________________
થતાં વાર નહીં લાગે.
આનંદ સાત્ત્વિક છે. આમ બુદ્ધિના આનંદ પછી ધારો કે વ્યક્તિને અઢળક ધન પ્રાપ્ત થયું. શું? શું આથી પૂર્ણ સંતોષ પ્રાપ્ત થાય છે ખરા? પાપી પેટ માટે બધું કરે છે. એ ભરાઈ ગયું માણસ – શરીર મન અને બુદ્ધિનો બનેલો પછી શું? એને સંપૂર્ણ સુખ મળે છે ખરું? છે. પહેલું સુખ તે જાતે નર્યા. પછી શું? તો ઇરછાઓનો કોઈ અંત નથી. પેટના ચા શરીરના બુદ્ધિ અને મનનું સમાધાન, સંતોષ છે. પછી કહેવાતા સુખથી તૃપ્તિ થાય છે ખરી? “ના.” શું? કંઈક ખૂટતું હોય એમ લાગે છે અને તે તૂઝ ન ની વયમેવ ની: (શરીર જીર્ણ થાય છે “આત્મા'. આ બધાથી પર એવો “આત્માનો પણ તૃષ્ણા જીર્ણ થતી નથી.) મનનું સુખ પણ આનંદ’ ‘આત્માનું સુખ’ છે. આ નરી આંખે જોઈએ. મન બેચેન હોય તો ‘લાડુ' પણ અસહ્ય જોઈ શકાતું નથી. ભૌતિક રીતે પકડી શકાતું લાગે. નિશાળે ગયેલા બાળકને ઘેર આવતાં નથી અને છતાં આપણા બધા જ ઋષિ-મુનિઓમોડું થાય તો “મા” કેટલી બેચેન બની જાય સંતોએ એની ખોજ કરવા પ્રયત્ન કર્યો છે. છે! અપહરણ કરાયેલું સંતાન ચા ખોવાયેલું ભારતીય સંસ્કૃતિની વિશ્વને જો કોઈ મોટામાં સંતાન પરત આવે ત્યારે “મા-સંતાન'ના મિલનનું મોટી, શ્રેષ્ઠમાં શ્રેષ્ઠ દેન હોય તો તે આ દૃશ્ય ભલભલાથી આંખમાં પાણી લાવી દે છે. આધ્યાત્મિક પ્રક્રિયાને અંતે પ્રાપ્ત થતી “આત્મમન અસ્વસ્થ હોય તો કશું નથી. મન સ્વસ્થ ખોજ' છે. આત્માને ઓળખો. માનવને ઓળખો. હોય બધું જ સુખ છે. સુખ મન અને બુદ્ધિથી એટલે આત્માને ઓળખો. તું સ્વયં આત્મા છે. અનુભવાય છે. ચાણક્ય પોતાની બુદ્ધિ-શક્તિના અન્યમાં પણ એ જ આત્મા છે. પૂ. આત્માનંદજીએ આધારે રાજકારણના પાસાઓને પલટાવી શકતો એક સૂત્ર આપ્યું છે “હું આત્મા છું, આપનો હતો એટલે તો “કહેતી' પડી છે “ચાણક્ય સેવક છું, સૌનો મિત્ર છું'. અન્ય સાથેનું બુદ્ધિ.” કરોડપતિ કે દસ કરોડપતિ - ટી.વી. “અપનત્વ', આત્મીયતા, પોતાપણું - અર્થાત સિરિયલ જોતી વખતે નાના મોટા બધા જોનારને સંબંધને જોડવાની પ્રવૃત્તિમાં - વ્યક્તિમાંથી ઉત્તર ખરો પડે અથવા ભાગ લેનારને સામાન્ય સમષ્ટિ તરફની ગતિમાં મનુષ્યની સંકલ્પશક્તિ પ્રશ્નનો જવાબ ન આવડે અને આપણો જવાબ કે ઇચ્છાશક્તિને જોઈ શકીએ છીએ. પ્રાણીમાત્રમાં ખરો હોય તો સ્મરણ-શક્તિ, બુદ્ધિશક્તિને ‘ભાવ' જોવો એ મનુષ્યની વ્યાપક કરુણા કારણે કેટલો બધો આનંદ થાય છે ખુશ થઈ દૃષ્ટિની ચરમ સીમા છે. આ છે ભારતીય ઉઠીએ છીએ. “ચેસ' રમનારને પોતાની ચાલ'નો સંસ્કૃતિ. આને પંડિત દીનદયાળજી “એકાત્મ આનંદ બુદ્ધિ-શક્તિનો આનંદ છે. કોઈ સારું માનવ દર્શન' તરીકે ઓળખાવે છે. કામ કર્યાની શાબાશી આપે કે પીઠ થાબડે તો. હમણાં બે દિવસ બહારગામ જઈ આવ્યો. કેટલા પ્રોત્સાહિત થઈ આનંદ આપીએ છીએ. અને જમવા બેઠો, ત્યારે ધર્મપત્નીએ સમાચાર - મનનો આનંદ લાગણી (emotion) સાથે આપ્યા કે આપણા ઘરના પાછળના ભાગમાં ગાયા જોડાયેલો છે. બુદ્ધિનો આનંદ તર્ક યા સફળતા વિયાણી છે. કંઈક ખાવા ફાંફાં મારે છે. મને કે સિદ્ધિ સાથે જોડાયેલો છે. બદલાની ભાવનાથી થયું રબારીઓ ગાયોને ગમે ત્યાં છોડી દે છે, કોઈને મહાત કરીએ ત્યારે બુદ્ધિ-આનંદ પિશાચી નધણીયાતી રસ્તામાં છોડી દીધેલી ગાયો ગમે આનંદ છે. તંદુરસ્ત હરિફાઈની વિજેતાનો ત્યાં વિયાય અને માલિક પોતાની જવાબદારી
-૧૧૨ | તીર્થ-સૌરભ
રજતજયંતી વર્ષ : ૨૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org