Book Title: Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
મહોત્મા ગી
ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬ પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક દ્દ પૃષ્ઠ ૮૫ ||
= મહાત્મા ગાંધીજીની સંધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સંક્યાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક છે મહાત્મા
જ સૂચનાનો સ્વીકાર કર્યો, ને સ્વરાજની માગણી પણ ઠરાવમાં ૧૯૩૧માં નમક સત્યાગ્રહ યોજાયો. ત્યારે વળી નવા-જૂના ? દાખલ કરી. વિસ્તારપૂર્વક ને કંઈક તીખી ચર્ચાઓ પછી અસહકારનો નેતાઓ એકબીજાને પડખે ઊભા રહ્યા. મુંબઈમાં વૃદ્ધ માલવીયાજીએ 3 ઠરાવ પસાર થયો.
સરઘસની આગેવાની લીધી. પોલીસે સરઘસને આગળ વધતા મોતીલાલજી તેમાં પ્રથમ જોડાયા. મારી સાથેની તેમની મીઠી અટકાવ્યું. ત્યારે આખી રાત રસ્તા પર બેસી રહ્યા. મોતીલાલજી ? જે ચર્ચા મને હજુ યાદ છે. કંઈક શબ્દફેરની તેમણે સૂચના કરેલી તે મેં માંદગીને બિછાનેથી ઊઠીને નમક પકવવા દોડ્યા અને પકડાયા... $ છું સ્વીકારી. દેશબંધુને મનાવવાનું બીડું તેમણે ઝડપ્યું હતું. દેશબંધુનું જવાહર પણ પકડાયા. બન્નેને પૂના નજીકની યરવડા જેલમાં હૈ ૬ હૃદય અસહકાર તરફ હતું, પણ તેમની બુદ્ધિ એમ સૂચવતી હતી કે રાખવામાં આવ્યા. ગાંધીજી પણ એ જ જેલમાં હતા, પરંતુ એમને ? શું અસહકારને પ્રજા નહીં ઝીલે.
અલગ અલગ બેરેકમાં રાખવામાં આવ્યા હતા. આથી એમની હું [ગાંધીજીની આત્મકથા “સત્યના પ્રયોગો' ૧૯૨૬ સુધીની જ મુલાકાતો અશક્ય હતી. આથી જવાહર ખૂબ ખીજાયા અને જણાવ્યું છે. એટલે મોતીલાલ નેહરુ સાથેના એમના સંબંધોની વિગતો અન્ય કે અમને ગાંધીજીની સાથે રહેવાની રજા આપો. જેલના અમલદારોએ સાધનોથી નોંધીએ. મોતીલાલ નહેરુનું અવસાન ૬ ફેબ્રુઆરી, સૂચવ્યું કે તમારી મુલાકાત ગોઠવી દઈએ, પણ ગાંધીજીની સાથે તો ૐ ૧૯૩૧ને દિવસે થયું.
રહેવા નહિ દઈએ. મોતીલાલ નહેરુએ આ પ્રસ્તાવનો ઘસીને ઈન્કાર છે $ ૧૯૨૮માં જ્યારે કલકત્તામાં કોંગ્રેસનું અધિવેશન ભરાયું ત્યારે કર્યો. આખરે જેલના અમલદારોએ મોતીલાલજીની શરતનો સ્વીકાર ફેં હું એક પક્ષે મોતીલાલજી, માલવીયજી વગેરે હતા, જેઓ હિન્દને કરવો પડ્યો. ત્રણ દિવસ સુધી ગાંધીજી અને મોતીલાલ સાથે રહ્યા. હું
સ્થાનિક દરજ્જો મળે એવો આગ્રહ રાખતા હતા. બીજી બાજુ, પરંતુ પછી વળી સરકારે મોતીલાલને તેની મોકલવાનું ઠરાવ્યું. હું જવાહર ને સુભાષ જેવા નેતાઓને સંપૂર્ણ આઝાદી જોઈતી હતી. આ લાંબા ટ્રેઈન-પ્રવાસથી મોતીલાલની તબિયત વિશેષ બગડી. હું
બ્રિટન સાથેનો કોઈ પણ પ્રકારનો સબંધ એમને સ્વીકાર્ય નહોતો. પણ જીવનના અંતિમ દિવસોમાં ગાંધીજી સાથે ત્રણ દિવસ ગાળવાનો જ હું બન્ને પક્ષો વચ્ચે નાગપુર કોંગ્રેસ સમયે જેવી પરિસ્થિતિ હતી તેવી એમને સંતોષ હતો... અવસાન અગાઉ એમણે ગાંધીજીને પત્ર લખ્યો છે ૬ જ નિર્માણ થઈ. કોંગ્રેસમાં ભંગાણ પડે એવી ધાસ્તી હતી. બન્ને એમાં જણાવ્યું: ‘મહાત્માજી, હું તો હવે તુરતમાં ચાલ્યો. સ્વરાજ ૬ { પક્ષ ખૂબ જ મક્કમ હતા. આખરે ગાંધીજી વહારે ધાયા, બંને પક્ષો જોવાનું મારા નસીબમાં નથી. પરંતુ હું જાણું છું કે તમે તો એ જીતી ? ૬ વચ્ચે સમાધાન કરાવ્યું, એથી બન્ને પક્ષોને સંતોષ થયો. ગાંધીજીએ ચૂક્યા છો, અને થોડા જ સમયમાં તે તમારા હાથમાં આવશે.' કૉંગ્રેસને પુનઃ જીવતદાન આપ્યું.]
* * * XXX
મોબાઈલ : ૦૯૪૨૮૦૪૬૦૪૩.
કયા મોઢે આ ખાઈ શકું ? ૧૯૪૭ના ઉનાળામાં બિહારમાં કોમી દાવાનળ હોલવવા બાપુ આનાનું છે એમ મારા સાંભળવામાં આવ્યું તો એ ફળ ખાધા વગર ફરી રહયા હતા. ત્યાંથી દિલ્હી આવ્યા. એ દિવસોમાં એમનો ખોરાક હું જીવી શકું તેમ છું. આ રીતે ફળ લેવાથી મારા શરીરમાં લોહી ઓછો થઈ ગયો હતો.
વધતું નથી, પણ ઊલટાનું ઘટે છે. આવી અસહ્ય મોંઘવારીમાં અને - એક સવારે મનુબહેને કેરીના રસનો પ્યાલો ભરીને જમતી વખતે વ્યથામાં તેં ચાર કેરીના રસનો મને ખાસ્સો ગ્લાસ ભરી આપ્યો. આપ્યો. બાપુએ પૂછ્યું : પણ મને કહે, પહેલા તપાસ કર કે આ એટલે અઢી રૂપિયાનો પ્યાલો થયો. એ કયા મોઢે હું ખાઈ શકું? કેરીની કિંમત શી?
તેવામાં જ બાપુજીને પ્રણામ કરવા એકબે નિરાશ્રિત બહેનો મનુબહેને માન્યું કે બાપુ વિનોદ કરે છે. એ તો કાગળોની પોતાના બાળકોને લઈને આવી. બાપુજીએ તરત બે જુદા જુદા નકલ કરવાના કામે વળગ્યાં. થોડી વાર પછી જોયું તો બાપુએ રસ વાડકામાં બંને બાળકોને રસ પીવા આપી દીધો. એમના હૃદયમાંથી લીધો નહોતો, એટલે લેવા કહ્યું.
હાશ નીકળી ગઈ. મનુબહેનને કહેવા લાગ્યા: “ઇશ્વર મારી મદદે | | બાપુ : હું તો સમજતો હતો કે તે કેરીની કિંમત પૂછીને જ છે તેનો આ તાદૃશ દાખલો. પ્રભુએ આ બાળકોને મોકલી આપ્યાં કે આવશે, કેરી ભેટ આવી હોય તો પણ તેની કિંમત પૂછયા પછી જ અને તે પણ જેવાં બાળકોની હું ઈચ્છા રાખતો હતો તેવાં જ બાળકો તારે મને ખાવા આપવી જોઈએ. એ તો તે ન કર્યું, પણ મેં તને આવ્યો. કેવી ઈશ્વરની દયા છે તે તો તું જો !' પૂછ્યા પછી પણ જવાબ ન લાવી. કેરીના ફળનું એક નંગ દસ
ઉમાશંકર જોષી |
## મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષક જ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક # મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયા?
'• પૃથ્વી જરૂરિયાત પૂરી કરી શકે છે, લાલસા નહીં.
| સહયાત્રીઓ વિશેષાંક :
