Book Title: Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
મહીમા ગી
પૃષ્ઠ ૬૨ % પ્રબુદ્ધ જીવનઃ મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬,
મહાત્મા ગાંધી અને એમના કેટલાક સાથીઓ
'H ડો. દિનકર જોષી
જીિના સભ્યાત્રીઓ વિશેષાંક & મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક BA મહાભાર્ક
મહાત્મા ગાંધીજીના સંધ્યાત્રીઓ વિશેષાંક 9 મહાત્મા ગાંધી મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષંક BN :
[ લેખક, સંપાદક, અનુવાદક દિનકર જોશીએ ૧૫૦ પુસ્તકોનું સર્જન કર્યું છે, જેમાં ૪૩ નવલકથા, અને ૧૨ વાર્તા સંગ્રહનો સમાવેશ
થાય છે. મહાત્મા ગાંધી, ઝીણા, ટાગોર, નર્મદ અને સરદાર પટેલના ચરિત્રકાર દિનકરભાઈએ ગુજરાતી સાહિત્ય બીજી ભાષાઓમાં શું જાય તે હેતુથી ૨૦૦૫માં ગુજરાતી સાહિત્ય પ્રતિષ્ઠાન ટ્રસ્ટ શરૂ કર્યું છે. તેમની નવલકથા “પ્રકાશનો પડછાયો' મહાત્મા ગાંધી અને
તેમના પુત્ર હરિલાલના સંઘર્ષ પર આધારિત છે. પ્રસ્તુત લેખમાં તેમણે ગાંધીજીના કેટલાક સાથીઓ વિશે માહિતી આપી છે. ] બાદશાહખાન
છે. જલાલાબાદમાં થાય એ માટે ત્યાં જે યુદ્ધ ચાલતું રુ
(ગાંધીદર્શનને એમણે એટલું બધું. હું અવિભાજીત હિંદુસ્તાન અને
હતું એ બે ત્રણ દિવસ પૂરતું થંભી ગયું હતું અને
આંત્મસાત્ કરી લીધું કે તેઓ ટ્ર અફઘાનિસ્તાનની સરહદો જ્યાં અંકાયા વિના જ |
એમની સ્મશાનયાત્રા આ વિકટ માર્ગેથી હું
||સરહદના ગાંધી તરીકે જ આ જે સેળભેળ થાય છે ત્યાં હિંદુકુશ પર્વતમાળાના |
શાંતિપૂર્વક પસાર થઈ ગઈ.
(પછી ઓળખાયા છે. ૬ ડુંગરાળ પ્રદેશમાં ૧૮૯૦માં એક પઠાણ
મહંમદઅલી ઝીણા ૐ પરિવારમાં બાદશાહખાનનો જન્મ થયો હતો. પઠાણો એટલે ઉપલેટાના લોહાણા વૈષ્ણવ પરિવારના પૂંજાભાઈ વાલજી ઠક્કર ૪ ઉદારદિલી, પણ હત્યાઓ એમને માટે ડાબા હાથનો ખેલ. શિક્ષણ ધર્મ પરિવર્તન કરીને ખોજા બન્યા. એમનો એક પુત્ર ઝીણીયો ઉર્ફે ? as લગભગ નહિવત્. એમનું મૂળ નામ ખાન અબ્દુલ ગફારખાન પણ ઝીણાભાઈ પેટવડિયું રળવા કરાંચી ગયો. આ ઝીણાભાઈનાં છ
ઇતિહાસમાં ઓળખાયા બાદશાદખાનના નામે. ૧૯૨૮માં જે સંતાનો પૈકી મામદ સહુથી મોટો. આ મામદ મેટ્રિક પણ પાસ ન રે હું ખિલાફત ચળવળે દેશના મુસલમાનોને અસ્વસ્થ કર્યા એમાં થયો અને બ્રિટિશ પેઢીમાં નોકરી કરવા લંડન ગયો. ત્રણ વરસ હૈ કે બાદશાહખાને પણ ભાગ લીધો હતો. આ આંદોલન દરમિયાન પછી લંડનથી પાછો ફર્યો ત્યારે મહંમદ અલી ઝીણા બન્યો હતો ? છે ૧૯૨૮માં ગાંધીજી સાથે પહેલી મુલાકાત લખનૌમાં થઈ. ગાંધીજીએ અને કરાંચી ઘરે જવાને બદલે મુંબઈમાં પ્રારબ્ધ અજમાવવા આવ્યો. જે છે આ કદાવર પઠાણમાં અહિંસાના દર્શન કર્યા અને બાદશાહખાને કોંગ્રેસમાં રહીને ઝીણાએ દાદાભાઈ નવરોજી, ફિરોજશાહ ૐ ગાંધીજીમાં એક સાચો ખુદાઈ ખિદમતગાર જોયો.
મહેતા, ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલે જેવા ટોચના નેતાઓ સાથે ખભેખભા શું ગાંધીનું નેતૃત્વ સ્વીકાર્યા પછી બાદશાહખાન વતનમાં પાછા મેળવીને કામ કર્યું. મુસ્લિમ લીગની સ્થાપની થઈ ત્યારે, પોતે સહુ BE ફર્યા અને હિંસા સિવાય કશું ન સમજતા પઠાણોને એકત્રિત કરીને પ્રથમ ભારતીય છે અને પછી મુસલમાન છે એવું જાહેર કરીને લીગમાં 8 રે ગાંધીનો સંદેશો આપ્યો. આ પઠાણો અહિંસક અને ગાંધીવાદી જોડાયા નહિ. હું બન્યા અને ખુદાઈ ખિદમતગાર તરીકે ઓળખાયા. દેશભરના ૧૯૧૫માં ગાંધીજી આફ્રિકાથી પાછા ફર્યા અને કોંગ્રેસની હું
મુસલમાનો મહંમદઅલી ઝીણાથી દોરવાઈને પાકિસ્તાન તરફી થયા બાગડોર એમના હાથમાં આવી. ગાંધીજી કરતા ઝીણાનો અભિગમ 3 છે ત્યારે બાદશાહખાને આ પઠાણોને વિભાજનના વિરોધી અને સાવ જુદો હતો. ઝીણા પોતાને કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા માનતા હતા હૈ ૐ ગાંધીતરફી રાખ્યા.
અને છતાં નેતૃત્વ ગાંધીજીની હાથમાં ગયું એ સહન કરી શક્યા છે બાદશાહખાન વિભાજનના ઉગ્ર વિરોધી હતા. કોંગ્રેસે જ્યારે નહિ. ગાંધીજીએ મુસલમાનોને ખિલાફત આંદોલનમાં સમર્થન કર્યું કે શું વિભાજનનો સ્વીકાર કર્યો ત્યારે બાદશાહખાન ભરી સભામાં ધૂસકે એ ઝીણાથી સહેવાયું નહિ. ધીમે ધીમે એમનો માર્ગ ફંટાતો ગયો છે ધ્રુસકે રડી પડ્યા. બાપુ સામે જોઈને માત્ર આટલું જ બોલ્યા, ‘બાપુ, અને અસહકાર, સવિનય કાનુનભંગ આ બધી લોક લડત, ખતરનાક શું તમે અમને વરુઓને હવાલે કરી દીધા છે. સ્વાતંત્ર્યની લડતમાં છે એવું એમને લાગ્યું. જો લોકોના ટોળાં કાયદાભંગ કરીને શેરીઓમાં ૬ ૬ વરસો સુધી જેલવાસ ભોગવ્યા પછી પાકિસ્તાનમાં
ઉતરે તો ભવિષ્યની કોઈપણ સરકાર ટકી શકશે રેં પણ એમણે ચૌદ વરસનો જેલવાસ ભોગવ્યો હતો. |
- ઝીણા પોતાને કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નહિ એવું એ માનતા. $ પેશાવરમાં ૧૯૮૮માં જ્યારે એમનું મૃત્યુ થયું ત્યારે
નેતા માનતા હતા અને છતાં
આખરે કોંગ્રેસ, ગાંધી અને મોટાભાગના ? અફઘાનિસ્તાનમાં આંતરવિગ્રહ ચાલતો હતો. નેતૃત્વે ગોપાજીના હાથમી ગયુ || સત્યાગ્રહીઓથી અવગણના થવાથી એમણે કે બાદશાહખાનની દફનવિધિ એમના વતન છે
એ સહન કરી શક્યા નહિ.
મુસ્લિમ લીગનું નેતૃત્વ સ્વીકાર્યું. આ પરિવર્તન
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહ્યા-ત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક BA મહાત્મા "
મહાત્મા ગાંધીજીની સંસ્થીત્ર
'૦ ક્રોધ અને અધીરાઈ શાણપણના દુશ્મન છે.
સહયાત્રીઓ વિશેષાંક શાદ
