Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 36

મહીમા ગી
પૃષ્ઠ ૩૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ધ્ર ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬
ગાંધીજી અને તેમના આશ્રમના સાથીઓ
વિશેષાંક B મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક ! મહાભાર્ક
1 નીલમ પરીખ કેક અજાણ્યાની ઓળખ દીધી,
શરૂઆત કરી ત્યારે ૧૯૦૪માં બાપુ સાથે સત્યાગ્રહમાં જોડાઈ ગયા. હું ને કૈક ઉઘાડી તે ઘરની ડેલી,
મગનલાલભાઈમાં જ્ઞાન, ભક્તિ અને કર્મની ત્રિવેણી હતી. સર્વસ્વનો ૬ દૂરના સાથે ગોઠ કરાવી,
ત્યાગ કરી તેઓ બાપુ જે કામ સોંપે તે આંખો મીંચીને પૂરું કરી જ ! ને પારકાંને કીધ બંધવા બેલી.
નાખે. દર બુધવારે ઈન્ડિયન ઓપિનિયન પ્રગટ કરવું, ત્યાંની હિન્દી ૨ -ગીતાંજલિ...રવીન્દ્રનાથ ટાગોર જનતાને માર્ગદર્શન આપવું, આશ્રમની દિનચર્યા અને બાળકોને કે ગાંધીજીના મોં પર સ્મિત રમતું રહેતું. દક્ષિણ આફ્રિકાના
સંભાળવાની જવાબદારી એમને માથે હતી. તેઓ કહેતા કે મારો હું સત્યાગ્રહની સફળતા પછી એમની પાસે સેંકડો માણસો એમની
જંગલી સ્વભાવ બાપુએ ન ફેરવ્યો હોત તો એ આંધળા ક્રોધે મારી છું સાથે કામ કરવા ઉત્સાહપૂર્વક આવતા. મોતીલાલજી, જવાહરલાલજી,
પાસે કેટલાયે પાપ કરાવ્યા હોત! શું રાજેન્દ્રબાબુ જેવા-પોતાના વિસ્તારના નેતાઓ અને બિરલા, કસ્તૂરભાઈ
૧૯૧૫માં બાપુ સાથે હિંદ આવ્યા પછી કોચરબમાં અને ૬ કે અંબાલાલભાઈ જેવા શ્રીમંતો પણ આવતા. મોટા મોટા વિદ્વાનો અને
સાબરમતી આશ્રમના સંચાલનનું સંપૂર્ણ કામ એમને માથે હતું. બાપુએ હું દેશ-વિદેશના ધુરંધરો પણ આવતા તો જેમની પાસે એક ટંકનું ખાવાનું
ખાદીનું બીજ વાવ્યું પણ એને પાળીપોષીને ઉછેરનાર મગનલાલભાઈ રે કે પહેરવાના કપડાં ન હોય એવા ગરીબો પણ આવતા. સમાજથી
હતા. ખાદી કાર્ય એમને માટે ઉપાસના હતી! ચોવીસ વર્ષ સુધી રે કે કચડાયેલા, દબાયેલા દુખિયારાઓ પણ આવતા. આવા બધાની
ગાંધીજીની અખંડ સેવામાં એકપણ દિવસ આરામ કર્યા વિના શાશ્વત છે આડકતરી અસર આશ્રમની બહેનો, બાળકો કે ભાઈઓ ઉપર એ રાત પા
શાંતિ પામ્યા! રામાયણમાં જે સ્થાન હનુમાનજીનું હતું તેવું જ સ્થાન @ થઈ કે, માણસ મોટા હોદ્દા ઉપર છે, અથવા પૈસાવાળો છે તેથી બાપુના જીવનમાં મગનલાલભાઈનું હતું! ૬ એનાથી અંજાઈ જવું નહીં ને સાવ ગરીબ કે નિરાધાર હોય તેનો
1 xxx # તિરસ્કાર કરવો નહીં, પણ માણસને માણસ તરીકે જોવાની ટેવ બાપુના જમણા હાથ જેવા સાથી મહાદેવભાઈ દેસાઈ હતા. હું £ પડી. બાપુએ ડગલે ને પગલે સૌને સાવધ રાખ્યા કર્યા તથા ‘સદા અમદાવાદમાં એમને જોતાંવેંત બાપુએ કહ્યું, ‘તમારું સ્થાન તો મારી હું હું સત્ય અને પ્રેમ પ્રગટાવ્ય જા'..નો મંત્ર આપ્યો. અનેકોને પુષ્કળ સાથે છે.' પ્રથમ દૃષ્ટિએ જ તારામૈત્રક રચાયું અને ત્યારથી જ સંબંધ છે
સંસ્કાર આપીને સમાજનું નૈતિક, બૌદ્ધિક અને કર્તુત્વનું સ્તર ઊંચું ધીરે ધીરે એકાત્મકતા સુધી પહોંચ્યો! એકવાર તાવના સન્નિપાતમાં શું લાવવાનો મહાપ્રયત્ન ગાંધીજીએ કર્યો.
બાપુ મહાદેવનું નામ મોટેથી બોલતા રહ્યા અને કહેતા હતા કે હું BE ગાંધીજીના જીવનમાં આવેલી વ્યક્તિઓ તો તન-મન-પ્રાણથી ‘સમાજની અમુક કુરૂઢિઓ સામે સત્યાગ્રહ ચલાવવામાં તમે મને #E 3 ઓતપ્રોત થઈ અંત લગી એમની સાથે એકરસ બની હતી. તેમનું સાથ આપો.” એ જ રીતે એકવાર જ્યારે મહાદેવભાઈ સખત માંદા હું આત્મસમર્પણ અનુપમ હતું.
પડ્યા ત્યારે અસ્પષ્ટ ઉચ્ચારણોથી બોલતા હતા કે, “મારા બે | બાપુ અને કસ્તૂરબાનો પરસ્પરનો પ્રેમ અને ઐક્ય ગજબનું જીવનસાથી છે, એક દુર્ગા, બીજા બાપુ. હું બન્નેને સરખો વફાદાર ફેં જૈ હતું. કસ્તૂરબા આરંભથી અંત સુધી બાપુના બધા વિચારો, પુરુષાર્થો રહીશ.’ બન્ને વચ્ચે આવી આત્મિક અભિન્નતા આશ્ચર્યકારક હતી! શું હું માનસિક સંઘર્ષના સાક્ષી અને જીવન શુદ્ધિની જેહાદનાં સહકારિણી મહાદેવભાઈએ ચોવીસે કલાક બાપુની અનન્ય સેવા કરી. એમના રે રહ્યા. કસ્તૂરબાનું અખંડ આત્મ-સમર્પણ અને વિશુદ્ધ સ્વાર્થત્યાગમાં કપડાં ધોવા કે કમોડ સાફ કરવા ઉપરાંત ટપાલના જવાબો લખવાનું મેં નૈષ્ઠિક પ્રેમ જ હતો.
કામ તો ખરું જ; પણ જરૂર પડ્યે ઉચ્ચ સરકારી અમલદારો સાથે કે શું - બાપુના ભત્રીજા મગનલાલ ખુશાલચંદ ગાંધી આશ્રમના એ સર્વશ્રેષ્ઠ દેશનેતાઓ સાથે તેઓ ‘વિષ્ટિ' પણ કરતા.
પ્રાણ હતા. બાપુ હંમેશ કહેતા, “એના તેજે હું પ્રકાશ્યો...મારા તેઓ શોર્ટહેન્ડ નહોતા જાણતા પણ એમના લખવાની ઝડપ છે ઉં હાથ, પગ, આંખો બધું મગનલાલ જ હતા. મેં તો રખડ્યા કર્યું ને અસાધારણ હતી. બાપુના બોલેલા શબ્દમાંથી એકપણ શબ્દ ચૂકતા હું આશ્રમને બેવફા રહ્યો. એમણે રચનાત્મક સેવાનું મૂક અને નિષ્કામ નહીં. ‘યંગ ઈન્ડિયા’ અને ‘હરિજન'માં વર્ષો સુધી સાપ્તાહિક પત્ર ૐ
કર્મ જ પસંદ કર્યું. સોનું અગ્નિમાં તપીને સો ટચનું થાય તેમ લખતા જેમાં બાપુની તે વખતની પ્રવૃત્તિઓનું અજાયબ અને જવલંત છું É મગનલાલ સ્વાગ્નિમાં તપીને સો નંબરનું સોનું થઈને ગયા!! વર્ણન કરતા. એમની સંપૂર્ણ રોજનીશી હવે સંપાદિત થઈને જોવા ૬ હું ૧૯૦૩માં દક્ષિણ આફ્રિકા બાપુ સાથે પોતે વેપાર કરી કમાવા મળે છે. રે ગયેલા. પણ બાપુએ જ્યારે ફિનિક્સમાં સાર્વજનિક જીવનની બાપુ એમના પ્રાણ હતા. સેવાગ્રામની અસહ્ય ગરમીમાં એમનું
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક B મહાત્મા ગાંધીજીના સહ્યાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ૪ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક BA મહાત્મા "
જીના સહધ્યાત્રીઓ વિરો
મહાત્મા ગાંધીજીના સહસ્થા”
૦ સંકલ્પબદ્ધ આત્મા અને અચળ શ્રદ્ધા વડે મનુષ્ય ઇતિહાસનો પ્રવાહ બદલી શકે છે.
સહયાત્રીઓ વિશેષાંક #