________________
સંપાદન-સંશોધનની વેળાએ પ્રાસ્તાવિક પૂજા પણ સફળ બને છે. પરંતુ જેમને લેશ પણ સમાધિજનિત ભાવ નથી, તેવા જીવો એકાગ્રતાથી પૂજા કરતા હોય, કે વ્યુત્થાન દશામાં હોય તો પણ તેમની તે પૂજાની ક્રિયા તુચ્છ અને નિઃસાર છે. આનાથી એ સિદ્ધ થાય છે કે, સમ્યગ્દર્શનના સિદ્ધિયોગકાળમાં પૂજાની ક્રિયાથી લેશ પણ કર્મબંધ થતો નથી.
સિદ્ધયોગી એવા અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો જ્યારે જગદ્ગુરુની પૂજામાં તન્મયભાવવાળા બને છે, ત્યારે તેમની પૂજાની સર્વ ક્રિયા યતનાથી ઉપઍહિત બને છે. તેથી તેમની પૂજાની ક્રિયામાં પૂજાકૃત લેશ પણ કર્મબંધ થતો નથી, પરંતુ પૂજાગૃત પુણ્યાનુબંધિ પુણ્ય જ બંધાય છે.
આ રીતે સિદ્ધયોગી એવા અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિને પૂજામાં કર્મબંધ નથી, તેથી કરીને પૂજામાં યથાશ્રુતને જાણનારા એવા કોઈકને કૂપદષ્ટાંત આશંકાનું સ્થાન છે, તે આ પ્રમાણે –
યથાશ્રુત કૂપદષ્ટાંત જાણનાર ગૃહસ્થ જે પ્રમાણે કુપદષ્ટાંત સંભળાય છે, તે પ્રમાણે તે જાણતો હોવાથી માને છે કે, કૂવો ખોદતાં જેમાં પ્રથમ કાદવથી ખરડાવું પડે છે, અને પછી જલની પ્રાપ્તિ થતાં કાદવને ધોઈ શકાય છે, તેમ પ્રસ્તુતમાં પૂજામાં થતી હિંસાથી કર્મબંધ થાય છે, અને તેની શુદ્ધિ પૂજામાં થતા શુભભાવથી થઈ જાય છે. જ્યારે પ્રતિમાશતક શ્લોક-૬૦ની ટીકામાં કહ્યું કે, સમાધિજનિત ભાવવાળો ગૃહસ્થ સમ્યગ્યતનાપૂર્વક પૂજા કરે તો તેની પૂજામાં લેશ પણ કર્મબંધ નથી. તેથી આ રીતે પૂજામાં જો લેશ પણ કર્મબંધ ન હોય તો શાસ્ત્રમાં જે રીતે ફૂપદષ્ટાંત બતાવેલ છે, તે કૂપદષ્ટાંત પૂજામાં કઈ રીતે સંગત થાય ? એવી શંકાનું સ્થાન બને છે.
- ત્યાર પછી પ્રતિમાશતક શ્લોક-૧૦ની ટીકામાં કહ્યું કે, હવે આગળ કહેવાશે એ રીતે ફૂપદષ્ટાંત આવશ્યક સૂત્રમાં દ્રવ્યસ્થલીય પ્રસંગના સમાધાન સ્થળમાં વ્યવસ્થિત છે. અને ત્યાં આવશ્યક સૂત્રનો સટીક પાઠ આપ્યો, અને એ પાઠમાં ફૂપદષ્ટાંતનું વર્ણન કરેલ છે. એનું તાત્પર્ય બતાવતાં શ્રીમદ્ ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજાએ પ્રતિમાશતક શ્લોક-૯૦ની ટીકામાં આગળ કહ્યું કે - અત્ર... શુદ્ધાવસ્થ નિર્વિષયપદન્તઃ એ આવશ્યક નિર્યુક્તિના પાઠમાં જે કૂપદૃષ્ટાંત બતાવ્યું, તે કૂપદૃષ્ટાંત શુદ્ધભાવનો વિષય નથી પણ અશુદ્ધ ભાવનો વિષય છે.
ત્યાર પછી પૂર્વપક્ષી ત્યાં શંકા ઉભાવન કરે છે કે, પૂજાના પ્રારંભ પૂર્વે પૂજા અર્થે સ્નાનાદિ ક્રિયા કરાય છે, તે વખતે જે જલાદિ જીવોની વિરાધના થાય છે, તેમાં પાપનો બંધ થાય છે; ત્યાર પછી ભગવાનની પુષ્પાદિથી પૂજા કરાય છે, ત્યારે શુભભાવ
