Prabuddha Jivan 2015 03 Anekantvad Syadvad ane Nayvad Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 103

અનેકાંતવાદ, ચીર્વાદ માર્ચ ૨૦૧૫ • પ્રબુદ્ધ જીવન છે અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૨૦ પૃષ્ઠ ૧૦૩ પાદ, સ્વાદુવાદ અને
ૐ વાસ્તવિક બનશે. આપણે એમને તરત જ કહી દઈશું કે: “અવક્તવ્યઃ બાંધી લઈએ છીએ, આમ છતાં, એમની સફળતા કે નિષ્ફળતાનો ? શું અર્થાત્ કાંઈ કહી શકાય નહિ.'
આધાર, ઉદારતા અંગેના બેરિસ્ટર સાહેબના ‘સ્વ-ક્ષેત્ર'ની અપેક્ષા કું અહીં આપણે ચતુર્ભુજભાઈનેલાભ મળશે કે નહિ મળે એ પરિપૂર્ણ થાય છે એ વાતની પ્રતીતિ તેઓ સાહેબને કેવી રીતે થાય 8 બેમાંથી એક પણ વાત નિશ્ચિતપણે કહી શકતા નથી. કેમકે મળવું છે એના ઉપર હોવાથી, હવે છઠ્ઠી ભંગનો આશ્રય લઈને આપણે ?
અથવા નહિ મળવું તે સ્વ અને પર ચતુષ્ટયની અપેક્ષાને આધીન છે. ચતુર્ભુજભાઈને કહીશું કે:ચતુર્ભુજભાઈને આપણે એક નિશ્ચિત અને અસંદિગ્ધ જવાબ આપવા ‘બેરિસ્ટર સાહેબની ઉદારતા નથી અને અવક્તવ્ય છે.” શું માગીએ છીએ. એ ભાઈ કેટલી અપેક્ષાઓને પરિપૂર્ણ કરે છે તે અર્થાત્, ચતુર્ભુજભાઈ ગરીબ હોય તેવું આપણને લાગતું નથી ? જે આપણે જાણતા નથી અને આપણે એમને અંધારામાં કે ખોટી એટલે બેરિસ્ટર સાહેબ પર-ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ ઉદાર નથી. જ્યારે તે હું હું આશામાં પણ રાખવા માગતા નથી. એટલે ચોથા ભંગ અનુસારનો સિવાયની બીજી અપેક્ષાઓ માટે ચિત્ર અસ્પષ્ટ હોવાથી, હું ૐ આ નિશ્ચિત અભિપ્રાય આપણે તેમની સમક્ષ રજૂ કરીએ છીએ. ચતુર્ભુજભાઈ તેમની પાસે જાય તો શું પરિણામ આવશે એ આપણે
આમ છતાં, “કંઈ કહી શકાય નહિ' એવો જવાબ આપીને જાણતા નથી એનું વર્ણન આપણે કરી શકતા નથી. શું ચતુર્ભુજભાઈને આપણે નિરાશ કરતા નથી. બેરિસ્ટર સાહેબની આપણો આ જવાબ ચતુર્ભુજભાઈ પાસે એક એવું સુસ્પષ્ટ ચિત્ર છે
ઉદારતા અંગેની બધી અપેક્ષાઓથી આપણે તેમને વાકેફ કરીએ રજૂ કરે છે, કે પરિસ્થિતિ જોતાં બેરિસ્ટર સાહેબની ઉદારતા એમને e છીએ અથવા તો આપણા જવાબ દ્વારા એ બધી શરતોથી માહિતગાર માટે નથી જ; આમ છતાં કંઈ કહી શકાય નહિ, આ જવાબથી પણ હું થવાનું આપણે તેમને સૂચવીએ છીએ.
ચતુર્ભુજભાઈને એક નવી દૃષ્ટિ સાંપડે છે અને તેથી બેરિસ્ટર પાસે કે હવે ચતુર્ભુજભાઈ આપણને જણાવે છે કેઃ હું બેરિસ્ટર સાહેબની જવા માટે તેમ જ પોતાની ઇચ્છિત વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવા માટે, ગેર હું ૬ જ્ઞાતિનો સભ્ય છું અને મારે મારા પુત્રના શિક્ષણ અંગે સહાયની સમજણ ન થાય તેવી રીતે પોતાના કેસ કાળજીપૂર્વક રજુ કરવાનું જરૂર છે.
માર્ગદર્શન તેમને મળે છે. રે આ વાત કરીને ઉદારતાના આ ઉમેદવાર ક્ષેત્ર ઉપરાંત ભાવની આ બધું સમજ્યા પછી ચતુર્ભુજભાઈ બેરિસ્ટર ચક્રવર્તી પાસે સેં હું અપેક્ષાને પરિપૂર્ણ કરે છે. એમનો કેસ એટલો મજબૂત બને છે. જવા માટે ઊભા થાય છે. જતાં જતાં તેઓ પૂછે છે કે, બરાબર છું એટલે બેરિસ્ટર સાહેબની ઉદારતાનો લાભ તેમને મળવો જોઈએ. કાળજીથી વાત કરું તો બેરિસ્ટર સાહેબની ઉદારતાનો લાભ મને શું "ૐ આમ છતાં બીજી અપેક્ષાઓ પૂર્ણ થાય છે કે કેમ તે આપણે જાણતા ચોક્કસ મળશે?
નથી. એટલે, પાંચમા ભંગનો આશ્રય લઈને આપણે એમને એવો આ સવાલનો જવાબ લેવા માટે આપણે સાતમા ભંગનો આશ્રય હું સ્પષ્ટ જવાબ આપી શકીશું કે:
લેવો પડશે. આપણે એમને ખોટી આશા આપવા માગતા નથી, હું છું “બેરિસ્ટર સાહેબ ઉદાર છે અને અવક્તવ્ય છે અર્થાત્ કંઈ કહી તેમને નિરાશ પણ કરવા માગતા નથી અને ‘વધારામાં તમે મને શું ( શકાય નહિ' એટલે બેરિસ્ટર ઉદાર તો છે જ પણ એમનો લાભ આડે રસ્તે દોર્યો, પરિસ્થિતિનું સ્પષ્ટ ચિત્ર તમે આપ્યું નહિ.” આવો ; છે ચતુર્ભુજભાઈને મળશે કે કેમ તે નિશ્ચિતપણે કહેવાની સ્થિતિમાં ઠપકો પણ ચતુર્ભુજભાઈ પાસેથી સાંભળવા માગતા નથી. એટલે હું રેં હજુ આપણે આવ્યા નથી. એટલે, આપણો આ જવાબ તદ્દન સ્પષ્ટ આપણે તેમને કહીશું કેછે અને વાસ્તવિક છે.
‘બેરિસ્ટર સાહેબ ઉદાર છે, ઉદાર નથી અને અવક્તવ્ય છે. શું હું હવે, આ ચતુર્ભુજભાઈ સાથે વાતચીત કરતાં આપણને જાણવા અવક્તવ્ય છે અર્થાત્ કંઈ કહી શકાય નહિ. આ જવાબથી બેરિસ્ટર છું $ મળે છે કે તેઓ સામાન્ય રીતે સુખી કહી શકાય તેવી સ્થિતિના છે. સાહેબની ઉદારતાના સ્વચતુષ્ટય તથા પરચતુષ્ટયની ભિન્ન અપેક્ષાઓ ઉં કે એમના જણાવવા મુજબ, ઘરના સામાન્ય ખર્ચ પુરતી આવક એમને તથા એ બંનેની એકત્ર અપેક્ષાને લક્ષ્યમાં રાખીને ચતુર્ભુજભાઈને છે હું છે; પરંતુ એમના પુત્રના કૉલેજમાંના ઉચ્ચ શિક્ષણ અંગે થતા ખર્ચને આપણે એક નવી જ સ્વતંત્ર દૃષ્ટિ આપીએ છીએ. હું પહોંચી વળવામાં એમને મુશ્કેલી પડે છે.
આ રીતે, સાતે સાત ભંગની ભિન્ન ભિન્ન દૃષ્ટિથી અને ભિન્ન હું આ વાતથી, તેઓ “ગરીબ' નથી એમ નક્કી થઈ જાય છે. ભિન્ન અપેક્ષાઓ મુજબના જે સાત વિધાનો-અભિપ્રાયો-આપણે હું છે બેરિસ્ટરની ઉદારતા સ્વ-ક્ષેત્રની જે અપેક્ષા, તેઓ તેમની જ્ઞાતિના શ્રી ચતુર્ભુજભાઈને આપ્યા તે બધાએ ભેગા મળીને બેરિસ્ટર છે હું હોવાથી પૂર્ણ થતી હતી તે અહીં કાચી પડી જાય છે. અને અન્ય ચક્રવર્તીની ઉદારતા અંગેનું એક આખું ચિત્ર તૈયાર કર્યું. હું અપેક્ષાઓ તો પાછી ઉભેલી જ છે. આ સંજોગોમાં બેરિસ્ટર સાહેબની બેરિસ્ટર ચક્રવર્તીની ઉદારતા શું છે, શું નથી, ક્યાં છે, ક્યાં છું ઉદારતાનો લાભ એમને નહિ મળે એવો નિશ્ચિત અભિપ્રાય આપણે નથી, ક્યારે છે, ક્યારે નથી, એનો લાભ મળી શકે એમ છે કે હું
અનેકાdવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને તેયવાદ વિશેષક ૬ અનેકન્તિવીદ, સ્યાદ્ધવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક - અનેકોdવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને વયવીદવિરોષક + અનેકન્તિવાદ, સ્યાદવાદ
અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્વવાદ અને તેયવાદ વિશેષાંક અનેકાત્તવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને વયવાદ વિશેક ક અનેdવાદ, સ્પીદ્વવાદ અને વયવીદ વિશેષુક - અનેકીdવીદ , ચાહવી અને તર્યવીર વિશર્જાક અકીedવીદ, ચોદવીદ
અનેકાંતવાદ, સ્યાદવાદ અને સંયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને તેયવાદ વિશેષાંક ર્ક અનેકાંતવીદ, ચીવાદ અને