavi tArI tarIyo / bhavajalapota samAna cho, sAcA vizvanAM tArU / bhava-paribhramaNa nivAraNo prabhu biruda tumAraM // 10 // zakra sahasa rasanA karI, prabhu tuma guNa gAve / stavatAM pUravakoDi lagi, tohi pAra na Ave // to huM syUM stavanA karUM, jagabaMdhu dayAla / muja avaguNa navi dekhIye, nijabirUda saMbhAla // 11 // ima stavIne puna vinave, vRthA kAla nigamIyo / tuma darisaNa viNa svAmI huM, bhavavanamAM bhamIyo / Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 hive TaMkazAle padhAravA, prabhu DhIla na karavI / sevaka jANI svAmIne, dayA dilamAM dharavI // 12 // rAta divasa hRdayA thakI Ika china na visAre / svAmIne zeThANI sadA, bahuvidhi saMbhAre // Ima kahIne tIrthodake prabhune nhavarAyA / kesara mRgamada ghasI ghaNA, carace prabhU pAyA // 13 // kanaka-maDhita hiraNyano, rUDo ratha lAyA / amaravimAna zo tehamAM, prabhUjI padharAyA // sArathI umAbhAIno laghu baMdhava jANo / indra banyo ratha kheDavA, hRta hRdaya bharANo // 14 // vAsita zuddhajale karI, bhUmi chaMTakAve / cAlatAM ADaMbare, polamAM prabhU Ave || pola mUkIne padhArIyA, rAjya paMtha vicAle / eTale dIdha vadhAmaNI, jaIne TaMkazAle // 15 // ehave prabhujI padhArIyA, TaMkazAlane dvAre / maNi mANika laI bheTaNAM, zeThANI vadhAve // prathama karI padharAmaNI, prabhunI baMgalAmAM / prabhu besaNa yugato acheM, baMgalo saghalAmAM // 16 // graha digpAla suthApIyA, naMdavrata pUje / vidhiyuta dhvaja AropatAM karmAdika dhUje // ahvAnana vidhi devanI maMtrA yuta sAra / biMba pravezita joIye, sAmagrI tayAra // 17 // rAtijagA raMge kare, stavanAM guNa gAna / azubha karma unmUlavA, nIta navalAM jAna // e vidhi sabahi varaNatAM, mAse pAra nA Ave / bheravacaMda te joIne, lavaleze gAve // 18 // 87 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 DhAla 6TThI / / dadhisUta venataDI sUNajyo re, zrIyugamaMdhirajIne kahIjyo-e dezI // ehathI mITe AvAgamaNAM, bhavi sUNIyo prabhunI ThavaNAM / ThavaNAM bhavajala nistaraNAM re, jinaThavaNAM duHkhaniharaNAM re / bhavi sUNajyo // 1 // AMkaNI // prabhUne pUMkhe manane raMge, jala lUNa UtAreM dIla caMge / pradhAMna vahu sakhIyA saMge re / bhvi0||2|| zrAvaNa sudI saptamI divase, cauvidhi saMgha milyo ulaseM / __cahuM disi naravRMde dIse re / bhvi0||3|| bAra ghaDI dADho caDhate, peMtIsa pu(pa)la Upara vadhateM / svAtinakSatre sumuhUrte re / bhvi0||4|| kanyA lagana kalyANakArI, candrajoga Avye manuhArI / maMgala gAve naranArI re / bhvi0||5|| beI umAbhAI thaI bhelAM, takhata ThavyAM prabhu tiNi velAM / narabhava jAsa thayAM saphalAM re / bhvi0||6|| prabhu padharAyAM baDabhAgI, pUrava pUMnya di(da)zA jAgI / kumatilatA kaMpI bhAgI re / bhvi0||7|| zrIyAMsa mUlanAyaka chAje, kAMtiye iMdU araka lAjeM / ___ pAkhatiM cau paDimA rAje re / bhvi0||8|| paJcamI gati dAyaka pAMco, sevo bhavi mana karI sAMco / maNi tajI kAce kyauM rAco re / bhvi0||9|| aSTAdaza abhiSeka karIyA, notana navapadayaMtra bharIyA / zeSa pUjAmAM baso treNa dharIyAM re / bhvi0||10|| zrAvaNa sudi terasa bhalI, bhaNI snAtra aTThottarI nirmalI / karI pura phiratI dhArA valI re / bhvi0||11|| vIraupAsaka temAM a gavANI, paNiM pUja ullaTa AMNI / amadAvAdI guNakhANI re / bhvi0|12|| bhaNyAM guNyAM sahU pUnyavaMtA, paDimArAgI jayavaMtA / dharmanA sUrA matimaMtA re / bhvi0||13|| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 [ima] ThavaNAM kIdha vidhizetI, vidhi bahu kIdha[kahuM]huM ketI / alpa kathI kIdhI jehathI / bhvi0||14|| sahu Ima karo uttama karaNI, e che zuddhI zivanizreNI / caugati duHkhanI kAtaraNI re / bhvi0||15|| jinapaDimA vidhisyUM ThavaNI, tihuMaNanAyaka piNa pabhaNi / nizce lahe te zivaramaNI re / bhvi0||16|| sAhAmIvacchala sAMmInI bhakte, karI prabhAvanA bahu yukte / piNa kaviyaNa thoDI vyakte re / bhvi0||17|| karasya tehanAM nAma resye, parabhava suranAM sukha lesye / bheravacaMda bhaNe esye re / bhvi0||18|| dUhA soraThA // vidhisahita manaraMga, Ima prabhunI ThavaNAM karI / ATho jAma umaMga, harSa hiye mAve nahi // 1 // deI mAna sanmAna, sajjana sahU saMtoSiyA / dIdho vaMchita dAna, jAcakane jugato bhalo // 2 // zeThANIne khaMtya, Ima karatAM mana UpanI / meTaNa bhavabhayabhraMtya, tapa mAMDu koi rUaDo // 3 // DhAla sAtamI // ikavIzAnI dezI tathA trUTakanI dezI // zeThANI re, manamAM vicAra IsyuM kare / bhavi prANI re, dAna dayA dIlamAM dhare / umAbhAIne, teDI bhaNe madhure svare / tapa mAMDu re, akSayanidhi sahumAM zire re // 1 // trUTakanI cAla - sire sahumAM akSayanidhitapa akSayapada levA bhaNI, Adare bahumAnasetI hiyamAM ullasa(se) ghaNI / sAcave vidhisahita tapa nija kare nitya ekAsaNAM akSayanidhi pada akSayadAtA huM jAuM tasa bhAmaNAM // 2 // tapanI vidhi re, nisUNI nayaramAM ghara ghare, Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 keI nAryo re, tapa karavA manasA kare / nija gharamAM re, pUchI pUchIne Tole malI, ima karatAM re traNyaso vIza thaI melI // 3 // bhalI tapanI karaNahArI dharma tattvanI jANa e, mukhya zeThANI savimAM karyu tAsa pramANa e / bhaumI zayyA brahma pAle doSa TAle aNuvratA ubhayakAle pratikramavA pApa zamAvA tIvratA // 4 // kAusagga valI re, dIjye pramANa khamAsaNAM trihuM kAle re, devAdhidevane vAMdaNAM / bhalI pUjA re, nava aMgI prabhunI kare, jina ANA re, pakSa eka lagI zIra dhare // 5 // dhareM prabhunI ANA zize bhaNe vividhe pUjA(ja)e, ityAdi tapavidhi-sahita karatAM karma nAze dhUjae / vadi zrAvaNa cothathI saMvatsarI lagI rAkhIye, sakala sAvaja kAma tajIne satya mukha te bhASIye // 6 // iNa vidhisyUM re, ekaNa pakSa atikramyAM paNa iMdU re(15), divasa bhalI pare nigamyAM / tapa pUraNa re, vidhisahite karIne rahyAM, tapa kAraka re, sahunAM mana bahu umaTyAM // 7 // umaTyAM sahUnAM mana sUcaMgA bhaktiguNa hRdaye bhA~ jANIe jinarAjane vacane tapa karI keI nistA~ / hive mahimAkaraNa kAje saje varaghoDe zire kalaza traNya zata vIza ujvalA akSaya akSata leI bhareM / kuMkumAdika thakI pUjI pUMgIphala mAMhi dhare teha Upara Thavi zrIphala vastra AcchAdana kare // 8 // nIlAM pIlA re, rAtAM vastra hIrAgalI, kuMbha kuMbha prata re, jANo ekekasU mana ralI / graivAsUtranI re, kalazane bAMdhI rAkhaDI, sohAsaNI re caturA kalaza zIze dharI // 9 // trUTa0 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 dharyAM zize kuMbha eTale sajana jana sahu ko milyAM bAla puMna gopAla bAlA nisUNI jovA khalabhalyAM / varazaka maMgalatUra vAje bherI bhuMgala nAla e, maradaMga mAdala jhAMjha jhallarI tAla puna kaMzAla e // 10 // vAjI pare re dhUMza nizAMNanI ghoSanAM valI vAjita re kehika deza vilAyatanAM / iMgarejIre karI daraveza te navanavAM te vajAve re, vAjitra thaIne ikamanAM // 11 // Ika manA thaIne sahu vajAve sakalajana harakhita bhayo sajita bhUSaNa hayagayAdika rUppa kanakAdikamayo / bhaTa subhaTa thaTa ghanagharaTa jodhA prabala sAmaMta sUra e gAradI tUrakI azvapAlA caDhyAM cAle pUra e // 12 // valI kautala re haya thaI thaI karI cAlatAM vArU gayavara re, sUMDa pracaMDa ullAlatAM / jarakazanAM re, kazita pallANa sohAmaNAM gAve gaurI re maMgala harSa vadhAmaNAM // 13 // vadhAmaNAM gAvaMtI gorI jaDitakanakAbhUSaNaM te paherI bAlA ativizAlA haimamaNDitakaMkaNaM / nayaranAM zeThyA moTAmoTA amarasUtasama banI karI kuMmara kuMmarI rathe bese keika caDhiyA gaja tUrI // 14 // myAMnA pAlakhI re, ratha bagI cyAraTha sohatA chabIvaMtA re, varaghoDe mana mohatA / caDhI jove re, jAlI gokha jharokhathI laTakAlI re, keI nara jove mojathI // 15 // manamoja zetI kiyo ucchava gayaNa garjArava thayo teha ucchava pekhavAne megha piNa caDhI AvIyo / megha tava Adeza dIdho zramazamana chAyA karo ghana ghaTArUpeM chavyo aMbara varasIyo sukha jaladharo // 16 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 Ind te dekhI re, sura sahu anamekhika thayA suranAM sukha re, duHkha karIne tiNe lekhavyAM / vara narabhave re, dhanya karI mAMnyo khare narabhavanI re, dekhI deva icchA kare // 17 // kare icchA anya jaNa piNa mahotsava dekhIne dhana dhana zrAvakadharma ehavo aparathI kaho kima bane ! iNi chabIthI nayaramAM phirI gayAM mANika cokamAM ema utsava ko moTo sujaza vAdhyo lokamAM // 18 // ghera AvI re, vAru kIdha prabhAvanA zrIphalanI re, zuddha patAsAM sohAmaNAM / sAhAmIvatsala re bhAva thakI kIdho valI re khIMnakhApanI re dIdhI ubhaya bhalI kothalI // 19 / / kothalyo dIdhI zobha lIdhI cinAI pyAlA phirI ratnatrayI-zuddhine kAje triNa prabhAvanA karI / tiNa same tapagacchataNAM maMDaNa zrIdevendrasUrIzvaru caumAsa ThAyo rAjanayare paMDitAM alavezaru // 20 // tihAM rAkhyAM re, saMgha bahu Agraha karI ThavaNAmAM re, zeThANI harSe karI / tene teDyAM re, Dhola nizAMNa sU rAjate vAsakhepanAM re, maMtra sahita karI chAjateM // 21 / / chAjate zrIsaMgha cauvidhi savi deza videzamAM karo ehavAM kAma uttyamA nA paDo saMklezamAM / zrIjinapratiSThA tapotsava vidhi karI che huMse ghaNI varaNatAM to pAra na Ave leza bheravacaMda bhaNI // 22 // DhAla 8mI // lAlagulAla AMgI banI re- e dezI // soraThA // - - - - - - - - - - - - - nisUNyo pUrvasambandha tehathI zeThANI karyo // 1 // 1 1. soraThAno pUrvArdha lakhavAno rahI gayo lAge che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 sukRtakamAI bhavi kIjIye re, tehamAM tapa dRDharaMgo lAla / suMdarInI pari pAmasyo re, zrIjinadharma abhaGgo lA0 // 1 // sukRta0 / e AMkaNI // rAjagRhI pura jANIye re, mAgadha deza majhAro lAla / saMvara zeTha vase tihAM re, tehanI putrI udAro ho lAla |su0||2|| suMdarI nAma sohAmaNo re, jinamatatattvanI jANo lAla / pUrva-sUtapanA prabhAvathI re, pragaTyAM akSayanihANo lAla |su0||3|| zrInANI gurujIne pUchIyo re, pragaTa nihANa svabhAvo lAla / gurujI batAve jJAne karI re, atIta anAgata bhAvo lAla |su0||4|| gata triNa bhavanAM batAviyAM re, sukha duHkha pUnya ne pApo lAla / akSayanidhi tapathI thayo re, pragaTa nihANa pratApo lAla |su0||5|| aparakathA ehanI ghaNI re, dharma vinoda vilAso lAla / teha thakI tapasyUM kIyo re, pUravA manaDAnI Azo lAla |su0||6|| valI jinazAlA mAMDI bhalI re, jJAnaArAdhana kAjo lAla / phattAsAhanI polamAM re, bAMdhI punyanI pAjo lAla ||su0||7|| moTo bIjA derAtaNo re, cAle kAma apAro lAla / jehanI hu~za ache ghaNI re, tehanAM hiyaDA majhAro lAla |su0||8|| jAtrA navANuM karavA taNI re, valI mana moTI che khaMtyo lAla / phirI paNa cyAra(45) Agama taNAM re, ujamaNAMnI atyaMto lAla |su0||9|| e savi tehanAM pUrasye re, vaMchita zAsanadevo lAla / piNa tehane ehija AvIyo re, udaye dharmano mevo lAla ||su0||10|| AjanI kAle che saMghamAM re, dIpaka mAna ujAso lAla / bheravacaMda jehano ache re, pragaTa akhaNDa parakAzo lAla / su0||11|| DhAla kalazanI ||sm dama khaMtItaNAM guNa pUrAM-e dezI // rAga dhanyAsirI // sevo zrIjinadharma sobhAgI re, chAMDo sakala pramAdojI / ANA sahita karo zuddha karaNI, jima guNaThANe vAdhojI // 1 // zrI jinadharma sobhAgI / e AMkaNI / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 anusandhAna- 56 kara jorI kahuM dharamI sajanAM, sUNIyo araja citta lAya jI / bholapameM guNavaMta sujJAnI, kAla vyatIto jAya jI // 2 // sevo0 // chIjata chInachIna Ayu sadA hi, aMjalijala jima pItajI / kAlacakra ta (te) re zIza bhamata he, sauvata kahA tuM abhItajI ||3|| se0 // samaya mAtra paramAda niraMtare, dharmasAdhanA mAMhi jI / athira rUpa saMsAra lakhIne, sajjana karIye nAhiM jI ||4|| se0 // merAmerA ma karo vallabha, terA he nahi koIjI / bhrAtAjI parivArataNAM e, melA he dIna doya jI // 5 // se0 // tana dhana jobana athira kAramA, saMdhyAraMga samAno jI / sakala padAratha che saMsArika, svapnarUpa citta jAnojI // 6 // se0 // esA bhava nihArIne nitya, kIje jJAnavicArajI / na mITe jJAnavicAra vinA kachU, aMtarabhAvavikArajI ||7|| se0 // bhava paribhramaNa karatAM tujane, muzakila miliyo che vetajI / hiye samaja kachu ho tumAre to, ceta zake to cetajI ||8||se0 // dhana dhana zeTha haThIsiMha saMghamAM, dhana dhana jasU ghara nArIjI / dhana dhana rAjanayaranAM zrAvaka, zAsananAM hitakArI jI // 9 // se0 // zeTha premAbhAI tilaka te purano, ubhaya uMmAbhAI jANojI / siMghabhAI puna zeTha zrImAlI, maganabhAI pari (ra)mANojI // 10 // se0|| sUtra siddhAMtanAM jANa subuddhI, zrIjinapaDimAnA rAgIjI / nivaDa nipuNa dhorI jinamatanAM, dRDharaMgI baDabhAgIjI // 11 // se0 // sakala saMgha jayavaMta pravarto, rAjanayarano vizeSojI / Ajane kAle zAsana dIpAve, mana dharI adhika jagIzojI // 12 // se0 // meM paNa sujaza suNyo e purano tehavuM paratIkSa dItuM jI / zarkara paya mizritathI adhiko, lAgo mUjane mIThaM jI ||13||se0|| dharmaghoSasUrinAM gacchamAMthI, nikasI sAkhA surANo jI / dolatacaMda zIza motIcaMda, ziSya bheravacaMda jANojI ||14|| se0|| saMvata naMda zazI paNa iMdU (1915), bhAdrava kRSNa sumAsojI / tithi ekAdazamI guruvAre, viracyo saMghavilAso jI ||15|| se0 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 95 maMdamati kalikAlataNo huM, alpabuddhi guNahINa jI / tehathI bhUlacUka kachU hoya to, zuddha kIjyo paravINa jI ||16|| se0 // hInAdhika kathanA kachu yAmeM, kaviyaNapaNAthI kIdhI jI tAsa micchAmidukkaDa mujane, thAjyo prasiddha prasiddhajI ||17|| se0|| je e bhaNasyeM guNasyeM bhAve, lesyai te raMgasAlAjI / saMghasahita zrIjinaguNa gAtAM, nIta nIta maMgalamAlAjI // 18 // se0 // iti zrIrAjanayarapure TaMkazAlamadhye zrI zrIyAMsajinanauta[na]caityaH(tyaM) zeTha umAbhAI karApitaM, tasya sambaddhaM sampUrNam / samAptam / dUhA / gAthA / sarvagAthA sampUrNam // zrIrastu / maMgalaM bhavatu / saMvata 1916nA varSe kArtika mAse kRSNapakSe tIthau trayodazyAm / bhaumavAsare lipI samAptam // lipIkRtaM bAbA bAlagirajI / lekhakapAThakazciraM jIyAt // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 anusandhAna-56 zrImatikIrtyapAdhyAyaviracitA svopajJavRttivibhUSitA guNakittva - SoDazikA ma. vinayasAgara guNakittva-SoDazikA vyAkaraNa ke eka laghu-aMza para vicAra-vimarza karatI hai | vyAkaraNa zabdoM para anuzAsana karatA hai arthAt zabdoM ke udgama sthAna se lekara uccAraNa paryanta isakA anuzAsana calatA hai / inhIM varNoM se mantra aura tantroM kA bhI nirmANa hotA hai / isIlie mahAbhASyakAra bhagavAna pataJjali bhI kahate haiM ki 'eka zabda ke bhI zuddha uccAraNa se samasta prakAra kA maGgala hotA hai aura svara yA varNa kA azuddha uccAraNa zatru kI taraha anarthakArI hotA hai / ' vaiyAkaraNoM kI yaha mAnya paramparA rahI hai ki ve zabdoM ke lAghavamAtra se putrajanmotsava kI taraha utsava manAte haiM / lekhaka paricaya : matikIrti kharataragaccha kI paramparA meM kSemakIrti zAkhA meM mahopAdhyAya zrIjayasoma ke praziSya aura guNavinayopAdhyAya ke ziSya haiM / inakA koI aitihAsika paricaya prApta nahIM hotA hai, kintu matikIrti meM 'kIrti' nandI ko dekhate hue dIkSA samaya kA anumAna kiyA jA sakatA hai | yugapradhAna jinacandrasUri sthApita 44 nandiyoM meM 'kIrti'nandI kA kramAGka 40vA~ hai | kIrti nAmAMkita sahajakIrtti dvArA saM0 1661 meM racita sudarzana caupAI, puNyakIrti dvArA saM0 1662 meM racita puNyasAra rAsa, vimalakIrtti dvArA saM0 1665 meM racita yazodhara rAsa Adi kRtiyoM ke AdhAra para yaha anumAna kiyA jA sakatA hai ki 'kIrtti'nandI kI sthApanA saM0 1652-55 ke lagabhaga huI hogI / ata: matikIrtti kA dIkSAkAla bhI yahI hai / guNavinayajI ke sahayoga ke rUpa meM inakA ullekha sarvaprathama saM0 1671 meM milatA hai / 'nizIthacUrNi' prati kA saMzodhana guNavinayajI ne matikIrtti kI sahAyatA se kiyA thA / ullekha isa prakAra I * " saMvat 1671 jaisalameradurge zrIjayasomamahopAdhyAyAnAM ziSya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 97 zrIguNavinayopAdhyAyaiH zodhitaM svaziSya-paM0 matikIrttikRtasahAyakairnizIthacUrNidvitIyakhaNDa / " - zAharuzAha bhaNDAra, jesalamera saM0 1673 meM praNIta 'praznottaramAlikA' meM tathA saM0 1674 meM racita 'lumpakamatatamodinakara caupAI' meM guNavinayajI ne matikIrti kA sahAyaka ke rUpa meM ullekha kiyA hai / sAhitya-racanA : matikIrti-praNIta sAhitya kA avalokana karane se spaSTa hai ki ye jainAgamoM ke prauDha vidvAn the, zAstrIya carcA meM bhI agragaNya the / vyAkaraNazAstra ke bhI ye acche abhyAsI the, aura rAjasthAnI bhASA para bhI inakA acchA adhikAra thA / inakA sAhitya-sarjana kAla saM0 1674 se 1697 ke madhya kA hai / inakI praNIta 12 kRtiyA~ prApta hai, jo nimnAMkita hai : 1. dazAzrutaskandhasUtra-TIkA - racanA saMvat 1697, zloka parimANa18000 / isakI eka mAtra prati jainazAstra-mAlA-kAryAlaya, ludhiyAnA meM prApta hai / mahopAdhyAya samayasundarajI ne Apane 'kathAkoza' meM isakA uddharaNa bhI diyA hai / sunA hai ki koI AcArya mahodaya isa TIkA kA sampAdana kara rahe 2. niyuktisthApana - isakA prasiddha nAma 'praznottarazAstra' hai / Avazyakaniyukti ke visaMvAdapUrNa vaktavyoM ko 10 praznoM ke mAdhyama se AgamoM ke pramANoM dvArA siddha karane kA prayatna kiyA hai / isakI racanA saMvat 1676 ke pazcAt kI gaI hai / 3. 21 praznottara - sAdhu lakhamasI kRta 21 praznottara ke pratyuttara diye gae haiM / gaNipaMda kA ullekha hone se racanA saMvat 1676 ke pazcAt kI gaI hai| 4. bhASyatraya-bAlAvabodha - racanA saMvat 1677, sthala jaisalamera hai / bhaNasAlI-gotrIya zAharuzAha, jaisalamera ke Agraha se huI hai| 5. samyaktvakulaka-bAlAvabodha - isakI saMvat 1655 kI likhita prati prApta hai| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 6. guNakittva-SoDazikA - paricaya Age diyA jAegA / 7. aghaTakumAra-caupAI - racanA saMvat 1674 meM jinasiMhasUri ke rAjya meM huI hai| 8. dharmabuddhi-subuddhi-caupAI - racanA saMvat 1697, rAjanagara / 9. lalitAMga-rAsa 10. lumpaka-matotthApaka-gIta - isameM lokAzAha ke mata kA khaNDana kiyA gayA hai / / 11. paJcakalyANakastava-bAlAvabodha 12. saptasmaraNa-stabaka ina kRtiyoM kA paricaya dekheM - kharataragaccha-sAhitya-koza / guNakittva-SoDazikA isameM mUla zloka 16 haiM / guNa aura kittva para vicAra hone ke kAraNa guNakittva-SoDazikA nAmakaraNa kiyA gayA hai / isa para svopajJa TIkA hai / yaha grantha vyAkaraNa zAstra se sambandha rakhatA hai / dhAturUpoM meM kisa avasthA meM kittva yA guNa hotA hai isa para samyak rIti se vicAra kiyA gayA hai / phakkikA svarUpa isakI racanA hai / TIkA meM pANini-vyAkaraNa ke sUtra aura dhAtupATha dete hue isakA samyak prakAra se pratipAdana kiyA hai| prazasti meM racanA saMvat prApta nahIM hai, kintu "zrIjinasiMhasUrivijayirAjye' ullekha hone se spaSTa hai ki zrIjinasiMhasUri kA sAmrAjyakAla 1670 se 1674 kA hai, ataH isakI racanA bhI isI madhya meM huI hogI / pratilipikAra : prAnta puSpikA meM "paM0 zrIjivakIrtigaNi-likhitaM" likhA hai| isameM lekhana-saMvat nahIM diyA hai / jIvakIrti meM 'kIrti'nandI ko dekhate hue yaha anumAna kiyA jA sakatA hai ki matikIti ke sAtha hI inakI dIkSA huI hogI yA usI saMvat ke Asa-pAsa hui hogii| matikIrti ke sAtha yA usake pazcAt dIkSA hone se yaha spaSTa hai ki ye bhI zrIguNavinayopAdhyAya ke ziSya the / isake dvArA racita sAhitya prApta nahIM hai, kintu guNavinayopAdhyAya-racita bhAva Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 vivecana, nala-damayantI-prabandha aura mUladeva - caupAI kI likhita pratiyA~ prApta haiM T 99 isakI ekamAtra 7 patroM kI prati zrIkharataragaccha jJAnabhaNDAra, zivajIrAma bhavana, jayapura meM 206 / 559 meM surakSita hai / maiMne isI prati ke AdhAra se san 1945 meM pratilipi kI thI / isa bhaNDAra ke adhikAriyoM se kaI bAra anurodha karane para bhI yaha prati pAThamilAna ke lie prApta nahIM ho sakI / zabdAnuzAsana sambandhI yaha laghukAya grantha vyAkaraNa adhyetAoM ke lie atyanta upayogI hogA / 1 - The. prAkRtabhAratI, jayapura 1. noMdha : A kRti-lekha ghaNo azuddha hato. temAM pUrti ane sudhArA tathA TippaNo paNa Avazyaka hatAM. o badhuM kArya, mUla pratanA abhAvamAM ghaNuM kaThina ane zramasAdhya hatuM. vaLI, pANinIya vyAkaraNa para AdhArita racanA hovAthI paNa ghaNI mahenata karavI paDe tema hatuM. e badhuM zramabharyu kAma muni trailokyamaNDanavijayajIe yathAmati-zakti ka ApyuM che, ane e rIte kRti sampAdana - kAryamAM temaNe siMhaphALo Apela che, eTaluM vAcako sampAdakanI jANa sAru. zI. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 anusandhAna-56 guNakittva-SoDazikA sarvatreko guNaH prokto, vidbhiH sArva(rvArddha)dhAtuke / upadhAyA laghoreva, pugantasyA'laghorapi // 1 // vyAkhyA : sarvatreti nirvizeSaNe sArvArddhadhAtuke ikaH- igantasyA'Ggasya dhAtoH vidbhiH- zabdAnuzAsanarahasyabodhakaiH guNaH proktaH- kathitaH / akAraikAraukArA bhavantItyarthaH / tatra 'tizit sArvadhAtukaM' [3/4/113] tiGiti laT luT lRT leT loT laG liG AziSivyatiriktasya grahaNaM, liGluTAmaSTAdazA''dezA gRhyante / zitastvamI- zap, zlu, zyan, znu, za, znam, znA, zatR, zAnac, cAnaz iti / zeSamArddhadhAtukaM laDAdi / tatra sArvadhAtuke udAharati- tarati, nayati, bhavati, eti / ArddhadhAtuke- kartA, cetA, stotA / sArva[rvArddha]dhAtuke iti kiM ? agnitvam / agnitvamityatra dhAtorityanadhikRtya vihitatvAnnA''rddhadhAtukasajJA / agnikAmyati / yadi hi pratyaye satItyucyeta tadA ihA'pi syAt / upadhAyA laghoreveti upadhAyA yadi guNo bhavati tadA laghoreva / 3 yathA- bhedanaM, chedanaM, toSaNam / na ca bhettA, chettetyatra saMyoge gururiti, gurutvAt kathaM guNa iti zakyam ? 'trasigRdhidhRSikSipeH knuH' [3/2/140] 'halantAcca' [1/2/10] ti knu-sanoH kittvakaraNena jJApitatvAt, pratyayAderaGgAvayavasya ca halorAnantaryatve satyapi laghUpadhAyAM guNo na vyAvartyata iti / yadi gurutvAdeva guNo na syAt tadA kitkaraNamanarthakameva syAt / pugantasyA'laghorapIti dIrghasyA'pi guNo bhavati / yathA- zlepayati, hepayati, knopayati // 1 // 1. sArvadhAtukArdhadhAtukayoH - 7/3/84 2. ArdhadhAtukaM zeSaH - 3/4/114 3. pugantalaghUpadhasya ca - 7/3/86 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 tathA'ntyasyA'JNiti prokto 'viciNNaGitsu jAgareH / abhyastasyopadhAyA no, aci pitsArvadhAtuke // 2 // vyAkhyA : antyasya- avasAnavarttinaH ikastatheti hrasvasya dIrghasya ca guNo aNiti prokta iti, Jiti Niti pratyaye guNo na bhavati, tatra vRddhyA tasya bAdhitatvAt / 9 aviciNNaGitsu jAgare iti jAgR ityasyA'Ggasya guNo bhavati aviciNNalGitsu parataH / idaM bAdhakabAdhanArthaM na kGitI [ 1 / 2 / 5 ]tyasya Jiti Niti pare'ntyavRddhezca bAdhanArthamityarthaH / tathA ca jAgarayati, jAgarakaH, sAdhu jAgarI, jAgaraM jAgaraM, jAgaro (ghaJ) varttate ityAdau vRddhyA na bAdhaH / kRte ca guNe 'ata upadhAyA' [ 7/2/116] iti vRddhiH prApnoti sA na bhavati / yadi hi syAdanarthaka eva guNassyAcciNNalozca pratiSedhavacanamanarthakam / viciNNalGitsu yathAprAptaM kRgRjAgRbhyaH kvinaH kitvAd guNAbhAvo - jAgRviH, ciN- ajAgAri, Nal- jajAgAra, atrobhayatra vRddhiH Git - jAgRtaH, jAgRtha:, GittvAd guNAbhAvaH / vIti kecidikAraM uccAraNArthaM varNayanti, tena kvasAvapi vakArAdau guNo na bhavati- jajAgRvAn / yeSAM tu noccAraNArthastanmate- jajAgarvAniti rUpam / ajAgaruH, ahaM jajAgara ityatra guNasya pratiSedhaH prApnoti, nA'pratiSedhAt / aviciNNalGitsu iti paryudAso'yam / tatazcA'yamarthaH - viciNNalGi - vyatirikte pratyaye guNo bhavati / vinAdau tu na vidhirna pratiSedhaH na guNAnujJA / yadi kenApi prApnoti tadA prApnotyeva / tena jusi ceti [ 7/3/83] guNo'jAgarurityatra / li tu NidbhAvapakSe 'sArvadhAtukArdhadhAtukayoH ' [ 7/3/84] iti guNastena jajAgareti siddham / athavA jAgra iti yA prAptirasAvAnantaryAd viciNNalGitsu iti pratiSidhyate / kityaprAptaM prApya: (pya) prAptaM pratiSedhayati / I 101 abhyastasyeti abhyastasaMjJakasyA'Ggasya upadhAyA ika iuRlRnAM [aci] ityajAdau piti sArvadhAtuke no iti guNAbhAvaH guNo na bhvtiityrthH| nenijAni, anenijaM, vevijAni, avevijaM, pariveviSANi, paryyaveviSam / abhyastasyeti kiM? vedAni / acIti kiM ? neneti / pigrahaNamuttarArtham / 1. aco JNiti 7/2/115 3. nA'bhyastasyA'ci piti sArvadhAtu - 2. jAgro'viciNNaGitsu - 7/3/85 7/3/87 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 anusandhAna- 56 sArvadhAtuka iti kiM ? ninejaH / upadhAyA iti kiM ? juhavAni, ajuhavam / bahulaM chandasIti vaktavyaM jujoSaditi yathA syAt // 2 // bhUsuvostiDyuto vRddhi-rluki hali sArvadhAtuke / vibhASorNorguNo'pRkte, na kGiti kvacanA'pi hi // 3 // vyAkhyA : bhUsuvostiGi iti / no iti varttate / tatazcA'yamarthaHbhUsuvo ityetayoH tiGi sArvadhAtuke guNo na bhavati / abhUt, abhUH, abhUvaM, suvai, suvAvahai, suvAmahai / sUterlugvikaraNasyedaM grahaNaM, suvati-sUvatyorvikaraNena tiDo vyavadhAnAt / vikaraNasyaiva ca GittvAd guNAbhAvaH siddhaH / tiGgrahaNaM vikaraNavyudAsArthaM, tena tatra guNo bhavatyeva yathA bhavati / sArvadhAtuka ityevavyatibhaviSISTa / liGAziSItyArddhadhAtukasaMjJatvAd guNo vRttaH / atha bobhavIti yaGluki guNapratiSedhaH kasmAt na bhavati, jJApakAd, yadayaM bobhUtviti guNAbhAvArthaM nipAtanaM karoti / ' yadi yaGlukyapIdaM bhUsuvostiDIti prAvarttiSyat tadA guNAbhAvArthaM bobhUtviti nipAtanaM nA'kariSyat, tattu kRtaM tena yaGluki guNaH siddhaH / prAptameva pratiSidhyata iti vacanAd nA'bhyastasyetyanuvarttanAdvA'bhyastasya na guNapratiSedhaH / uto vRddhirluki halIti [7/3/189] / pitItyanuvarttate / idamapi prAptaguNe pratiSedhArtham / ukArAntasyA'Ggasya vRddhirbhavati luki sati halAdau piti sArvadhAtuke / yauti, yauSi, yaumi, nauti, nauSi, naumi, stauti, stauSi, staumi / uta iti kiM ? eti, eSi, emi / luki iti kiM ? sunoti, sunoSi, sunomi / halIti kiM ? yavAni, ravANi / pitItyeva - yutaH, rutaH / api stuyAdrAjAnaM ityatra hi Git pinna bhavati, picca Ginna bhavatIti pratiSedhAd vRddherabhAvaH / atrA'yaM bhAvastipaH pittvAd vRddhau prAptAyAM yAsuTo Gitvena sA pratiSidhyate / nanu liGo GittvAt tadAdezeSu sthAnivadbhAvena tiGAM GittvAdeva vRddherabhAvaH siddhastatkimarthamidamucyate ? maivaM, yAsuTa eva GitkaraNAt jJAyate lAzritaM GittvaM lAdezeSu na pravarttate / yadi hi samudAye ' sthAnivad' [ 1/4/16] bhAvena GitkAryamabhaviSyat tadA yAsuTo GittvaM na vyadhAsyat / vihitaM ca tat jJApayati 1. bhUsuvostiGi - 7/3/88 3. yAsuT parasmaipadeSUdAtto Gicca - 2. dAdharti-dardharSi- bobhUtu0 7/4/65 3/4/103 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 103 Giti yat kAryaM tallAdezeSu na bhavatIti Gito yat kAryaM 'nityaM Dita' [3/ 4/99] 'itazce' [3/4/100] tyAdikaM tad bhavatyeva / nAbhyastasyeti etadihAnuvarttate, yoyoti, nonoti ityevamAdyartham / vibhASorNoriti' vRddhirityanuvartate halAdau piti sArvadhAtuke luki iti ca / tatazca halAdau piti sArvadhAtuke luki sati UrNotevibhASA vRddhirbhvtiityrthH| pro}ti, prorNoti, prorNoSi, pro#Si, prorNomi, pro#mi / halItyeva- prArNavAni / guNo'pRkte iti [7/3/91] UrNote torapRkte piti hali sArvadhAtuke guNo bhavati / praurNot, praurnnoH| halItyanuvartamAne yat pRktagrahaNaM kriyate tena tajjJApyate, bhavatyeSA paribhASA yasmin vidhistadAdAvalgrahaNe iti pUrveNa vibhASAbAdhe nityArthamidam / na kDiti kvacanA'pi hIti / kGitIti nimittasaptamyeSA, kGinnimitto yo guNaH prApnoti sa na bhavati / 2 citaM, citavAn, stutaM, stutavAn / Giti khalvapi- cinutaH, cinvanti / gakAro'pyatra carvabhUto nirdizyate / 'glAjisthazca gsnuH' [3/2/139], jiSNuH // 3 // vihAyaitAn vakSyamANAn, jusIgantaM midi ziti / tathA DyUdRzaM liTi ca, saMyogAdimRtaM tathA // 4 // vyAkhyA : vihAyaitAn vakSyamANAniti / yo'yaM 'na kitI'ti niSedhaH saH vakSyamANAnapavAdAn vihAya- parityajya / tAnevA''ha jusIgantamiti / jusi pratyaye parataH igantamaGga vihAya, tasmin guNo bhavatItyarthaH / ajuhavuH, abibhayuH, abibharuH / atha vinuyuH, sunuyurityatra kasmAnna bhavati, atra dve Gittve sArvadhAtukAzrayaM yAsuDAzrayaM ca / tatra nA'prApte sArvadhAtukAzrayaGittvanimitte pratiSedhe jusi guNaH ArabhyamANastameva bAdhate / yAsuDAzrayaGittvanimittaM tu na bAdhate, tatra hi prApte cA'prApte cA''rabhyata iti / midi zitIti midi- medyati ziti pratyaye vihAya / tatra hi ziti pratyaye parato mideraGgasyeko guNo bhavati / yathA- medyatiH, medyanti / zitItyeva1. UrNotervibhASA - 7/3/90 2. kDiti ca - 1/1/5 3. khalvapIti samastamavyayaM yathArthe - ha.Ti. 4. jusi ca - 7/3/83 5. miderguNaH - 7/3/82 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 anusandhAna-56 midyate / tathA DyadRzamiti / aDivAt(Gi) RvarNAntaM dRzaM ca vihAyeti sambandhaH / tatra na kitIti na pravarttate ityarthaH, kintu RvarNAntAnAM dRzezcA'pi Diparato guNo bhavatItyarthaH / zakalAGgaSTako'karat ahaM tebhyo'karaM namaH (?) / asarat, Arat, jarA / dRzeH- adarzat, adarzatAM, adarzanniti / liTi ca saMyogAdimRtaM tatheti / liTi ca parokSe saMyogAdisaMyuktAdimRtaM- RkArAntAGgamapahAya na kitIti niSedhaH pravarttate / tatra tu 'Rtazca saMyogAderguNaH' [7/4/10] iti guNo bhavati / yathA- svR zabdopatApayoH [pANi. dhA. 998]- sasvaratuH, sasvaruH / dhR kauTilye [pANi dhA. 1005]dadhvaratuH, dadhvaruH / smR smaraNe [pANi dhA. 859]- sasmaratuH, sasmaruH / Rta iti kiM ? cikSiyatuH, cikSiyuH / saMyogAderiti kiM? cakratuH, cakruH / vRddhiviSaye tu vRddhireva bhavati / vipratiSedhena saMyogopadhasyA'pi liTi guNo bhavatIti vijJeyaM- saMcaskaratuH, saMcaskaruH / atra hi pUrvaM dhAtuH sAdhanena yujyate, pazcAdupanatopasargeNetyatra darzane liTi kRte tadAzraye ca dvirvacane pazcAdupasargayoge satyabhyAsavyavAye'pIti [pANi. vA. 2539] suDiha kriyate / evaMkRtvA saMskRSISTetyatra suTo bahiraGgalakSaNasyA'siddhatvAt 'Rtazca saMyogAde'riti[7/2/ 43] iDAgamo na bhavati // 4 // Rcchatya'tazca yAdyeSu, liG-yaGyakSupareSu ca / saMyogAdiM tathA'trtiM ca, didhIvevyoriTazca na // 5 // vyAkhyA : Rcchaya'tazcetyetAn vihAyeti prAgvat / cakAreNa liTItyanukRSyate / tatazca liTi parokSe RcchateraGgasya R-ityetasya RkArAntAnAM ca guNo bhavatItyarthaH / Rccha- Anachu, AnachutuH, AnachuH / R- Ara, AratuH, AruH / RkArAntAnAM- kR vikSepe [pANi. dhA. 1502]- nicakaratuH, nicakaruH / gR nigaraNe [pANi. dhA. 1503]- nijagaratuH, nijagaruH / RccheralaghUpadhatvAt sarvathA'prApto guNo vidhIyate / RtAM tu na kitIti pratiSedhe / vRddhiviSaye pUrvavipratiSedhena vRddhireveSyate- nijagAra / yAdyeSu liGyaGyakSu pareSu ca saMyogAdi tathA'tiM ceti ca- punaH yAdyeSu liG-yaG -yakSu pareSu saMyogAdiM tathAti ca parityajya na kitIti 1. RdRzo'Gi guNaH - 7/4/16 2. RcchatyatAm - 7/4/11 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 105 pratiSedhaH pravarttate iti saNTaGkaH / arteH saMyogAzca RtaH niSedhaM pratiSidhya guNo bhavatItyarthaH / liGIti AzISivihitaliDAdezA ArdhadhAtukasaMjJakA gRhyante / liGi- aryAt / saMskriyate, saMskriyAt / iha suTo bahiraGgalakSaNasyA'siddhatvAt abhaktatvAd vA saMyogAditvaM nA'stItyaGgasya guNo na pravarttate / yaGiarAryate, sAsvaryate, dIdhvaryate, sAsmaryate / anrteraDyartyazrRNotInAmupasaMkhyAnAmiti yaGnandrAH saMyogAdaya iti dvirvacanapratiSedho yakAraparasya neSyate iti (?) / yaki- aryate, smaryate / yAdyeSviti saMbhavAd vyabhicArAcca vizeSaNaM bhavatIti / liDo vyabhicArAd vizeSaNam, Atmanepade sISTAdau liDAdezatve'pi yAditvAbhAvAd guNo na pravarttate / yaGyakoH saMbhavAd vizeSaNaM, vyabhicArAbhAvAt / na kitItyasyA'pavAdAH- dIdhIvevyoriTazca neti / dIdhI dIptidevanayoH [pANi dhA. 1152] vevIGvetinA tulye [pANi dhA. 1153] / iTa'zcA''rdhadhAtukasyeDvalAdeH' [7/2/35] ityAdinA prakaraNena vihita Agamastasya ca guNavRddhI na bhavati(taH), nimittAnupAdAnAt sarvatreti bhAvaH / vRddhiriTo na saMbhavati, [paraM] yasmAt pratyayavidhistadAdipratyaye'Ggamiti paribhASayA iTo'pyaGge'ntarbhAvAt akAriSamityAdau laghUpadhaguNaH prAptaH, so'nena pratiSidhyate / zvaH kaNitA, zvo raNitetyAdAvantyasya guNe prApte niSedhaH / AdIdhyanaM, AdIdhyakaH, AvevyanaM, AvevyakaH / guNavRddhyorabhAvAderanekAco'Ggasya yaN / 'iko guNavRddhI' [1/1/3] ityato guNavRddhIti padamanuvartate // 5 // sarvatra na dhAtulope, sa bhavedArdhadhAtuke / parasmaipade sicIgante, vRddhirbhavati bAdhikA // 6 // vyAkhyA :- te iti guNavRddhI sarvatra dhAtulope ArdhadhAtuketizidvyatirikte pratyaye na bhavet, nimitte satyapi / kDidvyatirikte sArvadhAtukArdhadhAtukapratyaye nimittaM, tasmin satyapi tadvidhAyakaM sUtraM na pravarttate ityarthaH / dhAtulopa iti avayave samudAyopacArAd dhAtvekadezo dhAtustasya lopo 1. guNo'rtisaMyogAdyoH - 7 / 4 / 29 / 2. dIdhIvevITAm - 1/1/6 3. eranekAco'saMyogapUrvasya - 6/4/82 4. TIkAyAM 'sa' sthAne 'te' iti pratIkopAdAnam, punaH tatsambandhi kriyApadaM bhavet' ityeva nirdiSTamityasamaJjasatA kathaM samAdheyeti vidvadbhizcintanIyam / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 anusandhAna-56 yasminnArddhadhAtuke tadArdhadhAtukaM dhAtulopaM, tatra ye guNavRddhI prApnutaste na bhavati iti garbhArtha: / ' yathA-- loluvaH, popuvaH, marImRjaH / lolUyAdibhyo yaGantebhyaH pacAdyaci vihite yaGo'ci ca [2/4/74] iti yaGluki kRte tamevA'camAzritya ye guNavRddhI prApte tayoH pratiSedhaH / dhAtugrahaNaM kiM ? lUJ, anubandhalope bhavatyeva, yathA- lavitA / dhAtugrahaNAdeva pratyayalope bhavatyeva / yathA - reT, riSe hiMsArthasya [pANi. dhA. 739 ] / vicpratyayalope udAharaNam / ArdhadhAtukagrahaNAt sArvadhAtuke bhavatyeva / yathA - bobhoti, varIvartti / ika ityeva- anyatra pApAcakaH, abhAji, rAgaH / pApAcaka ityatra yaDo dhAtvavayavasya lope; abhAji, rAga ityatra anusvArasya dhAtvavayavasya lope'pi iglakSaNavRddherabhAvA--data upadhAyA' iti [ 7 / 2 / 116] vRddhirbhavatyeva / parasmaipade sicIgante vRddhirbhavati bAdhikA iti parasmaipade sici parataH igantAGge vRddhirbAdhikA bhavati arthAd guNasya / avaiSIt, anaiSIt, alAvIt, avAvIt, akArSIt / antaraGgamapi guNameSA vRddhirjJApakatvAd bAdhata ityrthH| antaraGgatvaM punarguNasyA''rddhadhAtukamAtrApekSatvAt / vRddhestu ArdhadhAtukavizeSaparasmaipadapara-sicamapekSamANAyA bahiraGgatvaM ca / jJApakaM tvidam - yadyantaraGgo guNo vRddheH prAk pravartteta tadA sarvatrA'yAdeze kRte yAntatvAdeva 'hamyantakSaNe 'ti [7/ 2/5] vRddhiniSedhe siddhe, tatraiva Nizvi-grahaNaM na kuryAt, tattu kRtaM, tatkaraNAjjJAyate antaraGgamapi guNaM vRddhirbAdhata iti / parasmaipada iti kiM ? acyoSTa, azloSTa / iganta iti kiM ? adevIt, asevIt / igupadhasya guNo bhavatyeva // 6 // jAgRNizvIn vihAyaivA - 'niTAM caivA'vizeSataH / bAdhate vRddhiratyantaM, mRjervRddhirguNAd bhavet // 7 // vyAkhyA : jAgRNizvIn vihAyaiveti etAn parityajya vRddhirbAdhikA bhavati, eteSu guNa eva bhavatItyarthaH / jAgR- ajAgarIt / atra jAgR - I iti sthite pUrvaM yaN prAptastaM sArvadhAtukaguNo bAdhate, taM sici vRddhistAM jAgartti guNastatra kRte halantalakSaNA vRddhiH / aGgavRtta ityetattu niSThitatvAcca durjJAnatvAdanAzritya yadi, tarhi guNe raparatve ca kRti lakSaNAntareNa vRddhirbhavati tadA jAgaraka ityAdAvajantalakSaNAM vRddhiM bAdhitvA guNe pravRtte raparatve ca 'ata 1. na dhAtulopa ArdhadhAtuke - 1/1/4 2. sici vRddhiH parasmaipadeSu - 7/2/1 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 107 upadhAyA' [7/2/116] iti vRddhiH prApnoti, naiSa doSaH, ciNNamulorguNapratiSedhAlliGgAdupadhAlakSaNavRddhirna bhavati ityavasIyate / anyathA ciNNamuloH guNaraparatvayoH kRtayorupadhAlakSaNayA vRddhyA sidhyati rUpamiti pratiSedhaM na vidadhyAt / ' 'yadi tu guNe kRte vRddhimAtrApravRtte liGgaM ceNNamuloH pratiSedha AzrIyate tadA jAgRgrahaNaM zakyamakartuM, so 'neTi' ityanena [7/2/4] pratiSidhyate tasyAM ca pratiSiddhAyAM 'ato halAde'riti [7/2/7] vikalpaH prApnoti, tamapi bAdhitvA dato lrAntasye'ti [7/2/2] nityA vRddhiH / tAM bAdhituM jAgRNizvI[ti] jAgRgrahaNam / tathoktam "guNovRddhirguNo vRddhiH, pratiSedho vikalpanam / / punarvRddhiniSedho'to, yaNpUrvAH prAptayo na vA // " iti kGityaci mRjervRddhirveSyate', tena mRjanti, mArjantIti rUpadvayasiddhiH, sA tu guNa(NA)viSayakatvAnnoktA / Ni- UnayIt, elayIt / zvi- azvayIt / aniTAM caivA'vizeSataH bAdhate vRddhiratyantamiti ca punaraniTAM dhAtUnAM avizeSata eva sAmAnyata eva ante upadhAyAM cetyarthaH, atyantamapavAdarAhityena vRddhirbAdhate / akArSIt, ahArSIt, abhaitsIt, acchetsIditi / / mRjevRddhiH [7/2/114] guNAd bhavet iti guNAd guNanimittAd guNakAraNAt kDidvarjasArvadhAtukArddhadhAtukAditi, yAvadarthAd guNaM bAdhitvA vRddhirbhavati niravakAzatvAt / mArTA, mATavyaM, parimASTi // 7 // tathaiva zIGaH sarvatra, guNaH syAt sArvadhAtuke / / sic U(cyU)otervikalpena, guNasya viSayastvayam // 8 // vyAkhyA :- tathaiva zIGaH sarvatra guNaH syAt sArvadhAtuke iti zIGaH sarvatra sArvadhAtuke guNassyAt / / sarvatragrahaNaM na kGitIti niSedhabAdhanArtham, tena tatrApi guNo bhavatItyarthaH / zete, zayAte, zerate / sArvadhAtuka iti kiM ? 1. ciNNamulordIrgho'nyatarasyAm - 6/4/93 2. mRjerajAdau saGkrame vibhASA vRddhiriSyate - vA0 / 3. 'neTi' [7/2/4] ityanena sUcitamidam / 4. sici vRddhi0 - 7/2/1, vadavrajahalantasyA'caH - 7/2/3 5. zIGaH sArvadhAtuke guNaH - 7/1/21 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 anusandhAna-56 shishye| liDAdezAnAM tizitAM 'liGace'ti [3/3/159] sUtreNA''rddhadhAtukatvapratipAdanAt pratyudAharaNam / sicIti UrNoteH iDAdau sici parasmaipade pare parato vikalpena guNo bhavati / praurNavIt / pakSe vRddhiH- praurNAvIt / 'vibhASorNoH' [1/2/3] ityaGittvapakSe vRddhivikalpo'yam / GittvapakSe tu guNavRddhyorabhAve tu uvaG bhavati- prauNuvIt / ayaM- pUrvokto guNasya viSayaH - gocaraM, proktaH iti gamyate, tuH pAdapUrto // 8 // kaTAdibhyo'JNitaH sarve, gAGazcA'pi GitaH smRtAH / vija iD vibhASorNote-stathA'pit sArvadhAtukam // 9 // vyAkhyA : kuTAdibhyo'JNitaH sarve gADazcApi Dita smRtA iti / guNapratiSedhaviSaye 'na kGiti kvacanA'pihI'tyuktam / tatraupadezikasya sukhAbhigamyatvAdAtidezikaM GittvaM darzayannAha- kuTa kauTilye [pANi. dhA. 1454] ityata Arabhya yAvat kuG zabde [pANi. dhA. 1493] ete kuTAdayo gRhyante, tebhyastathA gAGaH iti DakArasyA'nanyArthatvAdiGAdezo gRhyate, na gAM gatA [pANi. dhA. 1016] iti dhAtuH, tasmAcca me(pare)'JNito jiNi-tadvyatiriktAH sarve samastAH pratyayA DitaH smRtA iti Didvad bhavantItyarthaH / kathaM punarantareNa vativatyartho gamyate ? ucyate- antareNA'pi varti- vatyartho gamyate / yathA- siMho mANavakaH, yathA vA abrahmadattaM brahmadatta ityAha (ityukte) brahmadattavadayaM bhavatIti pratIyate, evamihA'pi aGitaM DidityAha, dvidbhavatIti gamyate / kuTAdibhyaHkuTitA, kuTituM, kuTitavyam / gAG- adhyagISTa, adhyagISAtAM, adhyagISat / aNita iti kiM ? utkoTayati, utkoTakaH, utkoTo varttate / vyaceH kuTAditvamanasIti vaktavyaM vA0]- vicitA; vicituM, vicitavyam / anasIti kiM ? uruvyacAH / vija iDiti / ovijI bhayacalanayorasmAt para iDAdipratyayo Did bhavati / 3 udvijitA, udvijituM, udvijitavyam / iDiti kiM ? udvejanIyam / vibhASorNoteriti / idditynuvrtte| UrguJ AcchAdane [pANi. dhA. 1. UrNotervibhASA - 7/2/6 2. gAGkuTAdibhyo'NinDit - 1/2/1 3. vija iTa - 1/2/2 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 1114] asmAt para iDAdipratyayo vibhASA - vikalpena Gidbhavati / prorNuvitA, prorNavitA / iDityeva - prorNavanaM, prorNavanIyam / tathA'pit sArvadhAtukamiti tathA apit sArvadhAtukaM dvid bhavati / iDiti nivRttam / kurutaH kurvanti, cinutaH, cinvanti / sArvadhAtukamiti kiM ? karttA, karttuM karttavyam / apiditi kiM ? karoti, karoSi karomi // 9 // liD vA'saMyogataH kit syAt, tathedherbhavateH paraH / ktvA mRDAdigaNAt seTko, rudAdibhyaH sanA yutaH // 10 // vyAkhyA : liD vA'saMyogataH kit syAditi vA-zabda evakArArthaH / asaMyogata eva- asaMyogAdeva dhAtoH paro liTpratyayaH apit kid bhavati / 3 bibhidatuH, bibhiduH, cicchidatuH, cicchiduH, IjatuH, IjuH / asaMyogAditi kiM ? sastraMse, dadhvaMse / kecitu saMyogAlliTaH kittvaM vikalpayanti / tanmate - mamathatuH, mamathuH mamanthatuH, mamanthuH / apidityeva - bibheditha / pUrvavadatrA'pi vatimantareNA'pi vatyartho gamyate / 109 tathedherbhavateH para iti / tathA idherbhavatezca pare liTpratyayaH kid bhavati / samIdhe dasyuhatamam / putra Idhe atharvaNaH / bhavateH khalvapi - babhUva, babhUvitha / indheH saMyogArthaM grahaNam, bhavate: pidarthaM, tena babhUvetyatrA''tidezikakittvena svanimittaupadezikaNittvasyopahatatvAd vRddhisUtraM na pravarttate / guNastvavizeSavihitatvena tatrApi pravarttate eveti tannivRttirna kGiItityanena / yattu kRSNapaNDitena- "nanu iglakSaNayorguNavRddhayoH kGiti ceti niSedha ityuktaM, tatkathamajlakSaNAyA vRddherniSedha: ? na ca kittvavaiyarthyaM, thali uttame Nali ca guNaniSedhArthatvenopapatteH, satyaM, kit DidityubhayamatrA'nuvarttate / tatra kittvenaiva siddhe GittvavidherajlakSaNAyA api niSedho bhavatItyuktaM tattu na samyak pratibhAti, kittvena NittvabAdhAt kiti tu vidhisUtrAbhAvAdeva vRddherabhAvastato na kGitIti sUtreNa tatpratiSedhavidhAnaM vyarthameva / yadi vidhAyakasUtrAbhAve'pi vRddheH pratiSedhaH kriyeta, tadA bhavatItyAdau pityapi prasajantI vRddhiH kathaM vAryA syAt ? kit Gidityubhayamanuvarttate iti yaduktaM, tadapi na, adhikArAntareNA 1/2/3 1. vibhASorNoH 3. asaMyogAlliT kit - 1/2/5 2. sArvadhAtukamapit - 1/2/4 4. indhibhavatibhyAM ca 1/2/6 - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 anusandhAna-56 'dhikArasya bAdha iti kidadhikAreNa DidadhikArasya bAdhitatvAt / ubhayAnuvRttau hi vacisvapiyajAdInAM jAgartezca saMprasAraNaguNayorvikalpaH prasajyeta / nanu kRtAkRtaprasaGgatvena nityatvAd vugeva guNavRddhI bAdhiSyate tat kiM kittvena pratiSedhArthena ? na ca kRtayorguNavRddhyorejantasya prApnotyakRtayostUdantasyeti zabdAntaraprAptyA vuko'nityatvam / ekadeza vikRtasyA'nanyatvena zabdAntaraprAptyabhAvAt / satyaM, tadetad vArttikakArasya matam / yadAha- 'indheH chandoviSayatvAd bhuvo vuko nityatvAt, tAbhyAM liTaH kidvacanAnarthakyamiti / sUtrakArastu manyate vuganitya iti / tadvidhau hi 'oH supi' [6/4/83] ityataH orityanuvarttate / uvarNAntasya bhuvo vug yathA syAt, bobhAveti yaGi luki mA bhUditi / tatra hi indhibhavatibhyAM ca iti ztipA nirdezena kittvaM vyAvartyate, tena vRddhireva bhavati / evaM ca yathA tatrA'nuvarNAntatvAd vug na bhavati, evaM babhUvetyatrApi vRddhau kRtAyAM na prApnotItyanityo vuk parayA vRddhyA mA bAdhItyArambhaNIyaM kittvam / eSa eva ca kittve ztipA nirdezaM luki ca tadabhAvaM kurvataH sUtrakRto'bhiprAyaH / atreSTiH (tra) zranthigranthidambhisvaJjInAmiti vaktavyam (vA0) / grethatuH, grethuH, debhatuH, debhuH, pariSasvaje, pariSasvajAte / ktvA mRDAdigaNAt seTaka iti / mRD mRd gudh kuS kliz vad vas ete mRDAdayaH / ebhyaH paraH seTktvApratyayaH kidbhavati / / 'na ktvA seDi'ti [1/2/18] pratiSedhaM vakSyati, tasyA'yaM purastAdapakarSaH, apavAda iti yAvat / gudhakuSaklizAnAM tu 'ralo vyupadhA'diti vikalpe prApte nityArthaM vacanam / mRDitvA, mRditvA, gudhitvA, kuSitvA, klizitvA / / rudAdibhyaH sanA yutaH iti / rudAdibhya iti rudAdigaNAt, rud vid muSa grahi svapi praccha ityetebhyaH sanA yutaH ktvA, sanpratyayena sahitaH ktvApratyayaH kidbhavati / 2 rudavidamuSANAM 'ralo vyupadhA'diti vikalpe prApte nityArthaM vacanaM grahe vidhyarthameva, svapipRcchayoH sanarthaM grahaNaM, kideva hi ktvA / ruditvA, rurudiSate, viditvA, vividiSate, muSitvA, mumuSiSati, gRhItvA, jighRkSati, suptvA, suSupsati, pRSTvA, pipRcchiSati / grahAdInAM kittvAt saMprasAraNaM bhavati / 'kirazca paJcabhyaH' [7/2/75] iti pRccheriDAgamaH / 1. mRDamRdagudhakuSaklizavadavasaH ktvA - 1/2/7 2. rudavidamuSagrahisvapipraccha: saMzca - 1/2/8 3. grahijyAvayivyadhi0 - 6/1/16 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 111 igantAdigupAntyAcca, jhalAdisan kidiSyate / / jhalAdI liGsicAvAtma-nepadeSvigupAntyataH // 11 // vyAkhyA : igantAdigupAntyAcca jhalAdiH san kidiSyata iti / sangrahaNAt ktveti nivRttam / cikIrSati, jihIrSati / igantAditi kiM ? pipAsati, tiSThAsati / kittvAbhAvAd ghumAsthetItvAbhAvaH [6/4/66] / jhalAdiriti kiM ? zizayiSate / igupAntyAd- bibhitsati, bubhutste| igupAntyAdityevayiyakSati / akittvAt samprasAraNAbhAvaH / jhalAdItyeva- vivarddhiSate / iTA vyavahitatvAt sano na kittvaM, tenopdhaagunnH| pANinIyasUtrApekSayA halgrahaNasya jAtivAcakatvAt siddhaM- dhipsati / / jhalAdI liGsicAvAtmanepadeSvigupAntyata iti / ika upAntyantasthasamIpe yasya sa igupAntya:- igupadha ityarthaH / tasmAt parau jhalAdI liGsicau AtmanepadeSu parataH kitau bhavataH / 2 bhitsISTa, bhutsISTa / sici khalvapiabhitta, abuddha / igupAntya iti kiM ? yakSISTa, ayaSTa / akittvAt saMprasAraNAbhAvaH / AtmanepadeSviti kiM ? asAkSIt, adrAkSIt / atra kittvAbhAvAt 'sRjidRzojhalyamakiti' [6/1/58] ityamAgamaH / RvarNAntAd vA gamazca, hanaH sic gandhane yamaH / dakSo dAkSIsutazcakhyau, vA copAt pANipIDane // 12 // vyAkhyA : RvarNAntAditi / RvarNAntAd dhAtoH parau liGsicAvAtmanepadeSu jhalAdI kitau bhavataH / kRSISTa, hRSISTa / sici khalvapiakRta, ahRta / 'hUsvAdaGgA' [8/2/27]diti sico lopaH / jhalItyevavariSISTa, avariSTa / vA gamazceti cakAro liGsicoranukaraNArthaH / tato'yamarthaH- veti vikalpena gamaH parau liGsicau AtmanepadeSu jhalAdI kitau bhavataH / saMgasISTa, 1. iko jhal - 1/2/9, halantAcca - 1/2/10 2. liGsicAvAtmanepadeSu - 1/2/11 3. khalvapIti yathArthe'vyayam - ha. Ti. 4. uzca - 1/2/12 5. vA gamaH - 1/2/13 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 anusandhAna-56 samagata, samagasta / saMgasISTa, atra kittvapakSe'nunAsikalopo bhava'tyanudAttopadezavanatitanotyAdInA' [6/4/37]mityanena / hanaH sic [1/2/14] iti hanterdhAto paraH sic kid bhavati / Ahata, AhasAtAM, Ahasata / sicaH kittvAdanunAsikalopaH / sijgrahaNaM linivRtyarthaM, uttaratrA'nurvRttirmA bhUt / AtmanepadagrahaNamuttarArthamanuvarttate, iha tu parasmaipadeSu hantervadhabhAvasya nityatvAt kittvasya prayojanaM nAsti / / gandhane yama iti sicAvAtmanepadeSviti varttate / yamerdhAtorgandhane vartamAnAt paraH sicpratyayaH kid bhavati AtmanepadeSu parataH / 2 gandhanaM sUcanaM pareNa pracchAdyamAnasyA'vadyasyA''viSkaraNam / anekArthatvAd dhAtUnAM yamistatra varttate / udAyata, udAyasAtAM, udAyasata / sUcitavAn ityarthaH / sicaH kittvAdanunAsika lopH| tathA dakSo dAkSIsutaH-pANinizcakhyau- acIkathat / kiM? vA copAt pANipIDane iti yamaH sizvAtmanepadeSviti varttate / yamerdhAtoH paraH sicpratyayo vibhASA kid bhavati AtmanepadeSu parataH / upAyata kanyAM, upAyaMsta kanyAm / upAyata bhAryAM, upAyaMsta bhAryAm / pANipIDanaM vivAhanaM dArakarmeti yAvat / upAdyamaH svakaraNe [1/3/56] ityAtmanepadam // 12 // sthAdhvoricca vibhASA ktvA, thaphAntAnnopadhAcca seT / "vaJciluJciRtazcA'pi, kAzyapasya tRSema'SeH // 13 // vyAkhyA :- sthAghvoricceti [1/2/27] sijAtmanepadeSviti varttate / tiSThate-dhAtoryusaMjJakAnAM ca ikAro'ntAdezaH sicca kid bhavati AtmanepadeSu parataH / upAsthita, upAsthiSAtAM, upAsthiSata / ghusaMjJakAnAM- adita, adhita / kittvAdantyasya na guNaH / / vibhASA ktvA thaphAntAnnopadhAcca seDiti / nakAropadhAd dhAtoH thakArAntAt phakArAntAcca paraH ktvA pratyayaH seD vA kid bhavati / grathitvA, granthitvA, zrathitvA, zranthitvA, guphitvA, gumphitvA / nopadhAditi kiM ? 1. hanazca vadhaH - 3/3/76 2. yamo gandhane - 1/2/15 3. vibhASopayamane - 1/2/16 4. atra samAhAradvandve paJcamI - ha.Ti. 5. nopadhAt thaphAntAd vA - 1/2/23 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 rephitvA, gophitvA / "ralo vyupadhAdi' tyapi [ 1 / 2 / 26] vikalpo'tra na bhavati, nopadhAgrahaNa-sAmarthyAditi sthita "mityuktaM kRSNena / tatra nopadhAgrahaNasya kIdRzaM sAmarthyaM ? kiM ralo vyupadheti sarvatra nopadhA'nopadhayoravizeSeNa kittvaprApte idamArabhyate ?, yena siddhe satyArambho niyamArthaH iti sAmarthyaM syAt ? yato nopadhagrahaNenaiva vyupadhatvasya vyavahitatvAd ralo vyupadheti vikalpasya sarvathA bAdhitatvAd vyartha-mevedam / ata evA'bhinnaviSayatvAt vyupadhAbhAve'pi 'zrathitvA, zranthitve'-tyudAhriyate / ata eva bhASyakRdbhagavatA bAdhyabAdhakabhAvo'pi naa''vishckre| tena sAmarthyAntarAbhAvAd riphitvA, rephitvA, guphitvA, gophitveti vikalpena bhAvyaM, tathA cArphitveti pratyudAhartuM yujyate / tathA tu no pratyudAhRtaM vAmanAcAryeNa / tena tadabhiprAyaM samyag nAvasIyate / haimadhAtupArAyaNe riphat kathana-yuddha-hiMsA-dAneSu [siddha. dhA. 1376 ] - riphati, rirepha, rephitA, riphitaH, nyupAntya iti vyAvRttibalAt, RttRSamRSeti [ siddha. 4 / 3 / 24] vau vyaJjanAderiti [siddha. 4/3/25] ca vA kittvAbhAve ktveti [siddha. 4/3/29] nityamakittve rephitvetyuktaM tadapi vicAryamANaM vizIryate / thaphAntAditi kiM ? saMsritvA, dhvaMsitvA / vaJciluJciRtazcA'pi iti vaJci luJci Rta ityetebhyaH pare ktvApratyayaH seD vA kid bhavati / vacitvA, vaJcitvA, lucitvA, luJcitvA, RtitvA, artitvA / 'RterIyaG' [3/1/29]ArddhadhAtuke vikalpitaH, sa yatra pakSe nA'sti tatredamudAharaNam / seDityeva - vaktvA / I kAzyapasya tRSermRSeH // 13 // 113 kRzo halAdervyupadhA-dralantAt saMstathaiva ca / atideza- kGitaH proktAH subodhA upadezikAH // 14 // vyAkhyA :- kRza iti kAzyapasyA''cAryasya matena tRSermRSeH kRzazca paraH seT ktvApratyayo vA kid bhavati / tRSitvA, tarSitvA, mRSitvA, marSitvA, kRzitvA, karzitvA / kAzyapagrahaNaM pUjArtham / vetyeva varttate / halAdervyupadhAdralantAt saMstathaiva ceti / uzca izca vI, vI upadhe 2. AyAdaya ArdhadhAtukevA 3/1/31 1. vaJciluJcyRtazca - 1/2/24 3. tRSimRSikRzeH kAzyapasya 1/2/25 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 anusandhAna-56 yasya dhAtugaNasya sa vyupadhaH, tasmAdukAropadhAdikAropadhAcca dhAtorhalAdeH ralantAt paraH saMzca ktvA ca seTau kitau bhavato vA / dyutitvA, dyotitvA, didyutiSati, didyotiSati, likhitvA, lekhitvA, lilikhiSati, lilekhiSati / rala iti kiM? devitvA, dideviSati / vyupadhAditi kiM ? varttitvA, vivartiSati / halAderiti kiM ? eSitvA, eSiSiSati / seDityeva- bhuktvA, bubhukSate / atidezakDintaH proktA iti svarUpeNa(NA'?)kGito'pi santaH atidezena tadvatkaraNena kGitkAryabhAktvena kGitaH atidezakGitaH proktAH- pUrvaM pratipAditAH / subodhA upadezikA iti upadezapAThaH tatra bhavAH upadezikAH ktvAdayaH subodhAH- sukhajJeyAH // 14 // subodhA ityuktaM tadevA'pavAdaviSayaM pradarzanena spaSTayati na ktvA seTka ityAdinA sArddhazlokena - na ktvA seTkastathA niSThA, dhRSzIbhyAM svinmidikSvidaH / mRSastitikSAvacanAt, tathA bhAvAdikarmaNoH // 15 // udupAntyAd vikalpena, tathA pUGaH kitau muneH / vyAkhyA :- na ktvA seTaka iti saha iTA varttate yaH sa seTakaH / seTkaH kvApratyayaH kinna bhavati / 2 devitvA, sevitvA, varttitvA / seTka iti kiM ? kRtvA, dhRtvA / ktvAgrahaNaM kiM ? jigRhItiH, upasnihitiH, nikucitaH / dhRSzIGbhyAM svinmidikSvida ityetebhyaH parA- dhRSAdiparA niSThA kinna bhavati / tatheti seTkA niSThA 'ktaktavatU' [1/1/25] rUpA kinna bhavati / dhRS- pradharSitaH, pradharSitavAn / zIG- zayitaH, zayitavAn / svidiprasveditaH, prasveditavAn / [midi-] prameditaH, prameditavAn / [kSvidi-] prakSveditaH, prakSveditavAn / seDityeva- svinnaH, svinnavAn / svidAdInAM 'Aditazce' [7/2/16]ti niSThAyAmiTa pratiSidhyate / 'vibhASA bhAvAdikarmaNo'riti pakSe [7/2/17] iDanujJAyate sa viSayaH kittvapratiSedhasya / 1. ralo vyupadhAddhalAdeH sa~zca - 1/2/26 2. na ktvA seTa- 1/2/18 3. niSThA zIsvidimidikSvididhRSaH - 1/2/19 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 115 mRSastitikSAvacanAditi / mRSerdhAtoH titikSAvacanAt titikSArthAt seDniSThA kinna bhavati iti / marSitaH, marSitavAn / titikSAvacanAditi kiM ? apamRSitaM vAkyamAha / titikSA- kSamA, zAntiriti yAvat / / __ tathA bhAvAdikarmaNoH udupAntyAd vikalpeneti, udupAntyAtukAropadhAt parA bhAvAdikarmaNoH seNniSThA vA kinna syAt / dyotitaM, dyutitaM, tena pradyutitaH, tena pradyotitaH / muditamanena, moditamanena, pramuditaH, pramoditaH / udupadhAditi kiM ? sveditamanena / bhAvAdikarmaNoriti kiM ? rucitaM kArSApaNam / seDityeva- prabhukta odanaH / vyavasthitavibhASA ceyaM tena zabvikaraNAnAmeva bhavati / gudh pariveSTane [pANi. dhA. 1195] gudhitamityatra na bhavati / karmakriyA ekaphaloddezapravRttA'nekakSaNasamUharUpA, tasyA AdikSaNaH Adikarma / AdyakSaNe pravRtte dhAtvarthabhUtA kriyA nA'pravRtteti vacanam / athavA nyAyasiddho'yamarthaH, AdikSaNamAtre kriyAtvAropAt, taduktam "samUhaH sa tathAbhUtaH, pratibhedaM samUhiSu / samApyate tato bhede, kAlabhedasya sambhavaH // " iti / tathA pUGaH kitau iti pUGaH paraH ktvApratyayaH niSThA ca seD na kid bhavati / pavitaH, pavitavAn / muneH- pANineH sUtrAnusAraThayaM guNAtidezikavicAraH / zrImadguroH prasAdena prApaJci matikIrtinA // 16 // zrIyugapradhAnazrImacchrIjinasiMhasUrivijayirAjye zrImadgurUNAM zrIjayasomamahopAdhyAyAnAM prasAdenA'nubhAvena matikIrttinA pAThakazrIguNavinayavineyena prApaJci- prapaJcito vistAritaH / zlokabandhena pANinisUtrAnusAreNa zabdAnuzAsananiSNAtamatInAM viduSAM puraH prakAzitaH ityarthaH / iti zrIguNakittva-SoDazikA // paM0 zrIjIvakIrtigaNi-likhitaM // 1. mRSastitikSAyAm - 1/2/20 2. udupadhAd bhAvAdikarmaNoranyatarasyAm - 1/2/21 3. pUGaH ktvA ca - 1/2/22 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrImurIbAI - teramAsa (harakhAsuta - zivarAjakRta) saMpA. rasIlA kaDIA vi.saM. 1892mAM racAyela 'zrImurIbAI - mahAsatInA teramAsa'nI hastaprata 'zrI koDAya jaina mahAjana bhaNDAra' mAMthI prApta thayela hatI. kula 52 gAthAmAM A tera mAsa nirUpAyA che. mAgazara suda 13ne guruvAranA roja tenI racanA thayelI che. racanAkAra zrIzivarAja (savarAja) loMkAgacchano zrAvaka che. te sAyalAno nivAsI che. tenA pitAnuM nAma harakhA che. anusandhAna-56 jaina gurjara kavi bhA. 6, pR. 312- 313 para A kRtinI noMdha 'mUlIbAInA bAramAsa-52 gAthA' oma mUkI che. prastuta kRtino 'teramAsa'thI ullekha che. jai.gU.ka. mAM kRtinA Arambha - anta A pramANe che : Adi : aMta : huM to namuM siddha bhagavaMta, mukI mana Amalo re guNa gAuM mulIbAI satI, sahuko sAMbhalo re satI zrAvaNa suMdara mAsa, kaise re vakhANuM re jehanI sAkha siddhAMta mojhAra, vadavA na jANuM re saMvata aDhAra bAMNuo, joDyA mAgasIra mAsa re tIthi terasa neM guruvAra, pakha ajavAsa re mUlIbAI taNo mahimA, cau dasa gAje re bhaNe harakhAsuta savarAja, sAyalAmAM birAje re A prata rAjakoTanA prANajIvana morArajI zAha pAse hovAnuM noMdhAyuM che. A pratamAM murIbAIno ullekha mulIbAI che. teramAsanI pratamAM paNa kyAMka mulIbAI tarIke ullekha che. vaLI, 'Adi'mAMnI 4thI paMkti 'vadavA na jANuM' ane prastuta kRtimAM 'vaDhavANa jANuM re'no taphAvata dhyAna kheMce che. bIjI gAthAmAM 'tihAM krIDA kare naranAra' vAMcatAM ahIM 'vaDhavAMNa' zaherano ullekha sAco jaNAya che. aMte kavio potAno 'savarAja' tarIke ullekha karyo che jyAre prastuta 'teramAsA'mAM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 'sivarAja' tarIke ullekha che. ' bAramAsa' nI prata maLI nathI tethI bannenA vadhu pATha-bheda noMdhI zakAtA nathI. 117 zIrSaka sUcave che tema A kRtimAM loMkAgacchanA (sthAnakavAsI) sAdhvI-mahAsatIjI -murIbAInA tapa- zIlanA guNa gAtI jIvana jharamarane bAra - mAsI svarUpamAM AlekhAI che. lipyantara karatI vakhate 'Sa'no jyAM kha thato hoya tyAM sIdho 'kha' karavAmAM Avyo che. zabdAnte anunAsika hoya to Agalo varNa anusvAra le che, (jemake - ratana - rataMna / jANuM - jAMNuM) a bhASAkIya valaNa noMdhanIya che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM 'phAgu'nI peThe bAramAsI svarUpa khUba ja kheDAyuM che. adhika mAsavALu varSa hoya to te 'teramAsA' tarIke paNa oLakhAya che. moTe bhAge jaina kavioo nema - rAjula ke sthUlibhadra - kozAnA jIvanavRttAntane pasaMda kartuM che. mukhyataH temAM bAre mAsanA viziSTa varNana sAthe nAyikAviraha AlekhAyo che. sAmAnyataH anta milanathI Ave che. saM. 1649mAM zrIudayaratne 'neminAtha teramAsA' lakhyA che. prastuta kRti anA svarUpalakSaNonI rIte judI paDe che. ahIM nAyikAno viraha ane ante milana varNavAyA nathI, paNa pratyeka mahine zrImurIbAI saMyamanA mArge kevI rIte AgaLa vadhe che tenA vikAsanA sopAna AlekhAyA che. mahinAonuM viziSTatA sAthenuM prakRtivarNana ahIM gerahAjara che. oka zrAvake sAdhvIjInA jIvanane AlekhyuM che. omAM dareka mahine amano tapa-japanA mArge thato AdhyAtmika vikAsa ante saMthAro grahaNa karavA paryanta pahoMce che tenI vAta karI che. kavi pote paNa jaina dharmamAM zraddhA rAkhanArA che. potAnA gharanI sAme ja, jIvaNabhAI zeTha ane jhamaku zeThANIo 'thAnaka' (sthAnaka) banAvyuM hovAthI, kavinA dilane atyanta Ananda upaje che. te samaye vakhatacaMda rAjA rAjya karato hato tevI autihAsika mAhitI paNa ahIM maLe che. kavi pote sthAnakavAsI jainamatamAM UMDI zraddhA dharAvanArA ane dharmAnurAgI zrAvaka hovAnuM uparokta mAhitI jaNAve che. prastuta racanAnA pratyeka mAsamAM kula 4-4 gAthAo che. zrAvaNa mAsathI teno prArambha thAya che, jemAM murIbAInA janmasthaLa ane mAtapitA tathA bALapaNanI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 anusandhAna-56 vigato maLe che. murIbAI dazA - zrImALI vaNika zrIratanazA ane amRtabAIthI thayela putrI che. teo vaDhavANamAM rahetA hatA. murIbAI rUpe ane guNe ajoDa hatAM. pitAne prANanA AdhAra sama hatAM. AjJAMkita hovAthI mAtA - pitAne khUba vahAlAM hatAM. bALapaNathI ja pUrvapuNyanA saMskAro jAgRta thayA hoya te dharmane pAmelAM hatAM dharmamAM ananya ruci hatI. bIjA mAsa (bhAdaravA)mAM murIbAInI yauvana avasthAnuM varNana che. koThArI nAnajI sAthe lagna thayA. oramAyA santAna hovAnI vAta che, jethI nAnajI koThArI bIjavara hovAnuM jaNAya che. saMsAra mAMDyo che paNa manamAM vairAgya vaselo che. raMgabhoganI vAta tene rucatI nathI. bhaktimAM sadA tallIna rahe che. sadA tapa-AyaMbila ke upavAsa karatI rahe che. sAdhu-sAdhvIne sUjhato AhAra vahorAvavo game che. aSADha mAsamAM jema megha muzaLadhAra varase che tema murIbAI dharmakAryomAM (khoDADhorane khANa ApavuM garIbagurabAMne dAna ApavuM, patinI saMpattino aneka jarUriyAtone dAna ApI yogya upayoga karavo) vyasta rahe che. gharamAM oramAna santAnone potAnAM karI lIdhA che. omanI AMkha kyAreya mAnI yAda AvI bhInI na thAya te jubhe che. trIjA (Aso) mAsamAM murIbAIno Antarika vairAgya vizeSa dRDha thato varNavyo che. sadA upAzraye jatI rahetI hovAthI, saMsAramAM one have kazI AzA jaNAtI nathI. 'saMsAra cAra divasanA cAMdaraDA jevo che, kaThapUtaLIno khela che, o jyAM karmanA mAryA nacAve tema nAcavAnuM che. sagAvahAlAM ghaNAM che paNa anta samaye to koI sAthe AvanAra nathI tethI A saMsAra- dAvAnaLamAMthI - baLatAmAthI mane bahAra kADhavI joIo' avuM maMthana zarU thAya che. upAzrayamAM AThe pahora AvI, satI-sAdhvInAM caraNo seve che. bIjI bAju, moha-mamatA choDI, dhanano chUTe hAthe dAna ApavAmAM, sAdharmika bhaktimAM, vikalAMga pratye vizeSa vahAla darzAvI, aneka jIvone zAtA pahoMcADe che. -- trIjA mahinAmAM saMsAranA jUThA svarUpane oLakhI, mukta thavAnuM manthana cAlatuM batAvyuM hatuM. have cothA (kArataka) mAsamAM se mArge prayANa thAya tevI, karaNImAM parivartita thAya che. satata arihanta devanuM dhyAna kare che. vastro paheravAmAM sAdAI AvI. zaNagArano tyAga karyo. viSaya- kaSAya choDyA. khAvA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 pIvAnI aneka vAnagIno tyAga karyo. seMtho pUravAnuM choDyuM. pAMthI pADavAnuM paNa choDyaM. AMkhamAM kAjaLa lagAvavAnuM choDI dIdhuM. madhura kaNTha hato chatAM have moTe avAje gAtI nathI, kyAreya nindA - kUthalI karatI nathI. moTethI hasatI nathI. satsaMgano mahimA samajatI thaI che, tethI jyAM sobata barAbara na lAge tyAM te sobatathI dUra rahe che. 119 pAMcamA (mAgazara) mAsamAM murIbAIno adhyAtmabhAva aTalo vikase che ke AryA ANaMdabAI jevA guru maLe che ane temanI pAse dharmano abhyAsa kare che. bAra vrata aMgIkAra kare che. have murIbAIne gharanA kAmamAM citta rahetuM nathI, vadhune vadhu samaya te upAzraye ANaMdabAI pAse zIkhatI rahe che. sAmAyika, pratikramaNa ane posahanI leha lAgI che. asthira saMsAramA rahevuM one mATe have kedakhAnA jevuM thaI paDyuM che. saMyama mArge kyAre jAuM, kyAre ghera Avana - jAvananA pherAM baMdha thaze ? kyAre mohanI tAMta toDuM ? A ja leha lAgI che have mubAIne ! chaThThA (poSa) mAsamAM murIbAI have saMsAramAMthI nIkaLavAno makkama niradhAra kare che. gharamA saune spaSTa jaNAvI de che ke potAne have dIkSA levI che, A vAtanI ADe koio AvavuM nahi. ahIM murIbAInA cAritryanI utkRSTatA kavia sarasa varNavI che. gharamAM sau prathama A vAta sAMbhaLI, oramAna dIkaro A vAtano virodha kare che. kahe che "zA mATe tamAre dIkSA levI ? lADakoDathI ucheryA pachI have mane choDIne jazo ? kyAreya amane kaDavAM veNa kahyAM nathI. mAthIye adakero sneha tame Apyo che." Ama kahI dIkaro codhAra raDI paDe che. pIyarano parivAra paNa karagare che. paNa murIbAI saune saMsAranuM duHkha, saMsAranuM svarUpa varNave che ane saune potAnI vAta mATe manAvI le che. sAtamA (mAha) mAsamAM saMyama levAnI taiyArI darzAvI che. pAtrAM ne pustako lIdhAM. khUba ja dhana kharacyuM. lIMbaDImAM AvIne dIkSAno utsava karyo. lIMbaDInA zeTha raghubhAIo A utsava potAne zire UThAvI puNyakarma bAMdhyaM. ratanabAI temanA guru banyA. dIkSAnA pATha, navA grantho, jIva- ajIvanA bheda, corAzI lAkha yoni vagere zIkhavADyA. AThamA mAsa (phAgaNa)mAM amaNe lIdhelI dIkSAnI vAta che. saM. 1865nA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 anusandhAna-56 vasaMta mAsanI vada cothe, zrIratanabAInA hAthe dIkSA thaI. ratnacintAmaNi sarIkhA mahAvrata pAmI murIbAI khuza che. saMsArasamudramAMthI mArA gurujIo DUbatAMnI bAMya pakaDI mane bahAra kADhI che ano amano santoSa che. aTale ja kuTuMba kalakale che, pIyarano parivAra dhUske dhUske raDe che tyAre kAcanA kaTakA mATe \ ratna khovAya ? oma samajAvI, darekane zakti pramANe vrata-paccakkhANa ucarAve che. navamA (caitra) mAsamAM teo vicAre che : "AyakhAno kazo bharoso che nahi to tapa karIne karma TALavA o ja oka upAya che." AthI amaNe chaThTha ane aThThama tapa zarU karyA. 96doSano tyAga karI, nirdoSa AhAra vAparatAM. (zvetAMbara mUrtipUjaka sampradAyamA AhAranA doSa 42+5 = 47 gaNAya che. sthAnakavAsI sampradAyamAM 96 doSo gaNAvyA che.) upavAso vadhatA jAya che. 15 upavAsa to asaMkhya vAra kare che. mAsakhamaNa (mahinAnA upavAsa) karavAnA zarU karyA. kAyAne bhADaM ApavAnuM samajI, vigayatyAga karI, lUTuM anna vAparatA. lIluM zAka khAvA, yAvajjIva choDyu. pote kyAreya celI nahi kare tevo niradhAra kare che. jema AMbAnA lAkaDAno thAMbhalo majabUta- TakI zake tevo nathI hoto tema A deha kAcA kumbha peThe game tyAre tUTI javAno che tema samajI, tapamAM ane vIra prabhunA guNa gAvAmAM lIna rahe che. dasamA (vaizAkha) mAsamAM tapa haju vadhu ugra banatuM jAya che. have AhAramA mAtra be ja dravya le che. vastro jUnAM pahere che. chAza ane loTa vApare che. 93 divasa sudhI A ja AhAra rahyo tyAre AMkho tagatagavA lAgI. je joine zeTha raghubhAI amane vinatI karIne be roTalI levAne samajAvI dIdhAM. A AhAra upara tapa to cAlu ja hatA. zarIra hADapiMjara banI gayu. zarIranI nasonuM jALaM dekhAvA lAgyuM. Ama, tapa karI, kAyAmAMthI jANe sarva kasa kADhI lIdho. ___ agiyAramA (jeTha) mAsamAM have murIbAIne dehano jANe ke bhAra lAge che ! kyAre ane vosirAvU ? AthI, tapa ugratara banatuM cAlyu. ATha upavAsane pAraNe dasa upavAsa aq ghaNA divasa cAlyu. pariSaho sahyA - nitya navA navA. siMha peThe dIkSA pALI. rAgadveSane to cakacura karyA. sarpanI kAMcaLI jevU zarIra thaI gayu. mAtra amAM have AtmA ja okalo rahyo che, bAkI kAyAmAM kazuM nathI. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 saMthAro have nizcita haze oma jaNAvI kavi have bAramA mAsa ( aSADha) ne varNave che. 121 aSADha mAse anazana laI, khamatakhAmaNAM karI, deha vosarAvavAnuM murIbAIo pagaluM bharyu. raghubhAI tathA meghabAI zeThANI satI - sAdhvIone UlaTabhera dAna ApyAM. khetazIbhAInI putrI jhamakubAI temanI sevAmAM rahI. 13 divasano saMthAro karI saM. 1890nA aSADha suda 14nA zukravAranA roja svargavAsa-kALadharma pAmyA. murIbAInI jIvanakathA ahIM pUrI thAya che. teramA adhika mAsamAM kavi potAnI ane potAnA samayanI vigato Ape che. kavinA gharanI pAse sthAnaka ( upAzraya) che. jIvaNabhAI zeTha ane jhamakubAI zeThANIo karAvela che. A sthAnaka joIne kavinuM dila Thare che. sAdhujananI sevA, hRdayamAM bhakti lAvIne karavAnI te preraNA Ape che. mAnavano bhAva duSkara che. puNyakarmane kAraNe uttama avo jinadharma prApta thayo che tenI kavi sarAhanA karane che. A racanAsamaye nyAyapriya rAjA vakhatasiMha rANA rAjya karatA hatA. aMte teo prastuta racanAnI sAla ane kavinAma Ape che te mujaba A racanA saM. 1892nA mAgazara suda 13ne guruvAranA roja karavAmAM AvI che. arthAt murIbAI mahAsatInA kALadharma pAmyA bAda be varSamAM ja A racanA thaI che. kavio potAne harakhAnA dIkarA zivarAja (je sAyalAmAM rahe che) tarIke oLakhAvyo che. Ama, A teramAsA a paramparita bAramAsI prakAra karatAM thoDuM alaga prakAranuM hovAthI, temAM tatkAlIna samayanA rAjAnI, kavinI mAhitI hovAthI, autihAsika mUlyavattA dharAve che. ahIM paramparita prakRtivarNananI otha levAI nathI, ke virahano UMDo, utkRSTa sUra nathI, chatAM zrImUrIbAI mahAsatInA tapomaya jIvananI jharamara kazAya opa vinA ovI sundara rIte AlekhI che ke zrImurIbAInI mokSa mArganI leha utkRSTapaNe darzAvI zakyA che. o rIte A kRti anokhI che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 anusandhAna-56 mahAsatI murIbAInA tera mAsa OM namaH siddhaM / atha zrImurIbAI mahAsatInAM mainA likhA che. (harInAmanA mainAnI dezI) huM to namuM re siddha naraMda, mUkI AMbalo re. guNa gAuM murIbAi satI, sau ko sAMbhalo re. satI zrAvaNa suMdara mAsa, jese jese vakhAMNu re. jenI sAMkhya siddhAMta mojhAra, vaDhavAMNa jANuM re. // 1 // tihAM krIDA kare naranAra, beThAM gokha jAlI re, temAM rahe rataMnasA vaNIka, daso zrImAlI re. tasya gharuNI amRtabAI, madhuraM bole re. tasya kuMkhe upanAM murIbAI, nahiM tasyA tole re // 2 // amRtajAi sutA soya, suMdarI sArI re, jenAM rUpa taNo nahi pAra, sura avatArI re, mAta pityA taNuM vacana, mulIbAI na lope re. pityAne prAMNa AdhAra, kadI nava kope re // 3 // bAlApaNamAM bAI, kucAla navi cAlI re. mAtAne tu(u)raNIve, tanayA bahu vAlI re. pUrva puMnya taNe pasAya, pAmI dharma velo re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa o pahelo re. // 4 // 1 // mAsa bIjo // sakhI bhAdarave bharapUra, jobana jaba Ayo re. koThArI nAnajI ghera, sagapaNa karAyo re. paraNI AvI patIne ghera, kare bahu bhagatI re. jeneM mana vasIyo vairAga, DagAvI na DagatI re. // 1 // jeneM raMgabhoganI vAta, maMna nathI gamatI re, o to kare upavAsa AMbila, Atama bahu daMmatI re. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 123 nArI pAse nirmala sIla, karaMma bahu kApe re. sAdha sAdhavIne sujhaMtAM AhAra, murIbAI Ape re. // 2 // vastra-pAtra poSe apAra, pAle dharma gADho re. jima varase musaladhAra, megha AsADho re. khoDA Dhorane khavarAve khAMNa, ajA bahu ugAre re. rAMkaDhIkaneM dIye gartha, doSa nivAre re. // 3 // gartha taNAM bharyA bhaMDAra, dAMna bahu dIdhA re. ApyA mAnavi rAkhI ojha, manukhA lAvo lIdhA re. oramAyA upara AMkhya, khuNo navi bhIjyo re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa o bIjo re. // 4 // saLaMga 8 // mAsa trIjo che // Asoo AsA toDi, saMsAranI sarve re. murIbAI mana kare vicAra, karma kuMNa karave re. A to cAra divasanAM cAMdaraDA, bAjIgaranI bAjI re. saMsAranA khoTA khela, thAvaM suM rAjI re // 1 // sagAsAgavA bahu koya, che sukhanAM belI re. aMta sameM ApaNuM nahi koya, jAvaM melI re. have balatAmAMthI kADhuM, je dauM mAre hAthe re. te mAruM niradhAra, Ave mAre sAthe re. // 2 // moha mamatA murIbAI, na rAkhe ligAra re. dharma-hete vAvaryu dhana, garatha bhaMDAra re. tRptA karyA ghaMNA jIva, sAtA upajAve re. sAdharmIsuM ghaMNo saneha, dharma guMNa bhAve re. // 3 // kaMgAla taNo jAMNyo, murIbAI mAlavo re. lulA apaMga je jIva, teMne pAlavo re. apAsare Ave AThe pora, seve sati caraNa re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa o traNa re. // 4 // saLaMga 12 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 anusandhAna-56 // mAsa cotho // sakhI Avyo kArtaka mAsa, je karaNI mAMDI re. murIbAIiM viSaya kaSAya, melyA sarva chAMDI re. Acho vastra pere nahi aMga, saNaghAra na saje re. oka maMneM arihaMta deva, dhyAna dharI bhaje re. // 1 // mukha vAvare nahi mukhavAsa, sopArI navi khAve re. jeneM gaMmeM jJAnanI goTha, aMtaramAM bhAve re. kare nahiM aMjana maMjana, seMtho navi pUre re. gIta gAveM nahiM sarale sAda, kaMTha madhura re. // 2 // vali vikathA kerI vAta, kadI navi kare re. jethI lAgeM potAne pApa, tethI bahu Dare re. dAMta dekhADI kare nahiM gujha, hasI navi lye tAlI re. kadI kesa taNeM alaMkAra, pAtI navi DhAlI re. // 3 // nArI nIca taNI saMgata, kadI navi kare re. jenAM vacaMna amRta samAMna, dIThe dila Thare re. strIcarita taNo lavaleza, na jANe ligAra re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa o cyAra re. // 4 // saLaMga 16 // mAsa 5mo // satI mAgasare mohanI, murIbAI utArI re. dvAdaza kIdhA aMgIkAra, thayA vR(vratadhArI re. ArajAjI ANaMdabAi, satI sudhA vakhAMNu re. sIkhavI murIbAine samAga, prathama jANu re. // 1 // kare posA meM paDikamaNA, dinamAM doya velA re. satInoM kare ghaNuM saMga, rahe nitya bhelA re. murIbAI na kare gharanoM kAma, dharma laya lAgI re. viSaya-vela taNA je jora, mukyA sarve tyAgI re. // 2 // jeNe jANyoM athira saMsAra, sukha jAMNyAM kAcA re. bhAksI sarikhA jANyAM bhoga, murIbAI sAcA re. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 cita ciMtavaNa kare aha, saMsAra ke dI melUM re. balatAmAMthI nIkalI bAra, saMjama ke dI khelUM re. // 3 // ghare AvaNanAM pherA, kadI huM chaMDuM re. jo tUTe mohanI tAMta, to karmane khaMDuM re. mAre levo saMjama bhAra, nAve keneM AMca re. bhaNe harakhAsuta sivarAja mAsa se pAMca re // 4 // saLaMga 20 // mAsa chaTho // satI poSe thai prasiddha, dikhyA vAta kADhI re. mAre levo saMjama - bhAra, mata karo koI ADI re. bolyo oramAyo dIkaro, ke suMNa mArI mAya re. mArI satI siromaNI mAta, vijoga kima thAya re // 1 // lADe koDe rUDI pera, ucheryA amane reM. saMsAra tajyo syA mATa, ghaTe nahi taMmane re. mArI jananI aMgajAyAthI, vadhu tame rAkhyA re . kadi kaDavA kohelA veNa, maneM nahi bhAkhyA re. // 2 // hAtha joDIneM karagare, mAMnoM mAruM kayuM re. tameM lyo cho dikSAnoM nAMma, navi jAya rayuM re. ke che pIyaranoM parivAra, sau ko karagarI re. akhi varase jaladhAra, netra bharIyAM maMna galI re. // 3 // murIbAI saMsAranuM duHkha, varaNavyaM valI re. utaryo sahuneM aMgoaMga, gayA maMna galI re. AjJA lIdhI tatakAla, karI jhaTapaTa re. 125 bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa se chaTho re. // 4 // saLaMga 24 // mAsa sAtamo // mahA maiMne murIbAI, karI che sArI re. jeneM saMjamanI sAmagrI, lAge ghaNuM pyArI re. lIdhA pAtrA neM pustaka, kharacyAM dhana ghaNA re . sahune maMna ulaTa bhAva, na rAkhI maNAM re. // 1 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 anusandhAna-56 AvyA sera lIMbaDI mujhAra, satI murIbAI re. ko dikhyA taNo ochava, seTha raghubhAI re. jina mata dIpAvyo jora, bhalI bhalI bhAMte re. sera lIMbaDInA sAhukAra, vAvare puMnya khAte re // 2 // murIbAI thayA ujamAla, harakha navi mAya re. muneM adarAvo mahAvrata, kSiNa lAkheNI jAya re. kara joDI mulIbAI kahe, sira nAmI re. ratanabAI Apo dikSAya, karI merabAMnI re. // 3 // sIkhave dIkSA taNA je pATa, nitya navA grantha re. sIkhyA jIva-ajIvanAM bheda, jANyAM sarva artha re. corAsI lAkha jIvA, joMnanI jAMNI jAta re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa o sAta re. // 4 // saLaMga 28 // mAsa AThamo // phAgaNe pherA miTAyA, AvaNagamaNanAM re. murIbAI AdaryA mahAvrata, ratana ciMtAmaNanAM re. savaMta aDhAraseM pAMsaTha, vasaMta mAse re. vadi cothe lIdhI dikSAya, ratanabAI pAse re. // 1 // kuTaMba sahu kalakale, sAmoM navi juve re. pIyaranoM parivAra, dhrusake ruve re.. murIbAi kahe tatakAla, syA mATe ruvo re. tame kAcanA kaTakA mATa, ratana keMma khovo re. // 2 // bhaMmatAM anaMtA kAla, manuSa bhava Avyo re. kAMi Adaro sata sIyala, laho dharma lAvo re. AdarIyA vrata pacakhANa, jenI jevI sagatI re. murIbAI AvyA ratanabAI pAsa, kare bahu bhagatI re. // 3 // saMsAra samudaramAMthI, guraNIjIye tArI re. mArI buDatAMnI jhAlI bAMha, kADhI muneM vArI re. saMjama khele khAMDAdhAra, kare pUraNa khATe re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa o ATha re. // 4 // saLaMga 32 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 // mAsa navamo // caItare cita joyuM, mulIbAI vicArI re.. AukhAno bharoso nAhiM, ghaDi jAya pyArI re. Avase paradesI ANAM, pAchAM nahi vale re. muMne AvelA A joga, pacheM nahi male re. // 1 // jo bAMdhuM tapa taravAra, to zivasukha male re. jo karUM karaNI aghora, to karma ja Tale re. kare chaTha neM aThama, bese Asana vAlI re. nirdoSaNa lAve AhAra, channuM doSa TAlI re. // 2 // mAsakhamaNA kare maMnagaMmatA, paMnarano nahi pAra re. karmaneM dIdho dAvAnala, bAlI kIdho chAra re. vigaya mAtra vAvare nAhiM, lukhuM lAve anna re. kAyA jANI bhADArupa, ApeM jAMNIu gaMna re. // 3 // nIluM vaMjana varajyuM jAvajIva, celI navya khape re. vIra prabhujInAM guNa gAya, beThA mukha jaMpe re. kAcA kuMbha sarikhI jAMNI deha, na karo AMbA thubho re. bhaNe harakhAsuta sivarAja mAsa a nomoM re. // 4 // saLaMga 36 // mAsa 10 mo // vaisAkeM vAvare dravya doya, trIjuM dravya navya lIye re. sati juMnAM pere vastra, chAsa loTa pIye re. trANu dina pIdhI vali prAsa, AMkhuM tagatage re. a satI Agala suMdarI, bIjI navya lAge re. // 1 // seTha raghubhAI karI vInatI, samajhAvI dIdhA re. be roTalInAM lIdhA AhAra, upare AkarA tapa kIdhAM re. hAlaMtAM khaDakhaDe hADa, paga dorI samAna re. 127 nasa-jAluM naravI dekhAya, jihvA sukuM pAna re. // 2 // Apa to avaguNa leve, paraneM sobhA detA re. huM eka jihvAMi karI, varNava karuM ketA re. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 anusandhAna-56 saunAM upare samatAbhAva, nahiM keneM dukhadAI re. ajavAlyu koThArInuM kuLa, satI murIbAI re. // 3 / / vacaMna kathaMna taNA je veNa, na dhareM kAMne re, jene aDAvyuM mokSyasuM mana, karI akadhyAMne re. tapa karI kAyAmAMthI, kADhI lIdho sarva kasa re. bhaNeM harakhAsuta sivarAja, mAsa o dasa re // 4 // saLaMga 40 // mAsa igyAramo // jeThe jAMNapaNuM satIye, ghaNuM ANyuM re. kadi vosarAvU mArI deha, bane aq TAMNuM re. pache bAMdhI tapanI Teka, anna navi khAvU re. AThane pAraNe dasa, arbu bahu dina calAvyuM re. // 1 // vali parisA taNI coTa, nitya navI mele re. jo Ave deva dANava, tethI navya chale re. sUrapaNe lIdhI dikSA, sIhapaNe pAlI re. rAgadveSa karyA cakacura, karma dIdhA bAlI re. // 2 // lAlaca meM lapasA lepa, nahiM lagAri re. o sAcI satI murIbAI, jAuM balihArI re. suke bhuke ko sarIra, nahi rudra meM mAMsa re. mAMhi rayo vAlo valagI, jIva taNo haMsa re. // 3 // sarpa- khokhaM jevU, avI karI kAyA re. tapa karI sosyuM sarIra, navi rAkhI mAyA re. have karase saMthAro satI, saMdeha naiM lagAra re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa igyAra re. // 4 // // mAsa bAramoM // satI AsADe aNasaNa, AlavI sutA re. anaMtA bhavanA kApyA, karma je khutA re. namaNa khamaNa murIbAI, bahuvidha kIdhI re. khaMmata khAMmaNA khaMmAvI deha, vosirAvI dIdhI re. // 1 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 129 seTha raghubhAi ghera jANo, meghabAI seThAMNI re. jeNe ApyA satIyuM ne dAMna, ulaTa bhAva ANI re. khetasIbhAI dhuyA jhamakubAI, kare suta artha re. satIyuMnI kare sevA, aMta sameM samRddha re // 2 // vairAga ghoDe thayA asavAra, satI murIbAI re. dhaMna mAtA aMmRta kuMkha, maNIrataMna jAI re. subha praNAMmane subha lesA, aMta sameM AvI re. gayA devaloka mojhAra, karma khapAvI re. // 3 // ajavAMlI caudasa dina, AthamI beTho mera re. sukravAre sIdho saMthAra, cAlyo dina tera re. ne yuvAne asADe, niravAMNa potA niradhAra re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, mAsa me bAra re. // 4 // saLaMga 48 // mAsa adika // adaka mAse adakA karI, satI guNa gAvo re. tameM karo karaNI dina rAta, karma khapAvo re. satI, thayuM sudha kAma, Apa vicAra karavo re. japa tapane sata sIyala, citamAM dharavo re. // 1 // uttaMma dharma jina-mArga, malyo puMnya joge re. dukara mAnavano bhava, bhAkhyo vItarAge re. mArA ghara pAse thAnaka, dIThe dila Thare re. rANo vakhatasaMga bhupAla, anyA navi kare re. // 2 // jIvaNabhAI karAvyo thAnaka, ghare jhamakuM seThANI re. joM gAyA avicala pratApa, sAkha samANI re. sAdhujananI karo sevA, bhagatI lAvana re. pUrA thayA mAsa tera, gAthA bAvana re. // 3 // saMvata aDhArase bANuMye, joDI mAgasara mAsa re. tithi terasa meM guruvAra, pakha ajavAsa re. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 4/3 7/3 7/4 kaDI/paMkti 1/1 AMbalo = vaTa 2/3 gharuNI 2/4 upanAM 7/4 8/2 gartha ojha = iti zrI mahAzatI murIbAIno 13 mAsa saMpUrNam // zreyostu subhaM bhavatu // = janmyA pasAya = kRpA thakI bakarI ajA = rAMkaDhIka = garIbagurabAM = dhana - = murIbAI taNo mahimAya, cihuM disi gAje re. bhaNe harakhAsuta sivarAja, sAyalAmAM virAje re. // 4 // udAratA 10/1 sagAsAgavA = sagAvahAlA 11 / 3 sAtA = zAMti / zAtA 12/1 mAlavo = mAlava dezano rAjA 14/4 sarale sAda = dIrgha/pralaMba avAje 15/4 pAtI pAMthI/seMtho = gRhiNI/strI = dikSA 17 / 4 samAga = samAya / sAmayika ? 19 / 1 athira = asthira/caMcaLa 19/2 bhAksI = kedakhAnuM 21/1 dikhyA 27/2 adarAvo 28/3 jana 31/3 sagatI zakti 32/3 khATe = lAbha thavo yoni = = zabdArtha AdaravuMnuM preraka kaDI / paMkti 35 / 2 chAra = rAkha 35/4 gaMna guNa 36/1 nIluM = lIluM 36 / 1 - vaMjana = vyaMjana / zAka ke caTaNI jevI vAnagI 36/3 AMbA thubho jevo niHsAra 36/4 nomoM navamo = anusandhAna-56 = 37/3 prAsa = prAza/khAvuM / Aroga 40/2_aDAvyaM = lagADyaM 41/2 vosarAvUM = tyajuM 42 / 9 = AMbAnA thAMbhalA parisA = pariSaha ? = karmanI nirjarA arthe svecchAthI bhogavAtA kaSTo 43/3 rudra rudhira 46/3_dhuyA = putrI 47/3 lesA = lezyA = adhyavasAya = = bhAva pariNAma 48/2 sIdho siddha thavuM, saphaLa thavuM 48/3 yuvAneM asADe = aSADhanA madhya bhAge 49/1 adaka = adhika 50/4 anyA = anyAya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 131 prakIrNa stavano - upA. bhuvanacandra prakIrNa patromAMthI maLelAM keTalAMka stavana ahIM rajU karyAM che. goDIpArzvanAthanA stavanamAM kartAnuM nAma nathI, bAkI badhAMmAM kartAnAma che, ane A badhA kavio suprasiddha che. emanI A racanAo kadAca kyAMka pragaTa thaI haze, to paNa A pAnAomAM temanuM mULa bhASAsvarUpa ane jUno pATha sacavAI rahyAM che. e dRSTie e prakAzanayogya jaNAya che. AvI janI kRtiomAM jovA maLatI jUnI dezIo - jUnA DhALa dhyAna kheMce che. game te dezImAM kavionI kalama kevI saralatAthI vahI jAya che, hRdayomionuM citraNa A kavio keTalI sahajatAthI kare che - ainuM darzana paNa AnandadAyaka che. racanAomAM jUnA zabdarUpo jovA maLe che. jema ke, 'padhAro'nuM mULa rUpa 'pAu dhArau', 'paragaju'- asalI rUpa 'paragaraja' vagere ahIM yathAtatha rahyA che. paravartI nakalomAM AveM jovA na maLe. goDI-pArzvanAtha-stavana - svAmI-sevaka bhAvane avalaMbIne racAyela A stavanamAM prabhune vinanti, kAkalUdI, upAlambha vagere bahu madhura zabdomAM vyakta thayA che. prabhusneha ane zaraNAgati A stavanamAM cUMTI cUMTIne gavAyA che. __ bhIlaDiyA-pArzvanAtha-stavana - AmAM pArzvanAtha prabhunA jIvanaprasaMgonuM varNanamAtra che. kAvyatattva nahivat che. bhIlaDI gAma ke tIrtha viSe paNa koI ullekha nathI. kavi A tIrthanI yAtrAe gayA hoya ane tyAre temaNe A stavana racyuM hoya evI kalpanA thaI zake che. sambhavanAtha-stavana - AdhyAtmika dRSTie racAyela A stavanamAM vividha jIvabhedomAM jIvonI bhavasthiti-kAyasthitinuM zAstrIya nirUpaNa khUbIpUrvaka - kAvyatattvane AMca na Ave evI rIte - sAMkaLI lIdhuM che. upA. devacandrajI mahArAjanAM stavanonI yAda apAve evI racanA che. paJcatIrthI-stavana - zatrujaya, dIodara, giranAra, jIrAulA, sAMcora Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 anusandhAna-56 A pAMca tIrthonI AmAM bhAvabharI stavanA che. kavi lAvaNyasamayane A tIrtho pratye vizeSa AkarSaNa haze evaM jaNAI Ave che. - zItalanAtha - stavana amarasaranA mandiranA mUlanAyaka zrIzItalanAtha bhagavAnane uddezIne racAyuM che. prabhune pAmyAno Ananda kavie vividha kalpano dvArA manorama rIte citrita karyo che. - A racanAonuM lipyantara paM. zrIaMkitabhAI (pAlItANA) e karI ApyuM che. hastalikhita patro amArA saMgrahanA che. zrIgoDIjI pArzvajina - stavana // 60 // ava0 1 prabhu sahajai, mahira karau sadA jI, sevakanI, suNi aradAsa ho, paragaraja, jaMgama jeha chai jI, navi mehalai, teha nirAsa ho. avadhAro2 araja mayA karI jI, pAu dhAraU, muja mana geha ho, syo cAro2 sAhibaneM sevaka taNau jI, jo desyo chaTakI cheha ho. ava0 2 eka nijariM2 jeha sahune jUi jI, kima badaleM2 dila te dayAla ho, dIna dekhI 2 je na karI dayA jI, kima tehane kahIi kRpAla ho. ava0 3 bhalo bhuMDo, huM sevaka tuma taNo jI, guNa hINoM2 gunahI atyaMta ho, paNi tumhaneM, na ghaTi uvekhavo jI, tumhe giruA ne guNavaMta ho. ava0 4 sAhiba jo2 sevakaneM tajo jI, to sevakanuM, to syuM jAi ho, koi bIjAneM2 jaI olageM jI, paNi prabhunI, lAja lepAya ho. prabhu moTA2 mITi pAlaTi jI, tihAra choTA 2 nu lahi tola ho, samabhAvI, svabhAvi jeha chai jI, kima thAi tehanuM mola ho. sevaka je, kahivANau ApaNau jI, niravahI, levo prabhu tAsa ho, pahilAM ne3 pachi paNi tumha vinA jI, kuMNa desyeM dilAso pAsa ho. ava0 7 cItAro2 na saki cItarI jI, rUpa tAharo 2 jagavitareka ho, ava0 6 jo nyAro sevakathI tuM rahI jI, paNi huM to na meluM Teka ho. ava0 8 ava0 5 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 tujha sarikhaU, jau bIjau hui jI, jotA syuM, eha jagamAMhi ho, tihAriM tujhaneM, kuNa mahinata karai jI, jai valagu, tehanI bAMhi ho. ava09 tAharI mAi, eka tuM hi ja jaNyo jI, bIjo koi nahi balavAna ho, ima jANI2-nai huM Aviyau jI, muja mujaro, lyo mahiravAna ho. ava0 10 jau mujhanaI, tumheM uvekhasyo jI, tau paNi huM, na chAMDuM tujha ho, tumhe sAthe 2 nivaDa nehiM karI, avilaMbyo 2 Atama mujha ho. ava0 11 tAhari taU sevaka chai ghaNA jI, paNi tA (mA) hari2 sAhiba tuM eka ho, bhavamAMhi, bhamatAM bhavobhavaM jI, tujha sevA cAhuM suviveka ho. nisanehI, paNuM lahI nIranuM jI, maccha jalani na chADi to hi ho, jala vinA, tehaneM jIvADavA jI, nahI bIjo samaratha koi ho. jeha vinA2 kAja sareM nahI jI, sI tesyuM Akhari rIsa ho, mehAneM valI moTAM gharAM jI, Asa tajIi na vIsvAvIsa ho. te mATi huM trividhiM karI jI, pAsa goDI garIbanivAja ho, sevaka chaM udaya sadA lahI jI, manamohana zrImahArAja ho. ava0 12 ava0 13 zabdakoza paragaraja (1) mayA (2) cAro (3) gunahI (4) olage (5) pAlaTi (6) mITi (6) jagavitareka (8) Akhari (14) paropakArI, paragaju dayA, kRpA rasto upAya, gunegAra seve, sevA kare badalAve mITa ? najara ? jagatamAM tenA jevuM bIjuM koI nathI, jagatavyatireka AkarI ? 133 ava0 14 ava0 15 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 anusandhAna-56 zrIbhilaDIA-pArzvajina-stavanam // 6 // zrIsadgurubhyo namaH // sarasati sAmina vinavU re, samarI zArada pAya, azvasena kula caMdo re, devI a devI vAmA jasa mAya, ___ manamohana sAmI samarIa re. // 1 // prANatathI prabhU upanA re, vAmAdevI aMga, supanasUcita jina janamiA re, tanaya tanaya hu[u] ucharaMga. m0||2|| ikhAvaMzai avataryA re, jima jagiu bhANa, mAta manoratha pUrato re, kuara kuara atisujANa. m0||3|| dina dina tejiM dIpai to, rUpakalA abhirAma, yovanavana(ya) paraNAvIo re, kuari kuari prabhAvati taa(naa)m.m0||4|| tesuM viSi sukha bhogavai re, pAsakumara jinarAja, manaha manaratha pUrato re, sArikhi sAri samaro kAja. m0||5|| ekadina jinavara AvaMtA re, dITho nAga balaMta, paMcAgani sAdhi sadA re, mAnavI mAnavI maliA bahuta. m0||6|| kamaTha haTha tava bhAjivA re, jinavara AvyAM tAma, tApasa tapasA sI karI re, jIva ja jIva bali iMNi ThAma. m0||7|| kamaTha kahai suNi rAjavI re, navi jANau dharama marama, kuara kari kuhaDo lei [re], kApiuM kApiuM bohaDa jAma. m0||8|| adha balato nAga kADhio re, kAni dIuM abhimantra, maMtra prabhAvi te thayau re, deva ja deva huo dharaNendra. m0||9|| kuara prasaMsA sahu kari re, kamaTha galiuM tava mAna, kuara ghari AvI karI re, AlI chai Ali varasI dAna. m0||10|| nija avasara jANI karI re, cArIta li jina caMga, tapa tapi ati Akaro re, dhyAniM te dhyAni rahiA raMga. m0||11|| tApasa tihAM thakI cavI re, meghamAlI thayau deva, krodha dharI mana ciMtavai re, vira ja vira vAlU mujha heva. m0||12|| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 135 aMdhakAra vegi karI re, deva varasAvi meha, kAusagathI jina navi cali re, dehasUM dehasUM na dharai neha. m0||13|| nAka lagi ucUM caDiuM re, nIra taNA halola, tava jina Akula ati thaA re, deva te deva kari kalola . m0||14|| avadhijJAna iMdo joa re, Asana kaMpiuM kema, nija sAmI jANI karI re, iMdra ja iMdra ja Avai tema. kamala karI sohAmaNUM re, baisAri jinadeva, phaNa dharyAM jina upari re, nAga ja nAga ja sAri seva. jima jima jala uMcUM caDi re, tima tima kamala caDaMta, iMdranaM te tava aTakalyo re, kamaThainA kamaTha taNA karatuta. ma0||17|| tava iMdo mAraNa dhaso re, deva nATho tatakAla, jaI sAmI saraNi rahyo re, jIvata jIvata dyAI dayAla. iMda ciMtai mi navi mari re, sAmI saraNaM lIdha, jina prati sUra vinavi re, choDo yo choDo mujha aparAdha. dosI khAmI sura ApaNo re, puhato nija taNi ThAmi, iMdo jina prayAmI karI re, vegasUM vegaiM valiuM jAma. dhyAna dharai jinajI bhalUM re, pAlI paJcAcAra, kaThina karama dUri thayAM re, kevala kevala pAmUM sAra. vAgI devanI du[du]hi re, maliA suranAM vRMda, samosaraNa tihAM raci re, AviA AvyAM suranAM vRMda. dharama desana jinajI deha re, anukrama vihAra karaMta, sarvAyu puruM karI re, puhutA te puhatA mugatya mahaMta. ima jinavara guNa gAvaMto re, saphala phalyo mujha Aja, sakala padAratha sa pAmia re, pAmI te vaMchita keruM rAja. bhelaDia jina bheTi re, vAmAnaMda nariMda, m0||15|| m0||16|| m0||18|| m0||19|| m0||20|| m0||21|| m0||22|| m0||23|| m0||24|| manaha manoratha pUrato re, tuM chai jaga trijaga kero iMda. mi jina gAo harakhasUM re, ANI ulaTa aMga, je jinaguNa bhAvi bhaNi re, tuM ghari vAdhi dina dina raMga. m0||26|| m0||25|| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 e sakala sukhakara, tuM jaga duHkhahara vaMchia Aso pUraNo, ima Avai suravara nami raMgabhari, parama pAtika cUraNo, mi ulaTa ANI stavyo raMgaI, tuM jagajaMtu hItakarU, jIvasaubhAgya sevaka jaMpi, AsA pUro jinavaru. zabdakoza bohaDa (8) bhelaDia (25) ? bhIlaDiyA zrIsaMbhavanAtha - stava anusandhAna-56 m0||27|| // 60 // sukhakAraka ho, zrIsaMbhavanAtha kiM sAtha grahyo meM tAharo, siddhapurano ho, prabhu sArathavAha kiM bhava aDavIno bhayaharo. huM bhamIo ho, mohavasa mahArAja kiM gahana anAdi nigodamAM, kIdhA pudgala ho, parAvartta anaMta kiM mahAmUDhatAniMdamAM. tirigaimAM ho, asanni egiMdi kiM veda napuMsaka ne vanAM, AvaliMneM ho, asaMkhya meM bhAga kiM sama puggalaparAvarttanAM. sukSmamAM ho, sAmAnye svAmi kiM bhU jala jalaNa pavana vaneM, utsappiNI ho, asaMkhyAtA loga kiM nabhapradeza samA miNeM. ugheM bAdara' ho, bAdaravanamAMhi kiM aMgula asaMkhyabhAgeM mitA, avasappiNI ho, suhuma thula anaMta kiM aDhI puggalapariattatA. hiveM bAdara ho, puDhavIneM nIra kiM anala anila patteyataru, nigodamAM ho, suNi tArakadeva kiM sittari koDAkoDi sAgara. vigaleMdI ho, mAMhi saMkhyAta kiM sahasa varasa jIvana rulyo, paMciMdI ho, tiri nara bhava ATha kiM ATha karama kacareM kalyo. nAraka sura ho, eka bhava arihaMta kiM viNa aMtara sAMtara paNeM, kahu (huM) ketI ho, jANo jagadIsa kiM karmakadatha (rtha)na jIvaneM. 3 4 6 7 8 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 137 9 cauda bhede ho, cauda rAja majhAra kiM corAsI lakha yonimAM, bhrama rasIo ho, vasIo bahuvesa kiM bhavapariNati tati gahanamAM. asuddhatA ho, thaI asuddha nimitta kiM sudha nimitteM te TaleM, te mATe ho, sarvajJa amoha kiM tumha saMge cetana hileM. nijasattA ho, bhAsana ruciraMga kiM khimAMvijaya guruthI lahI, jinavijayeM ho, pAraga tumha seva kiM sAdhana bhAvaiM saMgrahI. iti saMbhavaprabhoH stavaH // ----- paJcatIrthI stavana Adi e Adi jiNesarU e, puMDara puMDaragiri siNagAra ke, rAyaNaMrUkha samosaryA e, pUrava pUrava navANUM vAra ke, Adi e Adi jiNesarU e, Adi te Adi jiNaMda jANUM, guNa vakhANUM jehanA, manaraMga mAnava deva dAnava, pAya pUje tehanA, eka lakha corAsI pUrava poDhA, Ayu jehano jANIiM, settuMja sAmI risaha pAmI, dhyAna dhavalo ANIiM. 1 dITho e dITho e dIodara maMDaNo e, mITho e mITho e amIya samANa ke, zAMti jiNesara solamo e mohae sovana vAna ke, dITho e dITho e dIodaramaMDaNo e, dIodara maMDaNa, duritakhaNDaNa dIThe dAridra cUrae, sevatA saMkaTa sarva nAseM, pUjyA vaMchita pUrae, sUra kariya mAyA saraNeM AyA, pArevo jiNe rAkhIo, dAtA bhalero dayA kero, dAna mAraga dAkhIo. 2 giruo e, gaDha giranArano e, jasa sira jasa sira nemIkumAra ke, samudravijaya rAyA kulatilo e, rANi zivAdevI taNo re malAra ke, giruo e gaDha giranArano e, giranAra giruo DuMgara dekhI, hIiM harakhI he sakhI, navaraMga naverI nemi kerI, karisa pUjA navalakhI, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jinacitta mIThI dayA dIThI, rANI rAjUla pariharI, saMsAra TAlI sIyala pAlI, nemI mugati vadhU varI. 3 jAsyU e jAsyU e deva jIrAuleM e, karasyUM e saphala be hAtha ke, sAtha milyo saMgha sAmaTho e, pUjavA pUjavA pArasanAtha ke, jAsyUM e deva jIrAuleM e, jIrAulo jaganAtha jANI, hiMiM ANI vAsanA, mana mAna moDI hAtha joDI, gAyasyuM guNa pAsanA, Dha Dhola DhamakeM ghUghara ghamakeM raMga rUDI vAsanA, prabhu seva karatAM dhyAna dharatAM sUkhe Ave AsanA. 4 sAco e, jina sAcora no e, tribhUvana maMDaNa vIra ke, dhIrapaNe jiNa tapa tapyo e, sovana sovana vAna sarira ke, sAco e jina sAcorano e, sAco sAmI sadA sAco, copaTa mala cihuM diza tapeM, prabhu pApa cUreM Asa pUreM, jApa jogIsara japeM, sasi sura maMDala kAMne kuMDala, hiiM hAra sohAmaNo, jinarAja Aja dayAla dekhI, upano ulaTa ghaNo. 5 paMca e paMca meru samAna ke, paMca e tIratha je staveM e, sa(ta)su ghari tasu ghari naveya nidhAna ke, tasa ghari raMga vadhAmaNAM anusandhAna-56 tihAM ghareM tihAM ghareM aMgaNa pavItra ke, nara nAri kare re ANaMda ke, munI lAvaNyasameM bhaNeM e, ima bhaNeM lAvaNyasamaya bhAvanna tasa ghareM, jaya jaya kAra e, ima kaheM kaviyaNasu ege bhaviyaNa pAme bhava pAra e. 6 naverI (3) AsanA (4) iti zrIpaMcatirthijinastavanaM zrIkhirapura madhye zAMtinAthaprazAdAt svAtmArthe zrI... zabdakoza navatara, navIna ArAma ? Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 139 zrIzItalanAtha-stavana morA sAhiba ho, zrIsItalanAtha kI, vInati suNi eka moraDI, dukha bhAMjai ho, tuM dInadayAla kI, vAta suNI mai toraDI...mo0 1 tiNa torai ho, huM Aya upAsiki, mujha mani AsA chai ghaNI, kara joDI ho, kahuM mana kI bAta ki, tuM suNije tribhuvana dhaNI...mo0 2 huM bhamiyau ho, bhavasamudra majhAra ki, dukha anaMtA mai sahyA, te jANai ho, tuhi ja jiNarAya ki, mai kima jAyaiM te kahyA...mo0 3 bhAga jogai ho, torau zrIbhagavaMta ki, darasaNa nayane re nirakhIyau, mana mAnyau ho, morai tuM arihaMta ki, hIyaDau hejai harakhIyau...mo0 4 eka nizcaya ho, mai kIdhau Aja ki, tuka(jha) biNa deva bIjau nahI, ciMtAmaNi ho, jau pAyau ratanna tau, kAca grahai nahi ko sahI...mo0 5 paJcAmRta ho, jau bhojana kIdha tau, khali khAvA mana kima thIyai, kaMThatAMi ho, jau amRta pIdha tau, khArau jala kahau kuNa pIyai...mo0 6 motIkau ho, jau pahirevau hAra tau, ciramachi kuNa pahirai hIyai, jasu gAMThi ho, lAkha koDi garattha ki, vyAja kADhI dAma kima lIyai...mo0 7 ghara mAhe ho, jau pragaTyau nidhAna tau, desaMtari kahau kuNa bhamai, sonA kau ho, jau purasau sIdha tau, dhAtuvAhanai kuNa dhamai...mo0 8 jiNa kIdhA ho, javaharavyApAra tau, maNihArI mani kima gamai, jiNa kIdhA ho, sahI hAla hukamma tau, te tuM-kAryau kima khamai...mo0 9 tuM sAhiba ho, merau jIvana prANa kiM, huM prabhu sevaka tAharau, morau jIvita ho, Aja janama pramANa ki, bhavadukha bhAgau mAharau...mo0 10 tujha mUrati ho, dekhatAM prAya ki, samosaraNa....., jina pratimA ho, jinasarikhI jANi ki, mUrikha je sAMsau karai... mo0 11 tuma darasaNa ho, [mujha (?)]ANaMdapUra ki, jima jagi caMda-cakoraDA, tuma darasaNa ho, mujha mani ucharaMga ki, meha Agami jima moraDA...mo0 12 tuma nAmai ho, morAM pApa pulAya ki, jima dina Ugai coraDA, tuma nAmai ho, sukha saMpati thAya ki, manavaMchita phalai moraDA...mo0 13 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 anusandhAna-56 huM mAMgu ho, hiva avihaDa prema ki, nita nita karuMya nihoraDA, mujha dejyo ho, sAmI bhava bhava seva ki, caraNa na choDuM toraDA...mo0 14 kalazaH ima amarasarapura saMghasukhakara mAta vaMdA naMdaNo, sakalApa sItalanAtha sAmI sakala jaNa ANaMdaNo; zrIvaccha lAchaNa vara rUpa kaMcaNa rUpasuMdara mohae, e tavana kIdhau samayasuMdara suNata jaNa mohae...mo0 15 iti zrIamarasaramaMDaNa zrIzItalanAtha-bRhatstavanaM saMpUrNaH samApataM ||shrii.... khali(6) ciramachi (7) maNihArI (9) pulAya (13) nihoraDA (14) zabdakoza khoLa kIramajI (eka jAta, kApaDa) maNIyArano dhaMdho nAsI jAya AnaMda, moja Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 TraMkanoMdha ( anupUrti) : moTI khAkharanA derAsaramAMno eka pAdukAlekha 141 upA. bhuvanacandra anu0 54mAM 'nAnAdezadezI bhASAmayastotra'nI bhUmikAmAM bhujanA 'rAyavihAra' nI carcA thaI che. A derAsaramAM rahelA vijayacintAmaNi- pArzvanAtha kendramAM rAkhI rAsanI racanA thaI che. rAyavihAranA mULanAyaka to AdinAtha bhagavAna prathamathI ja che. paNa tyAM eka bimba vijayacintAmaNi pArzvanAthanuM che eTalI mAhitI moTI khAkharanA derAsaranA zilAlekhamAMthI maLe che. cintAmaNi pArzvanAthanI vizeSa prasiddhi te samaye sArI peThe hatI tevuM moTI khAkharanA ja eka bIjA lekhathI siddha thAya che. bha. AdinAthanA pAdukA uparanA lekhamAM bhujanA rAyavihArano ane cintAmaNi - pArzvanAtha tathA RSabhadeva ema be bimbano ullekha che. 'nAnAdeza0' rAsamAM mAtra cintAmaNi - pArzvanAtha bha. no ja ullekha che, sAthe caumukha derAsarano ullekha che. rAyavihAra Aje paNa vidyamAna che ane prathamathI ja te caumukha na hatuM. AthI caumukha derAsaranI bAbata anirNIta rahe che. moTI khAkharano rAyaNapAdukA parano lekha ahIM Apyo che. zrIvivekaharSagaNI aSTAvadhAnanA sAdhaka hatA; kaccha, jesalAmaMDala vagere dezonA adhipati rAva bhAramallajIne pratibodha ApI amArighoSaNA karAvI hatI. rAva bhAramalle rAyavihAra baMdhAvyuM je cintAmaNi- pArzvanAtha tathA zrIAdinAthanA bimbathI alaMkRta hatuM. bhAramallajInA bhAyAta paMcANajInA tAbAnA khAkhari gAmamAM sA. vayarasIe zatruMjayAvatAra - mandira baMdhAvyuM, temAM A pagalAMnI pratiSThA karAvI vagereno AmAM nirdeza che. bhadrezvaratIrthamAM jIrNoddhAra paNa temaNe karAvyo hato. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 anusandhAna-56 rAyaNapAdukA parano lekha zrIAdinAthapAduke zrIzatruJjayAvatArasUcake kArite spaSTASTAvadhAnasAdhakai(ka)-zrIkacchavAgaDajesalAmaNDalAdyanekadezAdhIzamahArAja-zrIbhAramallajIpratibodhapravartita-sakaladezaviSayakagavAdi [kA] bhayadAna - mukti-bhakti-prasannIkRtazrIRSabhadevopAsakasuravizeSasAnnidhyAt saM. 1658 varSe posa vadi 6 [uke]sagaNabhaTTA0- kakkasUrisamupadiSTa - mahArAja zrIbhAramallajI-nirmitazrIcintAmaNipArzvanAtha-zrIRSabhadevAdyalaGkRta-zrIrAyavihAraprAsAda-zrIbhadrezvarajIrNavihAroddhAraprabhRti-sukRtasamarjita-yaza:karpUrapUrasU(su)rabhIkRta-zrIjainazAsanaprAmANikapravara-paM.zrIvivekaharSagaNipratibodhita - rAjabhrAtR zrIpaMcAyaNajI - satkazrIkhAkharigrAmagrAmaNI- - sA0vayarasIkena pratiSThite ca zrItapAgacchAdhirAjazrIvijayasenasUribhiH / muniudayaharSeNa lipIcakre / - jaina derAsara nAnI khAkhara (kaccha) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 darzana vize vicAraNA - 143 'darzana' zabda traNa arthamAM vyApakapaNe pracalita che: 1 1. jovuM 2. alaukika vastuno sAkSAtkAra 3. nizcita vicArasaraNI (jema ke sAGkhyadarzana). jaina paramparAmAM A uparAnta be viziSTa sandarbhe darzana - zabda prayojAya che : 1. tattva paranI zraddhA (- samyaktva) 2. nirAkAra - upayoga ( - sAmAnyagrahaNa). atre AmAMthI darzananA oka artha nirAkAra- upayoga vize ja vicAravAno upakrama che. 3 3. le. muni trailokyamaNDanavijaya jaina vidyAnA abhyAsIomAM jJAna - darzananI vyavasthA aMge ane temAM paNa khAsa karIne darzananA svarUpa sambandhe je samajaNa Aje pravarte che, te Agamika darzananI vibhAvanAthI ghaNI bhinnatA dharAve che. A bhinnatAne lI pracalita jJAna-darzananI vyavasthA paratve Agamika ane tArkika -banne dRSTio ghaNI ghaNI samasyAo sarjAi zake tema che. atre A samasyAo ane mULa darzananI vibhAvanAmAM rahelA temanA ukelo tarapha dhyAna doravAno uddeza che. oka vAta khAsa dhyAnamA rAkhavAnI che ke darzana vize oka ja sthAne sAMgopAMga nirUpaNa prAya: upalabdha nathI thatuM; phakta onA aMgenA pATha judAM judAM zAstromAM maLe che. sAmAnyataH abhyAsIo dvArA A pAThonuM saMkalana karIne darzana vize samajavAmAM ane samajAvavAmAM AvatuM hoya che. A saMkalanamAM thayelI truTine lIdhe jUnA samayathI ja darzananI mULa vibhAvanA sAtheno sambandha chUTI - 1. mULa 'jovuM, avalokana karavuM' a arthamAM prayojAto zabda kaI rIte sAkSAtkAra ane vicArasaraNI sandarbhe prayojAto thayo tenI rasaprada carcA mATe juo bhAratIya-tattvavidyA (- paM. sukhalAlajI) - pR. 9-13 2. A uparAnta 'samyaktvanI vizuddhi kAraka zAstra' jevA arthomAM paNa aupacArika rIte 'darzana' zabda jainaparamparAmAM prayojAya che. juo abhidhAnarAjendrakoza- bhAga-4 pR. 2425 'daMsaNa' zabda. prastuta viSaya sAthai sambandhita ghaNI vAto A pUrve ' matijJAnanA utpattikramanI vicAraNA' a lekhamAM AvI gai hovAthI, te vAto atre punarAvartita nathI karI. lekhanuM sthAnaanusandhAna- 54- pR. 15-38 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 anusandhAna-56 gayo lAge che; ane navI vyavasthAmAM paNa alaga-alaga vyaktio dvArA thayeluM saMkalana svAbhAvika rIte thoDIka vividhatA dharAve che. oTale atre darzAvAze te darzanavyavasthAthI jUduM nirUpaNa paNa kazeka upalabdha thai zake che.' paNa atyAre sauthI vadhAre pracalita jJAna - darzananI vyavasthA to nIce mujaba ja che. AtmA sakala vizvanI tamAma vastuono sampUrNa bodha karavAnI zakti dharAve che, je kevalajJAnazakti tarIke oLakhAya che. AtmA jyAM sudhI sampUrNa zuddhi nathI prApta karato, tyAM sudhI A zakti karmane lIdhe DhaMkAyelI rahe che ane tethI AtmA teno upayoga nathI karI zakato. parantu, A jJAnazakti oTalI prabaLa hoya che ke jethI game tevuM sabaLa karma paNa tene sampUrNataH DhAMkI nathI zakatuM. oTale jeTalA aMze se zakti khullI rahI jAya, teTalA aMze teno upayoga karIne AtmA bodha karI zake che. kevalajJAnazaktinA A khullA rahelA aMzanA, viSayakSetra,upayoganAM sAdhana va ne lIdhe cAra prakAra paDe che : 1. matijJAnazakti (-pAMca jJAnendriyo ane mana dvArA bodha karavAnI zakti) 2. zrutajJAnazakti (-sAMbhaLIne ke vAMcIne bodha karavAnI zakti) 3. avadhijJAnazakti (-indriya ane manathI nirapekSapaNe, nizcita maryAdAmAM rahelA mUrta padArthono bodha karavAnI zakti) 4. manaH paryavajJAnazakti ( - bIjAnA mananA vicArAne jANavAnI zakti). A cAramAMthI prathama be jJAnazakti dareka jIva pAse hoya che ane chellI be viziSTa kAraNothI ja maLI zake che. ane pAMcamI kevalajJAnazakti to sarvathA nirmala jIvane ja upalabdha thAya che. bIjI tarapha, dareka jJeya vastu be aMza dharAve che : 1. sAmAnya aMzajenA dvArA aka vastu bIjI vastuo sAthai samAnatA dharAve che. 2. vizeSa aMzajenA lIdhe oka vastu bIjI vastuothI alaga paDe che. koI paNa vastumAM sAmAnya aMzo to ghaNA hoya che, paNa atre te ja antima sAmAnya aMzane dhyAnamAM 1. jema ke 'jJAna pUrve darzana avazya hoya' ane 'matijJAnanI zaruAta vyaMjanAvagrahathI thAya' A be niyamone joi ovuM paNa samajAvavAmAM Ave che ke 'darzana vyaMjanAvagrahanI pUrvano tabakko che.' paNa vyaMjanAvagrahathI pUrve koI jJAnamAtrA sambhavatI na hovAthI, A vAta anucita jANI atre sthAna nathI ApyuM. "vyaJjanAvagrahaprAkkAle darzanaparikalpanasya cA'tyantAnucitatvAt, tathA sati tasyendriyArthasannikarSAdapi nikRSTatvenA'nupayogatvaprasaGgAcca' -jJAnabindu-pR. 46 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 145 levAno che ke je sAmAnya aMza dvArA tamAma padArthone aka dore parovI zakAya che ane je 'kaMika che' ovI pratItino viSaya che. dareka sat padArthamAM saghaLAM ye vizeSaNothI vimukta oka utpAdavyayadhrauvyAtmaka sattva vartatuM hoya che ke je dArzanika paribhASAmAM 'mahAsAmAnya' tarIke oLakhAya che; te ja A sAmAnya aMza che. anya ApekSika sAmAnya aMzo jJAnadarzananI vicAraNA pUratA vizeSa aMzo ja gaNAya che. AtmA potAnI jJAnazakti dvArA vastunA sAmAnya ane vizeSa -banne aMzono bodha karI zake che. jo A jJAnazaktio sAmAnya aMzano bodha karavAmAM vaparAya, to temano te vaparAza (-upayoga) 'darzana' kahevAya che? ane vizeSa aMza mATe thato jJAnazaktiono vaparAza 'jJAna' kahevAya che.2 / zAstromAM darzana 'nirAkAra upayoga' tarIke paNa oLakhAya che. jo ke koI paNa bodha AkAra vagarano arthAt sarvathA nirAkAra nathI ja hoto; to paNa darzana aTale nirAkAra gaNAya che ke tamAma darzano samAnAkAra ja hoya che.3 vAstavamAM AkAra zabda ahIM vaiziSTya arthamAM che. jJAnagata A vaiziSTya tenI potAnI cokkasa arthanA grahaNa taraphanI abhimukhatAne lIdhe Ave che; ke jene lIdhe aka jJAna bIjA jJAnathI juduM paDIne oLakhAi zake che. phakta ane phakta mahAsAmAnyanA grAhaka darzanomAM AvI koi viziSTatA cha ja nahIM ke jenAthI be darzana paraspara chUTAM paDI zake, mATe darzana nirAkAra che ane paraspara viSayavaiziSTya dharAvanAra jJAna sAkAra che. darzana aTale paNa nirAkAra gaNAya che ke te vastune pakaDatuM ja nathI, mAtra mahAsAmAnyane ja dekhe che ke je badhI ja vastumAM sarakhaM 1. dRzyate'neneti darzanaM, dRSTirvA darzanaM, sAmAnyavizeSAtmake vastuni sAmAnyagrahaNAtmako bodhaH / jJAyate-paricchidyate vastvaneneti jJAnaM, jJaptirvA jJAnaM, sAmAnyavizeSAtmake vastuni vizeSagrahaNAtmako bodhaH -navyakarmagrantha-1-gAthA 3-TIkA. 2. jo ke darzanamAM paNa gauNapaNe vizeSono abhyupagama hoya che, ane jJAnamAM paNa gauNa paNe sAmAnyano abhyupagama hoya ja che. 3. "anAkArANi- sAmAnyAkArayuktatve satyapi na vidyate viziSTo vyakta AkAro yeSu tAnyanAkArANi" - karmagranthaTIkA 4. "AkAraH pratiniyato grahaNapariNAmaH' - bhagavatITIkA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 anusandhAna-56 che; tethI darzanamAM grAhya arthane sambandhita AkAra racAto ja nathI, te nirAkAra ja rahe che. othI ulaTuM, jJAna vastune tenA potIkA svarUpe ja pakaDe che tethI jJAnamAM grAhya vastunI joDe ekAkAratA Ave che mAre jJAna sAkAra che. atre AkArano artha tadrUpatA che.1 Ama darzanamAM viSayavaiziSTya na hovAne lIdhe paNa te 'nirAkAra' gaNAya che, ane vastu sAthe tadrUpatA AvatI na hovAthI paNa te 'nirAkAra' kahevAya che. darzana A ja kAraNathI pramANa ane apramANa -ubhayakoTithI para gaNAya che. kAraNa ke darzane to mahAsAmAnyanuM ja grahaNa karavAnuM che ane mahAsAmAnya to badhe sarakhaM ja hoya che; tethI tenA grahaNamAM sAcA-khoTAno prazna ja upasthita nathI thato. parantu jJAnanI bAbatamAM Aq nathI. jJAne vizeSone grahaNa karavAnA che ane gRhIta vizeSo sAcA ke khoTA hoi zake che, tethI o vizeSonI satyatA ke asatyatAne lIdhe jJAna paNa pramANa ke apramANa gaNAya che. jo ke sApane sApa gaNavo te pramANa ane doraDAne sApa tarIke oLakhavo te apramANa -AvaM viSayagrahaNa para nirbhara laukika prAmANyAprAmANya atre sambhavI zake che; paNa vAstavamA atre jainadarzanane sammata pAramArthika prAmANyAprAmANyane ApaNe samajavAnuM che.2 chadmastha jIvane thato bodha apUrNa ja hoya che, kAraNa ke tenI dRSTi bahu ja sImita kSetra ane kAlamA pravarte che, vaLI bahu ja thoDAM dravyaparyAya tenA jJAnano viSaya banI zake che. sampUrNa bodha to kevalajJAnI bhagavantane ja thai zake che. teoo chAdmasthikabodha zA mATe ? ane kaI rIte ? apUrNa hoya che ane tene sampUrNa kaI rIte banAvI zakAya tenI spaSTa samaja ApI ja che. vaLI, tattva ane satya zuM hoya te paNa bahu sUkSmatAthI jaNAvyuM che. A sarva para zraddhA dharAvanArI vyakti je samajaNane AdhAre potAnA apUrNa bodhane paNa pUrNa banAvI de che. ane athI ulaTuM zraddhAvihoNI vyakti potAnA apUrNa bodhane paNa pUrNa mAnI le che. AthI pAramArthika vyavasthA anusAra tattvazraddhA 1. "na vidyate grAhyArthasambandhI AkAro yatrA''sau anAkAraH" - jIvasamAsa-83-TIkA 2. laukika ane pAramArthika prAmANyAprAmANyanA vizeSa vivaraNa mATe juo- darzana aura cintana (-paM. sukhalAlajI) pR. 75-7 3. jene kevalajJAna nathI prApta thayuM te jIva 'chadmastha' kahevAya che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 dharAvanAra vyaktinuM (-samyaktvI jIvanuM ) jJAna 'jJAna' kahevAya che ane tattvazraddhA na dharAvanAra vyaktinuM (-mithyAtvI jIvanuM) jJAna 'ajJAna' gaNAya che. 1 jJAna pramANa che ane ajJAna apramANa che. 147 zrutajJAnazaktino viSaya che vAkyanA arthathI janya bodha ane manaHparyavajJAnazaktino viSaya che mAnasika vicAro AthI A be jJAnazaktio svabhAvathI ja vizeSagrAhI ja che, ane mATe temanA nirAkAra upayoga paNa nathI hotA. vaLI, mana:paryavajJAnazakti ane kevalajJAnazakti tattvazraddhA vagara prApta ja nathI thatI, mATe teono sAkAra upayoga kadI paNa ajJAnAtmaka nathI hoto. A uparAnta, matijJAnazaktino nirAkAra upayoga- sAmAnyagrahaNa jo cakSu dvArA thAya to cakSurdarzana ane anya cAra jJAnendriyo ke mana dvArA thAya to acakSurdarzana gaNAya che. A samagra vyavasthAne anulakSIne pAMca jJAnazaktinA kula bAra upayoga sarjAya che : matijJAnazakti : 1. matijJAna 2. matyajJAna 3. cakSurdarzana 4. acakSurdarzana zrutajJAnazakti 1. zrutajJAna 2. zrutAjJAna avadhijJAnazakti : 1. avadhijJAna 2. vibhaGgajJAna' 3. avadhidarzana mana:paryavajJAnazakti : 1. mana:paryavajJAna kevalajJAnazakti : 1. kevalajJAna 2. kevaladarzana. sAmAnyaaMzanuM grahaNa thayA pachI ja vizeSaaMzanuM grahaNa thAya te sarvasammata che. mATe darzana pravarte, pachI ja jJAna pravarte se niyama paNa ApoApa racAya che. darzana ane jJAna banne antarmuhUrtakAlIna hoya che, kAraNa ke koI 1. mithyAtvI jIvanA jJAnane ajJAna gaNavAnAM anya kAraNo mATe juo vizeSAvazyakabhASya gAthA 115 ane tenI TIkA. mithyAtvI jIvanuM avadhijJAna 'vibhaGgajJAna' kahevAya che. jainakAlagaNanA mujaba kAlano antima nirvibhAjya bhAga 'samaya' gaNAya che. AvA ochAmAM ochA 9 samayathI mAMDIne vadhumAM vadhu lagabhaga 48 miniTa jeTalo kAla 'antarmuhUrta' gaNAya che. matalaba ke antarmuhUrta aneka prakAranuM hoya che. 2. 3. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 paNa upayoga antarmuhUrtathI ochA samayamAM thAya paNa nahIM ane antarmuhUrtathI vadhu Take paNa nahIM. darzanopayoganA antarmuhUrta karatAM jJAnopayoganuM antarmuhUrta moTuM hoya che, kAraNa ke sAmAnyanA grahaNa karatAM vizeSanuM grahaNa vadhu samaya mAMge che. 1 jo ke A badhA niyama chadmastha jIva mATe ja che. kevalajJAnI bhagavantane te sadAkAla oka samaya kevalajJAna ane bIjA samaye kevaladarzana ovI dhArA pravarte che. jJAnanA tamAma bhedo sAkAra ane jJAnAvAraka karmanA kSayopazamathI janya hoya che. tathA tamAma darzano nirAkAra ane darzanAvAraka karmanA kSayopazama sAthe nisbata dharAvanArA hoya che. oka oka jJAnanA asaMkhya bhedo paDe che, chatAMya sthUla-bhUmikA pAMca jJAnanA anukrame 28, 14, 6, 2 ane 1 oma kula 51 bheda samajAvavAmAM Ave che. temAMthI matijJAnanA utpattikramane anulakSIne racAtA 28 bheda prastuta carcAmAM upayogI hovAthI te samajavA jarUrI che. zrAvaNamatijJAnanA 5 bheda che : 1. vyaMjanAvagraha zrotrano zabdAtmaka pudgalo sAthai saMyoga, 2. arthAvagraha 'kaMika che' ovI nirAkAra pratIti 3. IhA - 'zuM haze ?' tenI vicAraNA 4. apAya - 'zabda che' ovo nizcaya 5. dhAraNA nizcayanI sthiratA. AvA ja 5-5 bheda spArzana, rasana, ghrANaja, cAkSuSa ane mAnasa matijJAnanA thAya che. kula 30. temAM cakSu ane manane viSayabodha mATe viSaya sAthenA saMyoganI apekSA na hovAthI', arthAvagrahathI ja te be sthaLe prakriyA ArambhAtI hovAthI, 30mAMthI cAkSuSavyaMjanAvagraha ane mAnasavyaMjanAvagraha o be bheda na hoya; e rIte matijJAnanA 28 bheda thAya che. anya jJAnonA bhedo vizeSAvazyakabhASya, nandIsUtra jevA mahAgranthomAMthI jANI zakAya . 1. 2. - anusandhAna-56 - upara darzAvelI vyApakapaNe pracalita jJAna - darzananI vyavasthA khUba ja vyavasthita, zAstrAdhArita ane sudRDha che, te spaSTa dekhAya che. chatAM paNa temAMnAM keTalAka pratipAdana paratve keTalAka prazno avazya sarjAI zake tema che. jema ke 44 'anAkAropayogakAlAt sAkAropayogakAlaH saGkhyeyaguNaH pratipattavyaH, paryAyaparicchedakatayA cirakAlalaganAt, chadmasthAnAM tathAsvAbhAvyAt" prajJApanA- pada 28 TIkA. cakSu ane mana AkAraNe ja 'aprApyakArI' kahevAya che. - - Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 149 1. 'kaMika che' evA bodhAtmaka arthAvagrahane oka bAju spaSTataH nirAkAra svarUpa dharAvato ane avyakta sAmAnyano grAhaka samajAvavAmAM Ave che,1 to bIjI tarapha sAkAra ane vizeSagrAhI matijJAnanA bheda tarIke anI gaNatarI che. AmAM virodha nathI ? / 2. jJAnanI utpatti pUrve darzana- hovU anivArya che, paNa upara darzAvelI matijJAnanI utpatti prakriyAmAM darzanane sthAna ja kyAM che ? 3. uparanI banne samasyAonuM samAdhAna o ApavAmAM Ave che ke vyaMjanAvagraha, arthAvagraha ane IhA -traNeya darzananA- nirAkAra upayoganA ja bheda che. ane A traNa hoya to ja apAya-dhAraNAtmaka matijJAna thai zake che.2 mATe darzananI jJAna pUrve anivAryatA paNa ApoApa sacavAi jAya che.3 A samAdhAnanI sAme o samasyA UbhI thAya che ke jo A traNa bhedo 'darzana' che, to sAkSAt darzananA bheda tarIke omanI gaNatarI kema kaze nathI dekhAtI ? badhe ja matijJAnanA avagrahAdi 28 bheda -ovI akasarakhI gaNatarI zA mATe ? avagrahane, sAmAnyanA grahaNamAtrathI, 'darzana' gaNI levAna hoya to, sAmAnyanI mAnasika vicAraNA vakhate paNa phakta sAmAnya ja viSaya banatuM hoya che, to o vicAraNAne paNa 'darzana' gaNavI ? 4. oka samAdhAna ovU paNa ApavAmAM Ave che ke 'matijJAnanA 28 bheda'no matalaba o nathI ke matijJAnarUpa sAkAropayoganA 28 bheda hoya che, paNa o che ke matijJAnazaktinA 28 bheda che. jJAnazaktinA upayoga to sAkAra-nirAkAra banne hoya che. mATe matijJAnazaktinA bhedomAM sAkAra ane nirAkAra banne upayogonA bhedonI gaNatarI che. tethI avagrahAdi, matijJAnazaktinA darzananA bhedo cha arbu samajavAnuM che jemAM koI virodha nathI. A samAdhAna aTale geravAjabI Thare che ke jo matijJAnanA bhedonI 1. "arthAvagrahe'vyaktazabdazravaNasyaiva sUtre nirdezAd, avyaktasya ca sAmAnyarUpatvAd, anAkA ropayogarUpasya cA'sya tanmAtraviSayatvAt" - jainatarkabhASA 2. nANamavAyadhiio, daMsaNamiTuM jahoggahehAo - vi.bhASya - 536 3. amuka ThekANe akalA arthAvagrahane athavA arthAvagraha-vyaMjanAvagraha o bene paNa 'darzana' tarIke oLakhAvavAmAM AvyA che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 anusandhAna-56 gaNatarI vakhate matijJAnazaktine dhyAnamA rAkhavAnI hoya ane tethI tenA darzanonA bhedono paNa temAM samAveza karavAno hoya; to avadhijJAna ane kevalajJAnanA bheda paNa te te jJAnazaktinA ja samajavA joie ane to pachI avadhijJAnanA bhedomAM avadhidarzanano ane kevalajJAnamAM kevaladarzanano samAveza kema nathI? ane jo tyAM o na hoya to matijJAna vakhate ja darzanano samAveza zA mATe ? nathI lAgatuM ke avagraha-IhAne vAstavika darzana gaNI levAnI utAvaLa ApaNe na karavI joi ? 5. chadmasthajIvane vizeSAMzanA grahaNa pUrve sAmAnyAMzanuM grahaNa anivArya che.1 vizeSAMza- grahaNa jJAna kahevAya che ane sAmAnyAMzano bodha darzana gaNAya che o ApaNe pUrve joi gayA. have nandIsUtrano matijJAna- viSayakSetra darzAvato pATha juo : "davvao NaM AbhiNibohiyanANI AeseNaM savvadavvAiM jANati na pAsati... / " atre Agamika paribhASA mujaba 'jANati' ane 'pAsati' anukrame jJAna ane darzana sAthe sambandhita che. tethI pracalita vyavasthA mujaba Ano artha thAya : 'matijJAnI sarvadravyonA vizeSAMzanuM grahaNa kare che, paNa sAmAnyAMzanuM nathI karato'. Aq to kaI rIte mAnI zakAya ? to 'pAsati' atre 'pazyattA(jovU)'nA sandarbhamAM ja vaparAyuM che evaM nahi ? 6. zrutajJAna ane manaHparyavajJAnamAM to sAmAnyagrahaNa ja nathI hotuM; chatAMya nandIsUtragata temanAM viSayanirUpaNamAM paNa 'pAsati' zabda Ave che ! jo ke A 'pAsati'ne 'pazyattA'nA sandarbhamAM vyAkhyAyita karavAmAM Avyu ja che ane o rIte te nirarthaka paNa nathI ja; parantu kahevAnuM tAtparya aTaluM ja che ke 'pAsati (-darzana)' jo mUlataH 'jovU' ne badale sAmAnyagrahaNa sAthe sambandha dharAvatuM hota to kadApi nandIsUtramA ano A rIte prayoga karavAmAM na Avyo hota. 7. darzana jo sAmAnya aMza- ja grAhaka hoya ane jJAna vizeSa aMzanuM ja, to kevalajJAna ane kevaladarzana -bannemAMthI aka paNa sarvaviSayaka nahIM bane. jo ke sAmAnya ane vizeSa -banne anyonya saMvalita ja hoya che ane 1. "darzanapUrvaM jJAnamiti chadmasthopayogadazAyAM prasiddham' - jJAnabindugata sanmatitarka - 2.22nI TIkA. 2. zrutajJAna ane manaHparyayajJAnamAM 'pAsati' nA vizeSa vivaraNa mATe juo pR.168-170 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 151 tethI pradhAnapaNe sAmAnyagrAhaka kevaladarzanamAM gauNapaNe vizeSono bodha che ja, tema ja prAdhAnyathI vizeSagrAhI kevalajJAna gauNapaNe sAmAnyagrAhI che ja, ane aTale te banne sarvaviSayaka bane che - AvaM samAdhAna A samasyAnuM sUcavavAmAM Ave che; paNa prAdhAnyathI sarvaviSayakatva kyAMya na rahevAnI Apatti UbhI ja rahe che. 8. darzana phakta sAmAnyagrahaNarUpa ja hoya, amAM koI vizeSatA AvatI ja na hoya to zA mATe cakSuthI thatuM darzana te cakSurdarzana ane anya 4 jJAnendriyo ne manathI thatuM darzana te acakSurdarzana - AvA vibhAga pADavA paDe ? 'sanmati'kAranA zabdomAM kahIo to cakSurindriyajanya sAmAnya bodhamAM, anya indriyonA sAmAnya bodhanI apekSAo ovI kaI vizeSatA hatI ke tene 'cakSurdarzana' aq ju, zIrSaka ApavU paDe ?' 9. cAkSuSa ane mAnasa pratyakSamAM vyaMjanAvagraha nathI hoto te barAbara che. paNa ano matalaba o thoDo karI levAya ke tyAM matijJAnanI prakriyA sIdhI arthAvagrahathI ja ArambhAya che ? chadmastha, koI paNa jJAna antarmuhUrtathI orcha na hoya to ane sIdho ja oka samayamAtrano arthAvagraha sambhave ja kaI rIte? arthAvagraha aTale ke viSaya ane indriyanI grAhya ane grAhaka tarIkenI sthApanA sAtheno alpa bodha ke je thavAmAM zrotrAdi indriyomA asaMkhya asaMkhya samayo lAgI jAya che te cakSu ke mananA upayoganA prathama samaye ja thAya ja kaI rIte? AvA AvA aneka prazno udbhave che, je sUcave che ke cAkSuSa ane mAnasa pratyakSamA arthAvagrahathI pUrve ovI koI jJAnamAtrA mAnavI ja joio ke je tyAM vyaMjanAvagrahanI khoTa pUrI zake. 10. darzana aMgenI pracalita samajaNano mukhya AdhAra cha : 'sAmAnya ane vizeSa -ubhayAtmaka vastunA sAmAnya aMzanuM grAhaka te darzana' AvI mAnyatA.2 AnI sAme darzana- viSayakSetra darzAvato Agamika pATha juo : "se kiM taM daMsaNaguNappamANe ? daMsaNaguNappamANe cauvvihe paNNatte / taM jahA - cakkhudaMsaNaguNappamANe acakkhudaMsaNaguNappamANe ohidasaNaguNappamANe kevala1. "evaM sesiMdiyadaMsaNammi niyameNa hoi Na ya juttaM / aha tattha nANamittaM gheppai cakkhummi vi taheva // " - sanmati-2.24 2. pRSTha 145- Ti.1. abhidhAnarAjendrakozamAM 'daMsaNa' zabdanA vivaraNamAM A matalabanA ghaNA pATho darzAvAyA che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 anusandhAna-56 daMsaNaguNappamANe / cakkhudaMsaNaM cakkhudaMsaNassa ghaDapaDakamarahAiesu davvesu / acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNassa AyabhAve / ohidaMsaNaM ohidaMsaNassa savvarUvidavvehiM, na puNa savvapajjavehiM / kevaladaMsaNa kevaladasaNassa savvadavvehi a savvapajjavehi a / se ttaM daMsaNaguNappamANe // " - anuyogadvAra / spaSTataH atre darzana- viSayakSetra sAmAnya aMza karatAM ghaNuM vizALa dekhADAyuM che. avadhidarzananA viSaya tarIke sarva rUpI dravyonA amuka paryAyono ane kevaladarzananA viSaya tarIke sarvadravyonA sarva paryAyono nirdeza khAsa khAsa dhyAnapAtra che. kAraNa ke paryAya aTale vizeSa, ane pracalita vyavasthA to darzanamAM vizeSonuM grahaNa svIkAratI ja nathI. A uparAnta bIjI paNa aneka visaMgatio A paratve darzAvI zakAya; parantu A badhA parathI samajavAnuM aTaluM ja che ke prastuta jJAna-darzananI vicAraNA parivartanIya che. te parivartana vize atre vicAranuM prApta che. jo ke te pUrve 'darzana' aMge keTalAka anya mato upalabdha thAya che te joi levA joIe - "liMga- cihnane AzrayIne thato bodha te jJAna ane liMganA AzrayaNa vagara thato bodha te darzana." A mata tattvArthasUtra-2.9nI siddhasenIya vRttimAM aparamata tarIke nirdiSTa che. ApaNane agni dekhAto na hoya to paNa dhUmADA jevA liMganI madadathI ApaNe tene jANI zakI); parantu agnine joio tyAre o jovAmAM liMganI kazI jarUra nathI paDatI. Ama darzana mATe liMganI jarUra nathI, paNa jJAna mATe che - AvI vicAraNA A matanI janaka lAge che. anumAna sivAyanAM tamAma jJAno A rIte 'darzana' thai jatAM hovAthI A mata ayukta Thare che. "vartamAnakAlIna vastuno bodha te darzana ane traikAlika vastuno bodha te jJAna." A mata paNa tattvArthasUtra-2.9nI siddhasenIya vRttimAM ja aparamata tarIke nirdiSTa che. vastu vartamAnamAM hoya to ja tene joi zakAya; bAkI vastu bhUtakAlIna ke bhaviSyatkAlIna hoya to tene jANI zakAya, joi na zakAyaAvI vicAraNA para AdhArita A mata lAge che. trikAlaviSayaka avadhidarzana ane kevaladarzana A vyAkhyA mujaba 'jJAna' ja gaNAi jatAM hovAthI A mata paNa ayukta lAge che. 1. abhidhAnarAjendrakoza-4. pR. 2428 para ullikhita. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 153 "AtmAnuM avalokana te darzana ane bAhya arthano prakAza te jJAna." A mata dArzanikane badale AdhyAtmika bhAvanA para AdhArita lAge che. tethI prastuta carcAmAM te upayogI nathI. darzana aura cintana-pR. 72 para jaNAvyA mujaba dhavalATIkAmAM prastuta mata vyAvarNita che. "vyaMjanaparyAyanuM grAhaka te jJAna ane arthaparyAyanuM grAhaka te darzana." A mata nandIsUtranI hAribhadrIya vRtti paranA zrIzrIcandrasUrijInA TippaNamAM aparamata tarIke ullikhita che. A mata vizeSAvazyakabhASyanA darzana aMgenA vidhAnanA anyathAgrahaNathI janmyo lAge che. kAraNa ke mahAbhASyamAM apAyadhAraNAne jJAna ane avagraha-IhAne darzana gaNavAmAM AvyAM che. AmAM apAyane jJAna gaNavA pAchaLa, kAraNa tenI maladhArIya TIkAmAM o dekhADavAmAM Avyu che ke apAyathI ja vastunA vacanaparyAyanI (-vastunA nAmanI) khabara paDe che mATe te jJAna che.1 AmAM je vacanaparyAya zabda che tene A matanA prasthApake vyaMjanaparyAyano samAnArthI samajI lIdho lAge che ane tethI vyaMjanaparyAya, grAhaka te jJAna ane vyaMjanaparyAya sivAyanA arthaparyAyonuM grAhaka te darzana - arbu vidhAna karavA prerAyA lAge che. vAstavamAM vacanaparyAya ane vyaMjanaparyAya -o be samAnArthI zabdo nathI, apAya-dhAraNAmAM vyaMjanaparyAyarnu ja grahaNa thAya, arthaparyAyanuM nahIM -ovo niyama paNa nathI, ane darzanamAM paNa mahAsAmAnyanuM grahaNa hoya che, arthaparyAyo, nahIM. * "manuSyatva jevA sAmAnyavizeSonuM grahaNa te darzana che ane tenA paNa vizeSo strItva-puruSatva va.nuM grahaNa te jJAna che." A mata jIvasamAsagAthA 83mAM vaNita che. sAmAnyano 'mahAsAmAnya' jevo zAstrIya artha pakaDavAne badale anubhavane AdhAre manuSyatva jevA sAmAnya-vizeSaparaka lokaprasiddha arthanuM grahaNa A mAnyatAnuM nidAna hoi zake. Ama mAnavAmAM aeka prazna avazya upasthita thAya ke sAmAnyavizeSonA grahaNa vakhate AkAra to racAvAno ja, tyAre kaMi mahAsAmAnyanA grahaNanI jema bodha anAkAra na ja rahI zake; to pachI darzana 'anAkAra' kai rIte gaNAze ? tyAM A vAtano khulAso ama karavAmAM Avyo che ke 'anAkAra'mAM naJ 1. "apAyadhRtI vacanaparyAyagrAhakatvAjjJAnamiSTe' - vi.bhASya-536 TIkA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 anusandhAna-56 abhAvano nahIM paNa sAmAnyatvano sUcaka che. jema lokavyavahAramAM garbha na dharAvanArI kanyAne garbhaviziSTa udaranA abhAve 'anudarA' kahevAmAM Ave che; tema viziSTa AkAranA abhAve darzana paNa 'anAkAra' kahevAya che. lokaprakAza-3.1051mAM prastuta darzanane 'aupacArika' gaNAvavAmAM AvyuM che. 'avagrahamAM sAmAnyavizeSonuM grahaNa hoya che' ovI tArkikonI prarUpaNA ane 'avagraha a ja darzana che' ovI AgamikonI prarUpaNAnA sammIlanarUpamAM paNa prastuta matane samajI zakAya. zrIvAdidevasUrijI, zrIhemacandrAcArya va jaina tArkiko darzana aMge oka navo mata rajU karyo che. A mata mujaba darzananuM sAmAnyagrahaNAtmaka svarUpa badalAtuM nathI, paNa pracalita jJAnadarzananI vyavasthAmAM avagraha - IhAne ja darzana gaNavAnI je vAta che, tene badale A matamAM darzanane avagraha - IhA karatA svatantra sthAna prApta thAya che. A prakriyA mujaba bodha mATe pAMca jJAnendriyo ane manano potAnA viSaya sAthai sambandha sthapAvo jarUrI che. A sambandha sthapAvAnI sAthe ja 'kaMika che' ovA AkAranuM darzana pragaTe che. A darzana ja jJAnamAtrAnI vRddhithI antarmUhUrta jeTalA kAlamAM avagraharUpe pariName che. avagrahamAM 'rUpa che, rasa che' avA sAmAnyavizeSono bodha thAya che. pachI vizeSavizeSonA bodha mATe IhA - apAya racAya che. A matamAM, avagraha vizeSagrAhI banavAthI tenA nirAkArapaNAnI ane darzanane svatantra sthAna maLavAthI darzananuM jJAnotpattinI prakriyAmAM sthAna na hovAnI Apatti rahetI nathI. parantu zAstromAM matijJAnanA je 28 bheda gaNAvyA hoya che temAM 4 bheda vyaMjanAvagrahanA hoya che; A 4 bheda prastuta prakriyAmAM maLatA nathI, kAraNa ke prastuta prakriyA chao pratyakSamAM viSaya - indriya sambandha svIkAre che; tethI au sambandhane bheda tarIke gaNIo to cha bheda gaNavA paDe je iSTa nathI. 2 1. "akSArthayoge darzanAnantaramarthagrahaNamavagrahaH " - pramANamImAMsA - 1.1.26; "viSayaviSayisannipAtAnantarasamudbhUtasattAmAtragocaradarzanAjjAtamAdyagrahaNamavagrahaH"-pramANanayatattva-1.7 6-6 avagraha-IhA-apAya - dhAraNA = 24 + 4 buddhi ( - autpAtikI va . ) = 28. A paNa 28 bheda gaNIne prastuta asaMgatinuM nirAkaraNa kazeka joyuM hovAnuM smaraNamAM che. 2. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 vaLI, A prakriyA mujaba vyaMjanAvagrahasthAnIya viSaya - indriya sambandha ane avagraha vacce darzanane mUkavuM paDe che ke je 'vyaMjanAvagrahanA antima samaye arthAvagraha hoya'. 1 A zAstrIya niyamathI viruddha che. 2 155 darzana aMge A sivAya bIjI prarUpaNAo paNa upalabdha thai zake. paNa A prarUpaNAo apUrNa che te sahaja samajI zakAya avuM che. omanI A apUrNatAnuM mukhya kAraNa che Agamika mULa dArzanika vibhAvanAnI anabhijJatA athavA Agamika darzana aMgenA vidhAnonuM anyathA arthaghaTana. Agamika mULa darzanavyavasthAmAM bIjuM badhuM to pracalita vyavasthA pramANe ja hatuM, paNa mukhya taphAvata hato darzananA svarUpa ane sthAnano. * * AgamikayugamAM darzana zabda 'sAkSAtkAra' nA sandarbhamAM prayojAto hato. A artha darzana zabdanA pracalita artha 'jovuM' para AdhArita che. ApaNe 'jovuM' kriyApada je sandarbhe prayojIo chIo te sandarbhane dhyAnathI tapAsIzuM to jaNAze ke se kriyAmAM be bAbata anivAryapaNe hoya che : 1. vastunI ApaNI sAme sAkSAt upasthiti 2. sAme upasthita ghaNI badhI vastuono sAmAnyapaNe aspaSTa bodha. matalaba ke jotI vakhate ApaNI dRSTi oka vizALa phalaka para patharAtI hoya che, o vizALa phalakamAM AvelI ghaNIbadhI vastuonuM pratibimba ApaNI AMkhamAM jhIlAtuM hoya che ane se pratibimbamAM samAtI tamAma vastuono akasarakho aspaSTa bodha ApaNane thayA karato hoya che. je bodhane varNavavo ja hoya to 'kaMika che' a rUpe varNavI zakAya. A aspaSTa bodhamAM koI coksa vastu viSayabhUta nathI hotI ane ane lIdhe bodhamAM viziSTa AkAra paNa nathI racAto, bodha nirAkAra ja rahe che. matijJAnazaktino cakSu dvArA thato ghaTAdi padArthone viSaya banAvanAro Avo nirAkAra upayoga ja 'cakSudarzana' kahevAya che. anubhavathI ja jaNAze ke bodhanI A sAmAnyagrAhakatA bahu ja alpa * 1. "vyaJjanAvagrahAntyakSaNe'rthAvagrahotpattereva bhaNanAt" jJAnabindu 2. tArkikonI A prarUpaNAne zabdazaH na pakaDIo, paNa tenA Azayane samajavA prayatna karIo to A prarUpaNA ja sauthI vadhu coksAI bharelI zAstrIya vyavasthA sudhI pahacADe che. te mATe juo pR. 166 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 samaya mATe Take che. alpakAlInatA to ghaNIvAra jeTalI badhI hoya che ke ApaNane nirAkAra sthitino khyAla paNa nathI Avato. zAstromAM A ja kAraNathI nirAkAra sthitine avyakta kahevAmAM AvI che.1 nirAkAra sthitinI A alpakAlInatA AtmAnI prabala grahaNazaktine AbhArI che. koI paNa vastuno yathAsambhava vadhu ne vadhu spaSTa bodha karavo AtmAno sahaja svabhAva che. A svabhAvavaza o bahu ja jhaDapathI nirAkArabodhanI viSayabhUta ghaNI badhI vastuomAMthI koIkane apekSAkRta prAdhAnya ApI tenA vizeSabodha mATenI prakriyA ArambhI de che. A prakriyAnA ArambhanI sAthe ja bodha saviSayaka- cokkasa viSaya dharAvato banI jAya che. ane vastuno alpa mAtrAmA vizeSa bodha paNa thayo hovAthI bodhano arthane anurUpa AkAra racAi jAya che, arthAt bodha sAkAra bane che. vizeSabodhanI A prakriyA jema jema AgaLa vadhatI jAya, tema tema vadhu ne vadhu spaSTa AkAra racAto jAya che. A tamAma sAkAra avasthAomAM jo ke cokkasa vastunuM jovAnuM cAlu paNa hoi zake che; to paNa jANavAnI mukhyatA hovAthI A sAkAra avasthAo 'jJAna' ja gaNAya che. matijJAnazaktino cakSu dvArA thato A sAkAra upayoga ja 'cAkSuSa matijJAna' kahevAya che. upara je cakSu ane ghaNI badhI vastuonA sandarbhe nirAkAra-sAkAra sthiti varNavI, te cakSu ane oka ja vastunA ghaNA badhA paryAyone aMge paNa samajI zakAya. sAkAra-nirAkAra avasthAnI parAvRtti svabhAvathI ja antarmuhUrte antarmuhUrte thayA kare che, kAraNa ke eka ja sthAne antarmuhUrtathI vadhu samaya avadhAna TakatuM ja nathI.2 Agamika vyavasthAmAM jJAna pUrve darzana kaI rIte anivArya bane che te tattvArtha. 2.9nI siddhasenIya vRttinA AdhAre samajIo. A vyavasthA mujaba padArthano potAnA paryAyo sAtheno viziSTa (specific) nirdeza ja AkAra gaNAya che. A AkAra vastune jovAnI prathama kSaNe ja nathI racAto te anubhavasiddha che. prathama kSaNathI mAMDIne amuka samaya sudhI to ghaNI badhI vastuo ke ghaNA 1. "chadmasthAnAmanAkArAddhA'lpatvAdevA'vyaktA" - tattvArtha. siddha.TI. - 2.9 2. na cA'ntarmuhUrtAduparyekatrA'vadhAnamasti vastuni, pratyakSametat, anAkArAddhA sAkArAddhA dvayaparAvRttizca prANinAM svabhAvAdupajAyamAnA svasaMvedyA ca - tattvArtha. siddha.TI. - 2.9 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogasTa 2011 badhA paryAyono 'kaMika che' ovo avyakta bodha thayA kare che. jema cAre taraphathI DhaMkAyelI pAlakhImAM beThelI vyaktine bahAra kaMika che ovo khyAla Ave che, paNa zuM haze teno khyAla nathI Avato; athavA to jema te ja divasanA janmelA bALakane vastune jovA chatAM te zuM haze teno khyAla nathI Avato; tema A avasthAmAM paNa bodha avyakta ja rahe che paNa pahelethI ja spaSTa bodha nathI thato. (jema samaya jovA mATe ghaDiyALa sAme joio to pahelAM to ghaDiyALa, tenA AMkaDA, tenA kAMTA, ghaDiyALa je divAla para lagADelI hoya te divAla va. okasAthe sAmAnyapaNe dekhAya che ane thoDIvAra pachI samayano khyAla Ave che.) Ama spaSTa bodha thatAM pahelAM aspaSTa bodhAtmaka avasthA anivAryapaNe sarjAya che. ane mATe spaSTabodhAtmaka jJAna pUrve aspaSTabodhAtmaka darzana anivArya bane che. je phakta joyuM hoya tenI spaSTa smRti lagabhaga nathI thatI, paNa je jovA sAthe jANyuM paNa hoya tenI spaSTa smRti thai zake che. bhagavAnanA darzana karIne AvyA pachI 'mUrtine mAthe mugaTa hato ke nahIM ?' avuM koI pUche to ApaNane koIka vAra javAba nathI AvaDato; kAraNa ke ApaNe mUrti sAme joyuM hatuM, paNa dhyAnathI nahIM. A dhyAnathI jovuM a ja sAkAra avasthA - jJAna. ane dhyAna vagara jovuM a ja nirAkAra avasthA - darzana. darzanane A rIte paNa (smRtinA ajanakatvane lIdhe) avyakta gaNI zakAya. 157 A ja rIte manathI thato dravya - paryAyano sAkSAtkAra mAnasadarzana kahevAya che. darzana zabdanA mULa artha 'jovuM 'no A arthavistAra che. mAnasadarzana zAstromAM 'acakSurdarzana' gaNAya che. cakSuthI jovuM te cakSurdarzana ane cakSu vagara jovuM te a-cakSurdarzana ovo atre bhAva che. anya 4 jJAnendriyo - zrotra, ghrANa, rasanA ane tvacAmAM paNa avazya nirAkAra sthiti sarjAtI ja hoya che, jema ke zrotramAM oka sAthe ghaNI badhI jAtanA avAjanA pudgalo athaDAtA ja hoya che ane te vakhate te tamAma pudgalono aspaSTa bodha thayA ja karato hoya che; parantu A nirAkAra avasthA 'darzana' nathI gaNAtI, kAraNa ke temAM vastunI ApaNe sAmI upasthiti nathI 1. acakSurdarzanamityatra naJaH paryudAsArthakatvAdacakSurdarzanapadena mAnasadarzanameva grAhyam, aprApyakAritvena manasa eva cakSuH sadRzatvAt - jJAnabindu / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 anusandhAna-56 hotI, matalaba ke temAM vastuo jaNAya che kharI, paNa temano sAkSAtkAra nathI thato. tethI A 4 indriyo dvArA thato nirAkAra bodha jJAnano ja bheda gaNAya che ane 'vyaMjanAvagraha' tarIke oLakhAya che. vyaMjana- artha(-viSaya) tarIke nahIM sthApita thayelA pudgalono avagraha- aspaSTa bodha -avo atre bhAva che. svabhAvathI ja vyaMjanAvagrahamAM darzana karatAM vadhu avyaktatA hoya che.. vAMcIne ke sAMbhaLIne, tenA para vicAraNA karIne, thatuM jJAna 'zrutajJAna' gaNAya che. A zrutajJAnamAM vastuo 'jaNAya' che, paNa 'dekhAtI' nathI. matalaba ke amano bodha thAya che, paNa sAkSAtkAra nathI thato. tethI ja zrutajJAnazaktinA jJAnAtmaka ja upayoga hoya che, darzanAtmaka nahIM. ja rIte manaHparyavajJAnanA viSayabhUta padArtho- bIjAnA mananA vicAro jANI zakAya che, joi zakAtA nathI. tethI manaHparyavajJAnazaktinuM paNa darzana nathI hotuM. avadhijJAnathI viSayabhUta padArtho jANI paNa zakAya che ane joi paNa zakAya che, tethI avadhijJAnazaktinA sAkAra-nirAkAra banne upayoga saMbhave che. sAkAra upayoga 'avadhijJAna' ke 'vibhaGgajJAna' ane nirAkAra upayoga 'avadhidarzana' kahevAya che. kevalajJAnI bhagavanta to kevalajJAnazaktinA baLe tamAma dravya-paryAyone juo paNa che ane jANe paNa che. temanuM A jovU 'kevaladarzana' ane jANavU 'kevalajJAna' kahevAya che. oka vAta khAsa noMdhapAtra che ke zAstromAM darzanane sAmAnyagrahaNAtmaka kAM che.1 teno artha o ja che ke temAM ghaNI badhI vastuo ke paryAyo sAmAnyapaNe (matalaba ke samuditarUpe, potapotAnI svatantra oLakhANa sAthe nahIM) dekhAtA hoya che. A sAmAnyagrahaNane vastunA sAmAnya aMzanA grahaNarUpa samajI zakAya; paNa tethI kaMi 'vastunA sAmAnya aMza- grahaNa te darzana' ovI vyAkhyA bAMdhI zakAya nahIM, kAraNa ke darzana mUlataH nirAkAra pazyattA (-jovU) sAthe joDAyeluM che.2 A pazyattAmAM thatuM sAmAnyagrahaNa vastunI jema tenA vizeSone aMge 1. "jaM sAmannaggahaNaM taM daMsaNaM" - nandIcUrNi. 2. "jaha pAsai taha pAsau, pAsai jeNeha daMsaNaM taM se" - vizeSaNavati / "yena sAmAnyAvagamAkAreNA'rhan pazyati tad darzanamiti jJAtavyam" - nandI. malaya. TIkA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 paNa hoi zake che.' TraMkamAM, vastuonuM ke vizeSonuM svarUpataH bhAna te 'jJAna' ke je vastunA sAkSAtkAravALaM paNa hoya ane vagaranuM paNa hoya; ane vastuonuM ke vizeSonuM sAmAnyataH bhAna te 'darzana' ke je avazya sAkSAtkArAtmaka ja hoya che. 'darzana' zabda mUlata: 'pazyattA' sAthe ja saMkaLAyelo hato, 'sAmAnyAMzanA 'grahaNa' sAthe nahIM, tenA ghaNAM pramANo noMdhI zakAya. jema ke " "chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse paramANupoggalaM jANai na pAsai, udAhu na jANai na pAsai ? goyamA ! atthegaie jANai na pAsai, atthegaie na jANai na pAsai / " TIkA - " iha chadmastho niratizayo gRhyate / tatra zrutajJAnI upayuktaH zrutajJAnena paramANuM jAnAti, na tu pazyati darzanAbhAvAd, aparastu na jAnAti na pazyati / " (bhagavatIjI, 18 zataka, 8 uddeza) 159 " se kiM taM daMsaNaguNappamANe ? .... " (pRSTha 151) darzanane pazyattA sAthe joDIo to ja tenuM ATaluM vizALa viSayakSetra sambhave che. " aTThavihe daMsaNe paNNatte / taM jahA sammaddaMsaNe, micchadaMsaNe, sammAmicchadaMsaNe, cakkhudaMsaNe, acakkhudaMsaNe, ohidaMsaNe, kevaladaMsaNe, suviNadaMsaNe / " sthAnAMgasUtra / - 1. 2. AmAM acakSurdarzanathI svapnadarzanane alaga gaNyuM che. sAmAnyAMzanuM grahaNa ja jo darzana hota, to svapnanA sAmAnyagrahaNamAM ovI kaI vizeSatA hoya ke jethI ane alaga gaNavuM paDe ? darzanano artha 'jovuM' laio to ja A pRthakkaraNano khulAso thai zake ke acakSurdarzanamAM dekhatA padArtho vAstavika hoya che, jyAre svapnadarzanamAM kAlpanika padArthono AbhAsa hoya che. 2 " dravyata AbhinibodhikajJAnI... dharmAstikAyAdIni jAnAti, na - 1364 "jaM ettha NivvisesaM, gaho visesANa daMsaNaM hoti " dharmasaGgrahaNI TIkAkAra bhagavanta sAmAnyAMzanA grahaNane ja darzana gaNatA hovAthI, acakSurdarzana ane tenA ja peTAbhedarUpa svapnadarzanane alaga gaNavAnuM kAraNa jAgradavasthA ane suptAvasthArUpa upAdhi jaNAve che. paNa prazna o che ke svarUpathI ja jo bheda pakaDAto hoya to zA mATe upAdhine bhedaka banAvavI ? vaLI, suptAvasthAmAM paNa svapnadarzana sivAya anya rIte paNa acakSurdarzana pravarte ja che, to suptAvasthA bhedaka upAdhi bane ja kaI rIte ? Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 anusandhAna-56 pazyati sarvAtmanA dharmAstikAyAdIn, zabdAdI~stu yogyadezAvasthitAn pazyatyapi / " (nandIsUtranA "davvao NaM AbhiNibohiyanANI AeseNaM savvadavvAiM jANai na pAsai" a aMzanI hAribhadrIya TIkA) nandIsUtranI TIkAomAM zrutajJAnanA nirUpaNa vakhate 'pAsai' zabda sAme, zrutajJAnamAM darzana na hovAthI prazna uThAvavAmAM Ave che, tyAre se spaSTa che ke 'pAsai' darzana sAthai sambandhita che. have A darzana 'sAmAnyAMzagrahaNAtmaka' abhipreta che ke 'pazyattAtmaka', teno khulAo uparanI TIkAthI thai jAya che. matijJAnIne AdezathI (-sAmAnyapaNe) paNa dharmAstikAyane jANavA mATe, tenA sAmAnya aMzanuM grahaNa Avazyaka che ja, tene jovuM Avazyaka nathI. mATe darzanano artha 'jovuM' ne badale jo 'sAmAnyAMzagrahaNa' abhipreta hota to 'jANai pAsai' ja kahevuM paData. darzanano artha 'jovuM' laio to ja 'jANai na pAsai' kahI zakAya. siddhasena divAkarajInI vedhaka dRSTi zabdone pele pAra jaI mUla vastusvarUpane joi zake che te sarvaprasiddha che. teoo ApelI darzananI oLakha "nANamapuTThe avisae a, atthammi daMsaNaM hoi / mottUNa liMgao jaM, aNAgayAIyavisaesu // " sanmati0 2.25 upara ApaNe joyuM tema darzana sAkSAtkArAtmaka hoya che; tethI vicAraNAtmaka jJAno- anumAna, tarka, pratyabhijJAna va darzana nathI. vaLI, ghrANAdi 4 indriyothI padArtha jANI zakAya che, joI zakAto nathI; tethI A cAra indriyothI janya jJAna paNa darzana nathI. uparAnta, cakSu ane manamAM paNa avagrahAdi to vizeSajJAnAtmaka hoya che; tethI te paNa darzana nathI. Ama, cakSu ane manathI thatuM nirAkAra IkSaNa ja 'darzana' kahevAya che. divAkarajIo ApelI darzananI vyAkhyA paNa A be ja sthaLe darzanatvanuM pratipAdana kare che. anumAna dvArA liMganI sahAyathI atIta - anAgata vastune jANI zakAya che. divAkarajInI mAnyatA pramANe AvuM jJAna darzana nathI. teo 'mottUNa..." A vAkyathI uparanI vAta sUcave che. upA. yazovijayajIo jaNAvyA mujaba atre upalakSaNathI, smRti sivAyanAM tamAma parokSa jJAno darzana nathI gaNAtAM tema Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 samajavAnuM che.' spaSTataH pratyakSa matijJAnane ja darzana gaNavAnuM AnA parathI phalita thAya che. 161 pratyakSa matijJAnamAM paNa ghrANa, rasanA, tvacA ane zrotra -A 4 indriyathI janya jJAna 'darzana' na gaNAi jAya te sUcavavA divAkarajI 'artha aspRSTa hovo joia' ovI zarata mUke che. A cAra indriyono viSayabhUta padArtha to spRSTa ja hoya che, tethI te indriyajanya jJAnanuM paNa nirAkaraNa thai jAya che. rahI vAta cAkSuSa ane mAnasa pratyakSanI. A be pratyakSone 'darzana' ja samajavAnA che ? nA, be pratyakSamAM paNa artha jyAM sudhI viSaya nathI banato, matalaba ke cokkasa arthanI viSaya tarIke sthApanA nathI thatI, tyAM sudhI ja bodha anukrame 'cakSurdarzana' ane 'acakSurdarzana' gaNAya che. indriya-artha vacce grAhaka grAhya bhAva sthapAi jAya, matalaba ke arthAvagraha thAya oTale bodha anukrame 'cAkSuSa matijJAna' ane 'mAnasa matijJAna' ja gaNAya che, darzana nathI gaNAto. A ja vAta A gAthAmAM ' artha aviSayabhUta hovo joio' se zarata mUkIne sUcavAi che. 2 Ama, siddhasena divAkarajInI darzanaviSayaka prarUpaNA, Agamika darzananI vibhAvanAnuM ja vyavasthita nirvacana che. ane tenA parathI a ja samajavAnuM che ke darzanano mUla artha 'sAkSAtkAra' ja che, 'sAmAnyAMzanuM grahaNa' nahIM. 'pazyattA'nA sandarbhamAM vyAvarNita darzanano peTAbheda avadhidarzana, 1. "idamupalakSaNaM bhAvanAjanyajJAnAtirikta-parokSajJAnamAtrasya, tasyA'spRSTAviSayArthasyA'pi darzanatvenA'vyavahArAt" jJAna bindu TIkAkAro atre 'avisae' no artha 'indriyonA aviSayabhUta paramANu va.' kare che. Avo artha karavAmAM, paramANu va. ne vize pravartatuM tamAma mAnasajJAna 'acakSurdarzana' bane che. je spaSTata: skhalanA che. vaLI, cakSurdarzananI vyAkhyAmAM A artha lAgu paNa paDato nathI. uparAnta je padArtho mAnasasAkSAtkAranA viSaya bane che, te tamAma indriyonA aviSayabhUta ja hoya te jarUrI nathI. 'avisae' no artha 'bodhathI grAhya chatAM paNa cokkasa viSaya tarIke sthApita nahIM' ovo karIo to ja barAbara saMgati thAya che. vizeSaNavati-222mAM jJAnane 'saviSayaka' tarIke oLakhAvyuM che te paNa darzananA AvA aviSayakatvanuM ja sUcaka che. '"jesimaNiTTaM daMsaNamaNNaM NANA hi jiNavariMdassa / tesiM na pAsai jiNo, savisayaNiyayaM jao NANaM // " 2. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 anusandhAna-56 avadhijJAna pUrvenI nirAkAra avasthA che, to kevaladarzana, kevalajJAnanI sahavartI ke paravartI nirAkAra sthiti che; paNa cakSurdarzana ane acakSurdarzanane matijJAnanA utpattikramamA kyAM goThavavAM te prazna che. sanmatiTIkAkAra abhayadevasUrijInAM vacano A bAbatamAM bahu pramANabhUta lAge che. ___ "aprApyakArI cakSu ane manathI udbhavatA avagrahAdi matijJAna pUrvenI, aspRSTa ane avabhAsI grAhyane grahaNa karanArI, AtmAnI prArambhika bodhAtmaka avasthA ja anukrame 'cakSurdarzana' ane 'acakSurdarzana' tarIke oLakhAya che." (sanmati-2.30-TIkA) Ano artha o thayo ke cakSurdarzana ane acakSurdarzana anukrame cAkSuSa ane mAnasa pratyakSamAM vyaMjanAvagrahanA sthAne goThavAya che, matalaba ke je sthAna ghrANajAdi pratyakSamAM vyaMjanAvagrahanuM che, te sthAna cAkSuSa ane mAnasa pratyakSamAM cakSurdarzana ane acakSurdarzananuM che. pUrve pracalita vyavasthA paratve darzAvelI samasyA naM. 9nuM samAdhAna AnAthI sarasa rIte thai jAya che. ___ parantu upA. zrIyazovijayajI jJAnabindumAM jaNAve che ke TIkAkAranuM A kathana siddhasena divAkaranA Azayane anurUpa nathI. teo khUba ja kaDaka zabdomAM TIkAkAranAM vacanonuM khaNDana karatAM jaNAve che ke - "TIkAkArakathana ardhajaratIya nyAyane anusare che. kAraNa ke, 'chadmastha jIvane jJAnopayoga pUrve darzanopayoga hoya' AvI prAcIna vyavasthA para ja jo nirbhara raheq hoya to cAkSuSa ane mAnasa pratyakSamA ja jJAna pUrve darzanano abhyupagama zA mATe ? zrAvaNa va. pratyakSamAM kema nahIM ? have jo zrAvaNa va. pratyakSamAM paNa avagraha pahelAM darzana svIkArazo, to tyAM darzana saMbhavaze kyAre ? vyaMjanAvagrahathI pUrve to koI jJAnamAtrA ja nathI hotI, tethI tenI pUrve to darzana mAnI ja na zakAya. vyaMjanAvagrahathI pachI paNa na mAnI zakAya, kAraNa ke zAstromAM vyaMjanAvagrahanI antima kSaNe arthAvagrahanI ja utpatti kahI che ke je jJAna che. Ama, zrAvaNAdi 4 pratyakSamAM jJAnopayoga pUrve darzanopayoga mAnI zakAto nathI; ane tethI cAkSuSamAnasamAM paNa tenI kalpanA karavI vAjabI nathI. vAstavamAM siddhasena divAkarajInA navya matamAM darzana kadApi jJAnathI bhinnakAlIna hotuM ja nathI, balke jJAna-darzana vacce abheda ja che." Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 163 upAdhyAya bhagavante karelI A samagra carcA vastutaH siddhasena divAkarajInA ane abhayadevasUrijInA darzana aMgenA vicAronA anyathAgrahaNane AbhArI che. pahelI vAta to o ke prAcIna mUla niyama 'jJAna pUrve darzana hoya' a nahoto, paNa 'sAkAropayoga pUrve anAkAropayoga hoya' avo hato.1 A anAkAropayoga jema cAkSuSa ane mAnasamAM darzanarUpa hoya che, tema ghrANajAdi cAramA vyaMjanAvagraharUpa hoya che. have, A cAra sthaLe jo vyaMjanAvagraharUpa anAkAravasthA pahelethI ja svIkRta che, to zA mATe tyAM alagathI darzananI kalpanA karavI paDe ? 'vyaMjanAvagraha jyAM nathI hoto, tyAM nirAkAra avasthAnuM zuM?' sAco prazna to A che ane anuM samAdhAna TIkAkAranAM prastuta vacanomAM che. prazna o rahe che ke 'jJAna pUrve tenA kAraNarUpa darzana hoya' Avo niyama paNa ghaNe ThekANe jovA maLe che, to te sambandhe zuM samajavU ? AnuM samAdhAna o ja che ke 'darzana' ane 'vyaMjanAvagraha' tarIke oLakhAtI nirAkAra avasthAo vacce vAstavamAM jhAjho taphAvata nathI. darzanamAM grAhya vastu sAthe saMyoga nathI hoto, phakta teno sAkSAtkAra hoya che, jyAre vyaMjanAvagrahamAM grAhya vastuno sAkSAtkAra nahIM, paNa sIdho saMyoga ja hoya che. ATalo ja phera che. bAkI sAmAnyagrahaNa, viSayano anizcaya, saMskAra, ajanakatva va. bannemAM sarakhaM ja che. A kAraNe vyaMjanAvagrahamAM 'darzana' zabdano upacAra thai zake che. ane o rIte vyaMjanAvagraha aupacArika darzana banyA pachI, chao pratyakSamA arthAvagrahAtmaka jJAna pUrve darzana goThavAi javAthI 'jJAna pUrve darzana hoya ja' avo niyama banAvI zakAya che. nirAkAra vyaMjanAvagraha jJAnano ja bheda hovA chatAM 'jJAna sAkAra ja hoya che' ane acakSurdarzana aTale mAnasadarzana ja hovA chatAM 'acakSurdarzana aTale ghrANAdi 4 indriyo ane manathI thato nirAkAra bodha' AvI prarUpaNAo vyaMjanAvagrahane aupacArika darzana gaNyA pachInI che. vyaMjanAvagrahane pahelethI ja 'darzana' oTale nathI gaNavAmAM Avato ke vyaMjanAvagraha, darzananA mUla artha 'pazyattA(-jovU)'nI antargata nathI Avato, jJAnanA artha 'jANatuM'nI antargata Ave che. paNa, jo 'pazyattA' ne bahu vyApaka dRSTile joio to o vyaMjanAvagrahane paNa potAnAmA samAvI le che ane tyAre o 'darzana' gaNAya che. 1. pRSTha 156, Ti. 2 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 anusandhAna-56 bIjUM, upAdhyAyajI jaNAve che tema navyamatamAM jJAna-darzanano abheda che ja nahIM. jJAna-darzanamA je bheda Agamika sAhityamAM nirUpAyo che, tene ja divAkarajIo vadhu spaSTa karI Avyo che. prastuta gAthAgata 'nANaM....dasaNaM hoi' AvA vidhAna parathI siddhasena divAkarajInA matamAM jJAnadarzanano abheda samajI levAmAM Ave che, paNa te barAbara nathI. 'nANa' zabda atre 'bodha' arthamAM ja che, ane bodhavizeSa ja darzana che ovo A vidhAnano bhAva che. A bodhavizeSa kayo te ApaNe pahelAM A gAthAnA vivaraNamAM joi gayA chIo. vaLI, siddhasena bhagavante ja chAdmasthika jJAna-darzanano bheda spaSTapaNe "maNapajjavaNANaMto NANassa darisaNassa ya viseso" (sanmati-2.3)mAM prarUpyo che. TraeNkamAM, upAdhyAyajI bhagavante kareluM TIkAkAra, khaNDana vAjabI lAgatuM nathI. have ApaNe arthAvagrahane aMge thoDoka vicAra karIzaM. darzana ane vyaMjanAvagrahamAM bodhamAtrA svIkRta che ja. A bodha 'kaMika che' avA aspaSTa AbhAsavALo ane avyakta hoya che. A banne pachIno jJAnatabakko 'arthAvagraha' gaNAya che. A arthAvagraha vyaMjanAvagrahasthAnIya darzana ane vyaMjanAvagraha karatAM vadhu vikasita jJAnamAtrA dharAvato hoya che o sarvasammata che, paNa A vikasita jJAnamAtrA keTalI te carcAno viSaya che. Agamiko arthAvagrahane paNa mahAsAmAnyano ja grAhaka gaNe che,1 jyAre tArkiko 'rUpa che, rasa che' jevA prAthamika vizeSonuM grahaNa arthAvagrahamAM svIkAre che.2 AmAM prathama prarUpaNAmAM traNa asaMgati Ave che : 1. mahAsAmAnyanuM grahaNa nirAkAropayogamAM ja thAya, jyAre arthAvagraha to sAkAra gaNAya che. 2. 'kaMika che' o bodhane arthAvagrahano viSaya gaNIo to anAthI nikRSTa jJAnamAtrA ja nathI saMbhavatI ke jene vyaMjanAvagraha ke darzananA viSaya tarIke goThavI zakAya. 3. nandIsUtragata "teNe 'A zabda che' avo avagraha karyo" AvI prarUpaNAothI judA paDavAnuM thAya che. tAkikonI 'zabda che' ovI sAmAnyavizeSanI grahaNAtmaka sAkAra avasthAne avagraha gaNavAnI mAnyatAmAM A asaMgatio nathI rahetI. 1. "iya sAmaNNaggahaNANaMtaramIhA' - vi. bhASya - 289, ane pR. 149, Ti. 1 2. pramANamImAMsA - 1.1.27 TIkA, pramANanayatattvAloka - 1.7, tattvArtharAjavArttika - 1.15 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 165 ___ tArkikonI vAta bIjI rIte paNa svIkArya che. arthAvagrahamAM cokkasa padArthanI 'artha- viSaya' tarIke sthApanA thAya che ane teno alpa bodha thAya che - o to sarvaprasiddha che. paNa dhyAnapAtra vAta o paNa che ke temAM grAhaka indriya paNa nakkI thAya che. jema ke oka sAthe AMkha sAme vastu hoya, jIbha para koIka vAnagI mUkelI hoya, nAkamAM kazIka gandha pravezatI hoya, kAnamAM avAz2a athaDAto hoya ane zarIra sAthe kazAkano sparza thato hoya tema bane. A badhI nirAkAra avasthAo che. temAMthI atyAre kaI indriyanA viSayagrahaNane prAdhAnya Apaq che te arthAvagrahamAM nakkI thAya che. have oka vAta nakkI che ke cakSuthI grAhya rUpa ja hoya ane zrotrathI grAhya zabda ja hoya. tethI arthAvagrahamAM indriyanA nizcaya sAthe viSayano 'rUpa che, zabda che va.' nizcaya paNa thai ja jAya che. ane A nizcaya indriyathI thato sAmAnyamAM sAmAnya nizcaya hovAthI sAmAnyagrahaNa ja gaNAya che. pachI 'A rUpa kornu haze? A zabda kayo haze ?' AvI vicAraNA (-IhA) pravarte che ane bodhaprakriyA AgaLa vadhe che. nandIsUtramAM A ja vAta prarUpAi cha : "avvattaM sadaM suNejjA" - avyaktazabda zravaNa - 'vyaMjanAvagraha' - "teNaM saddetti uggahie" - 'zabda che' arbu grahaNa - 'arthAvagraha' / "na uNa jANai ke vesa sadde tti, tao se IhaM pavisaI" - 'IhA'. Ama tArkikonI prarUpaNA vadhu sudRDha che. oka prazna haju Ubho rahe che ke jo arthAvagraha ane IhA sAkAra matijJAnopayoganA ja bheda che, to amane ghaNe ThekANe' anAkAra darzanopayoganA bheda tarIke zA mATe oLakhAvavAmAM AvyA haze ? AnuM samAdhAna oma sUjhe che ke dArzanikakSetramA 'sAkAra' zabda je ochAmAM ochI vyaktatAnI apekSA rAkhe che, teTalI vyaktatA paNa arthAvagraha-IhAmAM hotI nathI. jainetara darzano 'A manuSya che' avA bodhane ja sAkAra gaNe che, je arthAvagraha-IhA pachInI ja avasthA che. banI zake ke A kAraNathI ja arthAvagraha-IhAne nirAkAra 'darzana' gaNavAmAM AvyA hoya. paNa o bhUlavU na joio ke vAstavamAM jJAnanA bhedone A rIte darzana gaNavA te aupacArika kathana ja che. tattvArtha-siddhasenIyavRttimAM mukhya ane 1. "pAsai tti pazyati avagrahehApekSayA'vabudhyate, avagrahehayordarzanatvAt'' - abhayadevasUrijI-bhagavatITIkA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-56 aupacArika darzano vacceno bheda bahu spaSTa rIte dekhADavAmAM Avyo che"aupacArikanayazca jJAnaprakArameva darzanamicchati, zuddhanayaH punaranAkArameva saGgirate darzanam' (2.9) - aupacArika nayathI jJAnanA bhedo ja darzana che, jyAre zuddhanaya anAkAra avasthAne ja darzana gaNe che. viSaya ane indriyanA joDANathI udbhavatI nirAkAra avasthAonA vyaMjanAvagraha ane darzana avA bheda na pADIo, paNa tamAma nirAkAra avasthAone darzana ja gaNIo, to 'cha o cha pratyakSamA viSaya-indriya sambandha sthapAyA pachI ane avagrahathI pUrve darzana hoya che' ovI tArkika prarUpaNA (pR. 154) sAthe paNa prastuta vyavasthA barAbara saMgata thaI jAya che. ane matijJAnanA 28 bheda, 4 darzana, vyaMjanAvagrahano antima samaya me ja arthAvagraha va. tamAma Agamika prarUpaNAo paNa prastuta vyavasthAmAM bandhabesatI Ave che. pahelAM pracalita jJAnadarzananI vyavasthA paratve varNavI temAMnI koI samasyA paNa prastuta vyavasthAmAM AvatI nathI te khAsa dhyAnArha che. prastuta samagra carcAno niSkarSa a ja che ke 1. 'darzana sAmAnyagrahaNAtmaka hoya che' ano matalaba o nathI ke darzanamAM vastunA sAmAnya aMza, ja grahaNa hoya che, paNa o che ke darzanamAM- sAkSAtkAramA akasAthe ghaNI badhI vastuo ane vizeSono sAmAnyataH akasarakho bodha thAya che. matalaba ke darzana zabda 'jovU, sAkSAtkAra karavo' sAthe saMkaLAyelo che, 'sAmAnyaaMzanA grahaNa' sAthe nahIM. darzananI oLakhANa ApatA 'sAmAnyagrahaNa' zabdanA anyathA arthagrahaNathI darzana- svarUpa badalAi javA pAmyuM che. 2. cakSurdarzana ane acakSurdarzana anukrame cAkSuSa ane mAnasa pratyakSamAM vyaMjanAvagrahanA sthAne goThavAya che. jyAre avadhidarzana, avadhijJAna pUrvenI nirAkArasthiti che. kevalajJAnI bhagavantane thato tamAma dravyaparyAyono sAkSAtkAra ja kevaladarzana che.1 3. 'jJAnathI pUrve darzana hoya ja che' 1. "cakSurjJAnAt pUrvaM, prakAzarUpeNa viSayasandarzi / yaccaitanyaM prasarati, taccakSurdarzanaM nAma / zeSendriyAvabodhAt, pUrvaM tadviSayadarzi yajjyotiH / nirgacchati tadacakSu-darzanasaMjJaM svacaitanyam // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 167 Avo niyama ane 'ghrANAdi 4 indriyothI thato sAmAnya bodha te paNa acakSurdarzana' AvI prarUpaNA nirAkAra darzanathI tulya vyaMjanAvagrahane aupacArika darzana gaNIne samajavAnI che. ___ have ApaNe prastuta jJAna-darzananI carcA sAthe ja saMkaLAyelA keTalAka anya prazno para thoDo vicAra karIo : acakSurdarzana- viSayakSetra zuM ? ___ anuyogadvAramA A mATe pATha che : "acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNassa AyabhAve / " AmAM acakSurdarzananA viSayabhUta padArtho tarIke AtmabhAvone jaNAvyA che. spaSTa che ke acakSurdarzanathI atre 'mAnasadarzana'ne ja pakaDavAnuM che ke jenA dvArA AtmAno, tenI lAgaNIono, tenA vicArono ane tevA ja bIjA AtmikabhAvono sAkSAtkAra karI zakAya che. ___TIkAkAra atre acakSurdarzanathI ghrANa, zrotra, rasanA, tvacA ane manathI thatA sAmAnyabodhane pakaDe che ane tethI 'AyabhAve'no artha kare che zabdAtmaka, gandhAtmaka va. pudgalo ke je uparokta sAmAnyabodhanA viSaya che. 'ghrANAdi 4 indriyomAM pudgalo saMyukta thayA pachI ja bodha thai zake che ane saMyukta pudgalo 'AtmabhUta' gaNAya ane tethI AvA AtmabhUta pudgalo - AtmabhAvo acakSurdarzanano viSaya che' arbu teonuM mantavya jaNAya che. AmAM ghaNI kliSTa kalpanA karavI paDe che. tattvArthasUtranA gandhahastimahAbhASyamAM (2.9) indriya-nirapekSa bodha ke jene atyAre ApaNe Sixth Sense tarIke oLakhIo chIo tene paNa acakSurdarzana avadhijJAnAt pUrvaM, rUpipadArthAvabhAsi yajjyotiH / praviniryAti svasmA-nnAmA'vadhidarzanaM tat syAt // kevaladarzanabodhau, samastavastuprakAzinau yugapat / dinakRtprakAzatApava-dAvaraNAbhAvato nityam // " ArAdhanAsAranA A zloko atre darzananI je vyavasthA varNavI tenI sAthe pUrNataH saMvAdI che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 anusandhAna-56 gaNAvavAmAM Avyo che.1 tyAM dRSTAnta sAthe A vAta samajAvavAmAM AvI che ke ApaNI pAchaLathI sApa cAlyo jato hoya to acAnaka ApaNane bhayanI AzaMkA thAya che ane ApaNe tyAMthI khasI jaise chIo. A sApanA astitvane koI indriyathI to jANI zakAya tema hatuM ja nahIM. ApaNe mAnasika vyApArathI ja o bodha ko che, mATe a a-cakSurdarzana ja che. pracalita jJAna-darzananI vyavasthAmAM Sixth Senseno vicAra kadAca A eka ja ThekANe haze. "davvao NaM suyanANI uvautto savvadavvAiM jANai pAsaI" (nandIsUtra)-AmAM zrutajJAnamAM darzana na hovA chatAM 'pAsai' kema kA ? __sau prathama to 'pAsai' atre pazyattA sAthe sambandhita che. A pazyattAne 'acakSurdarzana' rUpa samajavI avo aka mata che ke jenuM khaNDana vi.bhASya554mAM karavAmAM AvyuM che. saiddhAntika mata pramANe atre 'zrutajJAna-sAkArapazyattA' samajavI joio aq spaSTIkaraNa vi.bhASya-555mAM karavAmAM AvyuM che. pannavaNAjI-pada 30mAM varNita A nirAkAra-sAkAra pazyattA zaM che te samajavAno prayatna karIo. kula 12 upayogamAMthI matijJAna, matyajJAna ane acakSurdarzana -ae traNa upayoganI pazyattA hotI nathI ane bAkInA nava upayogamAM pazyattA hoya che. Ama 'upayoga' zabda bodhamAtra mATe vaparAya che, jyAre 'pazyattA' zabda o ja upayoga mATe niyata che ke je upayogamAM o upayoganI viSayabhUta vastuno sAkSAtkAra- purataH upasthiti sAthenuM avalokana saMkaLAyeluM hoya che. A rIte upayoga ane pazyattA samAnakAlIna hoya che ane upayoganI sAkAratA-nirAkAratAne anulakSIne pazyattA paNa sAkAra-nirAkAra gaNAya che. matijJAna ke matyajJAnamAM mahadaMze vastuno sAkSAtkAra hoto nathI, tethI o be jagyAo AMzika pazyattA hovA chatAM samagra matijJAna ke matyajJAnane anulakSIne pazyattAno niSedha che. o ja rIte acakSurdarzanamAM paNa Atmika bhAvonA sAkSAtkAra vakhate temanI purataH upasthiti nathI hotI, matalaba ke te bhAvone apekSIne 'pazyattA' nathI pravartatI, tethI acakSurdarzanane anulakSIne paNa 1. "indriyanirapekSameva tat kasyacid bhaved yataH pRSThata upasarpantaM sarpa buddhyaivendriyavyApAra nirapekSaM pazyatIti // " Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 pazyattAno niSedha che. zrutajJAnathI ApaNe je padArthane jevA svarUpe jANIo tevA svarUpe tene kAlpanika rIte mananI sAme upasthita paNa karI zakIo. A sAkSAtkAra zrutajJAnanA baLe thAya che, mATe te vakhate zrutajJAnopayoga paNa pravartamAna ja hoya che. vaLI A sAkSAtkAra nizcita vastu-viSayane anulakSIne thAya che, tethI te sAkAra hoya che. A sAkSAtkAra ja zrutajJAnasAkArapazyattA tarIke oLakhAya che. 'zrutajJAnI bhagavanta anuttaravimAnane yathArtha svarUpe cItarI zake che. jo anuttara vimAnane teoo joyuM ja nA hoya to teo tene cItarI kaI rIte zake ? mATe mAnavuM ja joio ke teo zrutajJAnanA baLe anuttaravimAnane joi zake che ane temanuM A jovuM zrutajJAnasAkArapazyattAnA baLe ja zakya che' ovo tarka prastuta sandarbhe hAribhadrIya TIkAmAM apAyo che. 169 a ja rIte avadhijJAnI ke kevalajJAnI mahAtmA jyAre jJAnanA baLe te te padArthane jANe che tyAre te te padArthano sAkSAtkAra paNa pravartato ja hoya che. A sAkSAtkAra ja te te jJAnanI sAkAra - pazyattA kahevAya che. darzano to svayaM nirAkAra - pazyattArUpa ja hoya che. vibhaGgajJAnIne avadhidarzana kema na hoya ? Ama to vibhaGgajJAna se avadhijJAnano ja prakAra che ane te sAkAra hovAthI tenAthI pUrve avadhidarzanAtmaka nirAkAropayoga mAnavo ja paDe. chatAM vRddhasampradAya vibhaGgajJAnInA nirAkAropayogane paNa, cakSurdarzana gaNavAnA pakSamAM ja che. 1 AnuM kAraNa a hoi zake ke cakSurdarzana ane avadhidarzanamAM oka pAyAno taphAvata che. cakSurdarzanamAM svayaM upasthita vastuno ja sAkSAtkAra hoya che, jyAre avadhidarzanamAM vastu jJAnazaktinA baLe upasthita thatI hoya che. have mithyAtvI jIvanI jJAnazakti to malina ja hovAthI ane tethI tenA baLe upasthita vastu paNa ayathArtha ja hovAnI. tethI AvI ayathArtha vastuno sAkSAtkAra avadhidarzana na gaNAya ovI samajaNa AvA vRddhasampradAya pAchaLa hoi zake. prazna o che 1. avadhidarzanaM tu samyagdRSTereva, na mithyAdRSTeH, cakSurdarzanameva kila tasyeti pAramarSI zrutiH tattvArtha- gandhahasti0 2.9 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 anusandhAna-56 ke ayathArtha to ayathArtha, vastu sAkSAtkAra to cha ne ? tene kyAM samAvavo? vRddhasampradAya A vibhaGgadarzanane cakSurdarzana ja gaNe che, to vi. bhASya-818 mAM ullikhita mata pramANe vibhaGgadarzana avadhidarzanano ja aeka prakAra che. bhagavatIjImAM to mithyAtvIne paNa sAkSAt avadhidarzana ja pratipAdita karavAmAM AvyuM che.1 * manaHparyavajJAnamAM darzana na hovA chatAM, nandIsUtragata manaHparyavanA nirUpaNamAM "tattha davvao NaM ujjumatI aNaMte aNaMtapadesie khaMdhe jANati pAsati" o vAkyakhaNDamAM 'pAsati' kema kahyu ? nandIsUtranA TIkAkAro Ano khulAso Ama Ape che : "manaHparyavajJAnI, saMjJI jIve mana paNe pariNamAvelA anantA anantapradezovALA skandhone ane tadgata varNAdi bhAvone sAkSAt joi zake che, tethI 'jANati' kahyu che. cintita artha jo ke sAkSAt joi zakAto nathI, kAraNa ke cintita artha to amUrta paNa hoya ane chadmastha jIva to amUrtane joi zake nahIM. tethI anumAnathI ja cintita arthane juo che tema jaNAvavA 'pAsati' kA che."2 have A 'pAsati' kayA darzanAtmaka hoi zake te vize vividha mata che. acakSurdarzana, avadhidarzana ke manaHparyavadarzanathI, A anumAnita cintitArthano sAkSAtkAra svIkAratA matono nirAsa vi. bhASya-815 thI 821mAM jovA maLe che. vi.bhASyakAra pote A sAkSAtkArane 'manaHparyavajJAna-sAkArapazyattA' gaNe che. ___ AmAM cintita artha anumAnathI jaNAya che o TIkAkAronI vAta ane A anumita arthano sAkSAtkAra manaHparyavajJAnanI sAkAra-pazyattAnA baLe thAya che bhASyakAranI vAta cokkasa barAbara che; parantu samasyA o che ke zrutajJAna, avadhijJAna ke kevalajJAnanA nirUpaNamAM jema 'jANati'no viSayabhUta padArtha ja 'pAsati' no viSaya samajavAmAM Ave che, tema atre ananta manaHskandho ke je 1. "ohidaMsaNaaNAgArovauttA NaM bhaMte ! kiM nANI annANI ? goyamA nANI vi annANI vi..je annANI te niyamA maiannANI suyaannANI vibhaGganANI tti" - SaDazIti gAthA 21- TIkAmAM uddhRta 2. "maNitamatthaM puNa paccakkhaM Na pekkhati, jeNa maNAlaMbaNaM muttamamuttaM vA, so ya chaumattho taM aNumANato pekkhati tti ato pAsaNatA bhaNitA" - nandIcUrNi Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 171 'jANati'nA viSayabhUta che, tenI sAthe ja 'pAsati'ne kema sAMkaLavAmAM nathI AvatuM ? arthAt 'manaHskandhone jANe che' oma 'manaHskandhone juo che' avo artha kema nathI karavAmAM Avato ? 'bAhya artha'no ullekha karanAro koI ja zabda mUlasUtramA na hovA chatAM 'pAsati'nA vyAkhyAna vakhate anuM grahaNa kaI rIte vAjabI gaNAya ? vAstavamAM Avo artha karavo ucita lAge che : "manaHparyavajJAnI manapaNe pariNata ananta skandhone sAmAnyathI juo che ane vizeSathI tadgata varNAdi bhAvone jANe che." ___vastutaH manaHparyavathI grAhya, manovargaNAnA skandhomAM rahelI viziSTa chApo che ke je cokkasa vicArane lIdhe amAM aMkita thayelI hoya che. avadhijJAnI avadhidarzananA baLe manaHskandhone joi zake che ane avadhijJAnanA baLe tene vizeSapaNe jANI paNa zake che. chatAMya vastunA sarva paryAyone avadhijJAna nathI pakaDI zakatuM o tenI maryAdA che ane A maryAdAne lIdhe manaHskandhagata ae viziSTatAone paNa avadhijJAna nathI pakaDI zakataM ke jenAthI viziSTatA jene lIdhe AvI che te vicArone jANI zakAya.' manaHparyavajJAna A viziSTatAone jANI zake che ane anA baLe anumAna karIne bIjAnA mananA vicArone ane o vicAronA viSayabhUta padArthone jANI zake che. A padArthonuM jJAna thAya oTale A jJAnanA AdhAre temano paNa mAnasika sAkSAtkAra karI zakAya che. A sAkSAtkAra manaHparyavajJAnanA Alambane thayo hovAthI manaHparyavasAkArapazyattA tarIke oLakhAya che. sampUrNa prakriyA Ama thaze : manaH skandhonu sAmAnyataH darzana (avadhidarzana) / cokkasa manaHskandhogata vaiziSTayanuM grahaNa (manaHparyavajJAna) / vaiziSTyanA AdhAre vicAro ane tenA viSayabhUta padArthonuM anumAna - anumita arthono mAnasika sAkSAtkAra (mana:paryavajJAna-sAkArapazyattA). AmAM manaHparyavajJAnanI pUrve avadhidarzana aTale mAnavU paDe che ke chadmasthajIvamAtra mATe jJAnopayoga pUrve darzanopayoga anivArya che, manaHparyavajJAnI 1. jo ke nirmalatama avadhijJAnathI AMzika rIte manaHskandhogata viziSTatAo paNa jANI zakAya che. jema ke anuttaravimAnavAsI devo kevalI bhagavantonA manaH pariNAmane jANI zakatA hoya che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 anusandhAna-56 amAM apavAdabhUta nathI. oTale manaHparyavajJAnanA upayoga samaye sauprathama manaHskandho ja sAmAnyapaNe dekhAya che (-avadhidarzana) ane tyArabAda cokkasa manaHskandhonuM vizeSathI jJAna thAya che (-manaHparyavajJAna). Ama manaHskandhaviSayaka jJAna ane darzana banne pravarte che ane te ja vAta 'khaMdhe jANai pAsai' kahIne sUcavAi hoya evaM lAge che. have ahIM aeka mahattvanI samasyA sarjAi zake tema che ke jo mana:paryavajJAna pUrve avadhidarzana anivArya hoya to bhagavatIjI-AzIviSoddezakamAM manaHparyavajJAnIne avadhidarzana na paNa hoya oma zA mATe kayuM che ? AnuM samAdhAna oma jaNAya che ke prastuta kathana avA manaHparyavajJAnIne anulakSIne che ke jemane mati-zruta pachI avadhijJAnane badale sIdhuM ja manaHparyava prApta thayuM hoya. AvA mahAtmAne avadhijJAnAvaraNano kSayopazama na hovAthI avadhidarzana paNa nathI hotuM. paNa ano artha o nathI ke teone manaHskandho sAmAnyarUpe na dekhAya. manaHparyavajJAnathI manaHskandhone vizeSarUpe jANatAM pahelAM temanuM sAmAnyadarzana anivArya cha, ane A sAmAnyadarzana avadhidarzananA abhAvamAM tevI viziSTa koTinA acakSurdarzanathI sampanna thAya che tema mAnavU paDe. oka vAta to nakkI che ke manaHparyavajJAnanI prApti mATe viziSTa labdhiothI sampanna hovU anivArya che ane AvI viziSTa labdhio dharAvatA mahAtmAnAM mati-zruta jJAna tema ja cakSu-acakSu darzana paNa viziSTa koTinAM ja hoya che. tethI te mahAtmA tevA viziSTa koTinA acakSurdarzananA baLe manaHskandhone paNa joi ja zake. jo ke upalabdha kathAsAhityamA avo aka paNa dAkhalo nathI maLato ke jemAM avadhijJAna vagara manaHparyava prApta thayuM hoya. tethI oma jaNAya che ke AvI paristhiti bhAgye ja sarjAtI haze ane tethI vyApakatAne anulakSIne mana:paryavajJAnIne avadhidarzanopayoga anivArya gaNavAmAM Avato haze. niSkarSa o ja che ke manaHparyavajJAnIne paNa manaHskandhonu sAmAnyadarzana anivArya che. pachI o darzana avadhidarzananA baLe thAya ke zrutakevalI jema viziSTa zrutajJAnanA baLe sarva vastune jANI zake che tema viziSTa acakSurdarzananA baLe thAya. darzana aMgenI A samagra carcA zAstronA sahAre ja thai hovA chatAM mahadaMze Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 173 mAnasika vicAraNAtmaka che ane tethI ja AmAM truTio hovAnI pUrepUrI sambhAvanA che. A truTio tarapha dhyAna doranAra abhyAsIno hu~ avazya RNI rahIza. AmA pUrva maharSionA AzayathI koIka viparIta prarUpaNA thaI hoya ke teonAM vacano, anyathA arthaghaTana thayuM hoya to te badala micchAmi dukkaDaM. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 anusandhAna-56 vihaMgAvalokana - upA. bhuvanacandra anu0 55mAM A. zIlacandrasUri dvArA sampAdita sAteka kRtio prakAzana pAmI che. pratyeka kRti tenI racanAnI dRSTie athavA tenA viSayanI dRSTie dhyAnArha che. zramaNonI sarjakatA kevI phaladrUpa hatI ane temano vidyAvyAsaGga kevA avanavA rUpe sarjakatAmA pariNamato hato e vAta A aMkanI kRtionuM vaividhya jotAM spaSTa thAya che. vidvAnone ane vidyArthI vargane rucikara thAya evI A sAmagrI che. nandIzvara stotranI 24mI gAthAmAM 'puNo vi(?)' che tyAM 'vi' lahiyAnI bhUlathI Avyo jaNAya che. pethaDazAhe nirmita karelAM caityonI sUci dharAvatuM stotra eka mahattvanI upalabdhi che. yAtAyAtanI viSamatAnA e yugamAM paNa pethaDazAhano vyavahAra aDadhA bhAratamA vistarelo hato - evaM A sUci kahI jAya che. eka risarca pepara taiyAra thAya eTaluM kAma A stotramA che. sUcimAM nirdiSTa nagaranAmo parathI hAlanAM nAmo zodhavA mATe khAso parizrama karavo paDe. te te nagaronA itihAsa ane tyAMnAM mandironA itihAsa tapAsavAnI jarUra che. ___ zlo. 15mAM bIjA caraNamAM keTalAka akSaro vadhu che. A zabdo koI vidvAne TippaNa tarIke noMdhyA haze je pAchaLathI lahiyAnA hAthe mULa zlokamAM dAkhala thaI gayA haze evaM lAge che. 'jina' tathA 'zrI nAbhi' e zabdo kADhI nAMkhatA zlokano pATha barAbara maLI rahe che. _ 'pArzvanAthasahasranAmastotra' tathA 'zIlodAhRtikalpavallI' - A banne racanAo vistRta ane noMdhapAtra che. zIlonA 20mA zlokamAM 'raverdharmAH' chapAyuM che tyAM 'raverdharmAH' joie. zlo.21mAM 'sa kila vanahutAzAt' ema vAMcavAthI artha besI jAya che. zlo. 30mAM 'ugravyAghrAH' hovU joie. bhojanavicchitti' mAM pR. 54 (nIcethI sAtamI paMkti) 'tima jAnaiM' che, tyAM 'timajA naI' ema vAMcavU. pR. 55 (uparathI teramI paMkti) 'paDa sudhInI' Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 che, tyAM 'paDasudhInI' ema bheguM vAMcavaM joie. pR. 57 (prathama paMkti) - 'turata galaI / ' ahIM vAkya pUruM thatuM nathI. 'turata galai uttaraI' (tarata gaLe Utare) evaM vAkya che. 175 munizrI trailokyamaNDanavijayajInI abhyAsanoMdho abhyAsapUrNa che. zrI nAndI jevA vidvAne hemacandrAcAryanI kRti - 'kAvyAnuzAsana' mAM apUrNatA hovAno dAvo karyo che, parantu vastutaH tevuM nathI A vAta munizrIe paryApta carcAvizleSaNa karIne spaSTa kartuM che. munizrIno A prayAsa temanA khaMtIlA parizIlananI nIpaja che. evI ja rIte, sanmatitarkanI eka gAthAnA tAtparya vize temaNe karelI vicAraNA tenI gambhIratA thakI utkRSTa kakSAnI banI che. zrI maNibhAI prajApatino sUcipatraviSayaka abhyAsalekha hastalikhita granthasaMgrahonA sUcipatronA itihAsa, paddhati ane AvazyakatA vize sundara mAhitI pUrI pADI jAya che. Aje prakAzita thatAM sUcipatro aMge zrI prajApati noMdhe che: "A sUcipatro ane 1947 pUrvenA sUcipatro vacce mukhya taphAvata e jovA maLe che ke keTalAka apavAdo bAda karatAM vidvattApUrNa prastAvanAno abhAva tathA mahattvanI hastaprato ke aprakAzita kRtio vize kvacit ja ullekho jovA maLe che.'' A vidhAna bhAratanA bRhad vidyAjagatane jeTaluM lAgU paDe che, eTaluM ja jaina vartuLAne paNa lAgU paDe che. abhyAsa ane saMzodhana banne viSayomAM chIcharApaNuM AvyuM che. saMzodhana pUrve saMlagna viSayono abhyAsa joIe ane abhyAsa pachI varSo sudhI parizIlana karavuM paDe. saMzodhana- sampAdananI eka mAnya rIta ane paripATI hoya che jenI sUjha- samaja praziSTa sampAdakonA sampAdita granthonA parizIlanathI ane evA sampAdakonA hAtha nIce kAma karavAthI keLavAya che. AjanA saMzodhaka - sampAdako pAse eTalI dhIraja nathI. ApaNe icchIe ke zramaNavargamAM A zista Ave ane vidyA pratye samarpitatA pragaTe. jaina derAsara nAnI khAkhara- 370435 ji. kaccha, gujarAta Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 anusandhAna-56 navAM prakAzano 1. zabdaprabhedaH, kartA : mahezvarakavi, TIkAkAra : upAdhyAya jJAnavimalagaNi; saM. A. zrIcandrasUri, zrI vinayasAgara; prakA. rAndera roDa jaina saMgha, sUrata; I. 2010, saM. 2067 ajaina vidvAnonI racanAo para TIkA ke vivaraNa lakhavAM ane te rIte granthonI upayogitA tathA upAdeyatA vadhAravI, e jaina vidvAn muniono managamato viSaya rahyo che. kAlidAsa, bhAravi, mAgha jevA mahAkavionAM racela kAvyo, nATako, mammaTa ane bhojanA racelA sAhityazAstro - A badhAMnuM adhyayana seMkaDo varSothI jaina munio karatAM AvyA che, ane prasaMge prasaMge te grantho para TIkAnI racanA paNa karatAM AvyA che. 12mA zatakamAM thayelA, prakANDa vidvAn kavi mahezvare 'zabdaprabheda' nAme zabdakoSagrantha-padyabaddha racyo che. kavi potAnI kRtine 'zabdabhedaprakAza' tarIke oLakhAve che. kAvyaracanA karanAra kavione, samAnatA dharAvatA zabdomAM paNa mAtrAkRta, varNakRta ke arthakRta bhinnatA hoya teno paricaya maLI rahe tevA hetusara A koSanI racanA thaI che. koSa 4 prakaraNomAM vaheMcAyo che. ahIM pratyeka prakaraNane 'nirdeza' evaM nAma ApavAmAM AvyuM che. A laghu koSa upara upAdhyAya zrIjJAnavimalagaNIe 3700 zloka pramANa vistRta TIkA racI che, je koSa ane tadgata zabdonI vyutpatti samajavA mATe ekadama upayukta sAdhana banI rahe tema che. sampAdakoe koSa, koSakAra tathA TIkAkArano vistRta paricaya karAvatI vidvattApUrNa prastAvanA lakhI che, temaja aneka aneka pariziSTo ApIne granthanI upAdeyatA khUba vadhArI ApI che. sampAdanano eka majAno Adarza temaNe pUro pADyo che. AjakAla ApaNe tyAM sampAdano tathA prakAzanonuM pramANa bahu vadhyu che, parantu temAM je prakAraceM kAma tharbu joIe te thatuM-dekhAtuM nathI. eve vakhate prastuta koSa-prakAzana eka sarasa Adarza prasthApI Ape che. prastAvanA, pariziSTo, pAdaTIpo - A badhuM to prAcIna granthone samajavAnI cAvI che. te na hoya tevAM prakAzano khAsa upAdeya nathI thatAM. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 177 32 pariziSTo uparAMta eka pariziSTamAM mULa 'zabdaprabheda'no pATha jo Apyo hota to te vadhu upayukta thAta. 2. prabodhacintAmaNiH; kartA : A0 jayazekharasUri; saM. muni hitavardhanavijaya; pra0 kusuma-amRta TrasTa-vApI; saM. 2067 jaina dharma prasAraka sabhA-bhAvanagara dvArA saM. 1969 mAM prakAzita granthay punarmudraNa. upamitibhavaprapaJcAkathAnI paddhatithI racAyelo padyabaddha A grantha aupadezika grantha che. sampAdakajIe prastAvanAmAM mULa granthakAranI temaja pratio lakhanAra lekhakonI amuka bhUlo pote zodhI kADhIne sudhArI hovAno dAvo ko che. potAnI jAtane paNDita ane zreSTha samajanArI vyakti je DahApaNa DahoLe te kevU hoya teno AmAM nAdara namUno ApaNane prApta thAya che. ___ aMcalagacchanA prathama puruSa zrIAryarakSitasUri che. te gaccha potAnA te prathama gacchapatine yugapradhAna mAne che. parantu pUrvadhara AryarakSita mahArAja te A gacchanA AdipuruSa hovAno dAvo te gacche kadApi kyAMye ko nathI. ATaluM sA, satya samajyA vinA ja sampAdake A viSaye te gacchanI ajagatI TIkA karIne potAnuM anAvazyaka jJAna(!) pradarzita karyu che. sampAdake potAnI prastAvanAmAM TippaNonI je sUci ApI che, temAM granthakAranI kSatio sudhAravAno udyama temaNe ko che. te tamAma sthAno joIe to emAM granthakAranI eka paNa kSati ke bhUla cha ja nahi; sampAdakanuM tadviSayaka ajJAna ja temane te te sthAnane bhUla mAnavA prere che. hA, eka-be sthAne bhUla lAge, paNa te lahiyA thakI thayelI bhUla hovAnuM spaSTa samajI zakAya tema che. lahiyAnI bhUlane granthakAranI bhUla samajavAmAM ApaNI sampAdana-ayogyatA ja puravAra thaI jAya che. eka ja dAkhalo juo : pR. 212, zloka 375. AmAM 'sanA' zabda kartAe prayojyo che. 'sanA' e nitya (sadA) arthano avyaya che e to sarvavidita che. paNa paNDitamAnI sampAdakane kozaviSayaka jANakArI meLavavI jarUrI nahi lAgI hoya, eTale temane tyAM TippaNI karI dIdhI ke "atra 'sadA' iti zuddhIkAryam / " granthakAra eka AcArya che, gacchapati che. temane A hade ajJa mAnIne Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 anusandhAna-56 AvI aNaghaDa noMdho lakhavI, emAM pUrvAcAryanI AzAtanA to thAya ja, sAthe potAnA achAjatA abhiniveza- paNa varavaM pradarzana thatuM hoya che. sampAdake darzAvelI tamAma pAdaTIpo 'ayogya' hovAmuM, vyAkaraNane tathA chanda ane koSane jANanAra koI paNa vidyArthI/abhyAsI sAbita karI ApI zake tema che. astu. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 179 'hemacandrAcArya TrasTa' nA Adi preraka pUjya A. zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjane aMjalI anusandhAnano A 56mo aMka pUjyapAda gurubhagavanta AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanI puNyasmRtine samarpita che. 'anusandhAna' ane tenuM prakAzana karanArI saMsthA (hemacandrAcArya TrasTa) e banne vastutaH te pUjya AcAryazrInI ja kRpAnAM pariNAma che, e vAta A take bhUlyA vinA yAda karavI joIe. vi.saM. 2045mAM zrIhemacandrAcAryanI navamI zatAbdInI ujavaNIno avasara AvavAno hato, tyAre temaNe AgotarI vicAraNA karI, ane Ayojano mATe saMkalpa karyo. pariNAme hemacandrAcArya TrasTanI evI rIte racanA thaI ke te 2045mAM to kAryarata paNa thaI gayuM. A TrasTa cokkasa vartuLa temaja vicArasaraNimAM baMdhAI jaI sImita - saMkucita na bane, paNa tenuM phalaka vizAla hovuM joIe, evI vibhAvanAne emaNe udAra hRdaye svIkRti ApelI, ane TrasTanA uddezonuM phalaka vyApaka banAvavAnI vAtane AzIrvAda ApelA. tene lIdhe ja A TrasTa dharmasampradAya ke jJAti-jAtinA bhedabhAvothI alipta rahIne anekavidha, dAkhalArUpa vidyA- pravRttio karI zakyuM che. TrasTanA upakrame cAlatI vividha mUlyavAna pravRttio paratve teozrIne santoSa to hato ja, paNa te badhAMmAM teono sakriya, preraNAtmaka temaja mArgadarzanAtmaka phALo paNa hamezAM raheto. chelle chelle, gayA varSanA cAturmAsa daramiyAna, TrasTanA Azraye 'hemasamAroha' yojAyo, ane te prasaMge traNa vidvAn sAkSarone candraka paNa ApavAmAM Avyo, te badho kAryakrama teonI nizrAmAM ja thayo hato. e prasaMgathI teo khUba prasanna hatA. anusandhAnano navo aMka Ave eTale tenI pahelI prata teonA hAthamAM pahoMcADavAmAM AvatI. te joIne khUba santoSa anubhavatA. temaNe sthApela saMsthAnA Azraye thatI AvI jJAna- pravRtti hamezAM temane prasannakara ja banI che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 anusandhAna-56 AvA upakArI, mArgadarzaka ane preraka gurubhagavanta ApaNI vaccethI kAyama mATe cAlyA gayA e vAta bahuja AghAtajanaka, khedakAraka ane duHkhada banI che. Ama to AvA tejasvI, jJAnI, cAritravaMta ane prabhAvazAlI AcAryamahArAjanI vidAya samagra saMgha ane samAja - sarvane mATe duHkhadAyI banI gaI che, parantu tema chatAM, anusandhAna sAthe temaja hemacandrAcArya TrasTa sAthe saMkaLAyelA sahu mATe temanI vidAya eka preraNAmUtinI vidAya hoI atyanta vasamI thaI paDI che. pUjya gurubhagavantanuM vatana paMcamahAla jillA- zahera godharA. janma najIkamAM AvelA mosALanA gAma bAMDIbAramAM : saM. 1990nA vaizAkha zudi 6 nA dine. pitA zAha kAntilAla vADIlAla tathA mAtA zAntAbena, parivAra sAthe amadAvAda jaI vaselA. parivAramA 4 bhAI, 3 baheno. __pitAnA nAnA bhAI zAntilAle potAnI 18 varSanI vaye dIkSA lIdhelI, te muni zubhaGkaravijayajInI temaja vatsala paramaguru AcArya zrIvijayavijJAnasUri mahArAjanI preraNA maLatAM bALaka bipinabhAIne cAritra levAnA bhAva thayA. parivAranI anumatithI be-eka varSa mahArAjazrI sAthe rahyA : vihAra temaja abhyAsa ko. 13 varSe temane dIkSA prApta thaI, parolI tIrtha (paMcamahAla)mAM, saM. 2003nA mAgazara zudi 14nA divase. kAkA mahArAjanA ziSya tarIke muni sUryodayavijayajI evA nAme te jAhera thayA. dIkSA pachI lagabhaga paMdareka varSo sudhI potAnA gurujanonA sAMnidhyamAM rahIne, vyAkaraNa, prAcIna temaja navya nyAya, SaD darzano, jaina siddhAntanA grantho, jaina nyAya, chanda temaja kAvyazAstra tathA sAhitya, ityAdinuM saghana adhyayana karyu. saMskRtamAM padyabaddha patralekhana karatA. AgaLa jatAM jyotiSa zAstranuM paNa UMDaM adhyayana karyu. temanA ApelA muhUrto uttama ane saphala banatA. A viSayamAM teo parama zraddheya gaNAtA. amane A. zIlacandrasUri, A. bhadrasenasUri, A. nandighoSasUri Adi ziSyo tathA praziSyono gaNanApAtra parivAra hato. teonI preraNA tathA mArgadarzana Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oNgasTa 2011 181 heThaLa, tagaDI-pa.pU. AcArya zrIvijayanandanasUrIzvarajInI samAdhi-bhUmi upara nandanavana tIrtha- nirmANa thayuM che. amadAvAdamAM pAlaDI vistAramAM zAsanasamrATa A. zrIvijayanemisUrIzvarajInA nAme jaina svAdhyAya mandiranuM sarjana thayuM che. AnI vizeSatA e che ke A bhavanamAM bhavya granthAlaya to che ja, sAthe ja, 'prAkRta TeksTa sosAyaTI' nAmanI vizvakhyAta saMsthAnuM paNa mukhya kendra ahIM samAvAyuM che. sadgata paM. dalasukha mAlavaNiyA tathA DaoN. harivallabha bhAyANInA anurodhane AdarapUrvaka svIkArIne A saMsthAnI sthiratAne lakSyamAM rAkhIne teoe A svAdhyAyamandira banAvaDAvIne prAkRtavidyAnA vizva upara moTo upakAra ko che, ema kahevAmAM atizayokti nathI. emane saM. 2030mAM AcAryapadavI gurubhagavantoe pradAna karI hatI. saM. 2062-63mAM temanA zire saMghADAnA vaDIla tarIkenI javAbadArI AvI, je teoe yogya rIte nibhAvI. chellAM traNeka varSothI temanuM svAsthya pratikUla rahevA mAMDyuM hatuM. traNeka vakhata svAsthyanI sthiti gambhIra thaI gaI hatI. chelle mahuvA-UnA-kadambagiri kSetromAM teonA haste yazasvI dharmakAryo thayAM, ane pachI tabiyata bagaDatAM pahelAM mahuvAmAM ane pachI amadAvAdamAM hospiTalamA dAkhala karavA paDelA. A gALAmAM temanuM vartana tathA temanI vAto parathI samajAtuM ke potAno antasamaya najIkamAM hovAno teone khyAla AvI gayo che. upAzraye lAvyA bAda tabiyata sAnukULa thavA lAgatAM AzA baMdhAI hatI ke have thoDA ja vakhatamAM teozrI svasthatA prApta karI leze. parantu bujhAto dIvo vadhu jhaLake tenA jevU ja banyuM, ane chellA be-traNa divasamAM tabiyate gambhIra vaLAMka letAM vaizAkha zudi 1 nI vahelI paroDhe teozrIe ApaNI vaccethI ciravidAya laI lIdhI.. AvA jJAnI ane prabhAvaka gurunI-mArgadarzakanI khoTa sadAya lAgavAnI - emAM bemata nathI. emano tapomaya AtmA jyAM hoya tyAM zAnti prApta kare tevI prArthanA karavI e ja have zeSa kartavya rahe che.