Prabuddha Jivan 2015 03 Anekantvad Syadvad ane Nayvad Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 11

અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વા. માર્ચ ૨૦૧૫ • પ્રબુદ્ધ જીવન · અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૯ પૃષ્ઠ ૧૧ વાદ, સ્વાદુવાદ અને
અનેકાન્તવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અકાત્તવાદ, ચાટ્વીદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાન્તવાદ, ચાર્વાદ અને વયવાદ વિશેષાંક 4 અનેકોત્તવlદ, સ્યાદ્ વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક - અનેકન્તિવાદ, સ્થીર્વાદ
હું જ્યારે આપણે અપૂર્ણ છીએ, ત્યારે આપણું જ્ઞાન પણ અપૂર્ણ સ્યાદ્વાદનો સંબંધ ‘વા-વાચક' જેવો અથવા ‘સાધ્ય-સાધક' કું શું છે અને પ્રાપ્ત થયેલું સત્ય પણ આંશિક છે, અને આમ પણ જે કંઈ જેવો પણ મનાય છે. ઉપમાની દૃષ્ટિએ વાત કરીએ તો અનેકાંતને હું શું પ્રાપ્ત થાય છે તે બધું જ અપૂર્ણ છે. એના આધાર પર જ વૈજ્ઞાનિક સુવર્ણની અને સ્યાદ્વાદને કસોટીની, અથવા અનેકાંતને કિલ્લાની ૐ સંશોધન સતત થાય છે. કારણ વિજ્ઞાનમાં એક મુખ્ય બળ જે સંશોધન અને સ્યાદ્વાદને એ કિલ્લા તરફ દોરી જતા વિવિધ માર્ગો બતાવતા કૅ
કરાવે છે તેમાં વ્યક્ત થયું છે કે જે કંઈ જડયું છે તેનાથી ય વિશેષ નકશાની સાથે સરખાવી શકાય છે. આપણે સાથે એ પણ સ્પષ્ટ હું કંઈક છે.
સમજી લઈએ કે અનેકાંતવાદ અને સ્યાદ્વાદ, એક જ તત્ત્વવિજ્ઞાનના અનેકાંત શબ્દને જરા સમજીએ તો અન+એક+અંત-અર્થાત્ જેનો અંગ હોઈ વસ્તુતઃ એક જ છે. સાત્ અને વાદ એમ શબ્દોના હું અંત એક નથી, એટલે અનેકાંત. એક ઝાડ શબ્દ સાથે કેટલા બધા સમુચ્ચયથી બનેલા પ્રથમ શબ્દ “સ્યા'નો અર્થ ક્વચિત્ કોઈ એક શું અર્થ છે, થડ, મૂળ, ફળ, પાન વગેરે. આમ આપણી વિચાર શક્તિમાં પ્રકાર-In some respect-એવો થાય છે. આમાં જે પ્રકાર શબ્દ છે
એક શબ્દ દ્વારા અનેક અર્થો જન્મતા હોય છે. જૈન તત્ત્વજ્ઞાનમાં છે તે કોઈ એક અવસ્થા, સ્થિતિ, સંયોગ દર્શાવે છે. ગુજરાતના ૬ છું ચાર સાધનો કહ્યા છે-૧. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ. આ ચાર પ્રસિદ્ધ વિદ્વાન સ્વ. પ્રોફેસર આનંદશંકર ધ્રુવ સાહેબે પોતાના એક છું દૃષ્ટિકોણથી વસ્તુ જોવી. જૈન દાર્શનિકોએ અનેકાંત દૃષ્ટિ અંગે કહ્યું વખતના વ્યાખ્યાનમાં સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંત વિષેનો તેમનો અભિપ્રાય
છે કે “જે વસ્તુ તત્ત્વસ્વરૂપ છે, તે અતત્ત્વસ્વરૂપ પણ છે જે વસ્તુ સત્ વ્યક્ત કર્યો હતો, ‘સ્યાદ્વાદ, એકીકરણનું દૃષ્ટિબિંદુ અમારી સામે ક છે, તે જ અસત્ પણ છે, જે એક
ઉપસ્થિત કરે છે. શંકરાચાર્ય છે તે અનેક પણ છે, જે નિત્ય
મહાવીશ વંદના
સ્યાદ્વાદ ઉપર જે આક્ષેપ કર્યો શું છે, તે અનિત્ય પણ છે, આમ | શ્રીમતિ વિધાબેન મહાસુખલાલ શાહ (ખંભાતવાળી)ની
છે, તે મૂળ રહસ્યની સાથે સંબંધ જે પ્રત્યેક વસ્તુ પરસ્પર વિરોધી
આર્થિક સહયોગથી
રાખતો નથી. એ નિશ્ચિત છે કે એવા ગુણ ધર્મોથી ભરેલી છે.
વિવિધ દૃષ્ટિબિંદુઓ દ્વારા શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ યોજે છે ઉદા. તરીકે એક દવા એક
નિરીક્ષણ કર્યા વગર કોઈ વસ્તુ ભક્તિ સંગીતનો મનહર મનભાવન કાર્યક્રમ હું માણસ માટે કામની છે. જ્યારે
સંપૂર્ણ સ્વરૂપે સમજવામાં આવી હું અન્ય માટે નકામી છે, આમ
મહાવીર વંદના
શકે નહિ. આ માટે સ્યાદ્વાદ $ વિરોધી તત્ત્વ બને છે. એકનું
મહાવીર વૈદના
ઉપયોગી તથા સાર્થક છે.” * અસ્તિત્વ બીજા પર આધારિત ગાયક કલાકાર : ઝરણાબેન વ્યાસ, અયોધ્યાદાસ
દ્રવ્ય-ક્ષે ત્ર-કાળ-ભાવની # હું બને છે. અને કાંત અને ક
સંગીત : વિજયદત્તભાઈ વ્યાસ
અપેક્ષાએ આ “ચાત્' શબ્દ એક હૈં છે નિષ્કર્ષોમાંથી જન્મેલો સિદ્ધાંત
તા. ૨૫ એપ્રિલ-૨૦૧૫
નિશ્ચિત સ્થિતિ અથવા અવસ્થા હૈ છે. આ અનેકાંતને Logically અલ્પાહાર : સાંજે ૫-૩૦ થી ૬-૩૦ શનિવાર (ટેરેસ પ૨)
સૂચવે છે. સપ્તભંગીમાં આ છે રજૂ કરવા માટેની રીત એટલે મહાવીર વંદની - ભક્તિ સંગીત :
ચા” શબ્દની સાથે વિ ‘એવ’ હું સ્યાદવાદ છે. સ્યાત્ એટલે સાંજે ૬-૩૦ થી ૯-૩૦ શનિવાર
શબ્દનો જે પ્રયોગ કરવામાં આવે ? નિશ્ચિત એવો અર્થ થાય છે. દ્રવ્ય,
છે, તે એના ચોક્કસ (નિશ્ચિત)
સ્થળ : É ક્ષે ટો, કાળ અને ભાવની પ્રેમપુરી આશ્રમ, ત્રીજે માળે, બાબુલનાથ પાસે, મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૭ .
પ્રકારનું સ્પષ્ટ સૂચન કરવા માટે હું અપેક્ષાએ સ્યાત્ શબ્દ એક
જ કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ હું શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના સર્વ સભ્ય ભાઈ-બહેનો, પેટ્રો, * નિશ્ચિત સ્થિતિ અથવા અવસ્થા
તરીકે જોઈએ તો એક ક્રિકેટરને જીવન સભ્યો, તથા સર્વ ભાઈ-બહેનો, કુટુંબીજનો, તથા શું સૂચવે છે.
ચંદ્રક મળે છે. જે માત્ર એમને મિત્રો સાથે સર્વે ભક્તજનોને હૃદયપુર્વકનું જાહેર નિમંત્રણ. “સ્યાદ્વાદને અનેકાંતવાદ
સારી બોલિંગ કરી કે પછી અન્ય
સંયોજકઃ છે અથવા સાપેક્ષવાદ નામથી પણ
ખરાબ બોલિંગ કરી, એવું નથી નિતિન સોનાવાલા, પુષ્પાબેન પરીખ ડે ઓળખવામાં આવે છે. પરંતુ
પરંતુ એ સ્થળે એમને જે બોલિંગ ઊષાબેન પ્રવીણભાઈ શાહ અને કમલેષભાઈ શાહ E અનેકાંતવાદના તત્ત્વજ્ઞાનની
કરી, તેને કારણે ભારતને વિજય રજૂઆત કરવા માટેની સ્યાદ્વાદ
નિમંત્રક :
પ્રાપ્ત થયો, તે વિજયને
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ É એક પદ્ધતિ છે. અનેકાંત તથા
અનુલક્ષીને ચંદ્રક પ્રાપ્ત થયો છે. હું
અનેકાંન્તવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૧ અનેકાન્તવાદ, ચાર્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકન્તિવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્ વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક 4 અનેકન્તિવાદ, સ્યાદુર્વાદ
અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વીદ અને વયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને તયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદુર્વાદ અને તયવાદ વિશેષાંક F અનેકાંતવાદ, ચાર્વાદ અને