Prabuddha Jivan 2015 03 Anekantvad Syadvad ane Nayvad Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 65

અર્થાતવીદ, ચીર્વાદ માર્ચ ૨૦૧૫ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન છે અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ૯ પ્રષ્ઠ ૬૫ પાદ, સ્વાદુવાદ અને
અનેકાdવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને તેયવાદ વિશેષક ૬ અનેકન્તિવીદ, સ્યાદ્ધવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક - અનેકોdવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને વયવીદવિરોષક + અનેકન્તિવાદ, સ્યાદવાદ
છે વગેરેનો સંબંધ બતાવ્યો.
મારી કાવ્યશક્તિ કે પરસ્પરની ઈર્ષ્યા કે કીર્તિ-પ્રસિદ્ધિની ઈચ્છાથી $ આ ગ્રંથમાં તેઓ કહે છે કે ફક્ત શબ્દોના અર્થ જાણવાથી સૂત્રનો હું તારી સ્તુતિ કરતો નથી પરંતુ ગુણીજનો તારું બહુમાન કરે છે ? આશય સમજી શકાતો નથી.
માટે હું પણ કરું છું. તેઓ પોતે શા માટે અનેકાંત, નયવાદ અને સન્મતિતર્કની રચનાનો ઉદ્દેશ:
સપ્તભંગી દ્વારા તત્ત્વને રજૂ કરતા તથા સમન્વયવાદી દૃષ્ટિ * તે કાળે જૈન સાધુઓ ત્યાગપ્રધાન જ્ઞાની તો હતા પરંતુ રૂઢિઓમાં અપનાવતા, એનું કારણ આગળની ગાથામાં જણાવે છે કે૬ જકડાઈ જવાથી સંકુચિત માનસવાળા થઈ ગયા હતા. તીર્થંકર પરસ્પરાક્ષેપવિલુપ્તવેતસ: સ્વવાદ્રપૂર્વાપરમૂઢનિશાન્ | જે મહાવીરના સિદ્ધાંતોને જગત સમક્ષ મૂકવા માટે નવી દૃષ્ટિ અપનાવી સમીક્ષ્યતત્ત્વોત્પથિવિડ્રિન: ર્થ ગુમાછિથિનારયિા (૬) હૈ નવા ક્લેવર સાથે રજૂ કરવા માટે તેઓ તૈયાર ન હતા. શ્રી
પ્રથમ કાત્રિશિકા દિવાકરજીને લાગ્યું કે પ્રભુના સિદ્ધાંતો ગંભીર અને ઉદાર હોવાથી ભાવાર્થ–પરસ્પર આક્ષેપો કરીને જેઓના ચિત્ત કંઈપણ વિચારવા * વિસ્તરીત કરી શકાય તેમ છે જો એમાં તર્ક અને પ્રજ્ઞા ભળે તો. પણ સમર્થ નથી, તેઓ પોતાના સિદ્ધાંત (વાદ)ને પણ સમજતા નથી. હું
આ કાર્ય માટે શ્રમણો તૈયાર ન હતા. તેઓ એને શાસનની આશાતના એવા એકાંતવાદીઓની નીતિ અને દુરાગ્રહથી કંટાળેલો પુરુષ તારી જણાવતા હતા. શ્રી દિવાકરજી જૈન દર્શન તથા અન્ય દર્શનના સમર્થ અનેકાંતવાદી સમન્વયદૃષ્ટિ તરફ જરૂરથી આકર્ષાશે. * પંડિત હતા.
આ ગ્રંથની ઘણી ટીકાઓ ઉપલબ્ધ છે. શ્રી વિજયાનંદસૂરિ, શ્રી કે સન્મતિ તર્ક દ્વારા અનેકાંતવાદની ઘોષણા :
ઉપાધ્યાયજી અને શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીને આ ગ્રંથનું અધ્યયન કરવાનું છે 9 સિદ્ધસેનજી યુગદ્રષ્ટા હતા. જૈન ધર્મ જ્યારે સ્પષ્ટપણે શ્વેતાંબર અને સન્માન કરવાનું ઘણું ગમતું. અંતમાં અનેકાંતવાદની ગંભીરતા શું હું અને દિગંબર આમ્નાયમાં અાત્મતત્ત્વ પામવા માટે ઉપયો સુચનો
અને વિશાળતાનું જ્ઞાન દર્શાવતી આ વિભાજીત થયો ન હતો ત્યારે |
દ્વાઢિશિકાની પંક્તિઓ છે- 8 કું તેમણે આ ગ્રંથની રચના કરી | ૧ ક્ષેત્ર આદિ બાહ્ય ગ્રંથિ (આસક્તિ), મિથ્યાત્વાદિ આવ્યંતર | ‘સમુદ્રમાં સર્વ સરિતાઓ ભળી ? ઈ હતી. પ્રભુ મહાવીર પ્રત્યે તેમને | ગ્રંથિ (આસક્તિ)નો ત્યાગ કરી આત્મહત્ત્વનું ધ્યાન કરવું. | જાય છે તેમ તારા છે કું અપાર અનુરાગ હતો. તેમને | ૨. સંગ જ બધાં દુઃખનું કારણ મનાય છે માટે સંગત્યાગ કરવો. | અનેકાંતવાદમાં બધી દૃષ્ટિઓ { પ્રભુના સિદ્ધાંતોની વિશિષ્ટતાનું સંગત્યાગથી ઉપશમભાવ જન્મે છે. ઉપશમ-ભાવથી જીવ | ભળી જાય છે. જેમ ભિન્ન ભિન્ન છે દર્શન થયું, પરંતુ શ્રાવકો તેમનો આત્મસ્વરૂપમાં સ્થિર થાય છે.
સરિતાઓમાં ક્યાંય પણ સમુદ્ર હું તર્કવાદ સાંભળવા તૈયાર ન હતા.. ૩. જ્યાં સુધી પરિગ્રહનો ત્યાગ નથી થતો ત્યાં સુધી ચિત્તની |
દૃષ્ટિગોચર થતો નથી તેમ એકાંત છે છું તેમણે જણાવ્યું કે જિનેશ્વરના મલિનતા નાશ પામતી નથી. પરિગ્રહનો નાશ થતાં જ ચિત્તની
દૃષ્ટિઓમાં તું ક્યાંય જણાતો ૬ હું કથિત તત્ત્વો પર શ્રદ્ધા રાખનારનું મલિનતા નાશ પામે છે.
નથી.” જ્ઞાન એ જ સમ્યક દર્શન છે, જે ૪. જ્યાં સુધી કષાયોની સંલ્લેખના કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી
उदधाविव सर्वसिन्धवः હું પ્રાપ્ત કરવા દરેકે પ્રયત્ન કરવો. બહારની બધી જ સંલ્લેખનાઓ નિરર્થક છે. કષાયોની | ‘મુવાળા+
समुदीर्णास्त्वयि सर्वदृष्टयः। ઈ પ્રભુના સિદ્ધાંતોને સર્વગ્રાહ્ય | સંલ્લેખના કરવાથી જ આત્મા-તત્ત્વમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય
न च तासु भवानुदीक्षयते કરાવવા તેમણે ખૂબ ઉદ્યમ સેવ્યો.
प्रविभक्तासु सरित्स्विवोदधिः $ એક સુંદર સ્તુતિ તેમણે | ૫. ક્રોધ, માન, માયા, લોભ રૂપી ચાર કષાયો કૃશ થાય તો
T૬ // દ્વાäિશિકામાં આપી છે. ધ્યાનમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે.
(ચતુર્થી દ્વાáિશિકા) न काव्यशक्तेर्न परस्परेीया न
* * * વીર! વોર્તિપ્રતિવોથનેચ્છા
| ૬. સમ્યકજ્ઞાન દ્વારા ઉપસર્ગો અને પરિગ્રહો ઉપર વિજય મેળવવો જોઈએ.
૧૦, દીક્ષિત ભવન, न केवलं श्राद्धतयैव नूयसे गुणाज्ञ
૧૪૮, પી. કે. રોડ, ૭. અસંયમિત ઈન્દ્રિયો અને ચંચળ મન વિષયરૂપી વન તરફ દોડે पूज्योऽसि यतोऽयमादरः।।४।। છે. તેમજ બધા જ પ્રકારના ત્યાગ પછી મન વિષયો તરફ જ
મુલુંડ વેસ્ટ, મુંબઈ-૪૦૦૦૮૦. પ્રથમ ધાત્રિશિકા દોડતું હોય તો દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ બધું જ નિષ્ફળ
ફોનઃ ૨૫૬ ૧૬૨૩. ભાવાર્થ-હે વીર, મારે કંઈ થઈ જાય છે.
મો. : ૦૯૮૨૧૮૭૭૩૨૭
અનેકાન્તવાદ, સ્યાદ્વવાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાત્તવાદ, સ્યાદ્ધવાદ અને વયવાદ વિશેક ક અનેadવાદ, સ્પીદ્વવાદ અને વયવીદ વિશેષુક - અનેકોdવીદ, ચીહ્વાદ અને નર્યવાદ વિશેક અનેકાંdવીદ, ચોદવીદ
અનેકાંતવાદ, ચાદ્દવીદ અને તેયવાદ વિશેષાંક ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક ¥ અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્દ
અને વયવાદ વિશેષાંક ર્ક અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને