Book Title: Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
મહોત્મા ગી
ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક 9 પૃષ્ઠ ૮૩ |
' hષક પર
ગાંધીજીના શબ્દોમાં...
1 સંકલન : યશવંત મહેતા
xxx
= મહાત્મા ગાંધીજીની સંધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સંક્યાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક છે મહાત્મા
[ શાળાજીવનથી જ લેખનકાર્ય શરૂ કરી ચારસો ઉપરાંત પુસ્તકો આપનાર અને અનેક પુરસ્કારો મેળવનાર યશવન્ત મહેતા રાષ્ટ્રીય સાહિત્ય અકાદમીનો બાળસાહિત્ય પુરસ્કાર મેળવનાર પ્રથમ ગુજરાતી લેખક છે. ‘ગાંધીજી : અંતિમ અધ્યાય' નામની તેમની પરિચય પુસ્તિકા ૨૦૧૩માં પ્રગટ થઈ છે.]
ગોખલે અને ગાંધી લોકમાન્યને મળ્યો. તેણે કહ્યું, “..તમે પ્રોફેસર ગોખલેને તો પસાર', સહુ બોલી ઊઠ્યા. હું મળશો જ...! હું ગોખલે પાસે ગયો. તે ફરગ્યુસન કોલેજમાં હતા.
મને ખૂબ પ્રેમથી ભેટટ્યા ને પોતાનો કરી લીધો. તેમનો પણ મને હું કલકત્તામાં એક માસ રહ્યો.. હું કલકત્તામાં રોકાવાનો હતો ? જે પહેલો પરિચય હતો. પણ, કેમ જાણે અમે પૂર્વે મળ્યા ન હોઇએ, એ તેમના જાણવામાં આવતાં જ ગોખલેએ મને પોતાની સાથે રહેવા જૈ ૐ એવું લાગ્યું. સર ફિરોઝશા તો મને હિમાલય જેવા લાગ્યા. લોકમાન્ય આમંત્રણ આપ્યું...(ગોખલે સાથે એક માસ રહ્યો)...પહેલે જ દહાડેથી હું : સમુદ્ર જેવા લાગ્યા. ગોખલે ગંગા જેવા લાગ્યા. હિમાલય ચડાય ગોખલેએ મને હું મહેમાન છું એવું ન ગણવા દીધું...ગોખલેની કામ ? શું નહિ, સમુદ્રમાં ડૂબવાનો ભય રહે, ગંગાની તો ગોદમાં રમાય... કરવાની પદ્ધતિથી મને જેટલો આનંદ થયો તેટલું જ શીખવાનું મળ્યું. હું # ગોખલેએ મારી ઝીણવટથી તપાસ કરી, જેમ એક નિશાળિયો તેઓ પોતાની એક પણ ક્ષણ નકામી ન જવા દેતા. તેમના બધા હું નિશાળમાં દાખવ થવા જાય તેની થાય તેમ. કોને કોને મળવું અને સંબંધો દેશકાર્યને અંગે જ હતા એમ મેં અનુભવ્યું. ૬ કેમ મળવું એ બતાવ્યું.
XXX xxx
ગોખલેની ભારે ઈચ્છા હતી કે હું મુંબઈમાં સ્થિર થાઉં, ત્યાં ગોખલેની પાસે સ્વ. મહાદેવ ગોવિંદ રાનડેની પ્રસાદીરૂપ એક બારિસ્ટરનો ધંધો કરું ને તેમની સાથે જાહેર સેવામાં ભાગ લઉં. તે ૭ ઉપરણો હતો. દક્ષિણ આફ્રિકામાં તેમનું મોટામાં મોટું ભાષણ હતું. વખતે જાહેર સેવા એટલે મહાસભાસેવા હતું...એક તરફથી મારા રે
તે પ્રસંગે તેમને પેલો ઉપરણો વાપરવો હતો. તે ચોળાયેલો હતો તે ધંધા વિષે કંઇક અનિશ્ચિતતા આવવા લાગી. બીજી તરફ ગોખલેની ? હું તેને ઈસ્તરી કરવાની જરૂર હતી. મને મારી કળાનો ઉપયોગ કરવા આંખ તો મારી તરફ તરવર્યા જ કરતી હતી. અઠવાડિયામાં બેત્રણ દેવાની મેં માગણી કરી.
વખત ચેમ્બરમાં આવી મારી ખબર કાઢી જાય... હું ‘તારી વકીલાતનો હું વિશ્વાસ કરું, પણ આ ઉપરણા ઉપર તારી
XXX ૬ ધોબીકળાનો ઉપયોગ કરવા હું ન દઉં. એ ઉપરણાને તું ડાઘ પાડે (મુંબઈમાં વકીલાત બરાબરન ચાલતાં, ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકા ૬
તો? એની કિંમત તું જાણે છે?' આમ કહી અતિ ઉલ્લાસથી પ્રસાદીની ગયા. ત્યાં વકીલાત કરી અને હિન્દીઓની સેવા વધારે કરી. લડતો રે કથા મને સંભળાવી.
ચલાવી. એ દરેકમાં ગોખલેનો સાથ. એ જમાનામાં ગોખલેએ લાખો મેં વિનય કર્યો ને ડાઘ ન પાડવા દેવાની ખોબાધરી આપી. મને રૂપિયા જમા કરીને મોકલેલા. ગાંધીજી ૧૯૧૫માં હિન્દમાં પાછા ? ૬ ઈસ્તરી કરવાની રજા મળી. મારી કુશળતાનું પ્રમાણપત્ર મળ્યું. હવે આવ્યા. તરત જ ગોખલેને મળવા ગયા.] છે મને જગત પ્રમાણપત્ર ન આપે તો શું થયું?
XXX XXX
વિલાયતમાં મને થયેલ પાંસળીના બરણની હકીકત હું લખી ! હું મહાસભા ભરાઈ...પ્રમુખનું ભાષણ તો એક પુસ્તક હતું. તે ગયો છું. આ રોગ વખતે ગોખલે વિલાયતમાં આવી પહોંચ્યા હું કું પૂરું વંચાય એવી સ્થિતિ જ નહોતી. તેમાંના કોઈ કોઈ ભાગ જ હતા...મારા ખોરાકના પ્રયોગો તો ચાલતા જ હતા. તે વેળાનો હું શું વંચાયા...છેવટના ઠરાવો વિમાનની ગતિએ ચાલતા હતા. સહુ મારો ખોરાક ભોંયસિંગ, કાચાં અને પાકાં કેળાં, લીંબુ, જીતુનનું છે ૬ ભાગવાની તૈયારીમાં...રાતના અગિયાર વાગ્યા. ગોખલેએ મારો તેલ, ટમાટાં, દ્રાક્ષ વગેરે હતાં. દૂધ, અનાજ, કઠોળ વગેરે મુદ્દલ ૬ કે ઠરાવ જોઈ લીધો હતો.
નહોતો લેતો... ફરિયાદ ગોખલે સુધી પહોંચી. ફળાહારની મારી | મેં ધ્રૂજતાં વાંચી સંભળાવ્યો. ગોખલેએ ટેકો આપ્યો. “એક મતે દલીલ વિષે તેમને બહુ માન નહોતું. આરોગ્ય સાચવવાને સારું મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્ર • જ્યાં સુધી કશુંક ખોવાય નહીં, ત્યાં સુધી તેનું મહત્ત્વ સમજાતું નથી.
| સહયાત્રીઓ વિશેષાંક કw
#É મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંકર મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક = મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ૨ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા
