________________
વિચાર શબ્દ આવ્યો છે.વિચાર એટલે ભાવના. શ્રી છે. જગતના પદાર્થો શત્રુઘર જેવા છે કે જેના કુંદકુંદાચાર્યે લખેલાં મુખ્ય પાહુડોમાં “ભાવપાહુડ” પરિચયથી પાપાશ્રવ ઉપજે છે. પૂજા, પ્રાર્થના, સૌથી મોટું લખ્યું છે તેમાં ભાવ'નું મહત્ત્વ દર્શાવ્યું દર્શન-વંદન, ભક્તિ, સ્વાધ્યાય-સત્સંગ એ.
ધર્મભાવના તે મિત્રઘર છે. તેનો પણ પરિચય કરીને ભાવે જિનવર પૂજિયે, ભાવે દીજે દાન; ત્યાં રોકાઈ જવાનું નથી, પણ પાત્રતા વધારી ભાવે ભાવના ભાવીએ, ભાવે કેવળજ્ઞાન.” સબોધનો અભ્યાસ કરવાનો છે.મોક્ષમાર્ગમાં બહુ
એમ બધાં બોલે છે તો ખરાં પરંતુ ભગવાન દોડવાની જરૂર નથી પણ સતત ચાલતાં રહેવાની સુધી ભાવને લઈ જઈ શકતાં નથી, તો પછી કામા જરૂર છે. આત્મા જાગે તો મોહનિદ્રા ભાગે. જાગે થાય નહીં. આપણો વટપડે એવું કાંઈ કરવાનું નથી અને સતત અભ્યાસ અને પુરુષાર્થ કરતો રહે તો પરંતુ આપણો આત્મા ઉજ્વળ બને એવો મોહગ્રંથિનો નાશ થઈ આત્મજ્ઞાનને પ્રગટાવે છે. ભાવપુરુષાર્થ કરવો જોઈએ.હવે એ વિચારદશા કેમ શ્રી ગુરુ સરળતાથી એક અન્ય ઉપાય પણ નથી પ્રગટ થતી? અથવા એનું અનુસંધાન કેમ નથી બતાવે છે કે ભાઈ! જો તું ત્રણ વસ્તુ સમજીને કર તો રહેતું? તો કહે છે કે અસત્સંગ અને અસત્રસંગથી તને આત્મજ્ઞાન થાય.(૧) નિરંતર અથવા વારંવાર જીવનું વિચારબળ પ્રવર્તતું નથી.તો કુસંગનો ત્યાગ પુરુષનો સમાગમ કરવો; (૨) સશાસ્ત્રનું કરવો, સત્સંગનો વારંવાર પરિચય અને અભ્યાસ ચિંતવન કરવું અને (૩) સદ્ગણોની પ્રાપ્તિ કરવી. કરવો અને અસંગતાનો લક્ષ રાખવો. સત્સંગના વળી સત્સંગ કરી શકાય તે માટે જીવનચર્યા એવી આશ્રય વિના અસંગ એવા આત્મપદની પ્રાપ્તિ થતી રીતે ગોઠવવી જોઈએ કે સત્સંગ કરવાનો સમય નથી, તો જેનાથી કષાયભાવો સેવાય; જેનાથી મળે. વ્યાવહારિક કામો અને જવાબદારીઓ ઓછી વિષયવિકારો વૃદ્ધિ પામે; જ્યાં જવાથી ધર્મભાવના કરીએ તો સત્સંગ અને સદ્ઘાંચન માટે સમય મળે. નષ્ટ થઈ જાય એવા અસત્સંગ અને અસત્રસંગનો સર્વાંચન-સ્વાધ્યારુ વગેરે આત્માની ઉન્નતિ અર્થે સર્વથા ત્યાગ કરવો અને શ્રીદેવગુરુ-ધર્મનો કરવાના છે, તેથી સાધકે ગ્રંથોની પસંદગી કરતી સમાગમ વધારવો, જેથી આત્મબળ વધે અને ક્રમે વખતે વિશાળ અને સર્વતોમુખી દૃષ્ટિ સહિતના ક્રમે તે આત્મજ્ઞાન સુધી પહોંચી જવાય. એક બાજુ મુદ્દાઓ ખાસ લક્ષમાં રાખવાં; જે નીચે મુજબ છે : આરંભ-પરિગ્રહનું અપત્ય કરતાં જવું-એટલે કે (૧) વૈરાગ્ય અને ઉપશમને પોષક હોય, જીવન જરૂરીયાત પૂરતો જ જગતના પદાર્થોનો (૨) વીતરાગતાનું જેમાં માહાભ્ય વર્ણવ્યું હોય, ઉપયોગ કરવો. જો તે એકદમ ન બની શકે તો ધીરે (૩) મતમતાંતરનો આગ્રહ છોડાવે અને ધીરે નિયમપૂર્વક મર્યાદામાં આવવું. – કોઈપણ વાદવિવાદમાંથી મુક્ત કરાવે તેવા હોય, વસ્તુ અભ્યાસથી અવશ્ય સિદ્ધ થાય છે. (૪) આત્માર્થ-આરાધનાની દૃષ્ટિ દૃઢ કરાવે તેવા અનાદિકાળનો ખોટા સંસ્કારવાળો અભ્યાસ છે તેને હોય, છોડવા માટે વારંવાર પુરુષોનો સમાગમ- (૫) સંસારી જીવોને દીર્ઘકાળથી કોઠે પડી ગયેલા સત્સંગ-સદ્વાંચન અને આત્મચિંતન એક અનોખો એવા સ્વછંદ અને પ્રમાદનો નિષેધ કરી ઉપાય છે. વિકારી અને વિભાવી ભાવોને તોડવા નિરંતર આત્મજાગૃતિની પ્રેરણા કરનારા સ્વભાવનો-સ્વધર્મનો અભ્યાસ અતિ આવશ્યક છે. હોય, એક શત્રુઘર છે એક મિત્રઘર છે અને એક સ્વ ઘર (૬) સાધકને શાંતરસમાં રુચિ ઉત્પન્ન કરાવી,
- ર૪ઃ જયંતી વર્ષ : ૨૫
તીર્થ-સૌરભ
|
૪૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
