Book Title: Vruttamuktavali
Author(s): H D Velankar
Publisher: Rajasthan Prachyavidya Pratishtan
View full book text
________________
. वृत्तमुक्तावली देवानामोजः प्रथमं जह्येन तत् यो बिभर्ति दाक्षायणा हिरण्यं स देवेषु कृणते दीर्घमायुः । स मनुष्येषु कृणुते दीर्घमायुः । एवमतिशक्वर्यष्टी अपि । अत्यष्टिर्यथाविश्वे विहाया अरणि वसुर्दधे हस्ते दक्षिण तरणिर्न शिश्रयच्छ वस्य यावशिश्रयत् विश्वस्मा इति युध्यते देवत्रा हव्यमूहिषे विश्वस्मा इच्छ कृते वारमण्वत्यग्निर्द्वारा वृण्वति ।' एवं धृत्यतिधृत्यादयोऽपि सर्वानुक्रमण्यादौ विशिष्य परीक्ष्याः ।
इति वृत्तमुक्तावल्यां प्रथमो गुम्फः दैवी गा 'ॐ', दैवी उ 'भुवः । वौषट् ।' दैवी अनुष्टुप् 'इषे त्वा । ऊर्जेत्वा।' दैवी बृहती यथा-भर्भुवःस्वः। दैवीपङ्क्तिर्यथा—'भूर्भुव: स्वरोम् । ये यजामहे ।' देवी त्रिष्टुप् यथा-'विष्णो हव्य रक्ष । अपानं मे पाहि ।' दैवी जगती यथा'वसोः पवित्रमसि ।' एवं चतुर्दशाध्याये तृतीयाविति मन्त्रेषु प्रात्मनः पूर्वभागे प्राणभृत्संज्ञकानां दशेष्टकानामुपधाने आयुर्मे इत्यादीनि दश यजूंषि ।
छन्दः गा उ अ वृ पं. त्रि ज दैवी १ २ ३ ४ ५ ६ ७
प्रथमं दैवी पङ्क्तिः । द्वि. दै. पं. तृ: दै, पं. दै. पं. नवमं दै त्रि । अन्यत्सर्व देवी पं. तदने तत्रैव 'माच्छन्द' इति षट्त्रिंशद्यजूंषि । तेषु 'अग्निर्देवते' ति द्वादश यजूंषि । तेषामवयवेषु पक्षपुच्छात्मसन्धिषु द्वादश छन्दस्य संज्ञका निमिष्टकानामुपधाने विनियोगः । तेषु प्रथमं देव्यनष्टुप् द्वि. दै. व., त. दै. पं, च. दै. त्रि., पं. दै. वृ., ष. दै., स. दै. व. अ. दै. पं., न. दै. बृ., द. दै. पं., ए. दै. वृ., द्वा. दै. पं., त्र. दै. पं., च. दै. त्रि., पं. दैव्यनु., षो. दै. बृ., स. दै. त्रि., अष्टा. दैव्यनु., ए. दै. वृ., वि. दै. वृ., ए. वि. दै. पं., द्वा. दैव्यनु. । ऽजा. त्रयोविंशतिमं छन्द: दैवी वृहती अश्वश्छन्द: चतुर्विशं दैवी बृहती छन्दः । अग्निर्देवता । दैवी पङक्ति. '५, वातो देवता दै. पं. ५, सूर्यो देवता दैवी पं. ५, चन्द्रमा देवता दै. त्रि. ६, वसवो देवता दै. त्रि. ६, रुद्रा दै. पं. ५, आ. दै. त्रि. ६, मरुतो दै. त्रि. ६. विश्वे देवा दै. दै. ज, बृहस्पतिर्दे. दै. ज. ७., इन्द्रो दे. दै. पं. ५, वरुणो दे. दै. त्रि. ६, एवं दैव्या पङ्क्तिभूरिशो वेदे विस्तृता तत्रैव स्वयमूह्या। कात्यायनकृतसर्वानुक्रमणिकायां प्रपञ्चितावगन्तव्या ।
अतः परमासुरी पङ्क्तिः प्रपञ्च्य सोदाहरणा प्रदर्श्यते । आसुरी गायत्री यथाअ. १।१२ कण्डिकायाम् 'धिषणासि पार्वती प्रति त्वा दिह्या (त्या) स्त्वग्वेत्त' १५ यथा वा-अ. १८।४७ कं । तस्यापो अक्षर स ऊों नाम सन इदम् ।' १५ ।
गा. उ. अ. बृ. पं. त्रि. ज. १५ १४ १३ १२ ११ १०९
Page Navigation
1 ... 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120