Prabuddha Jivan 2016 02 Mahatma Gandhijina Hajyatrio Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 27

મહીમાં 5
ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન: મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક દ્દ પૃષ્ઠ ૨૭
5 Bષાંક :
મહાત્મા ગાંધી અને કુટુંબીજનો
1 નીલમ પરીખ
[ મહાત્મા ગાંધીના પ્રપૌત્રી નીલમ પરીખ (હરિલાલ ગાંધીના પુત્ર રામીબહેનની પુત્રી)નું સમગ્ર જીવન ગાંધીચીંધ્યા માર્ગે સેવા અને શિક્ષણકાર્યમાં વીત્યું છે. ‘હરિલાલ ગાંધી-ગાંધીજીનું ખોવાયેલું રતન', “જ્યાં રહો ત્યાં મહેકતા રહો', ‘ગાંધીજીના સહસાધકો' જેવાં પુસ્તકો તેમની ગાંધી વિચારો પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાને વ્યક્ત કરે છે. પ્રસ્તુત લેખમાં તેમણે મહાત્મા ગાંધીને સત્યપંથમાં સાથ આપનાર પરિવારસાથીઓ વિશે પ્રકાશ પાડ્યો છે. ]
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિરોષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંકર મહાત્મા = મહાત્મા ગાંધીજીની સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : +
ગાંધીજી પાસે સત્ય સિવાય બીજી કોઈ મિલ્કત નહોતી. અહિંસા પોતાના દિલના બધા સંસ્કાર, અરમાન અને પોતાની ભાવનાઓનું હું સિવાય બીજું કોઈ શસ્ત્ર નહોતું ને પ્રાર્થના તથા ઈશ્વર શ્રદ્ધા આરોપણ તેનામાં કર્યું. નાના મોહનમાં ભક્તિભાવ, નમ્રતા, જાત ૬ સિવાયની કોઈ તાકાત નહોતી. છતાં બ્રિટિશરોને ગાંધીજીનો ડર મહેનત, સેવા પરાયણતા અને અખંડ રામનામ તથા ધર્મનિષ્ઠા એ શું દૂ લાગતો હતો!
માની દેણ હતી. - આજે દુનિયાને બંદૂક પાવર, બોમ્બ પાવર અને મિસાઈલ પાવર આમ પૂર્વજોનાં સેવાકાર્યો અને ઉદાત્ત ગુણો-સત્યનિષ્ઠા, ; હું કેવો પ્રભાવશાળી છે એ સમજાય છે. પણ સત્યપાવર, કરુણાપાવર સિદ્ધાંતનિષ્ઠા, પ્રામાણિકતા અને વ્યક્તિગત વફાદારી ગાંધીજીના હું અને પ્રેમપાવરની પ્રભાવશાળી તાકાત નથી સમજાતી.
જીવનની સફળતાના પ્રથમ સાથી હતા. - ગાંધીજીએ આ તાકાતનું દર્શન દક્ષિણ આફ્રિકાની લડતથી
* * * કરાવ્યું. નિર્મળહૃદયના સત્યથી બોલ્યા, સત્યથી લખ્યું અને સત્યથી ગાંધીજીના પચિન્હોની પાછળ એના અતલ ઊંડાણમાં { જીવ્યા. આ વારસો એમને ગાંધીકુળમાંથી મળ્યો. ગાંધીકુળની કસ્તૂરબાની મૂર્તિ સમાયેલી છે. બા માનવહૃદય અને માનવચિત્તની # ૐ સત્યપ્રીતિ અને પ્રામાણિકતા તથા ખમીર-ખુમારીના બીજ શુચિતા અને સરળતાના પ્રતીક સમા હતા. તદ્દન સીધાં પણ ધીર રે
મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીમાં પડેલા તે બહાર આવ્યા. અને વીર. બીજાનો વાંક તો એમના મનમાં કદી વસતો જ નહીં. જે ગાંધીકુળના પૂર્વજ ઉત્તમચંદ ગાંધી-જેઓ તાબાપા તરીકે કેવળ બુદ્ધિથી નહીં, પણ અંત:પ્રેરણાથી તેઓ સત્યને ઓળખી લેતાં ૬ ઓળખાતા–તેઓ પૂરા રામભક્ત-રામના અનન્ય ઉપાસક અને અને પોતાના સ્વતંત્ર નિર્ણયો બાંધતાં. બા અહિંસાના મૂર્તિ હતાં. ઊંડો ભક્તિરસ, તેઓ જે કંઈ કરતા તે બધું સત્યનિષ્ઠા, અને બાને ઈશ્વર પ્રત્યેની અટલ શ્રદ્ધા અને અપ્રતિમ સેવાભાવના હતી. પ્રામાણિકતાથી નિષ્કામ કર્મ કરતા. ધનલોલુપતા બિલકુલ નહીં. કોઠાસૂઝથી બાપુના જીવનનું વલણ સમજી લીધા પછી નાની નાની રે
તેમના પુત્ર કરમચંદ ગાંધી-જેઓ કબા ગાંધી તરીકે બાબતોમાં કેમ વર્તવું એ બાને અંદરથી સમજાઈ જતું. બાપુને પણ { ઓળખાતા- વિચક્ષણ બુદ્ધિ, અભુત કૌશલ, ઈમાનદારી વગેરે બાની આ આંતરસૂઝ પર વિશ્વાસ બેસી ગયો હતો. જે ગુણો સાથે વ્યવહારકુશળ, સ્વાશ્રયી અને કર્મઠ વ્યક્તિ હતા. બાપુ લખે છે: “બાનો ભારે ગુણ સ્વેચ્છાએ મારામાં સમાઈ છે 8 રાજદરબારની રીતભાત અને તેનો વહીવટ કરવાનું જ્ઞાન વારસાગત જવાનો હતો. હું ઈર્ષાળુ પતિ-દબાણ કરું તો ય તે પોતાનું ધાર્યું છે * લોહીમાં આવ્યું હતું. સત્યનિષ્ઠા અને ધન તરફ નિસ્પૃહતાને કારણે કરતી. મારા ધણીપણા સામે એ આત્મબળથી જવાબ આપતી. એ જ 3 હું પોતાના વિવેક અને ઈમાનદારીભર્યા કર્તવ્ય અને મંતવ્યને દબાવીને મારે મન ઈશ્વરી બક્ષિસ હતી. પણ મારું જાહેર જીવન જેમ ઉજ્વળ
સ્વાર્થવશ કે ખુશામતમાં રાજાની હા માં હા કરવાની તેમનામાં થતું ગયું તેમ બા ખીલતી ગઈ અને પુખ્ત વિચારે મારા કામમાં આવડત જ નહોતી!
સમાઈ ગઈ. દિવસ જતાં મારામાં અને મારા કામમાં-સેવામાં ભેદ ૧૮૮૩ થી ૧૮૮૫ સુધી તેમની માંદગીમાં અપાર સેવાશુશ્રુષા ન રહ્યો તેમ, બા તેમાં તદાકાર થવા લાગી...બ્રહ્મચર્યના વ્રતને બાએ 3 કું તેમનો નાનો પુત્ર મોહન જ કરતો. પિતા સાથેની વાતોમાંથી અને ઊંચકી લીધું. પરિણામે અમારો સંબંધ સાચા મિત્રનો થયો...છતાં કે
પિતાને મળવા આવતા જુદા જુદા ધર્મોના સંત-સંન્યાસીઓની સ્ત્રી તરીકે અને પત્ની તરીકે પોતાનો ધર્મ મારા કાર્યમાં સમાઈ છે વાતોમાંથી મળતા સર્વધર્મ સમભાવના સંસ્કારો નાના મોહનના જવામાં જ માન્યો. તેમાં મારી અંગત સેવા અને સગવડની દેખરેખનું
ભવિષ્યમાં દૃઢ થયા, માતા પૂતળીબાએ પણ આ લાડકા પુત્રને કામ તેણે મરતાં લગી છોડવું નહીં.
## મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક : મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્રીઓ વિશેષાંક મહાત્મા ##
મહાત્મા ગાંધીજીના સહયાત્ર... કોઈને ખુશ કરવા અથવા કોઈ આપત્તિથી બચવા માટે પડાતી ઉપરછલ્લી ‘હા’ કરતા મક્કમ અને સાચી ‘ના’ પાડવી સારી ! સહયાત્રીઓ વિશેષાંક ક્ષણ