Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 40

મહાત્મા ગ
પૃષ્ઠ ૪૦ % પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ધ્ર ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬
luis
જીના સહયાત્રીઓ વિરોષાંક
આ વાતમાં અંગ્રેજી શબ્દો આવતા, તેથી ગાંધીજીએ તેમને ટપાર્યા અને સ્થાપના થઈ. ગુજરાત વિદ્યાપીઠની સ્થાપના ૧૮ ઓક્ટોબર, રે કહ્યું કે: ‘તમે તમારી મા પાસે આવું બોલો તો મા તો કશુંયે સમજે ૧૯૨૦ના થઈ. ચરખા સંઘ, હરિજન સેવક સંઘ, કુષ્ઠધામ, નઈ હું નહીં.” મહાદેવભાઈ છોભીલા પડી ગયા. એ વખતે ખેડાના તાલીમ, ગૌસેવા સંઘ વગેરે સંસ્થાઓની સ્થાપના થઈ. તેમાં હું કે મોહનલાલ પંડ્યા અને સુરતવાળા દયાળજીભાઈ ગાંધીધેલા હતા. મહાદેવભાઈએ સીધી કોઈ જવાબદારી સ્વીકારી ન હતી, પરંતુ મેં ૐ મહાદેવભાઈ અને નરહરિભાઈને બાપુ તરફ ખેંચવામાં આ ગાંધીજી દરેક બાબતમાં મહોદવભાઈ સાથે ચર્ચા-વિચારણા કરતા. હું $ વડીલોનો ફાળો હતો.
આ બધા વચ્ચે ગાંધીજીએ ગુલામીમાંથી દેશને મુક્ત કરવા માટેનો છે કે ગાંધીજી મહાદેવભાઈ તરફ આફરિન હતાં. એક પત્રમાં તેઓ વિચાર ચાલુ રાખ્યો અને ઉપરોક્ત તમામ સંસ્થાઓ તેના વાહન શું મહાદેવભાઈને જણાવે છે કે: ‘તમારે મારી પાસે આવીને રહેવાનું સમી બની રહી. કાય છે. હું જેવા જુવાનની શોધમાં હતો, જેને મારું કામકાજ સોંપીને મહોદવભાઈ ‘નવજીવન’ માટે લેખો તૈયાર કરતા. સોળ-સોળ $ નિરાંતે બેસું, તે મને મળી ગયો છે.'
કલાક કાર્યરત રહેતા. મોતીલાલજીએ ગાંધીજી પાસે અલ્હાબાદમાં ? હું દરમિયાન ગોખલેજીની બીજી સંવત્સરી પ્રસંગે અમદાવાદમાં પ્રકાશિત થતાં “ઈન્ડિપેન્ડસ પેપર' માટે મહાદેવભાઈની માગણી 8
સભા યોજાઈ હતી ત્યારે ગાંધીજીએ કહ્યું કે એમ ઠાલી ઉજવણીથી કરી. ગાંધીજીએ સ્વીકારી. તે વખતના તંત્રી જોસેફની ધરપકડ થઈ જે કાંઈ ન વળે, ગોખલેજીના બધા ભાષણોનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ હતી. પ્રેસને સીલ લાગ્યું હતું, એમ છતાં મહાદેવભાઈએ હું
થવો જોઈએ. એ કામ નરહરિભાઈ તેમજ મહાદેવભાઈએ મળીને સાયક્લોસ્ટાઈલ પર પત્રની નકલો છાપીને લોકોમાં વહેતી કરી. મેં કર્યું. સૌને સંતોષ થયો.
મહાદેવભાઈની ધરપકડ કરવામાં આવી. જેલમાં ફાંસીના ગુનેગારો હું ચંપારણ સત્યાગ્રહમાં મહાદેવભાઈ તેમજ દુર્ગાબેન પહોંચ્યા. સાથે તેમને રાખવામાં આવ્યા. ભયંકર ત્રાસ વેઠવો પડ્યો. હું આ સત્યાગ્રહ ચાલ્યો ત્યાં સુધી મહાદેવભાઈ ત્યાં રહ્યા. ૧૯૧૭-૧૮માં અસહકારનું આંદોલન ચાલુ હતું. ગાંધીજીની ૧૯૨૨માં ધરપકડ છે તેઓ આશ્રમવાસી થયા. ગાંધીજીને સમર્પિત થઈને રહ્યાં ને જીવનના થઈ. ૧૯૭૦ના મીઠાના સત્યાગ્રહમાં સીધા જોડાયા નહીં, પરંતુ ? હું અંત સુધી, એટલે પૂરા પચીસ વર્ષ ગાંધીમાં સમાઈ જઈને દેહમુક્ત બહાર રહ્યા રહ્યા ઢગલાબંધ કામ કરતા રહ્યા. ૧૯૩૨માં અંગ્રેજ હું ફૂ થયા.
સરકારે ગોળમેજી પરિષદ ટ્રે આશ્રમમાં જોડાયા પછી મહાદેવભાઈની ડાયરીના સંપાદક બોલાવી. સાથે મહાદેવભાઈ છે મહાદેવભાઈ ગાંધીજીના ચંદુલાલ ભગુભાઈ દલાલ
હતા. ગાંધીજી લંડનમાં જેટલો ૬ રે પડછાયારૂપે જીવ્યા. દરેક
વખત રહ્યા તેટલો વખત ૬ બાબતમાં ગાંધીજી તેમની સાથે | તેજસ્વી વિદ્યાર્થીકાળથી જ ચંદુલાલ ગાંધીજી પ્રત્યે આકર્ષાયા, ભારતની સ્વતંત્રતા માટે
ચર્ચા કરતા, ક્યારેક એમની હતા. ૧૯૧૫માં ગાંધીજી દ. આફ્રિકાથી ભારત આવ્યા ત્યારે ચંદુભાઈ મહાદેવભાઈ પ્રચાર-પ્રસાર રૂ સલાહ લેતા. ગાંધીજીને એમના |સોળ વર્ષના. રાષ્ટ્રીય કેળવણીના ભાગ રૂપે ગાંધીજીએ શરૂ કરેલ કરતા રહ્યા. ત્યાંના આગેવાનોને & વિચારોનું મોટું મૂલ્ય હતું. ગુજરાત વિદ્યાપીઠમાં પ્રાધ્યાપક તરીકે સેવાઓ આપી. મુંબઈ અને મળી ચર્ચા કરતા રહ્યા. મિનિટે હું { આશ્રમમાં આવીને પૂરેપૂરા | ઇંગ્લેન્ડમાં તેમણે શિક્ષણ લીધું હતું. આઝાદીની લડત માટે સરકારી| મિનિટનો હિસાબ રાખતા. $ આશ્રમમાં છવાઈ ગયા.
નોકરી છોડી, જેલવાસ ભોગવ્યા. સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી અમદાવાદ, ‘ગાંધીજી ઈન રાઉન્ડ ટેબલ ૧૯૧૮માં અમદાવાદમાં
મ્યુનિસિપાલિટીમાં ચીફ ઓફિસર, ચીફ ઓડિટ૨વગેરે ઉચ્ચ હોદ્દાઓ કોન્ફરન્સ” નામનું પુસ્તક વાંચીએ ર મિલમજૂરની હડતાળ શરૂ થઈ.
મળ્યા, જે સૈદ્ધાંતિક કારણોસર છોડ્યા. નિવૃત્તિ બાદ સાબરમતી ત્યારે તેનો પૂરો ખ્યાલ આવે. હું ગાંધીજી તેના સૂત્રધાર હતા. આશ્રમના ગાંધી સ્મારક સંગ્રહાલયના નિયામકની કામગીરી ગાથાજી સાબરમતી આશ્રમ મેં અનસૂયાબહેન સારાભાઈ સંભાળી. તેમના પુસ્તક “ગાંધીજીની દિનવારી'માં મહાત્મા ગાંધીના ઈ
બીલા છોડીને જમનાલાલ બજાજના રુ ગાંધીજી સાથે રહ્યા. આ ઘટનાને જન્મથી માંડી મૃત્યુ સુધીની તેમની પ્રવૃત્તિઓનો તારીખવાર ચિતાર
આગ્રહથી વર્ધા ગયા. સેવાગ્રામ હું મહાદેવભાઈએ “એક ધર્મયુદ્ધ' છે. તેમણે દક્ષિણ આફ્રિકાના સત્યાગ્રહનો ઇતિહાસ પાંચ ભાગમાં
આશ્રમ શરૂ કર્યો ત્યારે ત્યાં તાર{ તરીકે મૂલવી. આ લડતના લખ્યો અને નરહરિભાઈના અવસાનથી અટકી ગયેલું મહાદેવભાઈ,
ટપાલ, ટેલિફોનની કોઈ સગવડ { પ્રતાપે મજૂર મહાજન સંઘનો |
ન હતી, તેથી મહાદેવભાઈ દેસાઈની ડાયરીઓના સંપાદનનું ભગીરથ કાર્ય કરી પુસ્તક ૭ થી મેં જન્મ થયો. ગાંધીજીએ જોયું કે |
દરરોજ સવારમાં પગે ચાલીને પુસ્તક અઢાર સુધીની ડાયરીઓ પ્રગટ કરી. મહાત્મા ગાંધીના પુત્ર કે હવે પ્રેસની જરૂર છે. તેથી |
‘| પાંચ માઈલનો પંથ કાપીને હરિલાલનું પ્રથમ અને અધિકૃત ચરિત્ર તેમણે આલેખ્યું છે. નવજીવન પ્રકાશન મંદિરની
સેવાગ્રામ જતા. મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાગ ૧ જરૂરિયાત અને લોભ વચ્ચેનો તફાવત સમજો અને લોભને ઊગતો જ ડામી દો. સહયાત્રીઓ વિશેષાંક જ
WN મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશોષક છે મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક # મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા "