________________
વેદની રચના વિલક્ષણ તે તેને કર્તા વિલક્ષણ
नामाख्यातोपसर्गादिप्रयोगगतयो नवाः ।। स्तुतिनिन्दापुराकल्पपरकृत्यादिगीतयः । शाखान्तरोक्तिसापेक्षविक्षिप्तार्थोपवर्णना । इत्यादयो न दृश्यन्ते लौकिके सन्निबन्धने ।। तेनाध्येतृगणाः सर्वे रूपाद् वेदमकृत्रिमम् । मन्यन्त एव लोके तु पीतं मीमांसकैर्यशः ।। वेदा न पठिता यैस्तु त्वादृशैः कुण्ठबुद्धिभिः ।
कार्यत्वं ब्रुवते तेऽस्य रचनासाम्यमोहिताः ॥ - 14 મીમાંસક– કાલિદાસ વગેરેની રચનાઓ જે કર્તાપૂર્વક છે, તેમનાથી વિલક્ષણ આ વૈદિક રચના જણાય છે. અહીં વેદનું અધ્યયન કરતી વખતે રૂપ દ્વારા જ રિચનાગત વિલક્ષણતાની પ્રતીતિ થાય છે. બીજી કોઈ રચનામાં ન મળતા એવા તે તે ભેદો (= વિશેષ) દ્વારા વેનું અકૃત્રિમપણું (= નિત્યત્વ, અપૌરુષેયત્વ) પ્રતીત થાય છે. નામ, ક્રિયાપદ, ઉપસર્ગ વગેરેના નવીન પ્રવેગે; સ્તુતિ, નિન્દા, પુરાકલ્પ, પરકૃતિ વગેરે ગીતિઓ; અન્ય વેદશાખાના વચનને આધારે વિશિષ્ટપણે ક્ષિત અર્થનું વિસ્તૃત વર્ણન; વગેરે લૌકિક રચનામાં દેખાતાં નથી. તેથી વેદના બધા અધ્યેતાઓ રૂપ ઉપરથી વેદને અકૃત્રિમ માને છે જ, પરંતુ દિને અકૃત્રિમ માનવાને] યશ તે લેકમાં મીમાંસકો જ પીએ છે. વેદનું અધ્યયન ન કરનાર તમારા જેવા કુંઠિતબુદ્ધિવાળા રચનાતામ્યી છેતરાઈ વદને કાયર = પચ, અનિત્ય] કહે છે.
15. ૩યતે | મીમાંસમાં વેશ: પિવતુ, પયો વા વિસ્તુ, યુદ્ધિનાડ્યાનयनाय ब्राह्मीघृतं वा पिबन्तु, वेदस्तु पुरुषप्रणीत एव, नात्र भ्रान्तिः ।
यथा घटादिसंस्थानाद् भिन्नमप्यचलादिषु ।
संस्थानं कर्तृमत् सिद्धं वेदेऽपि रचना तथा ॥ यच्चात्र किचिद् वक्तव्यं तत् पूर्वमेव सविस्तरमुक्तम् । अपि च यद्विलक्षणेयं रचना तद्विलक्षण एवं कर्ताऽनुमीयताम् , न पुनस्तदपलापो युक्त इत्यप्युक्तम् ।
55. તૈયાયિક-અમે ઉત્તર આપીએ છીએ. મીમંસક યશ પીઓ, કે દૂધ પીઓ, કે બુદ્ધિની જડતા દૂર કરવા બ્રાહ્મી ઘી પીએ, વેદ તો પુરપ્રણીત જ છે, એમાં કઈ બ્રાન્તિ નથી. જેમ ઘટના સંસ્થાનથી પર્વત આદિનું સંસ્થાન વિલક્ષણ હોવા છતાં તે વિલક્ષણ સંસ્થાન કતૃમત છે એ અમે પુરવાર કર્યું છે તેમ કાલિદાસ વગેરેની રચનાકી વેદની રચના વિલક્ષણ હોવા છતાં તે વિલક્ષણ વેદરચના પણ કતૃત્ છે એ પુરવાર થાય છે. જે કંઈ અહીં કહેવું જોઈએ તે અમે પહેલાં જ સવિસ્તર કહી દીધું છે. વળી, જેવી વિલક્ષણ આ રચના છે તેવા વિલક્ષણ જ તેનાં કર્તાનું અનુમાન કરે; પણ તેને અપલોપ કર યોગ્ય નથી એ પણ અમે કહ્યું છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
