________________
આપણો વેપાર, આપણો ધંધો, આપણી સાથે અપવ્યવહાર કેમ કરી બેસીએ છીએ? રહેણી-કરણી, પોશાક આ બધાને આપણે અહિંસા એનો જવાબ ભગવાન મહાવીરે આપ્યો છે. ધર્મના પાલનની દૃષ્ટિએ તપાસીએ છીએ ખરા? એનું કારણ છે - મૂચ્છભાવ.
આપણાથી જીવહિંસા ન થાય તેની જેટલી પ્રતિપળ અપ્રમાદ રહેવું એમ ભગવાન કહે સભાનતા સેવીએ છીએ એટલી જાગરૂકતા છે. અપ્રમાદનો અર્થ છે સતત જાગરૂકતા. આપણા વેપાર-વણજમાં કોઈનું શોષણ કે અસાવધાનના અભાવે જ મૂચ્છભાવ - બેહોશી પર્યાવરણનું પ્રદૂષણ તો નથી થતુંને એ દૃષ્ટિથી ઘેરી વળે છે અને હિંસાકર્મ કરી બેસીએ છીએ. આપણે વર્તીએ છીએ ખરા? અહિંસા એ આજના યુગના મહાન વિચારક શ્રી જે. આચારધર્મ છે માટે એને પરમધર્મ કહ્યો છે. કૃષ્ણમૂર્તિ કહેતા કે સ્વજ્ઞાનની ચાવી છે -
ભગવાન વ્યાસમુનિએ “ધર્મસર્વસ્વ' શું એ Constant awareness. સતત જાગૃતતા. સુંદર રીતે સમજાવ્યું છે. તે કહે છે. આપણા વડે પ્રતિ પળ થતાં કર્મ, વિચાર એ શ્રયતામ્ થઈ સર્વસ્વ શ્રયતામ્ ૨ કવથાર્થતામ્ પણ કર્મ છે, ભાવ એ પણ કર્મ છે. – એ બધાં માત્મ: પ્રતિજ્ઞાનિ પામ્ કમાતા જાગરૂકતાપૂર્વક થાય તો અહિંસાધર્મનું પાલન
ભગવાન કહે છે - હું ધર્મસર્વસ્વ કહું છું થઈ શકે. તે સાંભળીને અપનાવો. માત્ર સાંભળો એમ નહીં, અહિંસા વાણી વિલાસ નથી, જીવનનું સત્ય અપનાવો - આચરો.
છે. એ સત્યની લબ્ધિ અખંડ જાગૃત રહીને જ શું છે ધર્મ સર્વસ્વ?
પામી શકાય. અહિંસા. – અહિંસા ધર્મસર્વસ્વ છે.
માટે તો ભગવાને ડંશ દેનાર ચંડકૌશિકને અહિંસા એટલે શું? હું જીવું છું. – (જ્ઞાન કહેલું - થઈ જાય તો આત્મા છું) મને જે પ્રતિકૂળ હોય बुझियो - बुझियो चंडकौशिक। તે મારે બીજા જીવો સાથેના સંબંધમાં પણ ન સમજ-સમજ ચંડકૌશિક. આપણે પણ. કરવું જોઈએ. કેમ? કારણ બીજો પણ મારા સમજીએ તો જીવભાવ ટળી જાય અને આત્મભાવા જેવો જીવ છે. જેમ મને પીડા થાય તેમ એને જાગી જાય. પણ થાયને?
આત્મભાવમાં હિંસા તિરોહિત થઈ જાય છે કોઈ આપણને મારે તો શું, પણ ઊંચે સાદે અને અહિંસા પ્રતિષ્ઠિત થાય છે. બોલે તો પણ આપણે દુભાઈએ છીએ. તો જેવો. अहिंसा प्रतिष्ठायाम् तत् संनिधौ वैरत्यागः। મારો જીવ એવો સૌનો જીવ. એ જીવને ક્લેશ વેરભાવથી વિક્ષુબ્ધ વિશ્વની એક જ થાય એવો વ્યવહાર મારાથી કેમ કરાય? સંજીવની છે - અહિંસાને પ્રતિષ્ઠિત કરવી તે. આ છે અહિંસાનું વ્યાકરણ. બધાં માટે
નમો રિહંતાનું આત્મોપમ્યભાવ.
આ બોધ આપણા સૌના અંતરમાં જાગો તો પછી જેવો વ્યવહાર આપણી સાથે ન એવી અરહંતોને પ્રાર્થના. થાય તેવું આપણે ઈચ્છતા હોવા છતાં બીજાની (પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં આપેલ વ્યાખ્યાન)
રજતજયંતી વર્ષ : ૨૫
તીર્થ-ઑરભ
|
૧૨૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
