________________
દીધા. માથે સોનેરી કિનારવાળી કાઠિયાવાડી જેનદર્શન પર જ પ્રવચનો આપ્યાં નથી, પરંતુ પાઘડી, લાંબો ઝભ્ભો, ખભે ધોળી શાલ અને સાંખ્યદર્શન, યોગદર્શન, ન્યાયદર્શન, વેદાંતદર્શના દેશી આંકડિયાળા જોડા. એમના પહેરવેશમાં અને બૌદ્ધદર્શન વિશે પણ પ્રવચનો આપ્યાં છે. ભારતીયતાની છાપ હતી. આ યુવાનની વિદ્વતા, જ્યારે સ્વામી વિવેકાનંદનાં એ સમયનાં પ્રવચનોમાં અભ્યાસશીલતા, તાટધ્યવૃત્તિ અને વાક્ચાતુર્યથી હિંદુ ધર્મ તરફ વિશેષ ઝોક જોવા મળે છે અને વિશ્વધર્મપરિષદ મોહિત થઈ ગઈ. એક અમેરિકન બૌદ્ધ ધર્મની આકરી ટીકા પણ મળે છે. આમાં અખબારે લખ્યું, ‘પૂર્વના વિદ્વાનોમાં રોચક છતાં આ બંને સમર્થ પુરુષોએ એકબીજાના પૂરક સાથેનું જૈન યુવકનું જૈનદર્શન અને ચારેત્ર બનીને વિદેશમાં ભારતીય દર્શનોની મહત્તા સંબંધી વ્યાખ્યાન જેટલા રસથી શ્રોતાઓએ સાંભળ્યું સ્થાપી છે. એટલા રસથી તેઓએ બીજા કોઈ પરસ્ય વીરચંદ રાઘવજી ગાંધીએ સદાય સત્યનો વિદ્વાનનું સાંભળ્યું ન હતું.' વીરચંદભાઈએ જેન પક્ષ લીધો. એમની નિખાલસતા, પ્રામાણિકતા ધર્મના સિદ્ધાંતોની એવી વિદ્વતાથી વાત કરી અને જીવનવ્યવહારની પવિત્રતા સહુને સ્પર્શી કે કેટલાંક વર્તમાનપત્રોએ એમનું પ્રવચન જતાં હતાં. અક્ષરશઃ પ્રગટ કર્યું. જૈન ધર્મની પરિભાષા ૧૮૯૪ના નવેમ્બરમાં સ્વામી વિવેકાનંદે શ્રી સરળતાથી સમજાવવાની અનેરી ખૂબી એમની દિવાનજીને લખેલા પત્રમાં જણાવ્યું કે કડકડતી પાસે હતી. વાતને કે વિગતને તાર્કિક માંડણીથી ઠંડી બતમાં પણ વીરચંદ ગાંધી ભોજનમાં માત્ર સ્પષ્ટ કરવાની એમનામાં અનોખી ક્ષમતા હતી. શાકભાજી જ લે છે અને સ્વદેશ અને સ્વધર્મને એક બાજુ પોતાની વાતને સમજાવતા જાય અને કાજે વિદ્વતસભામાં બરાબર ઝઝૂમે છે. શાકાહારી બીજી બાજુ એ વિશેનું પોતાનું આગવું અર્થઘટન ભોજન માટે પોતાની સાથે મહુવાના પ્રસિદ્ધ આપતા જાય. ભારતીય દર્શન સમજાવવા માટે જાદુગર પ્રો. નથુભાઈ મંછાચંદને લઈ ગયા હતા. સંસ્કૃત અને પ્રાકૃતનો અભ્યાસ જ પૂરતો નથી વળી એ સમયે સ્ટીમરમાં રસોઈ માટે જુદો ચૂલો. પરંતુ ભારતની ભૂતકાલીન સંસ્કૃતિના સંદર્ભને રાખવા માટે ખાસ પરવાનગી લેવી પડતી હતી. આત્મસાત્ કરવાની જરૂર રહે છે. વીરચંદભાઈએ કપ્તાન પાસેથી જુદા ચૂલા દ્વારા જુદી રસોઈ આ આત્મસાત્ કર્યું હતું. આથી જ ક્યાંક એ ' બનાવવાનું પ્રમાણપત્ર લાંબી પ્રક્રિયા બાદ જેન લાગે છે, ક્યાંક જૈનેતર સંપ્રદાયોની મેળવવાનું રહેતું. શિકાગોમાં જૈન ધર્મ મુજબ તરફદારી કરે છે, પણ બધે જ એ ભારતીય ભોજનની વ્યવસ્થા કરી આપવાની વિશ્વધર્મ લાગે છે.
પરિષદના આયોજકોએ તૈયારી બતાવી, પણ એમની વાણીમાં પોથી પંડિતનું શુદ્ધ પાંડિત્ય અમેરિકાના લોકોને પોતાને માટે ખર્ચ કરવો પડે નહોતું, પરંતુ ઊંડા અભ્યાસની સાથે હૂંફાળી તે વીરચંદ ગાંધીને પસંદ નહોતું. વળી જેના લાગણી અને ભાવનાઓનો સ્પર્શ હતો. વિવેકાનંદ કોમની ગરિમા પણ ખંડિત થાય. આથી સ્વખર્ચે અને વીરચંદ રાઘવજી ગાંધીની વિચારસરણીમાં રહેવાનું જ નક્કી કર્યું. અનેકાન્તના ઉપાસકની વ્યાપકતા અને સર્વગ્રાહી આ ધર્મપરિષદમાં રેવરડ જ્યોર્જ એફ. દૃષ્ટિ જોવા મળે છે. અમેરિકામાં એમણે માત્ર પેટેકોસ્ટ નામના લંડનના પ્રતિનિધિએ ભારતની
'રજતજયંતી વર્ષ : ૨૫
તીર્થ-સૌરભ ( ૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
