Book Title: Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
મહીભી ગી
પૃષ્ઠ ૩૮ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬,
|ષક :
મહાભી
તો સરકારે શરૂઆતમાં જ પકડી લીધા.
પણ દાખલા ઇતિહાસમાં નથી. બાપુએ તેમને કહ્યું, તમે ઇતિહાસને શ કે ભાંગફોડની પ્રવૃત્તિઓમાં વિરોધ તો ખરો જ પણ સાથે અંગ્રેજ લખો છો, હું ઇતિહાસ ઘડનારો સર્જક છું. મારે તો દુનિયાને બતાવી છે હું સરકારનો વિરોધ કરીને પણ કેટલીક પત્રિકાઓ કાઢી અને તેમના આપવું છે કે, પવિત્રતમ સાધનોથી વ્યક્તિ અને રાષ્ટ્ર સ્વતંત્ર થઈ હૈ કું નામ સાથે છાપી. આ ખુલ્લી પત્રિકાઓ સરકાર જીરવી ન શકી શકે છે. પછી તો બન્ને ગાંધીજીના ગુજરાત વિદ્યાપીઠમાં જોડાયા ફૂ જૈ એટલે ફરી પકડ્યા.
અને એક વખત જેલની હવા પણ ખાધી ! સરદાર વલ્લભભાઈ પણ હું એમનું રચનાત્મક કાર્યકર્તા તરીકેનું જીવન ચંપારણની શરૂઆતમાં ગાંધીજીની વિચારસરણીની ઠેકડી ઉડાડતા હતા પણ મેં મધુબનીની શાળાથી શરૂ થયું હતું. પછી ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ અને પછીથી બાપુના પ્રત્યક્ષ આચરણથી તેમને જીવનનું સત્ય સમજાયું કે હું સુરત જિલ્લાના હળપતિઓની સેવા માટે બારડોલીના સરભોણ અને બાપુના સાથી બન્યા!
ગામે ધૂણી ધખાવી બેઠા. છેલ્લા દિવસો સુધી આ રાનીપરજ – ૧૯૩૬માં ગામડામાં એકલા રહેવાના ઉદ્દેશથી ગાંધીજી સેગાંવમાં કે 9 આદિવાસી પ્રજાનું હિત એમના હૃદયમાં ઘર કરી ગયું હતું. આવીને રહ્યા. ત્યાર પછી સાબરમતીથી શ્રી ચીમનલાલભાઈ શાહ, જ હું બારડોલી સત્યાગ્રહમાં ખેડૂતોની આર્થિક સ્થિતિ અંગેના વિચારો ભણશાલીભાઈ, પ્યારેલાલજી, કનુ ગાંધી, મીરાબહેન, હું 8 વિકસિત કરવામાં એમનું સ્થાન અર્થશાસ્ત્રના વિશેષજ્ઞ તરીકે મહત્ત્વનું અમતુસ્સલામબહેન, બળવંતસિંહજી, પારનેકરજી, નાણાવટીજી, ૬ શું હતું. એમની સાહિત્ય પ્રીતિ પણ અદ્ભુત હતી. યુવાવસ્થામાં જ્યારે પોતે લીલાવતીબહેન આશર, મુન્નાલાલજી, ડાહ્યાભાઈ જાની વગેરે સેગાંવ શું કોઈ કામ ઉતાવળ કરવા જતા તો પત્ની મણિબહેન પોતાની રહેવા આવી ગયા. ત્યારે સેવાગ્રામ આશ્રમની વ્યવસ્થા સંભાળવાનું ? હું દીર્ઘદૃષ્ટિથી અને શુભ આશયથી સાચવી લેતા.
કામ ચીમનલાલભાઈને સોંપેલું. મહાદેવભાઈ અને વિનોબાજી વર્ધાની ? XXX
મગનવાડીમાં રહીને ગ્રામોદ્યોગની સંભાળ તથા ટપાલ વિ.નું કામકાજ હું દક્ષિણ આફ્રિકાથી ગાંધીજી સ્વદેશ પાછા ફર્યા ત્યારે દેશના સંભાળતા. આ સુશિક્ષિત વિદ્વાન લોકોએ જ તેમને ઓળખ્યા અને પોતાની સામાજિક સેવાગ્રામનો આશ્રમ ‘સત્યાગ્રહ આંદોલનનું કેન્દ્ર બન્યો. રામધન હું અને રાજકીય સંસ્થાઓ તરફ ગાંધીજીને ખેંચવાનો પ્રયત્ન કર્યો. ઓઝા નામનો એક પોલીસ સિપાહી પણ નોકરી છોડી આશ્રમમાં હું ૬ તેમનામાં દેશાભિમાન હતું પણ શું કરવું તેની સૂઝ નહોતી. કેટલાંકે રહ્યો. વર્ધાના ટાંગાવાળાઓએ પણ સરકારી અધિકારીઓ સાથે ૬ હું ગાંધીજીના વિચારનો અને માર્ગનો ઉપહાસ કર્યો હતો. કેટલાકને અસહકાર કર્યો હતો!! આશ્રમના લગભગ બધા જ ભાઈબહેનોએ ? છે પહેલાં શંકા લાગતી હતી, પણ બાપુના સહવાસમાં આવ્યા પછી જેલ ભોગવેલી. તેમાં કોઈપણ પાછું પડ્યું નહીં. કેદીઓ ઉપર જુલમ કે
શંકા દૂર થતાં તેઓ તેમના આશ્રમમાં ગાંધીજી રહેતા. કસ્તુરબા રહેતાં અને બીજા ઘણા દાણાં થતો તો પણ આ "ક પુરા અનુયાયી બની ગયા! |ભાઈઓ બહેનો. બાળકો અને બાલિકાઓ રહેતાં તેમાં
|ભાઈઓ, બહેનો, બાળકો અને બાલિકાઓ રહેતાં, તેમાં ગુજરાતના સત્યાગ્રહીઓ નમ્યા નહી જ. ૐ કાકાસાહેબ કાલેલકરે તો |હતા. મહારાષ્ટ્રના હતા. પંજાબના હતા. સિંધના હતા. મદ્રાસના ગાંધીજી પોતાના આ જૂના, શું કદ એટલો વાદ-વિવાદ કયો કે |હતા, નેપાળના પણ હતા. હિંદુસ્તાનના હતા ને હિંદુસ્તાન બહારના નિષ્ઠાવાન સાથીઓને કોઈ કણ 2 ગાંધીજીએ તેમને પોતાના |ગોરાઓ અને ચીનાઓ પણ આવીને રહેતા હતા.
દિવસ ભુલ્યા નહોતા. ૨ હ આશ્રમમાં આવીને રહેવાનું | તેઓ સૌ ખાદી પહેરતા અને નિયમિત રેંટિયો કાંતતા સવારે તેઓમાંના કોઈના મૃત્યુ પછી હું હું આમંત્રણ આપ્યું. તો શું ‘હું ચાર વાગ્યે ઊઠી પ્રાર્થના કરવા ભેગાં થતાં અને પાછાં સાંજે પણ ખુલ્લી રીતે તેમના ગુણોનું છે અધ્યાત્મ-સાધના કરનારો પ્રાર્થના કરવા ભેગાં મળતાં. ત્યાં તેઓ શ્લોકો બોલતાં, ભજન ગાતાં સ્મરણ, પ્રાર્થના વગેરે દ્વારા ભવ્ય શું ૬ માણસ ! અહિંસા માટે પૂરેપૂરો અને રામધૂન મચાવતાં. વળી તેઓ “ગીતા'નું પારાયણ પણ કરતાં, અંજલિ પણ આપતા હતા ! ૬ આદર છે પણ અહિંસાનું બંધન પ્રાર્થના પછી ગંધીજી પ્રવચન કરતા.
|| આ સૌ સત્યાગ્રહી સાથીઓની છું દે સ્વીકારવા હું તૈયાર નથી.’ | આશ્રમમું મોટું રસોડું આશ્રમવાસી બહેનો જ ચલાવતી. તેઓ વિસ્તૃત માહિતી સ્થળની મર્યાદામાં શું કે ગાંધીજીના સાન્નિધ્યમાં રહ્યા પછી વારાફરતી રસોઈ કરતી અને કોઠારમાં અનાજ સાફસૂફ કરતી. આખો રહેવાનું હોવાથી નથી આપી શકતી કે છે તેમનામાં પરિવર્તન થતું ગયું ને આશ્રમ એક રસોડે જમતો હતો. રસોઈમાં તેઓ મસાલા, મરચાં, એનો મનમાં રંજ છે જ. ક્ષમાપના! ! હું તેમને અહિંસાનો સાક્ષાત્કાર હિંગ, વઘાર જેવું એવું નાંખતા નહોતા. સાદો અને સ્વચ્છ ખોરાક છતાં આ સૌ સાથીઓનું પૂ. બાપુની હું 5 થયો! તેમણે પોતાના દોસ્ત બનાવતા. ગાંધીજી પોતે પીરસતા. આશ્રમમાં હરિજનો સૌની સાથે સાથે અદમ્ય સ્મરણ કરી અંજલિ 5 { આચાર્ય કૃપલાનીને પણ રહેતા અને સૌની સાથે આશ્રમને રસોડે કામ કરતા તથા ભોજન આપવાની તક આપવા બદલ શ્રી રે 3 બોલાવ્યા. તેઓ ઇતિહાસના લેતા. આશ્રમમાં સ્વચ્છતાની ચીવટ બહુ ૨ખાતી હતી. મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના હોદ્દેદારોનો પ્રોફેસર હતા એટલે કહે, આશ્રમવાસીઓ જાતે પાયખાનાની સફાઈ કરતા.
હાર્દિક આભાર માનું છું 2 અહિંસાથી સ્વરાજ મળવાના એક
| જુગતરામ દવે). * * *
WN મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક B મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા "
મહાત્મા ગાંધીજીની સંસ્થામાં
'૦ મારી પરવાનગી વિના કોઈ મને ઈજા પહોંચાડી શકે નહીં.
સહયાત્રીઓ વિશેષાંક :
