Book Title: Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
મહીમા ગી
પૃષ્ઠ ૮૮ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬,
ગાંધી આકાશના તેજસ્વી તારલા.
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધી
નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝ
મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ - સુભાષચંદ્ર બોઝ ભારતના મહાન સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા. અરબસ્તાનના મક્કા શહેરમાં જન્મેલા મૌલાના આઝાદ અરબી, ૬ ક્રાંતિકારી વિચારોને પરિણામે કૉલેજમાંથી બરતરફ થયા હતા અને અંગ્રેજી અને ઉર્દૂ પર સારો કાબૂ ધરાવતા. ‘આઝાદ’ તેમનું ઉપનામ મેં જેલવાસ પણ ભોગવ્યો હતો. ઇંગ્લેન્ડમાં આઈસીએસ થયેલા હતું. પોતે રાષ્ટ્રવાદી હતા અને કોમવાદને ઉશ્કેરતી પ્રવૃત્તિઓને ૨ [ સુભાષબાબુની કારકિર્દી તેજસ્વી હતી. મોટો હોદ્દો છોડીને તેમણે ઉઘાડી પાડતા લેખો લખતા. ૧૯૧૫માં પાંચ વર્ષ માટે જેલમાં હતા. હું આ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં ઝુકાવ્યું. કોલકાતાના યુવાનો, વિદ્યાર્થીઓ અને ૧૯૨૦માં જેલવાસ પૂરો થયો ત્યારે ગાંધીજીનું મોજું દેશ પર ફરી Ele 2 કામદારોને જાગૃત કરવામાં તેમનો ફાળો મોટો હતો. તેઓ ત્યારના વળ્યું હતું. અસહકાર આંદોલન પૂરજોશમાં ચાલતું હતું. તેઓ હું સૌથી મોટા સંગઠન કોંગ્રેસમાં જોડાયા હતા. તરત જ મજબૂત ગાંધીજીને મળ્યા અને ગાઢ સંબંધ બંધાયો. ખિલાફત, સર્વધર્મ હું
નેતા તરીકે ઉભરી આવ્યા. મહાત્મા ગાંધીના ઉદારમતવાદી સમભાવ દરેક આંદોલનમાં તેઓ ગાંધીજીને મજબૂત ટેકો આપતા. હું વિચારોનો તેઓ વિરોધ કરતા, છતાં કોંગ્રેસ પ્રમુખની ચૂંટણીમાં ચોત્રીસ વર્ષની ઉંમરે કૉંગ્રેસ પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા. તેઓ સ્વાતંત્ર્ય, હૈ ૬ તેઓ જીત્યા હતા. વિચારભેદને લીધે વાતાવરણ ગૂંગળાવનારું અહિંસક અસહકાર, શિસ્તપાલનમાં માનતા. ૧૯૪૨નું ‘હિંદ છોડો' રે બની જતાં. અન્ય રીતે દેશને મદદરૂપ થવા તેઓ દેશની બહારથી આંદોલન પણ તેમની જ અધ્યક્ષતામાં થયું. ૧૯૪૫-૪૬-૪૭ના ૪ મદદ મેળવવા પ્રયત્નશીલ થયા. બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં ભારતને મુશ્કેલ વર્ષોમાં પણ કોંગ્રેસના પ્રમુખસ્થાને મૌલાના આઝાદ જ હતા.
સંડોવવા બદલ ઇંગ્લેન્ડનો વિરોધ કરવાથી સરકારે તેમને નજરકેદ સ્વતંત્ર ભારતના તેઓ શિક્ષણ પ્રધાન હતા. અગિયાર વર્ષ સુધી કર્યા, કેદ તોડી તેઓ ૧૯૪૧માં જર્મની અને જાપાને ગયા. આઝાદ તેમણે એ પદ સંભાળ્યું. તેમના ‘ઈન્ડિયા વીન્સ ફ્રિડમ” પુસ્તકમાં હું હિંદ ફોજની સ્થાપના કરી, જે ખૂબ બહાદુરીપૂર્વક વિષમ સંજોગોમાં ભારતની સ્વરાજ્યયાત્રાનું વિગતવાર ચિત્રણ છે. કું લડી અને ખતમ થઈ. સુભાષબાબુનું રહસ્યમય મૃત્યુ થયું. વિચાર બાળકોબા અને શિવાંબા છે અને માર્ગમાં મતભેદ છતાં મહાત્મા ગાંધીને ‘રાષ્ટ્રપિતા'નું બિરુદ વિનોબાથી નાના બાળકોબા, તેમનાથી નાના શિવોબા, ત્રણે હૈં સુભાષચંદ્ર બોઝે જ આપ્યું હતું.
બ્રહ્મચારી, સાધુ. ખૂબ બુદ્ધિશાળી. ત્રણેને ગાંધીજીની મોહિની હૈ કે ડૉ રાજેન્દ્ર પ્રસાદ
લાગેલી. ખૂબ કામ ખેંચે. બાળકોબાએ આશ્રમમાં ભંગીકામની હું શું ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ હતા. શરૂઆત કરી. બ્રાહ્મણ ભંગીકામ કરે છે તે જાણી ગાંધીજીના બહેન છે BE તેમણે અર્થશાસ્ત્રમાં એમ.એ. કર્યું હતું અને ઘણી શિક્ષણ સંસ્થાઓમાં રળિયાતબહેન ખૂબ કચવાયાં. આશ્રમ છોડી ગયા. ઉરૂલીકાંચન જે કામ કર્યું હતું. ત્યાર પછી વકીલ બન્યા અને બિહાર અને ઓરિસાની નિસર્ગોપચાર આશ્રમ બાળકોબા સંભાળતા. ત્રણે ભાઈઓ આશ્રમમાં હું હું હાઈકોર્ટમાં જોડાયા. ૧૯૧૧માં તેઓ કૉંગ્રેસ સાથે જોડાયા. રહે પણ ચૂપચાપ પોતાના કામ કર્યું જાય. બોલવાનું નહીંવત્ છતાં ૬
૧૯૧૬ના લખનૌ અધિવેશનમાં તેમની મુલાકાત મહાત્મા ગાંધી ત્રણે સમરસ. શિવાંબા ગીતાપ્રચારનું ઘણું કામ કરતા. ૐ સાથે થઈ. ત્યાર પછી તેમના તમામ સત્યાગ્રહો અને લડતોમાં ચી.ના. પટેલ છે રાજેન્દ્રપ્રસાદ મોખરે રહ્યા અને જેલવાસ ભોગવ્યો, સાથે સામાજિક ચીમનભાઈ પટેલ તેજસ્વી ને તરવરાટભર્યા વિદ્યાર્થી અને 5 કાર્ય પણ કરતા રહ્યા. ૧૯૩૪, ૧૯૩૯, ૧૯૪૨ અને ૧૯૪૭માં પ્રાધ્યાપક હતા. જીવનના પૂર્વાર્ધમાં સાહિત્યક્ષેત્રે પંકાયા. ઉત્તરાર્ધમાં શું તેઓ કોંગ્રેસ પ્રમુખ ચૂંટાયા હતા. વચગાળાની સરકારમાં તેમણે ગાંધીજીના અઢળક સાહિત્યને સંકલિત સંપાદિત કરવાની છે અન્ન અને કૃષિ ખાતું સંભાળ્યું હતું.
મહાજવાબદારી લીધી. ૧૯૬૧થી ૧૯૮૫ સુધી દિલ્હીમાં એકલા રહ્યા. સ્વતંત્ર ભારતનું બંધારણ ઘડનારી સભાના તેઓ પ્રમુખ હતા. રાતદિવસ પરિશ્રમ કરી બધા લખાણોનું વ્યવસ્થિત કાળાનુક્રમે ઉં ૬ ૧૯૫૦માં ભારત પ્રજાસત્તાક બન્યું. તેઓ ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ સંપાદન કર્યું અને “કલેક્ટડ વર્ક્સ ઓફ મહાત્મા ગાંધી' ગ્રંથ, 5
ચુંટાયા. રાષ્ટ્રપતિ તરીકે તેમણે તાજા સ્વતંત્ર ભારતને લોકશાહી ગજરાતીમાં ‘ગાંધીજીનો અક્ષરદેહ'ના પંચોતેર ખંડ છપાયા. $ મૂલ્યો તરફ દોરવાનું મહત્ત્વનું કાર્ય કર્યું. તેમને ‘ભારત રત્ન' ઘોષિત કિશોરલાલ મશરૂવાલા કરવામાં આવ્યા હતા.
મોટા ગજાના તત્ત્વચિંતક કિશોરલાલ મશરૂવાળા આકોલામાં
વકીલાત કરતા, પણ જીવ અધ્યાત્મનો, નાજુક શરીર, સુધારકવૃત્તિ. ૬ મહાત્મા ગાંધીજીની સંસ્થામ | • સત્ય એક છે, માર્ગ અનેક.
સહયાત્રીઓ વિશેષાંક
WN મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશોષક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક # મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા "
