Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 18

મહોભાગી
પૃષ્ઠ ૧૮ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક % ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક
ક કર્યો. મનુભાઈ તાલીમ લઈને નિષ્ણાત ખેડૂત બન્યા. સંસ્થાઓ
ભોગીલાલ ગાંધી ‘ઉપવાસી’ માટે જમીનો ખરીદી તે ખાડા-ટેકરાવાળી અને બિનઉપજાઉં. જેમણે પોતાના નામને ભૂલીને ઉપનામના ગુણધર્મો ધારણ કર્યા હું કેળવીને ફળદ્રુપ કરી.
હોય અને બંને વચ્ચેનો વિરોધ ટકાવી રાખ્યો હોય તેવા તો આ એક “ખેતીવાડી અમે કરી નહોતી. પણ અમે ઓછે વત્તે અંશે જ લેખક છે ભોગીલાલ ગાંધી. સહુથી મોટો વિરોધ જ ભોગનો. હું ગાંધીજીના દેશવ્યાપી રચનાત્મક તાલીમના રંગે રંગાયેલા હતા.' અને ખૂબની વાત તો એ છે કે જ્યારે એ ભૌતિકવાદી માર્ક્સવાદના ઝું બબલભાઈ મહેતા
સમર્થક હતા ત્યારે જ એમણે ‘ઉપવાસી' ઉપનામ ધારણ કરેલું અને બબલભાઈ એ પેઢીના યુવક હતા જેમને માટે આદર્શ એ કાવ્યો વગેરે ઘણું લખેલું. લખાણોમાંથી એમને પુરસ્કાર તો નથી જ ? છે. સમાજના વાયુ મંડળમાં રહેલો પ્રાણવાયુ હતો અને તેથી જન્મસ્થળ મળ્યો, યશ બાબતે પણ તે ઉપવાસી રહ્યા છે. અપવાદરૂપે શ્રી છું - એ જ એમનું વતન ન હતું. એ ધરતીના પુત્ર હતા અને ધરતીપુત્ર જ બાબુભાઈ જશભાઈ પટેલને એમની કેટલીક કાવ્યપંક્તિઓ યાદ છે હૈ રહ્યા, છેક સુધી. ચાલ્યા ગયા એ પૂર્વ થામણા ગયા હતા. “મારું હતી તે જ. આઝાદીના આંદોલન દરમિયાન જેલમાં સાથે હતા તેનું છે ૬ ગામડું'ની કર્મભૂમિ પરથી વિદાય લીધી.
આ પરિણામ છે. બબલભાઈને હું માત્ર સર્વોદય કાર્યકર જ નહીં, ગુજરાતી લેખક ભોગીભાઈને સુભદ્રાબહેન સાક્ષાત્ સરસ્વતી રૂપે મળ્યાં. હું ધારું શું પણ માનું છું. બબલભાઈ પોતે બહુ સાદું જીવન જીવતા. ધોતિયું, છું ત્યાં સુધી ભોગીભાઈનાં પુસ્તકોથી જે ખર્ચ થયું હશે એ હૈં કે બાંડિયું અને ટોપીનો રંગ સદા ગામડામાં કામ કરનારમાં ગ્રામપ્રજા પ્રત્યે અખૂટ પ્રેમ, તેમની |
A. સુભદ્રાબહેનના અનુવાદોથી સરભર રે સફેદ, ચળકાટ કે ઈસ્ત્રી વગરનો.
થયું હશે. પાસેથી શીખવાની નમ્રતા, અને સમાજ પાસેથી ઓછામાં ઓછું | છે. ચહેરા પર બ્રહ્મચર્યનું તેજ હતું.
એમનો જન્મ ૧૯૧૧ના છે લઈને વધારેમાં વધારે આપવાની વૃત્તિ હોવી જોઈએ. કે એમણે તટસ્થતા, વધુ ચોકસાઈથી
જાન્યુઆરીની છવ્વીસમી તારીખે જ
–બબલભાઈ મહેતા હું કહીએ તો નિ:સંગતા કેળવી હતી.
થયો. ભારતના બંધારણનું હું હું એમની હાજરીમાં, એ નથી એમ માનીને તમે વર્તી શકો, શું ગુમાવ્યું પ્રજાસત્તાક માળખું ટકી રહે એ માટેની એમની ખાખત કયા સુશિક્ષિત 5 શું છે એનો ખ્યાલ નહીં આવે.
ગુજરાતીથી અજાણી છે? મનુષ્યના સ્વાતંત્ર્યને રૂંધનાર પરદેશી હું ૬ હરિજનો અને અન્ય વર્ગના લોકો વચ્ચે હિંસાનો વ્યવહાર શરૂ હોય કે દેશી એથી શો ફેર પડે છે? સ્વાતંત્ર્ય પહેલું. સમાનતા, ૬
થયો ત્યારે ગાંધીચીંધ્યા અવિભક્ત હિન્દુ સમાજના પ્રતિનિધિ તરીકે દેશાભિમાન એ બધું પછી. એમણે “વિશ્વમાનવ” શરૂ કર્યું ત્યારે ખ્યાલ છે શું બબલભાઈ આગળ આવ્યા હતા. છાપાં નાની અને અર્થહીન તો એવો હતો કે સામયિકનું નામ “માનવ' રાખીશું, પણ રજિસ્ટ્રેશન ?
ઘટનાને મોટું સ્વરૂપ આપી રહ્યાં હતાં તે દિવસોમાં કેટલાંક શાંતિ ન મળતાં આ માનવને વિશ્વ સુધી જોડવા સુધી ગયા. છે સૈનિકો સાથે બબલભાઈ એ બધા જ દુર્ભાગી વિસ્તારોમાં ફર્યા ટાગોરની ‘નષ્ટનીડ' આદિ નવલિકાઓ, કાવ્યો અને નિબંધોના છે હું હતા અને જે તે સ્થળ પર લોકો સાથે મુખોમુખ વાત કરીને પછી એમણે અનુવાદ કર્યા જ છે અને ગાંધીજીની સ્વદેશીની ભાવના હું વૃત્તાંત-નિવેદન કર્યું હતું. રવિશંકર મહારાજ પથારીવશ હતા ત્યારે અને રવીન્દ્રનાથના વિશ્વમાનવ અંગેના ખ્યાલને સામસામે મૂકીને હું બબલભાઈ સિવાય આખા સમાજ વતી વાત કરનાર બીજું કોણ ઉહાપોહ કરવામાં આવેલો એ યુગ એમનો જ હતો.
એવડો મોટો ભાર ઉપાડી શકે? નિર્ભયતા કેવી આસાન હતી, પોતે ગાંધી હોવા છતાં ગાંધીજી સાથે એમને શરૂઆતમાં બન્યું નહીં. હું પ્રેમ કેવો નૈસર્ગિક હતો એમના માટે !
આચાર્ય કૃપાલાની, કાકાસાહેબ જેવા શિક્ષકો એમને સામ્યવાદી બનતાં ૨ અંગ્રેજી અને હિન્દી ઉપરાંત બબલભાઈ બંગાળી, મરાઠી, સંસ્કૃત અટકાવી શક્યા નહીં. ૧૯૩૦માં વિદ્યાપીઠના સ્નાતક થયા અને પાંચ
અને ઉર્દૂનું જ્ઞાન પણ ધરાવતા. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો વર્ષ પછી ગુજરાત પ્રગતિશીલ લેખકમંડળની સ્થાપના કરી. ? ગાંધીજીવાળી જે અસલ ગુજરાત વિદ્યાપીઠ એના એ વિદ્યાર્થી, દેશ હું એમને સમાજવાદી વિચારક કહીશ. એમનો વિરોધ હું સમગ્ર જવાબદાર. એમણે અનુભવે કરીને પણ જે ત્રણ આદર્શોને સરકારીકરણ અને સરમુખત્યારશાહી સામે છે. મૂડીવાદની તરફેણ ફ્રે આગળ કર્યા છે : (૧) સ્વચ્છતા (૨) ચારિત્ર્ય અને (૩) અવેર. ક્યારેય કરી નથી. પોતે જીવ્યા છે તેય મોટે ભાગે મૂડી વગર. અથવા ભારતના સમાજને આજેય આ ત્રણ પાનાંનો ભારે ખપ છે. કહો કે વિદ્યાની મૂડીથી.
બારથી પણ વધુ મૌલિક કૃતિઓ સર્વોદય, ભૂદાન, રવિશંકર ગુજરાતી ભાષામાં વિચારપ્રધાન સાહિત્યના લેખન અને ૬ * મહારાજ આદિ વિશે એમને પહેલાં વાંચીએ તો વધુ સમજ પડે. પ્રકાશનમાં ભોગીભાઈનો ફાળો અનન્ય છે.
મોબાઈલ : ૦૯૪૨૮૫૧૦૪૩૮ મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાગ ૦ ગુલાબને કોઈને ઉપદેશ આપવાની જરૂર નથી. તેની સુગંધ તે જ તેનો સંદેશ છે. સહયાત્રીઓ વિશેષાંક જ
૦૫"
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક - મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાત્રીઓ
WN મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશોષક છે મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક # મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા "