Book Title: Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
મહોભાગી
પૃષ્ઠ ૮૪ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક % ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬
ષાંક પર
FE દાક્તર કહે તે લેવાનો આગ્રહ હતો. ગોખલેના આગ્રહને ઠેલવો પ્રેમથી નવરાવ્યો.. ગોખલેની તીવ્ર ઈચ્છા હતી કે હું પણ સોસાયટીમાં આ હું મારે સારુ બહુ કઠિન વાત હતી.. આખી રાત વિચારમાં ગાળી... જોડાઉં. મારી ઈચ્છા તો હતી જ, પણ સભ્યોને એમ લાગ્યું કે શું ૬ જેમ માંસ તેમ જાનવરનું દૂધ પણ મનુષ્યનો ખોરાક નથી એ વસ્તુ સોસાયટીના આદર્શો ને તેની કામ કરવાની રીત મારાથી જુદાં હતાં. ૬ કે મારી પાસે હતી. તેથી દૂધના ત્યાગને વળગી રહેવાનો નિશ્ચય કરીને
XXX # હું સવારે ઊઠ્યો. ‘આ તમારો છેવટનો નિર્ણય છે?’ ગોખલેએ [આ પછી ગાંધીજી સહપરિવાર ટાગોરના શાંતિનિકેતનમાં ૐ હું પૂછ્યું. “મને લાગે છે કે હું બીજો જવાબ નહીં આપી શકું. ગોખલેએ રહેવા ગયા. પરંતુ ત્યાં એકાદ અઠવાડિયું પૂરું થાય તે પહેલાં તાર છે 2 કાંઈક દુ :ખથી પણ અતિ પ્રેમથી કહ્યું, ‘તમારો નિશ્ચય મને ગમતો મળ્યો કે ગોખલે અવસાન પામ્યા છે. ૧૯ ફેબ્રુઆરી, ૧૯૧૫.] 2 ૐ નથી. પણ હવે હું આગ્રહ નહીં કરું.’
...ગોખલેએ મારી પાસેથી વચન લીધું છે કે એક વર્ષ લગી મારે XXX
ભ્રમણ કરવું. કોઈ જાહેર પ્રશ્ન પર વિચાર ન બાંધવો, ન બતાવવો. EF જે દેશમાં ૧૯૦૫માં પાછા ફરવાની આશા રાખતો હતો ત્યાં આ વચન હું અક્ષરશ: પાળવાનો છું...' દશ વર્ષે પાછો પહોંચી શક્યો.
...અહીં આટલું કહેવું પ્રસ્તુત છે કે ‘હિંદ સ્વરાજ'માં મેં જે વિચારો ૬ XXX
દર્શાવ્યા છે તેને ગોખલે હસી કાઢતા ને કહેતા, “એક વર્ષ તમે હું મુંબઈ પહોંચ્યો કે તરત મને ગોખલેએ ખબર આપી, “ગવર્નર હિન્દુસ્તાનમાં રહી જશો એટલે તમારા વિચારો એની મેળે ઠેકાણે હું તમને મળવા ઈચ્છે છે, અને પૂના આવતાં પહેલાં તેમને મળી આવવું આવશે. રે યોગ્ય ગણશો.’ તેથી હું તેમને મળવા ગયો...હું પૂના પહોંચ્યો. [‘આત્મકથા'માં ગોખલે સાથેના સંબંધના અંત-ગોખલેના ? છે. ત્યાંનાં બધાં સ્મરણો આપવા હું અસમર્થ છું. ગોખલેએ અને અવસાન-સુધીની વાત છે. પછી વખતોવખત ગાંધીનું એમનો ઉલ્લેખ છું સોસાયટીના (સર્વર્સ ઓફ ઈન્ડિયા સોસાયટીના) સભ્યોએ મને કરતા હતા. ખાસ વાત એ છે કે તેઓ ગોખલેને પોતાના ગુરુ માનતા. તે
મોતીલાલ નેહરુ અને ગાંધીજી
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક - મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા
જલિયાંવાલા બાગની ૧૯૧૯ની ઘટના પછી પંડિત મોતીલાલ અમૃતસરના અનુભવે બતાવ્યું કે, મારી એક શક્તિનો ઉપયોગ નહેરુ, જેમણે પોતાનો ધંધો કોરે મૂકીને પંજાબમાં જ થાણું કર્યું મારી મહાસભાને છે. પંજાબ સમિતિના કામથી લોકમાન્ય, કું હતું, તે મહાસભાના પ્રમુખ હતા...તેમના પરિચયમાં હું લાહોરમાં માલવીયાજી, મોતીલાલજી, દેશબંધુ વગેરે રાજી થયા હતા એ હું હું આવ્યો હતો. મહાસભાના આ અધિવેશનમાં પંડિત મદનમોહન જોઈ શક્યો. તેથી મને તેમણે પોતાની બેઠકોમાં ને મહાસભામાં કૅ માલવીય, લોકમાન્ય ટિળક, બાબુ ચિત્તરંજન દાસ, અલીભાઈ બોલાવ્યો... ભાઈઓ હાજર હતા અને જાતજાતના એવા ઠરાવો રજૂ કરવા
XXX હું ધારતા હતા જે ઠરાવો મને સ્વીકાર્ય નહોતા...આમ રીઢા થયેલા, (૧૯૨૦ના સપ્ટેમ્બરમાં મહાસભાની ખાસ બેઠક કલકત્તામાં
કસાયેલા સર્વમાન્ય લોકનાયકોથી મારો મતભેદ મને પોતાને અસહ્ય બોલાવવામાં આવી અને એમાં અંગ્રેજ સરકાર સાથે અસહકાર શું લાગ્યો. બીજી તરફથી મારો અંતર્નાદ સ્પષ્ટ હતો. મેં મહાસભાની કરવાનો ઠરાવ રજૂ કરવાનો હતો. ઠરાવ સ્વયં ગાંધીજીએ ઘડ્યો.) શું ૬ બેઠકમાંથી ભાગવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પંડિત મોતીલાલ નેહરુને અને મારી સ્થિતિ દયાજનક હતી. કોણ સામે થશે ને કોણ ઠરાવ પસંદ હું માલવીયજીને સૂચવ્યું કે, મને ગેરહાજર રહેવા દેવાથી બધા અર્થ કરશે એની મને ખબર નહોતી. લાલાજીના વલણ વિષે હું કશું દે સરશે, ને હું મહાન નેતાઓ સાથેના મતભેદનું પ્રદર્શન કરવાથી જાણતો નહોતો. રીઢા થઈ ગયેલા યોદ્ધાઓ કલકત્તામાં હાજર થયા હું કે ઊગરી જઈશ.
હતા. વિદુષી એની બેસંટ, પંડિત માલવીયાજી, વિજય રાઘવાચાર્ય, છે 3 આ સૂચના આ બન્ને વડીલોને ગળે ન ઊતરી. લાલા પંડિત મોતીલાલજી, દેશબંધુ વગેરે તેઓમાં હતા. 8 હરકિશનલાલને કાને જતાં તેમણે કહ્યું: ‘એ કદી બને જ નહીં. મારા ઠરાવમાં ખિલાફત અને પંજાબના અન્યાય પૂરતા જ ઉં હું પંજાબીઓની ઉપર ભારે આઘાત પહોંચે.’...એ ઠરાવ શું હતા અસહકારની વાત હતી. શ્રી વિજય રાઘવાચાર્ય એમાં રસ ન આવ્યો. સૈ
એમાં ઉતરવાની અહીં જરૂર નથી. એ ઠરાવ (વડીલોની એ કહે, ‘જો અસહકાર કરવો તો અમુક અન્યાયને સારુ જશો? હું દૂ સમાધાનવૃત્તિથી) કેમ (પસાર) થયો એટલું જ એને અહીં બતાવવું સ્વરાજનો અભાવ એ મોટામાં મોટો અન્યાય છે, ને તેને સારુ ૬ છે આ (સત્યના) પ્રયોગોનો વિષય છે...
અસહકાર થાય.” મોતીલાલજીને પણ એ દાખલ કરવું હતું. મેં તરત ૐ XXX મહાત્મા ગાંધીજીના સહ્યાગ ૧ અનાથ અને બેઘરને સરમુખત્યારશાહી કે લોકશાહીથી શો ફરક પડે છે? | સહયાત્રીઓ વિશેષાંક જ
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક B મહાત્મા ગાંધીજીના સહ્યા-ત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક છે મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક BA મહાત્મા "
