Kupdrushtant Vishadikaran

Author(s): Pravin K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 9

પદાર્થોની સંક્ષિપ્ત સંકલના પરંતુ ભગવાનની ભક્તિકાળમાં થતી હિંસાથી જ્ઞાનાવરણીયાદિ પાપપ્રકૃતિનો લેશ પણ કર્મબંધ નથી એ વાત ગાથા-૧૨માં બતાવેલ છે. અને આનુષંગિક રીતે ધ્રુવબંધીપ્રકૃતિની અને અધુવબંધીપ્રકૃતિની પ્રક્રિયા પણ ગાથા-૧રમાં બતાવેલ છે. - દ્રવ્યસ્તવ કર્યા પછી ચૈત્યવંદન વખતે જયવીયરાયસૂત્રથી પ્રણિધાન થાય છે તે શાસ્ત્રવચનના બળથી દ્રવ્યસ્તવને અપ્રણિધાનવાળી ક્રિયારૂપે સ્થાપન કરીને, અપ્રધાનદ્રવ્યઅનુષ્ઠાન છે તેમ બતાવીને, પૂજાથી આરંભ-સમારંભ થાય છે તેમ કોઇ કહે છે, તેનું નિરાકરણ ગાથા-૧૩માં કરેલ છે. અને સ્થાપન કરેલ છે કે, દ્રવ્યસ્તવમાં સામાન્ય પ્રણિધાન છે અને ચૈત્યવંદનના અંતે કરાતા જયવયરાયસૂત્ર વખતે વિશેષ પ્રણિધાન છે.
વળી, જયવયરાયસૂત્ર વખતે કરાતા પ્રણિધાનથી પ્રવૃત્તિ આદિ આશયો કેવી રીતે પ્રગટે છે?તે પણ યુક્તિથીગાથા-૧૩માં બતાવેલ છે. અને દ્રવ્યસ્તવ' શબ્દમાં ‘સ્તવ' શબ્દનો વ્યુત્પત્તિઅર્થ વિચારીએ તો પૂજા વગેરે માત્ર ક્રિયારૂપ હોવાથી “સ્તવ'ની વ્યુત્પત્તિ સંગત થતી નથી, તેથી તેને દ્રવ્યસ્તવ કેમ કહી શકાય ? એ પ્રકારની વિચારકને શંકા થાય, તેથી યુક્તિથી ‘સ્તવ” શબ્દની સંગતિ દ્રવ્યસ્તવમાં કઇ રીતે છે તે બતાવેલ છે.
વળી, ગાથા-૧૩માં આનુષંગિક રીતે ઔદયિકભાવરૂપે તીર્થંકર થવાનો અભિલાષા નિદાનરૂપ છે, અને ક્ષાયોપથમિકભાવરૂપે તીર્થકર થવાનો અભિલાષ અનિદાનરૂપ છે તે વાત યુક્તિથી બતાવેલ છે.
વળી, કોઇને તીર્થંકરના ગુણો અને તીર્થંકરથી થતા જગતના જીવોનો ઉપકાર જોઇને તીવ્ર સંવેગપૂર્વક વિચાર આવે કે, થોડા ભવોના ભ્રમણથી પણ હું તીર્થકર થઇને મોક્ષમાં જાઉં કે જેથી એકાંતે સ્વ-પરના કલ્યાણનું કારણ બનું, તો એ અધ્યવસાય પણ નિદાનરૂપ નથી એ વાત ગાથા-૧૩માં યુક્તિથી બતાવેલ છે.
ફૂપદષ્ટાંતવિશદીકરણ ગ્રંથનું વિવરણ કરવામાં છદ્મસ્થતાને કારણે અનાભોગથી ગ્રંથકારશ્રીના આશય વિરુદ્ધ કાંઈ પણ લખાયું હોય, તે બદલ મિચ્છા મિ દુક્કડં.
પ્રવિણચંદ્ર ખીમજી મોતા
વિ. સં. ૨૦૫૮, અષાઢ સુદ-૨, સોમવાર, તા. ૧૫-૭-૨૦૦૨ ૩૦૨, વિમલવિહાર, સરસ્વતી સોસાયટી, પાલડી, અમદાવાદ-૭