Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AgamoddhAraka-granthamAlAyAH saptadazaM ratnam / OM namo jinAya / AgamoddhAraka-AcAryapravarazrI-AnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / mahopAdhyAya-zrImad-dharmasAgaragaNiviracitaM suutrvyaakhyaanvidhishtkm| saMzodhakaH pa0pU0 gacchAdhipati-AcArya-zrImanmANikyasAgara sUrIzvaraziSyaH munilaabhsaagrH| pratayaH 500] [mUlya 2.00 na0pai0 vIra saMvat 2488: vi0 saM0 2018 For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AgamoddhAraka-granthamAlAyAH saptadazaM ratnam / OM namo jinaay| AgamoddhAraka-AcAryapravarazrI-AnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / mahopAdhyAya-zrImad-dharmasAgaragaNiviracitaM suutrvyaakhyaanvidhishtkm| saMzodhakaH pa0pU0 gacchAdhipati-AcArya-zrImanmANikyasAgara sUrIzvaraziSyaH munilaamsaagrH| pratayaH 500 ] [ mUlya 2.00 na0pai0 vIra saMvat 2488 :: vi0 saM0 2018 For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakAzikA mIThAbhAI kalyANacaMda peDhI, kapaDavaMja (ji0 kher3A) dravyasahAyakakalakattA (gujarAtI) zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha jaina saMgha 66, kainiMga sTrITa kalakattA-1 mudraka :surAnA priNTiga vaksa 402, apara citapura roDa, kalakattA-7 For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kiMcid vaktavya / A svopajJavRttivibhUSita 'sUtravyAkhyAnavidhizataka' nAmano grantha jinAgamanA abhyAsI evA budhajanonA karakamalamAM arpaNa karavAmAM Ave che / A graMthanA racayitA bahuzruta-mahopAdhyAya zrImada dharmasAgaragaNivara cha / jo ke granthakAre AkhA granthamAM kyAMya potAnA nAmano nirdeza karyo nathI, parantu A granthanI hastalikhita pustaka upara 'mahopAdhyAya zrIdharmasAgaragaNivarakRtaM' Avo Ullekha che, e vigere uparathI A granthanA racayitA pU0 upAdhyAyajI saMbhavita cha / pUjyazrInA pratibodhakaguru jIvanaparyanta vigainA tyAgI paMDita ziromaNI pU0 zrI jIvarSigaNi hatA, pravrajyAhetu guru pU0 AcArya zrI AnandavimalasUrijI ane jJAnasaMpad guru pU0 AcAryazrIvijayadAnasUrijI htaa| pUjyazrI vidyAdhyayanamATe pU0 AcAryazrI vijayahIrasUrijI sAthe devagiri padhAryA hatA ane nyAyazAstramA niSNAta thayA htaa| pUjyazrIne vi0 saM0 1608 varSe pU0 AcArya zrI vijayadAnasUrijIe upAdhyAyapadathI alaMkRta karyA hatA / pUjyazrIe kalpakiraNAvalI-pravacanaparIkSA-tattvataraMgiNImahAvIrajinastuti vigere aneka granthonI racanA karIne jinazAsananI ajor3a sevA karI cha / For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ gha ] pUjyazrInA upAdhyAya-zrIzrutasAgaragaNivigere vidvAn ziSyo temaja upAdhyAya-zrIzAMtisAgaragaNi vigaire aneka praziSyo htaa| saMzodhanamA amadAvAda DelAnA upAzrayanA hastalikhitajJAnabhaMDAranI prati uparathI zAsanakaMTakoddhAraka gaNivayaM zrI haMsasAgarajI mahArAjajInA ziSya jyotirvida munivarya zrI narendrasAgarajI mahArAjajIe svahaste lakhelI ane surata zrI jainAnandapustakAlayanI prati uparathI saMzodhita buka amone prApta thai htii| tenA AdhAre A grantha, sAvadhAnIthI saMzodhana karavAmAM AvyaM che chatAM koi bhUla rahelI jaNAya to sujJoe sudhArI vAMcaq e abhyarthanA / li0 kalakattA, kArtika sudI paMcamI saMzodhaka For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org prakAzakIya nivedana | - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa0pU0 gacchAdhipati A0 zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAja Adi ThANAM vi0 saM0 2010 nA varSe kapaDavaMjazaharamA mIThAbhAi gulAlacandanA upAzraye cAturmAsa bIrAjyA hatA A avasare teozrInA pavitra AzIrvAde AgamoddhArakagranthamAlAnI sthApanA thaelI hatI / A granthamAlAe tyArabAda prakAzanonI pragati ThIka-ThIka karIche / teozrInI puNyakRpAe A 'sUtra vyAkhyAna vidhizataka' nAmanA granthane AgamoddhAraka granthamAlAnA 17 mA ratnatarIke pragaTa karatAM amane bahu harSa thAya che I AnI presakopI munivarya zrI lAbhasAgarajI mahArAjajIe karelI che temaja AnuM saMzodhana pa0 pU0 gacchAdhipati A0 zrI0 mANikyasAgarasUrijInI pavitradRSTi nIce teozrIe karela che, te badala teozrIno temaja jeoe AnA prakAzanamAM dravya tathA prati ApavAnI sahAya karIche te badhAno AbhAra mAnIe vIe / li0 ramaNalAla jayacanda For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddhipatram / pR0 paM0 azuddham bhukate zuddham bhuGkte NAma NAmama uvagdhA ugdhA vandhya ntaro 22 4 31 15 31 21 42 2 vandhya nantaro ppamuhA pamuhA jina nija 48 18 jana jaina graha tAyA apari tAyAH pari udvRttya uddhRtya anantaroktAgamabAdhAnurodhena prajJApanA-- vRttyabhiprAyeNa ca yuktyA tathA bhaNane na kazcid doSaH iti pratyantare / 90 22 For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sUtravyAkhyAnavidhizatakasya viSayAnukramaH / pRSTham viSayaH - sUtreSu sAmAyikasya prathamAdhyayanatvaM tatrApi ' Namo arihaMtANaM' ityasya prathamapadatvam / gaNadhara kRtasUtrasya svarUpaM sUtralakSaNaM sUtraguNAzca / dvAtriMzat sUtradoSAH / sUtravyAkhyAnasya kartuH zrotuzca svarUpam / anuyogasya prakAratrayam / niyukteH prakAratrayam / uddezAdi 26 dvArANAM kiJcid vyAkhyAnam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tIrthAtIrthayoH svarUpam / prakArAntareNa tIrthasvarUpaM kuta utpannaM kiyatkAlasthAyi ca / sAmprataM tapAgaNasyaiva tIrthatvam / mahAnizIthasUtrapramANavAdinAM tIrthalam / laukikalokottarabhedena unmArgasya dvaividhyam / digambara- paurNimIyakAdInAM tIrthAbhAsatvaM zivabhUti candraprabhAcAryAdInAM laumpaka matasvarUpam | bhagavatyAM nandI-jIvAbhigamAdInAM atidezaH / caramazrutacarasya zrute prakSepoddhArAderadhikAraH / For Private And Personal Use Only 4 7 tIrthakarAbhAsatvaM ca | 22 boTikasya vIra saM0 609 varSe rathavIrapure utpattiH / 23 deza viratAnAM suvarNAdipratimAvat sAdhUnAM dharmopakaraNasyAparigrahatvam / 25 pUrNimApakSasya unmArgatvAvagamopAyaH / 27 26 32 34 10 11 13 14 15 16 17 21
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ ja / bhilladRSTAntena ekapadasyAnekArthatvam / mithyAtvasvarUpam / samyaktvasvarUpaM mithyAtvavibhAgazca / AgADhamithyAtvasya vibhaagH| tIvramithyAdRzAM mArgAnusArikRtyAbhAvaH / mArgAnusArikRtyasya svarUpam / utsUtrabhASI jinavacanAnuvAdI na bhavati / digmbraadiinaamaadikrtaarH| ziSyatvaM vinA gurutvaabhaavH| utsUtrabhASiNAM dharmakathAzravaNAdiniSedhaH / lokottara mithyAdRzAmutpattisvarUpam / laukikamithyAtvasya AbhigrahikAdiprakArAH tatsvarUpaM ca / vyaktAvyaktamithyAtvasvarUpaM karmavAdisvarUpaM ca / bhavyAnAM avyavahArika-vyavahArika bhedaM tatsambandhikAlaM ca / kriyArucibhavanakAlaH tacihna ca / samyaktvaprAptiyogyatAkAlaH / abhavyAnAM vyvhaariktvaabhaavH| sAMzayikAnAbhigrahikA bhigrahikAbhinivezikAnAM uttarottaraM tIvratIvrataratvaM / nAgapurIyalaumpakamatasya mUlaprarUpaNA / jainprkriyaa| laumpakamatakhaNDanam / 108 For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir OM namo jinAya AgamoddhAraka-AcArya-zrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNipravarapraNItaM svopajJavRttivibhUSitaM vyaakhyaanvidhishtkm| // zrI gurubhyo namaH / / iha hi tAvat jainapravacanamAtrasya vyAkhyAnavidherdizaM darzayitaM sUtravyAkhyAnavidhizatakAbhidhAnasya prakaraNasya nirvighnaparisamAptyartha maMgalaM, zrotuH pravRttyartha cAbhidheyaM didarzayiSaH prathamagAthAmAha-- NamiUNa mahAvIraM, jiNavayaNaM atthavAyagaM gahiu~ / suttarayaNAi raiyaM, jaha NAyaM taha pavakkhAmi // 1 // vyAkhyA--mahAvIra-zrImahAvIranAmAnaM tIrthakaraM, natvApraNamya, jinavacanaM-tIrthakRbhASitaM, arthavAcakaM -jIvAjIvAdipadArthavAcakaM zabdasamUha, gRhItvA-AdAya tIrthakRnmukhAnnizamya, sUtraracanayA-gadyapadyabandhuraracanayA ( racitaM ) nibaddhaM sat yathA jJAtaM-gurupAramparyAgatenA''gamenAvagataM tathA vakSyAmIti / atra prathamapAdena maMgalamuttarapAdatrikeNa cAbhidheyaM darzitamiti gAthArthaH // 1 // atha yathA jJAtaM tathA''gamoktAmeva gAthAmAha-- atthaM bhAlai arahA, suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiaTThAe, to suttaM pavattai // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi ___ vyAkhyA--artha-jIvAdipadArtha, kAraNe kAryopacArAt padArthaviSayakajJAnajanakatvena jIvAjIvAdipadArthavAcakazabdasamUha, bhASate'rhan-jinendraH, tat zrutvA gaNadharAH-gautamAdayaH sUtraM---gadyapadyaracanAtmakaM vakSyamANanirdoSatvAdyaSTaguNopetaM, praznanti-nibadhnanti, kathaM ? nipuNaM yathA syAttathA, sUtraracanAyAM naipuNyaM tAvat sUtralakSaNopetasUtraracanenaiva syAt / tatra sUtralakSaNamanantaraM vakSyate / atha sUtralakSaNopetasUtraracanAyAH prayojanamAha'sAsaNassa' ityaadi| zAsanasya hitArtha-sarvasampatprAptihetava ityarthaH / anena bhaNanena tIrthavyatiriktAnAM laukikalokottaramithyAdRzAM samyaktvAnabhimukhAnAM hitaM na bhavatyevetyarthAdApannamavasAtavyaM, mithyAdRgabhimatamArgANAM nAzakatvAt / yadA''gamaH-- NibuipahasAsaNayaM, jayai sayA savabhAvadesaNayaM / kusamayamayaNAsaNayaM, jiNiMdavaravIrasAsaNayaM // 1 // iti sUtraracanAdinAdArabhya tIrtha yAvatsUtrapravRttiriti gAthArthaH // 2 // ___ atha gaNadhararaciteSu sUtreSu kiM prathamamadhyayanaM 1 tatrApi kiM prathamaM padamiti darzayannAha savvesi suttANaM, sAmAiasuttamAimajhayaNaM / tassAipayaM tu Namo-arihaMtANaM samayasiddhaM // 3 // vyAkhyA-sarveSAM sUtrANAM-gaNadhararacitAnAM madhye prathamamadhyayanaM sAmAyikasUtraM 'sAmAiamAiaM suanANaM jAva biMdusArAo'tti AvazyakaniyuktivacanAt / tasyApyAdya padaM For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| "Namo arihaMtANa'miti samayasiddhaM-samaye-jainazAsane bAlakA. nAmapi pratItatvAt siddha-siddhiprAptaM, namaskArasya sAmAyikAdhyayanAntargatatvAditi gAthArthaH / / 1 // atha 'namo arihaMtANa' mitipadasya sUtratvena tallakSaNaparijJApanAya sAmAnyato gaNadharakRtasUtrasya svarUpamAhagaNahararaiyaM suttaM, lakkhaNajuttaM havijja NiyameNa / tallakkhaNaM tu Agama-bhaNi taha kiMci daMsemi // 4 // vyAkhyA-gaNadhararacitaM sUtraM niyamena-nizcayena lakSaNayuktaM, evo gamyo, lakSaNayuktameva bhavet / tacca yathA''game bhaNitaM tathA kiMciddarzayAmIti gAthArthaH // 4 // __atha sUtralakSaNamAhaappaggaMtha 1 mahatthaM 2, battIsAdosavirahinaM 3 jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM 4, aTThahi a guNehi uvaveaM // 5 // vyAkhyA-alpagranthaM ca mahAtha ceti vigrahaH / utpAdavyayadhrauvyayukta saditivat dvAtriMzadoSarahitaM yacca lakSaNayuktaM aSTabhirguNairu(pa)petaM sUtraM bhavati / te cASTau guNA amINidosaM 1 sAvaMtaM ca 2 heujutta 3 malaMkiaM 4 / uvaNIyaM 5 sokyAraM ca 6, miaM7 mahura 8 meva y||1||tti| tatra nirdoSaM ca vakSyamANadvAtriMzaddoSarahitaM, sAravat-bahuparyAyaM gozabdavat sAmAyikavadvA, anvayavyatirekalakSaNA hetavastaiyaktaM, alaMkRtaM-upamAnAdibhirupetaM, upanItaM ca-upanayopasaMhRtaM, sopacAraM-agrAmyAbhidhAnaM, mitaM-varNAdiniyataparimANaM, madhuraM zravaNa For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi manoharamiti / alpagranthamahArthatAbhaNanena niyuktibhASyacAdayo'bhyupagantavyA iti darzitaM / teSAmeva sUtrArtharUpatvAt, anyathA mahArthatAyA asambhavAt / kvacidanye'pi sUtraguNA yathA appakkhara1 masaMdiddhaM 2, sAvaM 3 vissaomuhaM 4 / atthobha 5 maNavajja 6, suttaM savaNNabhAsi // 1 // alpAkSaraM--mitAkSaraM sAmAyikAbhidhAnavat, asandigdhaMsaindhavazabdavat lavaNodakAdyanekArthasaMzayakAri na bhavati, sAravat-bahuparyAyaM, vizvatomukhaM-pratisatramanuyogacatuSTayAbhidhAnAt , astobhakaM-vaihehakArAdichidrapUraNastobhazUnyaM stobhakA-nipAtAH, anavadya-agardA ahiMsAdyabhidhAyakaM 'SaTzatAni niyujyante, pazUnAM madhyamehani / azvamedhasya vacanAnnyUnAni pazubhistrimi' // 1 // rityAdivacanavat hiMsAdyabhidhAyakaM na bhvti| evavidhaM satraM sarvajJabhASitaM bhavatIti gAthArthaH // 5 // ____ atha sUtralakSaNe bhaNitAn dvAtriMzato doSAnAhaalia 1 muvadhAyajaNayaM 2, iccAiasaMdhidosapajjaMtA / battIsA suttadosA, bhaNiA NijjuttiaNuoge // 6 // __vyAkhyA--- alIkopaghAtajanakamityAdisandhidoSaparyaMtAH dvAtriMzaddoSAH satrasya bhaNitAH niyuktyanuyoge-niyuktivyAkhyAne arthAnnamaskAraniyuktivyAkhyAnasyAdau zrIharibhadrasUribhiriti gamyaM, tathAhi-- aliya 1 muvaghAyajaNayaM 2, Niratthaya 3 mavatthayaM 4 chalaM 5 duhilaM 6 / For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / NissAra 7 mahia 8 mUNaM 9 puNaruttaM 10 vAhaya 11 majuttaM 12 // 1 // kamabhiNNa 13 vayaNabhiNNaM 14, vibhattibhiNNaM 15 ca liMgabhiNNaM 16 ca / / aNabhihia 17 mapayameva ya 18, sahAvahINaM 19 vavahiaM 20 ca // 2 // kAla 21 jai 22 cchavi 23 dosA samayaviruddhaM 24 ca vayaNamittaM 25 ca / atthAvattIdoso 26, Neo asamAsadoso27 a // 3 // uvamA 28 rUvagadoSo 29, Niddesa 30 __ payattha 31 saMdhidoso a 32 / ee ussuttadosA, battIsaM huMti NAyavvA // 4 // etAsAM gAthAnAM vRttivyAkhyAnusAreNa sakSepArthastvevaMalIka-anataM abhUtodbhAvanaM bhUtaninhavazca IzvarakartRkaM jagat, nAstyAtmetyAdi / 1 / upaghAtajanaka-jIvadhAtahetuH, yathA-vedavihitA hiMsA dharmAyetyAdi / 2 / nirarthaka-varNAdinirdezamA a A i I ityAdi / 3 / apArthaka-paurvAparyAdapratisambaddhArtha, yathA-daza dADimAnItyAdi / 4 / chalaM-navakambalo devadatta ityAdi / 5 / druhilaM-drohasvabhAvaM, yathA-yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagata ityAdi / 6 / nissAraM-pariphalgu, vedavacanavat / 7 / adhikaM-varNAdibhiH / 8 / taireva hInaM nyUnaM / 9 / punaruktatA-zabdato'rthatazca indra-indra ityAdi, For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir byAkhyAna vidhi Runni.antar indraH zakra ityAdi / athavA arthAdApannasyArthasya svazabdena punaruktatA, yathA-devadatto divA na bhuGkate ityukte arthAdAtrI bhukate iti, tasya ca sAkSAcchabdena bhaNanaM punaruktatA / 10 / vyAhataM-pUrvAparalyAhatiH, yathA-karma cAsti phalaM cAsti kartA ca nAstItyAdi / 11 / ayuktaM-anupapattikSama, yathA-teSAM gajataTabhraSTai-gajAnAM madabindubhiH / prAvartata nadI ghorA, hastyazvarathavAhinI // 1 // tyAdi / 12 / kramabhinnaM yathA-zabdarUpAdayaH zrotracakSurAdInAM viSayaH, tatra rUpazabdAdaya iti bhaNanaM / 13 / vacanabhinna-yathA-vRkSAvetau puSpitA ityAdi / 14 / vibhaktibhinna-vibhaktivyatyayaH, eSa vRkSa iti vaktavye eSa vRkSamiti bhaNanaM / 15 / liGgabhinna-liGgavyatyayaH, yathAayaM strIrityAdi / 16 / anabhihitaM-svasiddhAnte'nupadiSTaM, yathA-vaizeSikasya dazamaM dravyaM prakRtirUpamityAdi / 17 / apadaM-anyacchando'dhikAre anyacchando'bhidhAnaM, yathA-AryApade vaitAlIyAbhidhAnaM // 18 // svabhAvahInaM-vastunaH svabhAvato'nyathAbhidhAnaM, yathA-zIto vahirityAdi / 19 / vyavahitaMantarhitaM prakRtamutsRjyAprakRtaM vyAsato'bhidhAya punaH prakRtabhaNanaM / 20 / kAladoSaH-kAlavyatyayaH, yathA-rAmo vane vizatItyAdi / 21 / yatidoSaH-asthAnaviratiraviratirvA / 22 / chaviH-alaGkAravizeSastena zUnyaM / 23 / samayaviruddhaMca-svasiddhAntavirodhi, yathA-vaizeSikasya saptamaH padArthaH prakRtirUpaH / 24 / vacanamAtraM-yathA ayaM pradezo lokamadhya For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / mityAdibhaNanaM / 25 / arthApattidoSaH - yatrArthAdaniSTApattiH, ityarthAdabrAhmaNaghAtApattiH / 26 / 1 yathA brAhmaNo na hantavya asamAsadoSaH samAsavidhau satyasamAsakaraNaM, yathA- rAjapuruSa ityatra tatpuruSasamAse kartavye vizeSaNasamAsakaraNaM bahuvrIhisamAsakaraNaM vetyAdi / 27 / upamAdoSo yatra hInAdhikA upamA kriyate, yathA-meruH sarvapopamaH sarSapo merusannibha ityAdi |28| rUpakadoSaH yathA parvate nirUpayitavye zikharanirUpaNaM / 29 / nirdezadoSo - vAkyAsamAptidoSaH, yathA - devadattaH sthAlyAmodanamityeva vakti, na punaH pacatItyAdi 30 / padArthadoSaH - yatra vastunaH paryAyasya padArthAntaratvena kalpanA, yathA-dravyaparyAyANAM sattAdInAM padArthAntaratvena kalpanaM vaizeSikasya 31 / asandhidoSaH sandhiprAptau tadakaraNaM duSTasandhikaraNaM vetyAdi 32 / ityevaM sUtrasya dvAtriMzaddoSA hAribhadya savistaraM bhaNitAH, anuyogadvAre ca 'apparagaMtha mahatthaM battIsAdosavirahiaM jaM cetyAdinA sUcitA api tadvRttAvatidiSTA itigAthAthaH || 6 || [ athoktalakSaNasya sUtrasyAnuyogaH kathaM kena kartavyaH kena ca zrotavyaH 1 ityAha- evaMviha suttassa u, tihiM payArehiM hoi aNuogo | kAyo sugurUhiM, soacvo NiuNasIsehiM ||7|| vyAkhyA -- evaMvidhasya sUtrasyAnuyogo vyAkhyAnaM, tribhiH prakArairanantaravakSyamANagAthoktaprakAraiH sugurubhiH kartavyaH, zrotavyaH zrotavyazca nipuNa ziSyaiH / tatra guroH zobhanatvaM cakAro gamyaH, For Private And Personal Use Only 7
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi tAvat, arthatastIrthakarAt sUtratazca gaNadharAt acchinnaparamparAgatena uddezasamuddezAdividhinA 'suaNANassa uddeso samudde so aNuNNA aNuogo pavattai' tti vacanAt , upAttasUtrArthadhAritvenaiva / gurutvaM ca saMyatatvenaivAvasAtavyaM, saMyatAnAmeva sUtrArthayoranujJAdAne'dhikArAt / yadAgamaH-'tivihA samaNaNNA paM0 saM0-AyariyattAe 1, uvajjhAyattAe 2, gaNittAe 3', tti zrI sthAnAMge [ sU0 174] / atra prathamabhaGga anuyogAcArya evApasAtavyaH / evaM vidhena guruNA kriyamANo'nuyogo nipuNaziSyaizca zrotavyaH iti / atra ziSyasya naipuNyaM tAvat , sugurUktavidhinA gRhItaM sArtha sUtraM zubhaphalavad bhavati, na punaritarathApIti samyagaparijJAnenAvasAtavyaM / ata eva sugurubhirapi vAcanAyogyatvena parIkSAprAptasyaiva vineyasya vAcanA dAtavyA, na punaritarasyApi / yadAgamaH-'tao avAyaNijjA paM0 taM0 aviNIe 1, vigaipaDibadhdhe 2, aviosipAhuDe 3', tti, zrIsthAnAMge [ sU0 203 ] / etadvRttau ca-'saMvAsitA api vAcanAyA ayogyAH, na vAcanIyAH-na sUtraM pAThanIyAH, arthmpyshraavnniiyaaH| sUtrApekSayArthasya gurutvAt / tathA avyavasitaprAbhRtako'nupazAntakrodho mntvyH'| tathA ayogyasya ziSyasya vAcanAdAturbhAvatastIrthocchedapAtakaM syAt / yadAgamaH-- 'iharAu musAvAo, pavayaNakhisAya hoi logaMmi / sesANavi guNahANI, titthuccheo a bhAveNaM ||1||'ti / For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam etacca samanujJAsUtrasya vyAkhyAyAM bhASyakAravacanaM / evaM suziSyasyApi kolatastrivarSAdiparyAyaprAptasyAcArAMgAdervAcanA dAtavyA / yadAgamaH -- tivarisapariAgassa u, AyArapakappa NAmajjhayaNaM / cauvarisapariAgassa u sUagaDaM NAma aMgaMti // 1 // ityAdi vyavahArasUtre / evaM cAnujJAtasUtrArthasya sAdhodharmakathAyAmapyadhikAro, na punargRhasthAdeH / yadAgamaH -- 'cattAri purisajAyA paM0 taM0-AghavatittA NAmamege jo uchajIvisaMpanne' ityAdicaturbhaGgIvRttau-'AkhyAyakaH sUtrasya, na coJchajIvikAsampanna:-aneSaNAnirata ityarthaH, sa cApadgataH saMvignaH saMvijJapAkSiko vetyAdi yAvat dvitIyabhaMge yathAcchandaH, tRtIye sAdhuH, caturthe gRhasthAdiH iti / evaM ca saMvijJapAkSikasAdhuvyatiriktAnAM dharmakathAyAmanadhikAra eva bhaNitaH / tena teSAM samIpe dharmakathAzravaNaM mahApApameva / ata eva goSThAmAhilasamIpe dharmakathAzravaNaM zrIsaMghena pratiSiddhaM / etena ete'pi dharma mevopadizanti, tatzravaNe ko doSa ? iti bhrAntirapi nirastA, jinAjJAmullaGadha pravRttemahApAparUpatvAt / kiJca-sarveSAmapi vAdinAmupadezo nijanijamArgapravRttihetureva bhavati, tanmArgapravartanaM conmArgapravRttirUpatvena mahAnartharUpameveti paryAlocyaM / yadi ca paraM kadAcit zrAvako'pi nijakuTumbasya purastAddhama kathayati, tadA gurava itthamAdizantIti gurUpadeza'pAratanayeNaiva jinAjJA, na punaH sAdhuvatsabhAprabandheneti zrAvaka For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi pratikramaNacUdiau / etena pustakasiddhAntapuraskAreNa navInamArgavyavasthApakAH sarve'pi jainAgamavigopakA eveti darzitaM bodhyaM / siddhAntoktavyatikarAbhAve'pi adhyayanAdhyApanopadezAdiSu pravartanAt / uktavyatikarastu paramparAzanyAnAM lezato'pi na bhavati, teSAM jainAgamasya lezatopyabhAvAt / jainapravacane ca sAmpratamAgamaH paramparAgama eva bhavatItyagre darzayiSyate / ata eva teSAM jainAgamavacanAnuvAdo'pi na bhavati, navInamArgaprakAzakatvena zivabhUticandraprabhAcAryAdInAM svayameva devasvarUpatvAditya vyaktikariSyate iti gAthArthaH // 7 // ____ athAnuyogasya prakAratrayaM didarzayiSuH bhagavatyAdyAgamoktAmeva gAthAmAha-- suttattho khalu paDhamo, bIo NijjuttimIsao bhnnio| taiyo a giravaseso, esa vihI hoi aNuoge // 8 // ___vyAkhyA-sUtrasyArthaH sUtrArthaH, sUtrArtha eva kevalaH pratipAdyate yasminnanuyoge'sau sUtrArtha ityucyte| sUtramAtrapratipAdanapradhAno'rthaH sUtrArthaH / khaluzabdastvevakArArthaH / sa cAvadhAraNe / etaduktaM bhavati-guruNA sUtrArthamAtrAbhidhAyakaH prathamAnuyogo kartavyaH / mA bhUt prAthamikavineyasya matisammohaH / dvitIyastu anuyogo niyuktimizrakaH kAryaH / tatra niyuktirapi savyAkhyAnA vaktavyA / tasyA api sUtravyAkhyAnatA nijavyAkhyAnAttaiva bhavati, sUtrasyeva tasyA api sUtratvena duravagAhyatvAt / ata eva niryukterapi anuyogaH sUtrasyevA vizeSeNa bhaNitaH / yadA For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam i 11 gamaH - 'se ki taM aNugame 2 dubihe paM0 taM0 suttANugame nijjuttiaNugame' tti zrI anuyogadvAre / tRtIyastu niravazeSaHprasaGagAnuprasaMgAgataH sarvopyartho vAcyaH / tatra prasaMgAgato bhASyastadvyAkhyAnarUpaH / anuprasaMgAgatastu tadanugatacaritrAdirUpaH puro vakSyate iti gAthArthaH // 8 // atha yANAmapi prakArANAM prakRte bhaNitimadhikRtya vizeSamAha--- / tatthaNuogo paDhamo, paDhamapayasseva putrabhaNiyassa / supasiddho iarANaM, daMsemi disaMpi tasseva || 6 | vyAkhyA tatra triSu anuyogaprakAreSu pUrvabhaNitasya 'Namo arihaMtANa' mityetAvanmAtrasya prathamapadasya prathamo'nuyogaH suprasiddhaH, zabdavyutpattimAtra gamyatvAt / sa caivaM nama iti naipAtikaM padaM karacaraNamastakaiH supraNidhAnarUpo namaskAro bhavatvityarthAbhidhAyakaM / kebhyo ? arhadRbhyaH - amaravaranirmitASTamahAprAtihAryarUpAM pUjAmarhantastebhya ityAdirUpeNAva sAtavyaH / itarayostu - niryuktimizraka-niravazeSalakSaNayoranuyogayoH 'tasyaiva ' Namo arihaMtANamitipadamAtrasyaiva dizaM darzayAmIti gAthArthaH // 8 / atha dvitIyAnuyogasya svarUpaM darzayan niryuktivivekamAhajo NijjutItto, bIo bhaNio a suttaaNuogo / sA NijjutI tivihA, supasiddhA hoi jiNasamae // 10 // vyAkhyA--yaH cakAro gamyaH, yazca sUtrAnuyogo niryuktimizrako dvitIya bhaNitaH / sA ca niryuktistrividhA For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 vyAkhyAna vidhi triprakArA suprasiddhA jinasamaye-jinazAsane anuyogadvAroktatvena vAdiprativAdino nAmamAtreNa smmtaa| sA caivaM-'Nijjutti aNugame tivihe paM0 taM0-NikkhevaNijjutti aNagame 1, ugdhAyaNijjutti aNugame 2, suttaphAsiaNijjuttiaNugame 3, ttianuyogadvAre iti gAthArthaH // 10 // ___atha tisRSvapi niyuktiSu prakRte vivakSitaprayojanavazena sarvasUtrasAdhAraNAM niyuktimAhatAsu uvugdhAyabhihA, NijjuttI savvasuttasAmaNNA / uddesAi chabbIsa dAragAhAhi tAu imaa|| 11 // ___ vyAkhyA-tAsu-tisRpvapi niyuktiSu, upodghAtAbhidhAupodghAtanAmnI niyuktiH sarvasUtrasAmAnyA-sarvasUtrasAdhAraNA mntvyaa| tena zrIbhadrabAhusvAmikRtA yA daza niyuktayo bhaNitAH, tAzca vivakSayA vizeSarUpAH nikSepaniyuktisUtrasparzikaniyuktayo'vasAtavyAH / tAsAM ca pratisUtraM bhinnatvAt / yA copodghAtaniyuktiH sA coddezAdiSaDvizatidvArAbhidhAyikAbhyAM gAthAbhyAM bhavati / te ca dvAragAthe ime-anantaraM vakSyamANe iti gAthArthaH // 11 / / atha dvAragAthAdvayamAha - udde se 1 Niha se 2, ___ aNiggame 3 khitta 4 kAla 5 purise 6 a / kAraNa 7 paccaya 8 lakkhaNa 6, Nae 10 samoAraNA 11 Numae 12 // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zatakam 1 www.kobatirth.org - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kiM 13 kahahiM 14 kassa 15 kahiM 16, kesu 17 kahaM 18 kicciraM havai kAlaM 26 / ka 20 saMtara 21 mavirahiaM 22, bhavA 23 garisa 24 phAsaNa 25 NiruttI 26 // 13 // ( yugmam ) vyAkhyA - cAnayoH saMkSepato'nuyogadvAravRttitaH vistaratastu Avazyaka niyukti tadvRttibhyAmevetyanuyogadvAravRttAvapItthameva bhaNitaM / tatropodghAtaniryuktirAvazyaka niyuktyantargatA sarvatrApyatidezena vaktavyA / paramiha sarvasUtrasAdhAraNatvaparijJAnAya dvAra - vivekaparijJAnamAtrahetuH kiMcid vyAkhyAnaM yathA uddezana muddezaH-sAmAnyAbhidhAnarUpo yathAdhyayanamityAdirUpeNa vaktavya iti kriyA sarvatrApi mantavyA 1 / tathA nirdezanaM nirdezaH - vizeSAbhidhAnaM, yathA sAmAyikamityAdi / tathA nirgamanaM nirgamaH kutaH sAmAyikaM nirgatamiti / tathA tau kSetrakAlau ca yayoH sAmAkimutpannaM, tau ca vaktavyau 4 - 5 / kutaH puruSAnnirgatamiti 6 / tathA kena kAraNena gautamAdayo bhagavatsamIpe zrRNvantIti 7 / tathA pratyayaH kena pratyayena bhagavatedamupadiSTaM 8 / tathA lakSaNaMsamyaktva sAmAyikAdInAM svarUpabhaNanaM / tathA nayA naigamAdaya: 10 / tathA samavatAraH - yo nayo yatra samavatarati 11 / tathAnumataM - kasya vyavahArAdeH kiM sAmAyikamanumataM 1 12, / kiM sAmAyikaM kasmin pratyavatarti ? 13 / katividhamiti 14 / kasya sAmAyika 15 / kva sAmAyikaM 16 / tathA keSu For Private And Personal Use Only 13
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 14 dravyeSu sAmAyikaM 17 / kathaM kena syAt 18 / kiyatkAlaM sAmAyikaM 16 / M Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAntaraM - kiyadantareNa kasya yugapat pratipadyamAnakAH 20 / sAmAyikaM 21 / avirahitaM - nirantaraM 22 / bhavAH kiyanta utkRSTAH 23 | AkarSAH kasmin kiyantaH 24 | sparzanA 25 / niruktiH- nizritA uktiH 26 / iti SaDviMzatidvArANAM vivekanimittaM nAmamAtreNa vyAkhyAnaM / evaM ca yasmin dvAre prakRtaM prayojanaM tattadvArapuraskAreNA vakSyate iti gAthAyugmArthaH / 12 / 13 atha kIdRzyA niyuktyA dvitIyaM sUtrasya vyAkhyAnaM bhavatIti darzayati vyAkhyAna vidhi prakAreNa sAmAyikaM kiyantaH sAmAyi eAhiM gAhAhiM, vitthararUvAhiM jA ya NijjuttI tI sAnugamAe, aNuogo suttamittassa || 14 || vyAkhyA -- etAbhyAmanantaroktAbhyAM dvAragAthAbhyAM vistararUpA, hiravadhAraNe, vistararUpaiva yA niryuktiH, tayA sAnugamayA-sAnuyogayA sUtramAtrasyAnuyogo bhavati sAnuyoganiryutimizrako dvitIyo'nuyogo bhavati / tatra yuktiyuktA sammatistu darzitaiveti gAthArthaH // 14 // atha dvitIyaprakAkhyAkhyAnAnusAreNa tIrthAtIrthayoH svarUpamAha teNaM cia jassa Namo arihaMtANaM ti sANuogapayaM / sammaM taM khalu titthaM, maggo sesaM atitthaMti ||15|| vyAkhyA- 'tena' prAguktaprakAreNa dvitIyavyAkhyAnena, cia For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| evArthe, dvitIyavyAkhyAnAnusAreNaiva yasya 'Namo arihaMtANa' miti sAnuyogapadaM-sAnuyoganiryaktilakSaNavyAkhyAnasaMyuktaM padaM sAmAyikAdhyayanasya prathamapadaM sammati' samyag pramANaM bhavati, tat khaluravadhAraNe, tadeva tIrtha-sAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAsamudAyAtmakaM, mArgo-mokSamArgo bhavati / zeSaM-yasyoktaprakAreNa 'Namo arihaMtANa' miti padaM pramANaM na bhavet, tadatIrtha-tIrtha na bhavet / atIrtha ca jinAjJAbAhyamata eva unmArga evetyarthAd bodhyamiti gAthArthaH // 16 // atha prasaMgataH prakArAntareNApi tIrthasvarUpamAha-- taM vA titthaM jaM cia, NijjuttipamuhasabasuaThANaM / saMpai vIrajiNAo, uppaNaM jAva duppasaho // 16 // vyAkhyA--vA-athavA, tattIrtha', cia evArthe, vyavahitaH sambadhyate, tadeva tIrtha yat niyuktipramukhaM sarvazrutaM-niyuktibhASyAdikaM sakalazrutaM, tasya sthAnaM-AzrayaH, yanniyuktyAdisarvazruta sthAnaM bhavati, tadeva tIrthamityarthaH / tacca tIrtha sAmprataM kuta utpanna kiyatkAlaM sthAyi ? ityAha-'saMpaItyAdi / samprativartamAnaM tIrthaM vIrajinAt-zrImahAvIrAdutpanna-vartamAnaM tIrtha zrImahAvIravyavasthApitamityarthaH / etena zivabhUtyAdivyavasthApitAH samudAyAstIrthAni na bhavantIti darzitaM / teSAM zrImahAvIravyavasthApitatvAbhAvAdityagre vakSyate / tacca yAvaduHprasabhaMduHprasabhanAmAcAryaH tAvadacchinnaM bhavatItyarthaH / yadAgamaH-- 'jaMbUddIve 2 bhArahe vAse imIse osappiNIe devANa ppi For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 vyAkhyAna vidhi yANaM kevaiyaM kAlaM titthaM aNusajjissai ? go0 jaMbuddIve 2 bhArahe vAse imIse osappiNIe igavIsaM vAsasahassAI titthaM aNusajjissai' tti bhaga0 za0 2 u0 8iti gAthArthaH / 16 / __ atha punarapi prakArAntareNa tIrtha vyavasthApayannAhataM titthaM jiNaThaviyaM, jassAigaroNa lanbhaI annnno| vIrAo vIreNa, duppasahaMtaM tayaM bhaNiaM // 17 // vyAkhyA--tattIrtha jinasthApitaM bhavet, yasyAdikaro vIrAt-zrImahAvIratIrthakarAdanyazcandraprabhAcAryA divadaparo na labhyate / tasya kartA zrImahAvIra eva / tacca tIrthaM duHprasabhAntaM vIreNa-zrImahAvIratIrthakRtA, bhaNitaM-bhagavatIsammatyAprAga pradarzitameva / tacca sAmprataM parizeSAt tapAgaNa eva tIrthaM bhavati / tasyAdikartA'nyaH zrImahAvIrAdaparaH ko'pi nopalabhyate / na caivaM paurNimIyakauSTrikAdisamudAyAstathA bhaviSyantIti zaMkanIyaM / teSAmAdikatR NAM candraprabhAcArya-jinadattAcAryAdInAM sarvasammatatvAt tadIyavacanai revAgra vyavasthApayiSyamANatvAcca / yA tu zrIjagaJcandrasaritastapAgaNa iti khyAtiH, sA tu yAtrAnimittakasaMghapatikhyAtivat tadAnI tapomAtrajanyA / tapasaH kartavyasya bhagavadAjJA viSayatvAt / yadAgamaH-- 'chaTThANA attavato hiAe suhAe khamAe NissesAe ANugAmiattAe bhavaMti / taM0-pariAe 1 pariAle 2 tave 3 sue 4 lAhe 5 pUAsakkAre 6' tti zrI sthAnAGga / tena tathAbhUtaH sa (tapAgaNa) eva parizeSAdacchinnaM tIrtha mantavyamiti gAthArthaH / / For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 17 atha punarapi prakArAntareNa tIrtha vyavasthApayannAha-- ahavA jassa pamANaM, mahANisIhaM havijja taM titthaM / haribhaddattaM lihiyaM, mahANisIhassa Ayarise // 18 // vyAkhyA--athaveti prakArAntaradyotane / yasya mahAnizIrtha-zrImahAnizIthasatraM pramANaM, tattIrtha mantavyaM / etacca haribhadroktaM-zrIharibhadrasUriNA bhaNitaM, zrImahAnizIthA''darza arthAt puurvaacaayailikhitmitykssraarthH| bhAvArthastu yadyapi gaNadharakRte zrImahAnizIthasUtre zrIvajrasvAmivyatikaro nAsIt , paraM tathApi uddehikAdikhaNDitapatrebhyaH pravacanahitArtha yathAvabodhamanyonyasaGgatyA zrImahAnizIthasUtralikhane tasyaiva tRtIyAdhyayane yathA zrIharibhadrasariNA zrIvajasvAmivyatikaro likhitaH / tathAhi____ 'eaMtu jaM paMcamaMgalamahAsuakhaMdhassa vakkhANaM taM mahayA pabaMdheNa aNaMtagamapajjavehiM suttamsa ya pihabbhUAhiM NijjuttibhAsacuNNIhiM jaheva aNaMtaNANadaMsaNadharehiM titthagarehiM vakkhANioM taheva samAsao vakkhANijjataM aasii| aha aNNayA kAlaparihANidoseNa tAo NijjuttibhAsacaNNIo bucchinnAo / io a vaccaMteNa kAlasamaeNaM mahaDDhipatte payANusArI vayarasAmI nAmA duvAlasaMgasuaharo smuppnnnno| teNeso paMcamaMgalamahAsuakkhaMdhassa uddhAro malasuttamajjha lihio| malasuttaM puNa suttatAe gaNaharehiM asthattAe arihaMtehiM bhagavaMtehiM dhammatitthagarehiM tiloamahiehiM vIrajiNiMdehiM paNNaviti zrImahAnizIthe tRtiiyaadhyyne| prayojanavazena likhitaH tathA vRddhasampradAyAt For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi mamuraruram vRddhaH-pUrvAcAyaH zrIharibhadrasUrivyatikaro'pi tadanantarameva likhitaH / tathAhi "ettha ya vuDDhasaMpayAo jattha ya jassa jaM payaM paeNANalaggaM suttAlAvagaM Na saMpajjai tattha suaharehiM kulihiadoso Na dAyavyo, kintu jo so eassa aciMtaciMtAmaNikappabhUassa mahANisIhasuakkhaMdhassa phuvAyariso AsI, tehiM ceva khaMDAkhaMDiehiM uddehiAIhiM heUhiM bahave pattagA paDisaDiyA, accaMta-sumahatthAtisayaMti imaM mahANisIhasuyakhadhaM kasiNapavayaNassa paramasArabhUaM paramatattaM mahatthaM kasiNapavayaNavacchallaeNaM bahumavvasattovayAriaMti kA tahA AyahiaTTayAe AyariaharibhaddaNa jaM tattha Ayarise diTuMtaM savvaM samaIe sAhiUNaM lihi aNNehiMpi siddhaseNadivAyara-vuDDhavAiajakkhaseNa-devaguttajasavaddhaNakhamAsamaNasIsaravigutta-Ne micanda-jiNadAsagaNi-khabagasaccasirippamuhehiM jugappahANasuaharehiM bahumaNNiamiNa' ti / ___etena zrImahAnizIthazrutaskandhamadhikRtya azrotavyayattatpralApino nirastA bodhyAH / acintyacintAmaNikalpaM zrImahAnizIthasUtraM sakalapravacanahitArtha pravacanavatsalena zrIharibhadrasUriNA khaNDitapatrebhyaH yAvadyathAdRSTaM tAvadeva svamatyA samucitIkRtya likhitaM tatkAlavartibhiryugapradhAnazrutadharairapyabhyupagatamityeva likhitatvAt / etena yaH kazcit zrImahAnizIthasUtra zrIharibhadrasU. riNA svamatyA likhitaM, tenAnyeSAM bahuzrutAnAM samyag zraddhAnaM nAsti, evaM zrIharibhadrasUriNA svayamevoktaM, ato nAsmAka For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 16 mapi zraddhAnamiti pUrvAparavirodhaparijJAnazUnyo vAtikavAcAlo nirasta eva / taduktavacanAnAmiha gandhasyApyabhAvAt / atrArthe zrImahAnizIthA''darzalikhitA puurvaacaaryvcnsmmtirev| tathAhi -'atra caturthAdhyayane bahavaH saiddhAntikAH kA~zcidAlApakAn na samyaga zraddadhate ityevaM tairazraddhAnarasmAkapi na samyaga zraddhAnamityAha zrIharibhadrasUriH, na punaH sarvamevedaM caturthAdhyayanamanyAni vA adhyayanAni, asyaiva caturthAdhyayanasyaiva katipayaiH parimitairAlApakairazraddhAnamityarthaH / yataH sthAna-samavAyajIvAbhigama-prajJApanAdiSa na kathaJcididamAcakhye-yathA pretya santAyasthalamasti, tadguhAvAsinastu manujAsteSu paramAdhArmikANAM punaH 2 saptASTavArAn upapAtaH, teSAM tairdAruNairvajrazilAgharaTTakasaMpurairdalitAnAM paripIDyamAnAnAmapi saMvatsaraM yAvat prANavyApattirna bhavatIti / vRddhavAdastu punaryathA tAvadidamArSa sUtraM vikRtizca nAtra praviSTA, prabhUtAzcAtra zrutaskandhearthAH suSTha atizayena sAtizayAni gaNavaroktavacanAnIti | tadevaM saMsthite na kiJcidAzaGkanIya' / atra bahuzrutairnAmaprAheNa uktAsaGgatArthavacanAni (vAkyAni) vimucya sarvamapi zrImahAnizIthaM pramANIkRtaM / vRddhaistu vAkyAnAM viruddhArthatvameva nAbhyupagataM / abhyupagataM cAnuktamapyuktamiti bhaNitvA sakalamapi mahAnizIthamapramANatayA vAtikavAcAlairiti / tatra nidAnaM tAvat prakriyAvAcakanija-nija-vacanavirodhivacanAtmakatvameva / tathA ca siddhaM zrImahAnizIthasUtrapramANavAdi tIrthamiti For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 20 www.kobatirth.org vyAkhyAna vidhi zrIharibhadrasUriNoktamavasAtayaM / anyathA prAguktaprakAreNa vacanAnupapattiH prasajyeta / na caitattIrthasvarUpaM auSTriketi prasaktaM, tasyApi zrImahAnizIthasUtrasyAGgIkArAditi vAcyaM / mugdhajanaAntijanakasya tasya tIrthasamIpasthityarthaM vacomAtreNAGgIkArAt / kathamanyathA anAdisiddhaM pAkSikaM pUrNimAyAmevAsIta, caturdazI tu paryuSaNAcaturthIvadAcariteti bhaNitiH syAt / taddvyaJjakaM tu aSTamIpAte caturthatapazcaityaparipATIpramukhamaSTamIkRtyaM saptamyAM caturdazIpAte ca pAkSikakRtyaM pUrNimAyAmiti / yattu kharatara - bhedavizeSeNa vidhiprapAyAM caturmAsakacaturdazIpAte pUrNimA yukteti bhaNitaM, tadapi tIrthasammata paramparAleopena jamAlivattIrtha bAhyatAbhivyaJjakaM bhavatyeva / yadAgamaH - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AyariaparaM paraeNaM, AgayaM jo u ANunubbIe / koi avAI, jamAliNAsaM sa NAsIhiti // 1 // ci sutrakRdaGganiryuktau / jamAlivattIrthapratipakSoM hi niyamAnmithyAdRSTireva syAt / tasya ca jinapravacanamAtrasyApyaprAmANyenAbhyupagame kuto mahAnizIthAbhyupagamaH / tena laumpakasya ' Namo arihaMtANa' miti padasyeva tasyApi zrImahAnizIthasyAGgIkAro'pi vacomAtreNa, na punarbhAvata iti nAtiprasaGgaH / yadi vacomAtreNAGgIkAro'pi pramANatayAbhyupagamyate tarhi digambarAdayaH sarve'pi samyagdRza eva bhaveyuH / devo'rhan, guruH susAdhuH, dharmastu kevalI prajJapta evetirUpeNa devAdInAM vacomAtreNAbhyupagamAt / tasmAt For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zatakam 1 2.1 sarveSAmapi jainA''bhAsAnAM jainapravacanAbhyupagamo'pi nija evopahAsya karo nijamativikalpitaprakriyAnurodhena dravyata mantavya iti tAtparyamiti gAthArthaH // 19 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha tIrthavyatiriktAnAmunmArgabhUtAnAM vivekamAha - sesA khalu ummaggA, loDaalouttarehiM duvigappA | loia ummaggA puNa, kavilappamuhA muNeanvA // 16 // vyAkhyA--zeSA-uktasvarUpatIrthavyatiriktAH unmArgAH, khalaravadhAraNe, saMsAramArgA eva / mArga ityatraikavacanaM, unmArgA ityatra bahuvacanaM ca mArga eka eva bhavati, unmArgAstu bahava iti jJApanArthameva / etacca laukikamArge'pi pratItameva / jigmi| SitanagarAbhimukhaM pratyeka eva mArgaH, zeSAstu navApi diza unmArgA eva / tenonmArgA laukika lokottarAbhyAM dvivikalpAH dviprakArAH, tatreti zeSaH / tatra laukikonmArgAH kapilazabdena kApileyadarzanaM - sAMkhyadarzanamityarthaH, tatpramukhAH kApileya saugatAkSapAdAdayo'nekavidhA bhinna-bhinnasvarUpAH pratItA eva / te ca sarve'pi nayavAdAH saMkhyayA vacanasaMkhyAkA api sambhavanti / yadAgamaH jAvaiA vayaNapahA, tAvaiA ceva huMti NayavAyA / jAvaiyA NayavAyA, vayaNapahA tattiyA ceva // 1 // tti gAthArthaH // 19 // atha lokottaronmArgAnAha louttarA ya saMpai, digaMbarappamuhapAsapajjatA / te puNa titthAbhAsA, titthayarAbhAsasaMThaviA ||20|| For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 22 www.kobatirth.org vyAkhyAna vidhi - vyAkhyA -- lokottarAzconmArgA - lokottara mithyAdRSTayaH, samprati vartamAnakAle, digambarapramukhAH pAzaparyantAH - pAzacandrIyaparyavasAnAH, pramukhazabdAt pauNimIya kauSTrikAJcalika-sArddhapauNimIya kA''gamika-laumpaka-kaTuka-vandhyanAmAno prAyAH / te ca tIrthAbhAsAH tIrthavadAbhAsante iti tIrthAbhAsAH / te ca kiMlakSaNAH 1 tIrthakarAbhAsasaMsthApitAH ' kAraNAnurUpaM kArya' miti vacanAt tIrthA''bhAsAstIrthakarA''bhAsasaMsthApitA eva bhavanti / tena tIrthakarAbhAsAH zivabhUti1 candraprabhAcArya 2 jinadattAcArya 3 narasiMhopAdhyAya 4 sumatisiMhAcArya5 zIladeva6 lampaka7 kaTuka 8 vandhya9 pAzacandranAmabhiH krameNAvasAtavyA iti gAthArthaH // 20 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha dazApi tIrthamAsAstIrtha karAbhAsAzcopodghAtaniyuktau ye yathA dUSitAH tathA tAn krameNAha - tesu vi NijjuttIe, NAmaggAheNa dUsiA khamaNo / sesA parUvaNAe, NiameNaM dUsiyA hu~ti ||21|| vyAkhyA -- teSvapi - dazasvapi nAmagrAheNa kSapaNako diga mro dUSitaH, zeSAstu prarUpaNayA niyamena dUSitA bhavanti / kva 1 niryukta arthAdupodghAtaniryuktAviti gAthArthaH // 21 // // 21 // atha podghAtaniyuktAvapi boTikaH kasmin dvAre bhaNitaH 1 iti darzayannAha- chabbIsA ikArasa, dAraM tasseva jAya NijjuttI / tIe jamAlimuhA, boDiyapajjaMtayA bhaNiyA ||22|| For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zatakam www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 23 vyAkhyA -- SaDaviMzatau ekAdazaM dvAraM samavatAralakSaNaM, tasyaiva yA niryuktiH, tasyAM jamAlipramukhAH boTikaparyantAH bhaNitAH / tatrAvidyamAnApatyatvena jamAlyAdIn parityajya boTiko'dhikRto vakSyate iti gAthArthaH ||22|| atha boTikasyotpattimadhikRtya kAlaM kSetraM ca niryuktigAthayaivAha- chabvAsasayAI NavattarAI, taiA siddhiM gayassa vIrassa | to boDiANa diTThi, rahavIrapure samupaNNA ||23|| vyAkhyA ca sugamaiveti gAthArthaH ||23|| atha boTikasyotpattinimittaparijJAnAya niryuktigAthAmAharahavIrapuraM yaraM, dIvagamujANa ajjakaNhe ya / sivassuvahiMmi ya, pucchA therANa kahaNA ya ||24|| vyAkhyA - rathavIrapuraM nagaramityAdi yAvat 'tattha ya dIvagamujjANaM, tattha ya ajjakaNhA NAma AyariA samosaDhA, tattha ya ego sahasamala sivabhUI NAmetyAdi sarvaM hAribhadrIyavRttau kathAnakAdava sAtavyamiti gAthArthaH ||24|| atha boTikasya nAmyatrataM marIcivacanena dUSayituM niryukti For Private And Personal Use Only gAthAmAha - sukkaMbarA ya samaNA, NiraMbarA majjha dhAuratAI / huraMtu a me vatthAI, arihomi kasAyakalusamaI ||25|| vyAkhyA ca vRttigatA yathA - zuklAnyambarANi vastrANi yeSAM te zuklAmbarAH zramaNAH / tathA nirgatamambaraM yebhyaste nira
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 24 vyAkhyAna vidhi - mbarAH - jinakalpikAdayaH, 'majjhatti' mametyAdi hAribhadrIyavRttito'vasAtavyamiti gAthArthaH ||25|| atha marIcitA yaduktaM, tadvyaktIkurvannAha--- tehi samaNA duvihA, kahiA te therakappaNikappA | jiNakappo vucchinno, jambUnivvANasamayaMmi ||26|| vyAkhyA -- yena kAraNeneha jinakahipakAdaya eva nirambarAH bhaNitAH tena kAraNeneha zramaNA dvividhAH kathitAH / te ca sthavirakalpikA jinakalpikAzceti / tatra jinakalpaH sAmprataM nAstIti darzayati- 'jiNakappo' tti | jinakalpo jambUnirvANasamaye vyucchinnaH / yaduktaM -- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 2 3 4 maNa- paramo hi pulAe, AhAraga khavaga-uvasame kappe / 8 For Private And Personal Use Only 67 * E 90 saMjamatiga-kevala-sijjhaNA ya jaMbU mmi bucchinnA || 1 || iti pravacanasAroddhAre / tatra kappotti jinakalpa iti gAthArthaH ||26|| atha sAmprataM kaH kalpaH 1 kathaM bhavatItyAha-saMpai a therakappo, sajjho AhAravatthamAIdi / hi sAmaggiabhAvA, kajjaM saMpajjae kiMci // 27 // ' vyAkhyA - samprati ekaH sthavirakarUpo vartate iti gamyaM / sa ca AhAravastrAdibhiH sAdhyaH / AhArAdikamantareNa sthavirakalpakAnAM zarIrasthitireva na bhavati, zarIrAbhAvAcca eko'pi kalpo na bhavati, kutaH sthavirakarUpaH 1 ata eva zrI sthAnAMge
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 'kappati NigaMthANa vA NigaMthINa vA tao vatthAi' mityAdinA sAdhanAM vastrAdeH kalpyatApi bhnnitaa| nahi kAraNasAmagyabhAve kiMcitkArya sampadyate / yaduktaM'nAkAraNaM bhavetkArya, nAnyakAraNakAraNaM / anyathA na vyavasthA syAt, kAryakAraNayoH kvacit // 1 // iti gAthArthaH // 27 // athavaM nAmagrAheNa dUSito digambaraH kiM kRtavAnityAhaiccAi a NijjuttipamuhavayaNehiM dUsio khamaNo / titthaM va teNa (mao) teNaM, mUlAo Agamo cio||28|| vyAkhyA-ityAdiniyuktipramukhavacanairdUSitaH kSapaNaka:digambaraH, tIrthamiva tIrthAbhimata AgamaH apigamyaH, Agamo'pi mUlAt tyaktaH / pauNimIyakAdInAmiva aMzato'pi nijaprakriyArUpatayApi nAbhyupagataH tena / yadyapi tIrthAbhimatAgamasammatyA digambaramatanirAkaraNaM prAyo'sambhavi, tathApi devo'hannevetyAdibhaNanena ayamapi mArgaH siddhAntokto bhaviSyatIti mugdhajanabhrAntinirAsArthamavasAtavyamiti gAthArthaH // 28 // atha mugdhajanabhrAntikAraNaM digambaravacanaM nirAkurvannAha-- dhammovagaraNamittaM, pariggaho tA suvaNNajiNapaDimA / parimiapariggahammi, jai hujjA desaviraINaM // 26 // vyAkhyA-dharmopakaraNamAtraM yadi parigraha ucyate tarhi suvarNajinapratimA, upalakSaNAd rajataralA dipratimA tatpUjopakaraNAni sauvarNakalazAdIni ca parigrahatayA dezaviratInAM For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi parimitaparigrahe'rthAdantabhaveyuH / tadapi tyajanabuddha yA / yataH parimitaparigraho'pi sarvaparigrahatyajanabuddhimatAmeva bhavati / ata eva svalpaH svalpataraH parigrahaH zobhanaH / yaduktaM - 'saMsAramUlamArambhAsteSAM hetuH parigrahaH / tasmAdupAsakaH kuryAd, alpamalpaM parigraha / / 1 // miti yogazAstre / evaM suvarNapratimAdikamapi svalpaM svalpatarameva zobhanaM sampadyate, parigraharUpatvAt / tacca na kasyApi sammataM / tasmAdyathA suvarNapratimAdikaM ( parimita ) parigraho na bhavati, tathA sAdhanAM dharmopakaraNAnyapi parigraho na bhavati, dharmopakaraNavyatiriktaH parigraha itivacanAta / paraM sAdhanAM mUrcchayAdhikavastrapAtrAdidhAraNaM dharmopakaraNameva na bhavati 'mucchA paringaho vutto' ttivacanAt / ata eva sAdhanAM svazarIre'pi mUrchA na bhavati 'avi appaNo vi dehami nAyaraMti mamAiaM tivacanAt / vastrAdimAyAzca zarIramarchA''yattatvAditi gaathaarthH|| __ atha prarUpaNayodiSTamArgAnAhaaha je parUvaNAe, ummaggA te a mggpddivkkhaa| caMdappahAihito, saMjAyA loavikAyA // 30 // __vyAkhyA-'atheti nAmagrAheNa dUSitasya digambarasya bhaNanAnantaraM ye prarUpaNayA unmArgAH, te ca mArgasya-tIrthasya pratipakSA eva, candraprabhAcAryA dibhyaH saJjAtAH lokavikhyAtAH / yAvantaH pUrNimApAkSikAbhyupagantAraH, teSAM sarveSAmapi candraprabhAcAryaH pitAmahaH / tena tato jAtAH AJcalikAgami For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| kAdayo loka vikhyAtAH-samyagadRSTilokavizrutAH / samyagadRzo hi jAnanti-yadete pauNimIyakAnnirgatAH iti gAthArthaH // atha yayA niyuktyA pUrNimApakSa unmArgo jJAyate, tAM niyuktimAha mahurAe jiNadAso, iccAiA Nigamassa NijjuttI / tIe caudasimaggo, ummaggo puNNimApakkho // 31 // vyAkhyA-mahurAe jiNadAso ityAdirUpA'mahurAe jiNadAso, AbhIra vivAha goNa uvavAso / bhaMDIra mitta vacche, (abacce) bhatte NAgohi AgamaNaM // 1 // ti gAthA nirgamasya SaDaviMzatidvAreSu tRtIyadvArasya niyuktirapi upasarganiyuktyantargatA 'toe' tti tasyAM niyuktau caturdazImArgaHcaturdazyAmeva caturthatapaHprabhRti pAkSikakRtyaM maargH| evaM ca sati tatpratipakSaH-pUrNimApakSa unmaargH| mArgonmArgayozca parasparaM pratipakSarUpatvAdityakSarArthaH / bhAvArthastu sakathAnakaH hAribhadrIyavRttito'vasAtavyaH / sa ca digmAtreNa tvevaM-'sovi sAvao amica uddasIsu uvavAsaM karei potthayaM ca vAei, tevi-tAvapi kaMbalazaMbalanAmAnau vRSabhau taM soUNa bhaddayA jAyA jammi divase sAvago Na jemeti taM divasaM tevi Na jemaMti, tassa sAvagassa bhAvo jAo' tti zrIhAribhadryAM / atra hi zrIpArzvanAthatIrthasambandhino jinadAsazrAvakasya caturdazyAM niyamenopavAsakaraNe caturdazyAmeva pAkSikakRtyamanAdisiddhaM bhaNitaM, arthAt pUrNimApAkSikakRtyAbhyupagantA pUrNimApakSaH unmArga eveti gAthArthaH // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 28 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi - athopodghAtaniryuktyaiva laumpakamataM nirAkartuM dvAraparijJA nAya upodghAtaniyuktevivekamAha aha bIyA varavariA, NiggamadArasta hoi NijjutI / tI vidAragAhA, samAsiA sA imA hoi ||32|| vyAkhyA - atheti pUrvavat / dvitIyA avatar 'vIraM ariTThaNemi' mityAdirUpA nirgamadvArasya paDviMzatidvAreSu tRtIyadvArasya niryuktirbhavati / tasyAmapi dvitIyavaravarikA niyuktAvapi yA sabhASyadvAragAthA, sA imA - anantaravakSyamANA bhavatIti gAthArthaH // 32 // athoddiSTAM nirgamadvArAntargatAM niryuktidvAragAthAmAhaNivvANaM cigAgi, jiNassa ikkhAga sesagANaM ca / sakahA thabha jiNahare, jAyaga teNAhi aggiti ||33|| vyAkhyA ca hAribhadrIyavRttito'vasAtavyeti gAthArthaH / 33 / atha sAmpratamabhihitadvAragAthAyAH dvAradvayavyA cikhyAsayA mUlabhASyagAthAmAha- thUbhasaya bhAuANaM, cauvIsaM caiva jiNahare kAsI / savvajiNANaM paDimA, vaNNapamANehiM NiaehiM ||34|| | vyAkhyA - stUpazataM bhrAtRNAM bharataH kAritavAniti / tathA caturviMzatimeva jinagRhe - jinAyatane, 'kAsIti - kRtavAn' kAH 1 ityAha-sarvajinAnAM pratimAH varNapramANairnijanijaiH - AtmIyairityarthaH iti gAthAthaH || 34 // etacca vyAkhyAnaM hAribhadrIya vRttigatamava sAtavyaM / For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / 26 athaitad gAthAdvikaM laumpakamatamadhikRtya kIdRzaM bhavatIti darzayituM prathamaM laumpakamatasvarUpamAha paDimArAiapakkho, mukkhANaM hoi macchiANaM va / lUAlAlAjAlaM, taNachijja maNuabAlANaM // 35 // vyAkhyA--pratimA rAtipakSaH- jinapratimAvairIjanasamUhaH, mUrkhANAM-dharmAdharmasvarUpa-vivekavikalAnAM, makSikANAmiva luunaalaalaajaalN| yathA lUtAlAlAjAlapatitA makSikAH tatraiva mRtyumApnuvanti, tathA pratimA'rvacojAlapatitAH makSikAkalpAH markhAstatraivAnanta-saMsArabhAjo bhavanti / tadapi jAlaM tRNacchedyatRNamAtreNa vidAraNIyaM, keSAM ? manujabAlAnAM daNDAdigrAhakA yuvAno dUre, manujabAlakAnAmapi krIDAgRhItatRNenApi chedya bhavati / evaM ca sati pratimA'rAtipakSo'pi bahuzrutA dUre, alpazrutabhAjAmapi samyagdRzAM tRNenApi chedyo bhavatIti gaathaarthH||35|| atha tRNakalpaM kiM?ityAhataNakappaM paNa eaM, gAhadugaM appbuddhisNghirN| laMpagama uttajAlaM lIlAe teNa suhachijjaM // 36 // vyAkhyA-tRNakalpaM-tRNasadRzaM punaretat gAthAdvikaM 'nivvANa' mityAdyanantaroktaM alpabuddhisaMgRhItaM, tena laumpakamatoktajAlaM lIlayA-sukhena chedya bhavatIti gAthArthaH // 36 // atha laumpakavikalpamiSTApattyaiva daSayannAhaeaM apamANaM ti a, bhAsaMte hoi iTThaphalasiddhi / arihaMtANaMpi payaM, apamANaM tassa kiM sesaM 1 // 37 // For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 30 vyAkhyAna vidhi 7 vyAkhyA - etad gAthAdvikamapramANaM asmAkaM pramANaM na bhavatIti bhASamANe lumpake iSTaphalasiddhirarthAdasmAkaM vAMchita - phalasiddhiH / kAraNamAha - ' arihaMtANaM pi' ti Namo arihaMtANamityapi padamapramANaM bhavet kiM zeSaM anuyogadvArAdi sarvamapi zrutaM tasya laumpakasya / yasya tu sarva zrutamapramANaM tena saha / zrutapramANavAdinAM vivAdo'kiJcitkara eva, granthasammatyAdikaM darzayitumazakyatvAt / ayaM bhAvaH - yadi laumpako bhaNati -niryuktibhASyAdikamasmAkamapramANaM, tarhi zrutamAtrasyAprAmANye siddhe zrutapramANavAdinAM uktagAthAdvikenApi jinapratimArAdhanasiddhiH anyathA tasyAprAmANyAsambhavAt / yadi ca bhaNati pramANaM tarhi tenaiva pratimArAdhana siddhirityubhayathApISTaphalasiddhiriti gAthArthaH // athoktagAthAdvikasyAprAmANye siddhe sarvaM zrutamapramANaM kathaM bhavati 1 ityAha-gAhAdugaparihAre, parihAro hor3a suttamittassa | jaM Nijjuttijutto, aNuogo sutamittassa ||38|| vyAkhyA-gAthAdvikaparihAre - anantarokta niyukti - bhASyagAthayoH parihAre sUtramAtrasya parihAro bhavet / tatra hetumAha - 'jaM NijjutItyAdi / yasmAt kAraNAt sUtramAtrasyAnuyogo vyAkhyAnaM niryuktiyukto bhaNitaH 'bIo NijjuttimIsao bhaNio' ti vacanAt / niyuktiyuktayAkhyAna parihAre ca vyAkhyeyaM sUtraM sarvamapi parihRtaM bhavet / vyAkhyeyavyAkhyAnayoranyonyAnuviddhatvAditi gAthArthaH ||38|| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam atha niyuktirapi kIdRzI sUtrAnuyogo bhaved ? ityAhaaNuoge sANugamA, Nijjutti seva suttannuoge| aNNahaNuogadAraM, apamANaM hoi vattanvaM // 36 // vyAkhyA-anuyoge-padaikadeze padasamudAyopacArAt anuyogadvAre sAnugamA-sAnuyogA niyaMktirmaNitA ; saiva-tathAbhUtaivasavyAkhyAnaiva sUtravyAkhyAnaM bhavati, anyathA yadi savyAkhyAnA sUtravyAkhyAnaM nocyate, tarhi anuyogadvAraM-anuyogadvArasUtramapramANaM vaktavyaM bhavet / tatra sUtraniyuktyoravizeSeNa vyAkhyAnayobhaNitatvAt / 'se kiM taM aNagame 2 duvihe paM020 suttANugame NijjuttiaNugame tti vacanAditi gAthArthaH // 36 // athAtidezena parAbhiprAyaM dUSayannAhaeeNaM NijjuttI, apamANaM bhAsamAipakkhevA / ia vayaNaM pakkhittaM, bhAsAINaM pamANattA // 40 // vyAkhyA--etenAntaroktayuktiprakAreNa niyuktirasmAkaM pramANameva, paraM bhApyAdiprakSepAdapramANaM gaDulitatvAditi vacanaM prakSiptaM-nirastaM, kuto ? bhASyAdInAmapi pramANatvAt-pramANabhUtabhASyAdiprakSepainiyuktirapramANaM na bhavedityarthaH // 40 // atha pramANabhUtena sUtravAkyAdinA yuktaM pramANamapi yadyapramANaM bhavet, tarhi atiprasaMgeneSTApattimAha aNNaha NaMdipramuhAtidesavayaNehiM bhagavaI juttA / apamANaM vattabA, evaMpi samIhiaM amhaM // 41 // For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 32 vyAkhyAna vidhi vyAkhyA -- anyathA pramANabhUtena vAkyAdinA saMyuktA niryuktiryadyapramANaM bhavettarhi bhagavatI apirgamyaH, bhagavatyapyapramANA vaktavyA syAt, tasyA api nandI - jIvAbhigama-prajJApanAsiddhagaNDikAnAmatidezavAkyairyuktatvAt / tathAhi - 'se kiM taM AyAro ? AyAreNaM samaNANaM niggaMthANaM AyAragoaro, evaM aMgA bhANiyavvA, jahA gaMdIe jAva suttattho khalu paDhamo, bIo NijjuttimIsao bhaNio / taio a Niravaseso, esa vihI hoi aNuoge || 1 // tti / bhaga0 za0 25, u0 3 / tathA evaM 'jahA jIvAbhigame paDhamo ra auso Niravaseso bhANiyavvo' tti, bhagavatI sUtra - zataka 0 11, u0 3 / tathA 'NeraiA bhaMte! kevaiaM kAlaM ThiI paNNattA, evaM bIaThiipadaM NiravasesaM bhANiyavvaM jAva ajahaNetyAdi bha0 za0 11, u0 11 / tathA ujjumaINaM bhaMte! apae sie jahA naMdIe jAva bhAvao ityAdi / bhaga0 za0 7, (8) u0 2 tathA prakaraNasyApyatidezo, yathA- 'jAva siddhagaMDiA sammattA, kappANa paTTA bAhulluccattameva saMThANamityAdi / bhaga0 za0 9, (2) u07 / etadvRttau ca siddhagaNDikAsiddhasthAnapratipAdanaprakaraNamityAdi / etenA'smAkaM prakaraNamapramANamiti va bANo laumpako nirasto bodhyaH / bhagavatyAmapyatidezarUpeNa prakaraNasammaterdarzitatvAt prakaraNApramANavAdino laumpakasya bhagavatyAH sutarAmeva parihArArhatvAt / nanu bho ! bhagavatyAM yadatidezarUpeNa nandIprabhRtikaM bhaNitaM, tat Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| gaNadharakRtaM sAmprataM vyucchinnaM, yacca vidyamAnaM tattato'nyadeveti cet / satyaM, tarhi niryuktAvapi bhASyAdikaM tathaivAbhyupagantavyaM, ubhayatrApi yuktestaulyAt / ata eva niyuktau mUlabhASyagAthA ityAdi bhnnitmpi| tathA 'satta pavayaNaNiNhagA paM020-bahurayA 1 jIvapaesiA 2 anvattiA 3 sAmuccheiyA 4 dokiriyA 5 terAsiyA 6 abaddhiA 7 ityAdyadhikAro goSThAmAhilotpatteH pazcAdeva prakSitaH / yadi ca zrIsudharmasvAminA goSThAmAhilo nihnavatvena zrIsthAnAGga bhaNito'bhaviSyat, tarhi goSThAmAhilo bhaNati tat satyaM, uta durbalikApuSpapramukhaH zrIsaMgho bhaNatitat satyamiti nirNayArtha tIrthaGkarasamIpe zAsanadevatAyAH preSaNaM nA'bhavipyat / nihnavatvena zrImahAvIrokto goSThAmAhilo'satyavAdIti nizcayAt / kiJcAstAmanyata , goSThAmAhilasya dIkSAdikamapi nA'bhaviSyat / evaM jamAliprabhRtayaH zeSanihnavA api nAmaprAheNa prarUpaNayA vA sUtre'nuktA evAvasAtavyAH / evaM prarUpaNAkArI amukanAmA sAdhunihnavo bhaviSyatIti / sUtroktAkalpyavastuviSayaprabhRtirAgamavyavahAriNo'pi na bhavati 'No imaM sAvajjati paNNavettA paDisevittA (Na) bhavatIti vacanAt / nahi zrutavyavahAri nindya kRtyaM kevalyapi karoti, zrutavyavahArasya kevalinopyabhimatatvAt / yacca zrute AgamavyavahAriNo balavattvaM, tatsAmAnyoktavidhyullaGghanena viziSTAcArasya nizcayAdavasAtavyam / tacca zrutavyavahAranindya na bhavati, pha(ba)lavattayA nindyakartavyasya tatrAsambhavAt / yathA zrIsthalabhadrasya kozAgRhe For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 vyAkhyAna vidhi caturmAsakAvasthAnaM / tasmAt sarvasyApi zrutasya prAyo yathAsambhavaM prakSepoddhArasambandhaparAvRttyAdikamaryAdAkArakaH prAyaH caramazrutadhara eva bhavati, tasyaiva tathApravRttAvadhikArAt / tena tathAbhUtaH samprati zrIvajrasvAmyeveti / vRddhasampradAyo'pi samyageva / prAyograhaNAt kvacitkadAcita yugapradhAnaH yugapradhAnazrutadharo vA'pi sambhavati, tatkRtasyApi tIrthasammatatvAt / yathA sabhAprabandhena shriiklpsuutrvaacnaa| anyathA ekAdazAGgadhAriNAM meghakumAra-skandhaka-jamAliprabhRtInAM aGgAdiSa avidyamAnAnAmapi vyatikarAH sUtre kena prakSiptAH sarvasammatA jAtA ? iti paryAlocyam / yattu niyuktibhApyacUrNAdInAmAdhunikatvena bhaNanaM, tatkAlAnubhAvAt avaziSTAnAM prAcInAnAmeva saMkSiptAthapAThaparAvRttyAdinA vRtte rivAvasAtavyaM / prAcInatvaM ca pUrvAcAryasammatyA zrImahAnizIthAdarza likhitaM prAga pradarzitameva / tena niyuktibhASyacUAdyanaMgIkAre arthprtyniiktaa'pi| yadAgamaH'suaM par3acca tao paDiNIA paM0 taM0 suttapaDiNIe 1 atthapaDiNIe 2 tadubhayapaDiNIe' 3 tti / shriisthaanaaNge| vRttiyathA-sUtra-vyAkhyeyaM, arthastadvyAkhyAnaM niryuktyAdiH, tadubhayaM ca dvitayamiti / tasmAt prakSepamAtreNa pramANaM sadapramANaM na bhavatyeva, pratyutA'nukUlaprakSepasya sUtravyAkhyAnabhUtatvena mUlasya dAyahetutvAt / tena pramANastha sUtrAderaprAmANyaM tAvadapramANaprakSepeNa eva syAt / apramANaprakSepastu tIrthAbhimatasUtraniyuktyAdau kvApi na sambhavati virodhAt / yadi cAgamaviparItaprakSepo'pi tIrthasammato For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / 35 bhavettarhi digambarAdimArgA api tIrthadRSyA na bhaveyuH AgamaviruddhaprabhRterapi tIrthasammatatvAt / tasmAt prakSepamAtreNa yadi niryukteH parihArastarhi bhagavatyAdeH sutarAmeva parihAraH kartavyaH, tatrApi prakSepasya prAg pradarzitatvAt / yadi ca satyapi prakSepe bhagavatyAdyaGgIkArastarhi niyuktyAderapIti, ubhayathApi sAmyAt / evaM ubhayathApyasmAkaM samIhitaM sampannamityadhyAhAryamiti laumpakena saha vivAdasya paryavasAnAditi gAthArthaH // 41 // athaivamuktaprakAreNa sUtre'pi prAsAdapratimAdInAM kArApakAdeH sulabhatve'pi zraddhAnakAraNamAhate aNuogajutte, sutte parimANakAragappamuhA / sulahA saddahaNaM puNa, daMsaNamohassa khaovasame || 42 // vyAkhyA -- yena kAraNena prakRtasUtrAnukUlagranthAntaravacanena mizritaM pramANaM sadapramANaM na bhavati, tena kAraNenAnuyogayuktesAnuyoga niyuktiyukte prasaMgAnuprasaMgAgatAnuyogayukte ca sUtre 'Namo arihaMtANa' mitipadamAtralakSaNe pratimAkArakapramukhAHpratimA- prAsAda-pratiSThA kArakakArApakapramukhAH sulabhA :- sukhaM labhyAH / tathAhi - sAdhAraNaprAsAdapratimAdInAM kArApaNAdau mukhyavRttyAdhikAraH cakravartyAdisamyagdRzAM rAjJAmeveti paJcA - zakAdau bhaNitaH, tatkAritAnAM ca prAsAdAdInAM mAtsaryAdidoSarAhityena sarvasammatatvena copAdeyatvAta / tenAsyAmavasarpiyAM pratimAdikArApakaH prathamaH samyagdRSTI rAjA bharatacakravartI / tena kAritamaSTApadAdau jinabhavanAdikam / taccopodghAta For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 36 vyAkhyAna vidhi niryu ktitryAkhyAnabhUtayA 'thUbhasaya bhAu ANa' mityAdibhASyagAthayA prAgupadarzitameva / paramuktaprakAreNa zraddhAnaM punardarzanamohanIyasya kSayopazame upalakSaNAt jJAnAvaraNIya kSayopazama sahakRte satyeva syAt / ubhayorapi sahakAryasahakAribhAvasambandhena kAraNatvAditi gAthArthaH // 42 // 1 athoktArthasaMvAdanArthaM namaskAraniryu ktigatAM gAthAmAhaNANAvara Nijjassa u, daMsaNamohassa taha khaovasame / jIvamajIve aTThasu, bhaMgesu a hoi savvatya // 43 // vyAkhyA - jIvAjIvAnadhikRtya apTasu bhaGgeSu zraddhAnaM tu jJAnAvaraNIyasya darzanamohanIyasya ca kSayopazame satyeva sarvatra bhavati / te cASTau bhaGgA amI - ekaH sAdhuH 1 ekA pratimA 2 bahavaH sAdhavaH 3 bahuvyaH pratimAH 4 ekaH sAdhurekA pratimA 5 ekaH sAdhurbahvyaH pratimAH 6 bahavaH sAdhavaH ekA pratimA 7 bahavaH sAdhavaH bahavyaH pratimAH 8 iti / sarvatrApi zraddhAnaM samyagdRzAmeva bhavati / tasyaiva ( teSAmeva ) tayoH karmaNostathaiva kSayopazamAt / tatra kevalasUtrArtha lakSaNaH prathamo'nuyogaH 'namo'hRdbhyaH ityatrArhanti zakrAdikRtAM pUjAmityarhantastebhya iti zabdavyutpattyaivAvasAtavyaH / tadanukUlA niryuktiryathA 'arihaMta baMdaNaNamaMsaNAI, arihaMti pUasakAraM / siddhigamaNaM ca arihA, arihaMtA teNa vaccaMti' || 1 ||tti | tathA 'arihantRbhya' ityatra arIn ghnantIti arihantArastebhyo'rihantRbhyo'rayaH ke 1 itiprazne niryuktiryathA For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 'aTTavihaMpi a kammaM, aribhUaM hoi savvajIvANaM / taM kammamarihaMtA, arihaMtA teNa vuccaMti' / 1 / / tatrASTavidhAnyapi karmANi jIvena nibaddhAnyeva bhavanti / nibandhastu kAryatvena kAraNAyatta iti prasaMgAgatAni karmabandhakAraNAnyapi vaktavyAni / tatra jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyakarmabandhakAraNAni yathA-- 'paDiNoja aMtarAo-baghAyae tappaosaNiNhavaNe / AvaraNadugaM bhUo, baMdhai accAsaNAe a' // 1 // tti / tathA darzanamohanIyakarmabandhakAraNAni yathAarihaMtasiddhaceia-tavasuagurusaMghasAhupaDiNIo / baMdhai daMsaNamohaM, aNaMtasaMsArio jeNa // 1 // tti zrIAcArAMgavRttau sammatitayA bhASyakAravacanaM / tathA upodghAtaniyuktivyAkhyAnabhUtAyAM 'thabhasaya bhAuANaM' ityAdibhASyagAthAyAM jinapratimA bhaNitAH / tAzca pratiSThitA eva pUjyA bhavantIti prasaMgAgataM pratiSThAkArakazrInAbhasUrivyatikaranibaddhaMzrIzatruJjayamAhAtmyaM vaktavyaM / tacca zrIpuNDarIkagaNadharakRtaM sapAdalakSapramANamAsIt / sAmprataM ca krameNa taduddhArarUpamavasAtavyam / jinapratimApratiSThA ca kena vidhinA bhavatItyanuprasaGgAgataM zrI haribhadrasUri - pAdaliptA''cAryomAsvAtivAcakaprabhRtiviracitAH pratiSThAkalpA api vaktavyAH / evaM ca sati Namo arihaMtANa' miti padamAtraya 'suttattho khalu paDhamo' ityAdigAthoktaistribhiH prakArairvyAkhyAnakaraNe niyukti-bhASya-cUrNi-caritrAdikaM For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi tvavazyaM vaktavyameva / anyathA 'Namo arihaMtANa' miti padasya vyAkhyAnAsambhavAt / avyAkhyAtaM ca sUtraM suptakalpameva bhavati / yadAgamaH-'suadhamme tivihe paM0 taM0-suttasuadhamme 1 atthasuadhamme 2 tadubhayasuadhamme 3' tti zrI sthAnAMge / vRttiyathA'sUyate-sUcyate vA'rtho'neneti sUtraM, susthitatvena vyApitvena ca suSThaktatvAtsUktaM, avyAkhyAnena apratibuddhAvasthatvAtsuptaM iva suptam / na caivaM 'suttaM' ti padasya tridhA niruktikalpanamanucitamiti vAcyaM / ekasyApi padasya pravacanA'nAbAdhayA'nekArthAbhidhAyakatvAt / atra vRddhasaMbAdena dRSTAnto'pi-- 'bhillamsa tinni bhajjA, egA maggei pANibhaM dehi / bIA maggai hariNaM, taiA gavarAvae gIaM // 1 // ti / tisRbhirbhAryA bhiryAcito bhillaH 'saro Nanthiti ekenaiva vAkyena sarvAsAmapi nirvacanaM kRtavAn / atra prAkRtanippattyA ekatve'pi zaro nAsti? saro nAsti2 svaro nAstIti niruktibhedena nAnArthatvAt / evamekameva suttaMti padaM vRttikAraNAgamAnAbAdhayA vidhApi vyAkhyAtaM / trayANAmapyarthAnAM pravacanA'nAbAdhakatvAt / anyathA mahArthatA-sarvatomukhatvAdyabhAvena sUtrameva na syaat| ata eva ekameva sUtraM dravyAnuyogAdibhizcatubhiranuyogaiAkhyAyamAnamAsIt / tasmAnNamo arihaMtANamiti padasya niyuktibhaNiteSu aSTasu bhaGgaSu zraddhAnaM jJAnAvaraNIya-darzanamohanIyakSayopazame satyeva, nAnyatheti tAtparyamiti gAthArthaH // 43 // For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam 36 atha pratimA'rAtisamudAyasya jJAnAvaraNIyadarzanamohanIyayoH karmaNoH kSayopazamA'bhAvena yatsyAttadAha--- tayabhAvA saddahaNaM, Na hoi teNeva tassa micchattaM / micchattA jiNapaDimA-paDivakkho jAva titthassa // 44 // vyAkhyA-tadabhAvAduktalakSaNakarmaNoH kSayopazamA'bhAvena zraddhAnamarthAjajinapratimAviSayaM na bhavati / tenaiva tasya mithyAtvaM / mithyAtvAcca jinapratimAyAH pratipakSo-vairI bhavati / na kevalaM jinapratimAyA eva, yAvat tIrthasyApi, yAvatkaraNAttIrthakarAdehaNaM, tIrtha-tIrthakara-jinapratimAdInAmanyonyAnuviddhatvena sambandhAt / anyonyAnuviddhatvaM cA''rAdhanamadhikRtya parasparamavinAbhAvitvenAvasAtavyam / ata eva tIrthapratipakSasya tIrthakarapratipakSatvasyA''vazyakatvAt, tIrthasya tIrthakarapUjyatvAt / yadAgama: titthapaNAmaM kAuM, kahei sAhAraNeNa saddeNaM / savvesiM saNNINaM, joagaNIhAriNA bhayavaM / / 1 / / tappuviA arihayA, pUiyapayA ya viNayakammaM ca / kayakicco vi jaha kaha, kahei Namai tahA titthaM // ti zrI aavshykniyuktau| tIrthasya tIrthakarapUjyatvaM ca sarvaguNAzrayatvenaiva / yadukta 'eaMbhi pUiyaMmi, Nasthi tayaM jaM na pUiyaM hoi / bhuvaNevi pUNijja, Na guNaTThANaM tao anna' // 1 // ti pnycaashke| etena vayaM tIrthakaraM tu manyAmahe, tIrthena kiM prayojanamiti nijama tikalpanayA dhASyamAzritA api nirastA bodhyaaH| For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 40 vyAkhyAna vidhi tIrthAnabhyupagame tIrthakarasyApyanabhyupagamAt / nahi putrAnabhyupagame tajjanakatvena pitRtvAbhyupagamaH sambhavati / putreNaiva pitRtvavyapadezasya jAyamAnatvAt / evaM ca yathA jAtena putreNa devadattasya pitRtvapadavI dattA, tathA jinena vyavasthApitena tIrthena jinasya tIrthakarapadavI dattA / ata eva kRtakRtyo'pi bhagavAn jinastIrtha namaskaroti / yadAgamaH--'titthapaNAmaM kAu' mityAdi gAthAyugmaM anantarapradarzitaM bodhyam / kiJca-tIrthAnabhyupagame tIrthaMkarasyApyanabhyupagama evetyatra yuktiM 'eeNaM savvesiM ego titthaMkaro'tti gAthAvyAkhyAyAM vakSyAma iti gAthArthaH / 44 / atha pratimA'restIrthapratipakSatvasUcakaM vacanamAha-- teNaM titthamatitthaM, atitthamavi bhAsai sutitthaMti / tamasaccaM jagapAvA, ahiaM pAvaM jiNiMduttaM // 45 // vyAkhyA--yena kAraNena laumpakastIrthapratipakSaH, tena kAraNena zrImahAvIravyavasthApitamacchinnaparamparAgataM ( tIrtha ) yattadoradhyAhArAt yattadatIrtha-tIrtha na bhavatItyevaM tIrthasyAtIrthatayA bhaNanaM, atIrthamapi-jinapratimArisamudAyAtmakaM, sutIrtha-zobhanaM tIrthamiti bhASate, evamanRtamasatyabhASaNaM jagatpApAdadhikaM pApaM-kAraNa kAryopacArAt adhikapApakAraNaM 'jiNiMduttaM' jinendreNoktam / tathAhi--'ummaggamaggasaMpaTTiyANa sAhUNa goyamA ! NaNaM / saMsAro a aNaMto, hoi a sammaggaNAsINaM' // 1 // [ gacchAcAraH ] ti vakSyamANamavasAtavyaM yathA For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| xY ekatrA'satyajaM pApaM, pApaM niHzeSamekataH / dvayostulAvadhRtayo-rAdyamevAtiricyate // 1 // iti yogshaastrvRttau| evaM tIrthamatIrthamatIrthaM ca tIrthamiti bhASaNaM sarvoskRSTamRSAbhASaNaM tIrthapratipakSatvAbhivyaJjakam / evaM sarve'pyutsUtrabhASiNastIrthapratipakSA eva ityagre vakSyate iti gAthArthaH / / 45 / / athoktaprakAreNa mRSAbhASaNasya mUlakAraNamAha--- jeNaM jiNataNeNaM, NiaNAmavigappisaM sabuddhIe / taM saccaMti kayaTThA, titthamatitthaM mahAmohA // 46 // vyAkhyA--yena kAraNena svabuddhayA-vayaM jainA ityevaMrUpeNa jainatvena nijanAma kalpitaM tannAma satyamiti kRtyarthaM-karaNArtha tIrthamatIrthatvenAtIrthaM ca tIrthatvena bhASaNaM mahAmohAt-utkRSTamithyAtvamohanIyodayAdavasAtavyam / ayaM bhAvaH-jainAnAM mate utsUtrabhASiNo mithyAdRSTitvena prvcnbaahyaaH| tena-te na jainAH, nAnyatIthikA vA, hariharAdInAM devatvenA'nabhyupagamAt / nApi gRhasthAH, yatiliGgadhAritvAt / api tu vyaktanAmnA vaktumazakyatvAt avyktaaH| yadi ca mithyAdRSTitve'pi jainA bhavanti, tahi jainAH samyagdRzo mithyAdRzazceti dvavidhyena vaktavyAH syuH| taccAdya yAvatkenApi noktaM, na vA zrutaM, utsUtrabhASiNo mithyApTitvaM ca vacomAtreNa sarvasammatam / tena yadi AtmAnaM jainatvena nA'maNiSyat , tarhi te jainamajainatvenAjainaM ca jaina vena nA'maNiSyat , prayojanAbhAvAt , yathA saugatAdayaH / prayojanaM cAtmano jainatvena siddhireva / jainatvaM ca tIrthAntara For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 vyAkhyAna vidhi vartitvenaiva syAt, jinasyApatyaM jaina iti zabdavyutpatteH / tIrthAntaravartitvaM ca jinasamudAyasya tIrthatvenaiva syAt / tacca nijamArgapratipakSabhUtasya tIrthayAtIrthatayA bhaNanenaiva syAt, viruddhayo yostIrthayorasambhavAt / nanu bho ! jinasyApatyatvA'bhAve'pi jino devo'syeti jaina iti zabdavyutpattyA samyagdRSTidevAdInAmiva jainatvaM bhavatyeveti cet / satyaM, tIrthapratipakSabhUtamArgamAzritAnAM tIrthavyavasthApakasya jinasya devatvena zraddhAnameva (na) bhavati, tIrthavirodhasya tIrthakaravirodhaniyatatvAt / jinasya kartavye vacasi ca vizvAsAbhAvAt jinasya mRSAbhASitvAdyabhyupagame vacomAtreNa tIrthakarAbhyupagamaH svAtmanaH tadvaco zrotRNAM ca mahAnarthaheturunmArgapravRttihetutvAt / kiJca-vallabhaputraghAtakena saha maitrI kiM kenA'pi kasyApi dRSTA zrutA vA / na caivaM samyagadRSTidevAdInAM sambhavati, tIrthena saha virodhAbhAvAt / tIrthavirodhitvaM cAgre vakSyate iti gAthArthaH // 46 // athoktaprakAreNa mRSAbhASaNaM mithyAtvodayAdeva syAt, tena sAmAnyato mithyAtvasvarUpaM kiJcidAha micchattA vivarIaM, sabbo loo vaijja sambaMpi / jai katthavi sammaM taM, ghuNaakkharaNAyao NeaM // 47 // vyAkhyA-mithyAtvAt sarvo loko viparItaM vadet-samyagavastusvarUpaM na bhASate / turadhyAhAryaH, sa tu kutracit samyaga-satyaM bhASate, tat ghuNAkSaranyAyataH / yadAgamaH For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zatakam / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 43 'samma chiTThIu sumi, aNuvautto aheuaM ceva / " jaM bhAsai sA mosA - micchAdiTThIvi a taheva ' // 1 // ti dazave0 ni0 / etadgAthAvRttau - 'mithyAdRSTirapi tathaivaupayukto'nupayukto vA yad bhASate sA mRSaiva / ghRNAkSaranyAyena kvacit saMvAde'pi sadasatoravizeSAt yadRcchopalabdherunmattavadi'ti / tasmAt mithyAdRSTiH sarvatra viparItabhASIti gAthArthaH // 47| atha mithyAtvavat tatpratipakSabhUtasya samyaktvasya svarUpabhaNanapUrvakaM sAmAnyato mithyAtvavivekamAha--- For Private And Personal Use Only NijjuttI aNuogo, jassa pamANaM khu tassa sammattaM / sesANaM micchataM, AgADhaM vA aNAgADhaM // 48 // vyAkhyA - niryukteranugamo - bhAyyAdisvarUpaM vyAkhyAnaM, sUtravyAkhyAnabhUtAyA api niryukteranugamasya pravacane bhaNitatvAt / tathAhi - 'se kiM taM aNugame 12 duvihe paM0 taM0 sutANugame 1 NijjuttiaNugame 2' tti zrI anuyogadvAre / so'nuyogo yasya pramANaM satyatayAGgIkAraH, tasya samyaktvaM bhavati / niryuktyanugamasya bhASyacUrNyAdirUpasya prAmANyAbhyupagame janapravacanamAtramapi pramANatayAbhyupagataM bhavet ubhayapadAvyAhRtyaiva vyApteH / evaM ca tasya samyaktvaM bhavatyeva / yaduktaM --- 'savvAI' jiNe sara bhAsiAi, vayaNAI NaNNahA huMti / ia buddhI jassa maNe, sammattaM niccalaM tasya' || 1 || ti / jinoktasyaikasyApyakSarasyAzraddhAne mithyAtvaM puro vakSyate / zeSANAM turgamyaH, zeSANAM tu mithyAtvaM kharavadhAraNe, mithyA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi tvameva / tatra mithyAtvaM dvadhA-AgADhaM-tIvra, vA-athavA, anAgADhaM-mandaM, vA vikalpArthe bhavatIti sAmAnyato vibhAgo darzita iti gAthArthaH // 48 // atha prathamatayA maNitasyA''gADhamithyAtvasya vibhAgamAhaAgADhaM puNa loia-louttara bheao a duvigappaM / tesimasaggahadosA, doso NiamA a jiNasamae // 46 // . vyAkhyA-AgADhaM punarmithyAtvaM laukikalokottarabhedato dvivikalpaM-dviprakAraM, bhavati / 'tesi' ti dharmadharmiNoH kathacidabhedAt tadvatAmAgADhamithyAdRzAmasadgrahadoSAt-nija-nija gurUpadezaparatantrakriyArucilakSaNAsadgrahadoSamAhAtmyAt jinasamaye-jainazAsane, niyamAt-nizcayena dveSo bhavati / yadAgama:----'se egaio samaNaM vA mAhaNaM vA dissA NANAvihehiM pAvakammehiM attANaM uvakkhAittA bhavati, aduvA NaM accharAe ApphAletA bhavati, ahavA pharusaM vaittA bhavatItyAdi, yAvat ahammapakkhassa vibhaMge evamAhie' tti sUtra kR0 dvi0 zru0 (sU0 32) vRttiryathA-'sAmprataM viparyastadRSTayaH AgADhamithyAdRSTayo'bhidhIyante- se egaio' ityAdi / vyAkhyA-'athai kakaH kazcit AbhigrahikamithyAdRSTirabhadrakaH sAdhupratyanIkatayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatAM vA svayaM nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhiH AtmAnamupakhyApayitA bhavatItyetadeva darzayati-athavetyayanuttarApekSayA pakSAntaragrahaNArtha, kvacit sAdhudarzane sati mithyAtvopahatadRSTi For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / Q tathA apazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTipathAdapasArayan paruSaM vaco brUyAt tadyathA - odanamuNDa ! nirarthakakAyaklezaparAyaNa ! durbuddhe ! apasarA'grataH, tadasau bhrukuTiM vidadhyAt asabhyaM vA brUyAdityAdi yAvadidamuktaM bhavati yo hi krUrakarmakArI sAdhunindAparAyaNaH taddAnaniSedhakaH sa dakSiNagAmuko bhavati - dAkSiNAtyeSu narakatiryaga manuSyAmareSu utpadyate / tAgbhatazcAyamato dakSiNagAmuka ityukta' mityAdi / evaM jinapravacane pratIto'bhinivezinAmnA hi lokottarA''gADha mithyAdRSTiH mantavyaH | navaraM - jainaM mArga jainA''bhAsamArgatvena, jainAbhAsamArga ca jainamArgatvena bruvANo jainamArgavidhvaMsakaH san sAdhvAdInAM sarveSAmapi pratyanIko mantavyaH | jainamArgavidhvaMsakatvaM colutrabhASakasyaiva syAt / yadAgamaH - a a rAo asamuTTiehiM, tahAgaehiM paDilabbha dhammaM / samAhimAghAtamajosayaMtA, satthAramevaM pharusaM vayaMti | 1 | tti zrIsUtrakRdaGga (a013, gA02) vRttiryathA - 'aho a rAo a samuTTiehi mityAdi / vyAkhyA - ahorAtraM- aharnizaM, sanyagutthitAH - sadanuSThAnavantaH tebhyaH zrutadharebhyaH tathAgatebhyo vA tIrthabhyo dharmaM zrutacAritrAkhyaM pratilabhya - saMsAranistaraNopAyaM dharmamavApyApi karmodayAnmandabhAgyatayA jamAliprabhRtaya ivAtmotkarSAt tIrthakRdAkhyAtaM samAdhiM - samyagdarzanAdikaM mokSapaddhatima joSayanto'sevayantaH - samyagakurvANAH nihnavAH boTikAzca svaruciviracitavyAkhyAprakAreNa nirdoSaM sarvajJapraNItamArgaM vidhvaM For Private And Personal Use Only 45
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 vyAkhyAna vidhi sayanti kumArga ca pravedayanti, bruvate ca - asau sarvajJa eva na bhavati yaH kriyamANaM kRtamityadhyakSabAdhitaM prarUpayati / tathA ca pAtrAdiparigrahAt mokSamArgamAvirbhAvayatItyAdi / evaM sAmpratInA api yazcaturdazyAM pAkSikaM kRtyaM, strIjinapUjAM, zrAddhAnAM mukhavastrikAdikaM yAvatpRthivyAdyupamardasthAnaM jinapratimApUjAdikaM ca prarUpayati, sa sarvajJa eva na bhavatIti bruvANAH pravacanavidhvaMsakA eva mantavyA iti gAthArthaH // 49 // athA''gADhamithyAdRzAM mArgakRtyaM dUre, mArgAnuyAyi kRtyamapi ( na ) bhavatIti darzayatitullAhiM kiriyAhiM, Na hoi maggANusAri kiccapi / uppahapaha kiriANaM, tullANavi aMtaraM guruaM // 50 // vyAkhyA-tulyAH-samyagdRg mithyAdRgbhyAM vidhIyamAnatvena samAH kriyAH- tapaH saMyamAdilakSaNAH, tAbhiH kriyAbhirAgADhamithyAdRzAM mArgAnuyAyi kRtyamapi na bhavati / tatra dRSTAntamAha--' uppahetyAdi / utpathaM - jigamiSitanagaraM pratyunmArgaH, panthA ca mArgaH, utpathaM ca panthA cotpathapanthAnau tayoH kriyAHsamIhitanagara prAptinimittagamanAdirUpAH pAdAdigamanA'nnabhojanapAnIyapAnasnAna-susthAnavizrAma zramApanayanAdirUpAH, tAsAM tulyAnAmapi parasparamantaraM gurukaM - mahad bhavati / taccaivaM yAbhiH kriyAbhiH prepsitanagarasya pratyAsannatAdibhavanAnukrameNa nagaraprAptirbhavati, tAbhireva kriyAbhirunmArgagAminAM prepsitanagarAt dUradUratarabhavanAdikrameNa nagarAnavAptireva syAt / etacca sarvAnu I For Private And Personal Use Only -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| bhavasiddhameva / evaM jinamArgAzritAnAmanyatIrthikamArgamAzritAnAmutsUtrabhApimArgamAzritAnAM cAMzataH kathaJcit sAmye'pi mahadantaramavasAtavyam / ayaM bhAvaH-jainadarzanaM tAvan mokSamArgatvena mArgaH, zeSANi tu saugata-kApileyAdidarzanAni jamAlyAdidarzanAni ca saMsAramArgatvenonmArgAH / yadAgamaH 'kuppavayaNapAsaMDI, sabve ummaggapaTThiA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa maggo hi uttame // 1 // tti zrI uttarA 0 23 (gA0 63) tatra yadyapi digvaiparItyena sarvAsAmapi kriyANAM vaiparItyaM bhavati, anyathA viparItakAryA'sambhavAta, tathApi kathaJcit parihAropAdAnAbhidhAnAdinA sAmyaM sambhavati / paraM tanmArgAnuyAyi kRtyaM na bhavatyeva, muktipathatvAbhAvAt / yataH samyagjJAnAdermuktipathatvaM 'samyagdarzanajJAna-cAritrANi mokSamArga, (tattvArtha0) iti vacanAt / ata evaM yAvat rAjyAdiparityAgo'pi yathA samyagadRzA muktikAraNaM na tathA mithyAdRzAmapi / pratyuta mahAnarthahetureva / yaduktaM 'bAhyagrantha(pari)tyAgA-nna cAru nanvatra taditarasyApi / kaJcakamAtra(pari)tyAgA-nnahi bhujago nirviSo bhavati // 1 // iti ssoddshke| vRttiryathA-'nanu bAhyaliGgasya kathamaprAdhAnyaM bhavadbhirucyate 1 yatastatparityAgarUpamityAzaGkyAha-bAhyagrantha vyAkhyA-bAhyagranthatyAgAta- dhanadhAnyasvajanavastrAdityAgAnna cAru-na zobhanaM bAhyaliGgam / nanu-nizcitametat atra loke, tad bAhyaliGga itarasyApi manuSyatiryaga prabhRterapi sambhavati, ena For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 48 vyAkhyAna vidhi mevArtha prativastUpamayA darzayati-kaMcukamAtra parityAgAt - uparivartitvamAtraparityAgAt, nahi naiva, bhujagaH- sarIsRpaH, kathaMci nirviSo bhavatIti / AstAmanyat, mithyAdRzAM jJAnamapyajJAnaM, evaM svAbhimata devAdyArAdhanazubhAdhyavasAyo'pi mithyAtva - meveti zrIharibhadrasUrikRtasya zrAvakavidhiprakaraNasya vRttAviti gAthArthaH // 50 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha mithyAdRgmArgAbhimatakriyANAM phalaM darzayannatiprasaMgamAha jaM tAo kiriAo, thirayAheU asaggahANaM siM / aore arihaMtA ia, sahaNA hoi sammattaM / / 51 / / vyAkhyA - yadyasmAt kAraNAt tA anantaroktAH kriyAHnAgnyavrata pUrNimA pAkSika strIjinapUjAniSedha zrAddhamukhavastrikAdiniSedha - jinapratimAtatpratiSThAniSedharUpAH 'siM' ti / teSAM digambarAdInAmasadgrahANAmasagrahavatAM nija- nija-gurUpadezapara - tantra kriyArucInAmasadgrahasya sthiratAhetavaH / yataste digambarAdayaH sarve'pi nija nija - kriyAparAyaNAH vayameva jinoktakriyAkArisvena jainAH / zeSAstu sarve'pi jainA''bhAsAH jinokta kriyAkAritvAbhAvAdityevaM nija- nija-mArga kriyAbhirevA sadgRhasya sthiratA bhavati / atha yadi teSAmasadgrahasya sthiratA na syAttarhi pratyAsannabhAvi samyaktvaM bhavet tathAbhUtazraddhAnasya parAbhiprAyeNa mArgAnuyAyitvAdityevaM sUkSmadRzA paryAlocyam / For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAtakam / 46 yattu ' ahavA savvaM cia vIyarAyavayaNANusAri jaM sukaDa' mityAdicatuH zaraNaprakIrNakagAthAvRttau mithyAdRSTisambandhyapi mArgAnuyAyi kRtyamanumodanIyaM bhaNitaM, tat samyaktvA'bhimukhamithyAdRSTerevA'vasatavyam / sa cA''gADhamithyAdRSTirna bhavatyeva, kintu kazcidanAgADha mithyAdRSTirvakSyamANamArgA'nuyAyi kRtyaM kurvannavasAtavya iti gAthArthaH // 51 // atha mArgAsnuyAyi kRtyaM kIdRzaM bhavatIti darzayatitA sasamaggAsaggaha- paricAyanimittameva jaM kiccaM / sammattakAraNaM vA, taM khalu maggANusAriti // 52 // / / / / vyAkhyA- 'tA' tasmAt kAraNAt svasvamArgAH - zAkyAdidigambarAdidarzanAni tadviSayo'sagrahaH - nija nijagurUpadezaparatantrarucilakSaNaH, tatparityAgasya nimittaM kAraNaM yatkRtyaM, vAathavA, samyaktvakAraNaM-zuddhazraddhAnAdihetu:, tat khalukhadhAraNe, tadeva mArgAnuyAyi kRtyaM - jJAnAdiprAptyanukUlamityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevaM yadyapi AgADhamithyAdRSTermArgA'nuyAyi kRtyaM prAyo na sambhavati, paraM tathApi kasyacittathA bhavyatvayogena mandIbhUtA''gADhamithyAtvasyAsaddmahaparityAgadvArA samyaktvaprAptiH syAt / yadAgamaH - 'maggANusAria'ti / vyAkhyA- 'asadgrahaparityAgenaiva tatvapratipattirmArgAnusAriteti vandAruvRttau / tenA'sagrahaparityAgahetureva mArgAnuyAyi kRtyaM / tato yena kartavyenA'sadgrahaparityAgo na bhavati (tanmArgAnuyAyi kRtyamapi na bhavatI ) ti tAtparyaM / anA''gADhamithyAdRzAM tu asaddmahA'bhAvena yatkRtyaM 4 For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi samyaktvaprAptihetustadeva mArgA'nusArIti vikalpo darzita iti gAthArthaH / / 52 // __ athA'sadgrahaparityAgahetuH svarUpataH kIdRg bhavatIti prasaGgato darzayatijaM kiMcivi parasamae, NAbhimayaM abhimayaM ca jiNasamae / sammattAbhimuhANaM, taM khu asaggahaviNAsayaraM // 53 // vyAkhyA-yat kiJcidapi, katyaM zraddhAnaM veti vizepyapadamadhyAhArya, parasamaye-jainavyatiriktadarzane, nA'bhimataMnijamArgatvena nA'GgIkRtaM, abhimataM ca jainasamaye-jainazAsane, jainairAtmIyamArgatvenA'bhyupagatamityarthaH / samyaktvA'bhimukhAnAM 'taM khu' tti / tadeva asadgrahavinAzakaraM-samyaktvasUryaprakAzaspRSTAnAmasadgrahadhvAntocchedakamityarthaH / asadgrahaparityAgapUrvakasamyaktvaprAptihetutvAt / na caivaM tanmArgA'bhimatA'karaNaniyamAdikamapi tthaa| tasyobhayavAdisammatatvena asadgrahaparityAgo dUre, pratyuta tadubhayavAdisammataM jainasammatyobhAvitaM nijanijamArgadADhyahetuH / ata eva AstAmanyaH, sarvajJo bhagavAn zrImahAvIro'pi ubhayavAdisammatAthai vedapadaireva gautamAdInAM saMzayocchedaM kRtavAn, parakIyasammatenijamArgadADhyahetutvAt / anyathA tadudbhAvanasya vaiyathyaM syAt / yadi cobhayavAdisammataM kRtyaM zraddhAnaM vA asadgrahaparityAgahetusargA'nuyAyi kRtyamabhaviSyat, tarhi sarveSAmapi vyaktamithyAzAM tatkSaNamevA'sadgrahaparityAgena samyaktvaprAptau vyaktamithyAtvamucchi For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam nnasaMkathamevA'bhaviSyat, prANAtipAtAdhakaraNaniyamasya vacomAtreNa prAyaH sarvasammatatvAt / tasmAta satyapyakaraNaniyamAdau nijamArgA'sadgrahasya tAdavasthyaM kiM nimittakamiti paryAlocanAyAM dravyato'pi zubhakartavyasyobhayavAdisammatameva parizeSAt sidhyati / ata eva 'devo'hanneve tyAdivyaktyA zraddhAnAdau satyapi lokottaramithyAdRpTerasadgrahasyA'parityAgaH / utsUtrabhASiNAM tathAbhUtazraddhAnasyaivAsadgrahatvena prinnmnaat| bIjaM tAvadasmadIyo mArgo'hatA bhASita iti zraddhAnameveti tAtparyamiti gaathaarthH|53| athA''gADhamithyAdRzormadhye yallokottaramAgADhataramithyAtvaM, tadadhikRtya vizeSamAhatatthavi jaM louttara-mAgADhataraM virAhagassa tayaM / jeNaM havija teNaM, daveNavi aliyavayaNutti // 54 // vyAkhyA-tatrApi-laukikalokottarayorAgADha mithyAdRzomadhye abhigrahikApekSayA abhinivezI AgADhataro'vasAtavyaH, abhinivezamithyAtvamAgADhataramityarthaH / tatra hetumAha-virAhagasse'tyAdi / yena kAraNena 'takaM tat abhinivezamithyAtvaM virAdhakasyaiva bhavati, tena kAraNena dravyeNA'pi-dravyato'pyalIkavacanaH jainapravacanaM pratItyetizeSaH / anuvAdenA'pi jinavacanAspalApitvAt / ayaM bhAvaH-abhinivezI hi niyamAt utsUtramArgasthitaH sanmArganAzaka evaM syAt / tena tasya niyamAdanantasaMsAraH / yadAgamaH For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi ummaggamaggasaMpaTTi-ANa sAhUNa goamA ! NaNaM / saMsAro a aNato, hoi a sammamgaNAsINaM // 1 // ti gacchAcAraprakIrNake / atronmArga utsUtrabhASimArgaH, tasya mArga:paramparA, tatra samprasthitAnAM mArganAzakAnAM cetyAdi / tatra mArganAzakatvaM ca prAka pradarzitaprakAreNAvasAtavyam / zAkyAdirAbhigrahikastu pRSTaH san jaina jainatvena, ajaina cAtmIyaM mArgamajainatvena bhASamANo dravyataH satyavAdI / dravyatvaM ca jainamArga jainatvena bhASamANo'pi satyatvena zraddhAnAbhAvAt / tacca dravyataH satyaM bhAvataH satyatvasya kAraNamapi syAt / tenaiva kAraNena zAkyAdijainapravacanaM samyagiti sAmAnyataH zraddhAnamAtreNApi nijamArgA'sadgrahaparityAgena avyaktasamyagadRSTirityabhidhIyate / abhinivezinastu digambarAdeH devo'rhanneva, nAparaH zAkyAdiparigRhItajinapratimA'pItItyevaM vyaktyA zraddhAne'pi nijamArgA'sadgrahasya tAdavasthyAt mithyAdRSTitvameva / tatra kAraNaM tAvat durapaneyA'sadgrahavazena dravyato'pi mRSAbhASitvameva / tena mithyAtvamapyasyA''gADhatarameva, asAdhyavyAdhikalpatvAditi gAthArthaH // 54 // athotsUtrabhASI dezena jinavacanAnuvAdI bhavati navetyAzaMkyAhadeseNaM jiNavayaNA-NuvAiNo tahavi te na thbhuuaa| NiavayavirohivayaNaM, jiNiMdavuttaMpi No vRttaM // 55 // vyAkhyA-dezena jinavacanA'nuvAdino bhavanti. yadyapIti For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / gamyaM, tathApi te utsUtrabhASiNo na tathAbhUtAH-nA'nuvAdina ityarthaH / yata iti gamyam / yataste nijavacanavirodhivacanaM jinendroktamapi noktamiti vadanti / evaM ca sati teSAM nijavacanameva pramANaM sampannam / na punarjinendra NoktaM, tasyAnuktatvena bhaNanAt / yattu vyavahArataH kvacidanuvAdasadRzaM dRzyate, tat tadA''bhAsarUpamavasAtavyam / ayaM bhAvaH-utsUtrabhASibhinijanijamArgapravartanAvasare yAvadanuSThAnAdikaM nija-nijaprakriyArUpatayA vikalpitaM, tatra kiMcid jinoktavacanamapyAdAya prakriyArUpatayA vikalpitaM yaduktaM tataste bhagavatpraNItazAstrebhyo gauNaM samIcInamityAdi prAk pradarzitaM bodhyam / evaM ca yAvadutsatrabhASimArge'nuSThAnAdikaM tat sarva nijanijaprakriyArUpatayA vikalpitam / anyathA jainA''bhAsatvAsambhavAditi gAthArthaH / / 55 / / athoktArthasamarthanAya dRSTAntagarbhagAthAmAhajaha visalitte patte, duddhaM vavahArao visaM ihraa| evaM ussuttajue, patte suttapi vinneaN||56|| ___vyAkhyA-yathA viSeNa-hAlAhalAdinA lipte-mrakSite pAtresthAlyAdibhAjane dugdhamAdhArAdheyabhAvasambandhena niyojitaM vyavahArato dugdhamucyate / itarathA, turgmyH| itarathA tu-nizcayatastu viSameva, viSasyaiva kAryakaraNAt / evamutsUtrayukta pAtre-utsUtrabhASijane sUtramapi vijJayam / dRSTAntadArTAntikayoryojanA tvevaM-yathA viSamizrite bhAjane vyavahArato dugdhamapi nizcayato viSameva / evamutsUtrabhASijane vyavahArataH kiJcit sUtramapi For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi nizcayata utsUtrameva | vyavahAro'pIha mugdhajanApekSayA mantavyaH / viduSAM tUbhayatrApi utsUtrameva / tacca jinoktameva na bhavati / ato na jinoktaanuvaadH| yathA viSasaMyuktaM dugdhaM gavyaM na bhavati, tathAbhUtasya dugdhasya gorajAtatvAt / na ca godadhyAdau vyabhicAra: shNkniiyH| idaM dugdhamiti vyavahAraM yaavnnijsvruupaa'prityaagaat| ata eva nizcayavyavahArAbhyAM dugdhameva / yaccoktamupadhAnapaJcAzake-utsUtravacanadvayavyatiriktaM goSThAmAhiloktaM pramANatayA bhaNitaM, tad vyavahArato jinavacanA'nuvAdarUpatvenoktamavasAtavyam / na punargoSThAmAhiloktatvamAtreNApi / etadvyaJjakaM tu utsUtradvayabhaNanena zeSaM tu sUtrameveti vacanameva / sUtraM tu gaNadharakRtatvena pramANameva / tadanuvAdastu tadvadeva pramANaM vyavahArato, nizcayatazca prAgavadavasAtavyam / yadi ca nizcayato'pi tadanuvAdaH pramANaM bhavet , tarhi goSThAmAhilasamIpe dharmakathAzravaNaniSedhAnupapattiH prasajyeta / na caivaM nizcayavyavahArayovivekena bhaNanamanAgamikaM bhaviSyatIti zaGkanIyaM, Agame'pi tathaiva bhaNanAt / tathAhi payamakkharaMpi ikkaMpi, jo na roei suttaNidiTTa / sesaM roaMto vihu, micchAdiTTI jamAlivva // 1 // tti paJcasaMgrahAdau / atra 'zeSa rocayannapI' ti bhaNanena svarucyaviSayAkSarA divyatiriktasya jinavacanamAtrasya zraddhAnaM vyavahArata eva / tadanusAreNa bhaNanamapi jinavacanA'nuvAdo vyavahArata eva / sa cAnuvAdo dravyataH satya eva / sarveSAmapyanuvAdAnAM For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| dravyataH satyatvenA''vazyakatvAt / anyathA anuvAda eva na sthAt , uktasya vacanAbhAvAt / nizcayatastu anuvAde'bhinivezA'sambhavAt / nahi laukikamithyAdRSTiH nizcayataH dravyataH satyavAdo jamAlibadabhinivezI syAt / etaccAna vakSyate / etena mithyAdRSTirupayukto'nupayukto vA yad bhASate, sA mRpaiveti prAguktavacanena saha virodhazaGkApi parAstA / bhAvato'satyabhASitvamadhikRtyaivoktatvAt / anyathA'nuvAdasyA'satyatvApattyA jagadvyavasthAbhaGgaH prasajyeta / ata evA'nuvAdavacanAnyadhikRtya jainaiH saha virodhAbhAvaH mithyAdRzAmapIti / mithyASTitvaM ca bhAvatastadazraddhAnAt / taccA'haMdAdiSvadevatvAdibuddhidvAraiva syAt / sA ca buddhirjinoktasyA'kSarasyA'pyazraddhAnaM dUre, sandehenA'pi syAt / yaduktaM-'ekasminnapyarthe, sandigdhe pratyayo'rhati hi naSTaH / mithyAtvadarzanaM tata, sa cAdiheturbhavagatInA' // 1 // miti zrI A0ni030 / etenotsUtrabhASiNAM dezenA'pi jinavacanA'nuvAdo dravyataH satyarUpo'pi vyavahArata eva, na punalaukikamithyAdRzAmiva nizcayato'pIti tAtparyamiti gAthArthaH // 56 // ___atha laukikamithyAgapekSayA lokottaramithyA dRSTivarIyA. niti bhrAntinirAsArthamAhaloiyamicchAdiTThI, sammadihina vayaNamittassa / aNuvAe avivAI, Nicchayo dabasaccavayA // 57 // vyAkhyA-laukikamithyAdRSTiH samyagdRSTivad vacanamA For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi trAsyA'nuvAde avivAdI syAt-vacanamAtrasyA'nuvAdamadhikRtya samyagdRga-mithyAdRzorabhedaH eva syAt / tenobhAvapi dravyataH satyavAditvamadhikRtya tulyAveva bhavata ityarthaH / tenaiva samyagdRSTivad laukikamithyAdRSTirapi notsUtrabhASI syAt, jinavacanA'palApitvAbhAvAt jinoktAnuktayoryAthArthyana bhASaNAt / na caivaM lokottaramithyAdRSTiH sambhavati / tasya jinenoktamapyanuktaM, anuktaM coktamityevaMrUpeNa jinavacanA'nanuvAdinaH utsUtrabhASitvAt / evaM dezenA'nanuvAditvavad dezenA'nuvAditvamapi bhavati, paraM nijavacanA'virodhenaiveti buddhyA anuvAdo vyavahArato dravyataH satyo, na punarnizcayataH / jinoktatvenA'nuvAdAbhiprAyAbhAvAt / yathA goSThAmAhilo bhaNati-jinenAparimitaM pratyAkhyAnaM spRSTamabaddhaM ca karma bhaNitamityevamananuvadanneva tadavirodhenaiva zeSavacanA'nuvAdI vyavahArato dezena dravyataH satyavAdI, na punarnizcayato'pi / evaM sAmpratInAH sarve'pi utsUtrabhASiNo vaktavyAH / nahi akasiNapavattagANaM, virayAvirayANa esa khalu jutto| saMsArapayaNukaraNe, dabatthae kUvadiDhato // 1 // tti caturviMzatistavaniyuktivacanaM jinena bhaNitamiti laumpako vadati, nijavacanavirodhivacanena nijamatocchedApatteH / laukikamithyApTistu AstAmanyat, nijamArgadUSakavacanasyA'pi anuvAdako bhavati / yathA'rhannasmadIyaM dhArmikA'nuSThAnamadharmatayA bhASate ityAdirUpeNAgre vakSyate iti gAthArthaH // 55 // For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / 57 atha samyagdRSTilaukika midhyAdRSTizcetyubhAvapi anuvadantau dravyataH satyavAdinau bhavataH, tatra kiM kAraNamiti parijJAnAya anuvAdasvarUpamAha savvevi aNuvAyA, NiamA davvAo saccavayaNAI | aNuvAe avivAo, jamaNuSNaM savvavAINaM // 58 // vyAkhyA-sarve'pyanuvAdAH samyagdRzAM mithyAdRzAM ca parasparaM yAvanto bhavanti tAvanto niyamAt - nizcayena dravyataH satyavacanAni bhavanti / dravyatvaM ca vacanaviSayAnapekSatvenAvasAtavyam / vacanaviSayApekSayA tu anuvAda eva na bhavati, kintu vakturnijavacanAntargatatvena nijavacanatayA pariNato bhavati / 'tanmadhyapatitastadgrahaNena gRhyate' iti nyAyAt vakturvacanaM ca bhAvataH satyamasatyaM ca bhavatItya darzayiSyate / atha sarveSAmapyanuvAdAnAM dravyataH satyatve hetumAha - 'aNavAe' ityAdi / yat yasmAt kAraNAt sarvavAdinAmanuvAde anyo'nyamavivAdo -vivAdAbhAvaH, dravyataH satyatvAbhAve ca niyamena vivAdo bhavatyeva, tasyaiva vivAdakAraNatvAt / yathA jinavacanA'nanuvAdibhiH paurNimIyakAdibhiH saha vivAdaH / yathA loke'pi gAM gajaM bruvANena saha vivAdo nizcito bhavati / tasmAt sarveSAmapyanuvAdAnAM sAmyameveti gAthArthaH // 58 // atha vivAdakAraNAnyAha - aNuvAyANaM visayA, saddhA'NuTThANavAya gavayAI / paggaM bhinnAI, tehiM vivAo a savvesiM // 56 // For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi vyAkhyA-anuvAdAnAM viSayAH dharmamadhikRtya zraddhA'nuSThAnavAcakavacAMsi bhavanti / tatra zraddhAnaM zraddhA-svAbhimata-deva-gurudharma-taditaraviSayakA''rAdhyA'nArAdhyabuddhiH, anuSThAnaM ca-- dhArmikabuddhyA pravRttinivRttirUpA kriyA, etada dvayaM ca prativAdinaM bhinna-bhinnameveti sarvasammatam / tayozca vAcakAni vacanAni pratimArga bhinnabhinnAnyeva / sarveSAmapi vAdinAM bhinna-bhinnazraddhA-kriyAvattvAt / tairvacanaiH saha vivAdaH sarveSAmapi samAna eveti gAthArthaH // 59 // __ athA'nuvAdo'pi yathA'nuvakturanuvAdavyatiriktavacanaM bhavati, tathA''haaNuvAo niavayaNaM, sammAivisesaNehiM sNjutto| taM bhAsagamAsajja u, saccamasaccaM ca bhAvAo // 6 // vyAkhyA-anuvAdaH samyagAdivizeSaNaiH saMyukto'nuvakturanuvAdavyatiriktaM nijavacanaM bhavati / tacceti gamyam / taccA'nu(vAda)vakturvacanaM, bhASakaM-vaktAramAsAdyAnuvaktAraM prApya bhAvataH satyamasatyaM ca bhavati / dravyataH satyo'pyanuvAdastadatiriktA'navAdakavacanatayA pariNato bhAvataH satyamasatyaM cA'nuvAdakavacanaM bhvtiitykssraarthH| bhAvArthaH punarevaM-anuvAdo hi niyamAta vacanaviSayako bhavati / 'uktasya vacanamanuvAda' iti vacanAt / tathaiva bhagavatIvRttAvapi bhaNitam / sa cAnavAdaH samyagAdivacanavizeSaNaviziSTo'navAdakavacanaM, tathAhi-asmAkaM devo'hanneveti jainavacanaM, asmAkaM devaH sugata iti saugatavacanaM For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / tathA'smAkaM devo'hanneveti jainAH, sugata eveti saugatAH vadantItyevaM rUpeNAnuvakturvacanamanuvAdo bhavati / jaina-saugatAbhyAM tathaiva ucyamAnatvAt / sa evA'nuvAdo jainA devamarhantaM vadanti tat samyaga, arhati devatvasya vidyamAnatvAt / saugatAstu asamyagvAdinaH, sugate devatvasyAsattvAdi(ti) vacanavizeSaNaviziSTo'nuvAdo'nuvAdo-na bhavati, jainaiH saugataizcoktaprakAreNa samyagAdivacanaviziSTavacanasyAnuktatvAt / kintu parizeSAt anuvaktureva vacanaM bhavati, nijavacanAntargatasyA'nuvAdasyA'pi nijavacanatayA pariNamanAt / 'tanmadhyapatitastadgrahaNena gRhyate' iti nyAyAt / ata eva vizeSaNabhedAt viziSTabheda' iti vacanamapi / tena samyagdRzaM vaktAramAsAdya samyagdRzocyamAnamityarthaH, bhAvataH satyaM bhavati / jainAH samyagavAdinaH asamyagavA dinazca saugatA iti yAthArthena bhaNanAt / mithyAdRzA tUcyamAnaM bhAvato'satyameva bhavati, sarvatrA'pi vaiparItyena bhaNanAt / mithyAdRSTirupayukto'nupayukto vA yad bhASate, sA mRSeveti dazavai0 ni0 vRttivacanAt / evamanuvAdasyA'nuvAdakavacanatayA pariNatau svarUpaM darzitamiti gAthArthaH // 60 // athoktArthasamarthanAya dRSTAntamAhajaha paratitthiavayaNaM, aNuvayaNaM hoi jiNavariMdassa / micchatti vayaNajattaM, jiNavayaNaM savao saccaM // 61 / / vyAkhyA-yathA paratIrthikavacanasyA'nuvAdo jinendrasya bhavati / taccA'nuvAdavacanaM mithyetivizeSaNaviziSTaM (anuvAdA For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 60 vyAkhyAna vidhi tiriktaM) jinavacanaM bhavati / tacca vacanaM sarvataH - sarvaprakAreNa, satyaM syAt / ' egaMtasaccavayaNA sivagaigamaNA jayaMtu jiNA' iti vacanAt / taccaivaM - 'aNNautthiA NaM evamAikkhaMti bhAsaMti paNNaveMti parUveMti' tItyAdi yAvata 'ege vi a NaM jIve egeNaM samaeNaM do AuAI paDisaMvedeti, taM0 ihabhaviaM parabhaviaM ca, jaM samayaM ihabhaviaM AuaM paDisaMvedeti taM samayaM parabhaviaM paDisaMvedeti, jaM samayaM parabhaviaM AuyaM paDasaMvedeti taM samayaM ihabhaviaM paDisaMvedeti' tItyAdivacanAni paratIrthikavacanAni / tAni ca tathaiva jinenocyamAnAni jinasyAnuvAdarUpANi bhavanti / tAnyapi 'je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goamA ! evamAikkhAmItyAdi yAvat 'ege vi a NaM jIve egeNaM samaeNaM egaM AuaM paDisaMvedeti' [ bhaga0 za0 5 u0 3 ] ityAdiviziSTavacanAnianuvAdavyatiriktavacanAni bhavanti / yato vAdino nirAkaraNaM tadIya- vacanAnuvAdAyattameva bhavati / tena jinasyApi tadanuvAdo yukta eva / evaM jainA''bhAsAstIrthaM karavacanAnAmanuvAdakA na bhavanti, jinanAmnaiva pravRttimattvena nijamatocchedasya bAdhakasya vidyamAnatvAditi tAtparyamiti gAthArthaH // 61 // atha digambarAdayaH sarve'pi jinavacanAnuvAdarahitAH kenoktAH 1 iti darzayati evaM jiNidavayaNANuvAyarahiyA digaMbarappamuhA / NijjuttisaNieNaM, tittheNugghosiA bATaM // 62 // For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / jinavacanAnuvAdarahitAH grAhyAH / vyAkhyA -- evamuktaprakAreNa digambarAdayaH, AdizabdAt paurNimIya kauSTrikAJcalikAdayo tIrthena - zrI mahAvIravyavasthApitasAdhvAdisamudAyalakSaNena udghoSitAH - uccaiHzabdena lokebhyo jJApitAH, kathaM ? bADhaM- atyartha, tadullekhastvevaM--- nanu bho lokAH ! digambarAdayo'rhadavacanAnuvAdarahitAH tIrthapratipakSAH mokSaM pratyunmArgabhUtAH iti jJAtvA pariharantviti / tIrthena kiMlakSaNena 1 niryuktisaMjJitena - niryuktyA preritena, niryuktipadamanuyogadvArAdyupalakSakam / etacca 'NivvANaM ciigAgii jiNassa ikkhAgagANaM tu' ityAdi prAgupadarzitamiti gAthArthaH // 62 // atha parAbhiprAyaM dUSayituM prathamaM parAbhiprAyamAha - tesiM savvesiM cir, NiaNiamaggA havaMti titthAI / sesaM savvamatitthaM, iya buddhI sAsayA tesiM // 63 // | vyAkhyA- teSAM - jainA''bhAsAnAM sarveSAM samprati digambarAdipAzacandrIyaparyantAnAM nija- nijamArgAH svasvAbhimatasAdhvAdisamudAyAstIrthAni bhavanti / yathA digambarasya nanAveva devagurU bhavata iti zraddhAnAtmakaH ( vAn ) samudAyastIrtha | paurNimIyakAdInAM ca pUrNimApAkSika kRtya zraddhAnAtmakasamudAyAstIrthAni bhavanti / zeSaM svasvAbhimatamArgA'tirikta sarvamapyatIrthamiti zAzvatA - niyatA buddhiriti teSAmabhiprAya iti gAthArthaH // 63 // athaivaM svasvAbhimatatIrthAnAM bhinnatve siddhe tIrthakaramadhikRtyA'bhedabuddhiM nirAkurvannAha For Private And Personal Use Only 61 .
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 byAkhyAna vidhieeNaM savvesi, ego titthagarotti dubayaNaM / sambesi titthANaM, AigarA huMti titthayarA // 64 // vyAkhyA--etena-nAma-prarUpaNAdinA bhinnatvabhaNanena sarveSAmapi jainAnAM jainA''bhAsAnAM ca tIrthakaraH, turadhyAhAryastIrthakarastu nAmnA sAmyena eka eveti vacanaM durvacanaM-pApavacanaM, tatra hetumAha-yata iti gamyaM, yataH kAraNAt sarveSAmapi vAdinAmAdikarA eva tIrthaGkarA bhavanti / yathA zrIRSabhAditIrthAnAmAdikarAH zrIRSabhAdayo dezakAlAdinA bhinna-bhinnasvarUpA bhavanti / na punaH sarveSAmapi tIrthAnAmekamtIrthaGkaraH / evaM digambarAdisamudAyAnAM tIrthatvenAbhimatAnAM bhinnabhinnaprarUpaNA''cArAdimatAM sutarAM bhinnabhinnA evAdikarA bhavanti / paraM zrIRSabhAdInAM tIrthakaratvena tavyavasthApitasamudAyAno ca tIrthatvena parasparaM zraddhAnamadhikRtya bhedAbhAvaH, prarUpaNAdinA bhedAbhAvAt / digambarAdInAM tu parasparaM vaiparItyamiti vizeSo bodhya iti gAthArthaH // 64 // atha digambarAdInAmAdikartAraH ke ? iti prazne nAmamAheNa tAnAhatesi titthayarA puNa, sivabhUippamuha NAma aaigraa| vIrajiNo amhANaM, titthayaro taM maha asaccaM / / 65 / / __vyAkhyA-teSAM-digambara-paurNimIyakauSTrikA''JcalikA''gamika-laumpaka-kaTuka-vandhya-pAzacandrIyANAM, punarnAmeti komalAmantraNe, tIrthakarAH krameNa zivabhUtipramukhAH, prAkRtatvAdvi For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - zatakam / 63 bhaktilopaH, pramukhazabdAt candraprabhA''cArya - jinadattA''cArya - narasiMhopAdhyAya sumatisiMhA''cArya zIladeva lumpaka-kaTuka - Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vandhya-pAzacandranAmAno grAhyAH / zivabhUticandraprabhA''cAryAdInAmeva digambara- paurNimIyakAditIrthAnAmAdikaratvAt / etacca prAyaH tadIyagranthAnusAreNa keSAJcicca laumpakAdInA mAdhunikatvena kiMvadantyApi pratItameva / yattu teSAM jainatvena khyAtinimittaM tIrthasparddhA nimittaM cA'smAkaM tIrthakaro vIra iti nAmamAtreNa bhanaM tanmahadutkRSTama satya malIka bhASaNaM, zrImahAvIreNa saha sambandhA'bhAvAt / sarvathA sambandhA'bhAve ca tattIrthatvAbhyupagame jagadvyavasthAbhaGgaH prasajyeta / nahi divaMgate devadatte kanyAyAH pariNayanapUrvaka putrotpattiH kiM kenA'pi dRSTA zrutA vA? evaM zrImahAvIrAtteSAmutpattirasambhavinIti gAthArthaH // 65 // atha jainAssmAsAnAM zrImahAvIra : tIrthakaro na bhavatIti nAsmAbhirevocyate kintu tadIyairapi tathaivocyamAnamastIti 1 2 darzayati'NiaparatitthagarattA, titthayaro Neva tesiM vIrajiNo / NiatitthaM aNNAo, aNNamatitthaMti saddahaNA // 66 // vyAkhyA - nijasya pareSAM ca tIrthAni nijaparatIrthAni tAni karotIti nijaparatIrthakaraH, tasya bhAvastattvaM tasmAt zrImahAvIrastIrthakaro na bhavati / tatra hetumAha - 'Niatittha 'mityAdi / yato nijatIrthamanyasmAt - zrImahAvIrAdanyaH zivabhUtyAdiH tasmAjjAtamiti zeSaH / anyata cakAro gamyaH anyacca For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi parAbhimatatIrthAdaparaM cAtIrtha-tIrtha na bhavatIti zraddhAnAdityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevaM-yadyapi digambaro jainanAmadhArI tathApi nijamatikalpitena liMgena sUtrato'pi siddhAntena cAnyatIrthikakalpaH, tena taM parityajya prathamaM paurNimIyakaH praSTavyaH-nanu bho paurNimIyaka ! tava vIrajinastIrthakaraH kiM bhavadabhimatatIrthasya paurNimIyakasamudAyasya AdikatRtvana auSTrikAdhabhimatatIrthasyAdikartRtvena vA 1 nAdyo, bhavato'pyanabhimatatvAt / yataH paurNimIyakasamudAyasyAdikartA candraprabhA''cAryaH sarvasammataH / ata eva bhavadIyairapyuktaM, tathAhi 'zrIcandraprabhasUrirAT sa bhagavAn prAcIkazat pUrNimA'miti paurNimIyakRtakSetrasamAsavRttiprazastau / evamamamatIrthakRccaritre'pi / nApi dvitIyaH, tavAniSTatvAt, yato'nyat , cakAro gamyaH, anyacca-nijasamudAyAdaparaM yAvadasmadabhimataM tIrtha caturdazIpAkSikakRtyaviziSTaM sAdhvAdisamudAyAtmakaM tatkata tvena bhavatastIrthakaro na bhavati / tadatIrthamiti zraddhAnAt tIrthakaratvA'tIrthakaratvayoH parasparaM virodhAt / tena tadAdikartR tvenA'pi bhavatastIrthakaro na bhavati, kintu candraprabhA''cArya eva tIrthakaro mantavyaH, paurNimIyakAbhimatasya tIrthasyAdikartRtvAt / ata eva candraprabhA''cAryAdeH devasvarUpamagra drshissyte| evaM laumpako'pi vaktavyaH-nana bho laumpaka ! tavAbhiprAyeNa tIrtha tAvata jinapratimApratipanthijanasamudAyarUpameva tasyAdikartA zrImahAvIro na bhavati, tena saha sAkSAtparamparayA vA sambandhA'bhAvAta / kintu For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / , tvannAmnaivAbhivyaJjito lumpakanAmA lekhakaH / ata evA''bAlagopAlaprasiddho vRddhasampradAyo'pi - 'saMvata panara aThotarai jAMNi, luMku lehuM mUlanirvANi / tehanai ziSya milyu lakhamasI, tehanaI buddhi haiyAtho khasI 'tyAdi / yadi ca tasya tIrthakaratvaM nAbhyupagamyate, tarhi tadvyavasthApito bhavadabhimatajanasamudAyastIrthamapi na bhavet, atIrthakaralumpakena vyavasthApitatvAt / tena yadi bhavadIyaH samudAyastIrthaM tarhi lumpaka eva tIrthakaraH / tathA ca zabdavyutpattirapi samyag lumpako devatA'syeti laumpakaH / athavA lampakasyApatyaM laumpakaH / evaM sarvatrA'pi samyaguparyAlocanayA yasya kasyApi samudAyasya AdikartA nAmagrAheNa vaktuM zakyate, tasya zrImahAvIrastIrthakaro na bhavatyeva / tadAdikartRtvAbhAvAt / yathA zrImahAvIravyavasthApitasya samudAyasyAdikartA zrIpArzvanAtho na bhavati, nAmagrAheNa zrImahAvIrasyopalabhyamAnatvAt / evaM candraprabhA''cAryAdivyavasthApitasamudAyAnAM candraprabhA''cAryAdaya eva tIrthakarAH, na punastadvyatiriktAH zrI RSabhAdayo'pIti gAthArthaH / / 66 / / For Private And Personal Use Only 65 atha candraprabhA''cAryAdibhyo jAtAnAM samudAyAnAM zrImahAvIrajAtatyabhaNane sarvaloka garhaNIyadUSaNamAhajo aNNAo jAo, aNNaM piaraM va aNNatitthayaraM / jaMpas loaviruddhaM, alajjao ahava gayamaNNo // 67 // vyAkhyA - yaH paurNimIyakAdi - laumpakAdisamudAyaH, anyasmAt - zrImahAvIrAdaparasmAt candraprabhA''vAryAdeH lumpaka lekhakA MANA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi - dezca jAtaH - samutpannaH, anyaM - tato'paraM zrImahAvIraM asmadIyasamudAyasyA''dikartA zrImahAvIra ityevaM 'jaMpai' tti kathayati, kamiva 1 anya pitaramiva daridra nijapitaramapalapya kaMcanaM maharddhikaM pitaraM asmadIyaH pitA nA'yaM kintvayamevetyevaM vaiparItyena bhASate / tacca bhASaNaM viruddhaM sarvaloke garhaNIyaM, evaM ca bhASamANaH lajjA- lokApavAdabhItijanyA vrIDA yasya so'lajjakaH / athavA 'gatasaMjJaH ' - gatA naSTA saMjJAvyaktacetanA yasmAt sa tathA, asaMjJikalpa ityarthaH / tasmAt tadIyasamudAyAH asaMjJitvAt lajjArahitA avasAtavyA iti gAthArthaH // 67 // kodRza: ? alajjakaH- na vidyate atha teSAM zrImahAvIrastIrthakara iti vacanamapi vaktumayuktamiti dRSTAntena darzayati vIrajiNeNaM ThaviaM, titthamatityaMti bhAsagA savve | mAyA me vaMjjhatti a, vayaNavirohaM Na yANaMti // 68 // vyAkhyA - vIra jinena - zrImahAvIreNa vyavasthApitaM tIrthaM duH prasabhA''cAryaM yAvad acchinnamapyatIrthaM tIrthaM na bhavatIti bhASakAH- vaktAraH, sarve'pi jainA''bhAsA bhavanti / te ca 'mAtA me vandhyeti' vacanavirodhamajAnAnAH mantayAH / yadi ca tadvyavasthApitaM tIrthaM na bhavet kathaM tarhi sa tIrthakara, yadi ca sa tIrtha I . karaH, kathaM tarhi tadvyavasthApitaM tIrthaM na bhavet / atIrthavyava " sthApakatva tIrtha karatvayorvirodhAditi gAthArthaH // 69 // For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| athaivaM vacanavirodhena acchinne tIrthe siddhe zeSamatIrtha tadIyamukhenaiva vyavasthApayannAha vIrajiNo jai devo, titthayaratteNa tumhamamhaM v| . tA tahaviraM titthaM, sesamatitthaM sao siddhaM // 69|| vyAkhyA-yadi vIrajino yuSmAkamasmAkamiva tIrthakaratvena devaH 'tA' tarhi tavyavasthApitaM-asmadabhimatasamudAyastIrtha, zeSaM tu tadvyatiriktaM candraprabhA''cAryA divyavasthA pitasamudAyAtmakamatIrtha svataH siddhaM vinayA.."siddhamiti gAthArthaH // 69 // ___ athaivaM paurNimIyakamArgAdInAM candraprabhA''cAryA divyavasthApitatve siddhe candraprabhA''cAryAdayaH svasvAbhimatasamudAyAn prati kiM devasvarUpA uta gurusvarUpA veti zaGkAyAmAhaloiyadevasarUvA, caMdappahamAiNo Na gururuuvaa| sIsattAbhAvAo, gurUvaesassaNAyattA // 7 // vyAkhyA-laukikadevasvarUpAzcandraprabhA''cAryAdayaH, na gurusvarUpA:-gurusvarUpabhAjo na bhavantItyarthaH / teSAM laukikadevasvarUpatvaM ca aSTAdazadoSasAhitye'pi devasvarUpAt pratimArga bhinnabhinnaprakriyAkaraNAcca / atha gurusvarUpA'bhAve hetumAha'sIsatte'tyAdi / zipyatvA'bhAvAt ziSyatvamantareNa gurutvaM na bhavatyeva / yahAgamaH haMtUNa savvamANaM, sIso hoUNa tAva sikkhA hi / sIsassa huMti sIsA, Na hu~ti sIsA asIsassa // 1 // tti candravedhyakaprakIrNake / tatrApi hetumAha-'gurUvaesa'tti / yataste h| For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi kilakSaNAH 1 gurUpadezasyAnAyattAH-gurupadezamantareNa nijanijamArgapravartakA ityarthaH / gurUpadezA''yattapravRttimantareNa ziSyatvaM na syAt, ziSyatvA'bhAve ca gurutvaM na syAt / arthAdevasvarUpA eveti bhaavH| 'sIsassa huMti sIsa'tti / kasyacidapi ziSyatvamantareNa gurutvaM na bhavatyeva, gurutvaziSyatvayoH sAmAnAdhikaraNyAt / tena na bhagavati zrImahAvIre vyabhicAraH / tasya ziSyatvA'bhAvena gurutvasyApyabhAvAt, kintu devatvameva / yacca dharmA''cAryatva-pravrAjanA''cAryatvAdigurutvavyapadezaH, sa ca tameva tIrthakaramadhikRtyaupacAriko mntvyH| ata eva teSAmapi devatvena zraddhAnaM tIrthakRtyeva / tena ziSyatvaM kasyaciddevatAyattaM gautamAdInAmiva, kasyacicca gurvAyattaM jambUsvAmyAdInAmiva, paramubhayathApi ziSyatvagurutvayoH sAmAnAdhikaraNyameva / ata eva sarveSAmapi samyagadRzAM AsatAmanye, tIrthakarANAmapi devatvena zraddhAnamarhatyeva, gurutvena zraddhAnaM gautamAdiSu susAdhuSveva, dharmatvena zraddhAnaM kevaliprajJaptajJAnAdiSveveti bodhym| anyathA samyagadRSTitvAsambhavAt / ata eva candraprabhAcAryAdInAM navInamArgaprakAzane gurUpadezAnapekSaNaM devatvenaiva (devatvaM) tadIyamArge, gurutvaM ca tadapatyeSu, dharmatvaM ca tadupadiSTajJAnAdAvityarthAd bodhyam / jainA''bhAsatvaM ca teSAM devagurudharmadhArmikA'nuSThAna-tadvatsu prAyo nAmAdibhijanAnukRtimAtreNAvasAtavyam / iti gAthArthaH // 7 // atha zivabhUticandraprabhA''cAryAdayo jinA''jJAvartino na bhavanti, tacca yuktameveti darzayati For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| rrrrrrrrrram jiNavayaNANaNuvayaNA, caMdappahamAiNo a samvevi / NeamajuttaM jamhA, saryapi te haMti titthayarA // 71 // vyAkhyA-candraprabhA''cAryAdayaH sarve'pi jinavacanAnanuvacanAH-jinavacanAnuvAdino na bhavanti / jinenoktamapyanuktaM, anuktaM coktamityevaM bhaNanAt / na caitatteSAmayuktaM, kintu yuktameva / tatra hetumAha-yad-yasmAt kAraNAt te candraprabhA'scAryAdayaH svayaM, apirevArthe, svayameva tIrthakarAH, tIrthatvenAbhimatAnAM nijanijamArgANAmAdikartRtvAditi gAthArthaH // 71 // ____ atha yena kAraNena te devasvarUpAH, tena kAraNena nijanijamArgeSu prakriyAkartAro'pi bhavantIti darzayatitammUlA paimaggaM, bhiNNAbhiNNeva pakiriyA hunjaa| jaha aNNautthiyANaM, aNNANasseva mAhappA // 72 // ____ vyAkhyA-te-candraprabhA''cAryAdayo mUlamAdikAraNaM yasyAH sA tanmUlA / prakriyA hi nija 2 mArgamaryAdA, tasyAH praNetAraH sarveSvapi darzaneSa AdikartAra eva bhvnti| tena pUrNimApAkSikAdikRtyaviziSTA prakriyA candraprabhA''cAryeNa kRtA, strIjinapUjAniSedhAdiviziSTA jinadattA''cAryeNa tathA zrAddhapratikramaNamukhava strikAdiniSedhAdiviziSTA narasiMhopAdhyAyenetyAdinA yAvat jinapratimAniSedharUpA lumpakalekhakena kRtA mntvyaa| etena pravacanavati yatsUtrAdikamabhyupagataM parihRtaM ca tatsarvaM nija 2 mArga-prakriyArUpamavasAtavyaM, nijanijavacanA'virodhenaiva yadRcchayA sUtrArthayorabhyupagamAt / na punarjinokta For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 70 vyAkhyAna vidhi tvenaiva yaduktaM, tataste bhagavatpraNItazAstrebhyo gauNaM samIcInamarthalezamupAdAya pazcAdabhinivezataH svamatyanusAreNa tAstAH svaprakriyAH prapaJcitavantaH / uktaM casunizcitaM naH paratantrayuktiSa, spharanti yAH kAzcana sUktisampadaH / tavaiva tAH pUrvamahArNavotthitA, jagatpramANaM jinavAkyavigruSaH // 1 // iti nandIvRttau 214 patrAtmake pustake 16 patre / ___ata eva te zrImahAnizIthAdikaM sUtramapi na pramANayanti, nija 2 prakriyAdUSakatvAt / yatta vayaM jinoktameva kurmaH iti vacanaM, tat tadIyaprakriyAvacanAnuvAdarUpameva mantavyam / kathamanyathA caturdazIpAkSika-strIjinapUjA-zrAddhamukhavastrikAdi yAvat jinapratimAdikaM jinoktamapyanuktaM pUrNimApAkSika-strIjinapUjAniSedha-jinapratimAniSedhAdikaM jinenAnuktamapyuktamiti bhASate / prakriyA ca pratimArga bhinnabhinnaiva bhavati / tatra dRSTAntamAha-yathA'nyatIthikAnAM sAGkhyazAkyAdInAM prakriyA bhinnabhinnaiva bhavati / tatra hetumAha-ajJAnasyaiva mAhAtmyAt / ajJAnaM hi kutsitajJAnaM / tacca mithyAdRzAmeva bhavati / tadapi jJAnAvaraNIyakSayopazamavaicitryAt nAnAprakAraM syAt / tena tajjanyaprakriyApi nAnAprakAraiva syAt, 'kAraNAnurUpaM kAryamiti vacanAt / sA ca nija 2 mArgANAmAdikatR kRtaiva bhavati / AdikartRtvaM ca tathAbhUtamArgANAmanyakarturabhAvena candraprabhA''cAryAdInAmeveti prAk pradarzitaM / ata eva nija 2 mArgeSu zAstrapravRttirapi prakriyAnurodhenaiva syAt / tathAhi-'zrI For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam 71 candraprabhasUriMrAT sa bhagavAn prAcIkazat pUrNimA' mityAdi prAk pradarzitaM tathA viMti jahAM dehaM osaraNe bhAvajiNavariMdANaM / * taha tappaDipi sayA, pUiti Na savaNArIo || 1 | ti jinadattA''cAryakRtacaityavandanakulake / tathA pUei mUlapaDimaMpi, sAviA ciinivAsisammataM / TobhAvahAra kallANagaMpi, gahu hoi vIrassa // 1 // tti jinadattakRtotsUtrapadodghATanakulake / tathA AJcalikenApi zrIAvazyakaniryuktidIpikAyAM sAmAiyaMmi u kae, samaNo iva sAvao havai jamhA | eeNa kAraNeNaM, bahuso sAmAiyaM kujjA // 1 // / atra bahuzaH sAmAyikakaraNaM janmApekSayA, na tu dinApekSayeti vyAkhyAtam / ata eva samyagdRzAM tadIyA granthA apyanupAdeyA eva, sarvAsAmapi uktaprakriyANAM sarvajJamUlakatvAbhAvAt / ata eva jainapravacane prakiyAbhedo na bhavati, sarveSAmapi sarvajJAnAmekavAkyatvAt / tena caturviMzatAvapi tIrtheSu prakriyAbhedo na bhavatyeva / yattu AdyantayostIrthayoH paJca mahAvratAni, zeSeSu tu tIrtheSu catvAri, tanna prakriyAbhedaH / strI parityAgasya sarvatrApi samAnatvAt sarvairapi tIrthakaraiH tathaiva bhaNitatvAt, ekavAkyatAyA anapAyAt / ayaM bhAvaH prAguktaprakAreNa lokotara mithyAbhimatAnAM tIrthAnAM tIrthakarANAM ca parasparamapi For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 72 vyAkhyAna vidhi bhinnatve siddhe siddhastattadabhimataH siddhAnto'pi bhinna-bhinna eva / yadyapi sa siddhAnto jainAbhimatasUtraikadezarUpaH, tathApi sa na jinavacanarUpaH / kintu tattadabhimatatIrtha karavacanarUpaH, svasvAbhimatamArgAnAbAdhayaiva arthakaraNena nija 2 prakriyArUpatayA kalpitatvAt / sammatistu nandI sUtravRttiH prAk pradarzitaiva / prakriyAyAH praNetArastu nija 2 mArgANAmAdikartAra eva bhavanti / siddhAntasya caikatvAbhyupagame sarveSAmapi pravacanasAdharmikatvApattyA parasparamapi prarUpaNAdinA bhedo na syAt / asti ca bhedaH / tena yathA'smadabhimatasiddhAnte jainapravacanaM samyagiti kvApi noktamato nA'smAkaM tadaGgIkAraH / tathA sarve'pi jainA''bhAsAH prakriyArUpatayA vikalpitaM sUtraikadezaM siddhAntaM puraskRtya niSedhamukhena parasparaM bruvANA mantavyAH / paraM laumpako bhaNati - asmadabhimatasiddhAnte jinapratimA ArAdhyatayA noktA, ato nA'smAkaM tadaGgIkAra ityAdi / etacca laumpakasyeva asmAkaM pareSAM ca sammatameva / yatastadabhimatastIrthaGkaro lampakanAmA lekhakaH sarvasammataH / tasya ca pratimA jinapratimAtayA vikalpitA, sA ca pratimA ArAdhyatayA na kasyApi sammatA tadaMze (tadviSayaka) vipratipatterevAbhAvAt / zeSAstu jainAbhAsAH svasvAbhimatatIrthakara pratimA ArAdhyeti vadantIti vizeSo bodhyaH / evaM ca sati sarve'pi jainA''bhAsAH tIrthatIrthakarayormahAzAtanAkAriNo mantavyAH / sarveSAmapi svasvAbhimatamArgA'tiriktamArgANAM mithyAdRSTitve Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| nA'bhyupagame jainamArgasyApi tadantargatatvena mithyAdRSTitvA'bhyupagamAt / ata eveti niyamenAnantasaMsAriNaH, jainanAmadhAritve'pi jainapravacanena saha virodhAditi tAtparyamiti gAthArthaH // 72 // athaivaM sati tadIyamukhanirgatAH dhArmikazabdAH zrotavyA na vA iti zaMkAyAmAhatammuhammiasaddA, soumakappA tahA sudiTThINaM / jaha guTThamAhilamuha-dhammakahAsavaNapaDiseho // 73 // vyAkhyA-teSAM paurNimIyakAdInAM mukhAni tebhyo'rthAnnirgatAH dhArmikazabdAH-mugdhajanApekSayA vyavahArato dharmavAcakAH, sudRSTInA-samyagadRzAM, zrotumapyakalpyAH / kecittIrthakRdvacanAnuvAdAbhAsarUpA api nija 2 mArgavyavasthApakotsUtramizritatvena nizcayatastadIyatIrthakaravacanarUpAH kevalamanartharUpA eva / tatra dRSTAntamAha-'jahe'tyAdi / yathA goSThAmAhilaH saptamo nihavaH, tanmukhAddharmakathAzravaNaM tasya pratiSedhaH zrIsaMghana kRta iti zeSaH / yaduktaM 'uvahi 1 suya 2 bhattapANa 3, aMjalipaggahe ti ya 4 / dAyaNA ya5 NikAe ya 6, abbhuTTANeti Avare 7 // 1 // kiikammassa ya karaNe 8, veyAvaccakaraNe iya 9 / samosaraNasannisejjA 10 kahAe a11 nimaMtaNe 12 // 2 // esa bArasaviho'tti uttarAdhyayanabRhadvRttau, tadRSTAntenosUtrabhASiNAM dharmakathA'pi na zrotavyeti gAthArthaH // 73 / / atha lokottaramithyAzamadhikRtyoktAtidezena vizeSamAha For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi eeNaM louttara-ummaggA samvahA adabvA / NijjuttIe bhaNiA, aNubhaNiA pubasUrIhiM // 74 // vyAkhyA-etenAnantaroktadoSavazena lokottaramithyAdRzaH sarvathA-sarvaprakAreNa, AlApasaMlApasambhuJjanAdinA adraSTavyA - draSTumapyakalpyAH niyuktau bhnnitaaH| tathAhi 'ummaggadesaNAe, caraNaM NAsiMti jiNavariMdANaM / bAvaNNadaMsaNA khalu, Na hu labmA tArisA daTuM' // 1 // tti shriivndnniryuktau| etaccUrNiyathA--'je puNa jahicchovalaMbhaM gahAya aNNasiM sattANaM saMsAraM NittharittakAmANaM ummangaM desayaMti, tattha gAhA-ummaggadesaNAe ka(ca)raNa-aNuTThANaM NAsiMti jiNavariMdANaM sammattaM appaNo aNNesiM ca, te vAvaNNadaMsaNA jeNa te ka(ca)raNaM Na saddahaMti, bhokkho a vijjAe karaNeNa a bhaNio, aNNe siM ca micchattuppAyaNeNaM, evamAdiehiM kAraNehiM vAvaNNadasaNA, khalasaddA jaivi keI NicchayavihIe a abAvaNNadaMsaNA tahavi te vAvaNNadaMsaNA iva daTTavvA, te a da TuMpi Na labbhA kiMmaMga puNa saMvAso saMbhuMjaNA saMthavo vA, husaddo avisaddattho, so a vavahiasaMbaMdho darisio ceva, Na lajmA NAma Na kappaMti' tti / yadyapi kasyacittathAbhavyatvayogena nivebhyo'pi samyaktvalAbho bhavati, tathApi te mithyAtvopahatamatayo varjanIyA eva / yadAgamaH-'jaivi hu samuppAo, kesiMci vi hoi nivehipi / micchattahayamaIo, tahAvi te vajjaNijjAo' // 1 // iti bRhatkalpabhASye (gA0 1118) / ayaM bhAvaH-yadyapi kasya For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam . 75 cidrogiNo viSabhakSaNamapi rogavizeSavinAzaheturbhavati, tathApi viSabhakSaNaM sarvairapi pariharaNIyameva / na punastadRSTAntena anyairapi bhakSaNIyaM / evamutsUtrabhASiNopyupadezo mantavya ityarthaH / nanu bho ! yadyapi niyuktibhASyAdau bhaNitaM, tathApi kAlAnubhAvAt anyairanuktatvena sadasya'prakAzyaM bhaviSyatIti zaMkAnirAsArthamAha-'aNu bhaNitti anubhaNitAH-tathaivoktAH, pUrvasUribhiH-haribhadrasUriprabhRtibhiH / tathAhi'iaresuvi a paoso, No kAyavo bhavaTTiI esA / NavaraM vivajjaNijjA, vihiNA sai maaNgnnirennN||1|| tti upadezapade / vRttiryathA-'itareSvapi-jinavacanapratikUlAnuSThAneSvapi samupasthitadurgatipAtaphalamohAdyazubhakarmavipAkeSu lokottarabhinneSu, jantuSu pradveSo-matsarastadarzane tatkathAyAM cAkSamArUpo, no-naiva, kartavyaH / tatki kartavyaM 1 ityAha-bhavasthitireSA-yataH karmagurakho'dyApi akalyANino jinadharmAcaraNaM prati prahapariNAmA na jAyante iti cintanIyam / navaraM-kevalaM, varjanIyAH-AlApasaMlApavizrambhAdibhiH pariharaNIyAH, vidhinA-viviktagrAmanagaravasatyAdivAsarUpeNa, sadA-sarvakAlaM, mArganiratena-samyagadarzanAdimokSamArgasthitena sAdhunA zrAvakeNa ca / anyathA tadIyA''lApasaMlApasambhASaNAdinA saMsargakaraNena kuSThajvararogopahatasaMsarga iva tattadoSasaJcArAt ihaparalokayoranarthAvAptireva / ata evoktaM 'sIhaguhaM vagdhaguhaM, udayaM ca palittayaMpi so pavise | asivaM omAyarizra, dussIlajaNappio jo u||1||tti / For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi prAgabhaNitamapi prayojanavazeneha smAritamiti / prabhRtizabdAta yAvat zrImunisundarasUripramukhAH grAhyAH / yataH-upadhAnapratikrAnti-jinArcA diniSedhataH / nyU nitA duHSamAdoSAt pramattajanatA priyAH // 1 // tathA-AjJAbhaGgAntarAyotthA-'nantasaMsAranirbhayaH / sAmAcAryo'pi pAzcAtyaiH, prAyaH svairaM pravartitAH // 2 // iti zrImunisundarasUrikRtatridazataraMgiNyAM / yathA kAlA'nubhAvAllokottaronmArgA bhUyAMsaH, tathA tIrthAntarvattino'pi sAdhavaH zrAvakAzca anAbhogavazena jinA''jJArucayo'lpIyAMsaH prAyo mantavyAH / yaduktaM 'eaM pAeNa jaNA, kAlANubhAvA ihaMpi savvepi / No suMdaratti tamhA, ANAsuddhesu pddibNdho'||1|| tti vRttiryathA-'evamuktodAharaNavat prAyeNa-bAhulyena, janAlokAH, kAlA'nubhAvAt-vartamAnakAlasAmarthyAt, ihA'pijainamate'pi, sarve'pi sAdhavaH zrAvakAzca, no-naiva, sundarA:zAstroktA''cArasArAH vartante / kintvanAbhogadoSAt zAstroktapratikUlapravRttayaH / itiH pUrvavat / tasmAt kAraNAt AjJAzuddheSusamyagadhItajinAgamA''cAravazAt zaddhimAgateSu sAdhuSa zrAvakeSu ca, pratibandho-bahumAnaH, kaarthH|' evaM lokottaramithyAdRzo yathA draSTumapyakalpyatayA bhaNitAH, tathA bhASyakAro'pi---- 'je jiNavayaNuttiNNaM, vayaNaM bhAsaMti je u maNNaMti / sadiTThINaM tadasaNaMpi saMsArabuDhikaraM' / / 1 / / ti / For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| na caivaM laukikamithyAdRzo'pi bhaviSyantIti zaGkanIyaM / teSAM prAmAdibhiH parityAgA'sambhavenoktaprakArAsambhavAt / nahi kvApyAgame utsUtrabhASivat sAMkhyAdayo'pi jainapravacanavidhvaMsakA iti bhaNitaM / teSAM jaina jainatvena bhASamANAnAM jinavacanAnuvAditvena jainapravacanavidhvaMsakatvAbhAvAdutsUtrabhASiNAstu jainamajainatvena bhASamANA jinavacanAnanuvAditvena jamAlyAdayo jainapravacanavidhvaMsakA iti tAtparyamiti gAthArthaH / / 74 / / ___ atha tIrthapratipakSANAM yadi uktaprakAreNa sUtrArthayoH parijJAnamabhaviSyat , tarhi te kimakariSyannityAha-- evaM ca suttamatthaM, sammaM jANiMsu titthapaDivakkhA / tA aNuogadAraM, caiMsu jaha mahANisIhaMpi / / 75 // vyAkhyA-evaM-prAguktaprakAreNa, sUtramarthaM ca tIrthapratipakSAHutsUtrabhASaNena tiirthvidhvNskaaH| yadIti gamyaM, yadi samyagaghuNAkSaranyAyenA'pi samIcInamajJAsyat 'tA' tarhi anuyogadvAramapyatyakSata, upalakSaNAt nijavacanavirodhivacanAtmakaM zrIbhagavatIpramukhamapi grAhyam / dRSTAntamAha-'jahe tyaadi| yathA mahAnizIthamapi-zrImahAnizIthasUtramapi tyaktaM, apizabdAt niryaktyAdikamapi tyaktamiti gAthArthaH // 75 / / atha zrImahAnizIthavadanuyogadvAraparityAge hetumAhajaM aNuoge Agama, tiviho duviho a aNugamo bhnniyo| so tasseba pamANaM, jassa ya NijjuttipamuhaMpi // 76 // vyAkhyA-yat-yasmAt kAraNAt, anuyoge-anuyogadvAre, For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 vyAkhyAna vidhi AtmAgamA' 1 nantarAgama 2 paramparA''gama 3 lakSaNastrividha AgamaH, sUtrAnugamo 1 niryuktyanugamazceti dvividho'nugamo bhaNitaH / sa cA''gamo'nugamazca tasyaiva pramANa-satyatayA aMgIkAraH, yasya niyuktipramukhaM-niyuktibhASyacAdikamapi, pramANamitIhApi sambadhyate, pramANaM bhavet / ayaM bhAvaH-yathA caturdazIpAkSikakRtyopadhAnamAlAropaNajinapratimArAdhanAdyabhidhAyakatvena yathAsambhavaM nija 2 matadUSakaM zrImahAnizIthamapi tyaktaM, tathA samprati paramparA''gamaniyuktyanugamayoH pratipAdakatvena paramparAzUnya niyuktyAdyarthaH sarvairapi utsUtrabhASibhinija 2 mArgadUSakamanuyogadvAramapi tyaktamabhaviSyat / paramparAyA abhAve paramparA''gamasyApyabhAvAt / 'grAmo nAsti kutaH sIme'ti nyAyAditi gAthArthaH / / 76 // ____ atha niyuktibhApyacUAdInAM tIrthakRbhASitAnAM vyucchinnatvena kathaM tadA''yattasUtravyAkhyAnA''cArAdipravRttiriti parA''zaGkAmudbhAvya tannirAkaraNamAhaNijjuttibhAsacaNNI, jiNiMdabhaNiA ya jAu vucchinnA / tA vittharatthasuttA, aNNaha suttatyavaccheo // 77 // ___vyAkhyA-yAzca niyuktibhApyacarNayo jinendrabhASitAH samprati vyucchinnAH, tA vistarArthasUtrA mantavyAH / na punamalato'pi | bAdhakamAha-'aNNahe'tyAdi / anyathA mUlato'tyucchedAbhyupagame sUtrArthasyApi vyucchedaH syAt , tasya niyuktyAdhAtmakatvAt / tacca 'suttatho khalu paDhamo' ityAdi prAgupadarzita For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / meva / na ca dezena vyucchede taducchedabhaNanamayuktamiti zaGkanIyaM, sarveSAmapi tIrthakRtAM dvAdazAGgyA aadikrtvaanuppttiprskteH| keSAMcit tIrthapravRttikAle dvAdazAjhyA dezanaiva vyucchinnatvAditi samyaka paryAlocyam / kiJca-yadi paurNimIyakAdayaH 'apparagaMthamahattha'mityAdisUtralakSaNamajJAsyat, tarhi zrImahAnizIthe caturdazIzabdo vartate, na punaH pAkSikazabda ityAdikaM nAvakSyat / caturdazIpAkSikazabdayoH paryAyavAcitvena indraH zakraH ityAdivadarthataH punaruktatAyA aparijJAnAt / evaM laumpako'pi upAsakadazAGge paratIrthikaparigRhItacaityAnAmakalpyataivoktA, na punaH kvApi svIrthikaparigRhItacaityAnAM kalpyateti nAvakSyat / devadatto divA na bhuGkta ityarthAdApannasya rAtribhojanasya, rAtrau bhuGkte itizabdena sAkSAdbhaNane punaruktatAvat arthAdApannAyAH svatIrthikaparigRhItacaityAnAM kalpyatAyAH sAkSAtazabdena bhaNane punaruktatA syAt / sA ca dazamo doSaH gaNadharakRte sUtre na sambhavati, sUtradoSA'parijJAnena sUtrakaraNe'nadhikArApatteH / tathA niyuktyAdyanaGgIkAro'pi nAbhaviSyat, alpagranthamahArthatAyAH anyathAnupapattyA niyuktyAdyaGgIkArasthA''vazyakatvAt / anyathA sUtralakSaNabhaMgena sUtrameva na syAt / etena sUtre'vidyamAnaM kutastadvRttau bhaNitamiti zaMkApi parAstA / niyuktyA dikamantareNa 'suttattho khalu paDhamo, bIo NijjuttimIsao bhaNio' ityAdi vyAkhyAnavidhivilopApatta rityAdi svayameva paryAlocyamiti gAthArthaH // 77 // For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAnavidhi atha prasaGgataH sAmpratInAnAM lokottaramithyAdRzAmutpattisvarUpamAhatatthavi keI titthA, viNiggayA keI sayaM samuppaNNA / mucchiaNADisamucchima-kappA savvevi ambattA // 78 // vyAkhyA-tatrApi-samprati prasiddhalokottaramithyAdRSTiSvapi, keciddigambara-paurNimIyakauSTrika-pAzacandrIyanAmAnazcatvAro'pi jainA''bhAsamArgAH tIrthAdanantaranirgataiH zivabhUti-candraprabhA''cArya-jinadattA''cArya-pAzacandranAmabhirvyavasthApitatvena tiirthaadnntrvinirgtaaH| Azcalika-sArddhapaurNimIyakA''gamikanAmAnastrayo'pi paurNimIyakanirgatainarasiMhopAdhyAya-sumatisiMhAcAryazIladevanAmabhirvyavasthApitatvena tIrthAta paramparavinirgatAH / kecicca laumpaka-kaTaka-vandhyanAmAnastrayo'pi svayameva samutpannAH, sAkSAtparamparayA vA tIrthasparzasyApyabhAvAt / tatra vandhyo laumpakAdvinirgataH iti vizeSo bodhyaH / atha teSAM krameNa svarUpamAha-'mucchiNADI'tyAdi / macchitA-mImApannA sahasA alabhyamAnA nADayo yeSAM te machitanADayaH / te ca sammUcchimAzca macchitanADisammUcchimAH, prAkRtatvAd vyaMjanalopo draSTavyaH / ata eva sarve'pyavyaktAH-vyaktacetanArahitAH, tenaiva tIrthakaraM devaM vadatAmapi teSAM tIrthakaravyavasthApitatIrthapratipakSabhUtamArgANAM prarUpaNAyAH sambhavAt / ayaM bhAvaH-navInamArgaprarUpaNAvasare mithyAtvabANaprahatAnAM anantasaMsAravRddhilakSaNamaraNAbhimukhatvena alabhyamAnasamyaktvanADayo mUcchitanADayaH / For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - zatakam / te cAvyaktavetanA eva bhavanti / etacca tIrthAdanantaranirgatAnAM zivabhUti - candraprabhAcArya - jinadattAcArya - pAzacandrAnadhikRtyaivoktamavasAtavyam / teSAM hi pUrvaM tIrthAntarvartitvena vyavahArataH samyaktvamAsIt / tena navIna mArgapravartanAvasare tIrthasya hRdaye khar3akkanAt / ata evAlabhyamAnasamyaktvAH / tadapatyAnAM tu mUlato'pi samyaktvaprANarAhityena mRtajAtakalpatvAt / tena teSAM ca na granthibhedo'pi / sammUcchimAstu mUlato'pi saMjJicetanArahitAH, agarbhajAtatvAt / paraM keSAMcit durbaladharmANAM samyaktvavAntihetutvena kRmivizeSagaNDolakakalpAH mantavyAH / avyaktatvaM ca sarveSAmapi viziSTacetanArAhityena samAnameva / etacca prAganekathA darzitamiti / etena kecid bhrammagrahamAhAtmyAt / zrImahAvIravyavasthApitaM tIrthaM vyucchinnamapi AsmAkI mArgapravartakaiH zrImahAvIrabhASita siddhAntAduddhRtamiti vadanto'pi nirastA bodhyAH / vyucchinnatIrthoddhArasya kevalinApi kartumazakyatvAt / etaccA'zrutvA kevalyadhikAre bhagavatyAmapi pratItameva / nahyavAptalekhyakamAtreNa gRhasvAmI jAyamAnaH ko'pi kenApi dRSTaH zruto vA ? / kiJca vyucchinne tIrthe sAdhvAdInAmapyabhAvAt siddhAntapustakameva na syAt / prayojanAbhAvena pustakasya kArakarakSakayorabhAvAt / na ca dravyaligyAyattaM siddhAntapustakamAsIditi vAcyam / dravya liGginAmapi tadAnImabhAvAt / teSAM ca nivAnAmiva tIrthA'vinAbhAvitvAt / nahi jJAtimaryAdAM vinA ayaM jJAtibahiriti vaktuM zakyate / prayojanaM ca pustakasya agRhItasiddhAMta Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only 81
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 82 vyAkhyAna vidhi -- saMketakA nAlpaprajJAvatAM gurusamIpe saMketagrahanimittakatvaM, gRhItasiddhAntasaMketakAnAM sAdhUnAM ca madhye kasyacittathAvidhajJAnAvaraNIyakSayopazamAbhAvajanyasaMzayAdinirAsArthaM saMskArodabodhakatvameva | sa ca saMskAro'pi saka tajJAnajanyaH / saGkatastu sarvajJamUlako'pi guruziSyakramA''yatta eva syAt / sAdhorabhAve ca kasya saMskArobodhakatvaM kasya vA saMketagrahanimittakatvaM bhavet / 'grAmo nAsti kutaH sImeti nyAyAt / etena pustakasya jJAnajanakatvameva prayojanamiti vaktApi nirasto bodhyaH / pustakasyasiddhAntasaGko nagraha janakatvAbhAvena jJAnajanakatvAbhAvAt / nahi paTTakAss likhitajambudvopAdivartivarSa varSa ghara nadI hadAdInAM parijJAnamagRhItasaGka etakasya kasyApi jAyamAnaM dRSTaM zrutaM vA, pratyakSabAdhAt / saMketagrahastu, gurvAyatta eva / gurutvaM ca ziSya tvA'vinAbhAvIti prAk pradarzitam / tena gurorapi saMketagraho nijagurvAyatta eva / evaM ca tAvad vaktavyaM yAvat sarvajJaH zrImahAvIra iti / etena sarve'pi mArgAH jainadharmabuddhayA pravartamAnAH tIrtharAjJA''rAdhakA eva bhavanti / Azayasya zuddhatvAditi nijamatikalpanA'pi parAstA / jainA''bhAsAnAmanupapattiprasakteH / kiMca - AjJA vagadhakAnAM zubhAdhyavasAyo dUre, pratyutA'nantAnubandhina evaM kaSAyA bhavanti / yadAgamaH 'je NaM goyamA ! ANA varAhage. se NaM aNaMtANubaMdhI kohe, se NaM anaMtANubaMdhI bhANe, seNaM anANucaMdhI keatre, seNaM anaMtANubaMdhI lohe - 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only -
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 83 ityAdi shriimhaanishiithpnycmaadhyyne| etadapi samyak paryAlocyamiti gAthArthaH / / 78 // ___atha kramaprAptaM laukikamithyAtvaM vivecayannAha - loiyamicchattaM puNa, sarUvabheeNa hujja caubhe / abhigahia1 maNabhigahiyaM2, saMsaiyaM3 taha aNAbhogaM / 76 | vyAkhyA-laukikamithyAtvaM punaH svarUpabhedena-bhinna-bhinnamvarUpeNa caturvidhaM catuHprakAraM bhavati / tathAhi-AbhigrahikaM 1 anAbhigrahikaM 2 sAMzayikaM 3 anAbhogaM 4 ca / tatheti smuccye| tatrA''bhigrahika sugatezvarAdivyaktanAmAdibhirniyatAnAmevAdevAdInAM devatvAdinA zraddhAnAtmakaM / yaduktaM 'adeve devaba ddhiryA, gurudhIragurau ca yaa|| adharme dharmaba ddhizca, mithyAtvaM tadviparyayA ||1||'diti yogazAstram / anAbhigrahikaM tu sarvANyapi darzanAni zobhanAnIti zraddhAnAtmakaM gopAlAdInAmiva / yatta kecijjainamArgamAzritA api kAlAnubhAvAt anAbhogavazena yAvanto'rhadevAditattvavAdinaste sarve'pi zobhanA eveti zraddhAnabhAjaH, te sarvepyanAbhigrahikavizeSA mntvyaaH| jainamArgamAzritatvena samyagazAmapi keSAJcit samyaktvanAzahetutvAt / tathA sAMzayika svasvAbhimatamArgavyavasthApanaparAyaNAni sarvANyapi darzanAni zobhanAni uta katicit kiMcid vetyadhyavasAyAtmakam / tathA'nAbhoga: anAmogena nivRttamanAbhogama / nanu bho! anAbhogo mithyAtvaM kathaM syAt ? samyagdRzAmapi sattvAditi cet / satyaM, na hi vayaM For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 84 vyAkhyAna vidhi sarvo'pyanAbhogo mithyAtvamiti bramaH, kintu yo hyajJAnasamAnAdhikaraNaH so'nAbhogo mithyAtvaM / jJAnasamAnadhikaraNamtu chadmasthatvAbhivyaMjakaH san kvacidaticArarUpo'pi syAditi tAtparyamiti gAthArthaH // 79 // atha paMcAnAmapi mithyAtvAnAM vyaktatvAvyaktatvAbhyAM vivekamAhatatthavi jamaNAbhogaM, avattaM sesagANi vattANi / cattArivi jaM NiamA, saNANaM huMti bhavANaM // 80 // vyAkhyA-tatrApi-paJcasvapi mithyAtveSa anAbhogo mithyAtvamavyaktaM, devagurudharmaviSayakavyaktacetanAzUnyatvAt / zeSANyevazeSakAni-AbhigrahikAdIni catvAya pi vyaktAni,devAdiviSayakavyaktacetanAghaTitAdhyavasAyAtmakatvAt / tatra hetumAha-yatyasmAt kAraNAt , niyamena-nizcayena, saMjJinAmapi bhavyAnAmeva bhavanti, na punarabhavyAnAmapi / teSAM tu kadAcit kulAcAravazena vyavahArato vyaktamithyAtve samyaktve vA satyapi, nizcayataH sarvakAlamanAbhogamithyAtvameva bhavati / tena te cAbhavyA vyAvahArikatvAdivyapadezabhAjo'pi na bhavanti / teSAM cAnAditaH sarvakAlaM catRsRSvapi gatiSu punaH punaH parAvarttanena paribhramaNAt / etaccAne vyaktIkaripyate / vyaktamithyAdRzAM tu tathAbhavyatvayogena kadAcit keSAJcit kriyAvAditvAbhivyaJjakaM karmavAditvamapi bhavati / karmavAditvaM ca dhArmikAnuSThAnajanyo mokSo, nAnyathetyadhyavasAyarUpameva / yaduktaM-'ya eva karmavAdI sa eva For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / kriyAvAdI' tyAcArAGgaprathamAdhyayanavRttau / tacca kAlezvarAdikRtameva sarvamitivAdinAM na sambhavanti, kAlezvarAdikakRtatvena karmavAditvAbhAvAt / kriyAvAdinAM cotkarSato'pyekapudgalaparAvartAvizeSaH saMsAro bhavatIti gAthArthaH // 80 // athAnantarokta mithyAdRgbhavyAnAM bhedaM tatsambandhikAlaM ca 85 gAthAdvayena vibhaNiSuH prathamagAthAmAha bhavyAvi avavahAria vavahAriameao duvigappA | avavahAriakAlo, ata puggalapaTTA // 81 // anaMta vyAkhyA - mavyA apirevArthe bhavyA eva avyAvahArikavyAvahArikamedato dvivikalpAH - dvibhedAH kecid bhavyA avyAvahArikAH kecicca vyAvahArikA ityarthaH / tatrAvyavahArikANAM kAlaH - saMsArasthitikAlaH anantapudgalaparAvartA :anantapudgalaparAvarttakAlaM yAvat saMsArAvasthitiranAditvAditi gAthArthaH // 81 // For Private And Personal Use Only atha dvitIyagAthAmAha - I cavahArINaM NiamA, saMsAro jesi hujja ukkoso tesiM Avalia asaMkha bhAgasama puggala paraTTA ||2|| vyAkhyA vyAvahArikANAM turgabhyaH, vyAvahArikANAM tu niyamAt- nizcayena, yeSAmutkRSTaH saMsAro bhavet, teSAmAvalikA saMkhyeyabhAgasamayapramANapudgalaparAvartAH / yaduktaM 'avahAriama, bhamiUNa aNatapuggalapaTTe / kavi vavahArarAsiM, saMpatto NAha ! tatthavi a // 1 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAnavidhi ukkosaM tiriagaI-asanni-egidi-vaNa-NapuMsesu / bhamio AvaliaasaMkha-bhAgasamapuggalaparaTTe' // 2 / / iti kAyasthitistotre / AvalikA ca kAlavizeSaH pravacane pratItaH / ata evotkRSTo vanaspatikAlo yaH pravacane etAvAneva bhaNitaH / sa ca vyAvahArikabhavyAnadhikRtyaivokto'vasAtavyaH / tathAhi-'vaNassaikAiA NaM pucchA, jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtA umsappiNIosappiNI kolao, khittao aNaMtA logA asaMkhejjA puggalaparaTTA' iti prajJApanA 18pade / yadi cedaM sUtraM sAMvyavahArikajIvApekSaM na myAta , tarhi sarveSAmapi bhavyAnAM muktisiddhau muktipathavyavacchedaH prasajyeta, tAvatkAlapramANAnAM bhavyAnAM parimitatvAt / ata eva prajJApanAvRttikRtA sAMvyavahArikA asAMvyavahArikAzceti rAzidvayaM yuktyA samathitaM / tathAhi--'sakAie duvihe paM0 20 -aNAdIe vA apajjavasie 1, aNAdIe vA sapajjavasie 2'tti prajJApanA 18 pde| etavRttiryathA tatra yaH saMsArapAragAmI na bhaviSyati so'nAdyaparyavasitaH, kadAcidapi tasya kAyavyavacchedAsambhavAt / yastu mokSamadhigantA so'nAdisaparyavasitaH, tasya muktyavasthAsambhave sarvAtmanA zarIraparityAgodityAdi yAvat / kiMcaivaM yAvat vanaspatInAM nilepanamAgame pratiSiddhaM, tadapIdAnI prasaktaM / kathamiti cet / ucyate-iha hi pratisamayaM asaMkhyeyA vanaspatibhyo jIvA udvartante, vanaspatInAM ca kAyasthitiparimANamasaMkhyeyAH pudgalaparAvartAH, tato yAvanto'saMkhyeyeSu pudgala For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| parAvartapu samayAstairabhyastA ekasamayovRttA jIvA yAvanto bhavanti, tAvata parimANamAgataM vanaspatInAM / tataH pratiniyataparimANatayA siddhaM nillepanaM, pratiniyataparimANatvAt / evaM ca gacchatA kAlena siddhirapi sarveSAM bhavyAnAM prasaktA / tatprasaktau ca mokSapathavyavacchedo'pi prasaktaH, sarvabhavyasiddhigamanAnantaramanyasya siddhigamanA'yogAta / Aha ca--- 'kAThiI kAleNaM, tesi masaMkhejjayAvahAreNaM / NillevaNamAvaNNaM, siddhIvi a savvabhavvANaM // 1 // paisamaya masaMkhejA, jeNu baTTati to tadabhatthA / kAyaTTiiga samayA, vaNamsaINaM ca parimANaM // 2 // na caitadasti, vanaspatInAmanAditvasya nirlepanapratiSedhasya sarvabhavyAsiddharmokSapathAvyavacchedasya ca stra 2 pradeze siddhAnte'bhidhAnAt / ucyate-iha dvividhA jIvAH-sAMvyavahArikA asAMvyavahArikAzca / tatra ye nigodAvasthAta udavRttya pRthvIkAyAdibhedeSa vartante, loke dRSTipathamAgatAH santaH pRthvIkAyAdivyavahAramanupatantIti sAMvyavahArikA ucyante / te ca bhUyo'pi nigodAvasthAmupayAnti, tathApi te sAMvyavahArikA eva / saMvyavahAre patitatvAt / ye punaranAdikAlAdArabhya nigodAvasthAmupagatA evAvatiSThante, te vyavahArapathAtItatvAdasAMvyavahArikAH / kathametadavasIyate ? dvividhA jIvAH sAMvyavahArikA asAMvyavahArikAzceti / ucyate-yuktivazAt / iha pratyutpannavanaspatInAmapi nilepanaM pratiSiddhaM, kiM punaH sakalavanaspatInAM, tathA bhavyA For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 vyAkhyAna vidhi nAmapi / tacca yadyasAMvyavahArikarA zinipatitA: atyantavanaspatayo na syuH, tataH kathamupapadyate / tasmAdavasIyate astya sAMvyavahA rikarA zirapi yadgatAnAM vanaspatInAmanAditA / kiJceyamapi gAthA gurUpadezAdAgatA samaye prasiddhA " 'atthi anaMtA jIvA, jehiM Na patto tasAipariNAmo / tevi aNaMtANaMtA, NigoavAsaM aNuvasaMti' // 1 // iti prajJApanAvRttau / tathA pUrvAcAryavacasA'pi rAzidvayaM siddhyati / yadAha zrIjinabhadragaNikSamAzramaNaH 'sijyaMti jattiA kira, iha saMvavahArajIvarAsIo | iti aNAivaNassai-rAsIo tattiA tammi' // 1 // tti vizeSaNavatyAM / tathA cintAmaNimantrastotre'pi - ' evaM mahAbhayahara' mityAdigAthAvRttau bhavanti guNabhAjanamiti bhavyAHsiddhigamanayogyA, te cAvyavahArikanigodA api bhaveyuH / santi hi te jagati bhavyAH, ye kadAcidapi na setsyanti / tathA ca vRddhAH 'sAmaggiabhAvAo, bavahAriarAsi appavesAo | bhavvAvi te anaMtA, je siddhisuhaM Na pAviti // 1 // na prApsyantItyarthaH / atastadvyavacchedArthamAha-jAyante vyAvahArikarAzAviti janAH, bhavyAzca te janAzca te bhavyajanAH, teSAM harSotpAdaka kalyANaparamparAyA nidhAname (mi)vetyAdi / evaMca prAptavyavahArarAzInAM niyamena siddhigamanaM bhavatyeveti siddhamava sAtavyaM / atra hi prajJApanAvRttikarturabhiprAyeNa sUkSmapRthivyAdijIvA nigoda For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| jIvAzca asAMvyavahArikA,anyathA pratyekazarIriNo vyAvahArikA ityevoktamabhaviSyat / yacca 'kevalanigodebhya uddhatya pRthivIkAyAdibhaveSu vartante' ityAdi bhaNitaM, tat sUkSmapRthivyAdijIvAnAmasaGkhayeyatvenAlpatvAt avazyabhAvivyAvahArikatvAdvA avivakSaNAditi sambhAvyate / samyaga nizcayastu bahuzrutagamya iti / evaM cAisAMvyavahArikA jIvAH sUkSmapRthivyAdiSu nigodeSu ca sarvakAlaM gatyAgatIH kurvantIti sampannaM / etadarthasaMvAdikA ca pravacanasAroddhAravRttirapi / tathAhi'asaMkhosappiNisappiNIo, egidiANa ya cauNhaM / tA ceva aNaMtAo, vaNassaie a boddhavyA' // 1 // iti gaathaavRttau| 'anAdisUkSmanigodebhya uddhatya zeSajIvarAzipUtpadyante, te pRthivyAdivividhavyavahArayogAt sAMvyavahArikA' iti bhaNitam / tenAnAdisUkSmanigodajIvAH avyavahAriNa ityatra samAsavidhistvevaM-sUkSmAzca pRthivyAdayazcatvAraH, nigodAzca sUkSmabAdarasAdhAraNavanaspatayaH, na vidyate AdiryeSAM te'nAdayaHaprAptavyavahArarAzaya ityarthaH / tathA ca sUkSmAzca nigodAzceti dvandvaH,anAdayazca te sUkSmanigodAzceti karmadhArayaH / yadi ca sarvatrApi karmadhArayaH kriyate, tadA bAdaranigodajIvA vyavahAriNaH sampadya ran / tathA na bhavanti / yato bAdaranigodajIvebhyaH siddhA anantaguNA vaktavyA syuH / tatkathaM 1 iticet / ucyateyato yAvantaH sAMvyavahArikarAzitaH siddhayanti, tAvanta eva jIvAH asAMvyavahArikarAzevinirgatya sAMvyavahArikarAzAvA For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhigacchanti / yadAha-'sijhati jattiA kire'tyAdi prAk pradarzita-- meva / evaM ca vyavahArarAzitaH siddhA anantaguNA evoktAH / tatra yadi bAdaranigodajIvAnAM vyAvahArikatvaM bhavati, tarhi bAdaranigodajIvebhyaH siddhA anantaguNA eva sampadya ran / santi ca siddhebhyo bAdaranigodajIvA anantaguNAH, tebhyaH sUkSmajIvA asNkhyeygunnaaH| yadAgamaH --'eesi NaM bhaMte! jIvANaM suhumANaM1 bAyarANaMra No suhumANaM No bAyarANaM3 kayare 2 hito appA vA bahuyA vA 4 / go0 savyathovA jIvA No suhumA No bAyarA, bAyarA aNaMtaguNA, suhumA asaMkhejaguNA' iti prajJA 0 pada 18 / vRttiryathA-'eesi NaM bhaMte ! jIvANaM suhumANa' mityAdi / sarvastokA jIvA 'No suhumA No bAyarA' siddhA ityarthaH / teSAM sUkSmajIvarAzerbAdarajIvarAzezca anantatamabhAgakalpatvAt / tebhyo bAdarA anantaguNAH, bAdaranigodajIvAnAM siddhebhyo anantaguNatvAt / tebhyazca sUkSmA asaMkhyeyaguNAH, bAdaranigodebhyaH suukssmnigodaanaamsNkhyeygunntvaaditi| evaM cA''gamabAdhA sphuraida / tena 'granthasya granthAntaraM TIke tivacanAt sarvajJamUlakA''gamA'nAbAdhayaiva vyAkhyAnaM yuktamiti / tatra sUkSmapRthivyAdInAM nigodAnAM cA'nAditvamaprAptavyavahArarAzyapekSayA mantavyam / prAptavyavahArarAzInAM tu jIvAnAM sUkSmapRthivyAdinigodaparyantAnAM sarveSAmapi sAditvameva syAt / yadyapi pratyekazarIriNaH sUkSmapRthivyAdayo'vyavahAriNa iti kvApyAgame sAkSAnnoktaM, tathApi anantaroktA''gamavAdhAnurodhavyavahAritvavacane'pi na For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam / 61 kiJcid bAdhakam / prajJApanAvRttyabhiprAyeNa ca yuktyA tathA bhaNane na kazciddoSaH, prakArAntareNA''gamabAdhAyA anapAyAt / nanu bhoH ! kAzcana yuktayo'samIcInA api bhavanti, tena kathaM tadgamye vastuni samyag vizvAsaH ? iti cet / maivaM tarhi dhUmAdihetugamye vaha yAdivastunyapi samyag vizvAsAnupapattiprasakteH, keSAJciddhetUnAmApyasamIcInatvAt / evamAgamagamye'pi vastuni vaktavyaM prasajyeta, AgamAnAmapi keSAJcidasamIcInatvAt / tasmAdyathA vyabhicArAdidoSaduSTahetavopyahetava eva, vivakSitavastvasAdhakatvAt / itare tu hetava eva / yathA vA sarvajJamUlakA''gamavAdhita AgamopyanAgama eva, ayathArthavastuvAcakatvAt / itarastu Agama eva, yathArthavastuvAcakatvAt / evaM yuktirapi balavadya ktibAdhitA na yuktiH, kintvabAdhitaiva / tasyAzcAbAdhitatvaparijJAnAyAnumAnaprayogo yathA-bAdaranigodajIvA na vyavahAriNaH, teSAM siddhebhyo'nantaguNatvAt, yathA suukssmnigodjiivaaH| tathA anAdimantaH sakSmA bAdarAzca nigodajIvA avyavahAriNa eva, anyathA vyavahAritvabhavanasiddhigamanayoraparyavasitatvAnupapatteH / aparyavasitatvaM ca sijhati jattiyA kire'tyAdigAthoktakramaNAvasAtavyam / tathA sAMvyavahArikA jIvAH sidhyantyeva, AvalikA'saMkhyeyabhAga(sama) pudgalaparAvarta samayaparimANatvena parimitatyAt, vyatirekavyAptyA siddhA nigodajIvAzca dRSTAntatayAvasAtavyAH / prajJApanAvRttisammatikhasAtavyA / ayaM bhAvaH-AvalikA'saMkhyeyabhAgapudgalaparA For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi vartasamayapramANA vyavahAriNo jIvA bhavanti / nidAnaM tAvat tAvatA kAlena tathAbhavyatvayogena yathAsambhavaM sarveSAmapi vyavahAriNAM niyamena siddhigamanameva / evaM ca prakRte bAdhakayuktarevAbhAvAd yuktigamye vastuni samyagavizvAso yukta eva / ata eva prajJApanAvRttikRtApi yuktipuraskAreNaiva rAzidvayaM vyavasthApitaM prAk pradarzitaM / tatra yuktervyAptirUpatA caivaM-yathA anyatra parvate vahni dhumAnyathAnupapatteH / evamastIha avyavahArarAziH, vyavahAritvabhavanasiddhigamanayoraparyavasitatvAnyathAnupapatteH / ata evA''gamatulyaiva yaktirapi mantavyAH / yadAgamaH-- 'taM taha vakkhANijjaM, jahA jahA tassa avagamo hoi / AgamiamAgameNaM, juttIgammaM tu juttIe' ||1||ti pNcvstuke| etena bAdaranigodajIvaprabhRtayaH sarva'pi jIvA anAdisUkSmanigodebhyo nirgatAH santa eva sAMvyavahArikavyapadezabhAjo bhavantIti parAkUtamapi praastN| sarveSAmapi jIvAnAM siddhiprAptiprasaktau saMsArasthiterucchedApatteH / tatkathaM ? iti cet / ucyateyAvantaH siddhayanti tAvanta evAvyahArarAzito nirgatya vyAvahArikA bhavanti / evaM ca tathA bhavyatvayogena yathAsambhavaM sarvakAlamasAMvyavahArikajIvarAzevinirgatya vyAvahArikabhavanena vyAvahArikajIvarAzezca siddhabhavanena asAMvyavahArika jIvarAzehInyA siddhAnAM ca vRddhyA tAdavasthyAbhAva eva / tAdavasthyaM ca vyAvahArikajIvAnAM saMkhyAmadhikRtyaiva mantavyam / yadi ca bAdaranigodajIvA vyAvahArikA ucyante, tarhi sUkSmabAdara For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 63 nigodajIvebhyaH siddhA anantaguNA eva sampadya ran / etaccAsambhavi, tAvatAM jIvAnAmevAbhAvAt / siddhAzca sarvakAlenApyekasya nigodasyAnantatamabhAgavartinaH syuH / yaduktaM'jaiA hohI pucchA, jiNANa maggaMmi uttaraM taiA / ikkassa Nigoassa ya, aNaMtabhAgo ya siddhigao' ||1||tti / tathA ca siddhaM sUkSmabAdaranigodeSveva sarvakAlaM vyavahAriNAM sthitiH / vyAvahArikANAM tu sAmAnyataH sarvakAlaM tAdavasthye'pi vizeSataH pratijIvamutkarSata AvalikA'saMkhyeyabhAgapudgalaparAvartasthitiH / tata urdhva niyamAt siddhireva teSAM bhavet / tatra sammatistu prAgupadarzitaiva / yattu kvacidAdhunikaprakaraNAdau prajJApanAdyAgamaviruddhAni vacanAni bhavanti / tacca tIrthAnta. tinAmasadgrahAbhAvAdanAbhoga eva kAraNam / anAbhogastu mahatAmapi bhavati, tasya ca chadmasthamAtrasya sattvena chadmasthaliGgatvAt / yaduktaM'na hi nAmA'nAbhogazchadmasthasyeha kasyacinnAsti / jJAnAvaraNAya hi, jJAnAvaraNaprakRti karma' ||1||iti| tIrthabAhyAnAM tu mithyAdRzAmajJAnameva, tacca sarvavastuviSayakamiti anAbhogA'jJAnayoviMzaSo bodhyaH / nanu bho ! sAMvyavahArikajIvAnAmanantapudgalaparAvartAH api sambhavanti / AvalikA'saMkhyeyabhAgapudgalaparAvartAntaritasyApi bhUyo bhUyaH paribhramaNasyoktatvAt / yaduktaM-ete ca nigode vartamAnAH jIvA dvidhA, tadyathA-sAMvyavahArikA asAMvyavahArikAzca / tatra ye sAMvyava For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 64 www.kobatirth.org vyAkhyAna vidhi hArikAste nigodebhya uddhRtya zeSajIvarAzimadhye samutpadyante tebhya uddhRtya kecid bhUyo'pi nigodamadhye samAgacchanti / tatrApyutkarSataH AvalikA saMkhyeyabhAgagatasamayapramANAn pudgalaparAvartAn sthitvA bhUyo'pi zeSajIveSu madhye samAgacchanti / evaM bhUyobhUyaH sAMvyavahArikajIvAH gatyAgatIH kurvantIti saMgrahaNI - vRttAviti cet / maivaM bhUyobhUyaH paribhramaNe'pi uktA'saMkhyeyapudgalaparAvartItikramaNasyAbhAvAt AvalikA saMkhyeyabhAgapudgalaparAvartAnAmasaMkhyeyatvameveti ( pratItau ) kuto bhUyobhUyaH zabdenA''nantyakalpanAyA gandho'pi / tena bhUyobhUyaH paribhramaNa - 'pi asaMkhyAtatvaM tu tadavasthameva / ata etAvatA kAlena vyAvahArikANAM sarveSAmapi siddhirbhaNiteti prAgupadarzitamiti gAthArthaH // 82 // , Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha sAMvyavahArikabhavyAnAmAvalikA'saMkhyeyabhAgapudgalaparAvartakAlAdUrdhvaM kiM syAdityAha -- teNa paraM siddhigaI, tesiMNiameNa hujja jiNabhaNiA / jaM te puNo vi avyavahAritaM neva pAviti // 83 // vyAkhyA - tena -- tataH, paraM-uktalakSaNakAlAdUrdhvaM teSAM - sAMvyavahArikANAM niyamena - nizcayena, siddhigati : - muktilakSaNA paMcamagatirbhavet / kiMlakSaNA siddhigatiH ? jinabhaNitA-tIrthaMkaropadiSTA / tatra sammatistu prajJApanAvRttireva / sA ca prAk pradazitA / athottarArddhena muktigamanaM nizcinoti jaM te puNodItyAdi / yat - yasmAt te vyavahAriNaH punaravyavahAritvaM naiva For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam 65 prApnuvanti / ayaM bhAvaH-vyavahAriNAM hi uktA'saMkhyeyapudgalaparAvartakAlAdUla saMsArasthitikhyavahAritvabhavanenaiva syAt / avyAvahArikANAmeva anantapudgalaparAvartasthitebhaNitatvAta / tacca vyavahAriNAM na bhavatyeva, Agame niSiddhatvAt / sammatistu drshitaiv| tasmAduktA'saMkhyeyapudgalaparAvartakAlAdadhikasaMsArAvasthitirasAMvyavahArikatvamantareNa na syAdeva / avyavahArikatvaM tu vyAvahArikANAM na bhavatyeveti parizeSAt siddhigatigAmina eva bhavantIti gAthArthaH / / 83 // ___atha vyavahAriSvapi vizeSamAhatesu vi ego puggala-pariaTTo jesi hujja sNsaaro| tahamavattA tesi, kesiMci a hoi kiriaruI // 84|| vyAkhyA-tepvapi-vyavahAripvapi jIveSa, yeSAmekapudgalaparAvartAvazaSaH saMsAro bhavet , teSAM madhye tathAbhavyatvAt-tathAbhavyatvayogena keSAMcitkriyAruciH-mokSanimittadhArmikAnuSThAnakaraNAbhiprAyo bhavatIti gAthArthaH / / 94 // ___atha kriyArucezcihnamAhatIe kiriyAkaraNaM, liMgaM puNa hoi dhammabuddhIe / kiriAruINimittaM, jaM vuttaM vattamicchattaM // 8 // ___ vyAkhyA-kriyArucerliGga-cihna, punarvaDhe dhUmavat kriyAkaraNameva muktinimittamiti gamyaM / yattu svargAdiprAptinimittaM cakravA dipUjAprAptinimittaM vA kriyAyAH karaNamabhavyAnAmapi bhavati, tanna kriyAvAditvAbhivyaJjakaM, muktiprAptinimittaM kriyA For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhikaraNAbhAvAt / etacca vyavahArataH chadamasthagamyatvena liGgamavasAtavyam / athavA yathA kriyAruceH kArya kriyAkaraNaM, tathA tasyA api kAraNaM kiM ? ityAha-'kiriAItyAdi / kriyArucenimittakAraNaM vyaktamithyAtvaM yadanantaroktaM -'tatthavi jamaNAbhoga'mityAdigAthAyAM bhaNitaM, upalakSaNAta vyaktamithyAtvamantareNa ekapudgalaparAvatasyApi bhavyasya kriyArucirna bhavati / tathA ca kriyAyAH kAraNaM kriyArUciH, kriyArucezca kAraNaM vyaktamithyAtvameva / na caivamavyaktamithyAtvApekSayA vyaktamithyAtvaM zobhanaM sampanna kriyArucihetutvAditi zaMkanIyaM, vyaktamithyAtvasya jainapravacanaviSayakakliSTapariNAmAtmakatvena dIrghasthitikamithyAtvamohanIyakarmabandhahetutvAt samyaktvaprApteH prtibndhktvaacc| anAbhogamithyAtvasya sadandhanyAyena samyaktvaprApterapratibandhakatvamagre drshyissyte| paraM sarvatrApyanuktamapi tathAbhavyatvaM kAraNatayA mantavyameva / tacca tattajjIvasvabhAvo'nAdisiddha eveti gAthArthaH // 85 // atha kriyAvAdiSvapi vizeSamAhatesu vi avar3apuggala-pariaTTo jesi hujja sNsaaro| sammattajoggayAe, lahaMti te kai sammattaM // 86 // vyAkhyA-teSvapi-kriyAvAdiSvapi yeSAM bhavyAnAmapA - pudgalaparAvartAvazeSaH saMsAro bhavet , teSAM samyaktvaprAptiyogyatAyAM kecit sAkSAt samyaktvaM lbhnte| ayaM bhAvaH-apArddhapudgalaparAvartAvazeSasaMsArasya bhavyasya samyaktvaprAptiyogyatA sampannA, paraM For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 7 www.kobatirth.org zatakam / 67 samyaktvaprAptiH tathAbhavyatva sahakRtakAlAdisAmagrI yogena nAnAprakArA bhavati / tena samyaktva prAptyanantaramapi keSAJcit saMsAro'pArddhapudgalaparAvartAvazeSo bhavati teSAM tathAbhavyatvasya tathaivAnAdisiddhatvAt yAvat keSAMcidantarmuhUrtAvazeSo'pi saMsAro bhavati, tatkAraNasya tathAbhavyatvasya pratibhavyaM bhinnatvAt / tena tadAyattaiva zeSakAraNasAmagrIti gAthArthaH // 86 // atha siMhAvalokananyAyena vyavahAritvamavyavahAritvaM ca kathaM bhavati ? iti darzayati-loavavahAraviSayaM patteasarIrameva jesi saI / te vahAriabhavyA, sesA vavahArabAhiriA // 87 // vyAkhyA -- lokavyavahAraviSayaM pratyekazarIraM - bAdarapRthivyAdisambandhyeva bhavati / tasyaiva iyaM pRthivI, idaM jalamityAdivyavahAraviSayatvAt / kathaM ? 'saI'ti / sakRd ekavAramapi bhavet, yeSAM bhavyAnAM te vyAvahArikabhavyAH, zeSAH - nigodAH sUkSmapRthivyAdayazca vyavahArabAha yAH - avyAvahArikAH / sammatistu 'iha dvividhA jIvA' ityAdirUpeNa prAk pradarzitaiveti gAthArthaH // 87 // athA'bhavyajIvAH sAMvyavahArikA utA'sAMvyavahArikA vA 1 ityAzaMkAyAmAha - teNaM abhavyajIvA, Na huMti vavahAramAzvayavisayA | te puNa paDivaDiANaM, anaMtabhAgo a savvevi // 88 // vyAkhyA - yena kAraNena vyAvahArikAH utkarSato'pyAvalikA'saMkhyeyabhAgapudgalaparAvartakAlAnniyamena siddhigatigAmino ne Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 68 vyAkhyAna vidhi bhavanti, tena kAraNenA'bhavyajIvAH sAMvyavahArikAdivacoviSayAHsAMvyavahArikAdivyapadezaviSayA na bhavanti / te punarabhavyAH samyaktvapratipatitAnAmanantatamabhAgavartitvena sarvakAlaM bhavyAnAmiva vyavahAritvabhavanAsambhavAt / nanu bho ! vyAvahArikatvamapi sarvajIvasAdhAraNamevoktam / yaduktaM 'sarve jIvA vyavahArya-vyavahAritayA dvidhA / - sUkSmanigodA evAntyAstebhyo'nye vyavahAriNaH ||1||iti yogazAstravRttau / tenA'bhavyA api bhavyavad bhavantviti cet / maivaM, tatra bhavyAnadhikRtyaiva sarvazabdaprayogAt / nanu bho ! evamapi 'sUkSmanigodA evA'ntyA' iti bhaNanena bAdaranigodajIvA vyavahAriNo bhaNitAH / evaM ca (vyavahArarAzito'pi) bAdaranigodajIvebhyaH siddhAH anantaguNA eva sampadya ran / yAvanto yasmin samaye siddhyanti tAvanta eva tasminneva samaye avyavahArarAzito vyavahArarAzAvAgacchanti / yadAha zrIjinabhadragaNikSamAzramaNa: 'sijhati jattiyA kira, iha sNvvhaarjiivraasiio| iMti aNAibaNassai-rAsio tattiyA tammi |1tti vishessnnvtyaaN| tathA ca saMsAro bhavyavirahitastadAnImevAbhaviSyat / sUkSmanigodajIvAnAmapi bAdaranigodajIvebhyo'saMkhyeyaguNatvAt / bhaNitaMca-sarvakAlenApi ekasya nigodasyAnantatamabhAgo jIvAH setsyantIti / yaduktaM-'jaiA hohii pucchA' ityAdi prAguktamiti parasparA'saMgatiH sphuTaiveti cet / maivaM, sUkSmAzca For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1 zatakam / 66 nigodAracetI taretaradvandvakaraNe asaMgatidoSagandhasyApyabhAvAt / etacca prajJApanAsUtravRttyabhiprAyeNa prAk samarthitamapi / samyagjijJAsubhiH saiva vRttiH samyak paryAlocyA / ayaM bhAvaH - vyavahAritvaM prApyApi kecijjIvAH tathAbhavyatvayogena vyaktamithyAtvaM vA samyaktvaM vA'vApya kriyAvAditvAbhivyaJjaka kriyAkAriNo bhavanti / kriyAkaraNaM hi kriyAvAditvajanyaM bhavati, na kriyAjanyaM kriyAvAditvaM kriyAvAditvamantareNa tadvyaMjakanAnA kriyAkaraNe sAmarthyAbhAvAta / evaM yathoktasaMsArasthitirapi na kriyAjanyA, na vA samyaktvajanyA / kintu ekapudgalaparAvartAvazeSasaMsArasya jIvasya kriyAkaraNayogyatAyAM satyAM kasyacinmokSaprAptyabhiprAyeNa kriyA bhavati, kasyacicca na bhavati / prAptavyazubhAzubha gatyanusAreNa kAlAdisAmagrIjanyakAraNabhUtAyAH kriyAyAH smptteH| evamapArddhapudgalaparAvarttAvizeSasaMsArasya jIvasya samyaktvaprAptiyogyatAyAM satyAM tathAbhavyatvayogena kasyacit samyaktvalAbho bhavati, kasyacicca neti / anyathA kriyAkaraNAnantaraM samyaktvaprApyanantaraM ca ekapudgalaparAvartaH apArddhapudgalaparAvartazca saMsAraH kriyAvAdinAM samyagdRzAM ca niyamena bhavet / kriyAkaraNAt samyaktva prAptezca pUrvamajAtatvAt tayorjAtayozca jAtatvAt, etacca na sambhavati, marudevI meghakumArAdau vyabhi cArAt / teSAM kriyAkaraNasamyaktva prAptyorabhAve'pi alpasaMsArasya jAtatvAt / tasmAdyathApravRttakaraNasahakRtena pratyAtmaniSTha bhinnabhinna [va] tathA bhavyatvayogena saJjAtayathoktasaMsAro bhavati / sa ca Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 vyAkhyAnavidhi tathAbhUtaH kriyAkaraNaM samyaktvaprAptiM cAdhikRtya sarvakAlaM svarUpayogyatAyA adhikaraNaM bhavati / phalopahitayogyatAyAstu adhikaraNaM kadAcideva bhavati, tathAbhavyatvayogena kAlAdisAmagra yAH kAdAcitkatvAt / evaM kSAyopazamikasamyaktvaM tadapagamazca kasyacittathAbhavyatvayogena ekadva yAdikrameNa yAvadasaMkhyeyavArAnapi samyaktvaprAptirbhavati / 'asaMkhavArA khaovasame'ttivacanAt / samyaktvApagame ca mithyAtvaM paMcAnAmanyataradeva syAt / tatra kAraNaM tAvanmukhyavRttyA tathAbhavyatvameva / tacca kAlAdInAM paMcAnAM madhye jIvasvabhAvavizeSa eva mantavyaH / paraM mithyAtvepvapi AgADhamithyAtvaM asadagrahavatAmeva bhvti| nizcayato'sadgrahe ca sati mArgAnuyAyi kRtyamapi na bhavati, sahAnavasthAnAt / yadAgamaH-'maggANusAritti / asagrahaparityAgenaiva tattvapratipattirmArgAnusAriteti vandAruvRttau / ata evAsadgrahaH samyaktvaprAptipratibandhako mantavyaH / sa cAbhigrahikAbhinivezikayostIvratvena samAno'pyAbhinivezikasya tIvrataraH, sarvA zaiH zaddhatvAt / tacca jaine'pyajainatvena zraddhAnAditi gAthArthaH / / 88 // athA'bhavyAnAM sAMvyavahArikatvAbhAvahetusUciko gAthAmAhajaM cia ajjappabhiI, saMjAyaM taM aNaMtakhatto vi| taha taM bhavissai puNa, Na hoi siM jeNa te thovA // 86 // vyAkhyA-yad-vastujAtaM, adyaprabhRti sajAtaM, cia evArthe vyavahitaH sambadhyate, tadeva anantakRtvo'nantazaH, apirevArthe, For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| anantaza eva saJjAtaM / tattathaiva-tenaivaprakAreNa punaranantaza eva bhaviSyati / yadAgamaH-0000000 etacca 'siM'ti / teSAmabhavyAnAM na sambhavati, yena kAraNena te-abhavyAH, stokAH-parimitAH, samyaktvapratipatitAnAmanantatamabhAgavartitvAt / teSAM cAnAdyaparyavasitaM vyavahAritvabhavanaM na sambhavati / ata eva te abhavyA na vyavahAriNo, naapyvyvhaarinno| kintu vyavahAritvAdivyapadezabAha yA iti tAtparyamiti gAthArthaH // 89 // __ athA'bhavyAnAM mithyAtvaM kiM kIdRzaM bhavati ? iti darzayatimicchattaM puNa tesi, aNabhogaM maMdamavi a aNavarayaM / tivvaM pi saMsayAI, Na hoi jaM sAisaMtaM ca // 6 // ___vyAkhyA-mithyAtvaM punasteSAmabhavyAnAmupalakSaNAd bhavyAnAmapyavyavahAriNAM ca mandamapyanavarataM-sarvakAlInaM nirantaramanAbhogameva mithyAtvaM bhavati / tasyaiva anAdyaparyavasitatvAt / sAMzayikAdikaM ca tIvamapi teSAM na bhavati / tatra hetumAhayad-yasmAt, vyaktamithyAtvaM sAdi-Adimat, sAntaM ca-saparyavasitaM ca, tacAbhavyAnAM na sambhavati, kintu bhavyAnAmeveti tAtparyam / etenotkaTamithyAtvamanAbhogarUpameva, anantapudgalaparAvartasaMsArasthitihetutvAditi mugdhakalpanApi parAstA / anAbhogamithyAtvasya saMsArasthitihetutvAbhAvAt / nayavyavahAriNo jIvA anAbhogamithyAtvena saMsArasthitibhAjo bhavanti, satyapyanAbhoge vyavahAritvabhavanAt / ata evAnAbhogamithyAtvasya For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 102 vyAkhyAna vidhi samyaktvaprApterapratibandhakatvena bhaNitiH / yadAha zrIharibhadrasUriH-yathA'sya bhagavato nAmamAtramapyajAnAnAH prakRtyaiva bhadrakA ye bhavanti, tatazca mArgAnusAriNaH sadandhanyAyena anAbhogato'pyasya vacanAnusAreNa pravartante / tAnapyevaMvidhAnanalpavikalpAn lokAn eSa karmapariNAmo mahAnarendro yadyapi saMsAranATake kiyantamapi kAlaM nATayati tathApi sadAgamasyAbhipretA iti matvA adhamapAtrabhAvaM nArakatiryakkumAnuSakadamararUpaM teSAM na vidyate iti upamitibhavaprapaJcAyAM / anAbhogamithyAtvaM cAvyaktamithyAtvaM guNasthAnakavRttAvuktamavasAtavyam / ata evAnAbhoge mithyAtve vartamAnA jIvAH na mArgagAmino, na vonmArgagAmino bhaNyante / anAbhogamithyAtvasyAnAdimattvena sarveSAmapi jIvAnAM nijagRhakalpatvAt / loke'pi nijagRhe bhUyaH kAlaM vasannapi na mArgagAmI, navonmArgagAmIti vyapadizyate, kintu nijagRhAn nirgataH samIhitanagarAbhimukhaM gacchanmArgagAmI, anyathA tUnmArgagAmIti vyapadizyate / evaM ca tathA bhavyatvayogenAnAdimithyAtvAnnirgato yadi jainamArgamAzrayate tadA mArgagAmI, jainamArgasyaiva mokSamArgatvAt / yadi ca zAkyAdidarzanaM jamAlyAdidarzanaM vAzrayate, tadonmArgagAmIti vyapadizyate / tadIyadarzanasya saMsAramArgatvena mokSaM pratyunmArgabhUtatvAt / yadAgamaH 'kuppavayaNapAsaMDI, savve ummggpttttiaa| sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa maggo hi uttame // 1 // ti|| utta0 23 / atra hi kApileyAdikudarzanatina evonmArga For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam 103 tayA bhaNitAH, teSAmevonmArgopadezakatvena lokAnAmunmArgabhUtatvAt / ata eva bhaNitaM 'sesA micchadiTTI, gihiliMga-kuliMga-davaliMgehiM / / jaha tiNi u mukkhapahA, saMsArapahA tahA tiNNi / / 1 // tti updeshmaalaayaaN| atra gRhiliGgino brAhmaNA mantavyAH, teSAmevonmArgabhASakatvena tathAtvAditi gAthArthaH / / 90 / / ____ atha prasaGgato vyaktamithyAtveSvapi kiM mithyAtvaM kuto mithyAtvAnmandaM tIvra vA bhavatIti vivekena parijJAnAya gAthAmAhasaMsaiamaNabhigahiraM, abhigahi abhiNivesiaM kmso| aNuSNavivAvAe, mandAia jAva tivvatamaM // 61 // vyAkhyA-sAMzayika 1manA bhigrahika 2mAbhigrahika 3mAbhinivezikaM4 ceti kramaza:-krameNAnyonyavivakSayA mandaM 1 tIvra 2 tIvrataraM 3 tIvratamaM 4 ca bhavedityakSarArthaH / bhAvArthaH punarevaM-sAMzayikAdInAM deva-guru-dharmaviSayakavyaktacetanAmUlakatvena sAmye'pi anAbhigrahikAdyapekSayA mandaM sAMzayika, sAMzayikApekSayA cAnAbhigrahikaM tIvra, tato'pyAbhigrahika tIvrataraM, tato'pyAbhinivezikaM tIvratama, sarvotkRSTamithyAtvarUpatvAt / mithyAtvaM ca adevAdiSu devatyAdinA saMjJAyattvAt / taccaivaM-sAMzayika hi jainapravacanaM samyaga naveti saMzayAtmakaM mandamithyAtvam / tatazca sarvANyapi darzanAni zobhanAnItyAdirUpamanAbhigrahikaM tIna, tasyAbhigrahikakalpatvAt / yaduktaM For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi 'sunizcitaM matsariNo janasya, na nAtha ! mudrAmatizerate te / mAdhyasthyamAsthAya parIkSakA ye, maNau ca kAce ca samAnubandhAH // 1 // iti dvAtriMzikAyAM / tatazcAbhigrahikaM tIvrataraM, ayaM jaino mArgoM na samyaga , vedabAhyatvAt zudrapANDikadharmatvAcceti jainarUpeNa mArgaviSayakadveSamUlakatvAt / tato'pyAbhinivezikaM tIvratamaM, tadvyaJjakaM tu jinavacanAnAmananuvAditvameva / tacca prAka pradarzitamiti gAthArthaH // 91 // - athAbhinivezimithyAdRSTipvapi nAgapurIyalaumpako'lpazrutavatAM duradhigamya iti matvA tadIyasvarUpaM kiJcidvizeSato vyaktIkriyate-- tatya vikSa abhiNivesI, NAgapurialaMpago hi durhigmo| appasuANaM siM je, vayaNavirohaM Na yANaMti // 12 // vyAkhyA-tatrApi-vyaktamithyAtveSvapi, dharmadharmiNoH kathaMcidabhedAt nAgapurIyalaumpakaH abhinivezI teSAmalpazrutAnAM duradhigamaH-duHkhenAdhigamo-jJAnaM yasya sa tathA / teSAM keSAM ? ye vacanavirodhaM ahaM maunItyAdivadvadavyAghAtaM na jAnanti, teSAM duradhigamya ityrthH| hirevaarthe| duradhigamya eveti gAthArthaH / / 92 / / ___ atha teSAM mUlaprarUpaNApi nijavacanavirodhinIti darzayannAhasavaNNa vi jiNido, NiayaM NiNNai Na uNa iarapi / evaM tammayamUla-parUvaNA pAvakammudayA / / 63 / / vyAkhyA-sarvajJo'pi jinendro'rhan niyataM-avazyabhAvi For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zatakam / 105 vastu, nirNayati idamitthameva bhAvIti nirNayaM bhaNati, na punaritaradapyaniyatamapi anavazyabhAvyapi / evamuktaprakAreNa tanmate - nAgapurIyalaumpakamate, mUlaprarUpaNA - prakriyA rUpatvenA''diprarUpaNA, kutaH 1, pApakarmodayAt tIvramithyAtvamohanIya karmodayAt / tatkathaM ? iti ced, ucyate yadi sarvajJaH kathamaniyataM na nirNayati ? yadi ca na niyati kathaM sarvajJa 1 iti vacanavirodhaM, ahaM maunItyAdivanna jAnAtIti gAthArthaH // 93 // / athoktaprakAreNa na vANo'pi jino yathA sarvajJo bhavati 9 na bhavati ca, tathA darzayannAha jara NiayamaNiayaM vA, egasahAveNa savvayA hujjA / tA arihA savvaNNa, aNNaha NiamANa savvannU // 94 // vyAkhyA - yadi niyatamaniyataM vA vastu ekasvabhAvena sarvadA sarvakAlaM bhavet, 'tA' - tarhi, arhan sarvajJo bhavet, yAthArthena parijJAnAt / anyathA yadi ca kadAcidapyaniyataM sanniyataM bhavet, tarhi tadaparijJAnAt sarvajJo na bhavet niyamAt nizcayena, bhUtAnAM bhAvinAM (bhavatAM ) bhUyamAnAnAM ca padArthAnAmekatarasyApyajJAne sarvajJatvahAnistavApi sammati gAthArthaH // 94 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -~ << athAyuradhikRtya tadIyakalpanAmAhaNiruvakamasovakama-meehiM duvihamAaM hoi | paDhamaM NiayamaNiayaM, biyaMti vigappiaM teNa // 95 // vyAkhyA- nirupakramasopakramalakSaNau yau bhedau, arthAdvizeSaNabhUtau, tAbhyAmAyurdvividhaM bhavati - nirupakamAyuH sopakramAyuzceti / For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi tatra prathama-nirupakramAyurniyataM, sopakramAyuzca dvitIyamaniyatamAyuriti tena-prakRtalaumpakena vikalpitamiti gAthArthaH // 95 // ____ atha prakRtalaumpakamukhenaiva kevalinaH sarvatrApi nirNaya evaM bhavatIti vyavasthApanArtha laumpakameva praznaviSayIkurvannAhaNaNu sovakamAu-ssuvakkamA jiNavareNa vinnaayaa| jai tA taMpi aNiNNei, aNNahA va samvannU // 96 // vyAkhyA-nanu bho laumpaka ! sopakramAyuSo ye upakramAH pratyAyubhinnA bhinnA eva bhavanti / te ca yadi jinavareNa-tIrthakRtA, vijJAtA-vizeSeNa pratyAyubhinnasvarUpeNa jJAtA-avagatAH, 'tA'tarhi, tadapi-sopakramAyurapi nirNayati, anyathA-vijJAnA'sambhavAta, sarvajJo naiva bhaveta-na bhavedevetyarthaH / asti ca sarvajJastvayApi tathaivAbhyupagamAt / kiMca-upakramANAmajJAne idaM sopakramAyuriti viziSTajJAnameva na syAt / viziSTajJAnasya vizeSaNajJAnajanyatvAditi gAthArthaH // 66 // athoddiSTastha laumpakasya bhrAntikAraNamAhajai-tA-sahanbhaMto, saMsayavayaNaM vaijja mUDhamaNAM / amuNaMto tANatthaM, kappiapratyeNa bhaMtikaro // 97 / / vyAkhyA-yadi-tarhizabdAbhyAM bhrAnto-vyAmUDhaH mithyAkhopahatAvabodha iti yAvat / saMzayavacanaM vadet mUDhamanA-mUrkhaH yadi-tarhizabdayorvaktuH saMzayaM bhASate 'tANArtha ti tayoryadi-tarhizabdayorarthamabhidheyamajAnAnaH kalpitArthena-nijamativikalpitArthakaraNena, bhrAntikaro-bhramotpAdakaH mugdhazrotagAmiti gamyaM / For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zatakam ayaM bhAvaH-yadi sopakramAyuSkasya puruSasyopakramo miliSyati, tarhi mRtyumApsyati, nAnyatheti / yathA yadyayaM dharma kariSyati, tarhi sukhI bhaviSyatIti, vaktuH saMzayamantareNa tathA prayogA'sambhavAditi tasyAbhiprAya iti gAthArthaH // 97 // ___ yathoktaprakAreNa kalpanA bhrAntyaiveti bhrAntisamarthanAya yaditarhizabdayorabhidheyamAhajamhA jai-tAsaddA, NiAmagA kajjakAraNANamihaM / aNNaya-vairegehi, loapasiddhaM ti viSNeaM // 98 / / ___vyAkhyA-tasmAdeva bhrAntiH, yasmAt kAraNAt iha-jagati yadi-tahiMzabdau kAryakAraNAnAM-kAryakAraNabhAvasambandhAnAM, niyAmako-nizcAyako bhavataH, kAbhyAM 1 anvayavyatirekAbhyAM 'sati sadbhAvo'nvayo'satyasadbhAvazca vyatireka' ityevaMrUpAbhyAM, yathA-yadi mRtpiNDadaNDakulAlAdIni sAmagrI syAttarhi ghaTotpattiH syAta, tadabhAve ca na syAdevetyevaM prakRte'pi bodhyam / anyathA yadi sAvadhAcArya utsUtraM nA'vakSyattarhi anantakAlaM saMsAre nA'bhramipyadityAdiprayogAnupapattiprasakteH / tatra sandehA'bhAvAt / evaM cAnekadhA prayogA bhavantIti lokaprasiddhaM vijJa yamiti gAthArthaH / / 98 // athoddiSTalaumpakaM dUSayituM prathamaM jainaprakriyAmAhakAlAipaMcajaNi, savvaM kajja havijja jiNasamae , tattha ya egA NiaI, sesacaukkaM aNiaitti // 16 // vyAlyA-kAlAdipaMcajanitaM, AdizabdAt svabhAvAdayo For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 vyAkhyAna vidhi graahyaaH| tathA ca kAla 1 svabhAva 2 niyati 3 pUrvakRta 4 puruSakAra 5 lakSaNAH paMca, tairjanitaM sarva kArya jinasamaye-jinazAsane bhavet / yaduktaM'kAlo1 sahAbora NiaI 3, puvakayaM4 purisakAra5 NegaMtA / ___ samavAe sammattaM, egaMte hoi micchattaM // 1 // sammatisUtra / tatra ekA niyatiH, zeSacatuSkaM tu aniyatiriti gAthArthaH / 99 / atha paramataM dUSayannAhatehiM jaNi kajjaM, NiayANiayaM jiNeNa paNNattaM / taM cia NiayA bhiSNaM, aNiayamevaM mahAmoho // 10 // vyAkhyA-tAbhyAM-niyatyaniyatibhyAM janitaM kArya-kArthamAtraM, niyatAniyataM jinena prajJaptaM taM citti / tadeva niyatAd bhinnamaniyataM bhavatIti / evaM mahAmoho-mithyAtvamoho mantavya iti gAthArthaH / / 100 // ____ atha punarapi paravikalpamAhajaMNiayaM tamaNiayaM, Na hoi ega viruddhadhammehiM / jaM sIaM taM usiNaM, kiM keNa suaM va daTTa vA ? // 101 // vyAkhyA--yanniyataM tadaniyataM na bhavati / kimekaM viruddhadharmAbhyAM-niyatatvAniyatatvAbhyAM virodhAt / tatra dRSTAntamAhayat zItaM-zItasparzAdhikaraNaM, taduSNaM-uSNamparzAdhikaraNaM, kiM kenApi dRSTaM zrutaM vA ? netIti gAthArthaH // 101 // atha zItoSNasparzayoriva niyatatvAniyatatvayoH sAmAnAdhikaraNyaM na bhavatItyevaM kalpanAyAH mUlakAraNamAha For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 106 kAla-Naya-kAraNANaM, bhinnnnaabhinnnnssruuvmmunnNto| avirohaM pi vaijjA, virohamaNNANamAhappA / / 102 / / vyAkhyA-kAlazca nayAzca kAraNAni cetItaretaradvandvaH / teSAM bhinnAbhinnasvarUpamajAnAnaH-kAlAdInAM bhedenAbhedena ca vastUnAM svarUpaM bhinnaM bhavati naveti parijJAnazUnya ityarthaH / avirodhamapi virodhaM vadet / kuto'jJAnamAhAtmyAt-mithyAtvamohanIyodayasahakRtaM yadajJAnaM tadviparItAvabodhena kutsitajJAnamajJAnaM, naJaH kutsArthatvAt, tataH / ata eva krodhAdisarvapApAdajJAnaM mahApApaM / yaduktaM 'ajJAnaM khala bho kaSTaM, krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / yasmAdvitamahitaM vA, na vetti yenA''vRto lokaH // 1 // iti / ayaM bhAvaH-kAlanayakAraNAnAM bhinnatvena sAmAnyAdhikaraNye'pi na virodhaH, tathAhi kAlabhedena zItoSNasparzayorapi sAmAnyAdhikaraNyaM bhavatyeva / ya eva tAmasAH paramANavaH, ta eva tejastayA pariNamante / ya eva tejasAH paramANavasta evaM tamastayA pariNamante iti vacanAt / tatra tAmasAH paramANavaH zItalAH, tejasAzcoSNAH iti sarvasammataM / ekakAlInayostu zItoSNasparzayoH sAmAnAdhikaraNyaM na bhavatyeva, kAlabhedajanyaM pariNAmAntaramantareNa virodhAt / tathA nayabhedena virodhAbhAvo, yathA-yadeva vastu dravyArthikanayApekSayA nityaM, tadeva paryAyArthikanayApekSayA anityaM, sarveSAmapi padArthAnAM dravyatvena tAdavasthye'pi paryAyANAM pratisamayaM bhinnatvAta / ata eva jainAnAM dIpA WHH For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyAkhyAna vidhi divyomaparyantAH padArthAstulyA eva bhavanti / yadAha zrIhemacandrasUriH 'AdIpamAvyoma samasvabhAvaM, syAdvAdamudrAnatibhedi vastu / tannityamevaikamanityamanyaditi tvadAjJAM dviSatAM pralApAH / / iti dvAtriMzikAyAM / virodhastu dravyArthikanayAbhiprAyeNa paryAyArthikanayAbhiprAyeNa vA nityamanityaM ca badato'vasAtavyaH / evaM bhinnakAraNajanyatvApekSayA virodho'pi na bhavatyeva / yato jaidAnAM mate sarvamapi kArya kAlAdipaJcasamavAyajanyaM bhavati / tatraikA niyatistajanyatvA'pekSayA sarvamapi kArya niyataM, niyativyatiriktakAlAdicatuSTayajanyatvA'pekSayA aniyataM, niyatyaniyatyoH kAraNabhUtayobhinnatvena tadubhayajanyatvA'pekSayA sarva kArya niyatAniyataM bhavati / tena niyatatvAniyatatvayoH sAmAnyAdhikaraNye vaktavye virodhagandho'pi na bhavati / bhavati ca virodho niyatyA'niyatyA vA janyaM sarva kArya niyatAniyatamiti vdtH| tatra dRSTAntastu pitRtvaputratvaviziSTaH puruSaH / sa ca nijapitRjanyatvA'pekSayA putraH, nijaputrajanakatvA' pekSayA ca piteti na virodhH| bhavati ca virodhaH nijaM pitaraM putraM vA adhikRtya pitRtvaputratvayoH sAmAnyAdhikaraNyaM vadataH / athavA mAtApitRjanyaH putro'pi dRSTAnto bodhyaH / paraM kAlAdipaJcasamavAyajanyatvena sAmye'pi mukhyavRttimadhikRtya paMcAnAmapi aniyamena vivekavyapadezo bhavati, yathA-karmaNAmudIraNA puruSakAreNaiva bhavatIti vyapadezaH / yadAgamaH-'jaM taM bhaMte ! appaNA For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shtkm| 111 ceva udIreti, appaNA ceva saMvareti' tti / bhaga0 za0 1 u03 / vRttyekadezo yathA-'iha yadyapyudIraNAdau kAlasvabhAvAdInAM kAraNatvamasti, tathApi prAdhAnyena puruSavIryasyaiva kAraNatvamupadazayannAha-'jaM tamityAdi vyakta'miti vizeSo bodhya iti thArthaH / / 102 // athoktArthAbhidhAyikAmAgamasammatimAhabIaMge puNa evaM, sutte vittIi juttipubbaMpi / jaM bhaNiyaM taMpi ihaM, pasaMgao daMsiaM aN|| 103 // ___ vyAkhyA-dvitIyAGga-sUtrakRdaGganAmnyaGga, punaHzabdaH pUrvasaGgatidyotanArthaH / evaM-prAkapradarzitameva sarva vastu paMcasamavAyajanyatvena niyatAniyataM, na punaH kiMcinniyataM kiMciccAniyatamiti vivekena bhaNanaM tadvadityarthaH / kva ?, sUtre vRttau ca yuktipUrvamapi-yuktiyuktamityarthaH / yad bhaNitaM tadapIha prakaraNe prasaGgataH-prAguktasya laumpakavizeSasya parijJAnArthamityarthaH / sUtroktamevAnUktamityarthaH iti jJayaM-jJAtavyaM / atha sUtroktasya digdarzanaM tvevaM-'evameANi jaMpaMtA, bAlA paMDiamANiNo / "NiayANiayaM saMtaM, ayANaMtA abuddhiA / / 1 / / iti zrI sUtrakRdaGga 'dhya 0 1, u0 2 / vRttyekadezo yathA-'evamityanantaroktasyopadarzane / 'etAni' parvoktAni niyatavAdAzritAni vacanAni jalpanto'bhidadhato bAlA iva bAlAH--sadasadvivekavikalA api santaH paNDitamAnina:-AtmAnaM paNDitaM mantaM zIlaM yeSAM te tathA, kimiti te evamucyante ? iti tadAha-yato 'Ni For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 vyAkhyAna vidhi ayANiayaM saMtaM' ti| sukhAdikaM kiMcinniyatikRtaM-avazyabhAvyudayaprApitaM tathA aniyataM-AtmapuruSezvarAdiprApitaM satniyatikRtamevaikAntenAzrayanti, ato'jAnAnAH samyaga sukhaduHkhAdikAraNaM, abuddhikAH-buddhirahitA bhavantIti / tathAhiAhetAnAmityAdi yAvat tadevaM niyatyaniyatyoH kartRtvena yuktyupapanne sati niyatereva kartRtvamabhyupagacchanto nirbuddhikA bhavantItyavaseyam / ata eva 'egamege u pAsasthA' ityAdi purovartisUtrasya vyAkhyAne 'sarvasminnapi vastuni niyatAniyate sato'ti bhaNitamiti sUkSmadRzA sUtrakRdaGgasya vRttireva samyaga paryAlocyeti gAthArthaH // 103 // atha prakRtaprakaraNasya nigamanamAhaevaM khala suttatthaM, samma suNiuNa sammadiTThIhiM / Ne titthagarehi, bhaNiamiNaM ti subuddhIe // 104 // iti sUtravyAkhyAnavidhizatakasUtraM samAptam / ___ vyAkhyA-evaM-prAguktaprakAreNa, sUtrArtha-sUtravyAkhyAnaM, samyak zrutvA samyagdRSTibhijJeyaM, kayA 1, iha sUtrArthakaraNaM tIrthakRrbhiNitamiti buddhyA jJeyaM 'suttattho khalu paDhamo' ityAdirUpeNa sUtravyAkhyAnaM tIrthakRbhirbhaNitamiti zraddheyamiti tAtparyamiti gAthArthaH // 104 // / iti sUtravyAkhyAna vidhizatakasya vRttiH samApteti bhadramiti / - For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AgamoddhAraka granthamAlAnA prkaashno| 1. sarvajJazataka saTIka mahopA0zrIdharmasAgarajIkRta patrAkAre 3.00 2. sUtravyAkhyAnavidhizataka bukAkAre 2.00 3. dharmasAgara granthasaMgraha 2 2.50 (zrImahAvIravijJaptidvAtriMzikA-SoDazazlokI mahAvIrajinastotra) 4. auSTrikamatotsUtradIpikA " 1.00 5. tAttvikapraznottarANi AgamoddhArakakRta patrAkAre 7.50 6. AgamoddhArakakRtisaMdoha prathamavibhAga 4.50 dvitIyavibhAga 1.87 tRtIyavibhAga 1.00 caturthavibhAga , presamA 10. SoDazakajIpara AgamoddhArakazrInAM vyAkhyAno bhAgabIjo ane AgamoddhArakazrInI be kRtio sAnuvAda bukAkAre 2.75 11. kulakasaMdoha zrIpUrvAcAryakRta , 0.75 12. saMdeha samuccaya zrIjJAnakalazasUrinirmita, 0.75 13. jaina stotra saMcaya prathamavibhAga 1.00 14. dvitIyavibhAga " 1.50 8. 5 prAptisthAno1-zrI jainAnanda pustakAlaya, surata, gopIpurA / 2-zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra amadAbAda The0 ratanapola hAthI khaanaa| For Private And Personal Use Only