Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 67

મહોત્મા ગી
ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક દ્દ પૃષ્ઠ ૬૭ |
ક' ષક કમર
= મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક = મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા
સ્થાપવા માટે મથતા, એટલે પોતાને ‘મિસ્ત્રી’ કહેતા. ગાંધીજીનાં મહારાજ, બબલભાઈ, બંગસાહેબ, દક્ષિણના જગન્નાથન-કૃષ્ણા, રા રચનાત્મક કાર્યોમાં લાગેલા અનેક કાર્યકરોમાં ધીરેનદાનું સ્થાન નારાયણ-પ્રબોધ-ચુનીકાકાની ત્રિપુટી, ઓરિસ્સાના રમાદેવી, અજોડ હતું. પોતે બંગાળી હતા, છતાં બિહારના સર્વોદય કાર્યને ધીરેનદાના શિષ્ય શ્રી રામમૂર્તિ, વિમલાતાઈ, બંગાળમાં ચારુચંદ્ર
વ્યાવહારિક રૂપ આપવા વર્ષો સુધી ગામેગામ ફરતા રહ્યા. તદુપરાંત ભંડારી જેવા અનેકાનેક સેવકો ગણનાતુલ્ય નીકળ્યા. છે “શ્રમભારતી’ નામે આશ્રમ સ્થાપ્યો, જેમાં શ્રમનિષ્ઠ જીવનની મહત્તા ગાંધી પછી શ્રી જયપ્રકાશ નારાયણનું પોતાનું સ્વતંત્ર વ્યક્તિત્વ છું
સ્થાપનારા અનેક મૂલ્યોને વ્યવહારૂ રૂપ અપાતું. આશ્રમની સ્થાપના અને સ્વતંત્ર મૂલ્ય-પ્રદાન રહ્યું. ગાંધીયુગમાં સમાજવાદી રૂપે એમણે છે. સાથે જ એમનું લોકસંપર્કનું કામ ગામે-ગામ પદયાત્રા રૂપે ચાલતું સ્વતંત્રતાની લડત લડી જાણી. સ્વરાજ પછીના યુગમાં વિનોબાના ? હું રહ્યું. છેલ્લી ઉંમરે, શરીર લથડતું હોવા છતાં બળદગાડીમાં એમની વિચારોથી આકર્ષાઈ એમણે પક્ષમુક્ત ભૂમિકા અપનાવી ગામે ગામ જ લોયાત્રા ચાલતી રહી. એમની કરોડરજ્જુમાં તકલીફ હોવાને કારણે ગ્રામસ્વરાજ તથા ભૂમિદાનનો સંદેશો પહોંચાડી ભૂમિ-વિતરણ તથા 9 એ બેસી શકતા નહોતા. સર્વોદય-સંમેલનોમાં ઊંચી વ્યાસપીઠ ઉપર ગ્રામસ્વરાજની ભૂમિકા સ્થાપવાના પ્રયાસો કર્યા. છેલ્લે બિહારમાં ૩
અડધા બેઠેલા અને સૂતેલા ધીરેનદાના વક્તવ્યને સાંભળવા શ્રોતા મોતીહારી જિલ્લામાં બેઠક જમાવી ગામે ગામ ગ્રામસભા કામ કરતી હૈ હું આતુર રહેતા.
થાય અને તમામ ભૂમિહીનોને જમીન મળે તે માટેનું ગ્રામદાનનું દાદા-ધીરેનદા ઉપરાંત ગાંધીજી પછીના કાળમાં દેશને અનન્ય પુષ્ટિ કાર્ય કરતા રહ્યા. દરમ્યાન બિહારની યુવા છાત્રી-વાહિનીના ૬ સેવા આપનારામાં એક નામ અમલપ્રભા બાઈદેવનું પણ આવે. યુવાનોએ એમના આંદોલન માટે જયપ્રકાશજીના નેતૃત્વની માંગણી ૬ હું આ બાઈદેવ આસામની સ્ત્રીશક્તિને જાગૃત કરીને પ્રત્યક્ષ સમાજને કરી, ત્યારે સત્ય અને અહિંસાના મૂલ્યના રખેવાળાં રહે એવી શરત કે રે સંબલ આપનારા બળ રૂપે પણ પ્રગટાવી. આખા ભારતમાં સ્ત્રીઓનું સાથે નેતૃત્વ સ્વીકાર્યું. એમનું આ બિહાર-આંદોલન સમસ્ત ભારતનું શું છે. સૌથી વધુ પ્રદાન આસામમાં સ્થપાયું, તે આ અમલપ્રભા બાઈદેવને વ્યાપક આંદોલન બન્યું અને એમની સંપૂર્ણ-ક્રાંતિના વ્યાપક પ્રસાર ? શું કારણે. એમના પિતા ગાંધીજીના અનુયાયી હતા. મોટા જાગીરદાર સાથે રાષ્ટ્રીય નેતૃત્વ સિદ્ધ કર્યું. આ આંદોલનના ભાગરૂપે દેશભરમાં છે & હતા, પણ બાપ-બેટી બંનેએ સર્વસ્વ સમાજને અર્પણ કરી, પોતાને કટોકટી સર્જાઈ અને ઇંદિરા ગાંધી દ્વારા ઈમરજન્સીની જાહેરાત છે $ પણ સમાજને ખાતે જ ઉઘારી દીધા. સ્વરાજ્ય ઉપરાંત સમાનતાની થઈ એની સાથે જ જયપ્રકાશ ઉપરાંત દેશના અનેક નેતાઓની ૬ { ક્રાંતિમાં પણ એટલો જ મહત્ત્વનો ફાળો આપ્યો. સ્ત્રી-શક્તિ- ધરપકડ થઈ અને જેલવાસ થયો. આ જેલવાસ દરમ્યાન જ જે.પી.ની રે
જાગૃતિના દેશવ્યાપી કામ માટે બાઈદેવ પ્રેરણા રૂપ હતાં જ, તબિયત બગડી. અંતે કટોકટી ઊઠાવી લેવાઈ અને નવી ચૂંટણીઓ છે તદુપરાંત આખા આસામના ભૂદાન-આંદોલનમાં એ પાયાના જાહેર થઈ, જેમાં તમામ પક્ષોને એક કરી ‘જનતા પક્ષની સ્થાપનાનું છે ૬ પ્રણેતા રહ્યા. માત્ર “ભૂદાન' જ નહીં, અનેક ગામદાન' પણ થયાં, કામ જે.પી.ની પ્રેરણાથી થયું અને જનતા પક્ષ જીત્યો. વડા પ્રધાન
ભૂમિનું વિતરણ પણ થયું. ઉપરાંત ભારત-ચીનની સરહદ પર રૂપે મોરારજીભાઈની વરણી થઈ, ત્યાં સુધી જે.પી.નું નેતૃત્વ ચાલતું “મૈત્રી-આશ્રમ'ની સ્થાપના પણ વિનોબાની પ્રેરણાથી થઈ રહ્યું. જે. પી. આખરે લોહપુરુષ હતા. સત્તાથી પોતાને હંમેશાં દૂર આસામમાં આતંકવાદના સળગતા સવાલને મીટાવવા બાઈદેવ રાખતા હતા. દેશના વડાપ્રધાન રૂપે કામ કરવાની ક્ષમતા છતાં
એમના સંગઠનના નેતાઓ સાથે પણ સંપર્કમાં રહી ‘શાંતિ- પક્ષીય રાજકારણથી એ સદા દૂર જ રહ્યા. એમના માટે લોકસત્તા ૐ સ્થાપનાનું કાર્ય કરતા રહે છે. આવી સમર્પિત વ્યક્તિને મળેલાં અને લોકશક્તિની જાગૃતિ જ મહત્ત્વના હતા. ગ્રામ-સ્વરાજ રૂપે ?
એવોર્ડો કે પારિતોષિકોની વાત કરવી અશોભનીય લાગે છે. આ એમનું “સંપૂર્ણ-ક્રાંતિનું દર્શન અનેકો માટે પ્રેરક રહ્યું. તેઓ યુવાનોના $ “આસામપ્રભા’ હતી. આજે એમની અનુપસ્થિતિમાં પણ બહેનોનું મસીહા ગણાતા. જેલમાંથી નાસી જઈ મહિનાઓ સુધીનો ગુપ્તવાસ છે એમનું સેવાદળ અડીખમ ઊભું રહી, સતત સેવાકાર્યમાં લાગેલું અનેકો માટે ઉત્સાહપ્રેરક રહ્યો. પ્રભાવતી દેવી સાથેનું એમનું
બ્રહ્મચર્યમુલક દાંપત્ય પણ એટલું જ પ્રેરક રહ્યું. એમનું વ્યક્તિત્વ શું સર્વોદય જગતના ઉપરોક્ત નેતાઓ ઉપરાંત બીજી હરોળના રાષ્ટ્રીય નહીં, વૈશ્વિક હતું, પાકિસ્તાન-બાંગ્લાદેશના પ્રશ્નો ઉપરાંત કોક રે અનેક કાર્યકર્તાઓ એવા પ્રગટ્યા, જેમનાં જીવન-કવન અનેકો બીજા અનેક દેશોના પ્રશ્નો સાથે એ સંકળાયેલા રહ્યા એટલે એમની રે હું માટે પ્રેરણારૂપ બની શક્યા. આવાં નામોમાં કેટલાક અગ્રગણ્ય જાગતિક અસ્મિતા રાષ્ટ્ર માટે પ્રેરક રહી. રૃ સેવકોનાં નામોનો જ અહીં ઉલ્લેખ માત્ર કરીશ. વિનોબા કહેતા કે ગાંધી પછીના રાષ્ટ્રીય ગાળાના દેશસેવકોની આ આછી રૂપરેખા જે હવેના યુગમાં નેતાઓના નેતૃત્વને સ્થાને લોકોનું ‘ગણ સેવકત્વ' છે. ભારત દેશનું ઘડતર આવા રાષ્ટ્રીય વ્યક્તિઓ દ્વારા જ થતું રહ્યું
સ્થપાશે. નેતા નહીં, પણ ‘લોક જ મુખ્ય શક્તિ. અને નેતૃત્વને છે. આવી વિભૂતિઓ જ આપણી રાષ્ટ્રીય સંપદા છે. છે બદલે એમની ‘સેવા” જ પાયાની પ્રેરણારૂપ હોય. આવી લોકશક્તિના ૬ ઉપાસક સેવા શ્રી શંકરરાવ દેવ, આશાદેવી-આર્યનાયકમ્, રવિશંકર મોબાઈલ : ૦૯૩૭૬૮૫૫૩૬૩. મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્ર '• આત્માનો અવાજ સો સાંભળી શકે, પણ કોઈ સાંભળતું નથી.
1 સહયાત્રીઓ વિશેષાંક જ
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા