Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 59

મહોત્મા ગી
ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક દ્દ પૃષ્ઠ ૫ ૯
: hષક પર
મહાત્મા ગાંધીના મહિલા સાથીઓ
1 ઉષા ઠક્કર
= મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક = મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા
[ ડૉ. ઉષા ઠક્કર મણિભવન ગાંધી સંગ્રહાલયમાં પ્રમુખ છે. એસએનડીટી યુનિવર્સિટીમાંથી પોલિટીકલ સાયન્સમાં પ્રાધ્યાપિકા અને
અધ્યક્ષ તરીકે નિવૃત્ત થયેલાં ઉષાબહેને શિકાગો અને કેનેડાની પ્રતિષ્ઠિત યુનિવર્સિટીઓમાં પોસ્ટ ડૉક્ટરેટ સંશોધન કર્યું છે. તેઓ { યુકેની શફિલ્ડ સીટી પોલિટેકનિકના વિઝિટિંગ ફેલો પણ હતાં. મુંબઈની એશિયાટીક સોસાયટી અને રાજસ્થાનની બનસ્થલી વિદ્યાપીઠના હું શાં ભૂતપૂર્વ ઉપપ્રમુખ ઉષાબહેનના કાર્ય-સંશોધનક્ષેત્રો છે ગાંધી અભ્યાસ, ‘ભારતીય રાજકારણ અને સ્ત્રીશિક્ષણ’ ‘અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ કાર ગાંધી’ સહિત છએક પુસ્તકોના સહલેખન-સંપાદન તેમણે કર્યા છે. હાલ તેઓ ‘ગાંધી એન્ડ મુંબઈ” પુસ્તક લખી રહ્યાં છે. ]
સ્ત્રીને અબળા કહેવી એ અપમાન છે અને પુરુષનો સ્ત્રી પ્રત્યેનો અજાણ્યાં નામ છે. કસ્તુરબા ગાંધીજીનાં પત્ની અને તે સાથે દૃઢ હું અન્યાય છે. જો શક્તિનો અર્થ માત્ર પાશવી બળ થતો હોય, તો તે મનોબળવાળાં સાથી. ગાંધીજી સાથે રહેવું અને પોતાનું વ્યક્તિત્વ રે £ સ્ત્રીમાં પુરુષ કરતાં ઓછું છે. પણ જો શક્તિનો અર્થ નૈતિક બળ જાળવી રાખવું લગભગ અશક્ય જેવું કામ લાગે. અને છતાં કસ્તૂરબા રે
થતો હોય તો પુરુષ કરતાં સ્ત્રી ઘણી ચડિયાતી છે. તેનામાં વધુ આ કામ કરી શક્યા. જે વાત પોતાને યોગ્ય લાગે તેને સમજીને શું ? ત્યાગ, સહનશક્તિ અને સાહસ છે. તેના વિના પુરુષ ન હોઈ પતિને દરેક કામમાં સાથ આપ્યો. દક્ષિણ આફ્રિકાના સત્યાગ્રહથી છે શકે. જો અહિંસા આપણા અસ્તિત્વનો સિદ્ધાંત હોય તો ભવિષ્ય આગાખાન પેલેસના કારાવાસ સુધી, જીવનના છેલ્લા શ્વાસ સુધી, કે છે સ્ત્રીઓ પાસે છે.” આ શબ્દો છે સ્ત્રીજીવનમાં શાંત ક્રાંતિ લાવનાર ગાંધીજી સાથે રહ્યાં. દક્ષિણ આફ્રિકામાંથી સત્યાગ્રહનો પહેલો પાઠ 2 મહાત્મા ગાંધીના.
લઈને તેમણે ગુજરાતમાં કામ કર્યું, બિજલપુર જેવી જગ્યાઓએ પરંપરાગત ભારતીય સમાજમાં ગાંધીજીએ પોતાના વિચારો સભાઓ કરી અને બહેનોને ખાદી અને રેંટિયો અપનાવવાની સલાહ છે અને કાર્યો દ્વારા પરિવર્તનનો શંખ ફૂંક્યો અને સ્ત્રીમુક્તિના આપી.
ઇતિહાસમાં નવું પ્રકરણ ખૂલ્યું. ગાંધીજીએ સહજતાથી સ્ત્રીના ગાંઘીજીનાં કેટલાય મહિલા સાથીઓ સક્રિય રીતે ચળવળમાં મેં જીવનની વ્યથા અને વેદના જાણી અને સ્નેહપૂર્વક તેની સુષુપ્ત જોડાયાં, તો કેટલાય મહિલા સાથીઓ રચનાત્મક કાર્યમાં. અને જૈ શક્તિને જગાડી. તેના કાર્યક્ષેત્રને
- અનેક અજાણી મહિલાઓએ વ્યાપક બનાવ્યું. તેના નિજી | મહાત્મા ગાંધીએ મહિલાઓમાં રહેલી અહિંસક પ્રતિકારની $ જીવનનો સાર્વજનિક ક્ષેત્ર સાથે સા: | શક્તિને પિછાણી તેનો શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં કર્યો
દીપક પ્રગટાવ્યો, બાળકોમાં સંબંધ જોડ્યો. ગૃહક્ષેત્રમાં તો I | હતો. મહિલાઓની આખી પેઢી ઊભી થઈ હતી જેમણે વિદેશી .
રાષ્ટ્રપ્રેમના સંસ્કાર સિંચ્યા અને | વસ્ત્રો અને આભૂષણોનો ત્યાગ કરી ખાદી અપનાવી. આશ્રમના સ્ત્રીની મહત્ત્વની કામગીરી છે જ.
જેલમાં ગયેલા દેશપ્રેમીઓનાં કે વહીવટ કાર્યો પર દેખરેખ રાખતા ગંગાબહેન વૈદ્ય મહાત્મા ગાંધીને છે તે સાથે ગાંધીજીએ સામાજિક
કુટુંબોને સંભાળ્યાં. સ્વાતંત્ર્ય ચરખો શોધી આપ્યો હતો. શું ક્ષેત્રમાં, રચનાત્મક કાર્યમાં,
સંગ્રામમાં સ્ત્રીઓએ પુરુષો સાથે છે | મુંબઈના રાષ્ટ્રવાદી પત્રકાર ગોરધનભાઈ પટેલનાં પત્ની ૐ ગ્રામવિકાસના કાર્યમાં, શિક્ષણ
ખભેથી ખભો મેળવીને કામ કર્યું ? ગંગાબહેન પટેલ મહાત્મા ગાંધીના નિકટના વર્તુળમાનાં એક હતા. શું ક્ષેત્રમાં અને રાષ્ટ્રનિર્માણના ગાંધીવિચારોને પૂર્ણપણે સમર્પિત હતાં. જેલવાસ પણ ભોગવ્યો.
છે અને ગાંધીજીના આહ્વાન પર કાર્યમાં સ્ત્રી માટે વિધેયાત્મક
જાણીતા સાહિત્યકાર ધીરુબહેન પટેલ આ ગોરધનભાઈ– દાડા કૂચના સમય, સવિનય ૐ ભૂમિકાની તરફેણ કરી. ગંગાબહેનનાં પુત્રી છે.
કાનૂન ભંગના સમયે અને કરેંગે ૬ ગાંધીજીના રચનાત્મક કાર્યમાં | કમળાબહેન પટેલે ભાગલા દરમ્યાન વિસ્થાપિત થયેલી *
યા મરેંગે'ની ઉત્તેજનાના સમયે હું અને તેમણે શરૂ કરેલ ચળવળમાં સ્ત્રીઓના પુનર્વસવાટનું કામ કર્યું હતું. ગાંધી પરિવારની પુત્રી
સ્ત્રીઓએ પોતાના યશસ્વી કાર્યો જે અનેક સ્ત્રીઓ જોડાઈ. મનુબહેન અને પુત્રવધૂ આભાબહેનને ગાંધીની ‘લાકડીઓ' તરીકે
દ્વારા અપૂર્વ ક્ષમતા અને શક્તિનો હું ગાંધીજીના મહિલા | સૌ ઓળખે છે.
પરિચય આપ્યો છે. તેમણે શું સાથીઓમાં અનેક જાણીતાં અને
પોલીસનો માર ખાધો છે, જેલની મહાત્મા ગાંધીજીના સહ્યા ૦ સત્ય વિશાળ વૃક્ષ જેવું છે. જેમ જેમ તેનું સેવન કરીએ, તેના ફળ દેખાતાં જાય છે. આ સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ##
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંકર મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા