Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 34

મહીભી ગી
પૃષ્ઠ ૩૪ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬,
-
Jhષક
વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક - મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા
“એ તો કાયરનું કામ ગણાય. એમ કરવાથી આખી હિંદી કોમની લડતના સમાચાર ફેલાયા તેમ તેમ આર્થિક મદદો આવવા માંડી. આ મુશ્કેલીઓનો અંત નહીં આવે.”
ગાંધીજીનું વલણ એવું હતું કે જે કાંઈ ફાળો સ્વેચ્છાએ-વિના માગ્યું કે “તો પછી હું પોતે આ લડતમાં જોડાઈ શકું નહીં અને જેલ આવે તેનાથી સંતોષ માનવો. ૬ ભેગી ન થઈ શકું ?'
- દક્ષિણ આફ્રિકાનો વેપારી વર્ગ મુખ્યત્વે પૈસાદાર મુસ્લિમોનો ગાંધીજી કસ્તૂરબાનો ઉત્સાહ ભાંગી પાડવા નહોતા માગતા. હતો. હિંદુઓ એમને ત્યાં નોકરી કરતા. ગાંધીજી તો પોતાની મેળે છે છે પણ આ વખતે કસ્તૂરબાની તબિયત સારી રહેતી નહોતી; જેલના ઐક્યની ભાવના પર કામ કર્યે જતા હતા. એમના મનમાં બે કોમો 6 દુઃખોનો એમને ખ્યાલ ન હોતો; અને એક વખત લડતમાં પડ્યા વચ્ચે કોઈ ભેદભાવ ન હતો. અમીર અલીને લખેલા એક પત્રમાં 8 હું પછી જો એ નબળાં પડી જાય તો ગાંધીજીની તો આબરૂના કાંકરા એમણે લખ્યું, ‘હિન્દુઓ અને મુસલમાનો વચ્ચે હિંદમાં ભલે મતભેદો શું ક થઈ જાય. પણ કસ્તૂરબા મક્કમ રહ્યાં. બીજી સ્ત્રીઓએ પણ એટલી હશે. પણ દક્ષિણ આફ્રિકામાં તો એવા કોઈ મતભેદોને સ્થાન નથી. BE ૐ જ મક્કમતા દાખવી. એઓ કહે, “કસ્તુરબા જેલ જાય અને અમે હિંદુસ્તાનની મુક્તિ માટે આ બન્ને કોમો વચ્ચે સહકાર હોવો જોઈએ ? ૬ અહીં બહાર રહીએ એ બને જ નહિ.
એ બતાવવા માટે બની શકે તે કરવું, એ તો મારો જીવનમંત્ર છે.” ગાંધીજીએ નમવું પડ્યું. એમને તથા બધાંને લાગ્યું, જો સ્ત્રીઓએ આ જીવનમંત્રની અસર એવી થઈ કે બધી જ કોમના લોકો લડતમાં ૐ ઝંપલાવવું હોય તો તૈયારીઓ ચૂપચાપ કરવી જોઈએ, કોઈ જાતની જોડાયા. ૨૭૦૦ સત્યાગ્રહીઓએ જેલ ભોગવી. એમાંના ૨૧ મુખ્ય છે ધમાલ થવી જોઈએ નહીં. કસ્તૂરબા જ્યારે પહેલી વખત ટૉલ્સટોય લોકોમાં ગાંધીજી પાંચ વખત જેલમાં ગયા હતા. હરિલાલ મોહનદાસ ૬ વાડી પર ગયાં ત્યારે પ્રથમ એમને પકડવામાં આવ્યાં હતાં, પરંતુ ગાંધી છ વાર જેલમાં ગયા હતા. તે વખતે એમની ઉંમર ૨૦ વરસની 5 હું જ્યારે સત્તાવાળાઓએ જાણ્યું કે એ તો ગાંધીજીનાં પત્ની છે ત્યારે હતી. તેઓ “છોટા ગાંધી’ તરીકે ઓળખાતા હતા. મણિલાલ કે એમને છોડી મૂક્યાં હતાં. જો સ્ત્રીઓને ન પકડે તો એમણે મોહનદાસ ગાંધી ૧૭ વરસના હતા. એમણે છ વાર જેલ ભોગવી. હું જોહાનિસબર્ગ પહોંચી જવું. ત્યાં વિના પરવાના ફેરી કરવી અને રામદાસ ગાંધીની ઉંમર ૧૫ વરસની હતી. દેવદાસ હજી ભમરડે છે ૬ એમ કરી ધરપકડ નોતરવી.
રમતો હતો અને ફિનિક્ષમાં આશ્રમમાં સૌની સાથે રહેતો હતો. સ્ત્રીઓએ જવાબ વાળ્યો જે દુ:ખો પડશે તે સહન કરીશું. અમે કસ્તૂરબા જેલમાં જવા તૈયાર થયાં ત્યારે એમની તબિયત સારી ન હું € કાયદેસર પત્નીઓ નથી એવા આળથી થતા દુ:ખ કરતાં બીજું હતી. આજ રીતે થાંબી નાયડુ પરિવારે જેલ ભોગવી હતી. પરિણામ કોઈ દુ:ખ આ દુનિયામાં મોટું નથી.'
એ આવ્યું કે સત્યાગ્રહ શબ્દનો ઉદ્ભવ થયો અને એના અમલથી ૬ અંતે સોળની ટુકડી તૈયાર થઈ ; આમાં ચાર સ્ત્રીઓ હતી અને તેનું સ્વરૂપ અને અર્થ આકાર પામ્યાં. ગાંધીજી કહેતા કે સામેના રે કે બાર પુરુષો હતા. રામદાસ મોહનદાસ ગાંધીની ઉંમર તે વખતે માણસનું મન જીતવા માટે જાતે સહન કરવું એ જ તેનો ઉકેલ છે. જે પંદર વર્ષની હતી. ગાંધીજીનો આખો પરિવાર લડતમાં હોમાઈ બીજો કોઈ માર્ગ નથી. એમાં જ વિજય છે. અને એમની વાત સાચી છે
ગયો હતો. એ જ રીતે બીજા પરિવારો પણ હોમાયા હતા. ઠરી. સ્મર્સ સાથે મંત્રણાનો માર્ગ ખૂલ્યો અને તેઓ જ્યારે છૂટા ૬ જોહાનિસબર્ગથી ૧૧ બહેનો ભળી. આ ટુકડીમાં રાવજીભાઈ પડ્યા ત્યારે ગાંધીજીએ જાતે સીવેલી ચંપલ એમને ભેટ આપી હતી.
મણિભાઈ પટેલ (રાવજીકાકા) હતા. હિંદીઓમાં જાગૃતિ ફેલાઈ પોતાને હંફાવે એવા જે થોડા માણસોનો પરચો સ્મસને થયો એમાં શું € તેમ ગિરમીટિયા પણ સત્યાગ્રહમાં જોડાયા. ખાણિયાઓની સભા ગાંધી એક હતા. = થઈ. એમણે પણ કામ બંધ કરી દીધું. એમને ત્રણ પૌંડનો કર સ્મર્સના મંત્રીએ લખ્યું છે, ‘તમે લોકો મને જરાય ગમતા નથી શું $ આપવો ભારે પડતો હતો. એ દૂર થાય તો તેઓ કામે ચડી જવા અને તમને મદદ કરવાની મારી જરાય ઈચ્છા નથી. પણ હું શું કરું? ? કે તૈયાર હતા. આ પ્રસંગોએ સમગ્ર હિંદી સમાજને હચમચાવી કાઢ્યો તમે અમારી મુશ્કેલીમાં અમને મદદ કરો છો, પછી અમે તમારા રે
તેથી જેલ જવાનો અને સખત કેદનો ભય દૂર થયો. ખાણો અને ઉપર કેવી રીતે હાથ ઉઠાવીએ? હું તો ઈચ્છું છું કે અમારા છે હું ખેતરો કામચલાઉ જેલો બની ગયા. ગાંધીજીએ ન્યુકેસલથી કૂચ હડતાલિયાઓની માફક તમે પણ હિંસાની નીતિ અપનાવો. તમે હું કરી અને થાણું ચાર્લ્સટાઉનમાં જમાવ્યું ત્યારે થંબી નાયડુએ એમ કરો તો તમને કેમ પહોંચી વળવું એ અમને આવડે છે. પણ તમે હું ન્યુકેસલનું થાણું સાચવ્યું. મણિલાલ મોહનદાસ ગાંધી, પ્રાગજી તો દુશ્મનને પણ હાનિ ન પહોંચાડો. તમે જાત પર દુ:ખ વહોરીને $ દૂ દેસાઈ અને સુરેન્દ્ર મેઢ વિના પરવાને ફેરી કરતાં પકડાયા. એમની જીત મેળવવા માગો છો અને વિનય અને પ્રેમ કદી ચૂકતા નથી. = માગણી હતી કે “અમને ભારેમાં ભારે સજા કરો.” એમને સાત આની આગળ અમે કેવળ લાચાર બની જઈએ છીએ.” હું દિનની સજા ફરમાવવામાં આવી.
સ્મટ્સ જાતે લખતા હતા, “હું કે જે, ત્રણ દાયકા પહેલાં ગાંધીનો . મહાત્મા ગાંધીજીની સંસ્થીત્ર ને મનુષ્ય પોતાના વિચારનું ઉત્પાદન છે. જેવું તે વિચારે છે, તેવો તે બને છે. આ સહયાત્રીઓ વિશેષાંક
અને મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક દ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા