Book Title: Samyak Achar Samyak Vichar
Author(s): Gulabchandra Maharaj, Amrutlal
Publisher: Bhagwandas Jain
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010538/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. - The TFIC Team. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra : samyak vicAra arthAt [ sAraNataraNa zrAvakAcAra, paMDita pUjA, mAlArohaNa aura kamalabattIsI graMthoM kA anuvAda ] mUla praNenA 16 vIM zatAbdI ke mahAn saMta zrI guru tAraNataraNa svAmI jI mahAgaja prastAvanA-lemyaka DaoN0 hIrAlAla jI jaina DAyarekTara-vaizAlI prAkRta jaina vidyApITha, mujaphpharapura (bihAra) sampAdaka samAjaratna, dharmadivAkara brahmacArI pUjya zrI gulAbacandra jI mahArAja anuvAdaka bhaktAmara, ratnakaraNDa zrAvakAcAra, tAraNatriveNI Adi ke padyAnuvAdaka ''kavibhUSaNa" zrI amRtalAla jI "caMcala" Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = sampAdakIya dharma ke kSetra meM mAnava mAtra ko samAna adhikAra hai, jAti kula bhAdi dharmapAlana meM bAdhaka nhiiN| dharma kI zItala chAyA saba ko sulabha ho| dharma mAtmA kA guNa hai| sadAcaraNa aura madjJAna usake pramukha aMga haiN| unakA vikAsa mAnava meM kisa prakAra ho, kaise usakA kalyANa ho, yahI lakSa sAmane rakhakara zrImad tAraNa svAmI jI ne samyak prAcAra ko prakaTa karane vAle graMtha zrI zrAvakAcAra aura samyaka vicAra ko prakaTa karane vAle pratha zrI mAlArohaNa, pAhana pUjA, aura kamala battIsI kI racanA kI aura inhIM sabakA sAmUhika upanAma 'samyak AcAra : mamyak vicAra' hai / samyak AcAra aura samyak vicAra paraspara avalapita haiN| dharma kI vyAkhyA meM nizcaya aura vyavahAranaya hai| nizcaya ke abhAva meM vyavahAra kevala zuSka kriyAkAMDa mAtra hai, abhISTa siddhi ke lie eka akelA hI paryApta nhiiN| sadgRhastha aura muni ke dhArmika vicAroM meM antara hI kevala yaha hai ki sadgRhastha apane dharmAcaraNa meM nizcaya vicAroM kI gauNatA rakhatA hai aura muni apane dharmAcaraNa meM nizcaya vicAroM kI pradhAnatA rakhate haiN| tAtparya yaha ki eka ke binA dUsarA paMgu hai| svAmI jI ne samyak AcAra aura samyaka vicAra kI ekatA kA pada-pada para digdarzana karAyA hai| apanI racanAoM meM "adhyAtmavAda" ke mAga ko prazasta kiyA hai| tatvadarzI mahAn prAcAryoM ne yahI to batAyA thA ki caMtana aura jar3a do bhinna haiN| cetana ke upAsaka ko antarAtmA aura jar3a ke upAmaka ko bahirAtmA kahA hai / svAmI jI ne sambodhana kiyA, bhavyo ! bhaTakate kyoM ho ? mUla lakSya kI ora calo, AtmA kI upAsanA karo, uso meM tumhArA kalyANa nihita hai / zrI 'caMcala' jI ne uparokta prathoM kA ( jinakI bhASA samkRna-prAkRta mizrita apane prakAra kI eka viziSTa zailI kI hai) jana-sAdhAraNa ke jJAnalAbhArtha sarana aura lalita padyoM meM anuvAda kiyA hai, bahuta sundara evaM hRdayasparzI hai / graMtha kI bhUmikA meM prasiddha vidvAna DaoN0 hIrAlAla jI jaina DAyarekTara vaizAlI prAkRta jaina vidyApITha mujaphpharapura ( vihAra ) ne mArmika vivecana karate hue prakaTa kiyA hai ki zrI tAraNa svAmI jI ke siddhAnta jaina dharma ke mUla svarUpa ko batAne vAle haiM, aura unake dvArA kI gaI kAMti samayAnukUla aura dharma ke prati phailI huI krAMti kI unmUlaka thaa| ____sAgara nivAsI tIrthabhakta, samAjabhUSaNa zrImAn seTha bhagavAnadAsa jI zobhAlAla jI ne graMtha ko upayogitA samajhakara bagabhaga 6000) vyaya karake 1000 pratiyAM prakAzita karavAI hai / mAnava kalyANa ke lie jinhoMne jo kucha kiyA hai ve sabhI abhinaMdanIya haiM / hitaiSI- gulAbacanda / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthabhakta, samAjabhUSaNa seTha bhagavAnadAsa jI zobhAlAla jI kA saMkSipta paricaya tAraNa samAja aura samAjoM ko apekSA eka choTI sI samAja hai, kintu choTI sI samAja hote hue bhI Aja usane anya samAjoM ke bIca apanA eka mahatvapUrNa sthAna banA liyA hai| usakI apanI saMskRti hai, apanI paraMparA hai, apane dhamasthala aura apane zikSA ke sthAna haiN| jaMgala meM maMgala nahIM hotA, kiMtu usake jo apane tAtha hai - ve tIthe jahAM ki tAraNa svAmI kA bacapana bItA, jahA~ unhoMne jAti-pAMti aura U~ca-nIca ke bhedabhAva ko teja kara, mAnavatA ko samAna rUpa se adhyAtmavAda kA pATha par3hAyA aura jahA~ kI U~cI U~cI pahAr3iyoM para baiThakara unhoMne ghora tapasyA kara apane karmoM kI nirjarA kI, ve tIthe vAstava meM hI jaMgala meM maMgala karane vAle haiN| ghanaghora jaMgaloM ke bIca, umar3ate hue bAdaloM ke nAce, nAcate hue mayUroM kI pRSThabhUmi meM ina tIrthakSetroM meM vAstukalA kA jo prAcIna aura arzacIna sammizraNa dRSTigocara hotA hai, vaha vAstava meM hI eka darzanIya vastu hai, kintu ina saba vividhatAoM kA kendravindu kauna hai, kisake kandhoM para khar3I hokara tAraNa samAja kI yaha saMkhyA harI banI hai aura pUrI tAraNa samAja kI tasavIra ke paMche se aisA vaha kauna vyakti hai jo usameM se jhA~ka rahA hai, aura tamavIra ko donoM hAthoM se pakar3e hue jo gaurava ke sAtha yaha kaha rahA hai ki yaha tAragA samAja ko tamacora hai; mujhe isakA gaurava hai aura apane rahate yaha tasavIra sadA mumakagatI hI rahegI, aisA vaha vyakti hai dUsarA koI nahIM, kevala ima grantha kA prakAzaka hI, do bhAiyoM kA eka vaha jor3A jo hameM baravama kaliyuga kI paridhi se bAhara khIMca le jAtA hai aura una bhAiyoM ke jor3a kI yAda dilAtA hai jo sadA do kAyA aura eka prANa hokara rahate the / agara kisI dhArmika mele meM, kisI sabhA meM, kisI saMsthA ke adhivezana meM aura daridratA se cIkhatI huI naMgI aura bhUkho pyAsI mAnavatA kI sevA meM, Apako kahIM bharata aura rAma se do bhAI dIkha par3heM-kahIM Apako yaha dIkha par3e ki choTe bar3e kA bheda chor3akara, parahita ke kArya meM kahIM do ikAiyA~ eka hokara Apasa meM vicAra-vimarza kara rahI haiM aura kahIM Apako yaha dIkha par3e ki deza, dharma yA jAti ke kArya meM do aise sahodara kArya kara rahe haiM jo eka dUsare kI bAta ko kATanA jAnate hI nahIM pratyuta eka dUsare se eka kadama Age bar3hakara yaha kaha rahA hai ki naukA meM pAnA bar3he, donoM hAtha ullIciye, ghara meM bAr3he dAma / yahI sayAno kAma // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OOOOOOC CeQpQ0OOOOH GOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0000000000000000000000 tIrthabhakta samAjabhUSaNa zrI seTha bhagavAnadAsa jI, sAgara SODOOD00000000000 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] -to pApa kisI se binA pUche-pache, binA kisI se patA lagAye phaurana yaha samajha jAie ki yaha jor3A samAjabhUSaNa seTha bhagavAnadAsa aura zobhAlAla jI kA hI hai, jo dharatI para Aja bhI bhrAtRsneha ko mUrtimAna karatA huA phira rahA hai / - samAjabhUSaNa seTha bhagavAnadAsa aura zobhAlAla sAgara nivAsI zrI pUranacanda jI samaiyA ke putra haiN| Apake eka bar3e bhrAtA aura the jinakA nAma zrI mohanalAla jI thaa| sva. zrI mohanalAla jI kI koI saMtAna nahIM hai, kintu unakI vidhavA patnI Aja bhI vidyamAna haiM aura apane parivAra ke sAtha pUrNa dhArmikatAmaya jIvana bitA rahI haiN| seTha bhagavAnadAsa jI ke pA~ca putra haiM-(1) DAlacaMda (2) premaranda (3) zikharacanda (4) dIpacanda aura (5) ashokkumaar| tathA bhI zobhAlAla jI ke ko putra haiM-(1) mAnikacanda (2) hukumcnd| donoM bhAiyoM ko do-do suzIla putriyAM tathA bhaneko pautra aura pautriyA~ bhI haiM, aura isa taraha ApakA ghara mava bhAMti sampanna hai| bhAja se 40 sAla pahale inakI sthiti bahuta hI sAdhAraNa thI, kintu bhAja jo utAratA aura dAnAdilI nanameM hai, citta kI yaho vRtti bhI uma samaya thI, isameM kamI nahIM thI, aura apane parizrama se kamAye hue dravya kA ve apane mitroM ke aura sambandhiyoM ke bIca meM uma samaya bhI vaisA hI upayoga kiyA karate the| samaya palaTate dera nahIM lagata'; kucha puNya kA saMyoga aisA milA ki usa samaya ke bAda se hI, ApakI jo sthiti palaTI to palaTatI hI gaI aura Aja to ApakA nigalA hI ThATha hai, lekina ThATha ke mAyane yaha nahIM ki apane Apa kisI ko samajhate hI nahIM yA garIboM ke bIca meM baiThakara Apa unake sukha duHkha ke bhAgI hI nahIM banate / Tha Tha banane ke bAda 65 pratizata logoM meM ye bAteM bhA jAtI hai, kintu Apa una 5 pratizata logoM meM se eka hai, jo phaloM kA bhAra pAkara vRkSa ke samAna jhukate hI gaye, aura jaise jaise ghara meM lakSmI bar3ho dAna aura dharma meM jinakA hAtha bar3hatA hI gyaa| navAba abdurrahIma svAnakhAnA jaba darabAra meM baiThate the, to jo bhI unake sAmane bhAtA thA, khAlI hAtha vApisa nahIM jAtA thaa| hAtha unake sadA U~ce hI rahate the, para kyA majAla ki hAtha ke sAtha unake nayana jarA bhI U~ce uTha jaayeN| eka kavihRdaya ko yaha bAta kucha acaraja bharI lagI, itanA bar3A dAnI, para jarA bhI gumAna nhiiN| eka kAgaja uThAyA aura sIkhI kahA~ navAba z2a, aisI bAMkI dena / jyoM jyoM kara U~ce uThe, tyo tyoM nIce naina / yaha dohA likhakara uttara ke lie navAba sAhaba ke pAsa bhijavA diyaa| navAba sA0 ne turanta likha bhejA denahAra koU aura hai, jo devata dina raina / loga bharama mo pai kareM, yAseM nIce naina / samAjabhUSaNa jI ke sAtha bhI yahI ukti ghaTatI hai| logoM ne unake hAtha avazya U~ce sTe dekhe haiM, lekina naina unake sadA hI nIce rahe haiN| tAraNa samAja ke kSetroM ko aura usake sAhitya ko prakAza meM lAne ke lie to Apane lAkhoM kA dAna diyA hI hai aura Aye dina vaha dAna use Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] to dete hI rahate haiM, lekina digambara jaina mUrtipUjaka samAja kI saMsthAoM ko bhI pApa apane dAna se vaMcita nahIM rakhate haiM aura jaba bhI Apake sAmane koI mA~ga pAtI hai, Apa use eka kadama bar3hAkara pUrI kara dete haiN| sAla meM barAbara bhApa niyama se garIboM ko sahasroM vastra ba~TavAte hI haiN| jinako pAne ke lie dUra dUra se bhikhArI pA hI jAte haiN| sAgara meM Apake sva0 bhrAtA jo ke nAma se eka "mohana dharmArtha auSadhAlaya" bhI cala rahA hai jisase pratidina saikar3oM garIba auSadhi prApta karate rahate haiN| dharma ke prati ApakA sneha itanA adhika hai ki jaba bhI kahIM melA bharatA hai yA pUjya brahmacArI jI kA zubhAgamana honA hai pUrA kA pUrA kuTumba usa ora mur3a jAtA hai| jaba koI sAmAjika yA dhArmika gutthI ulajha jAtI hai to apane vizrAma kA bhI dhyAna na rakha kara rAta ke 4-4 baje taka baiThakara samasyA sulajhAyA karate haiN| sudhAra ke mArga meM itane Age bar3he huye haiM ki Aja jainiyoM meM hI nahIM itara samAjoM meM bhI jo Adarza vivAha hote haiM, unake janaka Apa hI haiN| apane putra-putriyoM ke svayaM Adarza vivAha kara, Apane hI sabase prathama isa samAna meM isa kAnti kA bIjAropaNa kiyA / ye zAdiyAM sAmUhika rUpa se Ayojita kI jAtI haiM jisameM zrI guru mahAgaja ke kevala mAlArohaNa ke puNya maMtra hI vara aura vadhU ko jIvana bhara ke lie pANigrahaNa ke pavitra baMdhanoM meM bAMdha dete haiN| vinodI donoM bhrAtA itane haiM ki jahAM cAra paMca mile vahIM unakI ha~sI kA piTArA khula jAtA hai aura phira ve unameM itane ghula mila jAte haiM, jo dekhate hI banatA hai| nisaI jI para udAsIna Azrama aura pAThazAlA pApakI hI dena hai| vi0 saM0 1667 meM sAgara meM vedI pratiSThA karAne ke upalakSa meM Apa samAja se 'seTha sA.' kI tathA 2001 meM apanI anyAnya sevAmoM ke upalakSa meM 'samAjabhUSaNa' kI padavI se vibhUSita hue haiN| Aja taka Apa jaina bhajaina saMsthAoM ko lAkhoM kA dAna kara cuke haiM, aura Aye dina karate hI jAte haiN| tAraNa sAhitya se to Apako agAdha prema hai aura usake pracAra meM donoM bhrAtA saba taraha se apanA tana, mana aura dhana lagAne ko prastuta bane rahate haiN| nisaI jI kSetra kI to Apane kAyA palaTa hI kara dI hai| Apake dvArA vahAM kA nirmita svAdhyAya bhavana, tAraNa dvAra, brahmacArI nivAsa, dharmazAlA tathA vedI jI kA vistRta rUpa vAstava meM dekhane yogya vastu haiN| zrI gurudeva donoM bhAiyoM kI yaha jor3I surakSita banAye rakheM jisase deza dharma va jAti kA maharniza kalyANa hotA rahe, yahI pUrI tAraNasamAja kI prArthanA hai aura hai maMgala kAmamA / -caMcala / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vigation keddeSALAZEBADIESA Geox tIrthabhakta samAjabhUSaNa zrI seTha zobhAlAla jI, sAgara Post S : Rites ... . . ........... - -. -.. HER Page #12 -------------------------------------------------------------------------- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ DA. hIrAlAla jaina, DAyarekTara-vaizAlI prAkRta jaina vidyApITha, mujaphpharapura ] kucha varSa pUrva tAraNa mvAmI kI tIma racanAeM amRtalAla jo caMcala ke anuvAda sahita 'tAraNa-triveNI' ke nAma se prakAzita huI thiiN| usa prantha ko prastAvanA meM maiMne saMta paramparA meM sAraNa svAmI ke sthAna va unakI pranthoM ke viSaya va bhASA sambandhI vizeSatAmoM para apane vicAra prakaTa kiye the| mujhe caMcala jI se yaha jAnakara bar3I prasannatA hai ki ukta prakAzana bahuta lokapriya humA aura usake dvArA janatA kI ruci svAmI jI kI racanAoM kI ora adhikAdhika prAkaSTa hone lagI / isI loka-ruci aura bhAvazyakatA kI pUrti ke liye aba caMcala jI ne tAraNa svAmI kI anya kucha racanAoM kA anuvAda prastuta kiyA hai jo svAgata karane yogya hai| ___ tAraNa svAmo kI racanAyeM dhArmika bhAvoM se ota prota haiM aura unameM adhyAtma cintana ko dhArA avicchinna rUpa se pravAhita ho rahI hai| svAmI jI kI yaha vicAradhArA eka ora to bhAratIya santa paramparA se mela khAtI hai aura dUsarI ora apano kucha vizeSatA bhI rakhatI hai| Apa vodaka paramparA kI upaniSada bhAdi racanAoM se lekara kavIra kI vANI taka ke santa sAhitya ko dekhiye, bauddhoM ke siddhAM aura yogiyo ke dohA kASAM aura cA-padoM kA avalokana kAjiye evaM jaina sAhitya meM kundakunda AcAya se lekara yogIndra va rAmasiMha bhAdi muniyoM kI racanAoM kA svAdhyAya kIjiya aura unake sAtha tAraNasvAmI ko vANo para dhyAna dIjiye ! ApakA vahI bhAratIya adhyAtma cintana kA pravAha dikhAI degA jisakA kendrIya viSaya hai saMbhAra kI nissAratA, bhautika padArthoM kI kSaNabhaMguratA, indriyoM ke bhoga-vilAmoM aura sugvabhAsoM kI tucchanA tathA prAtma aura paramAtma anubhavoM ko sArabhUtatA / bhArata ke RSiyoM muniyoM ne jaba se ima nazvara deha se bhinna zAzvata AtmA ko sattA ko pahicAna pAyA hai taba se unheM va unake anuyAyioM ko sAMsArika vAsanAoM se virakti hogaI hai| yahI nahIM, kintu unakA mamamta vicAra-saraNi aura cayA usa dizA meM pravAhita huI hai jahA~ usa AtmA kA zuddha, buddha aura nitya svarUpa prakAza meM A sake / isa bhAvanA ne saMsAra ko bhautika nIlA ke pAca bhAratIyoM ke hRdaya meM adhyAtma kI eka adamya lAlasA utpanna kara dI hai, jisase yahAM ke bhAvAlavRddha sabhA manuSyoM ko isa loka ke sAtha-sAtha paraloka sudhArane ko bhI preraNA milatA rahatI hai| adhyAtma kI isa sAmAnya bhAratIya cintana dhArA meM vaMdika aura jaina paramparA kI apanI apanI bhI kucha vizeSatAyeM haiN| vaidika dhArA meM isakA carama vikAsa vedAnta darzana meM pAyA jAtA hai jisake anusAra brahmasatyaM jagAnmadhyA-jAvA brahmera naaprH| athAt samasta dRzyamAna carAcara Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ - ] jagat mUla eka sA tatva brahma hI hai jo indriyAnIta hai / usake atirikta jo indriyagocara padArtha haiM ve saba mithyA haiM / mAyA rUpa haiN| jo sajIva padArthoM meM hama eka cetana tatva pAte haiM vaha brahma hI hai, anya kucha nahIM / isa dRSTi se eka mAtra vizvavyApI tattra brahma hI satya hai / zeSa samasta gocara va anubhavagamya padArtha mAyA hai, mithyA hai| jIva ke yadi koI baMdhana hai, AvaraNa hai, to dRSTibhrama kA hI / jaba jIva apane ko brahma rUpa jAna jAtA hai taba vaha zuddha, buddha mukta hokara usI brahma meM lIna ho jAtA hai aura yahI usakA antima dhyeya hai- brahmavid brahmaiva bhavati / / isake viruddha jaina dharma ne jIva aura ajItra donoM tatvoM ko satya svIkAra kiyA hai| ajIva kA sUkSatama rUpa karma-raja hai jo atmA ke sAtha saMbaddha hokara use nAnA bhavoM va paryAyoM tathA sukha duHkha kA anubhava karAtI hai| yaha karma-raja jIva tattra meM tabhI anupraviSTa hotI aura usako bAMdhatI hai jaba jIva ke mana, vacana, kAya kI kriyA aura krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa vikAra hotA hai| jaba jIva apanI caitanyarUpa AtmasattA ko jar3a tatva se bhinna pahicAna kara satarka ho jAtA hai, saMyama dvArA indriyoM aura kaSAyoM kA damana karane lagatA hai tathA Atmatatva meM tallIna bahane lagatA hai taba usake karma bandha kI paramparA kSINa ho jAtI hai, samasta baMdhe huye karma naSTa ho jAte haiM, yahI usakA mokSa va nirvANa hai 1 isa prakAra jaina tatvajJAna ke anusAra koI vizvavyApI eka mAtra brahma nahIM hai, jisameM samasta jIva mukta hone para vilIna ho jAyeM / kintu manuSya se lekara pazu-pakSI kITa pataMga evaM vanaspatiyoM taka jitane sacitta prANI haiM una saba kI apanI apanI alaga Atma-sattA hai| isa prakAra noboM kI saMkhyA ananta hai / unakA saMsAra meM bandhana unakI bhrAnti mAtra rUpa nahIM hai, kintu unakI zArIrika, vAcika aura mAnasika kriyAoM dvArA sIMcI huI karma raja se utpanna huA hai| jisa jIva ne saMyamAdi dvArA apane ko isa bandhana se mukta kara liyA vaha kisI anya sattA meM apane ko vilIna nahIM karatA, kintu svayaM paramAtmA bana jAtA hai| anAdikAla se yaha krama calA zra hA hai aura isa prakAra paramAtmAoM kI saMkhyA bhI ananta hai / jagata kA jar3a tatva bhI mithyA nahIM hai, pRthvI, AkAza va kAla kI apanI apanI pRthak sattA hai aura unake dvArA jIvoM kA apane apane bhAvoM ke anusAra upakAra bhI hotA hai aura apakAra bhI / cetana ko jar3a se mukta karane kI prakriyA kA nAma hI dharma hai / isa prakAra dharma kA mUla svarUpa AdhyAtmika hI siddha hotA hai / kintu jaba dharma ko mUrtimAna svarUpa dene kA prayatna kiyA jAtA hai, use vyAvahArika va sAmAjika banAyA jAtA hai, taba usameM nAnA prakAra ke dRzyamAna pratIkoM kA samAveza ho jAtA hai| jina paramAtmAoM ke caritra kA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] dhyAna karake hama apane caritra ko sudhArate haiM, unakI hama mUrtiyAM sthApita kara lete haiM aura unake prati apanI zraddhA, bhakti-bhAva vyakta karane ke liye unakI stuti karate evaM nAnA dravyoM se unakI pUjA arcanA karane lagate haiM / aura jaba vyakti hI nahIM, kintu samAja kA samAja inhIM pUjA arcA Adi kriyAoM ko dharma kA sarvasva samajhane lagatA hai aura adhyAtma bhAva ko bhUlane lagatA hai. yahI nahIM. kintu inhIM kriyA proM dvArA vaha agne ihalaukika abhISToM ko siddha karane kA prayatna karane lagatA hai, taba dharma meM vikAra utpanna ho jAtA hai aura manISI sAdhuoM ko isakI cintA ho uThatI hai ki sacce dharma kI yaha vikRti kisa prakAra dUra kI jAya / tAraNa svAmI isI prakAra ke mahAna sAdhu hue haiN| unhoMne dekhA ki jisa adhyAtma ko vizuddha dhArA ko tIrthaMkaroM, unake gaNadharoM evaM kundakundAdi AcAyoM meM pravAhina kiyA thA, vaha mUrtipUjA sambandhI kriyA-kANDa dvArA kuMThita aura avaruddha hone lagA hai, taba unhoMne apane upadeza dvArA, apanI vANI ke bala se, logoM kA dhyAna puna: adhyAtma kI ora AkarSita kiyA / unakI jitanI racanAeM upalabdha haiM una saba meM vahI vizuddha jaina adhyAtma kI dhArA pravAhita hai| usameM koI khaMDana-maMDana nahIM, rAgadveSa nahIM, kisI kI apanI mAnyatA kI AghAna pahu~cAne kI bhAvanA nahIM / usameM to sIdhe aura sarala rIti se jaina adhyAtma kI nAnA bhAvanAmoM kA svarUpa batalAyA gayA hai| na nanakI vANI meM kisI sampradAya -vizeSa kA saMgaThana karane kA bhAva hai, aura na kisI darzanazAstra ko utpanna karane kA prayatna / usa meM yadi kucha hai to kevala vahI adhyAtma kI pukAra / jar3a pravRttiyoM meM mata ulajho, sacco Atmazuddhi kI ora dhyAna do| svAmI jI kA yaha upadeza unake nAma se pracalita aneka granthoM meM pAyA jAtA hai / jisa kAla meM aura jisa rUpa meM unhoMne yaha upadeza diyA hogA vaha avazya hI logoM ke hRdayaMgama hotA hogaa| taba hI to unake anuyAyiyoM kI saMkhyA bar3hI, jo Aja taka bhI kaI sahasra pAI jAtI hai| tathApi upalabdha granthoM kI bhASA va pratipAdana zailI aisI pAI jAtI hai ki vaha binA guru upadeza ke Ajakala ke pAThakoM ko sujJeya nahIM hai| isa kaThinAI ko dUra karane kA prathama zreya svargIya brahmacArI zrI zItalaprasAda jI ko hai, unhoMne aneka granthoM kI subodha TIkAyeM likhakara svAmI jI ke upadezoM kA marma kholane kA prayatna kiyA thaa| aba zrI amRtalAla jI caMcala ne apanI kAvyakuzalatA aura saralArtha racanA dvArA ina granthoM ko aura bhI sugama, AkarSaka aura upayogI banAne kA prayatna kiyA hai, jo prazaMsanIya hai| prastuta racanA ke mAdhArabhUta prantha tAranasvAmI dvArA viracita cAra prantha haiN| zrAvakAcAra, paMDitapUjA, mAlArohaNa aura kmlbttiisii| inhIM kA anuvAdaka ne nayA nAma 'samyak bhAcAra : Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] samyaka vicAra' rakha diyA hai| pAThakoM ko pratIta hogA ki anuvAdaka apanI racanA meM mUla granthoM ke pATha kA ullaMghana kara gaye haiM, kintu yadi ve zAnta hRdaya se vicAra kareMge to unheM yaha vizvAsa utpanna hone meM dera nahIM lagegI ki anuvAdaka ne ullaMghana 'zabdaracanA mAtra' meM hI kiyA hai aura vaha isIliye ki jo gUr3ha tatva mUla grantha kI vANI meM sUkSmatA sUtra rUpa meM antarhita suspaSTatA se Aja kI sarala aura cittAkarSaka bhASA-zailI meM utara AveM / ve maiMne jahAM taka naI racanA kA mUla pATha se milAna karake dekhA hai vahAM taka mujhe to santoSa huA hai ki anuvAdaka ne apane kavi kartavyoM ko nibAhate hue bar3e prayatna aura sAvadhAnI se mUjAtha ko hI suspaSTa karane kA udyoga kiyA hai / yoM to prAcIna AcAyoM kI vANI apane rUpa meM advitIya hai aura koI bhI unakA saccA sarvAga sampUrNa anuvAda prastuta karane meM solahoM Ane saphala hone kA dAvA nahIM kara sakatA, kintu caMcala jI kA yaha prayAsa ucita rUpa se ucita dizA meM huA hai jisake dvArA ina prAcIna racanAoM ko lokapriya banAne meM bar3I sahAyatA milane kI AzA kI jA sakatI hai / isa dRSTi se prastuta grantha ke racayitA va prakAzaka abhinandanIya haiM / mujaphpharapura ( bihAra ) 24-4-1647 I0 } - hIrAlAla jaina / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nisaI jI kA mUla mandira ( jisakA dviguNa vistAra vi0 maM0 2010 meM zrI samAjabhUSaNa jI sAgaravAloM dvArA kiyA gayA ) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanI bAta Aja ke ima vijJAna ke yuga meM, jaba ki kRtrima upagraha, pRthvI kI parikramA kara rahe haiM, palaka mArate hI loga candramAkI dharatI para utara jAne kA svapna dekha rahe haiM aura manuSya ke mastiSka isa bAna se gvAlI nahIM raha gaye haiM ki kucha varSoM ke bIca meM hI jagaha jagaha yatra-cAlina mAnava dRSTigocara hone lageMge, "dharma" nAma kA zabda bar3I viDambanApUNa sthiti meM par3a gayA hai aura loga jaise usakA upahAma sA karane lage haiM, lekina deza, kSatra, kAla aura bhAva ke anusAra dharma ko paribhASA meM cAhe jo antara AjAye. dharma kA mUlarUpa na kabhI naSTa huA hai aura na hogA, aura usakA eka hI kAraNa hai| dharma kA sambandha AtmA se hai pugana se nahIM / aura jaba prAtmA amara hai. avinAzI hai aura dhruva hai to usakA jo svabhAva dharma hai, usako kona naSTa kara makanA hai ? vaha saMsAra se kaise lupa do makanA hai ! abhI hAla meM hI ( 17nabambara 1657 ko) dillI meM jo vizvadharma sammelana huA thA, usameM bolate hue rASTrapati dezaratna DaoN. rAjendra prasAda ne kahA thA Aja vijJAna kI pragani ne eka dRmarga aura jaTila samasyA upasthita kara dI hai| prakRti aura prakRti ke sAdhanoM para manuSya itanA adhikAra pA cukA hai, aura pAtA jA rahA hai ki vaha sapane ko kaMvala sarvajJa hI nahIM, sarva zaktamAna bhI mAnane lA hai aura bhautika pragati ra bhatika mumaH ko hI sarvazreSTa dhyeya mAnane laga jAye to usameM Azcarya nahIM / dharma kA mUla tatva bhaunika mAdhanoM para nirbhara nahIM balki adhyAtma para AdhArita hai| Aja kI paristhiti meM manuSya usa mukhya aAdhAra ko hI khotA jA rahA hai aura isake pariNAmasvarUpa manuSya-samAja bhautika padArthoM ke liye ghAtaka hor3a meM laga gayA hai aura isaliye paraspara sahiSNutA aura udAratA kI bhAvanA kamajora hotI jA rahI hai|" ... dharma athavA adhyAtmavAda kA sahArA liye vinA mAnava na to vijJAna kI hI unnati se lAbha uThA sakatA hai aura na hI savanAza ke abhizApa se baca sakatA hai|" dhama kA svarUpa kyA hai, isa ko samajhAte hue Apane kahA " mUla meM saba dharma eka rUpa haiM aura saba kA eka hI dhyeya hai, vaha hai mAnata kI AtmA kA pUrNa vikAsa, jisase vaha sacco zAnti athavA mokSa yA nirvANa prApta kara ske| dUsare zabdoM meM jisase vaha paramAtmA ko prApta kara ske| manuSya kI yaha mahatvAkAMkSA itano pravala aura sAra. garbhita hai ki dainika jIvana meM isase bar3hakara hamArA pathapradarzana aura koI bhAvanA nahIM kara sktii| sacce dharma ke dharAtala para pahuMcate hI ApasI matabheda, sabhI prakAra ke kalaha aura vaimanasya sahasA lupta ho jAte haiM aura mAnava aisI vyApakatA ke darzana karatA hai ki use saba eka samAna dikhAI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dene lagate haiN| isa bhAvamA kA hI dusarA nAma jovana kA AdhyAtmika pakSa hai| yaha spaSTa hai ki isa AdhyAtmika pakSa kA mAnava ke vikAsa aura usakI sacco sukha zAnti se ghaniSTa sambandha hai|" isI dharma kI bAdhArazilA para khar3e hokara 16 vIM zatAbdI ke mAdhyAtmika saMta zrI guru sAraNa taraNa mahArAja ne kaI prantha prastuta kiye haiN| prastuta grantha unake zrAvakAcAra, paNDita pUjA, mAlArohaNa aura kamalabattoso ina cAra granthoM kA eka saMgraha hai| prAcAra khaDa meM zrAvakAcAra aura vicAra khaMDa meM bAda ke tIna granthoM kA ( tAraNa triveNI kA ) samAveza kiyA gayA hai| yaha grantha zrI gurune gRhasthoM ke nimitta likhA hai| gRhasthoM se unakA tAtparya una gRhAthoM se hai jo japa, tara. vrata athavA anya kiyAoM se to hIna hai, kintu jo anAtmavAdI nahIM haiM; AtmA para jinako zraddhAna hai aura jo kama se kama itanA avazya jAnate haiM ki zarIra alaga vastu hai aura AtmA alaga, zarIra nAzavAna hai, jabaki bhAtmA amara hai, dhruva hai aura bhavinAzI hai| jaina dharma ke bhaMDAra meM prAcAra vicAra ke granthoM ko kamo nhiiN| anekoM prAcAryoM ne isa viSaya meM jJAna dAna diyA hai aura bhUnatI bhaTakatI mAnavatA ko anekoM taraha se mArga batAyA hai, lekina unameM aura tAraNasvAmI ke granthoM meM maulika antara hai, aura vaha antara yaha hai ki jahAM anyAnya bhAcAryoM ne gRhasthoM ke pUrNa vyAvahArika sAMce meM hI Dhala jAne kI preraNA kI hai, vahA~ zrI tAraNasvAmI ne sabako adhyAtmavAda kI bhora hI mor3ane kA prayAsa kiyA hai, phira cAhe vaha viSaya pUrNa vyAvahArika hI kyoM na rahA ho / yadi pAThaka isa grantha ko AdyopAnta par3heMge to unheM yaha anubhava karate dera na lagegI ki pUre grantha meM svAmIjI kI eka hI Tera cala rahI hai aura vaha Tera hai devaM guruM zrutaM vaMde dharma zuddhaM ca viMdate / tIrtha arthalokaM ca snAnaM ca zuddhaM jalaM // Atama hI hai deva niraMjana, Atama hI sadguru bhAI ! Atama zAstra, dharma Atama hI, tIrtha Atma ho sukhadAI // Atma-manana hI hai ratnatraya, pUrita avagAhana sukhadhAma / aise deva, zAstra, sadguruvara, dharma, tIrtha ko satata praNAma // ve manuSyoM ke kArya-kalApoM ko nahIM, pratyuta unakI vRtti ko hI adhyAtmavAda kI ora ekavArago mor3a denA cAhate haiM, tAki jar3avAda ke jAla meM vaha kisI taraha phaMsa hI nahIM sake. kyoMki Apake vicAra se jisake hRdaya meM jar3avAda kA baserA ho gayA, vahAM zuddha buddha paramAtmA kA prakAza phira jAtA hI nhiiN| apane isI graMtha kI 20 vI gAthA meM ve kahate haiM anRtaM vinAsI cinte, asatyaM utsAhaM kRtaM / anyAMnI mithyA sadbhAva, suddha buddha na cintae // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 13 ] anRta vastuoM ke cintana se, mArga asat bar3hatA hai / isa patha kA anugAmI nitaprati, mithyA patha car3hatA hai / yaha mithyAtva jamA letA hai, jisake ura meM DerA / zuddha, buddha prabhu kA na vahA~ phira, rahatA neka vaserA // Age eka jagaha ve puna: yahI bAta doharAte haiM mithyAta mati rato jena, dosaM anaMtA naMnayaM / suddha disTi na jAnante, asuddhaM suddha lopana // jo mithyAmati ke saravara meM, nitaprati karatA krIr3A / vaha ananta doSoM kA bhAjana, hokara mahatA pIr3A / / darzana--maNi ke sapane taka meM, usa ko darza na hote / yatra tatra vaha durgatiyoM meM, khAtA nita prati gote // adhyAtmavAda kI ora unakA yaha mor3a itanA pravala hai ki unhoMne hara vastu ko adhyAtma ke raMga meM raMgane kA prayAsa kiyA hai,-hara vastu meM unhoMne AdhyAtmikatA kI jhAMkI dekhI hai| madirA kyA hai, yaha saba jAnate haiM, aura sapravyamana ke antargata hone se sabane usako tyAjya hI batalAyA hai, lekina cetana aura acetana ko nahIM pahacAnanA, kyA yaha bhI koI madirApAna hai ? jI hAM ! hai, zrIguru kA adhyAtmavAda kahatA hai anRtaM asatya bhAva ca, kAryAkArya na sUcyate / te narA madyapI honti, saMsAre bhramanaM sadA // jo nara acetana aura cetana ko nahIM pahicAnate / kyA kArya aura akArya kyA, jo nara nahIM yaha jAnate // aviveka madirA se chalakatI, pI nirantara pyAliyAM / ve madyapI saMsAra kI nita, chAnate haiM nAliyAM // zuddha tatvaM na vendante, azuddha zuddha gIyate / madyaM mamatva bhAvena, madya doSaM jathA budhaiH // jo zuddhatama tatvArtha kA lAte na manameM dhyAna haiM / jar3a, pudgaloM kA Atmavata, karate satata jo gAna haiM / / isa bhAMti ke mithyAtva meM hI, jo sadA lavalIna haiM / ve madyapI haiM, chAnate nita caturgati matihIna haiM / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] isI taraha gurudeva 'pAkheTa' ke antargata "pAradhI" kI apanI vyAkhyA karate haiM / pAradhI dusTa sadbhAva, raudraM dhyAna ca saMjutaM / Arati AraktaM jena, te pAradhI ca saMjutaM // jo niThura bhAvoM se bharA, kaTu raudra kA jo dhAma hai / sarvajJa kahate 'pAradhI' usa jIva kA hI nAma hai| jo jIva Arta-dhyAna meM hI, lipta hai Asakta hai / vaha bhI sarAsara 'pAradhI' kI bhAvanA se yukta hai // mvAmI jI kI apanI dUsarI vizeSatA hai bAhya DambaroM ke prati jAgarUkatA,- bAhyADambaroM ko samUla naSTa karane kI pravRtti jaisI ki dAda. kabIra, nAnaka zrAdi sabhI santoM meM samAnarUpa se vyAna thii| bAhyADambaroM para unhoMne kahIM pardA nahIM DAlA hai, pratyuna umakI unhoMne jI bharake bhartsanA kI hai| prAtmapratIti ke vinA japa, tapa, kriyA, vrata sAdhane vAloM ke prati unakA vyaktitva kahatA hai jasya maMmikta hInasya, ugraM tava vrata maMjutaM / maMjama kriyA akArja ca, mUla vinA vRSa jathA // jo ugra tapa tapatA hai, para zraddhAna se jo hIna hai / vaha mUrkha apanA tana banAtA, niSprayojana kSINa hai| jisa bhAMti hotI vRkSa kI re ! mRla hI AdhAra hai / usa bhAMti japa, tapa, kriyA meM darzana prathama hai-sAra hai // eka sthala para ve puna: kahate haiM saMmikta vinA jIvA, jAne aMgAI zruta bahu bheyaM / aneyaM vrata caranaM, mithyA tapa vATikA jIvo // yaha jIva tInoM loka ke, zrutajJAna kA bhaNDAra ho / vrata, tapa kriyA se yukta ho, AcAra kA AgAra ho / para yadi na isake hRdaya meM, samakti-salila kA tAla hai / japa, tapa, kriyA, vrata sabhI, isakA eka mAyAjAla hai // saMsAra kI jar3avAditA para bhI ve isa grantha meM cupa nahIM baiThe haiM aura eka sudhAraka ke nAte unhoMne jar3apUjA ko bhI isameM achUtA nahIM chor3A hai / ve kahate haiM adevaM deva proktaM ca, aMdha aMdhena disTate / mArga kiM pravesaM ca, aMdha kUpa patati ye // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 15 / . . ....... ....... . ......." -- caitanyatA se hIna jo abAna, jar3a svayameva haiM / unako banA ArAdhya ye nara, kaha rahe ye deva haiM / andhoM ko andhe rAja hI yadi, svayaM patha dikhalAyeMge / to hai sunizcita ve pathika jA, kUpa meM gira jAyeMge / aura asuddhaM proktaM svaiva, devali devapi jAnate / SetraM ananta hiNDate, adevaM deva ucyate // jo mandiroM kI mUrtiyoM ko, mAnate bhagavAna haiM / ve jIva karate haiM asamyaka, azubha karma mahAna haiN| pASANa ko, jar3a ko are jo, deva kaha kara mAnate / ve nara anantAnanta yuga taka, dhUla jaga kI chAnate / / mokSamArga meM jAti pAMti ke bheda bhAva ko tathA U~ca nIca kI bhAvanAoM ko Apane apane boloM meM kahIM sthAna nahIM diyA hai, pratyuta 16 vIM sadI ke santoM ke samAna Apane bhI ina bhedabhAvoM kI bhartsanA hI kI hai saMmikta maMjutta pAtrasya, te uttamaM madA budhai / hIna saMmikta kulInasya, akulI apAtra ucyate // samyaktva nidhi kA pAtra, yadi cAMDAla kA bhI lAla hai / to vaha nahIM hai nIca, vaha bhUdeva hai, mahipAla hai // samyaktva-nidhi se rahita, yadi eka ucca, zreSTha kulIna hai / to vaha mahAna daridra hai, usasA na koI hIna hai // isa taraha yaha pUrA prantha krAntikAraka vicAroM se bharA huA hai| prAcAra vicAra ke zAkhoM se isameM zuSkatA nahIM, pratyuta vicAroM meM navInatA hone ke kAraNa par3hane vAloM kI gati isameM kahIM rukatI nahIM aura jaba svAmI jI "yaha pAtmA hI paramAtmA hai" kA nArA lagAte haiM taba to vicAravAn pAThakoM kI gati meM jaise bijalI kA saMcAra ho jAtA hai paramAnanda saM diSTA, mukti sthAneSu tisTate / so ahaM deha madhyeSu, sarvanyaM sAsvataM dhuvaM // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] siddha prabho haiM siddha bhavana meM, paramAnaMda magana haiM / samakita samatA surasaritA maya, unake yugma nayana haiM / maiM bhI to hU~ siddha, ki merA aMtara sukha-sAgara hai / maiM dhruva, maiM sarvajJa, deha-devala merA Agara hai // aura darzana nyAna saMjuktaM, carana vIrja anaMtayaM / maya mUrti nyAna saM suddhaM, deha-devali tisTate // amita jJAna darzana ke dhArI, amita zakti ke sAgara / vItarAga, nissIma, nirAkula, puNya AcaraNa Agara // jJAnamUrti, nimUta, nirantara, ghaTa ghaTa maya avinAzI / aise zrI jina, mere tana ke devAlaya ke vAsI // prastuta grantha kA AcAra khaMDa pAMca bhAgoM meM aura vicAra khaMDa tIna bhAgoM meM baMTA huA hai, jo AdyopAnta paThanIya hai| isa grantha kA 'prAcAra' khaMDa pahile sarvadharma samanvaya kI dRSTi ko lekara gItA, mahAbhArata, bAibila, kurAna Adi ke uddharaNa sahita nikalane vAlA thA aura "tAraNataraNa sAhitya sadana" jabalapura ke antargata usakI pUrNa taiyAriyAM bhI ho cukI thI, kintu kinhIM kAraNoMvaza vaha prayAsa pustakAkAra na ho sakA aura aba vicAra khaMDa ke sAtha prastuta grantha Apake sammukha upasthita hai| jaina samAja ke advitIya vidvAn DaoN. hIrAlAla jaina ne 'tAragA triveNI' kI bhAMti phira isa grantha ke liye apanI prastAvanA likhI hai| yaha unakA mujha akiMcana para anurAga hI hai, jisake liye maiM sivA 'dhanyavAda' ke unheM aura kyA de sakatA hU~ ! - tIrthabhakta samAja bhUSaNa seTha zrI bhagavAnadAsa jI zobhAlAla jI sAgara vAloM ne isa grantha ko mudrita karAyA hai / samAja ko to unase jJAna-dAna milA hI hai, mere utsAha meM bhI isase kAphI catanA bhA gaI hai, ata: unheM bhI maiM hArdika dhanyavAda detA huuN| anta meM maiM isa yuga ke gurudeva ke ananya ziSya, dharmadivAkara pUjya brahmacArI gulAbacanda jI mahArAja ko jo ki mAnavatA ke bIca Aja bhI zrIguru kI kAnti kA vahI vigula phUka rahe haiM aura gurudeva ke sAhitya ko nayA rUpa dene meM dinarAta eka kara rahe haiM, isa grantha kA sampAdana karane tathA use saiddhAMtika dRSTi se pUrNa banAne ke nAte, dhanyavAda dekara bhApa logoM se vidA letA huuN| zarIra kSaNabhaMgura hai, kintu yadi yaha banA rahA to gurudeva ke anyAnya grantha lekara zIghra hI mApake sammukha upasthita houuNgaa| lalitapura -amRtalAla cNcl| 22-11-57 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KICSIRSOS STOTINE THEY - 25thun ECOGRESENTERTAINMEMESHRAICHIERGING ta A : - / tAraNa samAja bhUSaNa, dharmadivAkara zrI brahmacArI gulAbacandra jI mahArAja SORTSKE TRESNSALSARTARTALSKETNETIK Page #26 -------------------------------------------------------------------------- Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra : samyaka vicAra anukramaNikA samyaka AcAra vandanAyeM pRSTha 3 se 10 0 0 om hrIM zrIM paMca parameSThI arahanta siddha bhagavAna mahAvIra dharma ke tIna pAtra ur orY jinavANI deva, guru, zAstra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] prathama khaMDa pRSTha 13 se 29 saMsAra : aura yaha kaise miTe ? saMsAra, zarIra aura bhoga saMsAra zarIra bhoga 15 se mithyAtva cAra kaSAyeM se lobha . krodha mAna mAyA tIna mUr3hatAyeM samyak zraddhAna meM 25 doSa 20 se 22 mithyAtva kA abhAva yA samyaktva kA udaya ____22 se 29 zuddhAtmA kA dhyAna 25-26 so'haM kI arcanA 27 se 29 dvitIya khaMDa AtmA ke tIna rUpaH unake lakSaNa aura kArya pRSTha 32 se 106 AtmA ke tIna rUpa paramAtmA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ antarAtmA harAtmA bahirAtmA ke kArya rAgadveSayukta kudevoM kA pUjana devatva se hIna adevoM kI arcanA amadguruoM kI sevA sadguru ke lakSaNa asadguru ke lakSaNa mithyA dharma kI upAsanA vyartha kI carcAoM meM saMlagnatA nArI carcA rAjya carcA caurya carcA [ 16 ] sapta vyasanoM meM rati dhata krIr3A Q. mAMsa bhakSaNa madyapAna yAgamana AkheTa cauryakarma parastrI - ramaNa aSTa madoM meM Asakti cAra kapAyoM meM pravRtti 33 34 35 se 41 35 se 38 39 se 41 41 se 57 41 se 46 46 se 55 56-57 58 se 62 59 59 60 se 62 62 se 80 63 63 se 65 65 se 68 68 68 se 73 73 se 76 76 se 80 80 se 84 84 se 12 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] loma mAna mAyA 85-86 86 se 89 89 se 91 krodha 92 aMtarAtmA ke kArya 93 se 103 dharmadhyAna kI sAdhanA 93 se 97 dharmadhyAna ke 4 bheda 97 padastha dhyAna 98 se 100 piNDastha dhyAna 100-101 rUpastha dhyAna 101-102 rUpAtIta dhyAna deva guru aura zAstra yA samyagdarzana meM aTUTa zraddhA 101 se 106 tRtIya khaMDa aTUTa prahAkAna kintu sAdhanAoM se hIna 109 se 200 gRhasthAzramI avrata samyagdRSTi aura usake kartavya 109 avrata samyagdRSTi 109-110 sthUla kintu jJAnamaya 18 kriyAoM kA pAlana 111 se 113 ___ avrata samyagdRSTi ke kartavya 111 se 113 pragADha samyagdarzana kI ora pravRtti 113 se 124 mokSapatha kA AdhAra samyagdarzana 113 se 124 aSTa mUlaguNoM kA pAlana 124 se 121 paMca udambara 124-125 tIna makAra 126 se 129 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] 129 se 136 137 se 139 140 se 160 140--141 142-143 144--145 145 se 149 149 150 zuddhAtmA kA manana aura pAkhaMDiyoM meM azraddhA jJAna aura AcaraNa kA abhyAsa satpAtroM ko vivekapUrNa dAna uttama pAtra-nigraMtha sAdhu madhyama pAtra-vratI samyagdRSTi jaghanya pAtra-avrata samyagdRSTi pAtra-dAna kA phala kupAtra kupAtradAna kA phala pAtratA aura kupAtratA meM bheda mithyAdRSTiyoM kA dAna rAtribhojana tyAga chane hue jala kA pAna azuddha karmoM ko chor3akara, samyak SaTakarmoM kA niyama se pAlana azuddha SaTkarma samyaSaTakarma samyagdeva pUjA guru upAsanA svAdhyAya saMyama 150 se 157 158 se 160 160 se 163 164 se 165 165 se 200 166 se 171 172 se 182 172 se 182 182 se 184 185 se 197 197-198 198 199-200 taya dAna Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 ] caturtha khaMDa parama paddhAlu aura kaThora sAdhanAoM meM rata tI samyagdRSTi ke vicAra aura usake kartavya 203 se 236 203 se 232 gyAraha pratimAoM kA uttarottara pAlana gyAraha pratimAyeM darzana pratimA vrata pratimA sAmAyika pratimA proSadhopavAsa pratimA sacitta tyAga pratimA anurAga bhukti tyAga pratimA brahmacarya pratimA Arambha tyAga pratimA parigraha tyAga pratimA anumati tyAga pratimA uddiSTa bhojana tyAga pratimA paMca aNuvratoM kI nirmalatA meM uttarottara vRddhi ahiMsA satya acaurya brahmacarya aparigraha 204 205 se 216 216 217 218 se 221 221-222 223 224 se 226 227 se 229 230 230 231--232 232 se 36 233 233 234 234-235 235-236 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktimArga ke pathika tapopUta muni yA sAdhuoM ke kartavya pRSTha 239 me 247 239-240 trepana kriyAaiM va teraha vidha cAritra kA pAlana mana vacana kAya ko roka kara yogasAdhanA zuddhAtma tatva kA nirUpaNa va cintavana Agama kI vandanA [ 23 ] paMcama khaMDa abhivAdana antima nivedana paMDita pUjA mAlArohaNa kamala battIsI anukramaNikA samyak vicAra 241 me 240 247 248 248 248 2 se 19 20 se 37 39 se 55 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ReaceHEWSLELOWERSakaRated onawaniya mandim TOP Radity .. . Muscusseusewwwsrusrava TEN BORTISSOSETET SES DESKSIKTESKAPOS.RSORSHSX - zrI samAjabhUSaNa jI sAgara ke pitA jI - sva0 zrI pUranacanda jI - zrI samAjabhUSaNa jI sAgara ke jyeSTha bhrAtA - sva0 zrI mohanalAla jI SKJARGARBLOKSZOBACZSKT18 MEGANSKA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra : samyak vicAra samyaka prAcAra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vandanAyeM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tAraNasvAmI samyaka prAcAra vandanAyeM om deva devaM namaskRtaM, lokAlokaprakAsakam / trilokaM bhuvanAtha jyoti, urvakAraM ca vindate // 1 // jisa jyotirmaya kA ArAdhana, karate tribhuvanapati arahaMta / lokAloka prakAzita karatA, jo bikhera ravi-razmi anaMta / / dravya-rAzi ko hastamalakavat , karatA jo nita vyakta lalAma / usa punItatama mahA om ko, karatA hU~ maiM prathama praNAma // jo, tIna loka ke nAtha, karmoM ke vijetA zrI arahaMta prabhu dvArA ArAdhana kiye jAne yogya hai; loka aura aloka donoM kA jo prakAzaka hai; tInoM loka meM phailI huI dravyarAzi kA jo samIcIna darzana karAtA hai, aise usa jyoti ke puMja mahA punIta om ko maiM sarva prathama praNAma karatA huuN| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4] samyak AcAra om hrIM zrIM uvaM hiyaM zriyaM ciMte, zuddha sadbhAva pUritam / saMpUrna suyaM rUpaM, rUpAtIta biMda saMjuttam ||2|| zuddha, zreSTha sadbhAva - puMja hI, jisa pada kA kaMcana - dhana hai / nirAkAra niSkala nimUrta, zuci zUnyayukta jisakA tana hai | svayaM - zuddha zrutajJAna tatva kA, jo asIma bhaNDAra mahAna / usa vizuddha om hrIM zrIM kA karatA hU~ maiM pratipala dhyAna || jo zuddha sattAtmaka sadbhAvoM se paripUrNa hai, jo svayaM zuddha hai, sampUrNa zrutiyoM ke jJAna jisameM apanA astitva chipAye huye haiM; jo nirAkAra, nirmUrta yA zUnyamaya hai, aise usa vizuddha oma hrIM zrIM kA maiM niraMtara cintavana karatA hU~ / paMca parameSTI namAmi satataM bhaktaM, anAdi Adi suddhaye / pratipUrvaM ti artha suddhaM, paMcadIpti namAmihaM // 3 // Adi anAdi maloM se maiM bhI, ho jAUM tuma-sA svAdhIna | isI siddhi ko chUne ko maiM, hotA hU~ tumameM tallIna // paMca dIpti ! samyaktva-sUrya tuma, maiM hU~ kSudra anala kA kaNa / mujhako bhI anurUpa banAlo, he paripUrNa, tumheM candana || AtmA ke sAtha baMdhe hue, Adi aura anAdi karmoM se maiM unakI hI taraha mukta ho jAU~; chUTa jAU~. aura saba taraha se zuddha ho jAU~, isI siddhi ko prApta karane ke liye maiM una paMcavibhUtiyoM ko, jo kamoM ke vijetA rahaMta, AvAgamana se rahita siddha, zikSA aura dIkSA ke dAtA AcArya, paThana pAThana ke vizeSajJa upAdhyAya aura AtmA kA paramAtmA se saMyoga karAne vAle sAdhu ke nAma saMsAra meM vikhyAta haiM, praNAma karatA huuN| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... . samyaka AcAra... arahanta paramisTI paraMjoti, AcaranaM naMta catusTayaM / nyAnaM paMca mayaM suddha, deva devaM namAmihaM // 4 // tribhuvana ke jo tilaka kahA kara. zobhA dete haiM chavimAna | bhavana ananta catuSTaya ke jo, kevalajJAna nidhAna mahAna / / aise una devAdhideva kI, raja mastaka para dharatA huuN| paraM jyoti arahaMta prabho ko, namaskAra meM karatA hU~ // jo paMca prabhutroM kI koTi meM Ane vAle sarvotkRSTa iSTa deva hai; ananta darzana, ananta jJAna, ananta mukha, aura ananta zakti ina cAra ananta sampadAoM ke jo niketana hai: kevalajJAna ke jo mvAmI hai; aise una parama jyoti tribhuvana-tilaka zrI arahaMta prabho ko maiM namaskAra karatA huuN| siddha aAMta darma nyAnaM, vIja ta amUrtayaM / visva lokaM suyaM rUpa, namAmihaM dhuva mAsvataM // 5 // jo ananta darzana ke dhArI, jJAna vIrya ke pArAvAra / nikhila vizva jinake nayanoM meM, zruta-samudra ke jo AgAra // nirAkAra. nimUrti, jagatraya karatA jinakA guNavAdana / mukti-ramAvara una siddhoM ko, karatA hU~ maiM abhivAdana / / jo ananta darzana, ananta jJAna, ananta sukha aura ananta zakti ina cAra catuSTayoM ke adhinAyaka haiM; jo nimUrta hai; azarIrI hai ; loka aura aloka ke padArthoM ko jo hAtha meM rakhe hue Amale ke samAna dekhate haiM; zrutajJAna kI jo sAkSAna pratimUrti hai. aise una dhruva aura nizcala pada meM nivAsa karane vAle, mukti-kAminI kaMta zrI siddha prabhu ko maiM abhivAdana karatA huuN| Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~~~~-samyak AcAra bhagavAna mahAvIra namaskRtaM mahAvIraM, kevalaM disTi disTitaM / vikta rUpaM arU paMca, siddha siddhaM namAmihaM // 6 // jinake kevala-jJAna-mukara meM, yugapat dikhate tInoM loka / karmoM kA AvaraNa haTA jo, zaraccandra se bane nizoka // samyavidhi se vyakta kintu jo, azarIrI, avyaka arupa / namaskAra karato maiM unako, svIkRta kareM vIra cidrUpa // jinake kevala jJAna rUpI darpaNa meM tInoM loka yugapat dikhAI dete haiM; jo vyakta aura avyakta donoM haiM, aise una vizuddha siddha prApta karane vAle, bhagavAna mahAvIra ko maiM namaskAra karatA huuN| dharma ke tIna pAtra kevalI naMta rUpI ca, middha-cakra namAmihaM / bocchAmi trividhaM pAtraM, kevali-disTi jinAgamaM // 7 // siddha-zilA jagamagA rahe haiM koTi koTi jo kavala dhAma ! usa punItatama siddhazazi ko, mere savinaya koTi praNAma // tIna taraha ke dharma mAtra haiM, deva, zAstra,guru saukhya sadana / unakI bhI maiM pUrNa bhakti se, karatA hU~ isa kSaNa vandana // maiM una ananta siddhoM ke samUha ko bhI namaskAra karatA hU~, jo siddha zilA para prakAza kI apUrva chaTA chiTakA rahe haiN| dharma ke pAtra tIna haiM (1) kevala jJAna ke AdhAra. kevalI (2) sarvajJa ke vacana, jinavANI (3) sarva parigraha se rahita-nirgrantha sAdhu; inako vandana kara maiM aba inakA vizlevaNa kruuNgaa| Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra garu sAdhuo sAdhu lokena graMtha cela vimuktayaM / ratnatrayaM mayaM suddha, lokAlokena lokitaM // 8 // parigrahoM kI daladala se jo, dUra dUratama rahate haiN| eka sUtra ke ambara ko bhI, ADambara jo kahate haiN| jinakA jJAna samasta jagata meM, chiTakAtA rahatA Aloka / pratibhAsita hote rahate haiM, jisameM nita prati lokAloka // nigraMtha sAdhu jo sUtra ke eka dhAge ko bhI ADambara mAnate va kahate haiM tathA parigraha rUpI kIcar3a se atyanta dUra athavA virakta rahate haiM, jinakA maMjA huA anubhavapUrNa jJAna saMsAra ko prakAza pradAna karatA hai, itanA hI nahIM, unake apane antastala meM bhI lokAloka kA ( vasturUpa kA ) prakAza sadaiva banA rahatA hai| gata saMmikta suddha dhuvaM disTA, suddha tatva prakAsakaM / dhyAnaM ca dharma sukalaM ca, nyAnena nyAna laMkRtaM // 9 // ratnatraya se Alokita haiM, jinake aMtaratama ke deza / sArabhUta zuddhAtma tatva kA, karate jo nitaprati nirdeza / dharma-zukla dhyAnoM se jinane, kiyA pUrNa vaza mt-gjraaj| jinako jJAyaka banA, jJAnane pAyA nava vasanta kA sAja / / jinake antaraMga ke pradeza rAtraya se susajjita haiM; jo sArabhUta padArtha Atmatatva kA hI upadeza saMsAra ko dete haiM; dharma aura zukla dhyAna hI jinake cintavana ke viSaya hai, aura apane jJAna se jo jJAna kI alaukika zobhA bar3hA rahe haiN| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <] samvaka AcAra guru Arati raudra, parinyAjaM, mithyAt traya na disTite / suddha dharma prakAsIbhUtaM, guru trailoka vaMditaM // 10 // Arta raudra bhramaroM ko haiM jo, caMpaka ke se nirmama phUla ! darzana moha naSTa kara jinane, dhvaMsa kiye bhava bhava ke zUla // nija svarUpa meM dRr3ha hokara jo, karate bhava bhava kA kaMdana | aise jagatapUjya sadguru kA karatA hU~ nitaprati vaMdana || aura raudra, AtmA kI zAnti bhaMga karane vAle, ye do dhyAna, jinake cintavana meM nahIM Ate, tIna prakAra ke midhyAtva jinase sarvathA dUra ho gaye haiM, aura zuddha Atmika dharma hI jinakA prANa hai, aise jagatpUjya sadguru yA satsAdhu kI maiM vandanA karatA hU~ / jinavANI sarasvatI sAsvatI disTaM, kamalAsane kaMTha asthitaM / uvaM hiyaM zriyaM suddha, tiartha prati pUrNitaM // 11 // zrI jinendra ke hRdaya - kamala meM, jo samyak vidhi se AsIna / dRzyamAna hote haiM jisameM, om hrIM zrI nitya navIna // dvAdazAMga ho, huI prasphuTita, jisakI zrutamaya zucitama dhAra / jisake kaNakaNa meM 'kalakala' kara, bahatA Atma-tatva kA sAra // " aarga, sarvajJa aura hitopadezI bhagavAna ke hRdaya kamala meM jo killola kiyA karatI hai, jo OM hrIM zrIM ina tInoM kI AgAra hai aura jisameM ratnatraya se paripUrNa Atmatatva pratipala ninAda kiyA karatA hai| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ................... samyak AcAra jinavANI kunyAnaM tri vinirmuktaM, mithyA chAyA na disTate / sarvanyamuSa vAnI ca, buddhi prakAsa sarasvatI // 12 // tInoM hI kujJAna rahita hai, jisakI nirmalatama kAyA / bhUla nahIM par3atI hai jisa para, mithyAdarzana kI chAyA / zrIjinendra kA mukha-sarasIruha, jisakA udgama, tIrtha mahAn / gaNadharAdi se vyakta, sadA jo bahatI rahatI eka samAna / / tInoM hI mithyAjJAna se jo sarvathA rahita hai aura jahAM para mithyAdarzana kI chAyA bhI dRSTigocara nahIM hotI hai; jisako mvayaM sarvajJa deva ne apane mukha se prasphuTita kI hai aura jo gaNadhara Adi viziSTa koTi ke prAcAryoM dvArA sadA pravAhita hotI rahatI hai| kunyAnaM timiraM pUrna, aMjanaM nyAya bheSajaM / kevali disTi subhAvaMca; jina kaMTha sarasvatI namaH // 13 // mithyAjJAna-timira ko hai jo, jJAnAMjana upacAra mahAna / jisake varNa, varNa meM hote. dRzyamAna kevali bhagavAna // saMzaya, viparyayAdika-khagadala jise dekha ur3a jAtA hai| aisI usa jinavANI mAM ko, yaha raja zIza jhukAtA hai| mithyAjJAna rUpI aMdhakAra meM divya prakAza pAne ke liye, jo jJAna rUpa aMjana mahAna auSadha hai, aura jisameM yatra tatra kevalI bhagavAna kA anubhava kiyA huA jJAna dRSTigocara hotA hai, usa jinavANI mAtA ko maiM abhivAdana karatA huuN| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] samyak AcAra deva, guru, zAstra devaM guraM zrutaM vande, nyAnena nyAnalaMkRtaM / vocchAmi zrAvagAcAraM avirataM saMmika disTitaM // 14 // " on jina vibhUtiyoM ke jJAnoM se, pAtA svayaM jJAna zrRMgAra / aise deva, zAstra, guru ko ho, namaskAra nita bArambAra || atrata samyagdRSTIjana ke hoM kaise AcAra-vicAra ! isI viSaya ko le kahatA hU~, parama pavitra zrAvakAcAra // jinake jJAna ko pAkara svayaM jJAna bhI kRtakRtya ho jAtA hai, aise una mokSa - patha ke AdhAra, sanadeva, sadguru aura satzAstra ko mere koTi koTi praNAma hoM / ata samyagyadRSTi ke kaise AcAra vicArahoM, isa dRSTi ko pramukha sthAna dekara, maiM zrAvakAcAra kA kathana prArambha karU~gA / aba isa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H tIrthakSetra zrI nisaI jI kA navanirmita svAdhyAya - bhavana [ jisakA samAjabhUSaNa meTha bhagavAnadAsa jI zobhAlAla jI ne nirmANa karAyA hai ] Page #48 -------------------------------------------------------------------------- Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra : aura vaha kaise miTe ? (prathama khaNDa) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra : aura yaha kaise miTe? [ 15 se 46 taka ] "iSTArthoghadanA (vA) pta tadbhavasukhakSArAmbhasi prasphuramAnAmAna sa duHkhabAr3avazikhA saMdIpitAmyantare / mRtyutpattijarAtaraMgacapale saMsAraporoNave, mohagrAhavidAritAsya vivarAhare carA durlabhAH // " yaha saMsAra eka samudra ke samAna hai ! kima taraha ? iSTa viSayoM se utpanna huA sAMsArika sukha hI isa samudra kA khArA jala hai, jisake pIne se kabhI bhI pyAsa kA aMta nahIM hotaa| nAnA prakAra ke mAnasika duHkhoM kA samUha hI isa samudra ke bIca uTho vAlA bar3avAnala hai, jo isake bIca hiloreM lene vAle sukha-rUsI jala ko nitya prati taptAyamAna karatA rahatA hai, aura janma, maraNa tathA jarA-ye hI isa samudra kI taraMgeM haiM, jo isa samudra ke jala ko nitya prati asthira aura capala banAyA karatI hai / aise saMsAra-rUpI bhayAnaka samudra ke bIca meM vasane vAle moha rUpI magara se jo puruSa bacate haiM unakI saMkhyA bahuta hI thor3I hai| _ - AcArya guNabhadra / Wan Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra : aura vaha kaise miTe ? saMsAra, zarIra aura bhoga saMsAra saMsAre bhaya duSyAMni, vairAgyaM jena ciMtaye / anRtaM asatyaM jAnate, asaranaM duSa bhAjanaM // 15 // yaha saMsAra agama aTavI hai, isameM bhaya hI bhaya hai / sukha kA isameM aMza nahIM hai, hAM dukha hai; akSaya hai | jaga asatya, jaga jar3a, jaga mithyA, jaga meM zaraNa nahIM hai / dukhabhAjana jaga se virakta ho, jaga meM sAra yahI hai / / yaha saMsAra bhaya aura duHkhoM se bharI huI eka vizAla aTavI hai / isako mithyA, jar3a aura vAstavika samajhanA caahiye| isa duHkhabhAjana saMsAra meM prANimAtra ke liye koI zaraNa nahIM hai, ataH sAra yahI hai ki manuSya isa saMsAra se sadA virakta hone kI bhAvanA kA hI citavana kare / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] samyak AcAra zarIra asatyaM asAsvataM disTA, saMsAre duSa bhIruhaM / merIraM anityaM disTA, asuca ameve ritaM // 16 // yaha saMsAra anitya, nitya kI isameM rekha nahIM hai / dukha hI dukha, sukha isameM milatA DhU~r3he se na kahIM hai / tana bhI kyA hai ? re, kSaNabhaMgura, pala bhara meM miTa jAye / una mala mUtroM kA ghara, jinakA nAma liye ghina Aye // yaha saMsAra asatya hai; anitya hai aura agaNita duHkhoM se bharA huA hai; sukha kA to isameM cihna bhI dRSTigocara nahIM hotA / yaha zarIra bhI, jisa para hama sabako itanA gaurava hai, kyA hai ? eka kSaNabhaMgura, dhUla kA putalA aura aisI aisI malina vastuoM kA bhaMDAra, ki jinakA nAma lene mAtra se ghRNA AtI hai| bhoga bhogaM duSaM atI dusTaM, anarthaM artha lopitaM / saMsAre sravate jIvA, dArunaM duSa bhAjanaM ||17|| 9 paMcedriya ke bhoga na sukhakara, ve ati dukhakara bhAI / anahita kara harate jIvoM kI ve saba dharma - kamAI // bhava-jala meM bahane vAle jo, zaraNa yahAM lete haiM / ve mAnoM jalatI holI meM, bali apanA dete haiM // paMcendriyoM ke bhoga duHkhoM ke mUla kAraNa haiM / ye svabhAva se hI duSTa haiN| ye khala AtmA ko apane svabhAva se vismRta kara, apane patha para le jAte haiM aura isa taraha AtmA kA bhArI ahita karate haiN| ina bhogoM meM pha~sakara, prANI bhayaMkara se bhayaMkara duHkha uThAtA aura cAroM gatiyoM meM ThokareM khAtA phiratA hai| 1 1 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIna mithyAtva - samyak AcAra anAdi bhramate jIvA, saMsAra sarana raMjitaM / mithyAta traya saMpUrNa, saMmiktaM suddha lopanaM // 18 // traya mithyAtva mahA dukhadAI, janma-maraNa ke pyAle / vyakta nahIM hone dete ye, darzana - guNa matavAle || ina tInoM mithyAtva moha kI, DAla gale meM phAMsI / banatA rahatA hai anAdi se, yaha nara bhava bhava vAsI // mithyAtva zuddha samyagdarzana kA lopa karane vAlA hotA hai| yaha mithyAtva tIna prakAra kA hotA / isI midhyAtva yA mithyAjJAna ke vazIbhUta hokara yaha prANI isa sAra rahita saMsAra meM anAdikAla se bhramaNa kara rahA hai aura karatA rahegA / mithyA devaM guraM dharma, anRta aceta rAgaM ca mithyA mAyA vimohitaM / saMsAre bhramanaM sadA // 19 // [ 15 mithyA devoM ko yaha mAnava apane deva banAtA / nitya adevoM ke DhiMga jAkara, unako zIza jhukAtA // mithyA mAyA meM phaMsakara yaha, banatA anRta pujArI / aura isI se bhava bhava phira yaha banatA durgatidhArI // saMsAra meM AvAgamana kyoM hotA rahatA hai ? midhyAtva aura mAyAcAra se lipaTe hue tathA asatya aura aceta deva, guru aura dharma, ina tInoM kI upAsanA karane se ! mithyAdeva, midhyAdharma aura mithyA guru, basa ye tInoM hI saMsAra-bhramaNa ke pramukha kAraNa hote haiM / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra ...... / anRtaM vinAsI ciMte, asatyaM utsAhaM kRtaM / anyAnI mithyAsadbhAvaM, suddha buddha na ciNte||20|| anRta vastuoM ke cintana se, mArga asat bar3hatA hai / isa patha ko anugAmI nitaprati, mithyApatha car3hatA hai| yaha mithyAtva jamA letA hai, jisake ura meM DerA / zuddha buddha prabhu kA na vahAM phira, rahatA neka baserA / / mithyA vastuoM ke cintavana se mithyA kAryoM ke karane meM utsAha bar3hatA rahatA hai| jo ina mithyA vastuoM kA citavana karate karate ajJAna mithyAdRSTi ho jAtA hai, vaha phira isa yogya nahIM rahatA ki vaha apanI AtmA kA, jo zuddha buddha prabhu kA pavitra nivAsa sthAna hai, citavana kara ske| dUsare zabdoM meM, zuddha buddha prabhu, usa midhyAdRSTi ke hRdaya se kUca kara dete haiN| mithyA darsanaM nyAnaM, caranaM mithyA ucyate / anRtaM rAga sapUrna, saMsAre duSa vIrjayaM // 21 // mithyAdarzana, jJAna, AcaraNa, ye haiM tIna panAle / jinameM bahate rahate haiM nita, rAga azubha matavAle // ye tInoM dukha-bIja manuja ko, dAruNa dukha dikhalAte / azubha karma se bAMdha use ye, naTa sA nAca nacAte // midhyAdarzana. mithyAjJAna aura mithyA AcaraNa ye tInoM, mithyAtva rAgoM se paripUrNa haiM aura imaliye anaMta duHkhoM ke dAtA haiN| inake kAraNa hI prANI anekAneka azubha kamoM ko bAMdha kara, isa bhayAnaka saMsAra-aTavI meM paribhramaNa kiyA karatA hai| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka ocAra [17 mithyA saMyama hradayaM ciMte, mithyAtapa grhmdaa| aAMtAnaMta maMmAre, bhramate anAdi kAlayaM // 22 // khyAti, lAbha, yaza kI icchA se, saMyama pAlana karanA / svargAdika mila jAyeM isase, dvAdaza tapa AcaranA / / aise mithyA saMyama yA tapa, basa saMsAra bar3hAte / jIvoM ko isa bhava se usa bhava, markaTa-tulya nacAte // mithyA saMyama-ima kAmanA ko lekara saMyama pAlanA ki mujhe saMsAra meM kucha khyAti yA lAbha mila jAva aura mithyA tapa-isa icchA ko lekara tapa karanA ki mujhe vaikuMTha yA svarga prApta ho jAve, ye donoM hI anaMtAnaMta saMsAra paribhramaNa ke kAraNa hote haiN| ina donoM ke cakkara meM par3akara prANI anAdikAla se AvAgamana ke pAza meM baMdha cale A rahe haiN| cAra kaSAyeM mithyAtaM dusTa maMgena, kamAyaM ramate mdaa| lobhaM krodhaM mayaM mAnaM, gRhitaM anaMta baMdhanaM // 23 // mithyAdarzana-bairI kI kara, saMgati ati dukhadAI / lobha, mAna, mAyA va krodha kI, karatA jIva kamAI // ye kaSAya ve, jinake kara meM janma maraNa kA pyAlA / jisameM nita jalatI rahatI hai, dhR dhR viSa kI jvAlA / / jo prANI miyAdarzana yA viparIta zraddhAna karane lagatA hai. vaha krodha, mAna, mAyA va lobha ina cAra kapAyoM ke caMgula meM pha~sa hI jAtA hai| ye kapAyeM ve hotI haiM jo baMdha kI paramparA ko dIrghakAla taka gvIMcakara le jAtI rahatI hai yA dUsare zabdoM meM, jinake hAthoM meM janma-maraNa kA sUtra rahatA hai aura jo saMsAra ko anaMtAnaMta samaya taka janma-maraNa ke baMdhanoM meM DAlatI rahatI haiN| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] samyak AcAra lobha lAbhakata asatyasyA, asAsvataM disTata sdaa| anRtaM kRtaM AnaMda, adharma saMsAra bhAjanaM // 24 // lobhI ko dikhatA hai zAzvata, merI hai yaha kAyA / zAzvata kaMcana, zAzvata kAmini, zAzvata merI mAyA // vaha isa hI mithyA pravRtti meM, nita Ananda manAtA / kintu lobha hai mUla pApa kA, pApa na isasA bhrAtA ! jo lobhI jIva hotA hai, use saMsAra kI pratyeka vastuoM meM nityatA ke darzana hote haiN| jo kArya mithyAtva se pUrNa hote haiM, unake karane meM hI vaha AnaMda mAnatA rahatA hai, kintu he bhAI ! lobha adharma hai: nimmAra hai aura usake samAna koI dUsarA pApa nahIM hai ! kohAgniprajulate jIvA, mithyAtaM ghata telyN| kohAgni prakopanaM kRtvA, dharmaratnaM ca dagdhaye // 25 // mAnava ke ura meM jalatI jaba, duSTa krodha kI holI / tela aura ghRta banatI usameM, kujJAnoM kI TolI // hotA hai kyA ? janma janma se saMcita prANoM pyArA / dharmaratna usa pAvaka meM jala, ho jAtA cira nyArA // jisa samaya manuSya ke hRdaya meM krodha rUpI agni jalatI hai, usa samaya yaha mithyAjJAna yA mithyAtva usameM tala aura ghI kA kAma karatA hai| hotA yaha hai ki manuSya kA saMcita kiyA huA dharma mpI ratna ima krodha rUpI agni meM gira par3atA hai aura jalakara svAhA ho jAtA hai| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra mAna mAnaM anRtaM rAgaM, mAyA vinAsI disTane / asAsvataM bhAva bRddhante, adharmaM narayaM pataM // 26 // kaisA mAna kare mana mUrakha, kisakA mAna rahA hai ? aura soca mAyA kara kisane, kitanA duHkha sahA hai ? mAna aura mAyA para yadi tU, car3hatA hI jAyegA | to adharma - bhAjana banakara tU ghora narka pAyegA || * jaba spaSTa dikhatA hai ki saMsAra kI mAyA vinAza meM lIna hone vAlI hai; svapna samAna hai: dhokhe kI TaTTI hai, taba yaha manuSya isa jhUTha rAga meM par3akara mAna karatA hai; mAyAcArI karatA hai ! yaha mAna mithyAbhAvoM ko vRddhiMgata karatA hai; yaha adharma hai aura eka na eka dina lobhI ko yaha nizcata rUpa se narka meM pakane vAlA hai / mAyA jadi mithyA mAyAdi saMpUrna, lokamRr3ha rato mdaa| lokasya jIvasya maMmAre bhramanaM sadA ||27|| " [ 19 mithyA mAyAdika meM rahatA, rata jo mithyAcArI / lokamUr3hatA kA bana jAtA hai vaha parama pujArI || jisakI gardana meM laga jAtI, isa pApina kI phAMsI / mukta nahIM vaha nara ho pAtA, banatA bhava-bhava vAsI // jo manuSya mithyAtva ke saMsarga se krodha, mAna, mAyA, lobha ina cAra kapAyoM meM lIna rahatA hai. vaha niyama se lokamRr3hatA kA dAsa bana jAtA hai aura jo isa mUr3hatA kA zikAra ho gayA. vaha phira niyama se saMsAra-sAgara meM gote khAyA hI karatA hai| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] samyak AcAra tIna mUr3hatAyeM loka mRr3ha rato jena, deva mUDhasya disTate / pApaMDI mar3ha maMgAni, nigoyaM patitaM punaH // 28 // lokamUr3hatA kA bana jAtA, hai jo jIva pujArI / devamUr3hatA bhI A karatI, usake sira asavArI // zeSa nahIM pAkhaMDamUr3hatA, bhI phira raha pAtI hai / aura ki yaha trayarAzi use phira. durgati dikhalAtI hai / jo manuSya lokamUr3hatA kA pujArI bana jAtA hai, vaha devamUr3hatA ke jAla se bhI nahIM baca pAnaH / pAkhaMDa mUr3hatA bhI jo tIsarI mUr3hatA hotI hai, usako asahAya jAna, zrAkara usakA galA dabA detI hai aura isa taraha tInoM milakara use nigoda meM pheMka detI haiN| samyak zraddhAna meM 25 doSa anyAnaM mada asTaM ca, saMkAdi asTa dRSanaM / malaM saMpUna jAtaM, seva duSa dArunaM // 29 // chaha anAyatana aura aSTa mada, zaMkAdika aThabhAI / tIna mUr3hatA; aise ye paccIsa doSa dukhadAI // ye kaMTaka samyaktva-mArga ke, jo dAruNa dukha dete / caurAsI lakha yoni ghumAkara, prANa jIva kA lete // chaha anAyatana, ATha mada, samyagdarzana ke ATha dopa, aura tIna mUr3hatAyeM ye samyaktva ke 25 dopa hote haiM yA yoM kahiye ki mokSamArga ke ye 25 ror3e hote haiN| inakA jIvana meM AcaraNa karanA, mahAna duHkhoM kA kAraNa hotA hai| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [ 21 mithyAta mati rato jena, domaM anaMtA naMtayaM / suddha disTi na jAvaMte, asuddha muddha lopanaM // 30 // jo mithyAmati ke saravara meM, nitaprati karatA krIr3A / vaha anaMta doSoM kA bhAjana, hokara sahatA pIr3A // darzana-maNi ke sapane taka meM, usako darza na hote / yatra tatra vaha durgatiyoM meM, khAtA nita prati gote // jo puruSa mithyAjJAna meM krIr3A karatA hai, vaha anaMta doSoM kA bhAjana banatA rahatA hai / zuddha dRSTi kyA vantu hotI hai, ise vaha svapna taka meM nahIM jAna pAtA hai aura kujJAna meM rata rahate hue, vikarAla duHkha sahA karatA hai| vairAgya bhAvanaM kRtvA, mithyA tikta tri bhedayaM / kamAyaM tikta catvAri, tiktate suddha disTitaM // 31 // bhavyo ! yadi tuma yaha cAho, hoM zuddhadRSTi ke dhArI / to dhyAo vairAgya-bhAvanA, sarva prathama sukhakArI // tyAgo traya mithyAtva aura phira cAra kaSAyeM chodd'o| zuddha dRSTi ho zAzvata sukha se, phira tuma nAtA jodd'o|| he mokSAbhilASI jIvo ! yadi tuma yaha cAhate ho ki hameM zuddha dRSTi prApta ho jAve to tuma sabase prathama vairAgya bhAvanAoM kA cintavana karo; tatpazcAta tIna mithyAtvoM kA parityAga karado aura isake bAda cAra kaSAyoM se nAtA tor3akara, mokSa se apanA pallA jor3a lo| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] samyaka AcAra mithyA samaya mithyA ca, samaya prakRti mithyayaM / kamAyaM catru anaMtAnaM, tiktate muddha disTitaM // 32 // sarva prathama mithyAtva zAstra meM, hai mithyAtva kahAtA / hai dvitIya samyak tRtIya, samyak prakRti hai bhrAtA // krodha mAna mAyA va lobha ye, hotI cAra kaSAyeM / jo hote haiM zuddha dRSTi ve inameM mana na ramAyeM / (1) mithyAtva (2) samyak mithyAtva (3) samyak prakRti mithyAtva-ye tIna mithyAtva aura anaMtAnubaMdhI krodha, anaMtAnubaMdhI mAna, anaMtAnubaMdhI mAyA, aura anaMtAnubaMdhI lobha-ye cAra kapAyeM jo chor3a detA hai, use mamyagdarzana kI prAnidhI jAtI hai / mithyAtva kA abhAva yA samyaktva kA udaya sapta prakRti vicchado jatra, muddha disTidisTataM / zrAvakaM avirataM jena, maMgAraduSa parAnmuSaM // 33 // sapta prakRtiyAM antastala se, jaba vilIna ho jaatii| zuddhadRSTi kI chaviyA~ taba hI, aMtara meM dikha pAtIM // zuddhadRSTi dhArI jana hI basa, avrata zrAvaka hotA / sAMsArika dukha dUra basA, jo avirala sukha meM sotA // jaba aMtastala se saptaprakRtiyoM kA yA tIna mithyAtva va cAra kapAyoM kA lopa ho jAtA hai tabhI zuddha dRSTi ke darzana hote haiN| yahI zuddha dRSTi jIva atrata samyagdRSTi zrAvaka kahalAnA hai jo saMsAra ke mAre duHkhoM se para rahakara mukha aura zAnti kA anupama anubhava karatA hai| Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [23 saMmikadisTino jIvA, suddha tatva prakAsakaM / parinAma suddha maMmiktaM, mithyA disTi parAnmuSaM // 34 // zuddhadRSTi jana zuddha tatva kA, hI karatA ujiyAlA / chalakA karatA zuddhadRSTi se, usakA aMtara-pyAlA // usakI hara pariNatiyoM meM, samyaktva ghulA rahatA hai / mAnasa taja, mithyAtva-kuNDa meM, haMsa na vaha bahatA hai| jo samyagdRSTi puruSa hote haiM, ve zuddha Atmatatva kA hI prakAza karate haiM / unake aMtaraMga pariNAmoM meM zuddha samyaktva hI ghulA rahatA hai aura ve mithyAtva yA midhyAdRSTi purupoM ke raMcamAtra bhI saMparka meM nahIM Ana / maMmika deva guraM bhaktaM, maMmika dharma samAcaret / maMmika tatva vedaMte mithyA trividha muktayaM // 35 // satya Apta kA hI karatA hai, zuddha dRSTi ArAdhana / sadguru ko hI karatA hai vaha apane kara se baMdana // samyak dharmamayI patha para hI, vaha nija paira bar3hAtA / traya mithyAtva rahita samakita hI, vaha anubhava meM laataa|| samyagdani purupa sandeva aura sadguru kI hI upAsanA-bhakti karatA hai aura jo sat dharma hai usI ke anusAra vaha AcaraNa karatA hai| usake anubhava kA basa eka hI viSaya hotA hai aura vaha hai 'samyaktva' / jo tIna mithyAjJAna hote haiM, ve usa kA sparza bhI nahIM kara pAte haiM, vaha unase mukta ho jAtA hai| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] samyaka AcAra saMmika damenaM yuddhaM nyAnaM AcaraNa maMjutaM / sArddhati-tri-saMpUrna, kunyAnaM trividhi muktayaM // 36 // Atma-pratIti hI zrI guru kahate, saccA samyagdarzana / Atma-jJAna hI jJAna, Atma-anubhava hI cArita hai mana ! kujJAnoM se zUnya jahAM dikhatI ratnatraya - jhAMkI / bicha jAtI hai rAha vahIM para, cira-sukha - rAzi ramA kI || zuddha AtmA kI pratIti kA nAma hI samyagdarzana hai / usake sahita jo jJAna hotA hai, vahI sambagjJAna hai aura usake sahita hI jo AcaraNa hotA hai, vahI samyakUcAritra hai / ina tInoM kI, tInoM hI kujJAna se zUnya, ekatA kA nAma hI pUrNatva athavA mokSa hai| saMmika saMjama disTA, maMmika tapa sArddhayaM / parinai pramAnaM suddhaM, asuddhaM sarba tiktayaM ||37|| samyaka darzanayuta saMyama hI, zuci samyak saMyama hai / vaha hI samyak tapa hai jisameM samyagdarzana krama hai / / " samyak saMyama, samyak tapa kA hI jaba sAdhana hotA / taba hI cetana ke bhAvoM meM, zuddha pariNamana hotA || samyagdarzana yA Atmapratoti ke sAtha pAlA huA saMyama hI yathArtha saMyama hai aura usI ke sAtha pA huA tapa yathArtha tapa hai| jaba saba azuddha vikArI bhAvoM ko chor3akara ukta prakAra se sAdhanA kI jAtI hai tabhI AtmA ke bhAvoM meM zuddha pariNamana hotA hai / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [ 25 SaTakarma samiktaM suddhaM, saMmika artha mAsvataM / maMmiktaM suddha dhuvaM sAI, saMmiktaM prati puunitN||38|| ve hI sata SaTkarma ki jinameM, 'darzana' pada pada Dole / mukharita hokara nita jinameM se, Atma-bhAvanA bole / 'darzana' yuta SaT karma zuddha haiM, dhruva haiM. zraddhAspada haiM / mokSa mahala ke abhinava patha ko, ye vidyut ke pada haiM / / gRhastha ke liye nirdhArita kiye gaye dainika SaT karma bhI tabhI zuddha kahe jAte haiM, jabaki unake nAtha zuddha samyaktva kI puTa lagI ho / samyak vizeSaNa sahita jo SaT karma sampAdana kiye jAte haiM ve zuddha hote haiN| dhUva hote hai aura zraddhAspada hote haiN| itanA hI nahIM, pUrNatA yA mokSa kI ora jAne vAle padoM nave eka sphUrti utpanna kara dete haiM / zuddhAtmA kA dhyAna maMmika deva upAdyate, rAga doSa vimuktayaM / arUpaM sAsvataM suddhaM, suyaM AnaMda rUpayaM // 39 // rAga dvepa se vaMcita hai jo, paraMjyoti paramezvara / zuddha buddha Ananda arUpI, zAzvata svayaM jinezvara // ratnatraya se ho jAtA hai, jisakA hattala pAvana / vaha aise zuddhAtma-prabhU kA, hI karatA ArAdhana / / jisako zuddha dRSTi prApta ho jAtI hai vaha rAga dveSa se vimukta, nirAkAra, zAzvata, zuddha, svayaMbhUta, AnandamvarUpa jo zuddhAtmA hai, usI paramAtmA kI upAsanA va vandanA karatA hai| Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] samyaka AcAra deva devAdhidevaM ca, naMta catusTaya maMjutaM / urvakAraM ca vedaMte,tisTitaM mAsvataM dhuvN||40|| deva aura devoM kA adhipati, devAdhipa, adhinAyaka / cAra catuSTaya zobhita hote, jisameM nita sukhadAyaka / praNava maMtra meM bhI jisa prabhu kA, nirmala vAsa suhAtA / zuddhadRSTi usa zuddhAtama ko, hI nija zIza jhukAtA // jo deva aura devoM kA deva hai; anaMta catuSTaya se jo maNDita hai tathA svayaM OMkAra pada meM jisakA vAma hai, esA jo zuddhAtmA mpI sarvazaktimAna paramAtmA hai, zuddhadRSTi basa usI kA ArAdhana karatA hai| urvakArasya Urdhasya, Urdha madbhAva tisTataM / urva hriyaM zriyaM bande, trividhi arthaM ca maMjutaM // 41 // paMca parama prabhu kA jisa pada meM, hai astitva nirAlA / caturviMzi ke puSparAga se surabhita jisakI mAlA // sumukhi mukti jisa para, bikharAtI hai apanI phulavArI / zuddha dRSTi usa om maMtra ke, hote pUrNa pujArI / / jo zuddha dRSTi ke dhArI hote haiM, ve Urdhva svabhAvadhArI, zuddha sattAtmaka bhAvoM ke nidhAna usa prakAra kA hI vaMdana karate haiM, jo paMca parameSThI, caturviMza tIrthaMkara aura mukti rUpI lakSmI kA eka sAtha ekamAtra nivAsasthAna hai| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra so'haM kI arcanA devaM ca nyAna rUpena, paramisTI ca saMjutaM / mo ahaM deha madhyeSu, yo jAnaMti sa paMDitA // 42 // paMca parama jina paramezvara haiM, mokSa mahala ke vAsI / agama, agocara, alakha, avAdhita, ajara amara avinAsI // maiM bhI jina hU~, isa kAyA ke bhItara merA ghara hai / jo jAne yaha marma vahI nara, paMDita prajJAdhara hai // paMca parama prabhuoM ke sahita jo koI paramAtmA hai, vaha maiM hI apane isa deha rUpI devala ke bhItara hai| jo mAnava isa marma ko jAnatA hai vahI samyagdRSTI jIva prajJAvara yA paMDita hai. 1 kama asTa niyukta, mukti sthAna titi / mo ahaM deha madhyeSu, yo jAti meM paMDitA ||43|| [ 27 vasu mala kSaya kara jItI jinane, janma maraNa kI pIr3A / siddha kSetra meM karate aise siddha jinezvara krIr3A // maiM bhI to hU~ siddha prabho, yaha tana merA mandira hai / jo jAne yaha marma vahI nara, paMDita prajJAdhara hai // siddha yA jo mahApuruSa kRtakRtya ho cuke haiM, unakI mahattA yahI hai ki ve ATha karmoM kI ber3iyoM ko kATa cuke haiM aura mukti sthala meM rahate haiN| maiM bhI siddha hU~ / aMtara itanA hI hai ki siddhazilA ke sthAna para merA ghara mere hRdaya rUpI maMdira meM hI hai / jo isa mahatvapUrNa tathya ko jAnatA hai vahI vAstavika paNDita hai / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] samyaka AcAra paramAnaMda meM dimTA, mukti sthAneSu tisTite / mo ahaM deha madhyeSu, marvanyaM nAsvataM dhuvaM // 44 // the iho she siddha prabho haiM siddha bhavana meM, paramAnanda magana haiM / samakita-samatA-surasaritA maya, unake yugma nayana haiM / maiM bhI to hU~ siddha ki merA, aMtara sukhasAgara hai / maiM dhruva, maiM sarvajJa, deha-devala merA Agara hai // parama Ananda ke nandananikuMja meM vihAra karane vAle jo siddha bhagavAna haiM, va mokSapurI meM vAma karata hai; va sarvajJa haiM, zAzvata haiM, dhrava hai| maiM bhI ina samasta divya guNoM se vibhUSita huuN| aMtara itanA hI hai ki siddha bhagavAna muktinagara ke vAsI hai aura merA maMdira apane deha-devala meM hI hai| darmana nyAna saMjuktaM, carakhaM vIrja anantayaM / maya mUrti nyAna naM suddhaM, deha devali tisTite // 45 // amita jJAna darzana ke dhArI, amita zakti ke sAgara / vItarAga nissIma nirAkula, puNya AcaraNa-Agara // jJAnamUrti, nimUrta, nirantara ghaTa ghaTa maya avinAzI / aise zrI jina mere tana ke, devAlaya ke vAsI // jo paramAtmA ananta darzana aura ananta jJAna ke sahita ananta zakti aura vItarAga cAritra ko dhAraNa karane vAle haiM; jo nirmUrta aura parama pavitra jJAna ke bhaNDAra haiM, ve kisI dUsarI jagaha nahIM basate, unakA mandira mere isa deha-devala meM hI hai| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra arihaMta deva timTate, hrIMkArena sAsvataM / uvaM ardha madbhAvaM, nirvAnaM sAsvataM padaM // 46 // hrIM maMtra pada meM basate haiM, cAra catuSTaya dhArI / caturviMza tIrthaMkara niSkala, zrI arahanta sukhArI // OM maMtra meM vicaraNa karate, siddha zilA ke nAyaka | zreSTha, Urdhva, vasu karma vijetA, aga jaga ghaTa ghaTa jJAyaka // [ 29 hrIM maMtra pada meM, karmoM ke vijetA arahanta bhagavAna, caubIsa tIrthaMkaroM mahita zobhAyamAna hai aura zrama meM ve siddha bhagavAna vAsa karate haiM, jo nizcala dhruva nirvANa par3ha ke vAsI haiN| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ke tIna rUpa; unake lakSaNa aura kArya (dvitIya khaNDa) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... .... pUjya bra. jI, seTha bhagavAnadAsa zobhAlAla jo, caMcala jI Adi semarakher3I meM [tIrthakSetra zrI sUkhA nisaI jI ke mele ke samaya kA eka dRzya] * : 018 Antawasna. Exhind M . - [bAla bra. zrI trimalAdevI jI sAhityaratna, zAstrI-nisaI jI kSetra meM] [pUjya zrI brahmacArI jI mahArAja sAgara ke tAraNa jayantI mene| Page #70 -------------------------------------------------------------------------- Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ke tIna rUpa unake lakSaNa aura kArya [ 47 se 194 taka ] "AtmA aura paramAtmA kI vastuta: eka hI sattA hai / advaitavAda aura rUpa kA 'mAyA' ke kAraNa hI paramAtmA meM nAma are hai / isa mAyA se chuTakArA pAnA mAnoM AtmA aura paramAtmA kI phira eka bAra eka hI sattA sthApita karanA hai / AtmA aura paramAtmA eka hI zakti ke do bhAga haiM, jinheM mAyA ke parade ne alaga kara diyA hai / java upAsanA yA jJAnArjana para mAyA naSTa ho jAtI hai, taba donoM bhAgoM kA punaH ekIkaraNa ho jAtA hai / kavIra sA0 isI bAta ko isa prakAra likhate haiM : jala meM kuMbha, kuMbha meM jala hai. bAhira bhItara pAnI / phuTA kuMbha jala jalahiM samAnA. yaha tata kathahu giyAnI // - DA. rAmakumAra varmA ( kavIra kA rahasyavAda, pRSTha 8 ) Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ke tIna rUpaH unake lakSaNa aura kArya AtmA ke tIna rUpa AtmA trividhi proktaM ca, para aMtaru vahirapayaM / pariNAmaM jaM ca tisTaMte, tasyAsti guNa saMjutaM // 47 // zrI jaina Agama meM madhura svara se kaheM paramAtmA / paryAyanaya kI dRSTi se, bhavyo ! trividha hai AtmA || 'paramAtmA' uttama hai, madhyama hai ki 'antara AtamA' | nikRSTa hai jo AtamA, vaha AtmA ' bahirAtmA' || saMyogaprAta kamoM ke nimitta se AtmA kI jo bhinna bhinna avasthAeM hotI haiM, usa dRSTi se AtmA tIna prakAra kI hotI hai ( 1 ) paramAtmA ( 2 ) aMtarAtmA ( 3 ) bahirAtmA / ye saba avasthAyeM apane apane guNoM ke anusAra hotI haiM / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [ 33 paramAtmA AtmA paramAtmA tulyaM ca, vikalpaM citta na krIyate / muddha bhAva athirI bhUtaM, AtmA paramAtmanaM // 48 // jisameM vikalpa vibheda kI, lahareM kabhI uThatI nahIM / jisameM nayAdi vicAra kI, par3atI nahIM bha~vareM khiiN|| vaha hI sudRr3ha paramAtmA, paramAtmA abhirAma hai / yaha AtmA hai kSudra sara paramAtmA jala-dhAma hai / AtmA aura paramAtmA vAstava meM samAna arthI haiN| bhada kevala itanA hI hai ki sAdhAraNa AtmAoM naM vikalpa bhaMda kI lahareM uThatI hai, para paramAtmA ina sabase rahita hotA hai| dUsare zabdoM meM jaba sAnmA apane zuddha mvabhAva meM sthira ho jAtA hai, taba paramAtmA kI saMjJA prApta kara letA hai| antarAtmA vinyAna jevi jAte, appA para paraSaye / paricaye appa madbhAvaM, aMtara AtmA paraSaye // 49 // jisa AtmA ke pAsa asivat , tIkSNa bheda-vijJAna hai / 'yaha AtmA hai aura yaha para hai', jise pahicAna hai| jo AtmA kI zuddha sattA se, nahIM anabhijJa hai / bhavyo vahI maviveka, aMtara-Atma sadvijJa hai / / jisake pAsa bhada-vijJAna rUpI kasauTI vidyamAna hai jisameM itanA viveka hai ki vaha sva aura para kI pahicAna kara sakeM aura jo AtmA ke sattA rUpa zuddha svabhAva se pUrNa paricita hai, vahI AtmA antarAtmA hai. esA samajhanA cAhiye / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra bahirAtmA vahirappA pudagalaMdisTA, raca ananta bhaavnaa| parapaMcaM jena nisTaMne vahirappA maMmAra amthitaM // 50 // jo pudgaloM meM Atma-vismRta hai. nirantara magna hai / jo pudgaloM ke khela meM hI, rAta-dina saMlagna hai / / saMsAra-sAgara meM par3e, rahanA hI jisakA dhyeya hai / vaha hI prapaMcI jIva basa, bahirAtmA ajeya hai / / jo paunalika padArthoM ko dekhane meM aura unakI racanA karane meM anyanna Ananda mAnanA hai. jimakA mAga samaya mAMsArika prapaMcoM meM par3e rahane meM hI vyatIta hotA hai aura jo isa taraha apane saMmAra kI sthiti dRr3ha banAye rahatA hai. vahI AtmA bahirAtmA kahalAtA hai| vahirappA parapaMca artha ca, tiktate jevi capanaH / appA paramappayaM tulyaM. deva devaM namaskRtaM // 51 // jar3a sRSTi meM hI lipta rahatA hai, sadA bahirAtmA / usa mUr3ha para ajJAna kI rahatI, satata chAI amA / / jisa AtmA ko namana karate. iMdra taka thakate nahIM / usa Atma-maNi ko kA~ca kahakara, pheMka dete jar3a vahIM / / bahirAtmA jIva madA pudgaloM ke prapaMca meM hI phaimA rahanA hai| isa ajJAna ke kAraNa. vaha uma vizuddha prAnma-maNi ko, jisako ki devoM ke deva indra taka bhI namana karate thakate nahIM. kAca mI jAnakara. tyAga baiThatA hai / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra vahirAtmA ke kArya rAgadveSa yukta kudevoM kA pUjana kudevaM proktaM jena, rAgAdi doma maMjutaM / kunyAnaM trati saMpUrNa, nyAnaM caiva na DisTate // 52 // jo rAgadvepAdika maloM se pUrNa haiM saMtapta haiM / jo vidhi mithyAjJAna kI, kaTu kAlimA se lipta haiM || jinake hRdaya aNumAtra, samyagjJAna se bhI hIna haiM / ve haiM kudeva, kudeva yaha kahate jinendra pravINa haiM // jo apanI indriyoM para pUrNa vijaya prApta kara cuke haiM, aise prabhu kahate haiM ki jo rAgAdi aneka doSoM ke ghara haiM, jo kumati, kuzruta aura kuavadhi ina tIna jJAnoM ke dhArI haiM aura jinake hRdaya samyajJAna se pUrNatayA rahita haiM, ve saba deva, kudevoM kI koTi meM Ate haiM / mAyA moha mamattasya, azubha bhAva to sadA | tatra deva va jAti, jatra rAgAdi maMjutaM // 53 // [ 35 jo jIva mAyAcAritA meM, svatva apanA kho cuke / jo azubha bhAvoM kI zaraNa meM jA sadA ko so cuke // ve hI kumati vahirAtmA, jo svapara bheda na jAnate / aise kudevoM ko hI apanA, deva kahakara mAnate || jo dina rAta mAyA moha ke cakkara meM pha~se rahate haiM aura jo azubha bhAvoM ke cinnavana meM hI lIna rahA karate haiM, aise bahirAtmA prANI hI, saMsAra ke rAgoM ke vazIbhUta hokara aise mithyA devoM ko, deva kahakara pukArate haiM / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] samyaka aucAra Arati raudraM ca sadbhAvaM, mAyA krodha mayaM jutaM / karmanA abhAvasya, kudevaM anRtaM paraM // 54 // jo Artta raudra dhyAna ke, narakoM se gahare kuNDa haiM jinake malina tana para kaSAyoM ke vicarate jhuNDa haiM // aise kudevoM kI vinaya, mithyAtva hai; ajJAna hai unakI asat viradAvalI karatI malina satjJAna hai || aura raudra ina do azubha dhyAnoM kA cintavana karate haiM: mAyA, krodha, mada Adi jo durguNoM se jo paripUrNa rahate haiM, aise mithyA devoM kI vinaya yA pUjA karanA mahAna ajJAnatA hai. mithyAtva hai / unakI mithyA prazaMsA bhI, bhAvoM ko azuddha banAne meM sahAyaka hotI hai, isakA dhyAna rakhanA cAhiye / anaMta doSa saMjukta, suddha bhAva na dimTate / kudevaM raudra ArUDhaM, ArAdhyaM narayaM taM // 55 // jo jana anaMtAnaMta doSoM se maloM se yukta haiM / aisA na koI aguNa jisase, ve tanika bhI mukta haiM // jinameM na zubhatara bhAva haiM, jo raudra dhyAnArUr3ha haiM / aise kudevoM kI vinaya se, narka jAte mUr3ha haiM || jo anaMta doSoM ke ghara haiM: zuddha bhAvoM kI jinake hRdaya meM chAyA taka nahIM dikhAI detI haiN| tathA jo raudra dhyAna ke cintavana karane meM hI saMlagna rahA karate haiM, aise jo deva nAma dhArI kudeva hote haiM, unakI ArAdhanA, manuSya ko patana ke garta meM yA narka meM DAlane vAlI hotI hai| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [37 kudevaM jena pUjate, bandanA bhakti tatparA / te narA duSa mAhaMte, maMmAre duSa bhIruhaM // 56 // jo nara kudevoM kI sazraddhA, nitya karate vaMdanA / jo bhakti meM ArUr3ha ho, unakI kareM nita arcanA / / ve jIva isa saMsAra meM, agaNita yugoM taka ghUmate / vikarAla dukha sahate hue, jaga kI dukhada raja cUmate // jo kudevoM kI pUjA karate haiM; jo unakI vandanA bhakti meM nirantara tatpara rahate haiM, pasa mAnava isa bhayAnaka saMsAra meM ananta kAla taka duHkha sahate hue vicaraNa karate rahate haiN| kudevaM jena mAnate, asthAlaM jevi jAyate / te narA bhayabhItasya, maMsAre duSa dArunaM // 57 // jo jIva gAte haiM kudevoM kI. satata viradAvalI / jo nityaprati hI chAnate, rahate kudevoM kI galI // unakA kabhI miTatA nahIM, saMsAra se AvAgamana / bhava-vAvalI meM ve liyA karate, samaya jIvana maraNa // jo kudevoM kI mAnyatA karate haiM yA jo unakI arAdhanA ke liye unake sthAnoM meM jAna hai. ve manuSya isa duHkhapUrNa saMsAra se kabhI nivRtta nahIM hote aura hamezA hI ve isa bhava-kRpa meM janma lekara bhaya-bhIta bane rahate haiN| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] samyak AcAra mithyA devaM ca proktaM ca, nyAnaM kunyAna disTate / durabuddhi mukti mArgasya, visvAna narayaM pataM // 58 // rAgAdi dopoM se bhare, mithyA kudevoM kA kathana / zazi se samujjvala jJAna para, ghana sadRza banatA AvaraNa / / cira sukha-sadana kI rAha meM, vuddhi phira jAtI nahIM / patitonmukha bahirAtmAeM, sukha kabhI pAtI nahIM // ivAM ke viparIta guNoM ko dhAraNa karane vAle kudavoM kA kathana, jJAna ko bhI miyAjJAna meM pariNata kara detA hai| ina kudevoM kI ArAdhanA se jinakI buddhi durbuddhi meM badala jAtI hai, vana phira mukti mArga meM jAne kA sAhasa nahIM karateH unakI buddhi mukti se parAnmugba ho jAtI hai aura pala yaha hotA hai ki unake vizvAsa ke kAraNa va narka ke pAtra banate rahate haiN| jamma deva upAyaMte, kriyate lokamuDhayaM / tatra devaM ca bhaktaM ca, vigjAmaM durgani bhAjapaM // 59 // sarvajJabhApita deva se, jinake hRdaya pratikUla haiM / jana mUdatA bama jo. kudavoM ko car3hAte phUla haiM / jinako kudavoM kI vinaya. detI parama Ananda hai / milatI unheM vasa amaravelA sI naraka niSkanda hai // jo devAcita guNoM se pRNa mudavoM yA vAstavika davA kI ArAdhanA to nahIM karata. kintu logoM kI davAdevI, lokamRdanA vaza hokara kudavoM kA baMdana karate hai; kudavoM kI bhakti karane hai yA kudavoM meM vizvAma karate haiM, va mAnava avazya patana ke gaDDhe meM yA narka meM girata hai / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ........ ... [39 devatva se hIna adevoM kI arcanA adevaM deva proktaM ca. aMdhaM aMdhena disyate / mArga kiM pravena ca. aMdha kRpaM pataMti ye // 6 // caitanyatA se hIna jo. ajJAna jar3a svayameva haiM / unako banA ArAdhya ye nara, kaha rahe ye deva haiM // andhoM ko andharAja hI yadi, svayaM patha dikhalAyeMge / to hai sunizcita ve pathika jA, kRpa meM gira jAyeMge / manupya davoM meM kahe gaya gugoM se zUnya aMdavoM ko dava kahakara pukArate haiN| adevoM ko deva mAna lanA yAne eka netra-vihIna purupa kA. uma purupa meM apane gaMtavya sthAna kI rAha pUchanA hai, jo svayaM bahuna dinoM meM apanI dRSTi gyoMya vaTA hai / bhala! mRgdAma ko sRgdAma hI kyA gaha banAyeMge? phala yahI hogA ki agara unake banAya hApa patha kA anuzaraNa kiyA gayA nA nizcita hI va pathika kue meM jAkara gira jaayeNge| aTeva jaina dinTane. mAnane mRDha maMgate / ne narA nIva dupAni, narayaM tirayaM ca pataM // 61 // jina mUDha puruSoM para, kusaMgati kA akATya prabhAva hai / jinake hRdaya meM rAjya karatA, bheda-jJAna-abhAva hai / / ve deva-sI karate adevoM kI satata ArAdhanA / naka-sthalI yA tithaMga gati pA, duHkha ve sahate ghanA // jo purupa miyAjJAna se DhaMka hue, mUr3ha puruSoM kI saMgati ke prabhAva se adevoM meM deva ka pa kA darzana karate hai aura unako deva ke samAna mAnakara unakI ArAdhanA karate haiM, ve yA to vikarAla daHkhoM ke samudra narka meM jAte haiM, yA phira tiryaMca gati meM janma lekara bhayaMkara kaSTa sahate hai| Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40] samyak AcAra ......... anAdi kAla bhramanaM ca, adevaM deva ucyate / anRtaM aceta disTate, durgati gamanaM ca maMjutaM // 12 // yaha hI nahIM ki adeva ko, satadeva kahanA bhUla hai / paripakva isa ajJAna se. hotI are bhava-mUla hai // jar3a-pattharoM ke darzanoM se, karma hI ba~dhate nahIM / unakA pujArI narka taja, jaga meM na thala pAtA kahIM // jo deva ke anivArya guNoM se hIna haiM, unako deva kaha denA, saMsAra meM ananta kAla taka paribhramaNa karane kA eka pradhAna kAraNa hai| jinameM vAstavikatA nahIM hai aura jo jar3a hai: caitanya se rahita hai. aise devoM ke darzana narka meM gamana karAne vAle hote hai| anRtaM aceta mAnaM ca, vinAma jatra pravartate / te narA thAvaraM duSaM, indrI ityAdi bhAjanaM // 6 // jima ora sarva vinAza kI, vikarAla dAvA jala rahI / jinake badana se pralayakara, giri-tulya jvAla nikala rahI // jo nara asat ko satya kaha. jAtA kahIM isa ora hai / ekendriyoM meM janma le vaha, kaSTa sahatA ghora hai|| jo anna yA mithyAvastu ko satya mAnatA hai aura vinAza kI ora apane kadama bar3hAtA hai. vaha maraNa ko prApta hokara usa ekendriya sthAvara paryAya meM janma letA hai, jahA~ use ananta kAla naka kaThina se kaThina duHkha uThAnA par3ate haiN| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra mithyAdeva adevaM ca, mithyA disTI ca mAnate / mithyAtaM mUDha disTI ca, patitaM saMsAra bhAjanaM // 64 // jo nara kudRSTI haiM, na jinake pAsa bheda-vijJAna hai| jo nita kudeva adeva ke, karate suvistRta gAna haiN| unase nahIM hotI vilaga, saMsAra kI krIr3A-sthalI / ve nita nayA jIvana-maraNa le, chAnate jaga kI galI // jo mithyAdRSTi, samyaka nahIM kintu kudevoM aura adevoM ko mAnya dete haiM aura unakI vandanA bhakti karate haiM, una puruSoM se saMsAra kabhI bhI nahIM chUTatA hai aura ve apanI mithyA devopAsanA ke phalavApa saMsAra-sAgara meM agaNita samaya taka janma maraNa kiyA karate haiN| asadguruoM kI sevA sadguru ke lakSaNa maMmika guru upAyaMte, namiktaM sAsvataM dhuvaM / lokAlokaM ca tatvArtha, lokitaM loka lokitaM // 65 // sadguru vahI hai jo sadA, samyaktva meM lavalIna hai| tatvArtha kA satjJAna jisakA, sudRr3ha zaMkA-hIna hai / jo loka aura aloka ke, vijJAna kA bhaNDAra hai / jisake alaukika jJAna se, jagamaga sakala saMsAra hai // sadguru kauna ? kise sadguru kI saMjJA dI jAnA cAhiye ? use hI, jo AtmA ke sarvamAnya, trikAlAbAdhita samyaktva guNa kA nizcala aura pragAr3ha pujArI hoH jo loka aura aloka ke tathA Atmatatva ke vijJAna kA prakANDa paNDita ho tathA jo itane jJAna kA nidhAna ho, ki jisake prakAza ke puMja se sArA saMsAra Alokita ho jaaye| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] samyak AcAra Urdha adho madhyaM ca, nyAna disTi samAcaret / suddha tatva asthirI bhUta, nyAnena nyAna laMkRtaM // 66 // sadguru vahI jisake dRgoM meM, jJAnamaya samadRSTi hai / jo jJAnamaya samadRSTi se hI dekhatA yaha sRSTi hai // tatvArtha kI hI arcanA, jisakA subhaga saMsAra hai / jisa jJAnamaya se jJAna nita, pAtA nayA zrRMgAra hai || jo Urdhvaloka, adholoka aura madhyaloka arthAt jahA~ taka sRSTi kA vistAra hai, sarvatra jJAna se pUrNa samatAbhAva kA AcaraNa karate haiM, arthAt saMsAra ke samasta prANiyoM meM samatA kA anubhava karate haiM; kisI ko bar3A aura kisI ko choTA yA kisI ko U~ca aura kisI ko nIca nahIM lekhate; jo zuddha zrAtmatatvameM hI dhyAnArUr3ha rahate haiM aura jo apane jJAna se svayaM jJAna ko alakRta karate haiM. vahI sadguru kahalAte haiM / suddha dharmaM ca sadbhAvaM suddha tatva prakAsakaM / muddhAtmA cetanA rUpaM, ratnatrayaM laMkRtaM // 67 // satdharma kI sAvana sarIkhI, jo lagA dete jhar3I / tRNa ke sadRza jo tor3a dete, svapara karmoM kI kar3I // jo zuddha Atmika dharma se, karate prakAzita haiM mahI / ziva, satya, sundara, tatva upadezaka, suguru sadguru vahI // jo zuddha bhAvoM kI sattA se pUrNa hai; caitanya jisakA pradhAna lakSaNa hai tathA mokSa - lakSmI ko prAta karAnevAle ratnatraya jisake AbhUSaNa haiM, aisA jo zrAtmika dharma hai, jagata ko usakA hI upadeza dekara jo svapara karmoM kI kar3I tor3ate haiM, vahI sacce sAdhu yA guru kahalAte haiM / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ....... . [ 43 nyAnena nyAnamAlavyaM, kunyAnaM trividhi muktayaM / mithyA mAyA na dimTate, maMmiktaM suddha disTate // 68 // sadguru vahI jisakA hRdaya, samyaktva kA zuci srota hai / jo jJAna kA avalamba hai, bhava-sindhu kA jo pota hai // jisakA hRdaya sadjJAna ratnoM se, suvidhi sampanna hai / mithyAtva mAyAcAritA se, sarvathA jo bhinna hai // jinakA pahu~cA huA AtmajJAna jJAna kA avalamba yA sambala bana jAtA hai; jo tIna mithyAjJAna se sarvathA hIna rahate haiM, jinameM sAMsArika mAyAcAra dekhane ko bhI nahIM milatA hai tathA jo samyaktva yA pUrNatva ke chalachalAte hue pAtra rahate haiM, vahI puruSazreSTha sadguru kahalAte haiN| maMsAre tAranaM ciMte, bhavya lokeka tArakaM / dharmasya appa sadbhAvaM, proktataM jina uktayaM // 69 // 'saMsAra se kaise mide, isa loka kA AvAgamana' / nitaprati isI kA cintavana, karate suguru tAranatarana // "nija Atma hI saddharma hai', jinarAja kA hai jo vacana / usa tathya kA hI loka meM, sadguru sadA karate kathana // jo sadguru hote haiM, ve saMsAra se prANiyoM kA kisa bhAMti uddhAra ho; saMsArI jIva janmamaraNa ke baMdhanoM se kisa bhA~ti chUTeM, sadA inhIM samasyAoM meM DUbe hue rahate haiM tathA jisase prANiyoM kA saMsAra sUkha jAve, aise usa jitendriya paramapuruSa dvArA kathita Atmadharma kA hI upadeza saMsAra ke mAnavoM ko diyA karate haiN| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44]. samyak AcAra nyAnaM tritiya utpanna. Rju vipulaM ca disTate / manaparyayaM ca catvAri, kevalaM siddhi mAdhakaM // 70 // mati, zruta, avadhi sadjJAna se, jo tIna muktArAja haiM / sat sAdhu ke ve niyama se, rahate hRdaya ke sAja haiM / hotA unheM nava manaHparyaya-jJAna kA bhI bhAsa hai| kaivalya kI sad prApti meM, calatA satata abhyAsa hai| jo sadguru hote haiM unheM mati, zruta aura avadhi ye tIna samyagjJAna utpanna ho jAte haiN| Rju aura vipula ye manaHparyaya jJAna bhI unheM dikhalAI par3ate haiN| kabhI kabhI mana:paryaya ko lekara, cAroM jJAna kA bhI unheM AbhAsa ho jAtA hai| jo pAMcavoM kevalajJAna hai, usakI sAdhanA meM sadguru sadA lavalIna rahana hai| ralaM traya subhAvaM ca, rUpAtIta dhyAna maMjutaM / saktisya vikta rUpena, kevalaM padamaM dhuvaM // 71 // sadguru vahI jisakA ki, ratnatraya-mayI zubha dharma hai / para-brahma ke raMga se ra~gA, pratyeka jisakA karma hai| jo vyakta, dhruva, kaivalya, pAvana zrI jinendra samAna hai / jo acala mudrA-rUr3ha ho, dharatA arUpI dhyAna hai| jinake svabhAva ratnatraya dharma se pUrNa haiM yA jo nizivAsara ratnatraya dharma ke pAlana meM lavalIna rahA karate haiM; rUpAtIta dhyAna hI ekamAtra jinakI nimagnatA kA viSaya hai aura usake dvArA jo AtmA se sAkSAtkAra yA sAmIpya sthApita kara lete haiM aura jo kevalajJAna ke dhArI siddhoM ke samAna dhruva va pavitra hai, vahI pavitrAtmA sadguru kahalAte haiN| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [45 karma tri-vinirmuktaM vrata tapa maMjama maMjutaM / muddha tatvaM ca ArAdhyaM, disTataM namika darna // 72 // sadguru vahI, usa Atma kA hI dhyAna jo dharatA sadA / jo tIna dAruNa karma ke, bhaya se rahita hai sarvadA // vrata, tapa, susaMyama-sAdhanA meM, jo satata saMlagna hai / zuddhAtmA meM lIna jo, samyaktva-sindhu nimagna hai| jo sadguru hote haiM ve tIna prakAra ke kamAM se sarvathA hIna hote haiN| bana, tapa va saMyama se va yukta hote haiN| unakA ekamAtra ArAdhya zuddhAtma tatva hI hotA hai aura unakI jahA~ kahIM bhI dRSTi jAtI hai. sarvatra unako zuddha samyagdarzana kI jhAMkI hI dikhAI par3atI hai| tasya gunaM gurumcaiva, tAranaM tArakaM punaH / mAnyate suddha disTi ca, saMsAre tAranaM sadA // 73 // zuddhAtmA kI arcanA, itanI mRdula sukhasAra hai / bhava-sindhu se isakA pathika, taratA na lagatI bAra hai / / jo tara gayA vaha taranatArana, Atma-dhvani uccAratA / saMsAra sAgara se karor3oM, jIva pAra utAratA // jisameM sAdhugaNa nizibAsara nimagna rahate haiM, usa AtmA kI ArAdhanA itanI mRduphaladAyinI hai ki vaha apane ArAdhaka ko isa saMsAra sAgara se pAra kara detI hai| itanA hI nahIM, kintu usakA ArAdhaka bhI Atmatatva para zraddhAna karatA huA aura jaga ko zuddhAtma tatva kA pATha par3hAtA huA, mAnavoM ko tArane ke liye saMsAra sAgara meM pota ke samAna ho jAtA hai| Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] samyak AcAra jAvat suddha guraM manya, tAvat gata vibhramaM / salyaM nikaMdanaM jena, tasmai zrI gurubho namaH // 74 // zuddhAtmA ke anubhavI, guruvarya kI jaba taka zaraNa / mohAdi bhrama ke hRdaya meM taba taka, nahIM par3ate caraNa // jina sAdhuoM ke zUnya, tInoM zalya se hRda-dhAma haiM / unake padAmbuja meM akiMcana ke. asaMkhya praNAma haiN| jaba taka zuddha, samyak aura AtmAnubhavI guru kI zaraNa rahatI hai, taba taka kisI bhI moha yA vibhrama ke isa hRdaya meM caraNa nahIM par3ane pAte / jina guruvayoM ne tInoM zalyoM ko naSTa kara DAlA hai. unako mere asaMkhya praNAma hoN| asadguru ke lakSaNa 'kugurusya guruM proktaM ca, mithyA rAgAdi saMjutaM / kunyAnaM proktaM loke, kuliMgI asuha bhAvanA // 75 // jo rAgadveSAdika maloM ke. pUrNatama AdhAra haiM / jo azubha kutsita-bhAvanAoM ke vizada bhaNDAra haiN| kujJAna kA jo dAna deM, jinake kuliMgI veza haiM / ve guru nahIM haiM, kuguru haiM, kahate mahAna jineza haiM / jo rAgadveSa Adika prAtmA kI mithyA pariNatiyoM ke dhArI haiM; janatA meM mithyAjJAna kA pracAra karate haiM; sAdhu kA jo parigrahoM se hIna veSa honA cAhie, use chor3akara jo ADambaroM se yukta veSa ko dhAraNa karate haiM aura jinakI bhAvanAoM meM azubha pariNAma vicaraNa kiyA karate haiM, vahI isa saMsAra meM kuguru kahalAne yogya sAdhu haiN| Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ........... [47 kuguruM rAga saMbaMdha, mithyA disTI ca disTate / rAga doSa mayaM mithyA, indrI ityAdi sevanaM // 76 // jo kuguru hote, rAga meM rahate sadA ve lipta haiM / mithyAtva se unake hRdaya, rahate na raMca arikta haiM / saMsAra ko jo dRr3ha banAne meM, mahAna pravINa haiM / rahate kuguru una hI paMcendriya, bhoga ke AdhIna haiN| jo kuguru yA khoTe guru hote haiM ve rAga meM saMtapta rahA karate haiM, ata: isa rAga bhAva ke saMsarga se unakI kapi para asamyaktva kA pardA car3ha jAtA hai| rAga-dveSoM se bhare hue aura dekhate dekhata vinAza ho jAna vAna jo paMcendriyoM ke viSaya hai, vaM kuguru unhoM viSayoM ke AdhIna rahata hupa pAye jAte haiN| mithyA mamaya mithyaM ca, prakRti mithyA prkaasye| muddha disTI na jAnate, kuguru maMga vivarjae // 7 // mithyA kuvacanoM se ra~ge. jina AgamoM ke pRSTha haiM / upadeza una hI kA satat dete kuguru nikRSTa haiM / jar3a-kathana meM hI zabda kI ve, jAliyA~ racate rahe / ese kuguru bahirAtmAoM se, sumati bacate raheM // jo kuguma hote haiM, ve sadA aise zAstroM kA hI upadeza diyA karate haiM, jo mithyAjJAna se paripUrNa rahate haiN| vivecana bhI unhIM vastuoM kA karate haiM jo kSaNabhaMgura paryAya vAlI hotI hai| zuddhAtmA tatva kyA hai, imako kuguru nahIM jAnate haiM, ata: buddhimAnoM ko ucita hai ki ve aise mithyAmArga-gAmI gAoM kI saMgati se sadA hI bacate rheN| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .48] samyak AcAra kuguruM kunyAnaM proktaM ca, salyaM tri-doSa maMjutaM / kasAyaM bardhanaM nityaM, lokamUDhasya mohitaM // 7 // jo tIna zalyoM ke ghinaune, azucipUrNa nivAsa haiM / jinameM kaSAyoM ke bhare, agaNita bhayaMkara trAsa haiN| mUDhatva jinake vacana se, zata zata mukhoM se bolatA / jaga meM kujJAna vikheratA, aisA kuguru hai DolatA // mithyAjJAna ke upadezaka sAdhu kaise hote haiM ? mithyA, mAyA aura nidAna ina tIna zalyoM se bhare hAeH krodha, mAna, mAyA aura lobha ina cAra saMsAravaddhinI kapAyoM ko bar3hAne vAle aura bhedavijJAna rahita lokamUr3hatA ke jAla meM pUrNa rUpa se pha~se hue| indriyAnAM manonAthA, pramaraMtaM pravartate / vimayaM viSaya disTaM ca, mamataM mithyA bhUtayaM // 79 // paMcendriyoM kA nAtha mana hai, jo mahA balavAna hai / jitanA use avakAza do, vaha prasaratA drutimAna hai // isa mana-kuraMga para kalpanA meM, kara kuguru asavAriyA~ / jar3a indriyoM ke bhoga kI, nirakheM viSama phulavAriyAM // mana pA~coM indriyoM kA nAtha mAnA jAtA hai| isameM eka vizeSatA hotI hai ki ise jitanA bhI phailane kA avakAza diyA jAya, yaha phailatA hI jAtA hai| jo khoTe guru hote haiM, ve isa mithyAbhUta mana para asavArI karake, nizivAsara saMsAra kI viSama viSaya bhogoM kI phulavAriyoM kI saira kiyA karate haiN| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [ 49 anRtaM utsAhaM kRtvA, bhAvanA asuhaM paraM / mAyA anRta asatyasya, kuguruM saMsAra asthitaM // 8 // mana ke paroM para kuguru ur3ate, dUra aura sudUra haiM / para jaba na phalatI kAmanA, hote dukhoM se cUra haiM / isa taraha mAyA moha kI, pIte surA kI pyAliyA~ / ve chAnate rahate sadA, isa vizada bhava kI nAliyA~ / / mana rUpI ghor3e para savArI karakaM khoTaM guru apane utsAha ko pranipala dviguNita banAte hue, saMsAra kI nita naI saira karata hai, kintu kyA yaha unnAha se kiyA huA kAma kimI saba kA denevAlA hotA hai ? nahIM ! phala yaha hotA hai ki jaba manovAMchina kAmanA nahIM phalanI, taba ye kuguru anekoM prakAra ke saMkalpa vikalpa pariNAma karate hai aura mAyA, moha aura amatya AcaraNa ke pAtra hone se anna meM anaMta kAla naka maMmAra mAgara meM paribhramaNa kiyA karate haiN| AlApaM anuhaM vAkyaM, AratI raudra maMjutaM / krodha lobha mayaM mAnaM, kuliMgI kuguruM bhavet // 81 // jo kuguru haiM, jinake malina kutsita kuliMgI veza haiM / unake kapAyoM se bhare, hote hRdaya ke deza haiM / ve mUDha kyA haiM, azubhatama AlApa ke bhaNDAra haiM / gaMdrAta se unake sabhI hote, sane vyavahAra haiM / jo kuguma hona hai va mugya se kaTu zabdoM kA uccAraNa karate hue digyAI dete haiM: Ana aura rodra apadhyAnoM kA va cinnavama karate hai: krodha, mAna, mAyA, lobha ye jo cAra kapAyeM hotI haiM, unake va bhaNDAra hAta hai aura parigrahoM se lade hue azubha unake veza hote hai| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra kuguruM pAradhI maMjuktaM, maMmAra bana AzrayaM / loka mUDhasya jIvasya, adharma pAmi baMdhanaM // 2 // jo guru nahIM haiM kuguru haiM, jo kuguru hI na, baheliye / ve ghUmate saMsAra-vana meM, hAtha meM phaMde liye // jaga-mUr3hatA-sthita jIva jo, basate jagata ke bIca haiM / mithyAtva-baMdhana meM unheM, nita phAMsate ve nIca haiN| khoTe guru baheliyoM ke samAna huA karate haiM, jo saMsAra rUpI bana meM apanA ar3A jamAkara vaiTa rahate haiN| inake zikAra hota hai, dekhA-dagbI karane vAle bhada-vijJAna se rahita, lokamRr3hatA meM phaMse hue praannii| ina aMdhavizvAsI mAnavoM ke Age ye kuguma rUpI baheliye apanA adharma rUpI phaMdA DAla dana haiM zrAra usameM ina bhole jIvoM ko phAMma liyA karate haiN| araMDate te bane jIvA, vRpa jAla pAradhI karaM / visvAmaM ahaM baMdhe, lokamRdasya kiM pamyati // 83 // the ahe mithyAtva-mAyA ke kuguru jana, pheMkatejaya jAla haiM / mohAndha phaMsa jAte vahIM, usa jAla meM tatkAla haiM / mithyAtva kara detA unheM, isa bhAMti se behAla hai / unako na hotA bhAna yaha, hama phaMsa rahe, yaha jAla hai| saMsAra bana ke prANI rUpI pakheru kuguru rUpI baheliyoM ke dvArA bichAye hue jAla meM eka eka karakaM phaMsa jAte haiM, ve saMsArAsakta prANI isa bAta ko nahIM dekhate ki vaha pAradhI ke dvArA bichAyA huA koI jAla hai aura agara maiM isameM ke dAne curAne gayA to sivA apane prANoM ko pha~sA dene ke mere hAtha kucha bhI nahIM aayegaa| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra kuguruM adharma pasyaMto, adeva kRta tADakI / vikathA rAga daMDa jAlaM, pAsa visvAsa mUDhayaM / / 84 // jisako kuguru ke dharmarUpI, vyAla ne A Dasa liyA / usakA adevoM se samajha lo, bhara gayA pUrA hiyA // vikathA kaSAyoM meM hI apanA, vaha samaya khone lagA / mUDhatva meM ho lipta, bhava ke bIja vaha bone lagA // jo kuguruoM ke upadeza se adharma ke pAtra bana jAte haiM, ve adevoM kI bhakti meM nizcayata: lIna ho jAte haiM; rAgoM se bharI huI jo vikathAeM haiM, unake sunane meM Ananda lene lagate haiM aura isa taraha vizvAma rUpI usa pAza meM sadA ke liye baMdI bana jAte haiM jo mUr3hatA rUpI rezoM se banI rahatI hai aura agaNita janma maraNa dhAraNa karAtI rahatI hai| banaM jIvA gaNaM rudana, ahaM baMdhati janmayaM / aguru lokamUDhasya, baMdhati janma janmayaM // 85 // pha~satI badhika ke jAla meM, jo bhI viha~ga kI pAMta hai / vaha eka bhava ke liye hI, dhotI vahA~ para hAtha hai // jina para kuguru-rUpI badhika kI, par3a gaI para jAliyA~ / pIlIM samajha lo, una khagoM ne kaI bhavoM kI pyAliyA~ // he mAnavo ! banavAsI pAradhI ke jAla meM jo pakSI pha~sa jAte haiM, ve sirpha eka janma ke liye hI madana macAte haiM, kintu lokamUr3hatA ke vazIbhUta hokara jo prANI kuguroM ke phande meM phaMsa jAte haiM, ve janma janma ke liye baMdhana meM par3a jAte haiM arthAt unakA agaNita kAla taka saMsAra se AvAgamana nahIM mitttaa| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra kuguramya gurUM mAnye, mRDha disTi ca mNgtaa| te narA narayaM jAMti, muddha disTI kadAcanA // 86 // jo mUr3ha kahate aguru ko. mere yahI gurudeva haiM / jo mUdRSTi manuSya kA. karate kusaMga sadaiva haiM / ve nara kugati ko bAMdha. bhISaNa narka meM jAte sahI / sat dRSTi kI unako kabhI, phira prApti hotI hai nahIM / jo aguruoM ko apanA guru mAnate haiM aura mithyATriyoM kI maMgani kagna hai. va manuSya avazya hI narka meM jAna haiM aura zuddhadRSTi kA lAbha phira unheM kabhI nahIM hotA hai / anRtaM acetaM proktaM, jina drohI vacana lopana / visvAnaM mUDha jIvasya, nigoyaM jAyate dhuvaM / / 8 / / jina ke vacana ko luptakara, upadeza jo dete, are ! ve gurU nahIM haiM. kintu ve jinarAja drohI haiM varaM / / jo mU; karate, ina kuguruoM meM tanika vizvAsa haiM / va andhavizvAsI satata, karate nigoda niyAma haiM / / majJa ne zuddhAtma natya kI jo mahattA banAI hai, usakA lopa kara. jo acanana aura anta padaya kI upAsanA karane kA upadeza data hai, unheM jJAta honA cAhiye ki cUMki va Atra ke vacanoM kA lApana kara rahe haiM, ata: ve nizcita hI AnadrohI hai / esa mithyApadazakoM meM jo manuSya vizvAsa karate hai. va nizcaya hA ni goda ke pAtra banate hai| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra darsanaM bhRsTa guruzcaiva, adarmanaM proktaM sadA / mAnate mithyA disTI ca, na mAnate suddha diSTitaM // 8 // jo nAmadhArI guru haiM, para jo pUrNa mithyAdRSTi haiM / ve nitya hI karate adarzana kI, jagata meM vRSTi haiM / basa aMdhavizvAsI hI aise. kuguru ko guru mAnate / sata dRSTi to aise kuguru kI, bhUla vinaya na jAnate // jo guru nAmadhArI avazya hai, kintu jo raMcamAtra bhI AtmaniSTa nahIM hai; darzanabhraSTa hai, va sadA anAtma ko hI pradhAnatA dete hue upadeza karate haiM arthAna Atmatatva kI ora se va sadA parAGgamugva rahate haiN| se anAtma-cArI kugumoM ko sirpha miyAjJAna se zrAvRtta purupa hI guru mAnate haiN| jinake hRdaya meM Atma-pratIti kA sUrya jAga cukA hai. se jJAnavAna puruSa unakI vinaya bhUlakara bhI nahIM krte| kuguruM maMgate jena, mArate bhaya lAjayaM / AmA anuneha lobhena, te narA durgati bhAjAM // 89 / / bhaya, lAja, AjJA, sneha yA par3a lobha ke jaMjAla meM / jo kuguru ko kara mAnyatA, paM.sate haiM unake jAla meM / ve mU! kara mithyAtva ko yoM, mAnyatA anumodanA / par3akara adhogati meM nirantara, duHkha mahate haiM dhanA // jo manupya aAzA, bhaya, mneha, lobha yA lAja bhImana hokara, kuguruoM ke dharmApadaza ke zravaNa karate haiM yA unakI vinaya pUjA karate haiM, va manuSya avazya hI dugati ke pAtra hote hai| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] samyak AcAra kuguru proktaM jena, vacanaM tamma visvAmana / visvAmaM jena kartavyaM, te narA durgati bhAjanaM // 90 // jo kuguru ke mukha se nikalate, kaTu vacana ke byAla haiM / ve haiM na re ! vizvAsabhAjana, vyAla to vasa kAla haiM // durbhAgya se vizvAsa una para, jina naroM ne kara liyA / unane anantAnanta bhava ke, pAna se ura bhara liyA // kuguruoM ke mukha se jo upadeza nikalate haiM, ve samyak na hone ke kAraNa kadApi grAhya nahIM hote| jo manuSya unakI vacanAvalI para vizvAsa kara letA hai; unake upadeza ko sazraddhA grahaNa kara letA hai, vaha anekoM durgatiyoM ke pAtra banane kA bhAra apane kaMdhoM para rakha letA hai| kuguru graMtha maMjuktaM. kudharma proktaM sadA / asatyaM sahitaM hiMsA, utsAhaM tasya krIyate // 11 // jo anta raMga vahira~ga parigraha ke vipula bhaNDAra haiM / aise kuguruoM ke kathana, hote sadA savikAra haiM / jisa dharma kA ina kuguru se, milatA hameM upadeza hai / vaha "nita asat patha para bar3ho" karatA yahI nirdeza hai / / anekAneka parigrahoM se saMyukta jo khoTe guru hote haiM, ve sadA kudharma kA hI upadeza diyA karate haiN| unakA upadeza asatya bAtoM se paripUrNa rahatA hai aura vaha mAnava ko uttarottara asat patha kI ora agrasara kiyA karatA hai| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra te dharma kumati mithyAtaM, anyAnaM rAga baMdhanaM / ArAdhya jena kenApi, saMsAre duSa kAraNaM // 92 // jo kuguruoM kA dharma hai, vaha rAga- baMdhana hetu hai / mithyAtva usakA sAra hai, ajJAna kA vaha setu hai | mithyAtvamaya isa dharma kI, jo vaMdanA meM cUra haiM / saMsAra meM ve nara uThAte, dukha dusaha bharapUra haiM // khoTe guru jisa dharma kA upadeza jana-sAdhAraNa ko dete haiM, vaha kumati aura mithyAjJAna kA bhaMDAra hotA hai; ajJAna se vaha paripUrNa hotA hai aura saMsAra meM rAga paidA karAne vAlA hotA hai / jo manuSya unake dharma kI ArAdhanA karate haiM, ve isa duHkha ke kAraNa saMsAra meM anekoM kaSTa pAte haiM 1 adharmaM dharma proktaM ca anyAnaM nyAna ucyate / aceta amAsvataM vaMde, adharmaM bhaMsAra bhAjanaM // 93 // , [ 55 jo hai adharma, kusAdhu usako dharma kahakara mAnate / ajJAna ko hI ve ahaMmati, jJAna kahakara jAnate || jo hai anitya, kuguru use kahate yahI dhruva, sAra hai / para yaha sujAna ! adharma hai, saMsAra kA yaha dvAra hai // jo kuguru hote haiM ve adharma ko dharma aura ajJAna ko jJAna kahakara pukArate haiN| jo anitya, nazvara-zIla padArtha haiM, unako ve kuguru zAzvata aura dhruva batalAte haiM, para yaha saba midhyAdharma kI bAteM hotI haiM, jo saMsAra ko vRddhiMgata banAne hI meM sahAyaka hotI haiM / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56] samyaka AcAra kuguruM adharma proktaM ca kuliMgI adharma maMcitaM / mAnate abhavya jIvamya, maMmAre duSa kAraNaM // 14 // jo haiM abhavya nahIM jinheM, cira zAnti sukha kI kAmanA / ve kuguru ke hI dharma kI, karate satata ArAdhanA // jo haiM kuliMgI sAdhu unake, ve caraNa nita cUmate / mithyAnva baMdhana bA~dha aise. kujana bhava bhava ghUmate / / jo abhavya jIva hai yA jo jIva saMsAra meM hI baMdha rahanA cAhata hai. va kuguru ke kathina adharma ko dharma kahakara grahaNa kara lena hai aura mithyA veSadhArI mAdhu ko mAdhu kahakara mAna lete haiM aura unakI upAmanA karane laga jAte haiM. para bheda-vijJAna zUnya unakA yaha kArya saMmAra ko bar3hAne vAlA hI hotA hai| niHyA dharma kI upAsanA adharma lakSaNamcaiva, anRtaM anatyaM zrutaM / utmAhaM mahitaM hinA, hiMmAnaMdI jinAgamaM // 95 // jisakA asat zruta mAtra meM, milanA mujana ! vistAra hai / mithyAtva mAyAcAritA kA. jo vRhat AgAra hai| kaTa dAnavI hiMsA hI jisakA. lakSyavinda mahAna hai / vaha hI mumukSu adharma hai, karatA jinAgama gAna hai| jaina dharma adharma kisako kahatA hai ? use. jimake aAdhAra mithyAtva aura amatya se bhare hue zAmmra hoH jo hiMsA karane ke liye protsAhana detA ho tathA jimameM aise pAThoM kI bharamAra ho ki par3hane vAle kA mana hiMmA kI bhAvanAoM se ota prota ho jaaye| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra . hiMmAnaMdI, anutAnaMdI, steyAnaMda ababhayaM / raudradhyAnaM ca saMpUrNa, adharma duSadArunaM // 96 // jo ghora hiMsA aura mithyAvAda meM raMjita rahe / jo caurya kA poSaNa kare, abrahmatA ko zuci kahe // isa bhA~ti cAroM raudra kA jo, bRhat pArAvAra hai / vaha hI mumukSu adharma hai, jo duHkha kA bhaMDAra hai // adharma use hI mAnA gayA hai ki jisameM hiMsAnaMdI, mRSAnaMdI, steyAnaMdI aura abrahmAnaMdI ina cAra gada dhyAnoM kA savistAra varNana pAyA jaave| aise viSayoM se pUrNa adharma nizcaya ho dAruNa duHkha kA dene vAlA hotA hai| Arati raudra maMjuktaM. te dharma adharma saMjutaM / rAgAdimalamaMpUrna adharma maMmAra bhAjanaM // 17 // jo cAra vidhi ke Arta dhyAnoM se bharA hai, pUrNa hai / jo rAgadveSAdika malinatama, bhAva se saMpUrNa hai // jo raudra dhyAnoM kA gahana, viTapI sarisa AgAra hai / vaha hI mumukSu adharma hai, saMsAra kA jo dvAra hai / adharma meM Arta aura raudra ina do dhyAnoM kA vizeSatayA varNana pAyA jAtA hai yA yoM kahiye ki adharma meM jina upadezoM kA samAveza hotA hai, unameM Arta aura raudra ina do dhyAnoM kA spaSTa saMketa milatA hai| yaha adhama rAgadveSa kI bhAvanAoM ko vistIrNa karane vAlA hotA hai aura isaliye manuSya ko bAra 2 manAra meM AvAgamana karane ke liye bAdhya karatA rahatA hai| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] ...... samyak AcAra .... vyartha carcAoM meM maMlagnatA vikahA rAga maMvadhaM, vimayaM kapAyaM mdaa| anRtaM rAga AnaMda, te dharma adharma ucyate // 98 // jo rAga saMbaddhaka kathAoM kI, pilAve pyAliyA~ / jisameM kapAyoM ko. viSaya ko, baha rahI ho nAliyA~ / / jo anta meM, mithyAtva meM hI, magna paramAnaMda hai| vaha ho mumukSu adharma hai, jo bhava dukhoM kA kaMda hai // vaha dharma. jo kAma vikathA, coya vikathA, rAjya vikathA va strI vikathA ina cAra vikathAoM se saMbaMdhita ho; viSaya-kapAyoM kI carcAeM jisameM pada pada para bharI ho nathA jo anAtma yA paugalika vivacanoM meM vizapa Ananda letA ho, vaha vAstava meM adharma hai| vikahA parinAma amuhaM ca, naMditaM amuha bhAvanA / mamatva kAma rUpena, kathitaM vana vimeSitaM // 99 // vikathA janita jo jJAna hai, vaha azubha hai, kaTu mlAna hai / vikathA janita AnaMda jo hai. vaha azubhatama dhyAna hai / / kaI bhAMti se citrita banAkara, ye kathA uccAranA / yaha kucha nahIM, para viSaya bhogoM meM mamatva prasAranA // vikathA sambandhI jitanA bhI jJAna hotA hai, vaha pUrNatayA azubha bhAvanAoM se paripUrNa hotA hai| usameM Ananda lenA, mAno azubha pariNAmoM se apane AtmA ke svabhAva ko vikRta karanA hai| ina vikathAoM ko jahA~ vizepa rUpa se citrita karake kathana kiyA jAtA hai, vahA~ kAma bhAva kA sahaja hI prasAra ho jAnA hai| Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. ................... samya ka AcAra ....................... . 59 nArI-carcA asatriyaM kAma rUpena, kathitaM vana vimeSitaM / te narA narayaM jAMti, dharma ratna vilopitaM // 10 // ina kAmasenA nAriyoM kA, vaha akATya prabhAva hai / inakA kathana karatA hRdaya meM, kAma prAdubhAva hai| ina nAriyoM kA atizayoktika, citra jo nara khIMcate / ve dharma-maNi kho. naka meM nija nayanavAri ulIcate // striyA~ kAma kI mAtAna avatAra hotI haiN| jo ina kAmasenA nAriyoM kA atizayokti pUrvaka nakhazimba varNana karate hai yA unakA bar3hAkara varNana karate haiM, ve manuSya apane dharma ratna ko khokara. naka ke avazyambhAvI pAtra banana hai| rAjya-carcA rAjyaM kA utpAdyante, mamataM gArava sthitaM / rahana AdaM, rAjyaM varna viseSitaM // 101 // varNana kisI bhI rAjya kA. karanA bar3hAnA rAga hai / isase bhabhaka uThatI hai. gAravamayI mamatA Aga hai // karanA alaMkRta rAjya varNana, yaha mahA dukha-mUla hai / isase sadA bar3hatA hI jAtA, rodra-nada kA kUla hai| akAraNa kisI rAjya kA pramAdavaza varNana karanA, saMsAra ke prati mamatA paidA kara lenA hai / ina rAjavaMzoM ke varNana se gArava jAga jAtA hai; moha paidA ho jAtA hai aura na mAlUma AtmA ko kina 2 doSoM kA bhAjana bananA par3atA hai| rAjyoM ke varNana sunane se raudra dhyAna kA citavana bhI ho jAtA hai jo atyaMta hI pIr3A denevAlA hotA hai / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra himAnaMdI ca rAjyaM ca, anRtAnaMda anAmvataM / kathitaM amuha bhAvana, namAre bhrama madA // 102 // karanA azubhatama bhAva se re ! calita rAjyoM ke kathana / baMdhate haiM isase AtmA ke sa~ga, malinatama karma-kaNa / / yaha kathana hiMsA, mRpAmaya, kaTu mlAna raudra-dhyAna hai / jo jIva ko bhava bhava ghumA, detA vipatti mahAna hai // azubha bhAvanAoM ko lekara, kSaNabhaMgura aura calita gajyoM ke kathana karanA, saMmAra bhramaNa karane kA kAraNa hotA hai| kyoM ? imaliya. ki ina rAjyoM ke kathana karane meM jina bhAvanAoM kA upayoga hotA hai. va pUrNatayA hiMsA meM DUbA huI hotI hai: amatya me unakA janma hotA hai aura unameM nAmamAtra ko bhI nizcalapanA nahIM hotA arthAta va nirI jar3a aura acetana hotI hai| cautha-carcA bhayasya bhaya bhItasya, anRtaM duSa bhAjanaM / bhAvaM vikAlataM yAMti, dharma ralaM na suddhaye // 103 // jo bhIru haiM. jina prANiyoM ke, haiM hRdaya bhaya se sane / detI unheM yaha duHkhabhAjana, caura vikathA dukha ghane / yaha kathA bhara detI hRdaya meM, vikalatAmaya bhAva hai / rahatA nahIM isase kabhI bhI, dharma kA sadbhAva hai| jo kApuruSa haiM yA jinake hRdaya bhaya se saMtapta rahate haiM, unako duHkha se bharI huI caurya vikathAyeM aneka saMtApoM kI kAraNa bana jAtI haiN| ina DarAvano kathAoM ke sunane se unake pariNAmoM meM azAnti utpanna ho jAtI hai, jisase unake cirasaMcita dharmaratna kA ekadama lopa ho jAtA hai| Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra caurasya utpAdyate bhAvaM, anartha mo maMgIyate / asuddha paranAma timrate, dharma bhAva na disTate // 104 // yaha caura vikathA. cauryabhAvoM kA hI karatI hai sRjana / una bhAva kA hI, jo banAte, prANiyoM kA vikala mana // inase malina bhAvoM ko hI, milatI hiyoM meM Thaura hai / dikhatA nahIM phira dharma kA sadbhAva hiya meM aura hai // caurya vikathA aniSTa kyoM ? isaliya ki isake manane se pariNAmoM meM bhI cauyaM bhAvoM kA mamAveza ho jAtA hai| pariNAma azuddha ho jAte haiN| jahAM pariNAmoM meM vikRti AI, vahAM phira dharma kA sadbhAva kaisA ? dharmabhAva phira yahA~ dRTigocara nahIM hotA hai| caurasya bhAvanA kRtvA, Arati raudra maMjutaM / amteyA naMda AnaMda maMmAre duSa dArunaM // 105 // yaha caurya vikathA. hRdaya meM jina bhAva kA karatI sRjana / ve AtaM raudra dhyAna se. saMtapta rahate vijJajana ! ina caurya vikathAoM meM jo, lete satata AnaMda haiM / unako sadA hI phA~sate rahate, vikaTa bhava-phaMda haiM / corI kI bhAvanA hRdaya meM jina pariNAmoM kI mRSTi karatI hai, ve Arta aura raudra ina do dhyAnoM se saMyukta hote haiN| jo manuSya isa caurya vikathA meM prAnanda lete haiM, ve saMsAra meM agaNita samaya taka bhayaMkara se bhayaMkara duHkha uThAte rahate haiN| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62] samyak AcAra corI kRta vratadhArI ca, jina uktaM pada lopanaM / amAmvataM anRtaM proktaM, dharma rana vilApitaM // 16 // jo jIva cAryAnanda se, bilakula parAGmukha ho cuke / vrata-zrRMkhalA meM baddha ho, jo caurya se kara dho cuke / / jar3a kathana kara. jinavacana yadi ve. lupta karate haiM kahIM / to ve amRta kara, dhama-maNi ko pheka dete haiM vahIM // jo jIva caurya vikathAoM ko nahIM sunatA hai, na dusagaM ko sunAtA hai tathA jisane pramukhatA se corI na karane kA vrata le liyA hai, vaha yadi jar3a padAthoM kA, pudgala kA yA anAtmA kA kathana karatA hai; upadeza detA hai to vaha corI hI karanA hai| cArI mAdhAraNa nahIM-jinendra ke vacanoM kI corI vaha corI jisase dharma-ratna kA bilakula lopa hI ho jAtA hai| sapta vyA rati vikahA adhama mUla-ma, adharma maMsthitaM / te jarA bhavani punaH punaH // 107 // bhavyo ! jahA~ ki adharma kI, cAroM kathAyeM mUla haiN| sAtoM vyasana upa hI jagaha, usake ThikAne, kUla haiM / jo jIva isa ripu-rAzi se. kiMcita bar3hAtA rAga hai / vaha mUr3ha samajho, bhavadukhoM se khelatA basa phAga hai / / he buddhimAno ! jahAM vikathAeM adharma kI jar3a hai, vahAM vyasana usake rahane ke ThikAne haiN| jo manuSya ina vikathAoM va vyasanoM se rAga bar3hAtA hai, vaha bhava-sAgara meM bAra bAra duHkha uThAne ko janma dhAraNa karatA rahatA hai| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra..... ....... [63 dyUna krIr3A jUA amuddha bhAvasya. joitaM anRtaM zrutaM / pariNaya Arati maMjuktaM, jUA naraya bhAjanaM // 108 // yaha juA karatA sRjana, aMtara meM malina saMsAra hai / yaha kyA ? nahIM kucha, asat vANI kA vizada bhaMDAra hai| karatA hai Ate dhyAna kA, yaha hRdataloM meM pariNamana / isake khilAr3I, narka meM karate gamana, karate gamana / / juA hRdaya meM malina bhAvoM kA saMmAra utpanna karane vAlA hotA hai| mithyA aura kaTu vacanAM kA to yaha nivAsa hI manabhA jAnA cAhiye / ima vyasana meM phaMsane se pariNAmoM meM AnadhyAna kA prAcurya ho jAtA hai, isase yaha juA mAnavoM ko nizcaya se narka meM patana karanevAlA hai| mA~sa-bhakSaNa mAmaM rodasya dhyAnasya, maMgarchana jatra timTane / jalaM kaMda mUlasya mAkaM maMmUrchanamtathA // 109 // sammurchana ma jantuoM kI, vastu jo AgAra haiM / ve haiM sabhI hI mAMsa bhavyo, raudra kI ve dvAra haiM / anachanA jala pInA va karanA kaMdamUloM kA azana / yaha kucha nahIM, basa jantuoM se, poSaNA hai eka tana // mAMsa kise kahate haiM ? una sArI vastuoM ko jinameM sammUchana jantuoM kI sRSTi dikhAI pdd'e| mAMsa khAnA raudra dhyAna kA kAraNa hotA hai arthAt mAMsa khAne se hRdaya meM raudra bhAva utpanna ho jAte haiM anachanA jala, kaMdamUla, pattevAlI zAka bhAjI, ye saba mAMsa ke hI antargata Ane vAlI vastue haiN| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] samyaka AcAra svAdaM vicalitaM jena, maMmUrchanaM tasya ucyate / je narA tasya bhuktaM ca, tiryaMca naraya sthitaM // 110 // jina vastuoM ke svAda, apane svAda chor3a bigar3a gaye / usahI samaya unameM vahA~, sammUrcchana trasa par3a gaye || ina vastuoM se jo udara bharate, ki ve ajJAna haiM / ra nahIM, nara-yoni meM haiM, para tiryaca samAna haiM || jina padArthoM ke svAda, apanA mUla svAda chor3akara vikRta ho jAte haiM, unameM asaMkhyAta sammUrcchana jIva par3a jAte haiN| jo manuSya ina vikRta svAda vAlI vastuoM kA upabhoga karate haiM, ve tiryaca paryAga meM jAkara vividha jAti ke pazu pakSI banate haiM / vidala saMdhAna baMdhAnaM, anurAgaM jasya gIyate / manasya bhAvanaM kRtvA, mAmaM tasya na suddhaye // 111 // jo dvidala haiM yA jisa kisI bhI vastu meM do dAla haiM / unako dahI ke sAtha khAnA, dopa ye vikarAla haiM | saMdhAna bhI anamakSya pApoM ke vizada bhaMDAra haiM jo nara inheM khAte haiM, ve karate amiSa - AhAra haiM // jo manuSya vila arthAta jisa anna meM va mevA meM do dAleM hotI hai, dahI ke sAtha milAkara khAtA hai. yA nizcita avadhi ke bAda kA acAra yA murabbA sevana karatA hai, vaha nizcita rUpa se mAMsabhakSaNa karanA hai kyoMki ina vastuoM ke khAne kA rAga, usake hRdaya se chUTa nahIM pAtA hai| 1 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra phalaMpUna bhuktaM ca, mamUrchana trasa vibhramaM / jIvana utpAdate disTaM, hiMmAnaMdI mAMsa dapanaM // 112 // re! kalI ke bhItara na, sammUrchana vicarate hoM khiiN| isase binA kATe kabhI bhI, pUrNa phala khAo nahIM / adhikAMza meM yaha satya. phala sammaLunoM ke koSa haiM / jo phala khAte unheM lagate amiSa ke doSa haiM / pUrNa phala ( mamR. na ) ko. binA kATa yA vinA cIra, kabhI bhI nahIM khAnA cAhiya, kyoMki usameM mammUchana pAye jAne .. maMbhAvanA hai| adhikAMza meM yaha dekhA gayA hai ki phaloM meM sammRGghana jIva pAya jAna hai. ana: jo viH bhagba pUre phana ko gvA jAnA hai, vaha himAnI jAba kahA jAtA hai aura use mAMsa bhakSaNa karane kA doSa nA hai / madyapAna madyaM mamatva bhAvana. gajyaM ArUDha ciMtanaM / bhASA naddhi na jAvaMta, madyaM tamya ucyataM // 113 // jo nA pAtA, svapna ke saMmAra meM vaha ghUmanA / saMsAra kI samRddhi ko, vaha madyapI nita cUmatA // vaha anargala baka rahA, rahatA na' usako dhyAna hai / banatA bhI vaha raMka, banatA vaha kabhI dhanavAna hai / / manuSya madA pIka. yAna ke saMmAra meM vicaraNa karane lagatA hai| kabhI usake naze meM vaha rAjyAmar3ha ho jAtA hai aura kabhIya samRddhiyoM kA dhanI bana jAtA hai| madya ke naze meM use apanI bhASA kA bhI dhyAna nahIM rahatA ki 2 yA baka rahA hai aura jo kucha vaha pAlApa-pralApa kara rahA hai, vaha kahAM taka ucita hai| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 ] samyak AcAra anRtaM asatya bhAva ca, kAryAkArya na mucyate / te narA madyapA hoti. maMmAre bhramanaM nadA // 114 // jo nara acetana aura cetana. ko nahIM pahicAnate / kyA kArya aura akArya kyA, jo nara nahIM yaha jAnate // aviveka-madirA se chalakatIM, pI niraMtara pyAliyA~ / ve masI saMsAra kI nita. chAnate haiM nAliyoM // jo manuSya cetana aura acaMtana yA matya aura asatya padArtha ke bhedAbheda ko nahIM jAnate haiM, ve mA eka madya pIne vAle ke mahaza hI hote haiM aura jisa taraha madyapI ko apane kukarma kA phala bhogane para vivaza honA par3atA hai, usI taraha ina avivekiyoM ko bhI saMsAra sAgara meM ghUmakara apane ajJAna kA phala bhoganA hI par3atA hai| jina uktaM na mArddhante, mithyA rAgAdi bhAvanaM / anRtaM nRta jAnati, mamatvaM mAna bhUtayaM // 115 // prabhu kI sudhA sI girA para, jisako nahIM zraddhAna hai| mithyAtva meM hI lIna jisakA, nita nirantara dhyAna hai| jo jar3a acetana ko hI, cira, dhruva, satya kahatA mUr3ha hai| mithyAtva kA usa para samajha lo, bhUta basa ArUr3ha hai| jo marvajJa, vItarAga prabhu ke vacanoM para zraddhAna nahIM karake, saMsAra ke mithyA rAgoM meM cUra rahatA hai aura acetana padArthoM ko hI ekamAtra sArabhUta padArtha samajhakara unakI, zAzvata padArthoM-sI vinaya bhakti karatA hai. usake zIza para pAThoM yAma basa mithyAtva kA bhUna hI savAra rahatA hai| Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra muddha tatvaM na vedaMte, asuddhaM muddha gIyate / madyaM mamatva bhAvena, madya doSa jathA budhaiH // 116 // jo zuddhatama tatvArtha kA, lAte na manameM dhyAna haiM / jar3a, pudgaloM kA Atmavat, karate satata jo gAna haiM / isa bhAMti ke mithyAtva meM hI, jo sadA lavalIna haiN| ve madyapI haiM, chAnate nita caturgati matihIna haiN| jo manuSya zuddha Atmatatva kA to anubhava nahIM karate aura jar3a acetana padArtha kI vandanA bhakti kara, usake nirantara gIta gAte rahate haiM, ve puruSa saMsAra ko Asakti rUpI madirA kA pAna karane vAle hote haiN| acetana padArtha kI cetana ke samAna pUjA karanA, yaha bhI madya pIne ke samAna eka mahAna doSa hai| jina uktaM suddha tatvArtha, jena mArdhantyavratI vratI / anyAnI mithyA mamatasya, madye ArUDha te sadA // 117 // jisa zuddha Atmika tatva kA, jinarAja karate haiM kathana / usako nahIM jo sAdhate haiM, pratI yA avatI jana // ve nara mahA ajJAna hai, matihIna haiM, jar3a, mUr3ha haiN| ve madyapI ke sadRza mithyAmArga meM ArUda haiN| zrI sarvajJa prabhu dvArA jisa zuddhAtmadharma kA kathana kiyA gayA hai, usako jo vratI yA avatI mAnava pAlana nahIM karate haiM, ve mahA ajJAnI aura mUda hote haiM aura ThIka unake samAna AcaraNa karate haiM jo dina rAna maba ke naze meM cUra rahA karate haiN| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] samyak AcAra vazyAgamana visvA Amakta AraktaM, kunyAnaM ramataM sadA / naraya jasya maddhAvaM, te bhAva vimbA dimhitaM // 118 // jo vezyoM ke prama meM, Arakta hai, Asakta hai / usakA hRdaya kujJAna se rahatA sadA saMyuttA hai / karatI hai usake citta meM basa, vezyA hI pariNAmana / pUrNAyu kara vaha adhama, nizcita naka meM karatA mAna // jo vezyA ke prema meM Amata rahana hai, va mAnava saTA kujJAna meM hI mANa kiyA karata hai / vazyA gAmiyoM ke manama madA vazyA kA hI dhyAna banA rahatA hai. anaH kuzIla ne karane ke pariNAmasvarUpa unakA nizcita hI narka meM madbhAva hotA hai| * pAradhI dusTa maddhAvaM. rodra dhyAnaM ca maMjulaM ! Arati AraktaM jena. le pAradhI ca maMjataM / / 119 / / 'jo nidara bhAvoM se bharA: kaTu.gaMdra kA jo dhAma hai / sarvajJa kahate, 'pAradhI', usa jIva - kA hI nAma hai / / jo jIva Ata dhyAna meM hI, lipta hai Asaka hai / 'vaha bhI sarAsara pAradhI kI, bhAvanA se yunaH hai // jo duSTa aura kara bhAvoM se saMyukta rahatA hai; dinarAta jisake raudrabhAna ke cintavana meM hI bIta hai nathA AdhyAna se bhI jisakA mana rikta nahIM rahatA hai, ese doSAM se 'pUrNa jo puruSa rahatA hai. vaha 'pAradhI' kahalAnA hai| Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamyaka AcAra mAnyate dusTa maddhAvaM, vacanaM dusTa rato sadA / ciMtanaM dusTa AnaMdaM, te pAradhI hiMmA naMditaM // 120 // jo duSTa bhAvoM ko sadA, dete kriyAtmaka sthAna haiM / jinake mukhoM se. duSTa bhAvoM ke, nikalate bANa haiM / / jo duSTa bhAvoM kA hI karate haiM, niraMtara citavana / ve ghora hiMsAnaMda maya, saba pAradhI haiM vijJajana // jo duSTa bhAvoM ko mAnya datA hai| jisake pratyeka kArya duSTatA se pUrNa hota hai nathA jo duSTa bhAvoM ke cintavana meM vizeSa Ananda letA hai, kaha hiMsA ke bhAvoM meM manA hA purupa, pAradhI kahalAtA hai| vimvAmaM pAradhI dumTA, mA kUDa vacana kUDayaM / karmanA kUDa kartavya, pAradhI doSa juttaM // 121 / / jo dRSTa, mana vaca aura krama se kara haiM. ati kara haiM / jo duSTa bhAvoM kI , viSailI, vAruNI meM cUra haiM // aise badhika-dala kA, muno ! vizvAsa jinane kara liyaa| unane samajha lo pAradhI-bhAvoM se aMtara bhara liyA / mana, vacana va kamoM se duSTa pAradhI, vizvAsa dekara yA lAlaca dekara, jisa taraha pazu pakSiyAM ko apane jAla meM phA~sa letA hai, vaise hI duSTa svabhAvI kuguru, bhole va ajJAnI janoM ko dharma nathA mvAdika kA lobha athavA sAMsArika vAsanAoMkI pUrti kA lAlaca banAkara, apane mAyA jAla meM phaoNma letA hai| isameM usameM pUrNapane pAradhI ke dopoM kA samAveza ho jAtA hai| Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] samyaka AcAra je jIva paMtha lAgate, kupaMthaM jena disTate / visvAsa dusTa naMgAni, te pAradhI dupa dArunaM // 122 // jo jIva ko satpantha para. lagane se nitaprati rokate / apanI kusa~gati se jo, auroM ko naraka meM jhoMkate // jinakI ragoM meM mAtra dikhate, kupatha ke hI kUpa haiM / aise mayaMkara pAradhI, pratyakSa bhava-dukha-rUpa haiM / jo rAste se lage hue jIvoM ko, vizvAsa dilAkara apanI doSapUrNa saMgati se kupaMtha yA vinAza kaM gamne meM le jAte haiM, aise pAradhI isa saMsAra meM vikarAla duHkhoM ke jIne jAgate svarUpa huA karate haiM / saMsAra pAradhI visvAsa, janma mRtyuM ca prAptaye / je jIva adharma visvAsa, te pAradhI janma janmayaM // 123 // jo pAradhI ke hRdaya para, karate are vizvAsa haiN| ve jIva AvAgamana kA hI, mAtra pAte trAsa hai| para jo ajAna adharma para, karate are ! zradAna hai / de pAradhI bana bAMdhate nita, karma-baMdha mahAna hai // pAradhI ke vizvAsa meM phaMsanevAle jova (pazu pakSI) to eka hI bAra ke janma maraNa kA duHkha uThAte haiM, kintu jo mAnava kuguru-pAradhI ke mAyAjAla meM phaMsa jAte haiM, ve janma janma ke arthAt ananta janma marama ke duHkhoM ko bhogate haiN| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra mukti paMthaM tatva sArddha ca, lokA lokaM ca lokitaM / paMtha bhRsTa acetamya, visvAsa janma janmayaM // 124 // zuddhAtma kA zraddhAna kyA hai ? muktizrI kA dvAra hai| yaha tatva tInoM loka kA, karatA subhaga zRMgAra hai // para mUr3ha jana isa tatva kA, karate na kiMcit dhyAna haiM / jar3a pattharoM ke hI satata, gAte adhama ve gAna haiN| zuddhAtmA kA zraddhAna kyA vastu hai ? sAkSAna muktizrI yA svAdhInatAH janma maraNa ke baMdhanoM se nvAdhInatA kA dvAra ! kintu ajJAnI logoM kI samajha meM yaha bAta nahIM aatii| ve patha bhraSTa mAnava acetana deva. pradevoM para deva pane kA vizvAsa karake janma janmAntara patana-kUpa meM girate rahate haiN| pAradhI pAsi janmamya, adharma pAmi anaMtayaM / janma janmaM ca dusTaM ca. prAptaM duSa dAruNaM // 125 // bhavyo ! adhika to. eka jIvana ke liye hI pAza hai / para yaha adharma, ananta pAzoM kA dukhAnta nivAsa hai // yaha duSTa isa saMsAra kA, karatA mahA apakAra hai / bhava bhava rulA detA use, yaha trAsa aparampAra hai // jo duSTa hRdaya vAlA yA pAradhI hotA hai, vaha to eka janma ke liye hI pAza siddha hotA hai, kintu he mAnavo ! yaha adharma rUpI pAradhI janma janmoM ke liye baMdhana rUpa ho jAtA hai| saMsAra ke prANiyoM ko yaha dudha. agaNita samaya taka dAruNa se dAmaNatama duHkha diyA karatA hai| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] . samyak AcAra / jina liMgI tatva vedanta, muddha tatva prakAmakaM / "kuliMgI tatva lopaMta, parapaMcaM dharma ucyate // 126 // sarvajJa-bhASita dharma ke jo, pUjya sAdhu mahAna haiN| ve zuddha Atmika tatva kA hI, nitya karate gAna hai // para jo kuliMgI sAdhu haiM, ve Atmatatva na jAnate / ADambaroM ko hI ki ve vasa, puNya dharma bakhAnate // zrI vInagaga prabhu ke banAye hue mArga para calane vAle jo mAdhu hai, va maMsAra meM zuddhAtma tatva kA hI prakAza karate haiM, kintu unase viparIta mArga para calane vAle mAdhu zuddhAtma tatva ko nagaNya ThaharAkara usakA to lopa kara dana hai aura bAhyADambara ko hI ekamAtra dharma vanalAkara, usakA hI upadeza janamAdhAraNa ko dete haiN| te liMgI mRDha disTI ca, kuliMgI visvAnaM kRtaM / durabuddhi pAmi baMdhate. saMbhAre dupa dAru // 127 // jo mUr3ha haiM; jinako hitAhita kA na kucha bhI dhyAna hai / unako kuliMgI sAdhu para, hotA sahaja zraddhAna hai // unake vahI zraddhAna banate, svayaM unako pAza haiM / " upahAra meM ve mUr3ha pAte, nita bhavoMbhava trAsa haiM // jo ajJAna mRSTi puruSa hote haiM, ve kuliMgI yA khoTe vapadhArI sAdhu para vizvAsa kara lena hai| phala yaha hotA hai ki ve matimaMda apanI bheda-vijJAna zUnyanA ke kAraNa apanI hI durbuddhi ke pAza meM baMdhakara maMmAra meM nAnA bhA~ti ke duHgya uThAte phirate haiM / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [73 pAradhI pAmi muktasya, jina uktaM sArtha dhurva / muddha tatva ca sAddhaM ca, appa sadbhAva cinhitaM // 128 // sarvajJa bhASita dharma para, zraddhAna jisako A gayA / 'zuddhAtma hI tatvAthaM hai, jo yaha atula nidhi pA gayA / vaha pAradhI ke jAla meM, phira aura raha pAtA nahIM / apane paroM ko taula kara, vaha bihaga ur3a jAtA vahIM / zrI jinendra bhagavAna ne jisakA mahatva saMsAra ko samajhAyA hai, usa zuddha sattAtmaka bhAva se zrota prAMta zuddhAtmA para zraddhAna lAkara jo usakA pujArI bana jAtA hai, vaha adharmarUpI pAradhiyoM ke yA svayaM garadhiyoM ke jAla meM phira aura nahIM raha pAtA hai: turanta hI unake phande se usakI mukti ho jAtI hai| ___ caurya karma asteyaM anartha mUlamya, viTavaM asuha ucyate / mamAre duSa sadbhAvaM. asteyaM durgati bhAjanaM // 129 // corI, suno he bhavyajana, ApattiyoM kA mUla hai / karatI vikala pariNAma, yaha ura kA khaTakatA zUla hai // isa loka meM to yaha pilAtI hai, dukhoM kI pyAliyA~ / usa loka meM bhI para dikhAtI, yaha kugati kI nAliyA~ / corI sAre anarthoM kI mUla huA karatI hai; hRdaya ko AkulatA rUpa pariNAmoM se yaha bhara detI hai: azubha pariNAmoM ko utpanna karane meM isakA pramukha hAtha rahatA hai| jaba taka manuSya jItA hai, taba taka to ume masAra mAgara meM yaha anekoM duHkha dekara kalAtI hai aura usake anaMtara paraloka meM yaha use nIca se nIca gati kA pAtra banAtI hai| Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] sabhyaka AcAra manasya ciMtanaM kRtvA, atesyaM durgati bhAvanA / kRtaM amuddha karmasya. kUDa bhAva rato nadA // 130 // corI karU~gA Aja maiM, isa bhA~ti karanA cintavana / he bhavya ! yaha durbhAvanA, karatI hai durgati kA sRjana // jo isa azubhatama karma meM, rahate sadA lavalIna haiM / unake hRdaya chala kapaTa se, rahate sadaiva malIna haiM / sirpha itanA hI citavana karanA ki mujhe Aja corI karanA cAhiye yA maiM Aja corI karUMgA, caurya nAmaka mahAna dopa ho jAtA hai jo manuSya ko durgati kA pAtra banA detA hai| jo manuSya isa duSkarma meM madA hI lavalIna rahA karate haiM. unake hRdaya kara bhAvanAoM se yA chala kapaTa se ota prota ho jAte hai / atasyaM adattaM ciMte, vayanaM asuddhaM madA / hInakRta kUDa bhAvasya, asteyaM durgati kAraNaM // 131 // jo caurya yA ki adatta jar3a kA, neka karate cintavana / unake niyama se, azubha ho jAte hRdastala ke vacana / / moyA kapaTa meM vItatA, unakA sadA hI kAla hai / yaha caurya durgati hetu hai, yaha caurya kAla karAla hai // binA dI huI kisI cIja ko le lene kA ciMtavana karanA, yaha bhI caurya dopa hI hai - isa prakAra kI corI karane se manuSya ke AlApa-pralApa meM vikAra A jAtA hai aura vaha manuSya kaTu bhASI bana jAtA hai| caurya eka mahAna nIcakarma hai| isako karane vAlA manuSya chalakapaTI aura kUTakarmI ho jAtA hai aura anna meM jAkara durganiyoM meM dhUla chAnanA hai| Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammaka ApAra .. . [75. asteyaM dusTa proktaM ca, jina vayana vilopitaM / artha amartha utpAdyate, mteyaM vrata khaMDanaM // 132 // kaTu krUra vacanAlApa karanA; caurya doSa mahAna hai| jina vacana kA Alopa yaha bhI, corya hai. asamAna hai // kucha artha kA kucha artha karanA, yaha bhI caurya steya hai / karanA vratoM kA bhaMga yaha bhI, eka corI heya hai // dUsare kI cIz2a curA lenA, itane hI se corI kA prAzaya pUrA nahIM ho jAtA / kaTu vacana bolanAH vItarAga ne jo vacana kahe haiM, unako lupta kara denA; artha kA anatha karanA aura trana lekara use bhaMga kara denA, ye saba corI ke hI lakSaNa haiN| sarvanya mukha vAnI ca. muddha tatva samAcaret / jina uktaM lopanaM kRtvA, amteyaM durgati bhAjayaM // 133 // sarvajJa ne zuddhAtma kI re, jo bahAI dhAra hai / nara kara usI meM tU ramaNa, vaha hI tujhe sukhasAra hai // jo jina vacana kA lopakara, pratikUla unake jAyegA / vaha cIrya ke kaTu pAza meM, ba~dhakara kugatiyeM pAyegA / - sarvajJa ne apane mukha-kamala se jisa zuddha Atmatatva kA prAkkathana kiyA hai, he prANiyo ! tuma usI meM ramaNa kro| jitendriya bhagavAna ke vAkyoM ko luprakara jo unake pratikUla kArya karegA. vaha coya kA bhAjana banakara durgati kA pAtra bnegaa| Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] . .... samyak AcAra darsana nyAna cAritraM, maya mUrta nyAna saMjutaM / suddhAtmA tatva lopaMte, atesyaM durgati bhAjanaM // 134 // nimUrta ratnatraya mayI, jo zuddha Atmika dharma hai / usa dharma kA jo lopa kara, karatA mahA duSkarma hai // vaha caurya ke kaTu baMdhanoM se, bAMdhatA nija gAtra hai / saMsAra meM banatA ki vaha. nAnA kugati kA pAtra hai // darzana, jJAna aura cAritra se pUrNa jo niSkala, nirAkAra AtmA hai, jo usakA lopakara. saMsAra ko jar3a-pUjA sikhAtA hai, vaha puruSa caurya kA pAtra banakara aneka durgatiyoM meM bhramaNa karatA hai| parastrI-ramaNa paradArA rato bhAvaM, parapaMca kRtaM sdaa| mamataM asuddha bhAvasya, AlApaM kUDa ucyate // 135 // jo nara parastrI-ramaNa ke, kaTu bhAva meM Asakta haiM / ve niyama se rahate prapaMcoM se, sadA saMyukta haiM // unake hRdaya kyA ? moha ke hote vizada bhaNDAra haiN| vacanAvalI meM chala kapaTa kI nitya bahatI dhAra haiM // jo parastrI-ramaNa ke bhAvoM meM rata rahatA hai, vaha puruSa nizcaya se sAMsArika prapaMcoM meM phaMsA huA hotA hai; usakA hRdaya azuddha bhAvoM se pUrNa moha kA eka vizAla bhAgAra hotA hai aura usake mukha se jitane bhI zabda nikalate haiM ve raMcamAtra bhI chala kapaTa se rikta nahIM hote| sArAMza yaha ki parastrIgAmI puruSa prapaMca, moha aura chala, kapaTa Adi nAnA durguNoM se pUrNa hotA hai| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra abaMbhaM kUDa sadbhAvaM, mana vacanasya krIyate / te narA vratahInasya, saMsAre duSa dArunaM // 136 // abrahma mana, vaca meM sRjana karatA hai mAyAcAritA / sadbhAvanAoM kI banA detA, hRdaya meM vaha citA // sevA satata abrahma kI, karate are jo muda haiM / ve jIva zUloM se bhare, bhava - mArga para ArUr3ha haiM || abrahma yA parastrI-ramaNa mana aura vacana donoM meM chala kapaTa ke bhAva paidA kara detA hai| jo isa kuzIla kA AcaraNa karate haiM, ve puruSa sAre vratoM ko pAlate hue bhI, nire vratahIna haiM aura isa durguNa ke pariNAmasvarUpa saMsAra-sAgara meM anekoM bhayaMkara duHkha uThAte haiM / kaSAyaM jena vikahasya, cakra indra narAdhipA / bhAvanaM tatra tisTaMte, para dArA rato narA // 137 // [ 77 jisa viSayalolupa jIva kI, paranAri meM Asakti hai / vikathAjanita Ananda meM, rahatA magana vaha vyakti hai // vaha socatA hai " prApta ho jo hameM nRpa kI sampadA / to hama bhI rAjAoM sarIkhA, bhoga mRdu bhogeM sadA " // " jo puruSa parastrI-ramaNa ke bhAvoM meM Asakta rahatA hai, vaha vikathAjanita zrAnandoM meM atyadhika rasa letA huA dikhAI detA hai / kaSAyoM kA to vaha dAsa bana jAtA hai| lobha kI mAtrA usameM itanI bar3ha jAtI hai ki vaha socatA rahatA hai ki agara mujhe cakravartI, indra yA kisI nareza kI sampadA prApta ho jAve to maiM anekoM bhogoM ko bhogUM aura samRddhi se rahakara apanA jIvana, pUrNa mezvarya-vilAsa meM vyatIta karU~ / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] . ... samyak AcAra kAma kathA ca varmatvaM, vacanaM AlApa raMjanaM / te narA duSa mAhaMte, para dArA rato sadA // 138 // jo nita nirantara kAma kI saMvardhinI vikathA kaheM / jo nara nirantara vipaya, carcA hI meM AnaMdita rahe / aise puruSa, rakhate para-strI--ramaNa kI jo bhAvanA / saMsAra--aTavI meM nirantara, duHkha sahate haiM ghanA // jo parastrI ramaNa ke bhAvoM meM Asakti rakhate haiM, viSayabhoga kI kahAniyoM ko bahuta hI Ananda aura prema ke sAtha sunate haiM tathA kAma-bhAvanA ko bar3hAne vAle vacanoM meM magana rahate haiM, ve purupa isa maMmAra mamudra meM vividha bhAMti ke duHmba sahA karate haiN| vikahA azrata proktaM ca, kAmArtha zruta uktayaM / zrutaM anyAna mayaM mUDaM vrata paMDa dAra raMjitaM // 139 // vikathA mayo zruti kA sunAnA. yaha kuzIla mahAna hai / kAmotpAdaka zAstra pAThana bhI kuzIla samAna hai| ramanA kuzAstroM meM are. yaha bhI kuzIla karAla hai / vata khaNDa karanA bhI kuzIla. abrahma hai, vikarAla hai / paramI sevana kaMvala kuzIla ko hI vyakta nahIM karanA / vikathA se bhare hue, viSaya bhogoM se pUrA tathA kAma ko utpanna karane vAle va ajJAnatA se sane hue ina saba zAmroM kA janasAdhAraNa ke bIca kathana karanA yaha bhI parastrI gamana ke mamAna dophai| liye hue vratoM ko bhaMga kara denA, isameM bhI vahI pApa laganA hai jo kuzIla sevana meN| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra .... [79 pariNAma jasya vicalaMte, vibhramaM rUpa ciMtanaM / AlApaM zruta AnaMI. vikahA para dAra mevanaM // 140 // vikathA-kathana se calita. ho jAte hRdaya pariNAma haiM / hote haiM vibhrama ke hI isase, darza AThoM yAma haiN| kAmAdi ke kuzruta sunA, yaha sajaga karatI kAma hai / isase hI vikathA ko diyA, 'paradAra-sevana' nAma hai // the the vikathAoM kA zravaNa karanA kuzIla sevana ke samAna kyoM ? isIliye ki vikathAoM ko sunane meM AtmA ke pariNAma cala vicala ho jAte haiM; vastusvarUpa ko bhUlakara purupa vibhrama meM par3a jAtA hai aura usakA dhyAna kAma saMvarddhaka kathAoM kI ora AkRSTa ho jAtA hai| ye sArI bAteM abrahma meM sannihita hai aura kuzIla kA hI dUsarA nAma abrahma hai| manAdi kAya vicalaMti, indriya viSaya raMjitaM / . vrata khaMDa sarva dharmasya, anRta aceta mArddhayaM // 141 // vikathA-kathana se calita ho jAte sujAna ! triyoga haiM / pAte haiM isase vRddhi hI, nita bhoga rUpI roga haiM / / vrata khaMDa kara bharatI hRdaya meM, yaha are ! kujJAna hai / jar3avAda meM karatI niyama se, yaha amiTa zraddhAna hai| the sho vikathAoM ke kahane sunane se mana, vacana, kAyoM ke pariNAma vicalita ho jAte haiM aura manuSya indriyoM ke viSaya bhAgoM meM matta ho jAtA hai| vikathAeM manuSya ke mAre vratoM va dhamoM ko pala bhara meM khaMDina kara detI haiM aura isake zrotA va vaktA niyama se anta va aceta padArthoM meM zraddhA karane laga jAte haiN| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8deg ] samyak AcAra viSayaM raMjitaM jena, anRtAnaMda saMjutaM / punya sadbhAva utpAdate, doSe AnaMdanaM kRtaM // 142 // jo nara viSaya-bhogAdi ko hI mAnate sukhasAra haiM / ve mRSAnaMdI raudra ke, hote niyama se dvAra haiM / basa puNya saMcaya meM lagAte, ve hamezA zakti haiM / isa mA~ti bhava se hI bar3hAte, nitya prati Asakti haiM / jo manuSya viSaya bhogoM meM hI Ananda lete haiM, ve mRSAnaMdI raudradhyAna ke nizcaya se cintavana karane vAle ho jAte haiN| aise manuSya isa vicAra se ki agara hama dAna puNya vagairaha pracura mAtrA meM kareMge to usa janma meM bhI hameM agaNita bhoga prApta hoMge, bahuta se puNya ke kAya kiyAha karate haiM aura isa tara saMsAra ke baMdhanarUpa doSoM meM hI raMjAyamAna hote rahate haiM / aSTa madoM meM Asakti etAni rAga saMbaMdha, mada asTaM ramate sadA / mamatvaM asatya AnaMda, madaSTaM narayaM pataM // 143 // jo mRda nara, abrahma ke sAtoM vyasana ke kuNDa haiM / unameM vicarate niyama se, AThoM madoM ke jhuNDa haiM / vaha jar3a mamatva asatya ko hI, mAnatA sukhamUla hai / pAkara adhogati, narka kI vaha chAnatA nita dhUla hai // jo manuSya nirantara vyasanoM ke udyAna meM krIr3A kiyA karatA hai, vaha ATha madoM kA zaraNasthala bana hI jAtA hai-- ATha mar3ha Akara usake hRdaya meM ghara banA hI lete haiN| madoM ke cakkara meM par3akara vaha jagata ke padArtho meM aura asatya vastuoM meM jhUThA zrAnanda mAnatA rahatA hai aura eka dina narka kA mahApAtra bana jAtA hai / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra asatyaM asAsvataM rAgaM, parapaMca rato madA / sarIre rAga vRddhante, te narA durgati bhAjanaM // 144 // mithyA. azAzvata rAga meM, utsAha se karanA ramaNa | usa rAga ke hI bAga meM, hokara mukti karanA bhramaNa // yaha rAga, suna utpanna karatA, moha kA saMsAra hai / jo niyama se hotA . azubha gati kA bhayaMkara dvAra hai // asatya aura nazvara padArthoM meM moha karanA; unameM pratipala uttarottara utsAha ke sAtha ramaNa karanA zarIra meM rAga paidA karane kA prabala kAraNa hotA hai, aura zarIra kI Asakti eka na eka dina manuSya ko durgati kA pAtra banAtI hI hai| jAti kula surUpaM ca, adhikAraM nyAna tapaM balaM / balaM silpa ArUDhaM, mada asTaM saMsAra bhAjanaM // 145 // [ 81 mAtA merI viduSI pitA balavIra, maiM dhanavAna hU~ / maiM kAma kI pratimUrti hU~. maiM eka sattAvAna hU~ // maiM tApasI, maiM zUra, merA jJAna - kuNDa athAha hai / yaha aSTa- maha dala hI, saMsAra kI kaTu rAha hai || are apanI mAtA ke pakSa kA, apane pitA ke pakSa kA apane dhana kA, sundara rUpa kA, apane adhi kAroM yA sattA kA, tapobala kA, zarIra bala kA aura zilpAdi vidyAoM ke jJAna kA mada ye ATha prakAra ke mada, manuSya ko saMsAra-sAgara meM bAra bAra DubAne vAle huA karate haiM / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra jAtiM ca rAga mayaM, anRtaM nRta ucyate / mamatvaM asneha AnaMda, kula ArUDhaM rato sadA // 146 // jo jIva mAtA pakSa kA, karatA vRthA abhimAna hai| vaha nara mRpA ko satya kaha, karatA anargala gAna hai|| jo nara pitA ke pakSa se, vanatA are kulavAna hai| usakA kumamatA-kIca meM hI, phaMsA rahatA dhyAna hai / to sho sho jo manuSya apanI jAti kA yA apanI mAtA ke pakSa kA abhimAna karatA hai, vaha vyartha eka mithyA vastu ko satya kaha kaha kara pukAratA hai| apane pitA ke pakSa kA yA apane kula kA jo puruSa ghamaMDa karatA hai, vaha sirpha apane kuTumbiyoM ke mamatva aura jhUThe sneha meM phaMsatA hai, aura kucha nhiiN| rUpa adhikAra disTA, rAgaM vRddhati je narA / te anyAna mayaM mUDhA, saMmAre duSa dArunaM // 147 // nija rUpa yA adhikAra ko, jo dekhakara kahate "ahA ! hama bhI haiM kitane bhAgyazAlI, sampadA pAI mahA" // yaha rAga hai! yaha rAga rUpI, jo pakar3ate byAla haiM / ve jIva nita saMsAra meM, dukha bhogate vikarAla haiN| apane rUpa yA adhikAra ko dekhakara, jo puruSa phUle nahIM samAte aura unmatta banakara vyartha kA rAga saMcaya karate haiM, ve ajJAna se AvRta, mahAmUrkha isa dAruNa duHkha ke ghara saMsAra meM anaMta samaya taka bhaTakate rahate haiM aura bhayAvane kaSTa pAte rahate haiN| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [ 83 kunyAnaM tapa taptAnaM, rAga varddhanti te tpaa| te tAni mUDha sadbhAvaM, ajJAnaM tapa zruta kriyA // 148 // jo tapta rahate mRr3ha nara, kujJAna-tapa meM hI sadA / ve rAga-bhAvoM kI kamAte, satata khoTI sampadA // satbhAva ke badale, kubhAvoM kI ve karate haiM kriyA / arthAt ve kuzruta, kutapa, kukriyA se bharate hiyA / kujJAna rUpa tapasyA karane se kucha hamtagata nahIM hotA, kevala saMsAra meM paribhramaNa karAne vAle gagoM kA baMdhana hI prApta hotA hai| jo manuSya mUr3hatAvaza ukta prakAra kA AcaraNa karate haiM, ve kukriyA karate haiM, kuzAstra sunate haiM aura kutapa tapakara apanA samaya naSTa karate haiN| aneya tapa taptAnaM, janmanaM koDa koDabhi / zrutaM aneya jAnate, rAga mUr3ha mayaM sadA // 149 // ajJAna tapa tapa deha ko, jo jar3a banAte kSAra haiM / ve jIva jIvana meM basAte, koTizaH saMsAra haiN| yaha satya ho sakatA hai, ve jAne sahasroM zAstra haiM / para lipta rahate rAga se, unake hRdaya ke pAtra haiN| jo ajJAna se AcchAdita yA AtmAnubhava rahita tapa tapate haiM, ve puruSa isa saMsAra meM karor3oM janma maraNa prApta kara kaThina se kaThina duHkha bhogate haiN| anekoM veda zAstroM ke pAThI hote hue bhI, jJAna timira meM ve itane jakar3e hue rahate haiM. ki rAga unake hRdaya se dUra hI nahIM hotA hai| othohotho Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] . samyak AcAra mAnaM rAga saMbaMdhaM, tapa dArunaM naMtaM zrutaM / suddhatatvaM na pasyaMti, mamataM durgati bhAjanaM // 15 // jo kutapa tapatA, use ho jAtA bhayaMkara mAna hai / vaha samajhane lagatA hai vaha to eka sAdhu mahAna hai // zuddhAtma ko vismRta banA, para moha meM vaha ghUmatA / usa moha ke hI cakra meM phaMsa, vaha kugatiyeM cUmatA / jo manuSya kutapazcaryA karatA hai, use atyadhika mAna ho jAtA hai aura vaha samajhane lagatA hai ki hama to bar3e bhArI tapasvI hai| AtmAnubhava meM zUnyatA hone ke kAraNa use apane svarUpa kA kiMcita bhI digdarzana nahIM ho pAtA hai; saMsAra ke mamatva meM hI vaha phaMsA rahatA hai aura aMtatogatvA vaha mahAna durgatiyoM kA pAtra banatA hai| cAra kaSAyoM meM pravRtti kaSAyaM jena anaMtAnaM, rAgaM ca anRtaM kRtaM / visvAmaM durbuddhi ciMte. te narA durgati bhAjanaM // 151 // mithyAtva--saMgini kaSAyoM kA, jina hRdaya meM vAsa hai / mithyAtva pada kA bana cukA jo nara sadA ko dAsa hai| usake hRdaya meM nitya hI, kujJAna karatA hai ramaNa / vaha jIva .arghaTa tulya. dugati meM sadA karatA bhramaNa // saMsAra janita rAga ke kAraNa utpanna huI, anaMtAnubaMdhI kapAyoM kA jinake hRdaya meM vAsa rahatA hai, va manuSya mithyAjJAna meM vizvAsa karane laga jAte haiM aura usake pariNAmasvarUpa dugati ke avazyaMbhAvI pAtra banate haiN| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra 85 lobha anRtaM sadbhAvaM, utsAha anRtaM kRtaM / tasya lobha prAptaM ca, taM lobha naragaM pataM // 152 // yaha lobha karatA hai sRjana, re ! anRta kA saMsAra hai / mithyAtva kA karatA, niThura jo hRdaya meM saMcAra hai / isa bhAMti kA jo lobha hai, hotA nahIM usakA zamana / vaha niyama se nija pAtra kA, karatA naraka meM hai patana / jisakA hRdaya lobha kA bhaNDAra hotA hai, vaha apane prati kAryoM se mithyAtva kA saMsAra mRjana kiyA karatA hai aura aMtara se mithyAtva-janita kArya karane meM protmAhana pAyA karanA hai / aise lobha puruSa ke lobha kI jvAlA kabhI bhI zAnta nahIM hotI aura vaha niyama se narka kA pAtra banatA hai| lobhaM kunyAna maddhAvaM, anAdyaM bhramate sdaa| ati lobha ciMtaMte yena, lobhaM durgati kAranaM // 153 // yaha lobha hI, he bhavyajana. kujJAna kA AdhAra hai / jisakA zaraNa le nara sadA se, chAnatA saMsAra hai| lobhI asatya padArtha meM hI. nitya karatA hai ramaNa / isa hI liye vaha mUda nara, karatA hai durgati meM bhramaNa // jisake kAraNa yaha prANI anAdikAla se saMsAra kI dhUla chAna rahA hai, usa mithyAtva ko ya. mithyAjJAna ko, yaha lobha hI isa saMsAra para avatIrNa karatA hai| isa lobha ke kAraNa hI yaha manuSya asatya aura acetana padArtha kA citavana kiyA karatA hai| manuSya jitanI bhI durgatiyeM pAtA hai, saba isI duSTa lobha ke kAraNa / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] .. sabhyaka AcAra asAsvataM lobha kRtvaM ca, aneka kaSTa kRtaM sadA / cetanA laSyano hInA, lobha durgati baMdhanaM // 154 // jaga kI azAzvata vastuoM kI nitya karate bhAvanA / isa jIva ne saMsAra--vana meM, daHkha pAyA hai ghanA / / yaha kheda hai. caitanya se jo pUrNa puruSa pravINa hai / vaha duSTa durgati--hetu ika jar3a, lobha ke AdhIna hai // anitya aura azAzvata padArthoM kA ciMtavana karate karata hI, isa manuSya ne agaNita samaya taka isa saMsAra vana meM duHkha uThAyA hai| bar3e hI Azcarya kI bAta hai ki eka cetana sI anaMta zakti kA dhArI purupa, eka tuccha lobha se acetana padArtha ke vaza meM hokara,vividha durgatiyoM meM markaTa ke samAna nAca rahA hai| mAna mAnaM amatya rAgaM ca, hiMsAnaMdI ca dArunaM / parapaMcaM ciMtate yena, suddha tatvaM na pasyate // 155 / / mithyAtva meM kaTu rAga se, hotA sRjana jo mAna hai / usameM banA rahatA sadA, hiMsAmayI hI dhyAna hai // mAnI, prapaMcoM ke racA karatA hai, basa phaMde sadA / milatI kabhI zuddhAtma kI, usako nahIM sukha-sampadA // mithyA padArthoM meM jo rAga hotA hai, usI ke kAraNa mAna kA prAdurbhAva huA karatA hai| mAna ke hone se hRdaya meM sadA hiMsAnaMdI raudra dhyAna banA rahatA hai / isakA pAtra sAMsArika prapaMcoM meM hI par3A rahatA hai aura jo sArabhUta zuddhAtma tatva hai usa padArtha kA use svapna meM bhI darzana nahIM hotA hai| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - samyak AcAra mAnaM asAsvataM kRtvA, anRtaM rAga naMditaM / asatyaM AnaMda mUDhasya, raudra dhyAnaM ca saMjutaM // 156 // yaha mAna kA jo kUTa hai, vaha kyA ? nitAMta asatya hai / vaha eka jhUThA rAga hai, usameM na kucha bhI tathya hai // avivekiyoM ke hRdaya kA, vaha eka mithyAnanda hai / jo raudra - varNoM se gaThita hai, eka yaha vaha chanda hai / [ 87 mAna kyA hai ? azAzvata, akiMcana aura jhUThe rAgoM se banA huA, eka vaha asatya padArtha. jisa para savAra hone meM sirpha mUrkho ko hI Ananda AtA hai; raudra dhyAna jisameM nizcayAtmaka rUpa se nivAsa karatA hai arthAna jisake hRdaya meM praveza karate hI manuSya ke raudra pariNAma ho jAte haiM / mAnaM punya utpAdyaMte, durbuddhi anyAnaM zrutaM / mithyA mAyA mUDha disTI ca, anyAna rUpI na samayaH // 157 // jo mUr3ha hote mAnake, mada ke ghinaune pAtra haiM / ve jJAna -- mada meM cUra ho, racate anokhe zAstra haiM | ye zAstra kyA ? mithyAtva ke hote nire AgAra haiM / ajJAna kI jinameM bahA karatIM, azucitama dhAra haiM / jo mAnI puruSa hotA hai, vaha apane ko eka prakANDa vidvAna aura zAstrIya viSayoM kA jJAtA samajhA karatA hai aura usa naze meM vaha anekoM zAstroM kI racanA kara DAlatA hai| ye zAstra, jinheM ki mAnI jIva apanI lekhanI se likhatA hai, nirI kumati se bhare hue, mithyA mAyAcAra se pUrNa aura ajJAna ke sAkSAta svarUpa hote haiM / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] samyaka AcAra mAnasya ciMtanaM durbuddhi, buddhi hIno na maMsayaH / anRtaM RtaM jAnate, durgati pasyati te narA // 158 // ve jIva hI, avivekiyoM ke jo are ! ziramaura haiM / isa mAna rUpI duSTa ko, dete hRdaya meM Thaura haiM / ve anta meM bhI satya ke, karate nirantara daza haiM / mithyAtva baMdhana bAMdha, karate narka meM apakarSa haiM / isa mAna ko apane hRdaya meM vahI puruSa sthAna dete haiM, jo buddhi se vilakula rikta hote haiM athAta jinameM lezamAtra bhI viveka buddhi nahIM hotii| va purupa mithyA vastu meM hI satya ke darzana kiyA karate haiM aura isI se anekoM durgatiyoM meM va purupa markaTa ke samAna ghumate rahate haiN| mAna baMdhaM ca rAgaM ca, artha viciMtana naMtayaM / hiMmAnaMdI ca doSaM ca, anRtaM utmAhaM kRtaM // 159 // jinake azubha antastaloM meM, vAsa karatA mAna hai / para dravya harane meM hI rahatA, nitya unakA dhyAna hai|| ve jIva hiMsA, caurya se le, saMga meM aMtara sane / girakara kugati ke kUpa meM, sahate haiM duHkha bhayAvane // jinakI prAtmA mAna ke baMdhanoM se baMdha jAtI hai. ve para dravya ko kisa taraha haraNa kiyA jAya, nadA imI citavana meM par3e rahate haiN| isa duSkarma kI cintA unheM hiMsAnadI aura cauryAnandI raudradhyAnI banA danI hai, jisake phalamvarUpa unheM aneka durgatiyoM meM janma lene para vivaza honA par3atA hai| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... .......... samyaka AcAra . .. . [89 mAnaM rAga saMbaMdha, tapa dAruna naMtaM zrutaM / anRtaM aceta sadbhAvaM, kunyAnaM saMsAra bhAjanaM // 160 // kitane kaThina tapa kA hI, mAnI jIva kyoM na nidhAna ho ? kitanI hI zrutiyoM kA bharA. usameM na kyoM vijJAna ho ? hotI na para usase vilaga, mithyAtva kI vaha dhAra hai| kujJAna se jo pUrNa hai, saMsAra kI AdhAra hai // jisake hRdaya meM mAna ke caraNa par3a jAte haiM, vaha anekoM dAruNa tapoM ko karatA huA aura saMsAra bhara kI zrutiyoM kA pAThI hAte huye bhI, mithyAjJAnI va ajJAnI hI banA rahatA hai aura usa kujJAna ke kAraNa bAra bAra saMsAra kA pAtra banA karatA hai| mAyA mAyA asatya rAgaM ca, asAsvataM jala viMduvat / dhana yauvana abhra paTalasya, mAyA baMdhana kiM karoti // 16 // mAyA hai kyA. yaha usa jagata se eka jhUThA rAga hai / jala-cudabudoM ke tulya re, jisakA anitya suhAga hai / yauvana azAzvata hai, anRta hai, jalada-paTala samAna hai / Azcarya mAyA-jAla meM kyoM, phaMsa rahA ajJAna hai ? mAyA kyA vastu hai ? asatya rAgoM kI eka bhUdharAkAra rAzi ! vaha kSaNabhaMgura vastu, jisakA muhAga jala ke bubudoM ke samAna pala bhara meM nAza ho jAne vAlA hai| aura jisa yauvana kI pUrti ke liye yaha mAyAjAla racA jAtA hai vaha ? vaha bhI anitya ! pAvasa meM uThane vAlI ghanaghora ghaTAoM sA anitya ! phira yaha mUrkha manuSya kyoM aura kisa liye isa saba pApa kI udher3abuna meM phaMsA huA hai ? Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 ] ... .. samyak AcAra mAyA asuddha pariNAma, asAsvataM maMga saMgate / dusTa naTaM ca sadbhAvaM, mAyA durgati kAranaM // 162 // nazvara parigraha sRjana karatA, jo malina pariNAma hai / usa azubhatama pariNAma ke, dala kA hI 'mAyA'nAma hai // utpanna karatI hai yaha mAyA, re aniSTa svabhAva hai / hotA hai durgati meM are, jisa hetu se sadbhAva hai // isa nazvarazIla parigraha ke kAraNa jo azuddha pariNAma utpanna hote rahate haiM, una pariNAmoM ke samUha ko hI 'mAyA' kahate haiN| yaha duSTa mAyA hRdaya meM aniSTa svabhAva utpanna kiyA karatI hai, jisameM manuSya ko bAraMbAra durgatiyoM meM janma lenA par3atA hai| mAyA anaMtAnaM kRtvA, asatye rAga rato sadA / mana vacana kAya kartavyaM, mAyA naMdI ca te jar3A // 163 // jo jIva mAyAcAra meM rahatA sadA Asakta hai / mithyAtva kA vaha mUr3ha bana jAtA, nisaMzaya bhakta hai / mana ke, vacana ke. kAma ke kartavya se dho karathalI / mAyAtva meM hI cUra rahatA, hai niraMtara vaha chalI // jo manuSya anantAnubaMdhI mAyA kiyA karatA hai, vaha nizcaya se asatya rAgoM meM Asakta ho jAtA hai: apane mana, vacana aura karma se kiye jAne yogya kAryoM ko vaha vilakula vismRta kara baiThatA hai aura dina rAna mAyAcAra karane meM hI Ananda letA rahatA hai| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... samyak AcAra ..... .............. [ 91 mAyA AnaMda saMjuktaM, anRtaM aceta bhAvana / mana vacana kAya kartavya, durbuddhi visvAsa dArunaM // 164 // jisa jIva kA saMsAra kevala, eka mAyAcAra hai| milatA use mithyAtva meM hI, harSe aparampAra hai|| mana, vacana, krama ke yogya, isa saMsAra meM jo karma hai / unase vimukha ho vaha kumati, karatA sadaiva adharma hai| jo prANI mAyAtva meM hI jIvana kA Ananda mAnatA hai, vaha anRta aura aceta bhAvanAoM kA nizcala pujArI bana jAtA hai| mana vacana aura karma se kiye jAne yogya kAryoM se vimukha hokara, vaha mUr3ha prANI kubuddhiyoM meM vizvAsa karatA huA sadA dAruNa adharmapUrNa karma kiyA karatA hai| mAyA aceta punyArtha, pApa karma ca vRddhate / suddha disTi na pasyaMte, mithyA mAyA narayaM pataM // 165 // jo puNya karmoM meM bhI karatA, mUDha mAyAcAra hai / vaha nara bar3hAtA basa samajha lo, pApa kA saMsAra hai / jo zuddha Atmika tatva kA, karatA nahIM hai cintavana / vaha adhama, mAyAvI niyama se, naka meM karatA gamana / jo aceta puruSa puNya kAryoM meM bhI mAyAcArI kA pradarzana karatA hai, vaha apane saMcita kamoM meM pApa kA eka hissA aura bar3hA letA hai| sArabhUna zuddhAtma tatva kyA hai, isa tathya ko vaha maMdamati jIvana bhara bhI na jAna pAtA hai aura apanI mAyAcAritA ke pariNAmasvarUpa narka meM apanA patana kara letA hai| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92] ........... ..... samyak AcAra krodha kohAgni asAsvataM proktaM, sarIre mAna baMdhanaM / .:: asAsvataM tasya utpAdyante, kohAgni dharma lopanaM // 166 // nara ke azuci tana meM basA. jo mAna zatru mahAna hai / krodhAgni meM nita prati, bharA karatA are ! vaha prANa hai // krodhAgni karatI hai sRjana, suna! dukha bharA saMsAra hai / priya dharma-maNi ko vaha, banA detI kSaNoM meM kSAra hai // __ zarIra meM jo mAna rUpo zatru nivAsa karatA hai, vaha krodhAgni ko hamezA prajvalita banAtA rahatA hai| isa krodhAgni se kyA utpanna hotA hai ? azAzvata aura aniSTa vastueM arthAta ve vastueM, jo AtmA ke svabhAva ke sarvathA pratikUla haiM / dharmaratna isa krodhAgni meM gira par3atA hai aura girakara kSAra ho jAtA hai| etat bhAvanaM kRtvA, adharma tasya pasyate / rAgAdi mala saMjuktaM, adharma nu naMgIyate // 16 // jisa Thaura vyasana, kaSAya, mada ke yUtha kA sahavAsa hai / usa Thaura. nizcaya samajha lo, karatA adharma nivAsa hai // rAgAdi-mala se yukta doSoM kA, jahA~ saMsAra ho / usa Thaura phira kaise, adharma-pizAca kA na bihAra ho ? jahAM para vyasana, kaSAya aura madoM ke jhuMDa vicarate haiM, vahA~ para nizcaya se hI adharma nivAsa karatA hai| jahA~ rAgAdi maloM kA bhaMDAra ho, kevala vahIM to adharma kA aDDA rahA karatA hai| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... samyaka AcAra ... . [ 93 antarAtmA ke kArya ___ dharma dhyAna kI sAdhanA muddha dharma ca proktaM ca, cetanA lakSano sadA / muddha dravyArthika nayena, dharma karma vimuktayaM // 168 // jo vastu jaga meM 'dharma' isa zubha nAma se vikhyAta hai / vaha AtmA ke jJAna, guNa, caitanya se hI vyApta hai / dravyArthika naya kI apekSA, dharma kA yaha rUpa hai / 'zuddhAtmA hI dharma hai, jo karmazUnya, arUpa hai // jo caitanya Adika lakSaNoM se maMDita ho aura jo sarva prakAra ke karmoM se rahita ho, zuddha dravya dRSTi se yA nizcayanaya se saMsAra meM vahI eka zuddha dharma hai| dharma ca Atma dharma ca, ratnatraya mayaM sadA / cetanA lakSano jena, te dharma karma vimuktayaM // 169 // yadi koI jaga meM dharma hai, to eka Atama dharma hai / saprApti meM jisake na Avazyaka, koI bhI karma hai // isa Atmika saddharma meM re! jJAna-siMdhu athAha hai / yaha Atmika-saddharma hI, cira sukha-sadana kI rAha hai // yadi saMsAra meM koI zuddha aura vAstavika dharma hai to vaha vasa 'Atama dharma' hI hai, jo samyagdarzana samyagjJAna aura samyagcAritra ina tIna ratnoM aura cetanA yA svAnubhava rUpa guNoM se saMyukta hai| yaha zuddha dharma sarva karmoM kI vyAdhi se yA sarva prakAra ke bAhyADambaroM se hIna rahatA hai| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94] . .................. samyaka AcAra dharma cyAnaM ca ArAdhya, urvakAraM ca asthitaM / hrIMkAra zrIMkAraM ca, tri-urvakAraM ca saMsthitaM // 17 // yaha Atmika saddharma hI re! eka dharma--dhyAna hai / jisameM susajjita hai are ! vijJAna om samAna hai / vaha om jisakA mokSalakSmI se abhinna svarUpa hai / tAraNa taraNa tIrthaGkaroM kA, jo nidhAna anUpa hai / / yaha zrAtmadharma hI vAstava meM ArAdhane yogya vaha dharmadhyAna hai, jo oMkAra kA puNya nivAsasthAna hai mukti lakSmI kA praveza dvAra hai aura tAraNataraNa caturviMza tIrthakaroM kA parama pavitra tIrtha sthAna hai| dharma dhyAna trilokaM ca, lokAlokaM ca sAsvataM / kunyAna trivinirmuktaM, mithyA mAyA na disTate // 171 // jo Atmika saddharma kA, gAte manohara gAna haiM / sAloka tInoM loka kA. dharate purupa ve dhyAna hai / yaha Atmika saddhamaM, mithyA jJAna--tama se hIna hai / mAyAtva kA isameM na dikhatA, bimba azuci malIna hai / / dharma dhyAna kI ArAdhanA meM sAloka tInoM lokoM kA svarUpa citavana kiyA jAtA hai| yaha Atma cintavana rUpI dharma dhyAna tInoM kujJAna se rahita rahatA hai aura vahAM para mithyAtva yA mAyAcAra nAma mAtra ko bhI dRSTigocara nahIM hotA hai| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra uttama SimA utpAdyaMte, uttama tatva prakAsakaM / mamalaM appa sadbhAvaM, uttama dharmaM ca nisvayaM // 172 // uttama kSamA kI jo mahI para, pratyeka kaNa se tatva kI, sRjana karatA sRSTi hai / karatA satata jo vRSTi hai | jo AtmA kA rUpa hai, nijarUpa kA jo marma hai / vasudhAtalI para bhavya vaha hI, eka uttama dharma hai // [ 95 saMsAra meM, jo uttama kSamA kI sRSTi kA sRjana tathA paramottama Atma tatva kA prakAzana karatA ho va jisameM AtmA kA astitva pUrNa rUpa se nihita ho yA jo AtmA ke sadbhAvoM kA svayaM sAkSAt rUpa ho, vahI paramotkRSTa uttama dharma hai| mithyA samaya mithyAtaM, rAgAdi mala varjitaH / asatyaM anRtaM na disTaMte, mamalaM dharma sadA budhaiH // 173 // mithyAtra, mithyA zAstra se, jisakA pRthaka saMsAra hai / rAgAdi mala kI jisa jagaha, bahatI na kutsita dhAra jisameM na dikhatA anRta yA koI acetana karma hai / vijJo ! vahI saMsAra meM, basa, eka uttama dharma hai // jo mithyAjJAna aura mithyA zAstroM se sarvathA dUra ho; rAgAdi mala ke jisameM cinha bhI na ho tathA asatya aura anRta padArthoM kA jisakI dRSTi meM koI bhI mahatva na ho vahI saMsAra meM sarvottama dharma hai / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .......... samyak AcAra dharma uttama dharma ca, mithyA rAgAdi khaMDitaM / cetanAcetanaM dravyaM, suddha tatva prakAsakaM // 174 // saMsAra meM saba dharma meM, uttama vahI eka dharma hai / mithyAtva khaMDana kara dikhAtA, satya kA jo marma hai // cetana, acetana dravya kA, jisako bhalIvidhi jJAna hai / jo zuddha nirmala tatva kA hI, satata karatA gAna hai // hasheshechc jo mithyAjJAna va AtmA ke vibhAva rUpa rAgAdika pariNAmoM kA sarvathA khaNDana kara, zuddhAtma natva kA prakAza karatA ho; cetana aura acetana padArthoM ke svarUpa kA jise spaSTa jJAna ho, saMsAra meM saba dhamoM meM basa vahI eka uttama dharma hai| dharma artha tiartha ca, ti artha viMda saMjutaM / SaT kamala tri urvakAraM, dharma dhyAnaM ca joyataM // 175 // re ! dharma kyA ? zuddhAtmA kA, eka nirmala rUpa hai / jagamaga kiyA karatA hai, ratnatraya se yaha vaha stUpa hai // oMkAra kara SaT kamala maya, karatA jo usakA dhyAna hai / vaha pArakhI hai, zuddha Atama kI use pahicAna hai / dharma kyA hai ? saba padArthoM meM zreSTha prAtma padArtha kA sarvotkRSTa rUpa ! vaha stUpa jo aharniza tIna ratnoM se pradIpta rahA karatA hai| oMkAra ko eka malayama malamaya kara, jo dhyAna kiyA jAtA hai. usa dhyAna meM isa dharma kI hI anubhUti hotI hai| Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... samyaka AcAra [97 dharma ca appa sadbhAvaM, mithyA mAyA nikaMdanaM / suddha tatvaM ca ArAdhyaM, hrIMkAraM nyAna mayaM dhuvaM // 176 // vasudhAtalI meM, eka Atama dharma hI sukhasAra hai / mithyAtva, mAyAcAra se jo, zUnya hai. avikAra hai / karate haiM jo zuddhAtmA kI, yaha mahA ArAdhanA / bhAte haiM ve paramAtmA kI, nara nisaMzaya bhAvanA / / saMsAra meM sarvotkRSTa dharma zuddha prAtma dharma hI hai| yaha dharma mithyAtva aura mAyAcAra kA samUla nAza karane vAlA hotA hai| caturviMza tIrthakara yA paramotkRSTa pada meM rahane vAle paramAtmA kI jo anubhUti hotI hai, vaha isa zuddhAtma dharma kI ArAdhanA se prApta ho jAtI hai| dharma dhyAna ke cAra bheda padastaM piMDastaM jena, rUpastaM vikta rUpayaM / catu dhyAnaM ca ArAdhyaM, suddha mammika darsanaM // 177 // bhavyo ! jo dharmadhyAna hai. vaha cAra bheda pramANa hai / pahilA prakAra padastha hai. piNDastha dujA dhyAna hai / rUpastha dhyAna tRtIya, cauthA dhyAna rUpAtIta hai / yaha dhyAna aMtima hI ki basa, zuddhAtma rUpI bhIta hai| 10ftofho dharma dhyAna ke 4 bheda haiM (1) padastha dhyAna (2) piNDastha dhyAna (3) rUpastha dhyAna (4) mpAtIta dhyAna / jo cauthA rUpAtIta dhyAna hotA hai, vahI sarvotkRSTa ArAdhane ke yogya dhyAna hotA hai aura usI meM zuddhAtmA kA sarvazreSTha svarUpa jhalakatA hai| Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 ] samyak AdhAra padastha-dhyAna padastaM pada viMdate, artha sarvArtha sAsvataM / vyaMjanaM tatva sArddha ca, padastaM tatra saMjutaM // 178 // hotA padastha-dhyAna meM hai, una padoM kA cintavana / zuddhAtmika-sadbhAva hI, karate jahAM para haiM ramaNa // ina padAvaliyoM meM jo karate, varNa-guccha nivAsa haiM / tatvArtha dene kA hI ve, karate ananta prayAsa haiM / padastha dhyAna meM una padoM kA citavana kiyA jAtA hai, jo zuddhAtmika sadbhAvoM se paripUrNa rahate haiN| isa padAvalI meM jitane bhI vyaMjana yA varNaguccha rahate haiM, ve zuddhAtma padArtha kI ora hI mana ko AkRSTa karane kA prayatna karate haiN| kunyAnaM tri na pasyaMte, mAyA mithyA vikhaMDitaM / vijanaM ca padArtha ca, sArddha nyAna mayaM dhurva // 179 // sadbhAva sattApUrNa jo, hotA padastha-dhyAna hai / usameM nahIM kujhAna kA, dikhatA kahIM mukha mlAna hai // mithyAtva-mAyAcAra karatA, usa jagaha na kilola hai / kaNa kaNa meM usake vyApta rahatA, tatva-- jJAna amola hai // padastha dhyAna meM, jo tIna mithyAjJAna hote haiM, unakA darzana nahIM hotA hai| mithyAtva mAyAcAra se vaha zUnya hotA hai tathA usake eka eka vyaMjana va pada meM amola tatvajJAna bharA rahatA hai| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra...... ....... 99 padastaM suddha padaM mArddha, suddha tatva prakAmakaM / malyaM traya nirodhaM ca, mAyA mithyA na disTate // 180 // jo zuddha Atmika bhAva maya, hotA padastha-dhyAna hai / karatA hai vaha zaci zuddhatama, tatvArtha kA hI gAna hai / / dikhate na tInoM zalya ke, usameM kahIM bhI zUla haiM / mithyAtva mAyAcAra kI, dikhatIM vahA~ basa dhUla haiM / padamya dhyAna meM zuddha padoM kA hI nivAsa rahatA hai| isake sAre pada va vyaMjana zuddha tatva kA hai: prakAza karane vAle hote haiN| mithyA, mAyA va nidAna ina zalyoM se sambandhita vicAroM ko isa dhyAna meM koI bhI sthAna nahIM rahatA hai, na mAyAtva yA mithyAcAra hI isa dhyAna meM kahIM dRSTigocara hone pAtA hai| padasta loka lokAMtaM, lokAloka prakAsakaM / vijana sAsvataM sArddha, urvakAraM ca viMdate // 181 // jitanA bhI lokAloka kA, bhavyo ! savistRta jJAna hai / sAMga usakA citavana, karatA padastha dhyAna hai / yaha zubha padastha--dhyAna, zAzvata vyaMjanoM kA yAsa hai| yaha dhyAna vaha, karatA jahA~ para, 'om' divya prakAza hai| padastha dhyAna lokAloka ke prakAzaka, samasta tatvoM kA eka sAtha cintavana karatA hai| isa dhyAna meM om pada kA zAzvata vAsa rahatA hai aura isake sAre vyaMjana va pada zAzvata Atma padArtha ke hI dyotaka hote haiN| Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra aMga pUrvaM ca jAnate, padastaM sAsvataM padaM / anRta aceta tyaktaM ca, dharma dhyAna padaM dhuvaM // 182 // jo bhI caturdaza pUrva, gyAraha aMga kA vijJAna hai / zAzvata padoM se jAnatA, unako padastha dhyAna hai / bhavyo ! acetana, anRta, jar3a kA dhyAna karanA heya hai / dhyAvo padastha-dhyAna, jIvana kA isI meM zreya hai / padamtha dhyAna meM 11 aMga va 14 pUrva kA padoM ke dvArA kramaza: cintavana kiyA jAtA hai| he prANiyo ! tuma amRta aura aceta padArthoM kI vandanA kara vyartha meM kyoM karmabandha karate ho ? yaha vandanA heya hai| jIvana kA zreya isI meM hai ki tuma jar3a kI ArAdhanA chor3akara isa dharma dhyAna meM juTa jaao| piNDastha dhyAna piMDastaM nyAna piMDasya, svAtmaciMtA sadA budhaiH| nirodhaM asatya bhAvasya, utpAdyaM sAsvataM padaM // 183 // piNDastha jJAnasvarUpa. usa zuci AtmA kA dhyAna hai / jisa AtmA kA cintavana, karatA sadA vijJAna hai // yaha dhyAna mithyA bhAva kA, karatA mahAna nirodha hai / zAzvata amara pada kA karAtA, yaha sahaja hI bodha hai / / piNDastha dhyAna, jJAna ke kuja usa AtmA kA dhyAna hai, jisakA ki jJAnavAna prANI nirantara cintavana kiyA karate haiN| yaha piNDastha dhyAna asatya bhAvoM kA nirodha karane vAlA aura zAzvata padArthoM kA bodha va mRjana karane vAlA hotA hai| Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra Atma sadbhAva AraktaM, para dravyaM na ciMtaye / nyAnamayo nyAna piMDasya, ciMtayaMti sadA budhaiH // 184 // yaha AtmA sadbhAva-puMjoM kA, agAdha nidhAna hai / , para dravya kA phira mUr3ha kyoM karatA are ! tU dhyAna hai ? jo jIva prajJAvAna haiM, aviveka se jo hIna haiM / zuddhAtma meM hI ve puruSa, rahate sadA tallIna haiM / yaha AtmA sadbhAva puMjoM kA eka agAdha aura aTUTa nidhAna hai| phira yaha samajha nahIM par3atA ki yaha prANI kyoM aura kisa liye AtmA se vigata para padArtha kA cintavana kiyA karatA hai ? jo prAjJa puruSa hote haiM ve jJAna piMDa AtmA ke cintavana karane meM hI sadA tallIna rahA karate haiM / rUpastha dhyAna rUpastaM cidrUpasya, adho UrdhvaM ca madhyayaM / suddha tatva asthirI bhUtaM, hrIMkArena jor3ate // 185 // [ 101 rUpastha ke dhyAnI sadA karate haiM yaha hI cintana | arhanta meM tInoM hI, lokAloka karate haiM ramaNa || hote haiM unake lakSya zrI jina caturviMza mahAna haiM / una hI se ve zuddhAtma pada kA prApta karate jJAna haiM / rUpastha dhyAnI vicAra karatA hai ki ahanta bhagavAna meM tInoM hI loka kA jJAna vicaraNa kara rahA hai arthAt arahanta bhagavAna tInoM hI loka aura aloka meM vidyamAna haiN| cauvIsa tIrthaMkara hI usake lakSya ke mahAna vindu hote haiM aura unakA svarUpa cintavana karate karate hI vaha zuddhAtmatatva kA anubhava kara letA hai / Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102] samyak AcAra cidrUpaM sarva ciharUpaM, dharma dhyAnaM va niscayaM / mithyAtva rAga muktaM ca, amalaM nirmalaM dhuvaM // 186 // saMsAra meM prati AtmA, arahanta prabhu kA rUpa hai / mithyAtva, rAga-vihIna hai; sat cit mamala cidrUpa hai // isa bhAMti karatA Atma kA, jo bhI manana guNavAna hai / vaha satpuruSa dharatA hai zuci, rUpastha rUpI dhyAna hai| rUpastha dhyAnI yaha cintavana karatA hai ki saMsAra meM pratyeka AtmA zuddhAtmA hai aura pratyeka AtmA vijJAna kI dRSTi se arahaMta prabhu kA rUpa hai| vaha AtmA ko sarva prakAra mithyA bhAvoM se virakta, rAgAdi vibhAvoM se mukta, nirmala aura zAzvata ajara amara rahane vAlI mAnatA hai| rUpastaM arhat rUpena, hIMkArena disTate / urvakArasya Urdhvasya, UrdhvaM ca muddhaM dhuvaM // 187 // arahanta zuddha svabhAvamaya, sadbhAva sattAvAna haiM / rUpastha dhyAnI ke yahI, hote sulakSya mahAna haiM / arahanta se hI jAnate ve, hI pada kA rUpa haiM / zruci hI hI se jAnate ve, oMkAra svarUpa haiM / rUpasya dhyAnI arahanta paramAtmA ko zuddha svabhAvamaya jAnate hue, unahI ke dhyAna meM tallIna rahate hai| arahanta deva ko AdhArabhUta mAnate hue hI, ve caturviMza tIrthaMkara kA citavana kara lete haiM aura caturviMza ke AdhAra para se om kI anubhUti meM magna ho jAte haiN| Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra rUpAtIta dhyAna rUpAtIta vikta rUpena, niraMjanaM nyAna mayaM dhuvaM / mati zruta avadhi disTaM, manaparyaya kevalaM dhurva // 188 // he bhavya ! rUpAtIta, usa zuci AtmA kA dhyAna hai / killola karatA siddha kA, jisameM svarUpa mahAna hai| mati, zruta, avadhi se pAMca hote jo are ! vijJAna haiM / isa dhyAna meM dete ki ve pAMcoM, jhalaka asamAna haiM / rUpAtIta dhyAna prakaTa rUpa se usa AtmA kA sAkSAtkAra hai, jo niraMjana, jJAnamaya aura dhruva hai| isa dhyAna meM mati, zruta, avadhi, manaHparyaya aura kevalajJAna ye pAMcoM hI eka rUpa nitya dikhalAI par3ate haiN| anaMta darsanaM nyAnaM, vIja naMta saukhyayaM / sarvanyaM suddha dravyAtha, suddha samika darsanaM // 189 // vasudhAtalI meM cAra jo bhI, catuSTaya vikhyAta haiM / hote haiM rUpAtIta meM, saba Atma meM ve jJAta haiN| dhyAnI ko hotA bhAna, vaha sarvajJa hai, guNageha hai / zuci zuddha darzana-jJAna se, paripUrNa usakI deha hai // krAMta darzana, anatajJAna, anantavIrya, anaMta saukhya, jo ye cAra catuSTaya hote haiM, ve rUpastha dhyAnI ko dhyAna karate samaya apanI AtmA meM prakaTa dikhalAI par3ate haiN| use usa avasthA meM anubhava hotA hai ki vaha eka sAdhAraNa zrAtmA nahIM, kintu sarvajJa hai; zuddhAtmA parama puruSa hai aura zuddha samyagdarzana se usakA Atma-sarobara sataha taka bharA huA hai| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] samyak AcAra deva, guru aura zAstra yA mamyagdarzana meM aTUTa zraddhA prati pUrna muddha dharmasya, asuddhaM mithyA tiktayaM / suddha saMmika maM suddhaM, sArddha mamika disTitaM // 190 // jo zuddha nirmala dharma ko, karatA sadA pratipUrNa hai / mithyAtva kA gar3ha tor3a, jo usako banAtA cUrNa hai // zuddhAtmA kI jise samyaka, bhalI vidhi pahicAna hai / saMsAra meM 'darzana' usI kA, noma prajJAvAna hai| jo dharma ko apane samIcIna bhAva se sadA pUrNa banAtA ho, mithyA aura azuddha bhAvoM ko apanI chAyA se vilaga karatA ho, zuddhAtmA kI jise bhalI prakAra pahicAna ho yA jo vastu ke yathArtha svarUpoM ko bhalI prakAra jAnatA ho, saMsAra meM usI ko vidvAna loga 'samyagdarzana' kahate haiN| deva guru dharma suddhasya, sArdhaM nyAna mayaM dhuvaM / mithyA trividha muktaM ca, maMmiktaM suddhaM dhuvaM // 191 // jo Apta, guru aura dharma meM, rakhatA aTala zraddhAna hai / ina tIna jagamaga jyotiyoM kA, jise samyagjJAna hai / / jisase vilaga mithyAtva kI. dukhadAyinI kaTu sRSTi hai / bhavyo ! vahI dhruva acala, jJAnI zuddha samyagdaSTi hai / jimako jJAnamaya deva, guru aura dharma meM acala zraddhAna hai tathA jo tInoM mithyAjJAna se sarvathA rahina hai, vahI purupa zuddha samyagdRSTi kahalAtA hai| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ...... ........ [105 deva devAdhi devaM ca, guru graMthaM ca muktayaM / dharmasya suddha caitanyaM, sArddha samiktaM dhuvaM // 192 // jo siddha haiM, kRtakRtya haiM, basa vahI deva mahAna haiM / jo saba parigraha rahita hai, guru vahI jJAna-nidhAna haiN| caitanyamaya zuddhAtmA hI, dharma vasa avikAra hai| ina tIna kA zraddhAna hI, darzana sukhoM kA sAra hai| devoM ke deva arahanta yA siddha hI yathArtha deva haiM; sarva prArambha parigrahoM se rahita nirmatha guru hI yathArtha guru haiM; caitanya lakSaNa se maNDita zuddhAtmA kI ArAdhanA hI yathArtha dharma hai aura ina tInoM kA samyak zraddhAna hI yathArtha samyak darzana hai| ho she sho samiktaM jasya jIvasya, doSaM tasya na pazyate / natu maMmikta hInasya, saMsAre bhramanaM sadA // 193 // jisa satpuruSa ke sannikaTa, samyaktva rUpI kopa hai / usameM nahIM dikhatA hai koI, bhUlakara bhI doSa hai| samyaktva kI isa sampadA se, jo abhAgA hIna hai / saMsAra aTavI meM sadA, karatA bhramaNa vaha dIna hai // jisa prANI ke pAsa samyagdarzana rUpI nidhi hotI hai, usake pAsa kisI bhI jAti ke doSa nahIM phaTakane pAte haiM, kintu jo samyaktva se hIna rahatA hai, vaha doSoM se yukta hokara sadA hI saMsAra meM bhramaNa kiyA karatA hai| Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... samyak AcAra jasya hRdayaM sArddha vrata tapa kriyA saMjutaM / suddhaM tatvaM ca ArAdhya, mukti gAmI na saMzayaH // 19 // samyaktva rUpI saMpadA, jisa hRdaya ke AdhIna hai / vrata, tapa, kriyAoM meM samajha lo, vaha sadA tallIna hai|| zuddhAtma kI ArAdhanA, re ! vaha sudhA kI bindu hai / pIkara jise nara prApta kara jAtA, amara-sukha-siMdhu hai|| jo puruSa samyaktva se yukta rahatA hai, vaha vratadhArI nahIM rahate hue bhI, vrata, tapa, kriyA Adi saba dainika karma karane vAloM ke samAna hI rahatA hai ! zuddha tatva kI ArAdhanA yA zuddhAtma tatva meM pratIti vAstava meM eka aisI vastu hai ki usake ArAdhaka ko mukti prApta karate dera hI nahIM lgtii| Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakSetra zrI nisaI jI kA pArzva dRzya Page #148 -------------------------------------------------------------------------- Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTUTa zraddhAvAna kintu sAdhanAoM se hIna vRhasthAzramI avata samyagdRSTi aura usake kartavya (tRtIya khaMDa) Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTUTa zraddhAkAna kintu sAdhanAoM se hIna gRhasthAzramI, avrata samyagdRSTi aura usake kartavya ___[ 195 se 377 taka ] "dekho, gRhastha jo dUsare logoM ko kartavya-pAlana meM sahAyatA detA hai aura svayaM bhI dhArmika jIvana vyatIna karatA hai. vaha RSiyoM se bhI adhika pavitra hai|" -maharSi tiruvalluvara tAmila veda, pRSTha 16/8 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aTa zraddhAvAna kintu sAdhanAoM se hIna gRhasthAzramI avrata samyagdRSTi aura usake kartavya avrata samyagdRSTi liMgaM ca jinaM proktaM, triya liMga jinAgamaM / uttama madhya jaghanya ca, kriyA traipana saMjutaM // 195 // saMsAra ke sanmukha ki kahate, sat sanAtana veda haiM / jo mokSa-sAdhaka zreNiyAM haiM, tIna unake meda haiN| uttama prathama, madhyama dvitiya, jo tRtiya hai vaha jaghanya hai / trepana kriyA se yukta, ina sabakA nikuMja suramya hai| __ sarvajJa bhagavAna mokSa sAdhaka zreNiyoM ko 3 vibhAgoM meM vibhAjita karate haiN| prathama zreNI uttama, dvitIya madhyama va tRtIya jaghanya zreNI kahalAtI hai| ye tInoM zreNiye trepana kriyAoM kA nityaprati AcaraNa karane vAlI hotI haiN| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] ... samyak AcAra uttama jina rUpI ca, madhyamaM ca mati zrutau / jaghanyaM tatva sArddha ca, avirata saMmika disTitaM // 196 // utkRSTa liMga virAga prabhu ke rUpa, sAdhu mahAna haiM / madhyama vimala matizruta mayI, zrAvaka vratI guNavAna haiN| antima prameda svarUpa ve, vratahIna sabhyagdRSTi haiM / jinake hRdaya meM zuddha darzana kI, basI nava sRSTi haiN| uttama zreNI ke antargata jitendriya bhagavAna ke sAkSAta svarUpa nimatha guru Ate haiM, madhyama zreNI meM mati aura zrutajJAna ke dhArI, vratI sadgRhastha Ate haiM aura tRtiya zreNI meM Ate haiM acala zraddhAna ke dhArI anatI sadgRhastha / isa prakAra ye tIna zreNiyAM hotI haiN| + liMgaM trividha uktaM, caturtha liMga na ucyte| jina sAsane ca proktaM ca, saMmika disTi visesataM // 197 // sarvajJa kA zAsana jo, samyagdRSTi hai avikAra hai| kahatA hai sAdhaka zreNiyoM kA, basa yahI vistAra hai / ina tIna ke atirikta, cauthA bheda aura na zeSa hai| zuci zuddha darzana kA hI, para sabameM mahatva vizeSa hai| mokSa sAdhaka zreNiyoM ke uttama, madhyama va jaghanya ye tIna hI bheda hote haiN| caturtha bheda aura koI nahIM hai| bItarAga prabhu ke zAsana meM samyagdarzana aura usake pAlane vAle samyagdRSTi kA hI vizeSa mahatva hai| Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. samyak AcAra... sthUla kintu jJAnamaya 18 kriyAoM kA pAlana jaghanyaM avRtaM nAma ca, jina uktaM jinAgarma / sAda nyAna mayaM suddhaM, dasa aSTa kriyA saMjutaM // 198 // avratI samyagdRSTi, yaha jisa pAtra kA zuci nAma hai / ArAdhya hotA eka usakA, zud AtamarAma hai // kahate haiM yaha, vasudhA meM jo sarvajJabhASita zAstra haiM / hote haiM aSThAdaza kriyAmaya, ye jaghanya supAtra haiM / jo jaghanya mokSa-sAdhaka zreNI ke antargata Ane vAlA atrata samyagdRSTi hotA hai, vaha vItarAga prabhu ke batAye hue mArga ke anusAra zuddhAtmA kA acala zraddhAna aura aThAraha kriyAoM kA niyama se pAlana karatA hai| avrata samyagdRSTi ke kartavya saMmiktaM suddha dharmasya, mUla gunasya ucyate / dAnaM catvAri pAtraM ca, sArdhaM nyAna mayaM dhuvaM // 199 // avatIjana kA Atma meM, hotA aDiga zraddhAna hai| vaha aSTa guNa ko pAlatA. karatA unhIM kA gAna hai| jo tIna vidhi ke pAtra haiM, karatA vaha unakA mAna hai / detA unheM Anandayuta ho, vaha catuvidhi dAna hai| atrata samyagdRSTi kA AtmA meM acala zraddhAna hotA hai| vaha pA~ca abhakSya phaloM ko nahIM khAtA aura madya, mA~sa va madhu ina tIna makAroM kA niyama se tyAgI hotA hai| tIna vidhi ke pAtroM ko cAra prakAra ke dAna denA bhI usake kartavya kA eka aMga hotA hai| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] samyak AcAra darsana nyAna cAritraM, viseSitaM guna parjayaM / anastamitaM suddha bhAvasya, phAsU jala jinAgamaM // 20 // rahatA hai vaha zuci zuddha, darzana kA niyama se pAtra hai / hotA hai jJAnAcAra, ina do varga kA vaha chAtra hai // vaha rAtri bhojana tyAgatA, karatA chanA jala pAna hai / zAstrAdikoM ke paThana meM, rakhatA sajaga nita dhyAna hai // vaha samyagdarzana kA to niyama se dhArI hotA hI hai kintu samyagjJAna aura samyaka-cAritra kA bhI vaha yathAzakti AcaraNa karatA hai| rAtri ko bhojana karanA vaha bilakula tyAga detA hai aura apane sAre vyavahAroM meM vaha chane jala kA upayoga karatA hai / isake atirikta zAstroM kA paThana pAThana karanA bhI atrata samyagdRSTi kA eka pramukha karma hotA hai| etat kriyA saMjuktaM, suddha samikta dhAranA / pratimA vrata tapasvaiva, bhAvanA kRta sArdha yaM // 201 // avatI meM bahatI sadA, samakita-sudhA kI dhAra hai / rahatA aThAraha kriyAyuta, usakA subhaga saMsAra hai| vrata, tapa, kriyA, pratimAdi se, hotA yadapi vaha hIna hai| rahatA hai para zubha bhAva se, vaha satata unameM lIna hai // atrata samyagdRSTi zuddha samyagdarzana kA dhAraNa karane vAlA hotA hai| aThAraha kriyAoM kA to vaha pAlana karatA hI hai, kintu sAtha hI sAtha yadi niyama se nahIM to zuddha bhAvanAoM ke sAtha vaha pratimAoM aura vratoM ke pAlana karane meM bhI saMlagna rahA karatA hai| Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ............... samyak AcAra.... [113 anyA saMmikta saMmiktaM, bhAva vedaka upamamaM / kSAyikaM suddha bhAvasya, samiktaM suddhaM dhurva // 202 // sarvajJa ke mukha-kamala se, vikasita hue jo phUla haiM / ruci karo unahI para vahI, samyaktva nidhi ke mUla haiN| bhagavAna meM zraddhAna saba, zraddhAna kA zraddhAna hai / vedaka yahI, upazama yahI, kSAyika yahI matimAna hai / bhagavAna ke kahe hue vacanoM meM zraddhA rakhanA, yaha sabase mahAna koTi kA samyaktva hai| yahI upazama, yahI vedaka, aura yahI vaha zuddha aura dhruva kSAyika samyaktva hai, jise pAkara manuSya eka dina svayaM zuddha aura dhruva kI saMjJA se vibhUSita ho jAtA hai| pragAr3ha samyagdarzana kI ora pravRtti mokSa patha kA AdhAra samyagdarzana upAdeya guNa padavI ca, saddha maMmikta bhAvanA / padavI catvAri sAddhaM ca, jina uktaM suddha disTitaM // 203 // samyaktva kyA hai ? AtmA kA, vaha anitya nidhAna hai / jo paMca parameSThI padoM se, vyApta nitya samAna hai / / sarvajJa kahate, vijJajana ! samyaktva kyoM dhyAte nahIM / samyaktva pA, kyoM paMca parameSThI svapada pAte nahIM ? samyaktva kI bhAvanA bhAte hue yA apane Atma zraddhAna ko uttarottara vRddhiMgata banAte hue manuSya ko isa saMsAra se mukti prApta karane kA sAdhana juTAnA hI yogya hai| arthAt jIvana kA zreya isI meM hai ki manuSya mukta banane kA prayAsa kre| sarvajJa kahate haiM ki he bhavyo ! apane prAtmA ke prakAza ko vistRta banAo aura zreSTha parameSThI pada ko prApta kro| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] ....................... samyak AcAra mati nyAnaM ca utpAdaMte, kamalAsane kaMTha sthite / urvakAraM sArddha ca, tiartha sAI dhuvaM // 204 // yaha om zAzvata mukti kA, paryAyavAcI rUpa hai / yaha Urdhva hai, sadbhAvamaya hai, mamala hai. cidrUpa hai / / grIvA-kamala AsIna kara. karatA jo isakA dhyAna hai / prati nimiSa usakA agrasara, hotA are matijJAna hai / / sadbhAvoM se pUrita zrom Urdhva svabhAva kA dhArI hai| ratnatraya kA vaha zAzvata nivAsa-sthala hai; mukti kA vaha sAkSAt pratIka hai| kaThasthita kamala meM sthira kara, isa puNya om kA jo cintavana karatA hai, vaha puruSa uttarottara prakhara matijJAna kA dhArI banatA hai| kunyAnaM tri-vinirmuktaM, chAyA mithyA tiktayaM / uvaM hiyaM zriyaM suddhaM, sAI nyAna paMcamaM // 205 // samyaktva meM mithyAtva kA, hotA na kiMcit bodha hai / yaha tIna mithyAjJAna kA, karatA sadaiva nirodha hai / / karatA hai jo isa mokSa ke, patha kI niraMtara sAdhanA / vaha om hI va zrIM kI, karatA satata ArAdhanA // samyaktva tInoM mithyAjJAna se zUnya hotA hai; mithyAtra kI chAyA taka usameM kahIM dRSTigocara nahIM hotI hai| jo isa mokSa ke mUla samyaktva kI satata ArAdhanA karatA hai vaha om , hrIM zrIM tInoM kA yA om hrIM zrIM isa puNya maMtra kA stavana kara letA hai aura kevalajJAna utpanna karane ke mArga ko sarala aura sIdhA banA letA hai| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... samyak AcAra ......................... [115 devaM guruM dharma suddhasya, muddha tatva sArdhaM dhuvaM / maMmika disTi muddhaM ca, samiktaM saMmika disTitaM // 206 // sata deva, guru aura dharma meM, jisako aTala zraddhAna hai / zuddhAtma ke hI cintavana meM, lIna jisakA dhyAna hai|| jisakI samIcInatva se, paripUrNa nirmala dRSTi hai / vaha vijJajana hI bhavyajIvo, zuddha samyagdRSTi hai // jisako sandeva, sadguru ora saddharma meM aTala zraddhAna ho; apanI AtmA ke hI cintavana meM jo sadA lavalIna rahatA ho tathA jisakI dRSTi meM pUrNarUpeNa pUrNatA A gaI ho, vahI puruSa samyagdRSTi kahalAtA hai| saMmiktaM jasya suddhaM ca, vrata tapa saMjamaM sdaa| aneya guna tiTate, saMmiktaM sArddha budhaiH // 207 // jisakA hRdaya samyaktva kA, zuci zuddha pUrNa nivAsa hai / vrata tapa kriyA saMyama sabhI kA, usa hRdaya meM vAsa hai| samyaktva kI sad prApti karanA, eka anupama siddhi hai / isa siddhi se hotI guNoM meM, nitya nUtana vRddhi hai| jisakA hRdaya samyaktva-gaMgA se pavitra ho jAtA hai, vaha vrata, tapa Adi kriyAoM se rahita hote hue bhI, aneka vratoM kA svAmI ho jAtA hai| samyaktva kI prApti kara lenA, eka daivI zakti para vijaya pA lenA hai, kyoMki samyaktva hI eka aisI vastu hai jisako sIMcane se vrata, tapa, kriyA Adi kA vRkSa apane Apa harA ho jAtA hai / Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] samyak AcAra jasya saMmikta hInasya, ugraM tava vrata saMjutaM / saMjama kriyA akArja ca, mUla vinA vRSaM jayA // 208 // jo ugra tapa tapatA hai para, zraddhAna se jo hona hai / vaha mUrkha apanA tana banAtA, niSprayojana kSINa hai / jisa bhAMti hotI vRkSa kI re ! mUla hI AdhAra hai / usa bhA~ti japa tapa kriyA meM, darzana prathama hai; sAra hai // jo kaThina tapazcaraNa to karatA hai, kintu zraddhAna jisakA bilakula zithila hai, usako samajha lenA cAhiye ki vaha niSprayojana apanI deha ko sukhAkara kAMTA banAtA hai| trata ho, tapa ho, kriyAeM hoM, kucha bhI hoM, samyaktva kA sabako AdhArasthala cAhiye hI / jisa prakAra vRkSa ke liye jar3a kI nitAnta AvazyakatA hai, usI prakAra sAre bAhya karmoM ke liye samyaktva yA AtmAnubhUti kI nitAnta AvazyakatA hai / miktaM jasya mUlasya, sAhA vrata DAla naMta naMtAI / avarevi guNA hoMti, saMmiktaM hRdayaM yasya // 209 // jisa kriyA rUpI vRkSa kI, samyaktva rUpI mUla hai / vaha vRddhi pA detA anantAnanta, mRdu phala-phUla hai || jinake hRdaya para laga cukIM, samyaktva kI dRr3ha chApa haiM / agaNita guNoM ke geha, bana jAte ve apane Apa h jo kriyAyeM samyaktva ko AdhAra banAkara sampanna kI jAtI haiM, ve zIghra vilamba hI apanA phala dikhA detI haiN| jisake hRdaya para samyaktva kI dRr3ha chApa laga jAtI hai, vaha apane Apa aneka vratoM kA dhAro bana jAtA hai; sadguNa svayaM cale Ate haiM aura usake gale meM varamAla DAla dete haiM / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra . [117 samikta binA jIvA, jAne aMgAI zruta bahu bheyaM / aneyaM vrata caranaM, mithyA tapa vATikA jIvo // 210 // yaha jIva tInoM loka ke, zrutajJAna kA bhaMDAra ho / vrata tapa kriyA se yukta ho, AcAra kA AgAra ho / para yadi na isake hRdaya meM, samakita salila kA tAla hai / japa tapa kriyA vrata sabhI, isakA eka mAyAjAla hai| manuSya tInoM loka ke zrutajJAna kA vettA hI kyoM na ho; vrata tapa kriyAoM ke umpAdana meM usakA pUrA kA pUrA samaya hI kyoM na jAtA ho; vAhya AcaraNa aura vyavahAra usake gaMgAjala sa hA pavitra kyoM na hoM, para yadi usake hRdaya meM AtmapratIti kA yA zuddha samyaktva kA sarovara nahIM hai to usake ye vrata tapa, dharmAcaraNa nahIM, kintu saMsAra ko Thagane ke liye pratyakSa mAyA ke jAla haiN| suddha samikta uktaM ca, ratnatrayaM ca saMjutaM / muddha tatvaM ca sAda ca, maMmikti mukti gAmino // 211 // jisa zuddhatama samyaktva kA, sarvajJa karate haiM kathana / vaha tIna anupama ratna se, rahatA hai maMDita vijJajana || usameM nihita rahatA sadA, zuddhAtma kA zraddhAna hai / milatA hai zivapuragAmiyoM ko, yaha aTUTa nidhAna hai // jisa zuddha samyaktva kA kathana zrI vItarAga deva karate haiM, he bhavyo ! vaha darzana, jJAna aura cAritra ina tIna ratnoM se nirantara hI alaMkRta rahatA hai| yaha samyaktva AtmA ke zraddhAna se bharapUra hotA hai aura jisako mokSa-prAti kA saubhAgya hotA hai, use hI isa durlabha ratna ko prApta karane kA avasara milatA hai| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] samyak AcAra saMmiktaM jasya na tisTaMte, aneya vibhrama je ratA / mithyA maya mUDha disTI ca, saMsAre bhramanaM sadA // 212 // samyaktva jIvana mUri se, jisakA hRdastala bhinna hai / vaha jIva vibhrama- grasta ho, rahatA sadA hI khinna hai | jo ghora timirAcchanna, mithyA mArga meM ArUr3ha hai / saMsAra - aTavI meM bhaTakatA, vaha sadA hI mUr3ha hai // jisakA hRdaya samyaktva se bahuta dUra rahatA hai athAt jise apanI AtmA ke jJAna guNoM para vizvAsa nahIM rahatA, vaha puruSa hamezA hI vibhrama- grasta avasthA meM pAyA jAtA hai / mithyAjJAna rUpI aMdhakAra meM bhaTakate 2 vaha netrahIna ho jAtA hai aura niraMtara saMsAra rUpI kuMoM meM giranA hI usakA ekamAtra kAma ho jAtA hai / saMmiktaM jena utpAdaMte, suddha dharma rato sadA / doSa tasya na pasyaMte, rajanI udaya bhAskaraM // 293 // jisake hRdaya meM ho cukA, samyaktva -- ravi kA jAgaraNa / jo prati nimapa karatA hai, Atama--dharma kA hI AcaraNa || usake hRdaya meM doSa ko rahatA na koI Thaura hai / Aditya ke pazcAta rahatI, sarvarI kyA aura ? jisake hRdaya meM samyaktva rUpI sUrya jAga jAtA hai; jo apanI Atma arcA meM hI niraMtara tallIna rahatA hai, vaha phira kisI bhI avasthA meM doSoM kA pAtra nahIM raha pAtA hai / jaba sUryodaya ho jAtA hai taba kyA aMdhakAra bhI kahIM dekhane ko milA karatA hai ? Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra saMmiktaM yasya na pasyaMti, aMdha eva mUDhaM trayaM / kunyAnaM paTalaM yasya, kosI udaya bhAskaraM // 214 // samyaktva rUpI sUrya kA, jisako na hotA bhAna hai / vaha mRr3hatA se grasta: netra-vihIna hai: ajJAna hai|| jaise ki bandI ko na hotA, sUrya kA AbhAsa hai / jo mUr3ha hai dikhatA na usako, tyoM sudRSTi-prakAza hai // jo manuSya apanI AtmA para pratIti nahIM lAte haiM, ve aMdhoM ke hI samAna haiN| tIna mUr3hatAoM ne unakI A~khoM para ajJAna kI paTTI car3hAdI hai| jisa prakAra kArAgRha kI cahAradIvArI meM ghire hue baMdI ko sUrya kA prakAza dRSTigocara nahIM hotA, usI prakAra mUkhoM ko apane antara meM chipe hue jJAna-dhana para pratIti nahIM hotii| maMmiktaM jasya sravate, zruta nyAna vicakSanaM / nyAnena nyAna utpAdaMte, lokAlokasya pasyate // 215 // jisakA hRdaya samyaktva kA, nissIma pArAvAra hai / zrutajJAna kA jisake hRdaya meM, dUra taka vistAra hai // vaha jJAna se isa bhA~ti, vRddhiMgata banAtA jJAna hai / dikhatA hai usake jJAna meM, trailokya rAI samAna hai // jisakA hRdaya samyaktva se otaprota hai aura zrutajJAna kA jo vizada bhaMDAra hai, usake bhAgya kIusake jJAna kI phira kyA sImA ? AtmAnubhava janita aura zAstroM ke svAdhyAya se prApta jJAnoM se apane jJAna kA vaha itanA vistAra kara letA hai ki use lokAloka kA pratyakSa darzana hone lagatA hai| Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] ..... samyak AcAra saMmikta jasya na pasya'te, asAI vrata saMjamaM / te narA mithyA bhAvena, jIvitopi mRtaM bhavet // 216 // jisase nahIM hotI, vimala samyaktva kI ArAdhanA / hotI nahIM japa tapa vratoM kI, usa puruSa se sAdhanA // karatA sadA mithyAtvapUrita, vaha kriyA ajJAna hai / jItA hai para jIte hue. vaha mUr3ha mRtaka samAna hai // jo purupa samyaktva ko asAdhya kahakara, usake pAlana karane meM apane ko asamartha banA letA hai, usase vrata, saMyama, tapa vagairaha kucha bhI pala sakeMge, yaha nitAnta bhramAtmaka bAta hai| mithyA bhAvoM ko lekara hI vaha saMsAra meM jItA rahatA hai, para usake jIne meM aura marane meM koI aMtara nahIM rahatA hai arthAt vaha mRtaka ke samAna saMsAra meM kAla yApana karatA rahatA hai| udayaM saMmikta hRdayaM jasya, trilokaM mudamaM madA / kunyAnaM rAga tiktaM ca, mithyA mAyA vilIyate // 217 // jisake hRdaya meM ho gayA, samyaktva kA suprabhAta hai / trailokya meM usako na rahatI, phira kahIM bhI rAta hai / mithyAtva-mAyAcAra--tama, rahate na usake pAsa haiM / kujJAna-rAga use na dete, cora sA phira trAsa haiM / sho iho iho jisake hRdaya meM samyaktva kA udaya ho gayA, usake sambandha meM yaha samajha lenA cAhiye ki tInoM loka, tInoM bhuvana meM usake liye prakAza hI prakAza ho gayA; rAtri kA usake liye kahIM nAma bhI na rahA / mithyAtva aura mAyAcAra usake pAsa se sadA ke liye adRzya ho jAte haiM aura kujJAna kA astitva to sadA ke liye usake hRdaya se miTa jAtA hai| Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra - [121 samikta sahita naraya yammi, saMmikta hIno na cakriyaM / maMmiktaM mukti mArgasya, hIna maMmikta nigodayaM // 218 // samyaktva-nidhi ke sahita, narka-nivAsa bhI utkRSTa hai / samyaktva-nidhi se rahita cakriya pada nitAnta nikRSTa hai / samyaktva cira sukha-sadana hai, samyaktva cira-sukha-goda hai / mithyAtva dukha kI seja hai. mithyAtva narka nigoda hai // samyaktva ke sahita narka meM rahanA bhI uttama hai, kintu samyaktva se rahita cakravartI pada nI nitAnta heya hai / samyaktva mukti kA mArga hai aura mithyAtva bhISaNa dukhoM se bharI huI nigoda bhUmi kI saMkIrNa galI / saMmikta saMjutta pAtrasya, te uttamaM sadA budhai / hIna maMmikta kulInasya, akulI apAtra ucyate // 219 // samyaktva-nidhi kA pAtra, yadi cANDAla kA bhI lAla hai / to vaha nahIM hai nIca, vaha bhUdeva hai, mahipAla hai / / samyaktva-nidhi se rahita, yadi eka ucca, zreSTha. kulIna hai / to vaha mahAna daridra hai, usasA na koI hIna hai| samyaktva nidhi kA pAtra yadi zUdra aspRzya yA cANDAla kA putra hai to vaha bhI uttama hai aura samyaktva se rahita yadi brAhmaNa vaizya yA kSatriya hai to vaha bhI nIca hai| kahane kA tAtparya yaha ki samyaktva ke pAtroM meM jAti-pAMti kA yA UMca nIca kA bhedabhAva nahIM ginA jaataa| jisameM samyaktva ho, vahI samyagdRSTi, vahI pUjya aura vahI ArAdhya hotA hai / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] ... .................. samyak AcAra ti artha samiktaM sArddha, tithaMkara nAma suddhaye / karma pipati trividhaM ca, mukti paMtha sidhaM dhurva // 220 // samyaktva sAdhana ke hI karate, jo ananta prayAsa haiM / unako hI milate, tIrthakara, baMdha ke avakAza haiM / ve tIna karmoM ke kile, pala meM banAte cUrNa haiM / sata, cita, parama, AnaMda banakara ve kahAte pUrNa haiM / jo samyaktva kA sAdhana karatA hai, vahI samaya pAkara jaga ko tArane vAlA bana jAtA hai aura saMsAra meM tIrthaMkara ke nAma se prasiddha hotA hai| samyaktva sAdhana karane vAlA dravyakama, bhAvakarma aura nokarma ina tInoM karmoM ko nAza kara DAlatA hai aura sana cita Ananda banakara pUNa purupa paramAtmA kahalAtA hai| maMmiktaM jasya ciMtaMti, bAraMvArena mArdhayaM / doSaM tasya vinasyaMti, niMgha manaMga jUthayaM // 221 // samyaktva kA jo jIva karatA hai, sadA hI cintavana / usake hRdaya meM doSa ke, par3ate nahIM kaluSita caraNa // kyA siMha ko, hotA jo anupama zakti kA AgAra hai / Akara kabhI re ! cher3atA gajarAja kA parivAra hai ? jo puruSa samyaktva kA vAra bAra cintavana karatA hai aura usake artha kA mUkSma buddhi se manana karatA hai, usake hRdaya meM dopoM ke caraNa kisI bhI avasthA meM nahIM par3ane pAte haiN| kyA vizAla zakti ke mAgara siMha ko hAthiyoM kA samUha bhI kabhI Akara cher3a sakatA hai ? Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [123 samiktaM suddha dhuvaM sAdhu, suddha tatva prakAsakaM / ti artha suddha saMpUrna, saMmiktaM sAsvataM padaM // 222 // samyaktva hI jagatItalI meM, grAhya hai, sukhasAra hai / samyaktva hI zuddhAtma kA Aloka hai, AdhAra hai // samyaktva tInoM ranna kA, pUrNatva hai, ekatva hai / samyaktva hI zivamArga hai, samyaktva hI zivatatva hai / isa jagatonalI meM samyaktva hI eka zuddha aura mArthaka pada hai aura yahI zuddhAtma tatva ko prakAza meM lAne ke liye eka mudRr3ha Aloka sthala hai| yaha pada ratnatraya. se suzobhita rahatA hai aura usa mArga kA pradarzaka hotA hai jo zAzvata mugkhoM kA AgAra hotA hai aura jisako pAkara manuSya ke janmamaraNa ke baMdhana kaTa jAte haiN| yassa hRdaye samiktasya, udayaM sAsvataM asthiraM / tasya gunasya nAthasya, asakya guNa antayaM // 223 // samyaktva pada kA lAbha kara, jo puruSa Age bar3ha gayA / vaha zAzvata, dhruva, amara udayAcala zikhara para car3ha gayA // dikhate nahIM phira koI se bhI, doSa usake sAtha haiM / Akara anantAnanta guNa, usako jhukAte mAtha haiM // jisa puruSa ne samyaktva mArga kA avalambana kara liyA, usane zAzvata sukhoM ke udayAcala ko cUma liyA, pratyakSa yaha hI samajhanA cAhiye / samyaktvadhArI puruSa, samyaktva kA svAmI banakara hI nahIM raha jAtA, anekoM guNa isa suyogya puruSa ke pAsa Ate haiM aura usake gale meM varamAlA DAlakara use apanA nAtha banA lete haiN| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] ...... . samyaka AcAra saMmiktaM disTate jena, udayaM tribhuvana trayaM / lokAloka trilokaM ca, Ala vAle mukhaM jathA // 224 // samyaktva-ravi se khila cukIM, jisake hRdastala kI kalI / usake liye samajho. prakAzita ho gaI tribhuvanatalI // dikhatA hai usake jJAna meM, isa bhAMti se saMsAra hai / jisa bhAMti nirmala kuNDa meM. dikhatA vadana unahAra hai| jisake hRdaya meM samyaktva kA prakhara prakAza ho jAtA hai, usake liye tInoM bhuvana prakAzita ho jAte haiN| samyaktva ke prakAza se usake jJAna meM itanI nirmalatA A jAtI hai ki tInoM loka use pAnI meM dikhate hue mukha kI chAyA kI bhAMti spaSTa dRSTigocara hone lagate haiM / aSTamUla guNoM kA pAlana paMca udambara mUla gulaM ca utpAdaMte, phalaM paMca na disTate / bar3a pIpala pilaSunI ca, pAkara udaMvaraM stathA // 225 // samyaktva se jina bhavya puruSoM kA, hRdastala hai sanA / ve aSTaguNa ko pAlane kI. nitya karate sAdhanA / / pIpala, udambara, bar3a, kaTumbara, aura pAkara ye sabhI / hote abhakSya na bhUla, khAte haiM sudRSTi inheM kabhI // jo puruSa samyaktva pAlana karane kA vrata le lete haiM, ve aSTa mUlaguNoM kA sAdhana karane meM satata hI sAvadhAna rahA karate haiN| aSTamUlaguNoM meM jina sAdhanAoM kA samAveza hai unameM = vastuyeM haiM, jinheM abhakSya kahA gayA hai aura jinheM na khAne kA upadeza zrI vItarAga prabhu dete haiM / ina ATha mUla guNoM meM pAMca to phala (1) bar3a ke phala (2) pIpala ke phala (3) kaTUmbara (4) pAkara aura (5) udambara aura tIna madya mAMsa aura madhu huA karate haiN| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [125 phalAni paMca tiktaMti, trasasya raSyanArthayaM / atIcAra utpAdaMte, tasya doSa nirodhanaM // 226 // jo dIna, hIna, daridra haiM, aparAdha se haiM jo pare / aise trasoM ke trANa ko, mata paMca phala khAo are / / jinake kiye se hanana ke, aticAra hote hoM sRjana / ve doSa bhI saba sarvathA hI, tyAjya haiM, he vijJajana / / jo pA~ca phala nahIM khAne ke yogya batAye haiM, ve isaliye hI batAye gaye hai ki unameM hajAgetrama jIvoM kA nivAsa hotA hai| una trama jIvoM kI rakSA ke liye hI he bhavyo ! tuma una phaloM ko mata khaao| aisI dUsarI ve kriyAyeM bhI mata karo, jinake karane se ina phaloM ko khAne kA athavA jIva ghAta kA dopa laga jAye aura ina phaloM ko na khAte hue bhI, tuma unako khAne ke doSa ke tathA hiMmA pApa lagane ke bhAgI bana jaao| annaM jathA phalaM puhapaM, vIja saMmUrchanaM jthaa| tathAhi dopa tiktaMte, aneke utpAdyate jathA // 227 // jisa anna meM ghuna laga gayA, re vaha asevya, abhogya hai / phala-phUla-bIja-samUha bhI jo, vikRta ho, apabhogya hai / / isa bhA~ti jinameM janma lete, nitya prati sammUrchana / una vastuoM ko bhUla mata, bhakSaNa karo he vijJajana // jisa prakAra uparokta pAMca phala bhakSaNa karane ke yogya nahIM ThaharAye gaye haiM, usI prakAra aura vastuyeM bhI jaise aisA anna, jisameM kIr3oM ne ghuna lagA diyA hai, sar3e hue aura samUce phala, phUla bIja ghAsa, patte vAlI zAka Adi aisI vastueM bhI, jinameM sammUrcchana jIva rahA karate haiM, tyAgane ke yogya hI ThaharatI haiN| tAtparya yaha ki hameM jahA~ bhI saMdeha ho ki isa vastu meM vikAra A gayA hai aura isameM sammUcchana jaMtu hoMge, vahA~ hI hameM usa vastu ko abhakSya samajha lenA cAhiye / Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126] samyaka AcAra tIna makAra madyaM ca mAna saMbaMdhaM, mamatva rAga pUritaM / asuddha AlApaM vAkyaM madya doSa saMgIyate // 228 // bhavyo ! suno madirA na kevala, madya kA hI nAma hai / madirA vahI, madirA-guNoM ke sadRza jisakA kAma hai // mada, mAna, mamatA, madya, ye saba madya ke hI rUpa haiM / kaTu vacana bhI hai madya, kahate yaha girA cidra haiM | jina cIjoM meM madirA yA mAna sambandhI dopa utpanna ho jAyeM, ve samasta vastueM athavA mAna kI bhAvanAyeM madyapAna karane ke antargata hI A jAtI haiM, jaise azuddha kaTu vacana bolanA / jaba manuSya rA pI letA hai yA mAna kA bhUta usake sira para savAra ho jAtA hai, tabhI usake muMha se anargala zabda nikalate haiM, ataH azuddha AlApa kI madirApAna kA hI dyotaka hai| saMdhAna saMmUrcchana jena, tiktaM ti je vicaSyanaM / anaMta bhAva doSena, na karoti yuddha disTitaM // 229 // jo vastuyeM sammUrchana, trasa jantuoM kI koSa haiM / 'saMdhAna' ke jinameM, anantAnanta lagate doSa haiM || jo zuddhadRSTI hai vaha karatA ina sabhI kA tyAga hai / jo pApamUlaka vastueM, unase na rakhatA rAga hai | aisI vastueM, jinameM calita rasa sambandhI dopa utpanna ho jAveM, saMdhAna kahalAtI haiM / maryAdA ke bAhira kA acAra, murabbA, dahIbar3e Adi vastueM saMdhAna meM hI garbhita hotI haiN| cUMki ina saMdhAnoM meM anaMtAnaMta sammUrcchana jaMtuoM kA nivAsa hotA hai; inake khAne meM madirApAna karane ke samAna hI doSa lagatA hai aura AtmA ke sAtha anaMtAnubaMdhI kaSAyoM kA baMdha hotA hai, ataH samyagdRSTi yA vivekI puruSa ko ina saMdhAnoM ko bhI kabhI grahaNa nahIM karanA cAhie / Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra mAMsaM bhaSyate jena, lonI muhUrta gatastathA / na ca bhoktaM na ca uktaM ca, vyApAraM na ca krIyate // 230 // jo puruSa khAtA, do ghar3I pazcAt kI navanIta hai / vaha mAMsabhakSI, mAMsa se, usako samajhalo prIta hai || isa bhAMti kI navanIta anaupadezya aura ayogya hai / isa vikRti kA vyApAra karanA bhI, nitAnta ayogya hai || 1 bAda makkhana meM do ghar3I ke pazcAt anaMtAnaMta sammUrcchana jIva par3a jAte haiM, ata: vivekI puruSa ko cAhiye ki vaha do ghar3I ke pahale hI makkhana ko ghI ke rUpa meM pariNata kara leM / jo puruSa do ghar3I ke ke makkhana ko vyavahAra meM lAtA hai, usako khAne kA upadeza detA hai yA usakA vyApAra karatA hai vaha jAnabUjhakara mAMsa kA bhakSaNa karatA hai aura yaha kahane meM pApa nahIM ki usa puruSa kI jihvA ko mAMsa khAne meM Asakti hai 1 do dAriyA mahI dugdhaM, je narA bhukta bhojanaM / svAdaM vicalite jeba, bhuktaM mAmasya doSanaM // 231|| [127 jo takra ke yA dugdha ke saMga dvidala karatA bhakSa haiM / vaha puruSa khAtA mAMsa hai, yaha nagna satya pratyakSa hai // jina vastuoM ke svAda meM, jisa kSaNa vikRtiyA~ A gaI / ve vastueM, usa nimipa se hI, 'mAMsa' saMjJA pA gaIM // jo do dAla vAlI vastuoM ko yA unake rUpAntara ko phAsU karane Adi kA bahAnA karake dahI chAyA dUdha ke sAtha milAkara khAte haiM; yA jo aisI vastuoM kA sevana karate haiM jinakA svAda kucha se kucha ho gayA hai, ve puruSa mAMsa hI kA bhakSaNa karate haiM aura mAMsa khAne ke doSa ke bhAgI banate haiM / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] . . samyaka AcAra madhuraM madhurascaiva, vyApAra na ca krIyate / madhura mizrite jena, dvi mUhUrta saMmUrchanaM // 232 // madhu. mAMsa, madyoM kA, na jinameM re ! hanana kA pAra hai / karate nahIM, jo vijJa hote haiM, kabhI vyApAra haiM / / madhu kA sammizraNa, do muhatoM ke anantara vijJajana / agaNita trasoM, sammurchanoM kA, kendra banajAtA saghana / / jo vivekI purupa hote haiM, ve manA, mA~sa yA madhu kA kabhI bhI vyApAra nahIM karate haiM / zahada bhI bilakula hI abhakSya padArtha hai / isako jisa kisI bhI vastu ke sAtha milAyA jAtA hai, usameM nizcita rUpa se do muhUrta ke pazcAta agaNita sammUrchana jIva utpanna ho jAte haiN| maMmUrchanaM jathA jAnate, sAkaM puhapAdi patrayaM / tiktaMte na ca bhuktaM ca, doSaM mAMsa ucyate // 233 // pattI, puhupa au zAka jo, hotI vanaspati kAya haiM / unameM vicarate jIva nita, sammUrchana paryAya haiM / tyAgo inheM, inakA grahaNa karanA sabhI vidhi heya hai / vyApAra bhI inakA nahIM karanA, isI meM zreya hai // zAka, phUla aura pattoM meM anaMtAnaMta sammUrcchana jIva vicarate rahate haiM, ata: inakA sevana kabhI bhI nahIM karanA cAhiye / cUMki inake kraya vikraya meM bhI vahI doSa lagatA hai, ataH samyagdRSTi ko ucita hai ki vaha ina vastuoM kA vyApAra bhI nahIM kare / Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "samyak AdhAra.... .. . [139 kaMda vIja jathA neyaM, saMmUrchanaM vidalastathA / vyApAre na ca bhuktaM ca, mUla gunaM prati pAlaye // 234 // jo kaMda haiM, jo bIja haiM, yA jo vidala haiM vijJajana / ' jinake ki kaNa kaNa meM vicarate. nityaprati sammRrchana / jo aSTa guNa ko cAhatA, karatA hRdaya kA hAra hai / inakA kabhI karatA na vaha, vyApAra yA vyavahAra hai| bhUmi ke andara utpanna hone vAle kaMda, bIja, dvidala, vidala ye saba sammUrchana jIvoM ke ghara hA karate haiN| samyagdRSTi puruSa ko na to inheM khAnA cAhiye aura na inakA vyApAra hI karanA caahiye| sammUcchaMnoM ke ina nivAsa sthala padArthoM ko jo abhakSya kahakara chor3a detA hai, vahI aSTamUla guNoM kA aticAra rahita pAlana karatA hai| zuddhAtmA kA manana aura pAkhaMDiyoM meM azraddhA darsanaM nyAna cAritraM, sAdhaM suddhAtmA gunaM / tatva nitya prakAsena, sAdhaM nyAna mayaM dhuvaM // 235 // zuddhAtmA meM tIna nidhi, karatIM sadeva prakAza haiM / jinameM anantAnanta guNa, dete satata AbhAsa haiN| ina AtmanidhiyoM kI are, jo sAdhanA karate sadA / unake liye prastuta banI, rahatI hai ziva-sukha-sampadA / / zuddhAtmA meM tIna nidhiyoM kA tInoM kAla eka sAtha prakAza hotA rahatA hai| ina nidhiyoM meM anaMta guNoM kI rAziyeM jagamagAyA karatI haiM, jinameM se zuddhAtma tatva kA chana chana kara prakAza hotA rahatA hai| isa jJAna guNa ke dhArI AtmA kI jo puruSa sadA hI arcanA kiyA karatA hai, vaha jJAna kA puja banakara, eka dina niyama se mokSa nagara kA vAsI banatA hai| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . samyak AcAra. darsana tatva sArdhaM ca, ti artha suddha disTataM / maya mUrti saMpUranaM, svAtmadarsana ciMtana // 236 // samyaktva kyA ? tatvArtha kA re ! dRr3ha, acala zraddhAna hai / saMsAra sAgara tArane ko, jo jahAja samAna hai / / jo jJAna kI pratimUrti haiM, jo pUrNa apane Apa haiM / karate haiM ve basa svAtma-darzana, svAtma kA hI jApa haiM / samyagdarzana kyA hai ? tatvArtha ke zraddhAna kA nAma ho samyagdarzana hai| yaha samyagdarzana, yadi zuddha dRSTi se dekhA jAya, to saMsAra ke prANiyoM ko tArane ke liye jahAja ke samAna hotA hai| jo puruSa jJAna kI pratimUrti hote haiM, yA jo apane Apa saMpUrNa hote haiM, ve isa samyagdarzana kA hI cintavana karate haiM yA ve apanI zuddhAtmA kA hI dhyAna dharate haiN| darmanaM mapta tatvAnaM, dravya kAya padArthakaM / jIva dravyaM ca muddha ca, nA uddhaM daramA // 237 // paTa dravya. sAtoM tatva kA. karatA jo ki zraddhAna hai / vyavahAra samyagdRSTi kahalAtA, vaha nara matimAna hai| jisa jIva ke zraddhAna kA, basa lakSya AtamarAma hai / dravyArthika naya dRSTi se vaha jIva samakita-dhAma hai / / jo purupa sAtoM tatva, chaH dravya, pAMca astikAya aura nau padArthoM kA zraddhAna karatA hai, vaha vyavahAra naya se samyagdarzana kA pAlana karatA hai aura jo puruSa zuddha jIva dravya kA zraddhAna karatA hai vaha dravyArthika naya se samyagdarzana kA sAdhana karatA hai / Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra .................. [13.1 darmanaM ardha UrdhvaM ca, madhya lokaM ca disTate / SaT kamalaM ti artha ca, joiya saMmika darsanaM // 238 // re ! Urdhva, madhya va ardha, ye jo tIna vistRta loka haiM / samyaktva meM dikhate satata, unake vRhat Aloka haiM / samyaktva kA hotA hRdaya meM. jisa samaya pUrNatva hai / SaTa kamala maya dikhatA hai taba, jayaratna-pUrita tatva hai / samyaktva ke prabhAva se, Urdhvaloka, adholoka aura madhyaloka, ye tInoM spaSTa dikhAI par3ate haiM / jisa samaya manuSya ke aMtastala meM samyaktva pUrNa rIti se ramaNa karatA hai, usa samaya aisA mAlUma par3atA hai, mAno, SaTa kamala aura sarvAMga meM samyaktva kI dhArA baha rahI hai| daramana atra utpAdaMte, tatra mithyA na disTate / kunyAnaM malascaiva, tiktaMti yogI samAcaret // 239 // samyaktva-ravi kA jisa jagaha, hotA pracaNDa prakAza hai / mithyAtva rUpI timira karatA, usa jagaha na nivAsa hai / / jo zuddha samyagdRSTi ke nita, pAlatA AcAra hai / kujJAna taja karatA hai vaha, satdRSTi maya vyavahAra hai| .. jahA~ samyagdarzana kA puNya prAdurbhAva ho jAtA hai, vahA~ phira mithyAtva kI chAyA bhI dRSTigocara nahIM hotI hai| jo puruSa isa nirmala samyagdarzana kI ArAdhanA karatA hai, vaha kujJAna chor3akara, sarvatra jJAnamaya AcaraNa hI kiyA karatA hai / Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] ....................... - samyak mAcAra mala vimukta mUDhAdi, paMca visati na disTate / AsA asneha lobha ca, gArava tri vimuktayaM / / 240 // traya mUDhatAdika maloM se, jo puruSa pUrNa vihIna haiM / unameM nahIM dikhate kabhI, pacIsa doSa malIna haiM / / AzA, saneha va loma, unake sabhikaTa Ate nahIM / jo tIna kaTu gArava haiM, unase duHkha ve pAte nhiiN| jo puruSa tIna mUr3hatA Adika doSoM se vimukta haiM, unameM paccIsa doSa kabhI bhI dRSTigocara nahIM hote haiN| AzA, sneha, lobha va tIna gArava, usa mala se rahita samyagdRSTi ke pAsa phaTakane bhI nahIM pAte haiN| - darmanaM suddha dravyAtha, loka mUDha na disTate / jasya lokaM ca sArdhaM ca, tiktate suddha disTataM // 241 // tatvArtha kA zraddhAna hI re ! zuddha, zuci samyaktva hai / isameM nahIM dikhatA kahIM, saMsAra kA mUDhatva hai / / jo jIva loka vimUr3hatA ko, re ! jhukAtA mAtha hai / samyaktva nidhi rahatI nahIM, phira bhUla usake sAtha hai| zuddhAtma tatva meM dRr3ha pratIti karanA, isI kA nAma samyagdarzana hai| jisa manuSya ke pAsa samyagdarzana-nidhi rahatI hai, usake sannikaTa lokamUr3hatA kabhI pAne kA sAhasa hI nahIM karatI hai| jo puruSa lokamUr3hatA ke zikAra meM phaMsa jAtA hai vaha nizcaya hI isa maNi se hAtha dho baiThatA hai arthAna loka ko prasanna rakhanevAlA, AtmA kA pujArI kisI avasthA meM nahIM ho sktaa| - Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra . .....[133 deva mUDhaM ca proktaMca, krIyate jena mUDha ye / durabuddhi utpAdate jIvA, tAvat disTi na suddhaye // 242 // jo laukikecchA ke liye, jAte kudevoM kI zaraNa / ve jIva deva vimUr3hatA ke, kUpa meM dete caraNa / jaba taka are ! yaha mUdatA, lAtI kubuddhi karAla hai| taba taka nahIM jagatI hRdaya meM zuddhadRSTi vizAla hai| jo puruSa rAga dveSa se sane hue devatAoM ke samIpa jAkara, apanI laukikecchA kI pUrti ke liye prArthanA karatA hai, vaha devamUr3hatA kI zaraNa letA hai, aisA kahA gayA hai| jaba taka manuSya ke hRdaya meM yaha devamUr3hatA rUpI iMdhana sulagA karatA hai, taba taka usameM zuddhadRSTi kA prAdurbhAva kisI bhI prakAra nahIM ho pAtA hai| adevaM deva uktaM ca, mUr3ha disTi prakIrtitaM / acetaM asAsvataM yena, tiktati suddha disTitaM // 243 // jar3a vastu kI ArAdhanA kyA ? re nirA mRDhatva hai / agaNita maloM kI bhIta para, jisakA banA astitva hai| jisake hRdaya samyaktva rUpI, salilajA ke kUla haiN| arpita na karate ve adevoM ko, hRdaya ke phUla haiM / devatva se rahita adevoM kI ArAdhanA karanA mUDhadRSTitA kahalAtI hai| jo puruSa zuddhadRSTi hote haiM yA jinakA AtmA meM dRr3ha zraddhAna rahatA hai ve kabhI bhUlakara bhI, aise aceta, azAzvata aura jar3a deva ko apanA zIza nahIM jhukAte / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134] ...... .................... sampaka AcAra pArSaDI mUr3ha jAnate, pArSaDaM vibhrama je ratA / parapaMcaM pudgalArtha ca, pASaMDa mUDha na saMsaya // 244 // jisako na AtmajJAna hai, jo haiM nire bahurUpiye / laukika prapaMcoM, vibhramoM se, pUrNa haiM jinake hiye // jo puruSa rakhate ina, kuguruoM meM are zraddhAna haiM / gurumUr3hatA ke kUpa meM ve kUdate ajJAna haiN| jo dinarAta pAkhaMDa meM hI cUra rahA karate haiM tathA AtmA ko vismRta banAkara pudgala kI sevA karanA hI jinhoMne apanA dharma banA liyA hai, aise pAkhaNDI guruoM kI jo ArAdhanA karate haiM, ve mUr3ha pAkhaNDa mUr3hatA ke kATha meM apanA paira phaMsAte haiM, isameM kisI bhI prakAra kA saMzaya nahIM hai| anRtaM aceta utpAdaM, mithyA mAyA loka raMjanaM / pArSaDi mUDha visvAsa, narayaM pataMti te narA // 245 // jo nityaprati mithyAtva kA, karate sRjana saMsAra haiM / jo lokaraMjana aura mAyAcAritA ke dvAra haiM / aise kuguruoM meM jo karate. bhUla bhI vizvAsa haiM / ve nara niyama se narka meM, karate nirantara vAsa haiN| jo nityaprati mithyA bAtoM se sane hue vAkyoM ko jana sAdhAraNa meM phailAyA karate haiM; lokamUr3hatA aura mAyAcAritA ke jo dvAra hI haiM, aise khoTe guruoM meM jo puruSa vizvAsa karate haiM, ve binA kisI saMzaya ke narka ke pAtra banate haiM / Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra pArSaDiM vacana visvAsa, samaya mithyA prkaasye| jinadrohI durabuddhi jena, asthAnaM tasya na jAyate // 246 // pAkhaMDiyoM ke vacana para, karate jo nara vizvAsa haiM / ve puruSa karate re ! kuzAstroM kA, yathArtha prakAza haiM / sarvajJa se vidroha karanA, mAtra jinakA dhyeya hai / aise kuguru ke vAsa taka ko, lAMghanA bhI heya hai| jo puruSa pAkhaNDiyoM ke vacanoM para vizvAsa kiyA karatA hai vaha kuzAstroM ko prakAza meM lAne kA aparAdhI bhI banatA hai, kyoMki jina bAtoM kA prabhAva usake hRdaya para par3atA hai una bAtoM ko vaha janatA meM bhI avazya phailAtA hai| vAstavika bAta to yaha hai ki vItarAga prabhu ke mArga kA jo ulaMghana karatA hai, usake nivAsa ke darzana bhI nahIM karanA caahiye| pAkhaMDi kumati anyAnI, kuliMgI jina ukta lopanaM / jina liMgI mizrenaM jasya, jinadrohI nyAna lopanaM // 247 // jo haiM parigraha se sane, jinake kuliMgI veza haiM / sarvajJa ke pratikUla ve, dete are ! upadeza haiN| yaha hI nahIM, jinavepa dhara kucha, sAdhuoM kI ToliyAM / aisI bhI haiM. jo jinavacana kI khelatI haiM holiyAM // jo parigrahoM ke samUha se vyApta rahate haiM, tathA nimrantha chor3akara jinakaM dusaraM dUsare vepa rahate haiM, ese sAdhu, vItarAga, sarvajJa aura hitopadezI prabhu ke batAye hue mArga ke pratikUla logoM ko upadeza diyA karate haiM / kuliMgI sAdhu hI nahIM, pratyakSa meM kucha aise jaina nimrantha sAdhu bhI haiM, jinhoMkI ToliyAM, jina vacanoM kA ulaMghana karatI phiratI hai aura janatA ko manamAna banirmANita upadeza detI rahatI haiN| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136] ...................... samyak AcAra pASaMDI ukta mithyAta, vacana visvAsa na krIyate / tiktaMte suddha disTI ca, darasanaM mala vimuktaye // 24 // pAkhaNDiyoM ke vacana para, karate jo nara zraddhAna haiM / dikhatA hai usake hRdastala meM, basa nirA kujJAna hai // jo zuddha nirmala kuMda sI, samakita salila kI dhAra hai / karatI na phira usa hRdaya meM, kalakala ninAda guMjAra hai| jo puruSa pAkhaMDI sAdhuoM ke vacanoM para vizvAsa karatA hai; unakI pUjA karatA hai, usake hRdaya meM phira kujJAna kA hI vAsa ho jAtA hai / jaga ko tArane vAlI samakita sudhA kI jo dhAra hotI hai, vaha phira una ajJAniyoM ke hRdaya meM kalakala nAda nahIM krtii| mada ajhaM mAna saMbaMdha, kaSAyaM doSa vimuktayaM / darasanaM mala na disTate, suddha disTi samAcaratu // 249 // jo aSTamada ke doSa se re ! sarvathA hI hIna ho / zaMkAdi mala kI kAlimA se, jo na neka malIna ho // jisameM kisI bhI bhAMti se. koI kalaMka kiheya ho / usa zuddha darzana kA hI,pratipAlana jagata kA dhyeya ho / jo aSTa mada ke dopoM se sarvathA rahita ho; zaMkAdika maloM ko jisameM chAyA bhI na par3atI ho tathA dRmare kisI bhI prakAra ke doSoM kA jisameM samAveza na ho, esa samyaktva kA pAlana karane meM hI isa jagana kA sarvaprakAra hina surakSita hai / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra jJAna aura AcaraNa kA abhyAsa nyAnaM tatvAni vedate suddha tatva prakAsakaM / suddhAtmA tirthaM suddhaM nyAnaM nyAna prayojanaM // 250 // jo sapta tatvoM kA rasAsvAdana karAtA ho sadA / jo AgamoM se DhUMDhakara detA ho nita nava sampadA || jo yaha batAtA ho ki re, tU hI svayaM jala-yAna hai / jo jJAna meM tallIna hai, bhavyo ! vahI basa jJAna hai // sapta tatva kyA haiM; unakA svarUpa kyA hai, jo isako prakAza meM lAye; zAstroM meM va AgamoM meM kahAM kaunasI nidhi chipI huI hai, jo isakA digdarzana karAye; zuddhAtmA hI tortha hai, manuSyoM ke hRdaya para jo isa bAta kI chApa lagAye tathA jo nityaprati jJAna sambandhI viSayoM meM hI ramaNa kare, vahI jJAna yA samyagjJAna kahalAtA hai / nyAnena nyAnamAlaMbe, paMca dIpti prasthitaM / utpannaM kevalaM nyAnaM, suddhaM suddha disTitaM // 259 // [137 yadi jJAna hai to, Atmika sadjJAna hI vaha jJAna hai / jo dIpta ho uThatA hRdaya meM svayaM agni samAna hai || isa jJAna se hotA sRjana, usa jJAna kA saMsAra hai / jo paMca jJAnoM meM pramukha hai, mokSa kA jo dvAra hai // yadi hRdaya meM samyagjJAna vidyamAna hai, to AtmajJAna ko apanA prakAza phailAte dera nahIM lagatI rthAt samyagjJAna ho jAne para zrAtmajJAna svayaM utpanna ho jAtA hai / zrAtmajJAna se, manuSya usa kevalajJAna taka ko prApta kara letA hai, jo paMca jJAnoM meM pramukha aura zAzvata sukhoM ke ghara mokSa kA pradhAna kAraNa hotA hai| Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138] . samyak AcAra nyAna locana bhavyamya, jina uktaM mAdhu dhuvaM / muyaM etAni vinyAnaM, muddha disTi mamAcaret // 252 // jo bhavya haiM, hote haiM unake jJAna ke hI netra haiM / usa jJAna se hI dekhate ve, jJAnamaya saba kSetra haiM / samyaktva hI hotA hai jinakA, mUlabhRtAdhAra hai / basatA hai unake jJAna para, vijJAna kA saMsAra hai // jo bhavya puruSa hota hai, unake netra jJAna se paripUrNa rahA karate haiN| saMsAra kI sArI vastuoM ko ve jJAna rUpI netroM se hI degvA karate haiM, yaha sarvajJa deva kA vacana hai| jo samyagdRSTi puruSa hote haiM, ve hamezA apanA zrutajJAna vRddhiMgata banAyA karate haiM aura isa taraha tatvoM meM uttarottara vizeSa jJAna paidA kiyA karate haiN| AcaranaM asthirIbhUtaM, muddha tatva tiarthakaM / urvakAraM ca viMdate, tisTate mAsvataM padaM // 253 // jo tIna ratnoM se bharA, zuddhAtma tatva mahAna hai / ArUr3ha ho usameM jo karatA, om kA guNagAna hai / vaha jIva samyak AcaraNa meM, malI vidhi se lIna hai / vaha usa parama pada meM vicaratA, jo ki nitya navIna hai| zuddhAtma tatva ratnatraya kA nidhAna hai| isa zuddhAtma tatva meM dhyAnastha hokara, jo om mahAmaMtra kA cintavana karatA hai, vahI puruSa pAcaraNavAna hai; vahI puruSa samyakcAritra kA AcaraNa karatA hai aura vahI puruSa mokSamArga meM sthita hai| Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [139 AcaranaM dvividhaM proktaM, samiktaM saMyama dhuvaM / prathamaM saMmikta caranasya, athirIbhUtasya saMjamaM // 254 // cAritra ke traya bheda haiM, kahate haiM jina tAraNa taraNa / hai prathama darzana aura vijJo, dvitiya saMyama AcaraNa // jo prathamatama AcAra hai, vaha eka zraddhAstUpa hai / AcAra kA usameM nahIM, milatA sabalatama rUpa hai| AcaraNa ke tIna bheda hote haiM (1) samyakta AcaraNa (2) saMyama AcaraNa (3) dhruva zuddhAtma AcaraNa / prathama AcaraNa meM mAtra zraddhA vizeSa hokara saMyama meM asthiratA rahatI hai, jabaki dvitIya saMyamA. caraNa meM, vAhya meM SaTkAyika jIvoM kI rakSA va antara meM Atma vimalatArUpa pUrNapane saMyamabhAva rahatA hai| ye dono kAraNa usa tRtIya zAzvata AcaraNa meM sthiratA karAne vAle ho jAte haiN| cAritraM saMjamaM caranaM, suddha tatva nirISyana / AcaranaM abaMdhyaM dilaM. mAdhaM suddha disTitaM // 255 // jo zuddha saMyama AcaraNa, vaha svAnubhava kA sAra hai / hotA hai usameM tatva-rUpaNa, pratinimiSa prativAra hai // zraddhAna hI hotA hai re! isa nijharI kA kUla hai / bahatA hai jisameM AcaraNa-jala, nityaprati sukhamUla hai / yaha saMyamAcaraNa zuddhAtma tatva kA anubhava karAnevAlA hotA hai / samyaktva isa jalAzaya kA kinArA hotA hai aura pAcaraNa usakA jala / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14.] samyak AcAra matpAtroM ko vivekapUrNa dAna pAtroM ke bhaMda pAtraM trividhi jAne. dAnaM namya mubhAvanA / jina rUpI utkRSTaM ca, atrataM jaghanyaM bhavena // 256 // vijJo ! suno yaha kaha rahe. sarvajJabhASita zAstra haiM / vasudhAtalI meM dAna ke re ! tIna uttama pAtra haiN| nirgrantha guru utkRSTa, madhyama zuddha dRSTi nidhAna haiM / nikRSTa ve jo vrata rahita haiM. kintu samakitavAna haiM / sho dhe she jinako dAna diyA jAtA hai, dAna ke ve pAtra tIna prakAra ke hote haiN| jitendriya bhagavAna ke sAkSAt svarUpa nigrantha guru utkRSTa pAtra aura vrata rahita samyagdRSTI jaghanya pAtra hote haiN| madhyama pAtra ve samyagdRSTi jIva hote haiM, jo pragAr3ha zraddhAna ke sAtha sAtha niyama se vratoM kI mAdhanA bhI kiyA karate haiN| uttama pAtra nigrantha sAdhu uttamaM jina rUrva ca, jina uktaM mamAcaret / tiartha joyate jena, urdha ardhaM ca madhyamaM // 257 // jinakA hRdaya traya ratnapuMjoM kA, agAdha nidhAna hai / tInoM bhuvana karatA prakAzita. satata jinakA jJAna hai // jinake caritrAdhAra, zrI sarvajJa bhASita zAstra haiM / ve hI digambara sAdhu bhanyo, suno uttama pAtra haiN| jinakA hRdaya ratnatraya se paripUrNa hotA hai; jo apane jJAna se Urdhvaloka, adholoka va madhyaloka samyak vidhi se jAnate haiM tathA jo indriyoM ke nAtha, aSTakamoM ko cUrNa karane vAle vItarAga bhagavAna kI AjJA ke anusAra calate haiM, vahI nigrantha parigrahoM se zUnya sAdhu, dAna ke uttama pAtra gine jAte haiN| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [141 paT kamalaM tri ukAra, dhyAnaM dhyAyanti madA budhai / paMca dIptaM ca vidaMta, svAtma darasana daramanaM // 258 // karate digambara sAdhu nitaprati, svAtma kA hI dhyAna haiM / isa dhyAna se ve prApta karate, paMcajJAna mahAna haiM / hote haiM ve isa bhAMti se re, oma otaprota haiM / paTa kamala lagate haiM unheM, oMkAra ke hI zrota haiN|| jo jJAnavAna digambara sAdhu hote haiM, ve sadA AtmA kA hI dhyAna kiyA karate haiM aura isI ke dvArA paMcajJAnoM ko ve pratyakSa anubhava meM le jAte haiN| AtmA kA dhyAna karate karate unakI AtmAnubhUti itanI bar3ha jAtI hai ki unako apane zarIra meM sthita chahoM kamala oma se otaprota jAna par3ane lagate haiM, arthAta ve svayaM kA om se zrotaprota samajhane laga jAte haiN| avadhaM jena maMpUranaM, Rju vipurva ca disttte| manaparjaya kevalaM nyAnaM, jina rUbI uttama budhai // 259 // jo pUrNa vidhi se ho cuke re ! avadhijJAna nidhAna haiM / Rju, vipula jinake hRdaya meM, dete jhalaka asamAna haiN| jo manaHparyaya aura kevalajJAna ke AdhAra haiM / ve hI digambara sAdhu, uttama pAtra jina unahAra haiN| jo avadhijJAna ko prApta kara cuke haiN| dono prakAra ke Rjumati va vipulamati manaHpayaya jJAna kA bhI jinake hRdaya meM zrAbhAsa huA karatA hai tathA kevalajJAna kI prApti meM jinakA satata abhyAsa cAlU hai, vahI jinendra bhagavAna ke sAkSAna svarUpa nimrantha guru dAna ke uttama pAtra samajhe jAte haiN| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152] samyak AcAra madhyama pAtra vratI samyagdRSTi utkRSTaM zrAvakaM jena, madhya pAtraM ca ucyate / mati sruta nyAna saMpUranaM, abadhaM bhAvanA kRtaM // 260 // jo pUrNa samyagdRSTi haiM. vrata, tapa, kriyA AgAra haiM / mati aura zruta kI baha rahIM, jinameM vimalatama dhAra haiM / jo avadhi pAne kI satata, karate haiM zubha zuci kAmanA / madhyama supAtra vahI haiM, samyagdRSTi jIva mahAmanA / jo utkRSTa sadgRhastha yA zrAvaka hote haiM, ve dAna ke madhyama pAtra kahe jAte haiN| ye zrAvaka matijJAna aura zrutajJAna se pUrNa hote haiM tathA avadhijJAna pAne kI bhAvanA inameM pratipala jAgrata rahA karatI hai| anyA vedaka samiktaM, upasamaM sArdhaM dhuvaM / padavI dvitIya AcArya ca, madhya pAtra sadA budhai // 261 // jo AjJA vedaka va upazama, dhauvya samakitavAna haiM / samyaktva se jinake hRdaya, daidIpya sUrya samAna haiN| jo puruSa karate. dvitiya padavI kA, bhalI vidhi AcaraNa / ve sujana madhyama pAtra haiM, kahate haiM vibhu tAraNa taraNa / / jo AjJA, vedaka, upazama va dhruva yA kSAyika samyaktva ko dhAraNa karate haiM va dvitIya padavI ke anusAra AcaraNa karate haiM, vahI sadgRhastha jIva yA vratadhArI samyagdRSTi dAna ke madhyama pAtra gine jAte haiN| Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [143 uvaMkAraM ca bedante, hIMkAraM sruta ucyate / acaSyu daramana joyaMte, madhya pAtra madA budhai // 262 // jo om kA hI nityaprati, karate alaukika dhyAna haiM / jo hI-zruta ke hI satata, gAte manohara gAna haiN| karate haiM nitya acakSu se jo, Anma kA darzana manana / ve jIva madhyama pAtra haiM, kahate haiM zrI azaraNa zaraNa / / zrom hI jinakI ArAdhanA kA mUlamantra hai; hrIMkAra rUpI zruta ke hI madA jo gAna gAte haiM tathA AtmA hI ke sadA jo acakSu darzana karate haiM, vahI sadgRhastha vratI samyagdRSTi zrAvaka dAna ke madhyama pAtra kahalAte haiN| pratimA ekAdamaM jena, vrata paMca anovataM / mAdhaM suddha tatvArtha, dharma dhyAnaM ca dhyAyate // 263 // jo puruSa gyAraha sthAna kA, karate satata abhyAsa haiM / paMcANuvrata ke jo alaukika, mavya pUrNa nivAsa hai| jo nityaprati dharate sahaja hI, dharma kA zuci dhyAna hai / ve hI haiM madhyama pAtra, jo samyaktva-ratna nidhAna hai| jo gyAraha pratimAoM ( sthAnoM ) kA uttarottara abhyAsa karate haiM; pA~ca aNuvratoM ko pAlate haiM; zuddhAtmA kA dhyAna dharate haiM va dharmadhyAna meM nirantara lIna rahate haiM, vahI vratI samyagdRSTi jIva dAna ke madhyama pAtra kahe jAte haiN| Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] samyak AcAra jaghanya pAtra atrana samyagdRSTi avrataM tritiya pAtraM ca, deva mAstra guru mAnate / madahati muddha maMmiktaM, mArtha nyAna mayaM dhuvaM // 264 // jo deva zAstra va sAdhu meM, rakhatA amiTa zraddhAna hai| jo Atma ko hI mAnatA, tAraNa taraNa jala-yAna hai| hotI sadA jisake hRdaya meM, zuddha samakita-vRSTi hai / antima jaghanya ki pAtra vaha hI, avrata samyagdRSTi hai / to sho sho avatI samyagdRSTi dAna kA tRtIya pAtra ginA gayA hai| yaha jaghanya pAtra kahalAtA hai| deva, zAstra va guru meM isakI amiTa zraddhA hotI hai; zuddha samyaktva kA yaha samyak vidhi se pAlana karane vAlA hotA hai tathA AtmA ko hI, yaha saMsAra sAgara se pAra utArane vAlA eka mAtra jahAja samajhatA hai| suddha disTi ca saMpUranaM, mala muktaM suddha bhAvanA mati kamalAsane kaMThe, kunyAnaM trividhi muktayaM // 265 // jo zuddha samyagdRSTi hai, samyaktva kA jo koSa hai / jisameM nahIM aticAra-dala, jisameM na koI doSa hai // kujJAna se jo hIna hai, matijJAna kI jo sRSTi hai / antima jaghanya ki pAtra vaha hI, avrata samyagdRSTi hai / / __ jo pUrNatama zuddha dRSTi hai, arthAt samyaktva kI bhAvanA se jo zrotaprota hai; samyaktva meM lagane vAle dUSaNa jise chU bhI nahIM gaye haiM; kaThasthita kamala para OM kA dhyAna karane se jisakA matijJAna atyaMta hI prakhara ho gayA hai aura tInoM prakAra ke kujJAna se jo sarvathA mukta hai, vahI atrata samyagdRSTi sadgRhastha dAna kA jaghanya pAtra kahalAtA hai| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra mithyA trividhi na disTaMte, satyaM traya nirodhanaM / sudhaM ca suddha dravyArtha avirata saMmika disTataM // 266 // jisameM trividhamidhyAtva kI, bahatIM na kutsita dhAra haiM / detIM na jisako trAsa. zalya - samUha aparampAra haiM || dravyArthika naya aura suzruta jJAna kA jo puMja hai / vaha hI tRtIya supAtra, avata - zuddhadRSTi-- nikuMja hai // jisameM tIna prakAra kA midhyAtva aMzamAtra bhI nahIM pAyA jAtA hai; tInoM zalyoM ke liye jisake hRdaya ke kapATa bilakula banda haiM: zuddha nizcayanaya ko jo samyak vidhi samajhatA hai aura zrutajJAna kA jo bhaNDAra hai, vahI tI samyagdRSTi dAna kA jaghanya pAtra samajhA gayA hai / pAtra dAna kA phala trividha pAtraM ca dAnaM ca, bhAvanA ciMtate budhai / suddha disTi rato jIvA, aTThAvana lakSya tiktayaM // 267 // [ 145 jo puruSa rahate, dAna kI sadbhAvanA meM lIna haiM / hote haiM jo samyaktvadhArI, sarvadoSa-vihIna haiM | SaTviMza lakSa suyoni meM hI, ve puruSa karate gamana / jo haiM aThAvana lAkha gati, unameM na ve karate bhramaNa // jo puruSa uttama, madhyama yA jaghanya ina pAtroM ko dAna dene kI bhAvanA kiyA karate haiM, ve zuddha dRSTi jIva, kevala 26 lAkha yoniyoM meM hI janma dhAraNa karate haiM, 58 lAkha nimna yoniyoM meM kabhI bhramaNa nahIM karate / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146] samyaka AcAra nIca itara apa tejaM ca, vAyu pRthvi vanaspatI / vikalatrayasya yonI ca, aDAvana lakSya tiktayaM // 268 // samyaktva dhArI nitya' 'itara' nigoda meM jAte nahIM / apa, teja, vAyu, dharA, vanaspati kAya ve pAte nahIM // vikalatrayoM kI yoni meM bhI, ve na karate vAsa haiM / detIM aThAvana lAkha gati, isavidhi na unako trAsa haiM | 58 lAkha yoniyA~ kaunasI ? nitya nigoda, itara nigoda, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika, pRthvIkAyika, vanaspatikAyika, dvendriya, teMndriya, aura caundriya yoniyAM / ye yoniyA~ apane bhedoM sahita 58 lAkha kI saMkhyA meM hotI haiN| tIna taraha ke pAtroM ko dAna dene vAlA, ina yoniyoM ko kadApi dhAraNa nahIM karatA / suddha sakti saMjuktaM, suddha tatva prakAsakaM / te narA duHSa hInasya, pAtra dAna rato sadA // 269 // samyaktva se jagamaga are ! jinake hRdaya ke vAsa haiM / jo nityaprati pratinimiSa karate, zuddha tatva prakAza haiM || jo dAna dene meM sadA rahate bhalI vidhi lIna haiM / ve jIva hojAte sakala, mAnava - dukhoM se hIna haiM // jo zuddha samyaktva ke dhArI haiM; zuddhAtma tatva kA prakAza karane vAle haiM aura nirantara jo dAna dene meM tallIna rahA karate haiM, aise puruSa zreSTha mAnava yoni meM jo duHkha uThAnA par3ate haiM, unase bilakula chUTa jAte haiM; unheM mAnavayoni meM phira duHkha kA anubhava nahIM karanA par3atA / Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- samyak AcAra ................. [147 pAtra dAnaM ca catvAri, nyAna AhAra bheSajaM / abhayaM ca bhayaM nAsti, dAna pAtra sadA budhai // 270 // yaha dAna kara detA hai, mAnava ke bhayoM kA nAza hai / karatI hai vidvat rAzi isase. dAna meM vizvAsa hai / / hai jJAnadAna prathama, dvitiya AhAradAna mahAna hai / auSadha tRtIya sudAna, cauthA dAna abhaya sujAna hai| pAtroM ko jo dAna diyA jAtA hai vaha cAra prakAra kA hotA hai (1) jJAnadAna (2) AhAradAna (3) auSadhidAna (4) abhayadAna | ye dAna manuSyoM ko bhaya se rahita banA dete haiM, ata: jo vidvAna hote haiM, ve sadA hI dAna dene kI bhAvanA kiyA karate haiM / nyAna dAnaM ca nyAnaM ca, AhAra dAna AhAra yaM / avAdhaM bheSajascaiva, abhayaM abhaya dAna yaM // 271 // re ! jJAnadAna pradAna karatA, jJAniyoM ko jJAna hai / AhAra se AhAramaya, rahatA sadaiva nidhAna hai| bhaiSajyadAnI nara na rahatA, hIna, kSINa, malIna hai / rahatA abhayadAnI sadA hI. re ! bhayoM se hIna hai // jJAnadAna dene se usa bhava meM anatajJAna kI pragati hotI hai; AhAradAna dene se bhavana anna aura khAdyapadAtha se paripUrNa rahatA hai; auSadhidAna dene se tana niroga aura svastha banA rahatA hai tathA abhayadAna dene se dAnI ke samasta prakAra ke bhaya nimUla ho jAte haiN| itanA hI nahIM, parabhava meM nirbhaya yoniyoM ko prApta karatA hai| Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] .................. . samyaka AcAra pAtra dAnaM ca sudhaM ca, karma vipati sadA budhai / je narA dAna ciMtate, avirata saMmika dimTataM // 272 // vijJo ! suno jo puruSa dete, pAtradAna mahAna haiM / unake sabhI agha TUTa jAte, lauha-baMdha samAna haiN| jisake hRdaya meM dAna kI, sadbhAvanAmaya sRSTi hai| vaha puNyavAna sujAna hI re ! avrata samyagdRSTi hai| pAtra dAna se prAtmA ke sAtha baMdhe hue karma ekadama kSaya ho jAte haiN| jo manuSya isa pAtra dAna ke cintavana meM lIna rahate haiM, vAstava meM ve hI puruSa atrata samyagdRSTI kahalAne ke yogya huA karate haiN| pAtra dAnaM baTa bIja, dharanI vRddhati jetavA / nyAna vRddhati dAnasva, dAlaM ciMtA sadA budhai // 273 // yaha pAtra dAna suno sumati. vaTa vIja kA upamAna hai| jo kSoNi meM jAkara nikalatA, bana viTapa asamAna hai| yaha dAna vRddhiMgata banAtA, jJAna kA AgAra hai / bahatI hai budhajana ke hRdaya meM, nityaprati yaha dhAra hai| pAtroM ko diyA huA dAna ThIka vaTa bIja ke sadRza huA karatA hai / jisa taraha vaTa kA bIja dekhanemeM to choTA hotA hai, kintu bhUmimeM boye jAne ke pazcAta jisa taraha vaha eka vizAla vaTa vRkSa ke rUpameM bAhara nikalatA hai, usI taraha pAtra dAna dekhane meM to kucha nahIM mAlUma par3atA, kintu diye jAne ke pazcAt vaha bhI vaTa vRkSa kI nAIM jJAna kA vizAla rUpa dharakara,phalatA-phUlatA aura pathikoM ko apanI zItala chAyAmeM Azraya detA hai| ata: jo buddhimAna puruSa hote haiM, ve hamezA hI pAtroM ko dAna dene kA cintavana kiyA karate haiN| Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [149 pAtra dAna moSya mArgasya, kupAtraM duragati kAranaM / vicAranaM bhavya jIvAnaM, pAtra dAna rato sadA // 274 // satpAtradala ko dAna denA, mokSa kA AdhAra hai / duSpAtra dala ko dAna denA, are ! durgati dvAra hai / / isaliye bhavyoM ko sadA, yaha dhyAna denA cAhiye / satpAtra jo ho basa unhIM ko, dAna denA cAhiye / jahAM satpAtroM ko dAna denA mokSa kA kAraNa hai, vahAM ho kupAtroM ko dAna denA durgati kA kAraNa huA karatA hai| ata: viveko puruSoM ko cAhiye ki dAna dene ke pahile ve dekha leM ki jisa puruSa ko ve dAna de rahe haiM, vaha pAtroM kI tIna koTiyoM meM se kisI koTi kA pAtra hai athavA nhiiN| yadi vaha pAtra kupAtra ThaharatA hai to unheM use kadApi dAna na denA cAhiye / kupAtra kuguru kudeva uktaM ca, kudharma proktaM sadA / kuliMgI jina drohI ca, mithyA duragati bhAjana // 275 // jo mRr3ha karate re ! kudharmoM kA sadA upadeza haiM / sarvajJadrohI jo are ! jinake kuliMgI veza haiN| jo narka ke AdhAra durgatimUla haiM dukhadhAma haiN| ve pAtratA se hIna haiM, duSpAtra unake nAma haiN| jo kuguru kudeva yA kudharma kI upAsanA karane kA upadeza dete haiM yA unakA kathana karate haiM; jinake kubheSa haiM; jo jinadrohI haiM aura apane ziSyoM ko va svayaM ko jo durgati meM le jAne vAle haiM, aise puruSa kupAtroM kI koTi meM Ate haiN| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] samyak AcAra kupAtra dAna kA phala jasya dAnaM ca vinayaM ca, kunyAna mUDha disTataM / tasya dAna ciMtanaM yena, saMsAre duSa dArunaM // 276 // duSpAtra dala ko dAna denA, re ! mahA ajJAna hai / duSpAtra dala kI vinaya karanA, re ! asat zraddhAna hai || duSpAtra dala kI pAtratA, duSpAtra dala kA citavana | karatA hai dAruNa duHkha se, paripUrNa saMsRti kA sRjana // kupAtroM ko dAna denA, unakI vinaya karanA, yaha saba mUDhadRSTitA hai| jo koI aise puruSa ko apane dAna kA pAtra banAne kA citavana karatA hai, vaha saMsAra meM anantakAla taka dAruNa dukha uThAtA hai| 1 pAtratA aura kupAtratA meM bheda pAtra apAtra vizeSatvaM, pannaga gavaM ca ucyate / tRNa bhuktaM ca dugdhaM ca, dugdha bhuktaM viSaM punaH // 277 // jisa bhA~ti hotI sarpiNI, aura gau are ! asamAna haiM / hote haiM pAtra kupAtra meM, usa bhA~ti bheda mahAna haiM / gau ghAsa khAtI, kintu detI nitya mIThA dugdha haiM / sarpiNi ugalatI garala, pItI yadapi dugdha vizuddha hai // pAtra aura kupAtra paraspara usI taraha bhinna huA karate haiM, jisa taraha gau aura sarpiNI / gAya tRNa khAtI hai para usake badale meM mIThA dUdha detI hai, sarpiNI dUdha pItI hai para usake badale viSa kA vamana karatI hai, jo manuSyoM ke liye prANaghAtaka hI siddha hotA hai / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra pAtra dAnaM ca bhAvena, mithyA disTI ca suddhaye / bhAvanA suddha samapUranaM, dAnaM phalaM svarga gAminaM // 27 // re ! dAna ke sadbhAva ko, hotI hai vaha zubha pratikriyA / isase patita se patita, bana jAtA hai pAvanatama hiyA / / jo dAna ke sadbhAva se paripUrNa, samakitavAna haiM / ve nara nizaMkita prApta karate, svarga saukhya mahAna haiM / satpAtroM ko dAna dene kI bhAvanA karane se midhyAdRSTi manuSyoM ke antara se bhI aMdhakAra kA pardA haTa jAtA hai aura ve patita se pAvana bana jAte haiN| jo manuSya dAna dene kI bhAvanA se paripUrNa rahate haiM, ve nizcaya hI svarga ke sukhoM ko prApta karate haiM / pAtra dAna rato jIvA, saMsAra duSya nipAtate / kupAtra dAna rato jIvA, naraya patitaM te narA // 279 // satpAtradala ko dAna dene meM, sadA jo lIna haiM / ve puruSa bana jAte niyama se, bhava duHkhoM se hIna haiM / jo puruSa dete re ! kupAtroM ko. caturvidhi dAna haiM / patitonmukha ho bhogate ve, narka-duHkha mahAna haiN| jo manuSya satpAtroM ko dAna dene meM tallIna rahA karate haiM, ve saMsAra ke dukhoM ko cUrNa kara, unase rahita ho jAte haiM, para jo puruSa kupAtroM ko dAna diyA karate haiM, ve nizcaya hI narka ke kUpa meM girakara, bhayaMkara se bhayaMkara dukha uThAte haiM / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152] samyak AcAra pAtra dAnaM ca prati pUrna, prAptaM ca paramaM padaM / suddha tatvaM ca sArdhaM ca, nyAna mayaM sArdhaM dhurva // 280 // yaha pAtradAna mahAna zubha, atizaya sukhada sukha-sAra hai / hotA hai isase prApta, cira sukha-zAnti kA AgAra hai / AgAra ? vaha jisameM ki karatA, Atma-pada killola hai / jisameM ramaNa karatA nirantara, jJAna dhruva anamola hai // to sho she sho tIna taraha ke uttama, madhyama, va jaghanya pAtroM ko dAna dene kA utkRSTa phala usa avicala sukha kI prApti hai, jo mukti-saukhya kahalAtA hai| jahA~ AvAgamana ke baMdha kaTa jAte haiM aura puruSa pUrNa svAdhIna hokara ananta sukha ke nandana vipina meM vihAra karatA hai| yaha sukha zuddha Atmika tatva sahita hotA hai aura usameM anantajJAna killola kiyA karatA hai| pAtraM pramodanaM kRtvA, trilokaM muda ucyate / jatra jatra utpAdyate, pramodaM tatra jAyate // 28 // jo pAtradala ko dekhakara, pAtA pramoda apAra hai| vaha puruSa bana jAtA, trilokoM ke gale kA hAra hai| jisa loka ko karatI haiM jAkara, ye vibhUti nihAla haiM / usa loka ke aMtara unheM, A DAlate vara-mAla haiN|| jo puruSa satpAtroM ko dekhakara harSavibhora ho jAte haiM, tribhuvana talI bhI unako dekhakara phUlI nahIM samAtI arthAta unake darzana se bhI jagatraya meM Ananda hI Ananda barasatA hai| ve dAnI jIva jahA~ jahA~ janma lete haiM, unake darzanoM se vahAM vahAM hI pramoda utpanna hotA hai aura unheM loka ke aMtaratama kA ananta mneha prApta hotA hai| Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [153 pAtrasya abhyAgataM kRtvA, trilokaM abhyAgataM bhavet / jatra jatra utpAdyate, tatra abhyAgataM bhavet // 282 // jo pAtra-dala kA mudita ho, karatA mahA Atithya hai / usa puruSa kA tribhuvana talI, Atithya karatI nitya hai // jisa loka meM jA ye puruSa, lete bimala avatAra haiM / usa loka ke banate nizaMkita, ve hRdaya ke hAra haiM / jo satpAtroM ko dekhakara, unakA sammAna karate haiM; unakI atithi ke samAna vinaya karate haiM, unako trailokya meM vinaya aura sammAna prApta hotA hai| jahA~ jahA~ ve puNyavAna jIva utpanna hote haiM, vahIM vahIM loka unheM apanA atithi samajhane meM apanA saubhAgya mAnate haiM aura unheM asAdhAraNa Atithya bheMTa karate haiN| pAtrasya ciMtanaM kRtvA, tasya ciMtA sa ciMtaye / cetayaMti prAptaM vRddhiM, pAtra ciMtA sadA budhai // 283 // jo pAtradAna ucitavana meM, nitya rahatA cUra hai / zubha bhAva se usakA hRdaya, rahatA sadA bharapUra hai / / caitanya ko vaha nara banAtA, bhalIvidhi upabhogya hai| satpAtradala ke lAbha kA, zubha cintayana hI yogya hai // jo manuSya pAtradAna ke citavana meM lavalIna rahA karatA hai, usakA hRdaya hamezA zubha bhAvoM se bharA rahatA hai / "mujhe saumya pAtra ko dAna dene kA avasara kaba mile" aisI bhAvanA karane vAlA apanI AtmA ke caitanya guNa kA sabase acchA upayoga karatA hai, yaha eka mAnI huI bAta hai| ata: vidvAnoM ko dAna dene kI bhAvanA hamezA rakhate rahanA caahiye| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155] samyak AcAra kupAtraM abhyAgataM kRtvA, durgati abhyAgataM bhavet / mugati tatra na disTaMte, durgatiM ca bhave bhave // 284 // jo puruSa karate re ! kupAtroM kA atithi-satkAra haiM / ve kholate apane liye, durgati-bhavana kA dvAra haiM // duSpAtra dala ko dAna dene meM, kugati hI kugati hai / milatI nahIM, isa dAna se re ! bhUlakara bhI sugati hai / / jo manuSya kupAtroM ko dekhakara, unakA Atithya karatA hai; unakA satkAra kara unheM vinayapUrvaka dAna dene kA ciMtavana karatA hai, usakA janma janma meM durgatiyoM ke rUpa meM mahAna Atithya hotA rahatA hai| marane ke bAda use acchI gati ke phira darzana nahIM hote| hA~, durgatiyAM usakI dRSTi ke sammukha avazya banI rahatI haiM / kupAtraM pramodanaM kRtvA, indrI ityAdi thAvaraM / tiriyaM naraya pramodaM ca, kupAtra dAna phalaM sadA // 285 // jo nara kupAtra viloka kara, pAte mahAna pramoda haiM / ve jIva usa bhava meM are! banate daridra nigoda haiN| pAte haiM ve bhI moda, para kisa yoni meM, kucha jJAta hai ? usa yoni meM jo, narka, tiryak nAma se vikhyAta hai // jo manuSya kupAtroM ko dekhakara, harSavibhora ho jAte haiM, ve marane ke pazcAta ekendriya sthAvara paryAya meM janma lete haiN| unako bhI kisI vastu ko dekhakara, pramoda kI sRSTi hotI hai, pramoda barasatA hai| para kahAM ? kisa loka meM ? tithaMca yoni meM ! narka loka meM !! . Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra pAtra dAnaM ca suddhaM ca, dAtraM suddha sadA bhavet / tatra dAnaM ca uktasya, suddha disTI sadA mayaM // 286 // to sho sho satpAtradala ko dAna denA, puNyavaMdha mahAna hai / isase hRdaya dAtAra kA hotA, vimala amlAna hai| jisa bhAMti darzana, mokSa-sukha kA mUla hai, AdhAra hai / yaha pAtra-dAna usI taraha re ! mokSa-sukha kA dvAra hai // pAtradAna denA mahAna puNya baMdha kA kAraNa hai| isase dAtAra kA hRdaya saba maloM se rahita hokara zuddha bana jAtA hai aura usake liye mokSa kA daravAjA khula jAtA hai| jisa taraha zuddha samyagdarzana mokSa prApti kA sAdhana mAnA gayA hai, usI taraha satpAtra dala ko dAna denA bhI mokSaprApti kA eka amogha upAya hai| pAtra siSyAM ca dAtrasya, dAtra dAnaM ca pAtra yaM / dAtra pAtraM ca suddhaM ca, dAnaM nirmalataM sadA // 287 // satpAtra ko dAtAra detA, re ! jahAM zubha dAna hai / milatA use usase vahIM, upadeza zuddha mahAna hai // hotA jahA~ satpAtra, hotA jahAM zubha dAtAra hai / yaha dAna ho jAtA vahA~, cira-saukhya-pArAvAra hai / / jahAM dAtAra, satpAtra ko kisI prakAra kA dAna detA hai, vahAM use satpAtra se kaI prakAra kI uttama zikSAyeM bhI prApta hotI haiN| jisa jagaha dAtAra aura pAtra donoM eka nirmala svabhAva vAle mila jAte haiM, vahA~ dAna apUrva zAzvata sukha kA rUpa dhAraNa kara letA hai| Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156] samyak AcAra dAtraM suddha mAmaktaM, pAtraM tatra pramodanaM / dAtra pAnaM ca suddhaM ca, dAna nirmalataM sadA // 288 // dAtAra yadi zuci zuddha nirmala dRSTi kA satpAtra hai / to pAtra kA AlhAda se, paripUrNa banatA gAtra hai / / yadi pAtra aura dAtAra donoM, zuddha samakitavAna haiM / to dAna ke pariNAma, re ! niHzaMka dhauvya mahAna haiN| yadi dAna dene vAlA zuddha samyagdarzana kA dhArI hai, to dAna lene vAle pAtra ko use dekhakara atyaMta hI pramoda hotA hai| jisa sthala para dAtAra aura pAtra donoM zuddha samyagdRSTi mila jAte haiM usa jagaha dAna mahAna nimala. puNya aura dhrava svarUpa dhAraNa kara letA hai| pAtraM jatra suddhaM ca, dAtraM pramoda kAralaM / pAtra dAtra suddhaM ca. uktaM dAna jinAgamaM // 289 // yadi pAtradala satpAtra, nirmala zuddha samyagdRSTi hai / dAtAra ke hotI hRdaya meM, moda kI sadRSTi hai| jisa jagaha dAtA, pAtra donoM pakSa, pUrNa samAna haiM / re usa jagaha hI 'dAna' hai, kahate virAga mahAna haiN| jahA~ dAna kA lene vAlA pAtra zuddha samyagdRSTi hotA hai, vahAM dAna dene vAle kA aMtastala pramoda se bhara jAtA hai| pAMcoM indriyoM ko nisteja banA dene vAle zrI vItarAga prabhu kahate haiM ki jahA~ dAtA aura pAtra parampara pramoda utpanna karane vAle hote haiM, vahAM hI vAstavika 'dAna' kA AdAna-pradAna hotA hai| I tho she & Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra mithyAdisTI ca dAnaM ca pAtraM na gRhite punaH / yadi pAtraM gRhite dAnaM, pAtra apAtra ucyate // 290 // dAtAra mithyA - dRSTi hai to, pAtra kA yaha dharma hai / yaha dAna kyoMki adharma hai ! letA kisI vidhi dAna hai / vaha nara apAtra mahAna hai || vaha dAna asvIkRta kare. yadi pAtra mithyAdRSTi se, to vaha nahIM hai pAtra re ! yadi dAna karane vAlA puruSa midhyAdRSTi hai; usako apane Atma tatva meM pratIti hone kI apekSA para par3hArthoM meM zraddhAna hai, to dAna lene vAle kA yaha kartavya hai ki yadi vaha vAstava meM dAna kA supAtra hai, to usa midhyAdRSTi ke dvArA diye jAne vAle dAna kI vaha kadApi aMgIkAra na kreN| yadi vaha dAna usa pAtra ke dvArA grahaNa kiyA jAtA hai, to yaha sunizcita hai vaha pAtra, pAtra nahIM apAtra hai / yAne bAhira se vaha pAtra kA lakSaNadhArI avazya mAlUma par3atA hai, kintu aMtaraMga meM vaha pAtratA se bilakula zUnya hai / " mithyA dAna viSaM proktaM ghRtaM dugdha vinAsaye / nIca saMgena dugdhaM ca guNaM nAmanti yatpunaH // 299 // [157 jisa bhAMti viSa saMyoga se, ghRta dugdha hote nAza haiM / usa bhAMti midhyAdAna se, hote sujana ! bahu trAsa haiM | jo mUr3ha mithyAdRSTi se lete kisI vidhi dAna haiM / ve bhI usI hI mA~ti, bana jAte kumati ajJAna haiM // jisa prakAra viSa, ghI yA dUdha meM milakara una padArthoM kA sarvanAza kara detA hai, usI prakAra midhyAdRSTiyoM dvArA saMkalpa kiyA huA yA diyA huA yaha midhyAdAna, jisa kisI pAtra ke hAtha meM par3a jAtA hai, usI pAtra kA vaha sarvasva dhUla meM milA detA hai| jo mUrkha, midhyAdRSTiyoM kA diyA huA dAna grahaNa karate haiM, ve usake prabhAva se usa midhyAdRSTi ke samAna hI ajJAna aura mUDhamati bana jAte haiM / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] samyak AcAra midhyAdRSTiyoM kA dAna mithyAdisTI saMgena, guNaM nirgunaM bhavet / mithyAdisTI jIvasya, saMgati tajaMti te budhAH // 292 // re ! mUr3ha kA sahavAsa hotA, isa taraha anudAra hai / guNa aguNa banajAte hRdaya banatA malina savikAra hai || isaliye jo vidvAna haiM, unakA yahI basa dharma hai / ve mUr3ha-saMgati chor3a deveM, kyoMki vaha apakarma hai // midhyAdRSTiyoM ke saMsarga meM rahane se, manuSya ke guNa avaguNoM meM parivartita ho jAte haiM aura vaha bhI una midhyAdRSTiyoM sA hI ajJAna bana jAtA hai| ataeva buddhimAnoM ko ucita hai ki ve una puruSoM kI, jinako ki sacce Ama sacce guru va sacce AgamoM para zraddhAna nahIM hai yA jinheM svayaM apane AtmA para pratIti nahIM hai aura vAhya pudgala padArthoM meM jinheM vizvAsa hai, saMgati bhUlakara bhI nahIM kreN| mithyAtI saMgate jena, duragati bhavati te narA / mithyA saMga vinirmuktaM, suddha dharmarato sadA // 293 // sahavAsa haiM / jo jIva mithyAdRSTi kA karate are ! ve bhogate agaNita samaya taka narka meM bahutrAsa haiM / mithyAtviyoM kA saMga isase, re! sadA hI heya hai / zuddhAtmA meM lIna ho tU, basa isI meM zreya hai | jo puruSa bhUlakara bhI midhyAdRSTi mAnavoM kI saMgati karate haiM aura unake saMga vicarate haiM, ve aneka bhavoM taka durgati ke cakra meM par3akara apane ko naSTa kiyA karate haiN| ataeva jIvana kA zreya isI meM hai ki midhyAdRSTiyoM kI saMgati chor3akara, manuSya apanI AtmA meM Asakti utpanna kare aura nirantara usI kI arcanA meM lIna rahe / Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [159 mithyA maMga na kartavyaM, mithyA vAma na vAmitaM / darohi tyati mithyAtvaM, demo tyAgaMti tiktayaM // 294 // mithyAtva kA sahavAsa karanA, re kadApi na iSTa hai| mithyAtva se aMtara sajAnA, re ! mahAna aniSTa hai / / mithyAtva-vairI kA kadApi, na nAma lenA cAhiye / jisa deza meM hoM mUda, usameM paga na denA cAhiye / / mithyAtva kA yA midhyAdRSTiyoM kA kadApi bhI saMga nahIM karanA cAhiye; mithyAtva se raMgI huI kisI bhI vAsanA ko kabhI bhI hRdaya meM sthAna nahIM denA cAhiye aura jisa deza meM yA jisa kSetra meM ye mUrkha loga basate hoM, usa deza yA usa kSetra meM jAne ke liye kabhI pada bhI nahIM bar3hAnA caahiye| mithyA dUrehi vAcate, mithyA saMga na disTate / mithyA mAyA kuTumbasya, tikte virace sadA budhai // 295 // mithyAtva se vijJo! sadA hI, dUra rahanA cAhiye / mithyAtva kI jaladhAra meM, par3akara na bahanA cAhiye / mithyAtva-mAyA-kIca se re ! jo sanA parivAra hai / usakA kadApi na saMga ho, kevala isI meM sAra hai| mithyAtva yA mithyAtvI ko dUra hI se soca samajha lenA cAhiye; usI dina ke prabhAta ko sarvottama samajhanA cAhiye, jisa dina ina mUkhoM se bheMTa na ho| mithyA aura mAyAcAra se sanA huA jo kuTumba ho, usase sarvadA dUra hI rahA jAya, isI meM vidvAna gaNa sAra samajhate haiN| Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160] samyak AcAra mithyAtaM paraM duSyAnI, samiktaM paramaM suSaM / mithyA mAyA tyaktaMti suddhaM samikta mArdhayaM // 296 // mithyAtva dukha kA sindhu hai, mithyAtva dukha kA mUla hai / samyaktva sukha kA kendra hai, samyaktva sukha kA phUla hai / isaliye yaha hI ucita hai, mithyAtva-mala kA tyAga ho / samyaktva ko dRr3hatama banAne meM, jagata kA rAga ho / AtmA ko chor3akara pudgala padArthoM ko sArabhUta samabhakara unakI pUjA karanA, yahI mithyAtva saba se bar3A dukha hai| aura Atma tatva ko hI mokSa kA sAdhana samajhakara, usI meM tallIna rahanA, yahI samyaktva sabase bar3A sukha hai ata: vivekI purupoM ko cAhiye ki ve duHkha ke dvAra mithyAtva kA varjana kara deM aura sukha ke samudra samyaktva ko apanA pragAr3ha mitra-apane jIvana kA sAthI banAveM / rAtri-bhojana tyAga anastamitaM ve ghaDiyaM ca, suddha dharma prakAsaye / sAdhaM suddha tatvaM ca, anastamita rato narA // 297 // sUryAsta ke do ghar3I pahile hI, jo nara vidvAna haiM / ve pUrNa kara lete haiM apanA, nitya bhojana-pAna haiN| karate haiM isase ve jahAM, tatvArtha meM zraddhAna haiM / nija AtmA kA ve vahA~, karate prakAza mahAna haiN| jo manuSya viveka aura aviveka ko samajhate haiM, ve sUrya asta hone ke do ghar3I pahile hI apanA sandhyA kA dainika bhojana samApta kara lete haiN| isa sUryAsta ke pahile bhojana karane se, jahAM ve tatvoM meM apanI pragAr3ha zraddhA prakaTa karate haiM, vahA hI zuddhAtma dharma kA bhI ve eka anupama prakAzana karate haiM aura isa taraha dharma ke pracAra meM bahumUlya hAtha baMTAte haiN| Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra -161 anastamitaM kRtaM jena, mana vaca kAyaM kRtaM / suddha bhAvaM ca bhAvaM ca. anastamitaM pAlayet // 298 // mana, vacana,tana se tyAga jisane,rAtri bhojana kara diyA / sad zreSTha bhAvoM se samajha lo, hRdaya usane bhara liyA // usakA ahiMsA dharma meM re ! pUrNatama zraddhAna hai / vaha rAtri-bhojana-tyAga kA, sAdhaka mahAna, mahAna hai // jisa puruSa ne mana se. vacana se aura tana se rAtri bhojana kA tyAga kara diyA, usane zuddha aura nirmala bhAvoM se apane hRdaya ke sarovara ko otaprota kara liyA ! vaha zuddha ahiMsA dharma kA pAlane vAlA hai aura yadi koI vAstava meM hI rAtribhojana kA tyAga karane vAlA puruSa hai, to vaha hai / anastamitaM jena pAlaMte, vAsI bhojana tiktaye / rAtri bhojana kRtaM jena, bhuktaM tasya na suddhaye // 299 // jo puruSa karate, rAtri-bhojana-tyAga kA haiM AcaraNa / unako ucita hai ve nahIM, khAveM kabhI bAsA azana / jo jIva bAse azana kA. karate are ! vyavahAra haiM / ve rAtri-bhojana-tyAga kA, karate na pUrNAcAra haiN| jo manuSya rAtri meM bhojana na karane kA vrata ThAna cuke haiM, unako cAhiye ki ve eka dina pUrva kA banA huA yA rAta meM banA huA bAsA anna bhI nahIM khAveM / jo manuSya bAse anna ko grahaNa karate haiM, ve samyaka vidhi se rAtribhojana-tyAgI haiM, yaha kadApi nahIM kahA jA sktaa| Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] samyak AcAra khAdaM svAdaM pIvaM ca, lepaM AhAra krIyate / vAsI svAda vicalaMte, tiktaM anastamitaM kRtaM // 30 // jokhAdya,svAda auledya, peyoM-sA kisI vidhi kA azana / karate nahIM sUryAsta ke pIche, kisI vidhi se grahaNa / / bAse yA vikRta anna ko bhI, jo na khAte neka haiM / ve rAtri-bhojana-tyAga vrata ko. pAlate saviveka haiM / rAtri bhojana tyAga se kyA tAtparya ? tAtparya yahI ki manuSya ko mUryAsta hone ke do ghar3I pahile hI khAdya, svAdya, lehya aura peya, jo yaha cAra prakAra kA bhojana hai, use mamAna kara lenA cAhiye / jo manuSya ina cAra bhojanoM meM se avadhi ke bAda kisI bhI bhojana ko grahaNa nahIM karatA hai, yA bAsA, gA jisakA svAda bigar3a gayA hai, esa anna ko nahIM khAtA hai, vahI manuSya vAstava meM rAtri bhojana kA tyAgI kahA jA sakatA hai| anastamitaM pAlitaM jena, rAgAdi doSa vaMcitaM / suddha tatvaM ca bhAraM ca, maMmika diSTI ca pasyate // 301 // jo puruSa karatA rAtri meM, koI na bhojana pAna hai / vaha rAgadveSoM ko nahIM, detA hRdaya meM sthAna hai / / zuddhAtma ke hI cintavana meM, jisa puruSa kA rAga hai / usahI vivekI jIva kA basa, rAtri-bhojana tyAga hai / / jo rAtri bhojana kA sarvathA tyAga kara detA hai, usa puruSa meM phira rAgadveSa Adika doSa nahIM dikhAI dete haiN| eka mAtra zuddhAtma tatva kI bhAvanA karanA hI usa puruSa-zreSTha kA kartavya ho jAtA hai aura vaha usI kI arcanA meM tallIna rahatA hai / ataH rAtri bhojana tyAgI kA yaha eka vizeSa guNa hotA hai ki vaha AtmA kA ananya pujArI aura zuddha samyaktva kA dhArI hotA hai / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra . ....... [163 suddha tatvaM na jAnate, na maMmiktaM suddha bhAvanA / srAvakaM jatra na utpAdaMte, anastamitaM na suddhaye // 302 // tatvArtha kyA hai, re ! jise, isakA na kucha bhI bhAna hai / zuddhAtma-samakita bhAvanA se, jo nipaTa anajAna hai // vaha purupa zrAvaka ke guNoM se, sarvathA hI hIna hai / re ! rAtri-bhojana tyAga usakA. doSayukta malIna hai| zuddha natva kA kyA mvarUpa hai yA zuddha samyaktva kI bhAvanA kA kisa prakAra ArAdhana kiyA jAtA hai, jise yaha kucha bhI nahIM mAlUma, vaha purupa na to zrAvaka yA sadgRhastha kahalAne yogya hai, na koI yaha kaha sakatA hai ki vaha samyaka vidhi se rAtri bhojana kA tyAgI vrato purupa hI hai| tAtparya yaha ki rAtri bhojana tyAgI puruSa ko zuddha samyagdarzana kA dhArI honA hI cAhiye / je narA suddha diSTI ca. mithyA mAyA na disTate / devaM guraM sutaM zuddhaM, mamattaM anastamitaM vrataM // 303 // jo Atma-niSThAvAna haiM, jo jIva samakita-dRSTi haiM / mithyAtva mAyAcAra kI, jinake na ura meM sRSTi haiM / sadeva, guru aura zAstra meM, jinako amiTa zraddhAna hai / re ! rAtri bhojana tyAga unakA hI,saphala matimAna hai / / jo manuSya zuddha samyagdarzana ke AbhUpaNa se vibhUpita rahate haiM; mithyAtva yA mAyAcAra jinheM chUkara bhI nahIM jAnA aura macce deva, sacce guru va sacce zAstra meM jinheM amiTa zraddhAna rahatA hai, vahI purupa adhikArapUrvaka yaha kaha sakane meM samartha ho sakate haiM ki hama rAtri-bhojana-tyAga vrata ko dhAraNa karane vAle haiN| Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165] . ........... .......... samyak AcAra chane hue jala kA pAna pAnI gAlitaM jenApi, ahiMsA citta saMkaye / vilachitaM suddha bhAvena, phAsU jala nirodhanaM // 304 // jisako ahiMsA dharma meM, anurAga hai-zraddhAna hai| vaha satpuruSa basa chAnakara. karatA sadA jalapAna hai / / vilachana kriyA kA nitya vaha. karatA vimala vyavahAra hai / prAsuka salila ko DhAMkakara rakhatA sadA avikAra hai / / jisake manameM yaha bhaya rahatA hai ki mujhase pramAda vaza yA jAnabUjhakara dIna prANiyoM kI hiMsA na ho jAye, vaha hamezA pAnI ko chAnakara hI pItA hai tathA anya anya upayogoM meM lAnA hai| jisa jalAzaya se pAnI nikAlA jAtA hai, pAnI chAna lene ke bAda, usI jalAzaya meM vaha usa channe meM Aye hue jIvoM ko pahu~cA detA hai| yaha vilachanakriyA kahalAtI hai| vizeSa sAvadhAnI rakhane ke liye vaha lavaMga Adi kasAyale dravyoM se pAnI ko garma kara prAsuka bhI banA letA hai aura koI cIja usameM gira na par3a, imaliye vaha use hamezA DhAMkakara hI rakhatA hai| jIva ravyA SaT kAyasya, saMkaye suddha bhAvanaM / srAvagaM sudha diSTI ca, jalaM phAsU pravartate // 305 // jo zrAvikocita guNoM kA, paripUrNa zuddha nidhAna hai / samyaktva se jisakA hRdaya, prajvalita sUrya samAna hai| SaTakAya jIvoM kI surakSA, mAtra jisakA dhyeya hai| prAsuka salila ko hI banAtA, vaha puruSa nija peya hai / pRthvI kAyika, jala kAyika, vAyu kAyika, agnikAyika, vanaspati kAyika, tathA trasakAyika ina chaha kAya ke jIvadhAriyoM ke prANa bacAne ke liye, samyagdarzana se vibhUSita zrAvaka apane nityaprati ke upayoga meM nirantara prAsuka jala kA hI sevana karatA hai| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - samyak AcAra jalaM suddhaM manaH suddhaM ca ahiMsA dayA nirUpanaM / suddha disTI pramANaM ca, avrata srAvaga ucyate // 306 // jo satpuruSa karatA nirantara, zuddha jala kA pAna hai / mana - zuddha ho vaha jIva bana jAtA, ahiMsA - prANa hai || jo zuddha jala vyavahAra karatA, vahI samakitavAna hai / avratI samyagdRSTi kI bhI yahI sat pahicAna hai || zuddha jala pIne se mana zuddha bana jAtA hai aura zuddha mana hI ahiMsA aura dayA kA nirUpaNa karane vAlA huA krtaa| jo manuSya zuddha jala kA arthAna chane hue aura prAsuka jala kA vyavahAra karatA hai, vahI niyama se zuddha dRSTi aura vahI niyama se atI zrAvaka kahA jAtA hai / azuddha karmoM ko chor3akara samyak SaTkarmoM kA niyama se pAlana avirataM srAvagaM jena, SaT karma pratipAlaye / SaT karma dvividhascaiva, suddhaM asuddha pasyate // 307 // [165 hote haiM atrata - zuddha dRSTI, jo gRhastha mahAmanA / bhavyo suno, SaTkarma kI, karate satata ve sAdhanA // SaTkarma haiM do bhAMti ke kahate anUpa jinendra haiM / haiM prathama zuddha, dvitiya apAvana, malinatA ke kendra haiM | jo ta samyagdRSTi zrAvaka hote haiM, ve nityaprati dainika ghaTkarma kA pAlana karate haiN| ye SaTkarma do koTi ke hote haiM / prathama zuddha aura dUsare zrazuddha / 1 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166] samyak AcAra suddhaM SaT karma jena, bhavya jIva rato sadA / asuddhaM SaT karma jena, abhavya jIva na saMsayaH // 308 // re ! zuddhatama SaTakarma meM, rahatA vahI nara lIna hai / jo mokSagAmI bhavya hai, ajJAna se jo hIna hai| jo azucitama paTakama meM, karatA sadA killola hai / vaha hai abhavya amokSagAmI, Apta vacana amola hai // . jinheM mokSa jAne kA saubhAgya prApta honA hai, aise ajJAna aMdhakAra se vihIna purupa to zuddha paTkarma ko samajhate haiM aura unameM lIna rahA karate haiM. kintu jinake bhAgya meM AvAgamana kA cakra hI likhA huA hai: mokSa kA sukha jinheM kabhI bhI prApta nahIM hogA, aise anya purupa azuddha paTkarmoM ke saMpAdana meM hI apanA samaya vyatIta kiyA karate haiM aura apane saMsAra ko bar3hAyA karate haiM / azuddha SaTa karma suddha asuddhaM proktaM ca, amuddhaM amAsvataM kRtaM / muddhaM mukti mArgamya, amuddhaM duragati bhAjanaM // 309 // jo haiM azuci SaTkarma, ve vijJo ! mahA apavitra haiM / ve azubha baMdhana hetu ke, pratyakSadarzI citra haiN| jo zuddha samyak karma haiM, ve mukti ke sopAna haiN| re ! azubhatama SaTkarma durgati hetu, duHkhanidhAna haiM / azuddha paTakama jo ki azuci paTakama bhI kahalAte haiM, mahAna apavitra hote haiN| ye zAzvata nahIM azAzvata hote haiM; sanAtana nahIM, kalpita hote haiM--gar3e hue hote haiN| zuddha SaTkarma jahA~ mukti ke mArga hone haiM, vahAM hI ye azuddha paTakarma durgatiyoM ke AdhAra huA karate haiN| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra amuddhaM proktaM scaiva, devali devapi jAnate / petraM anaMta hiMDate, adevaM deva ucyate // 310 // jo mandiroM kI mUrtiyoM ko, mAnate bhagavAna haiM / ve jIva karate haiM asamyaka , azubha karma mahAna haiM / / pASANa ko, jar3a ko are, jo deva kahakara mAnate / ve nara anaMtAnaMta yuga taka, dhUla jaga kI chAnate // mandiroM kI nRtiyoM ko yA pratimAoM ko sAkSAta bhagavAna mAnanA, yaha paTkarma ke prathama aMga 'devapUjA' kA asamyak rUpa hai, jo azuddha karma kI koTi meM AtA hai ! jo manuSya devatva se hIna aMdavoM ko deva kahakara pukAratA hai; unakI pUjA karatA hai, vaha ananta bAra janma dhAraNa karatA hai aura mRtyu ke mukha kA grAsa banatA hai| mithyA maya mUDha disTI ca, adevaM deva mAnate / parapaMcaM yena kRtaM mAI, mAnate mithyA disTitaM // 311 // mithyAtva mAyAcAritA ke, jo agAdha nidhAna haiM / ve hI aceta adeva ko, kahate are bhagavAna haiM / ina pattharoM ke devatAoM ke, jo vichate jAla haiM / phaMsatI hai mithyAdRSTi, jIvoM kI hI unameM mAla hai / jo mithyAtva aura mAyAcAra ke nidhAna hote haiM, ve aMdhavizvAsI hI 'pradevoM' ko deva kahakara mAnate haiN| ina pattharoM ke devatAoM ko prasanna karane ke liye jo prapaMca race jAte haiM, unameM bhI unhIM prANiyoM kI zreNiyoM phaMsatI haiM, jinakI AMkhoM para mithyAtva aura mAyAcAritA kI paTTiyA~ car3hI hotA hai aura jo samyaktva se hIna hubhA karate haiN| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] samyak AcAra graMthaM rAga saMjuktaM, kaSAyaM ca mayaM sadA / suddha tatva na jAnate, te kugaruM guru mAnate // 312 // dhana dhAnya Adi parigrahoM ke, jo vipula AgAra haiM / durdama kaSAyoM ke are jo, timirapUrNa bihAra haiM / jo zuddha Atmika tatva se, re! pUrNavidhi anajAna haiM / aise kuguru ko mUr3ha, sadguru mAna, dete mAna haiN| jo parigrahoM kI jaMjIroM se jakar3e huye haiM; kaSAyoM ke jhuNDa jina para madhumakkhiyoM ke samAna bhinabhinAyA karate haiM tathA zuddha tatva kyA vastu hai, isase jo bilakula anabhijJa haiM, aise kuguruoM ko, mRrva ajJAna loga guru mAna lete haiM aura unakI bhakti bhAva se pUjA vinaya karate haiN| yaha dUsarA asat SaTkarma kA aMga azuddha guru upAsanA hai / mithyA mAyA proktaM ca, asatyaM satya ucyate / jina drohI vacana lopaMte, kuguruM durgati bhAjanaM // 313 // mithyAtva-mAyAcAra kA, dete kuguru upadeza haiM / kahate asadtama kathana ko, ve kuguru satra sandeza haiN| sarvajJa vacanoM ko chapA, karate ki ve jina-droha hai| isa bhA~ti durgati-hetu hote. ye kusAdhu-giroha haiM / kuguru mithyAtva aura mAyAcAra se sanA huA upadeza janatA ko diyA karate haiM; jo asatya padArtha hai, unakA satya padArtha kesamAna ve vastusvarUpa samajhAyA karate haiM; sarvajJa, vItarAga aura hitopadezI prabhu ke kahe hue vacanoM kA ve lopa kiyA karate haiM, ata: sArI dRSTiyoM se kuguru, prANiyoM ko durgati pradAna karane vAle hI Thaharate haiN| Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra aneka pATha paThanaMte, baMdanA zruta bhAvanA / muddha tatva na jAnate, sAmAyika mithyA mAnate // 314 // cAhe anekoM pATha kA, nizidina paThana. pAThana karo / cAhe anekoM vaMdanAyeM bAMca, pUjAghara bharo // para yadi na tumako jJAta kyA. zuddhAtmA abhirAma hai / to yaha tumhArI bhakti, sAmAyika sabhI bekAma hai / / tIsarA nika karma hai sAmAyika ! aneka pATha par3ho-logoM ko par3hAo; vaMdanA karo-stuti karopUjA karoH bhAratI karo, kucha karo, kintu jaba taka tumheM zuddhAtmA kI anubhUti prApta nahIM hoto; tumhArA mana Atma-ramaNa kA rasAsvAdana nahIM karatA, tumhArA yaha kriyAkANDa ekadama bekAma hai / tumhArI mAmAyika pUrNatayA niSphala hai, kyoMki vinA AtmAnubhUti ke sAre kArya azuddha hI huA karate haiM / sho she sho maMjamaM asuddhaM jena, hiMmA jIva virodha / maMjama suddha na pasyaMte, te maMjama mithyA maMjamaM // 315 // basa jIva rakSA hI nahIM, saMyama nipaTa anajAna hai / nija Atma saMyama hI ki, saMyama pUrNa satya mahAna hai // jo Atma-saMyama pAla kara, karate na pUrNAcAra haiM / ve puruSa saMyama nAma para, racate asat saMsAra haiN| jo loga yaha samajhate haiM ki prANImAtra kA vadha nahIM karanA, eka yahI saMyama hai, dUsarA nahIM, ve loga ajJAna-aMdhakAra meM hai| unakA yaha saMyama azuddha yA apUrNa saMyama hai| apanI AtmA ke pariNAmoM meM vikRti utpanna nahIM hone denA, yahI Atma saMyama vAstava meM zuddha aura samyak saMyama hai| jo dainika SaTakarma kA caturtha aMga hai / jo purupa saMyama ke nAma para anyAnya karma karate haiM. ve saMyama kA bAhyAcaraNa hI karate haiM, aMtaraMga nahIM, aura isa taraha saMyama ke nAma para ve eka abhinaya kI hI mRSTi karate haiN| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] .. samyaka AcAra asuddha tapa taptaM ca, tIvra upasarga saha / suddha tatva na pasyaMte, mithyA mAyA tapaM kRnaM // 316 // cAhe anekoM bhA~ti ko, dAruNa tapazcaryA karo / upasarga jhelo, kAyaklezoM se, hRdastala ko bharo / para yadi na tumako jJAta kyA, tatvArtha sukha kA sAra hai / to yaha tumhArI tapazcaryA, eka mAyAcAra hai| kitanI hI bhAMti kI dAruNa se dAmaNa tapazcaryA karo; upasargoM para upasarga jhelo, kintu yadi tumheM zuddha tatva kA dhyAna nahIM hai; yadi tumhArI ina kriyAoM meM samyaktva kI puTa nahIM hai, to tumhArI yaha napazcaryA kevala mAyAcAra ke kevala bAhyADambara ke aura kucha nahIM hai| isa taraha kI tapazcaryA SaTkarma kA tapa nAma kA pAMcavA~ azuddha aMga hotA hai| dAnaM asuddha dAnasya, kupAtraM dIyate sadA / vrata bhagaM kRtaM mUDhA, dAvaM maMmAra kAranaM // 317 // jo bhI kupAtroM ko diyA jAtA. are nara dAna hai / vaha dAna kutsita dAna hai. yaha dAna azuci mahAna hai // usase patita banatA jahAM para, zuddha samyagdRSTi hai / karatA sRjana AvAgamana kI, vaha vahAM hI sRSTi hai // jo dAna kupAtroM ko diyA jAtA hai, vaha kabhI bhI zuddha nahIM hotAH vaha sarvadA azuddha hI huA karatA hai| aisA kupAtroM ko diyA huA dAna jahAM samyagdRSTi ke vratoM ko khaMDa khaMDa kara detA hai, vaha vahIM AvAgamana kA kAraNa bhI hotA hai, jisake kAraNa prANI ko anaMtAnaMta kAla taka saMsAra sAgara meM gote gvAnA par3atA hai| aisA dAna SaTkarma kA antima aga azuddha dAna kahalAtA hai| Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [171 ye SaT karma pAlaMte, mithyA anyAna disTate / te narA mithyAdisTI ca, saMsAre bhramanaM sadA // 318 // mithyAtva mAyAcAra se jo, pUrNa vidhi paripUrNa haiM / samyaka na, para SaTakarma karane meM, jo nitaprati cUrNa haiM / ve bheda-jJAna-vihIna mAnava, mUha mithyAdRSTi haiM / saMsAra meM ve nita basAte, duHkhapUrita sRSTi haiN| mithyAtva aura ajJAnatA se pUrNa jo purupa, kisI bhI taraha dainika paTkamoM ko pUrA karate haiM, va mahAna mithyAdRSTI hote haiM aura samyaktva se rina aura mithyAtva meM dRr3ha hone ke kAraNa ve hamezA saMsAra ke pAtra banA karate haiN| ye para karma jAnate, aneya vibhrama krIyate / mithyAta guru pasyaMte, durgati bhAjana te narA // 319 // agaNita bhramoM ke-vibhramoM ke, jo vizAla nidhAna haiM / isa bhAMti ke karate asata, paTakama jo ajJAna haiN| mithyAtta kA patthara gale se. bAMdhate ve mUha haiM / isa bhA~ti durgati-paMtha para, hote ve nara ArUr3ha haiM / / anekoM vibhramoM aura bhrAntiyoM se pUrNa jo paTa bhAti ke azuddha karmoM ko saMpAdana karane meM lage rahate haiM, ve murkha mahA ajJAna hote haiN| mithyAtva ke bhArI patthara ko gale se bAMdhakara, aise puruSa saMsAraaTavI meM bhAMti 2 kI durgatiyoM ke pAtra banA karate haiN| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] ... ....... . samyaka AcAra tho samyagSaTkarma SaT karma suddha uktaM ca, muddha samaya suddhaM dhuvaM / jina uktaM SaT karmasya, kevali disTi maMjutaM // 320 // sarvajJa kahate, zuddha ve hI re, suno SaTakarma haiM / jinase ki mAnava lAbha karate, zuddha Atmika dharma haiM / jinake ki karane meM na, kutsita bhAva karate kAma haiM / karate hue jinako jhalakate, zuddha AtamarAma haiN| zuddha SaTakamoM ko kyA vyAkhyA ? zuddha SaTkarma vahI jinako sampAdana karate hue prANiyoM ko dhruva aura mahApavitra Atmadharma kA lAbha ho / ye paTkarma jinendra bhagavAna dvArA batAye huye haiM, ata: prAmANika haiM aura avirala rUpa se kevaliyoM kI paramparA se isI taraha cale Ate haiN| cho ho deva devAdhidevaM ca, guru graMtha muktaM sadA / svAdhyAya suddha dhyAyaMte, maMjamaM maMjamaM zrutaM // 321 // devAdhipati arahanta hI, basa mAtra haiM tAraNa taraNa / nigraMtha guru ke hI sadA, ArAdhya haiM pAvana caraNa // zuddhAtmA kA manana hI, svAdhyAya sukha kA sAra hai / zAstrAnukUlAcaraNa hI saMyama, sukhada avikAra hai| jinhoMne aSTakoM ke samUha ko samUla naSTa kara diyA hai, aise devoM ke deva siddha prabhu hI, yA cAra ghAtIya kamoM ke vidhvaMsaka arahanta paramAtmA hI ArAdhanA ke yogya prApta haiM; nigrantha guru hI upAsanA ke yogya guru haiN| apane zuddhAtmA kA manana hI svAdhyAya hai aura zAstrAnukUla AcaraNa hI samyak saMyama hai| Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ... [173 tapaM appa sadbhAvaM, dAnaM pAtrasya ciMtanaM / SaT karma jinaM uktaM, mArdhaM ti suddha disTataM // 322 // zuddhAtmika-sadbhAva meM tapanA hI, tapa AcAra hai / satpAtra-dala kA citavana hI, dAna cAra prakAra hai| isa bhAMti jo karate sazraddhA, nitya prati SaTakarma haiM / kahate haiM tAraNa taraNa, ve karate upArjana dharma haiN| ho sho ho ho Atmika sadbhAvoM meM tapanA hI vAstavika tapa aura dAna ke liye satpAtra dala kA citavana karanA hI vAstavika zuddha dAna hai| Apta ke kahe hue ina SaTbhA~ti ke zuddha karmoM kA jo nityaprati mAdhana karate haiM, saMsAra meM vahI vAstavika dharmopArjana karate haiM / devaM ca jina uktaM ca, jJAnaM appa sadbhAva / naMta catuSTaya jutto, caudasa prAna saMjado hoI // 323 // zuddhAtmika AnaMda meM jo, pUrNa hoM tallIna hoM / jinake anaMta catuSTayoM-sI, divya nidhi AdhIna hoN| jo iMdriyoM ke nAtha hoM, daza prANa ke AdhAra ho / ina lakSaNoM se yukta jo hoM, deva ve svIkAra ho / jo zuddhAtma-rasa meM tallIna hoM; ananta darzana, ananta jJAna, ananta mukha, aura ananta zakti mo jinake pAsa cAra amUlya zaktiyeM vidyamAna hoM: indriya, bala, Ayu aura zvAsocchvAsa ina cAra athavA daza prANoM ke jo svAmI hoM tathA pA~coM indriyoM para jinakA pUrNAdhikAra ho, vahI ArAdhanA ke yogya vAstavika deva haiN| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174] .. samyak AcAra devo paramiSTI maiyo, lokAloka lokitaM jena / paramappA jJAnaM maiyo, taM appA deha majjhami // 324 // jo siddha haiM, karate are ve, mokSa meM Aloka haiM / kevala-mukura meM ve nirakhate, satata lokAloka haiM / bhavyo ! tumhArI deha meM bhI, usI prabhu ko vAsa hai| jisameM ramaNa karatA niraMtara, re anaMta prakAza hai / / parama pada meM sthita jo siddha paramAtmA haiM, ve apAra jJAna ke svAmI haiM-kevalajJAna rUpI haiN| apane kevalajJAna rUpI darpaNa meM ve tInoM lokoM ko yugapata dekhate haiN| he bhavyo ! tumhArI deha meM jo AtmA nivAsa karatI hai. usameM bhI usI jJAnadhana paramAtmA kA nivAsa hai; usameM bhI vahI jyotipuMja paramAtmA ramaNa karatA hai| deha devali devaM ca, ubaiTTo jehi jina dehI / paramiSTI ca maMjutto, pUjaM ca muddha maMmiktaM // 325 // bhavyo ! tumhArI deha meM jo, AtmA abhirAma hai / vaha kyA ? svayaM paramAtmA, cidrUpa. deva lalAma hai / parameSThiyoM ke saba guNoM kA, re ! vahA~ astitva hai / isa Atma kI ArAdhanA hI, vijJajana samyakya hai / he bhavyo / tumhArI deha-sthita AtmA meM jo jyoti jagamaga jagamaga kiyA karatI hai, vaha kyA hai| vaha svayaM paramAtmA hai aura kucha nahIM / siddhoM meM jitane bhI guNa rahate haiM, ve saba tumhAre usa paramAtmA meM vidyamAna hai| isa AtmA rUpI paramAtmA kI ArAdhanA hI vAstavika samyaktva hai| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra devaM gunaM vizuddhaM, arahaMtaM siddha AcArya jena / uvajjhAya sAdhu guna mArdhaM, paMca gunaM paMca paramiSTI // 326 // arahanta, siddha, vibhUtidvaya ye deva jJAna nidhAna haiM / AcArya, uvajjhAya, sAdhu ye, gururAja tIna mahAna haiM | ye dIptiyeM guNajJAna kI hotIM vRhad AgAra haiM / " kahate inheM zrI paMca parameSThI, vimala adhikAra haiM / [175 arahanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye pAMca guNI AtmAyeM, jo vizAla jJAna kI dhArI hotI haiM, paMca parameSTI kahalAtI haiN| ye pAMcoM vibhUtiyeM 'deva' kI koTi meM AtI haiM / ataH inameM se pratyeka kA ArAdhana paramAtmA kI arcanA ke samAna hI mahatvapUrNa aura pavitra hai / arahaMtaM hriyaMkAraM, nyAnamayI tribhuvanasya / naMta catuSTaya mahiyaM, hrIyaMkAraM nyAna arahaMtaM // 327 // caubIsa tIrthakara jinheM, tInoM bhuvana kA jJAna hai / jinameM anaMta catuSTayoM kA vAsa sUrya samAna hai || dete sadA hI 'hrIM' zuci pada meM, pracaMDa prakAza haiM / arahaMta prabhu karate haiM, isase hIM pada meM vAsa haiM // tInoM ke bhuvana ke jJAtA tathA ananta catuSTaya ke dhArI caturviMza tIrthaMkara, jo svayaM tarakara, saMsAra ko tArate haiM, hrIM par3ha vAsa karate haiN| isase hrIM pada kA dhyAna karane se sampUrNa caturviMza kA va sAtha hI sAtha arahanta prabhu kA bhI stavana ho jAtA hai| Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176] - samyaka AcAra siddha siddha dhuvaM ciMte, urvakAraM ca viMdate / muktiM ca Urdha sadabhAvaM, UrdhaM ca mAsvataM padaM // 328 // oMkAra kI, jisakA ki Urdhva svabhAva, mukti samAna hai / jo zAzvata, dhrava, amara, Urdhva anaMta jJAna nidhAna hai| ArAdhanA karane se milatA. saukhya aparampAra hai / isakA namana hotA hai, siddhoM ko namana bahuvAra hai / Urdhva aura mukti svabhAva ke dhArI zAzvata, acala aura puNya om kA ciMtavana karane se siddhoM kI rAzi aura siddhAlaya donoM kA abhivAdana ho jAtA hai, kyoMki zroma mukti aura mukta-rAzi ke samAna hI nirAkAra hai aura ananta saukhya kA dhArI hai| AcArya AcaranaM suddhaM, tiartha suddha bhAvanA / sarvanyaM suddha dhyAnasya, mithyA tiktaM tribhedayaM // 329 // AcArya zuddhAcaraNa kA, karate niraMtara haiM kathana / ratnatrayoM kA magna ho, ve nitya karate citavana / sarvajJa kA dharate niraMtara, dhyAna ve abhirAma haiM / mithyAtva se rahate pare, unake hRdaya ke dhAma haiN| prAcArya gaNa maMsAra ko zuddhAcaraNa kA upadeza dete haiM; ratnatraya kI bhAvanA se ve paripUrNa rahata hai aura usI ke citavana meM unakA adhikAMza samaya vyatIta hotA hai| tInoM mithyAtva se ve sarvathA pare rahata haiM aura marvajJa prabhu ke dhyAna meM nirantara nimagna rahanA unake dainika jIvana kA eka aMza hotA hai| Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra upAdhyAya upayoge jena, upAya laSyanaM dhuvaM / aMga pUrva uktaM ca, sAdhaM nyAnamayaM dhurva // 330 // 1 rahatA upAdhyAya varga nita, upayoga meM lavalIna hai / upayoga hI to jIva kA lakSaNa vinAza-vihIna hai // pUrvAMga kA dete ve nita, saMsAra meM upadeza haiM / tatvArtha kA to sahaja hI, karate kathana suvizeSa haiM / upayoga cetana kA nizcita lakSaNa hai| upAdhyAya isI jJAnopayoga meM nityaprati lavalIna rahA karate haiM / ve gyAraha aMga va caudaha-pUrva kA kathana karate va nityaprati apanI jJAnamaya dhruva AtmA kI arcanA meM tallIna bane rahate haiM / sAdhusva sarva sArdhaM ca, lokAlokaM ca suddhaye / rayanatraya mayaM suddhaM, tiarthaM sAdhu joitaM ||331 || -- [177 sadguru vahI nita sAdhanA meM magna jinake dhyAna haiM / re ! loka aura aloka ke, jinako bhalIvidhi jJAna haiM || zuddhAtma kI hI arcanA meM, jo nirantara cUra haiM / jo tIna ratnoM ke alaukika, jJAna se bharapUra haiM | sAdhu vahI kahalAte haiM, jo sAdhanA meM nirantara magna rahate hoM; lokAloka kA jinheM bhalI vidhi jJAna ho; ratnatraya ke jo amUlya nidhAna hoM aura zuddhAtmA kI arcanA meM tallIna rahate hue jinheM apUrva Ananda kA AbhAsa hotA ho / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] ..... sabhyaka AcAra deva paMca gunaM suddhaM, padavI paMcAmi saMjudo suddho / devaM jina paNNattaM, sAdhu suddha disTi samayena // 332 // jo paMca parameSThI haiM, ve hote guNoM ke dhAma haiM / karate haiM Alokita unheM, nita paMca pada abhirAma haiN| pAMcoM hI jina samyaktva ke, hote agAdha nidhAna haiM / kahate isIse vijJa jana, unako jinendra mahAna haiN| pAMcoM parameSThI guNoM ke apUrva nidhAna hote haiM aura pAMca padaviyoM se saMyukta rahate haiM / samyaktva kI, rasa-dhAra inameM kala kala karake bahatI rahatI hai| vijJajanoM ne ina pAMcoM ko hI, isIliye jitendriya bhagavAna kI saMjJA pradAna kI hai| arahaMta bhAvanaM jena, SoDasa bhAvena bhAvitaM / ti artha tIrthakara jena, prati pUranaM paMca dIpta yaM // 333 // arahanta pada kI bhAvanA se, jo satata rahatA sanA / yA jisa hRdaya meM nitya jagatIM, bhavya Sor3aza bhAvanA / / vaha upajatA, jayaratna, paMcajJAna lekara sAtha hai / vaha puruSa karatA, tIrthakara bana, triloka sanAtha hai| jo puruSa arahanta pada kA va Sor3aza kAraNa bhAvanAoM kA cintavana karanA hai, vaha niyama se nIna ratna aura pA~ca jJAnoM kA dhArI, tInoM jagata ko tArane vAlA tIrthakara hotA hai| Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ......... [179 tasyAsti SoDasaM bhAvaM, ti artha tIrthakaraM kRtaM / SoDasa bhAvanaM bhAvaM, arahaMtaM guNa sAsvataM // 334 // jo tIrthakara-baMdha se, kRtakRtya saba vidhi ho cukA / sukha-rAzi Sor3aza bhAvanA kA, bIja vaha nara vo cukA / / sacamuca hI Sor3aza bhAvanA kI, sAdhanA sukhakaMda hai / hotA hai isase vyakta, Atma-nidhAna kA AnaMda hai| Sor3aza kAraNa bhAvanA yA solaha bhAvanAoM ke cintavana kA sarvottama phala, tIrthaMkara pada ko prApta kara lenA hI hai, ata: solaha bhAvanAoM kA cinnavana usI kA saphala hai, jisako tIrthakara nAma karma kA baMdha ho gyaa| vAstava meM solaha kAraNa bhAvanAyeM apUrva nidhi ko pradAna karane vAlI hotI haiM, isase AtmA meM sote hue arahanna pada meM vidyamAna rahane vAlI zAzvata guNoM kI rAzi jAga jAtI hai| siddhaM ca suddha maMmiktaM, nyAna darasana darasitaM / vIjaM suha samahetuM, avagAhana agurulaghustathA // 335 // 'jo siddha haiM, samyaktva ke hote ve pArAvAra haiM / hote "anaMtAnaMta, darzana, jJAna ke ve dvAra haiN| bala, sUkSma, avyAbAdhitA, va agurulaghu, avagAhanA / ina aSTaguNa se dIpta rahate, nitya siddha mahAmanA // jo siddha ho cuke, ve puruSa anaMtAnaMta guNoM ke samudra hote haiN| aSTa kamoM ke nAza ho jAne se unameM prAtmA kI aSTa mahAna nidhiyeM prakaTa ho jAtI haiM aura isa taraha ve samyaktva, anaMta jJAna, anaMta dazana, anaMta vIrya, sUkSmatva, adhyAbAdhava, avagAhanAtva aura gurulaghutva ina aSTa alaukika guNoM ke mvAmI hote haiN| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180]......................... samyaka AcAra samikta Adi gunaM sAda, mithyA mAyA vimuktayaM / siddha gunasya saMjuttaM, sAdhaM bhavya lokayaM // 336 // samyaktva Adika guNoM se jo, pUrNa haiM, bharapUra haiN| mithyAtva, mala rahate haiM jinase, dara aura sudUra haiN| aise jo sada, cita, siddha, agaNita guNoM ke AgAra haiN| saMsAra meM ArAdhanA ke, basa vahI AdhAra haiN| samyaktva Adi aSTa mahAna guNoM ke jo AdhAra hai; mithyAtva jinako chUne kA bhI sAmarthya nahIM kara sakatA aura jo AvAgamana ke lauha-baMdhanoM ko tor3akara kRtakRtya ho cuke haiM, aise anaMtAnaMta guNoM ke svAmI siddha bhagavAna hI ArAdhanA karane ke pUrNa yogya haiN| AcArya Acarana dharma, ti artha suddha darasana / upAya deva uvadesana kRtvA, dama laSyaNa dharma dhurva // 337 // jo modha ke AdhAra jaga meM, tIna ratna mahAna haiM / AcAryagaNa karate karAte, nitya unakA gAna haiM / jagatItalI meM zreSTha jo, dazalAkSaNika saddharma haiM / unako par3hAkara, upAdhyAya, unakA batAte marma haiM / bhAcArya parameSThI rasvatraya dharma kA svayaM prAcaraNa karate haiM va dUsaroM ko bhI isI dharma ke anusAra calane kA upadeza dete haiN| upAdhyAya parameSThI, jo avinAzI dhruva dazalAkSaNika dharma haiM, unakA mama batAte haiM aura apane vyAkhyAnoM se unheM, apane saMgha, samudAya va janatA ko hRdayaMgama karAte haiN| Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra mA cetanA bhAvaM, Atma dharma ca ekarya / AcArya upAdhyAyena, dharma suddhaM ca dhArinA // 338 // AcArya aura upAdhyA (ya) hote, jo sAdhu mahAna haiM / ve zuddha nizcaya dharma meM hI, lIna rakhate dhyAna haiN| caitanya se maMDita jo, Atama deva pUrNa lalAma hai| karatA usIkI bhAvanA basa, yaha yugala abhirAma hai / / prAcArya aura upAdhyAya donoM parameSThI zuddha Atmadharma ke dhAraNa karane vAle hote haiN| ina donoM vibhUtiyoM ke dvArA, caitanya lakSaNa se maMDita zuddhAtmA kI hI arcanA kI jAtI hai, anya ko nhiiN| te dharma suddha diSTI ca. pUjitaM ca sadA budhai / uktaM ca jina devena, zrUyate bhavya lokayaM // 339 // jo dharma sabase zreSTha hai, vaha dharma Atama dharma hai / karanA usI kI arcanA, prajJAgharoM kA karma hai| upadeza ima saddharma kA, arahanta prabhavara ne diyA / jo bhavya haiM, unane yahI, pIyUSa kA sAgara piyA // jo dharma AcArya aura upAdhyAya parameSThI pAlate haiM vahI dharma sabase zreSTha hai; vahI dharma samyagdRSTiyoM ke anusaraNa karane yogya hai aura usI dharma kI vidvAnoM ke dvArA ArAdhanA honI caahiye| isa dharma kA upadeza aSTakamoM aura pA~coM indriyoM ke vijetA zrI jinendra prabhu ne diyA hai aura jo mokSagAmI bhanya puruSa haiM, unane isI dharma kA pAna kara apanA jIvana saphala banAyA hai| Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142] samyak AcAra sAdhuo sAdhu lokasya, darsana jJAna saMjutaM / cAritraM AcaranaM jena, udayaM avahiM saMjuttaM // 340 // hote jo aTThAIsa guNa yuta, sAdhu pUjya mahAna haiM / ve jJAnayuta nita zuddha darzana kA, ki karate jJAna haiN| hotA hai unakA AcaraNa se, pUrNa saba vyavahAra hai / hara sAMsa meM unake ki bajatA, madhura samakita tAra hai // sAdhu parameSTI jJAna sahita zuddha samyagdarzana kI sAdhanA karate haiM / unakA AcaraNa bhI pUrNa samyaktva se yukta rahatA hai aura jitane bhI guNa unakI Atma-nidhi meM se prakaTa hote haiM, ve samasta mamyaktva kI veSa-bhUSA se susajjita rahate haiM / guruupAsanA Urdha ardha madhyaM ca, disTitaM maMmikta darasanaM / nyAna mayaM ca sarvanyaM, AcaranaM maMjutaM dhurva // 341 // samyaktva-maNi se jo nirakhate, satata tInoM loka haiM / karatI haiM samakita-razmiyeM, jina uroM meM Aloka haiM / sampUrNa, dhruva, zuci, jJAnamaya, AcaraNa ke jo prANa haiM / samyaktva-pArAvAra ve hI, sAdhu pUjya mahAna haiN| jo Urdhvaloka, adholoka aura madhyaloka tInoM lokoM ko samyakadRSTi ke dvArA dekhate haiN| jJAna se jo paripUrNa haiM tathA jinake AcaraNa avinAzI, dhruva samyagdarzana se zrotaprota hai, vahI satpuruSa, sacce mAdhu kahalAne ke yogya hote haiM / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra .... [183 mAdhu gunasya saMpUranaM, rayanatraya laMkRtaM / bhavya lokasya jIvasya, rayanatrayaM pUjitaM // 342 // rahate guNodadhi sAdhu, . aTThAIsa guNa kI khAna haiM / unake hRdaya meM jagamagAte, tIna ratna mahAna haiN| samyaktva ke prativimba, aise sAdhu jo guNadhAma haiM / unakI hI karate arcanA basa, vijJa AThoM yAma haiN| HOM ... sAdhu parameSThI pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti, paMcendriyanigraha, chaha Avazyaka, kaMzaloMca, digambaratva mnAna tyAga, daMtadhAvana tyAga, khar3e bhojana, eka bAra bhojana, bhUmi zayana ina 28 guNoM se yukta hote hai| ratnatraya se unakI AtmA pUrNa prakAzita rahatI hai| jo bhavya jIva hote haiM, ve ratnatraya ke sAkSAna svarUpa, ina sAdhu parameSThiyoM kI hI arcanA karate haiN| devaM guraM pUja sArdhaM ca, aMga saMmikta suddhaye / mAdhaM nyAna mayaM muddha, saMmikta daramana uttamaM // 343 // sat deva, guru aura zAstra kI ArAdhanA sukha setu hai / samyaktva-sAdhana kI ki yaha pUjana, saralatama hetu hai|| para vijJajana ! samajho, suno, samyaktva jisakA nAma hai / vaha saccidAnaMda AtmA kA, citavana abhirAma hai| . . . - deva,guru va zAstra kI pUjA karanA va unameM aTala zraddhA rakhanA, yaha samyaktva kA eka pradhAna aMga hai, kintu apane jJAnasindhu AtmA meM pratIti rakhanA aura usakA nityaprati cintavana karanA, yaha sabase utkRSTa koTi kA samyagdarzana hai| Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184]...................... samyaka AcAra nyAnaM ca nyAna suddhaca, suddha tatva prakAsakaM / nyAna mayaM ca saMsuddha, nyAnaM sarvanya lokitaM // 344 // zruta aura Atma-jJAna ye donoM hI ve vijJAna hai| jo nitya mAnava ko karAte, AtmA kA bhAna haiN| jo prApta kara letA ki ina jJAnoM se, kevala-jJAna hai / vaha nija mukara meM dekhatA, trailokya nita gatimAna hai| zAstroM ko par3hakara utpanna huA zrutajJAna va apane aMtarjagata meM utpanna huA AtmajJAna, ye donoM jhAna zuddha tatva kA prakAza karane kI mahAna kSamatA rakhate haiN| ina jJAnoM kI sahAyatA se, jo paMca jJAnoM meM pramukha kevalajJAna ko prApta kara letA hai, vaha tInoM lokoM ko tInoM kAla hAtha meM rakhe huye prAmale ke samAna dekhane kA apUrva sAmarthya prApta kara letA hai| nyAna ArAdhyate jena, pUjA tatra ca viMdate / suddhasya pUjyate loke, nyAna mayaM sAdhaM dhurva // 345 // jisa puruSa-puMgava ne banAyA, jJAna ko ArAdhya hai| sarvocca Atama tatva jisakA, banA sundara sAdhya hai| vaha jJAnamaya, dhruva, satpuruSa hI vijJa hai, guNadhAma hai / karatA hai usako hI ki yaha trailokya, nitya praNAma hai| jisane jJAna ko apanA ArAdhya aura zuddhAtma tatva ko hI apanA hRdaya mandira kA devatA banA liyA, vaha puruSa avinAzI, jJAnamaya aura dhruva bana jAtA hai aura saMsAra ke samasta loka usake Age apanA zIza jhukAte haiN| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra .. .. . ... [185 svAdhyAya nyAnaM gunaM ca catvAri, zrutaM pUjA sadA budhai / dharmadhyAnaM ca saMjuktaM, zrutaM pUjA vidhIyate // 346 // re ! jJAna guNa dAyaka, jagata meM jo anaMta prayoga hai| sarvajJa mASita suzruti ke, unameM catura anuyoga hai| ina suzrutoM kA pUjanA, prati mahajana kA kama hai| para dharma-dhyAna sameta. zruta-ArAdhanA hI dharma hai // jJAna aura guNoM ko pradAna karanevAlI jo zrutiyAM haiM unakI cAra koTiyeM haiN| ye koTiyaM anuyoga kahalAtI haiN| ina zAstroM kA vinaya sammAna va pUjana hara eka vivekavAna puruSa ko karanA cAhiye, kintu vinayasammAna yA pUjana kaisA ? dharma dhyAna sahita-samyaktva sahita-AtmAnubhUti sahita ! binA samyaktva kI bhAvanA ke zrutapUjana se kyA tAtparya ? prathamAnuyoga karanaM ca, caranaM dravyAni viNdte| nyAnaM tiartha saMpUranaM, sAdhaM pUjA sadA budhai // 347 // prathamAnuyoga prathama, dvitiya karaNAnuyoga mahAna hai / caraNAnuyoga tRtIya, dravya caturtha bheda sujAna hai // inameM bharA rahatA jo, ratnatrayamayI vijJAna hai / karatA usI kI arcanA, jo vijJa hai-guNavAna hai // prathamAnuyoga karaNAnuyoga, caraNAnuyoga, aura dravyAnuyoga, isa taraha ina cAra anuyogoM ke zAstroM meM tIna ratnoM se paripUrNa jo amolaka jJAna bharA hotA hai, vidvAna sadA usI kI pUjA va vinaya karatA hai va usI ko apanA zIza jhukAtA hai| Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] samyaka AcAra prathamAnuyoga pada viMdaMte, vijanaM pada manda yaM / tiathaM pada suddhasya, nyAnaM AtmA tuva gunaM // 348 // prathamAnuyaugika zAstroM kA, paThana dharma mahAna hai / unake jo vyaMjana, zabda, pada haiM. jJeya unakA jJAna hai // inakA kathAnaka nitya prati, ujvala banAtA jJAna hai / usa jJAna se pAtA niraMtara, vRddhi Atma-nidhAna hai / prathamAnuyoga zAstroM ko par3hakara, unake vyaMjana pada va zabdoM ke arthoM kA manana karanA cAhiye / inake kathAnaka jinameM ki mahAna puruSoM ke caritra-citraNa milate haiM, jJAna ko ujjvalatA pradAna karate hai jisase AtmA kI jyoti nirantara vRddhi ko prApta hotI rahatI hai| . vijanaM ca padArtha ca, sAsvataM nAma sArdha yaM / urva kArasya vedaMte, sAdhaM nyAna mayaM dhuvaM // 349 // vyaMjana, padArtha va nAma ye saba, dhruva, amara sukhasora haiM / budhajana vahI racate jo inameM, om kA saMsAra hai // jo jJAnamaya, zuci AtmA, agaNita guNoM kI dhAma hai / karanA usI kA cintavana, yaha hI sujana kA kAma hai // vyaMjana, padArtha va nAma ye saba avinAzazIla dhruva padArtha haiN| alpajJa loga inheM sahaja hI par3ha jAte haiM, para vijJajana vahI hote haiM jo, ina meM om kI puNya chabi nirakhakara, usakA hI darzana manana aura citavana karate haiN| pratyeka vastu meM AtmA kI jhAMkI dekhanA aura usake rupa kA citavana karanA, yahI prajJAdhArI puruSoM kA kartavya hotA hai| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " samyak AcAra [187 karanAnuyoga saMpUranaM, svAtmaciMtA sadA budhai / svasarUpaM ca ArAdhyaM, karanAnuyoga sAsvataM // 350 // karaNAnuyaugika zAstra par3hane kA, yahI abhiprAya ho / ho yahI ciMtana, Atmahita kA, kauna zreSTha upAya ho / karaNAnuyogika graMtha par3hane kA, usI kSaNa zreya hai / jisa kSaNa sujana yaha jAnaleM, yaha AtmA hI jJeya hai| karaNAnuyoga ke zAtroM ko par3hakara manuSya ko apane Atma citavana ke sAdhana DhUMDha nikAlanA cAhiye, mAno kAraNAnuyoga ke sampUrNa zAstra, par3hane vAle ko bAra bAra yahI sambodhana karate haiN| apane mvarUpa kA ArAdhana karanA hI, karaNAnuyoga ke sampUrNa zAstroM kA svAdhyAya kara lenA hai| suddhAtmA cetana jena, urva hiyaM zriyaM padaM / paMca dIpti mayaM suddha, suddhAtma suddhaM gunaM // 351 // jo zuddha Atama kA karAte, isa trijaga ko jJAna haiM / jo OM hIM va zrIM ke, gAte alaukika gAna haiN| jinake prakAzita paMcadIpti svarUpa se zuci gAtra haiM / zuddhAtma-guNa se pUrNa ve, karaNAnuyaugika zAstra haiN| jo tInoM loka ko zuddhAtmA kA jJAna karAyeM; om hroM va zrI padoM para vistRta prakAza DAleM aura pA~coM parameSThiyoM kA spaSTa rUpa samajhAyeM tathA pariNAmoM kI una bArIka se bArIka pariNatiyoM kA jJAna karAyeM ki jinake AdhAra se gatiyoM ke gamanAgamana kA spaSTa mAna hone laga jAtA hai, vahI karaNAnuyoga ke zAstra kahalAte haiM / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] samyak AcAra malyaM mithyA mayaM proktaM, kunyAnaM tri vimuktayaM / UrdhaM ca Urdha sadbhAvaM, urvakAraM ca viMdate // 352 // karaNAnuyaugika zAstra se jo, prApta karate jJAna haiM / unako ucita ve tyAga deM, jo tIna zalya mahAna haiM / jo tIna mithyA jJAna haiM, unakA bhI ve varjana kareM / zuci OM ke hI gAna se ve, hRdaya ke kaNa kaNa bhareM / / karaNAnuyoga ke zAstroM kA svAdhyAya kara lene ke pazcAta mithyAmpa tIna zalyoM kA sarvathA parityAga kara denA cAhiye; tIna prakAra ke kujJAnoM se apanA hRdaya achUtA banA lenA cAhiye aura jo mukti svabhAva kA dhArI om hai, sadA usI ke citavana meM lIna rahanA caahiye| . . . dravya disTI ca saMpUranaM, suddha maMmikta darsanaM / nyAna mayaM mAthaM suddhaM, karanAnuyoga svAtma ciMtanaM // 353 // dravyArthika naya hI sujana, vaha eka anupama dRSTi hai / samyaktva kI karatI sRjana jo, aMtaroM meM sRSTi hai // karaNAnuyaugika graMtha, isa naya se hI par3hanA cAhiye / ho svAtmamaya,zivamArga meM, prati nimiSa bar3hanA cAhiye / / nizcayanaya yA zuddha dravyAthika naya hI eka aisI dRSTi hai, jisase samyaktva kI yathArtha anubhUti ho sakatI hai athavA samyaktva se raMge hue padArthoM ke aMtara meM samyak vidhi praveza ho sakatA hai| karaNAnuyoga ke pATiyoM ko usa koTi ke sAraM grantha isI naya se paDhanA cAhiye, jisase pariNAmoM va vastuoM kA yathArtha mvarUpa samajhA jA sake / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra ho ho ho caranAnuyoga cAritraM, cidrapaM rUpa disTate / Urdha ardhaM ca madhyaM ca, maMpUralaM nyAna mayaM dhuvaM // 354 // caraNAnuyaugika grantha meM, rahate vimala cAritra haiM / dikhate haiM sat cidrapa ke, sarvatra unameM citra haiN| hotA hai jaba unake paThana meM, AtmA tallIna hai| dikhatA hai taba trailokya hI, zuddhAtmA meM lIna hai / / caraNAnuyaugika zAstroM meM muniyoM yA sadgRhasthoM ke cAritroM kA samAveza rahatA hai| unameM una vimala AtmAoM ke caritra citraNa kiye gaye hote haiM, joki apane pada se bar3hakara paramAtmA bana gaI thIM yA jinhoMne yaha dikhA diyA thA ki AtmA meM paramAtmA banane kI kSamatA vidyamAna hai / jisa samaya ina granthoM ke svAdhyAya meM mana tallIna hotA hai, usa samaya aisA pratIta hotA hai, mAno Urdhvaloka, adholoka aura madhyaloka, tInoM loka meM zuddhAtmA kA hI guMjAra ho rahA hai| SaT kamalaM tri lokaM ca, sArddha dharma saMjutaM / cidrUpaM rUpa diste, caranaM paMca dIpta yaM // 355 // paTakamala kara oMkAramaya, dharatA jo dharmadhyAna hai / caitanya kA hotA use, sAkSAtkAra mahAna hai / jo paMcadIpti-samUha karatA, zubhra, pUrNa prakAza hai / unake hRdaya-AkAza meM, cAritra kA hI vAsa hai| jo apane chahoM kamala ko oMkAramaya karake, usakA dhyAna karatA hai, use AtmA kA sAkSAtkAra hote dera nahIM lgtii| saMsAra meM paMca parameSThI ke nAma se jo jyotiyeM prakAza kara rahI hai, unameM bhI yahI mvarUpAcaraNa nizcaya cAritra ramaNa kara rahA hai, arthAta ve bhI isI cAritra ke bala para ina saMsAra zreSTha padoM para muzobhita hue haiN| Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190] .... . samyak AcAra divyAnuyoga utpAdaMte, divya disTI ca saMjutaM / anaMtAnaMta diste, svAtmAnaM vakta rUpa yaM // 356 // dravyAnuyaugika graMtha kA svAdhyAya, saukhyAgAra hai / yadi zuddhanaya ho to, isI sukha kA na pArAvAra hai|| jisa bhAMti dikhatA Atma kA, zuddhAtmA sat rUpa hai / dikhatA hai nizcaya dRSTi se, tyoM vizva hI cidrapa hai // dravyAnuyaugika graMthoM kA svAdhyAya manana atyaMta sukhada hotA hai| yadi ina granthoM ke par3hane meM nizcayanaya dRSTi kA upayoga kiyA jAya, taba to yaha Ananda aura bhI bar3ha jAtA hai| jisa prakAra manuSya ko apanI AtmA zuddhAtmA ke rUpa meM dRSTigocara hotI hai, dravyAnuyaugika granthoM ko par3hane se manuSya ko dravyArthikanaya kI dRSTi se usI prakAra saMsArakI AtmAyeM zuddhAtmA yA paramAtmA ke rUpa meM dikhAI detI haiN| divyaM dravya disTI ca, sarvanyaM sAsvataM padaM / naMtAnaMta catuSTaM ca, kevalaM padamaM dhuvaM // 357 // yaha dravyadRSTi apUrva hai, anupama hai. zobhAdhAma hai / dikhatA hai jisakI dRSTi meM, sarvajJa AtamarAma hai / / vaha jAnatI, re ! AtamA agaNita guNoM se yukta hai / vaha kevalI, vaha padma, dhruva, vaha catuSTaya saMyukta hai / yaha nizcayanaya yA dravyadRSTi eka apUrva zobhanIka vastu hai, jo apanI AtmA ke sarvajJa, zAzvata aura dhruva padArtha ke rUpa meM darzana karatI hai / vyavahAranaya yA paramArthikanaya AtmA ko, jahA~ karmoM ke gAr3ha aMdhakAra se lipta, saMsArI aura nAzavAna mAnatI hai, vahA~ hI yaha naya usI AtmA ko cAra catuSTayoM se yukta, kevalI dhruva aura kamala ke samAna hamezA praphullita rahane vAlI mAnatI hai| Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra catvAri guNa jAnate, pUjA vedaMta je budhai / maMsAra bhramaNa muktasya, suddhaM mukti gAmino // 358 // karatA hai vijJa sadA, catura anuyoga kA abhyAsa hai / hotA hai inakI arcanA meM, vipula saukhyAbhAsa hai / bhava-sindhu meM cirakAla se, jo DUbate, ajJAna haiM / zrutiyeM bacAkara unheM karatI, mokSa-saukhya pradAna haiM / jo buddhimAna puruSa hote haiM, ve ina cAroM anuyogoM ke zAstroM kA bhalI prakAra abhyAsa karate haiN| ye zAstra saMsAra meM bhramaNa karane vAle prANI ko, saMsAra se chur3A dete haiM aura aMta meM use mokSa kA mukha pradAna karate haiN| sho sho ho ho zriyaM saMmika darsanaM ca, saMmika darsana mudyamaM / maMmiktaM saMpUranaM suddhaM ca, ti artha paMca dIptayaM // 359 // sarvajJabhASita suzruta kyA haiM ? svayaM hI samyaktva haiM / samyaktva, vaha jisameM nihita re ! vizva ke saba tatva haiM / jo tIna ratnoM kA gaganacumbI, alaukika ketu hai| samyaktva, vaha parameSThiyoM kA, jo prakAzana hetu hai // sarvajJa bhASita ye zAstra usa samyagdarzana ke sAkSAta pratIka haiM, jo saba arthoM meM sampUrNa haiM aura zuddha haiM, jisake prAdhAnya meM jJAna aura AcaraNa donoM kA astitva nihita hai tathA saMsAra ko prakAzita karane vAle paMca parameSThiyoM ke svarUpa ko prakAza meM lAne kA jo ekamAtra sAdhana hai| Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] samyak AcAra zriyaM saMmika darsanaM suddhaM, zriyaM kArena utpAdate / sarvanya nyAna mayaM suddha, zriyaM saMmika darsanaM // 360 // samyaktva rUpI jina bayana kI, jo sudhA-sI dhAra hai| zrIMkAra-giri se bhavya vaha, letI mahA avatAra hai / zuci, zuddha dRSTi pratIka yaha, hotA jo nirmala jJAna hai / vaha vizva ke vijJAna kA, hotA amUlya nidhAna hai| samyaktva rUpI jinavANI zrIMkAra arthAta sAkSAt mukti zrI se utpanna hotI hai| yaha jinavANI saMsAra meM jitane bhI jJAna hote haiM, una sabakI vizada bhaNDAra hotI hai| isake hI sAmarthya se AtmA meM paramAtmApane kA bhAna va jJAna-vairAgya kA prAdurbhAva hotA hai| the nyAnaM ca maMmiktaM suddha, saMpUranaM triloka mudyamaM / sarvanya paMca mayaM suddhaM, pada vandyaM kevalaM dhuvaM // 36 // samyaktva se paripUrNa samyak, jJAna hI zucijJAna hai / vaha hI samIcInatva se saMyukta, zuddha mahAna hai|| vaha sarva jJAna pradhAna, jJAna-samUha usameM lIna hai / vaha jJAna hI hai vaMdya, jo dhruva hai, vinAza vihIna hai / / jinavANI kA jJAna samyaktva se paripUrNa hotA hai aura samyaktva se paripUrNa jJAna hI saMsAra meM sampUrNa aura zuddha jJAna kahalAne meM samartha ho sakatA hai| yaha jJAna sarva jJAnoM meM zreSTha aura vizuddha hotA hai aura vahI jJAna zreSThatama aura vaMdanIya kahA jA sakatA hai, jo kaivalya prApta karAne kI kSamatA rakhe dhra va ho, vinAzahIna ho| jinavANI meM ye sArI mahattAyeM vidyamAna hai| Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ..... [193 zriyaM saMmika nyAnaM ca, zriyaM sarvanya sAsvataM / lokAlokamayaM suddha, zrI saMmika nyAna ucyate // 362 // zrutajJAna kyA hai ? kucha nahIM, vaha vimala samyagjJAna hai / zrutajJAna kyA ? sarvajJa kA, zAsana punIta mahAna hai / zuci vimala samyagjJAna kyA? yaha jJAna kA vaha puMja hai / nita loka aura aloka kA, jisameM jhalakatA kuMja hai| sarvajJa bhASita ye zAstra samyagjJAna ke sAkSAt svarUpa haiM, jinendra bhagavAna ke zAsana ke jvalata pratIka hai aura usa jJAnapuMja ke vizAla nidhAna hai, jo lokAloka se sambandhita sampUrNa viSayoM ko bhalI prakAra jAnate haiN| zriyaM saMmika cAritraM, saMmikta utpanna sAsvata / appA paramappayaM suddhaM, zrI saMmika caranaM bhavet // 363 // zrI jina vayana se pUrNa, ye zruta kyA ? parama cAritra haiM / karate sRjana jo yathAkhyAtAcaraNa, nitya pavitra haiN| jisa nimiSa bana jAtA hai cetana, parama, dhruva cidrUpa hai / usa samaya hI cAritra kA, paripUrNa hotA rUpa hai / / sarvajJa bhASita ye zAstra nirmala samyakacAritra ke upamAna haiM, jo avinAzI, vItarAga yathAkhyAt cAritra ko janma dete haiN| cAritra kI sampUrNatA tabhI kahI jAtI hai, jaba AtmA apane se cipaTe hue kamoM ke bandhanoM ko tor3akara pUrNa svAdhIna ho jaave| jinavANo aise ho divya aura maMgalamaya mArga kA pradazana karatI hai| Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] samyak AcAra zriyaM sarvanya sAtha ca, svarUpaM vikta rUpayaM / zriyaM saMmikta dhuvaM suddhaM, zrI saMmika caranaM budhai // 364 // zrutajJAna kyA ? sarvajJa kA sAkSAt puNya svarUpa hai / zrutajJAna kyA ? AnaMdaghana, sat mamala,dhruva cidrUpa hai // jisa paMtha para cala manuja, bana jAtA svayaM tAraNataraNa / zrutajJAna, vaha samyaktva se, paripUrNa hai zuddhAcaraNa // jinavANI sarvajJa prabhu kA sAkSAt svarUpa hai; sata , cita , Ananda ghana paramAtmA hai aura mukti kI ora le jAne vAlA vaha mArga hai jisa para calakara manuSya svayaM vizva ko tArane vAlA avinAzI puruSa bana jAtA hai| pacahattara guna vedaMte, mAdhaM ca suddhaM dhuvaM / pUjataM astutaM jena, bhavya jana suddha disTinaM // 365 // dhruva, satya, maMgalamaya, jo pacahattara guNoM kA hAra hai| dhruva, satyA, maMgalamaya jo pahala caraNAnuyaugika grantha kA, sarvasva jo sukhasAra hai / usa hAra ko dete vinaya se, jo hRdaya para Thaura haiM / ve bhavyajana hI zuddha samyagdRSTi haiM, ziramaura haiM / caraNAnuyaugika graMthoM kA sAra 75 guNoM meM bharA huA hai| jo una guNoM kI vaMdanA, sAdhanA va pUjA karate haiM, ve narazreSTha hI zuddha samyagdarzana ko dhAraNa karane vAle kahAte haiN| Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra etat guna sAI ca, svAtma ciMtA sadA budhai / devaM tasya pUjasya, mukti gamanaM na saMsayaM // 366 // jo nara pacahattara guNoM kA, karate vinaya sammAna haiM / jo svAtma ke hI cintavana meM, lIna rakhate dhyAna haiN| una puruSa ko suravRnda bhI, Akara jhukAte mAtha haiM / ve bhavya banate mukti-ramaNI ke, nisaMzaya nAtha haiN| jo purupa pacahattara guNoM kI sAdhanA, vaMdanA va pUjA karate haiM tathA apanI AtmA ke cintavana meM tallIna rahate haiM, unheM purupa to kyA devatA bhI zIza jhukAte haiM aura ve niHzaMsaya mukti ke rAjya ko prApta karate haiN| gurusya graMtha muktasya, rAga doSaM na ciMtae / ratnatrayaM mayaM suddhaM, mithyA mAyA vimuktayaM // 367 // guru vahI, jo na parigrahoM kI, ber3iyoM se yukta hoM / jo rAgadveSa-kubhAvanAoM se, pare hoM mukta ho / jo tIna ratnoM ke vizada, anamola divya nidhAna ho / mithyAtva mAyA ko na jinake, hRdastala meM sthAna ho / guru vahI hota hai, jo sarva parigrahoM se mukta hoM; rAgadveSa kA jo cintavana bhI na karate hoM; ratnatraya ke pavitra jala se jinakaM hRdaya pradeza pUrNa pavitra hoM tathA mithyA aura mAyAcAra se jo sarvathA achUte hoM-- sarvathA vilaga hoN| Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] .................... samyak AcAra guraM triloka vedaMte, dhyAna dharma saMjutaM / te guraM sArddha nitya, rayana traya laMkRtaM // 368 // guru vahI dharmadhyAna jinakA, ekamAtra nidhAna ho / tribhuvanatalI kI vastuoM kA, jinheM samyagjJAna ho / darzana va jJAnAcAra jinake, hRdaya ke nava sAja hoM / saMsAra meM ArAdhya basa, aise hI zrI gururAja ho / guru vahI hote haiM, jinheM triloka ke padArthoM kA samyagjJAna ho; dharmadhyAna meM jo sadA DUbe hue rahate hoM aura ratnatraya se jinake hRdaya pradeza bhalIbhA~ti Alokita hoN| jo itane guNoM se pUrNa ho basa unhIM vibhUtiyoM kA ArAdhana jJAnavAna pumpoM ko karanA cAhiye / svAdhyAya svAdhyAya suddha dhuvaM ciMte, muddha tatva prakAsakaM / suddha maMpUranaM disTaM, nyAna mayaM mAdhaM dhuvaM // 369 // jo zuddha tatva svarUpa kI. karate sudhA-sI vRSTi haiM / jinake ki pada padameM vasI, zucijJAna kI sata sRSTi haiM / / isa bhA~ti ke jo zAstra hoM, zruta hoM mahAna purANa hoM / unake hI basa svAdhyAya meM, saMlagna sabake dhyAna ho / jo zuddha tatva ke svarUpa kA prakAzana karate hoM; samyaktva kI jo sRSTi hoM tathA jinakaM pratyeka vAkya aura padoM meM jJAna kI pavitra rasadhAra bahatI ho, aise zAstra yA dharma pustakoM kA zuddha hRdaya se paThana karanA ho vAstavika bAdhyAya hotA hai aura isa prakAra ke svAdhyAya karane meM hI manuSya ko dattacitta rahanA caahiye| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra svAdhyAya suddha ciMtasya, mana vacana kAya raMdhanaM / trilokaM tiartha suddhaM, asthira sAsvataM dhurva // 370 // svAdhyAya se mana vikRtiyoM kA, zIghra hotA nAza hai / mana, vacana, kAya triyoga banatA dAsa, rahatA pAsa hai| isa AtmA meM nihita jo, jayaratna-rAzi mahAna hai / svAdhyAya usa nidhi se, karA detA amara pahicAna hai / / svAdhyAya karane se manuSya kA citta pUrNarUpeNa zuddha ho jAtA hai; mana vacana kAya tInoM yogoM para usakA adhikAra ho jAtA hai aura AtmA meM jo ratnatraya kA nidhAna chipA huA hai, usase usakI sadA ke liye dhruva aura amara pahicAna ho jAtI hai| saMyama maMjamaM maMjamaM kRtvA, maMjamaM dvividhaM bhavet / indriyAnaM manonAthA, raSyanaM traya thAvaraM // 371 // saMyama kyA ? mananigraha hai, saMyama do prakAra sujAna hai / indriya prathama hai, prANi saMyama, dvitIya bheda mahAna hai / mana sahita paMcendriya nirodhana, prathama saMyama sAra hai / trasa sthAvaroM kA trANa, yaha saMyama dvitiya sukha dvAra hai / / apane manako vaza meM rakhanA isI kA nAma saMyama hai| saMyama do prakAra kA hotA hai (1) indriya saMyama (2) prANI saMyama / paMcendriya sahita manakA nirodha karanA ise indriya saMyama aura trasa aura sthAvara prANiyoM kI rakSA karanA ise prANI saMyama kahate haiN| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * samyak AcAra saMjamaM saMjamaM suddha, suddha tatva prakAsakaM / ti artha nyAna jalaM suddhaM, amanAnaM saMyama dhurva // 372 // nija Atma meM hI ramaNa karanA, sukhada saMyama sAra hai / basa yahI saMyama, divya ratnatraya prakAzanahAra hai| nija AtmA kA jJAna-jala hI, ramya tIrtha sujAna hai / karanA isI meM snAna, saMyama yahI zuddha mahAna hai // apanI AtmA meM ramaNa karanA, isI kA nAma vAstava meM zuddha saMyama hai aura yahI saMyama vAstava meM zuddha tatva ko prakAza meM lAne vAlA hotA hai| apanI AtmA rUpI tIrtha meM, jo athAha jJAna kI gaMgA bharI huI hai, usI gaMgAjala meM snAna karanA, vAstavika saMyama hai| tapa tapasca appa sadbhAvaM, muddha tatvasya ciMtanaM / suddha nyAna maya suddha, tathAhi nirmalaM tapaM // 373 // zuddhAtmA meM hI ThaharanA, basa tapa isI kA nAma hai| zuddhAtmA kA citavana hI, pUrNa tapa abhirAma hai // caitanya se maMDita jo apanA, AtmA guNavAna hai / lavalIna ho jAnA usI meM, tapa yahI guNavAna hai / AtmA ke yathArtha svabhAva meM ThaharanA; nizivAsara AtmA kA hI citavana karanA yA jJAnakUpa AtmA meM nimagna ho jAnA, isI kA nAma vAstava meM tapa hai| Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * samyak AcAra dAna dAtraM pAtra ciMtasya, suddha tatva rato sadA / dharma rato bhAvaM pAtra ciMtA dAna maMju || 374 || muddha " yaha AtmA paramAtmA kA zreSTha ramya nidhAna hai / karanA isI kA ciMtavana, re ! pAtradAna mahAna hai // jo zuddha Atmika dharma meM, lavalIna haiM saMyukta haiM / ve satpuruSa satpAtradAna, subhAvanA se yukta haiM jo zuddhAtma tatva meM lIna haiM, aise puruSoM ko dAna kA uttama pAtra mAnanA aura usakA pAtradAna ke liye citavana karanA yahI dAna kahalAtA hai kintu apanI AtmA ko zuddhabhAvoM kA dAna denA apanI AtmA meM Apa hI ramaNa karanA, yahI vAstava meM dAna aura yahI vAstava meM Atma arcanA meM nimagna uttama pAtroM kA aharniza citavana karanA hai / ye paT karma muddhaM ca, je sAdhati sadA budhai / mukti mArga dhuvaM muddhaM, dharma dhyAna rato madA // 375 // [199 samyaktva yuta SaTakarma kI, karate haiM jo nara sAdhanA / ve sujana karate haiM nirantara zreSTha sat ArAdhanA || bar3hate haiM unake mukti patha para hI, caraNa abhirAma haiM / rahate haiM dharmadhyAna meM, ve lIna AThoM yAma haiM // jo puruSa zuddha koTi ke paTakarmoM kI nityaprati sAdhanA karate haiM, ve nityaprati mokSamArga kI ora hI agrasara hote rahate haiM; Arta aura raudra pariNAma unase chUTa jAte haiM aura dharmadhyAna kI sAdhanA meM hI ve nimagna bane rahate haiM / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ..... samyak AdhAra ye SaT karma ArAdhyaM, avirataM zrAvarga dhuvaM / maMsAra sarani muktasya, moSagAmI na saMsayaM // 376 // jo vratarahita zrAvaka haiM, jinako vratakriyAdi asAdhya haiM / unake liye bhI bhavyajana, SaTakarma nita ArAdhya haiN| SaTakarma karate hue ve, saMsAra se tira jAyeMge / yaha bAta saMzayahIna hai, ve mukti-patha pA jaayeNge| jo vratahIna zrAvaka haiM, unake liye bhI ye SaTakarma sAdhane hI ke yogya haiN| yadi ve ina SaTa Avazyaka karmoM kI nityaprati samyak sAdhanA kareM, to unakA bhI saMsAra samaya pAkara sUkha jAye aura ve bhI binA kisI saMzaya ke AvAgamana se chUTakara mukti kA ananta sAmrAjya pA jaayeN| etat bhAvanaM kRtvA, zrAvaga maMmika 'dasTitaM / avirataM muddha disTI ca, mArdhaM jJAna mayaM dhuvaM // 377 // paTakarma kisa vidhi hoM samunnata, yahI karate citavana / avatI samyagdRSTi karatA hai, vratI-sA AcaraNa // vaha avatI, para vastutaH vaha pUrNa samyagdRSTi hai / samyaktva kI usake hRdaya meM, satata hotI vRSTi hai| atrata samyagdRSTi ina paTakamoM ko samunnata banAte rahane kI bhAvanA karate hue,nityaprati samyagdRSTi ke sadRza hI AcaraNa karatA rahatA hai| yadyapi usakA 'atratI' avazyameva nAma hotA hai, kintu avatI hote hue bhI vaha pUrNa samyagdRSTi hotA hai, kyoMki samyaktva kA athAha sindhu usake aMtastala meM pAThoMyAma nahareM liyA karatA hai| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . NIRErrntain RN tIrthakSetra zrI semarakher3I kA eka bAhya dRzya Page #244 -------------------------------------------------------------------------- Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama zraddhAlu aura kaThora sAdhanAoM meM rata vratI samyagdRSTi ke vicAra aura usake kartavya (caturtha khaNDa) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama prahAlu aura kaThora sAdhanAoM meM rata vratI, samyagdRSTi ke vicAra aura usake kartavya [378 se 444 taka] "samyagdRSTaya eva sAhasamidaM kartuM kSamante paraM, yadvajepi patatyamI bhayacalatrailokyamuktAvani / sarvAmeva nisarga nirmayatayA zaMkAM vihAya svayaM, jAnantaH svamavadhyabodhavapuSa bodhALyavante na hi // " samyagdRSTi jIva bar3e hI sAhasI hote haiM / aisA vajrapAta ho ki jisake hote hue, tInoM loka ke prANI bhayabhIta ho, mArga chor3a bhAga jAveM, to bhI ve mahAna AtmA ke dhArI, svabhAva se nirbhaya rahate hue. sarva zaMkAoM ko chor3akara, apane Apako avinAzI. jJAnazarIrI jAnate hue, Atmika anubhava se va AtmajJAna se kabhI patita nahIM hote haiM / -AcArya amRtacaMdra (samayasAra kalaza) Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama zraddhAlu aura kaThora sAdhanAoM meM rata vratI samyagdRSTi ke vicAra aura usake kartavya gyAraha pratimAoM kA uttarottara pAlana zrAvaga dharma utpAdaMte, AcaranaM utkRSTaM sadA / pratimA ekAdamaM prAktaM, paMca anuvrataM suddhaye // 378 // zrI jina bhASita dharma-ratna ke, ghara ghara dhvaja phaharAyeM / saba saMsArI jIva AcaraNa, apanA zreSTha banAyeM // zuddha, paMca aNuvrata ho jAyeM, tapakara kundana nAI / zrI jina zAsana meM isase, gyAraha pratimA darazAI / / zrI sarvajJa prabhu ke dvArA kathita mArga kA anusaraNa karake, gRhasthagaNa apanA AcaraNa pavitra se pavitranama banAyeM: dharma kI vRddhi ho aura paMca aNuvrata tapakara svarNa kI nAIM zuddha ho jAyeM, jinazAsana meM isI hetu gyAraha pratimAoM kA nirdezana kiyA gayA hai| ye pratimAe~ gyAraha sthAna bhI kahalAtI haiN| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] samyak AcAra gyAraha pratimAeM daMsana vaya sAmAi, posaha sacitta ciMtanaM / anurAga baMbhavaryaM ca AraMbha parigrahastathA // 379 anumati uddiSTa demaM ca pratimA ekadasAni ca / vratAni paMca utpAdaMte, zrUyate jinAgamaM // 380 // darzana, vrata, sAmAyika, proSadha, sacita virata, anurAga 1 brahmacarya, AraMbha, parigraha, anumati, uddiSTa tyAga // ye ekAdaza pratimAeM haiM, bhavyo sukha kI sAgara / paMca aNuvrata aura jinAgama ke sAgara kI gAgara // (1) darzana, (2 vrata, (3) sAmAyika, (4) propadha, (5) sacitta tyAga, (6) anurAga bhakti, (7) brahmacarya, (=) AraMbha tyAga, (6) parigraha tyAga, (10) anumati tyAga, (11) uddiSTa bhojana tyAga, ye gyAraha pratimAe~ hotI haiM / yahA~ taka ekadezatrata kI maryAdA hotI hai| ina gyAraha pratimAoM ke sImAvaddha pradeza meM paMcAgutoM kI zakti ko bar3hAyA jAtA hai aura jina AgamoM kA yatheSTa AbhAsa kiyA jAtA hai / ahiMsA nRtaM yena, amRteyaM bha parigrahaM / suddha tatva hRdayaM ciMte, mArddha nyAna mayaM dhuvaM // 389 // hiMsA, corI, jhUTha, parigraha aura kuzIla dukhArI / ina pApoM ko taja jo banatA, paMca aNuvrata dhArI // jJAnamayI, dhruva Atmatatva kA, jo anubhava karatA hai / vaha nara pratimAaiM pAlana ko, Age pada dharatA hai || hiMsA, corI, jhUTha, kuzIla aura parigraha ina pA~coM pApoM se jo pUrNa vimukta ho jAtA hai tathA zuddha Atmatatva ke ciMtana karane hI meM jo lIna banA rahatA hai, vahI puruSa pratimAoM ko pAlane ke liye apane pada Age bar3hAtA hai / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [205 darzana pratimA pratimA utpAdaMte jena, darsanaM suddha darsanaM / urvakAraM ca vidaMte, mala paccIsa vimuktayaM // 382 // vijJo ! jo mAnava banatA hai, darzana pratimA dhArI / vaha nitaprati dhAraNa karatA hai, priya darzana sukhakArI // paMcaviMza mala kA dala, usake pAsa nahIM AtA hai / vaha nitaprati zuci om maMtra hI, anubhava meM lAtA hai / jo manuSya darzanapratimA ko dhAraNa karatA hai, vaha apane hRdaya meM darzana ( mamyaktva ) ko sabase pahale sthAna detA hai| samyagdarzana ko dUSita karanevAle jo paccIsa doSa hote haiM, unako vaha pUrNa rIti se vilaga kara detA hai| mahAmaMtra om kA citavana karanA isa pratimAdhArI ke kartavya kA eka pramukha aMga hotA hai| mUDhatrayaM utpAdaMte loka mUDhaM na disTate / jetAni mUDha disTI ca, tetAni disTi na dIyate // 383 // sampIr3ita hotA na mRDhatAoM se, darzana dhArI / lokamUDhatA detI usako, bhUla na duHkha dukhArI / tInoM hI mUDhatva jahA~ para, vikRti phailAte haiM / darzana pratimAdhArI ke, usa ora na dRga jAte haiN| darzana pratimAdhArI ke sannikaTa tIna mUr3hatAyeM kabhI bhI nahIM dikhAI detI haiM, na usake pAsa lokamUr3hatA rahane pAtI hai na anya koI bhii| ye mUr3hatAyeM jahA~ kahIM bhI vikRtiyoM kA sRjana karatI haiM, vahAM ina darzana pratimAdhAriyoM kI dRSTi bhI nahIM jAtI hai| arthAt ye puruSa mUr3hatA se sanI huI vAtoM ko dekhanA taka pasanda nahIM krte| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] samyaka AcAra loka mUDhaM deva mUDhaM ca, anRtaM aceta disTate / tiktate suddha disTI ca, suddha maMmikta rato sadA // 384 // lokamUDhatA ke samAna hI, mithyA mati kI pyAlI / darzana dhArI ko dikhatI hai. devamUDhatA kAlI // vaha inako apane pairoM se, nitaprati ThukarAtA hai| samakita sAgara Atama ko hI, vaha nitaprati dhyAtA hai / darzana pratimA dhArI ko lokamUr3hatA ke samAna devamUr3hatA bhI bilakula aniSTakArI pratIta hotI hai| anRta aura aceta vastu sambandhI jitane bhI rAga hote haiM, una sabako vaha tRNa ke samAna pairoM se ThukarA datA hai| usakA ekamAtra ArAdhya hotA hai, usakA nirmala samyagdarzana ! jisakI ArAdhanA va sAdhanA meM vaha hamezA hI tallIna rahA karatA hai| pAkhaMDI mUDha disTI ca, asAsvataM asatya ucyate / adharma ca proktaM yena, kuliMgI pAkhaMDa tiktayaM // 385 // asat, adhruva dravyoM ko re jo. dhruva, nita, mat kaha gAte / jo adharma-pravacana kara jaga ko, jhUThA mArga batAte // aise guruoM kA pUjana hI, gurumUDhatva dukhArI / karate inakA bhUla na candana, darzana pratimA dhArI / / jo pArakhaNDI, azAzvata vastuoM ko zAzvata, aura acetana vastuoM ko cetana batAte haiM; janatA ko jhUThe dharma kA upadeza data hai, aise guruoM ke phaMde meM par3akara darzana pratimAdhArI gurumUr3hatA kA pAtaka apane zIza para nahIM lete / aise kuveSadhArI aura pAkhaMDI sAdhuoM se ve bilakula mamatva tor3a dete haiN| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra anyAnatana SaTkasvaiva, tiktate je vicaNyanA / kudeva kudeva dhArI ca kuliMgI kuliMga mAnate // 386 // kuguru, kudeva, kuzAstra haiM bhavyo, janma maraNa ke pyAle / ye tInoM au ina tInoM ke ArAdhaka matavAle || ye kahalAte SaTa anAyatana, jo narakoM ke dAnI | taja detA hai inako, darzana pratimA dhArI jJAnI // kudeva, kuguru, kuzAstra aura ina tInoM kI upAsanA karane vAle, ye chahoM milakara chaha zranAyatana kahalAte haiM / darzana pratimAdhArI puruSa ina chaha anAyatanoM kI bhUlakara bhI saMgati nahIM karate haiM, kyoMki sAMsArika rAgoM ko bar3hAne vAle aura manuSyoM kA narka meM patana karAne vAle hote haiM / kusAstraM vikahA rAgaM, tiktate suddha disTataM / kusAstraM rAga vRddhante, abhavyaM narayaM pataM ||387 || [207 jinake pRSThoM para dikhatI haiM, pada pada para vikathAyeM / darzanadhArI una graMthoM se, raMca na neha lagAyeM // rAga bar3hAnevAlI aisI hotIM jo bhI vANI / unameM rata ho narkoM meM hI letA sAMseM prANI // kuzAstra vikathAoM meM rAga bar3hAne ke kAraNa jAnakara darzana pratimAdhArI samyagdRSTi puruSa aise zAtroM kI mAnyatA nahIM karatA, kyoMki kuzAstra sAMsArika vAsanAoM meM rAga bar3hAkara abhavya jIva ko narka patana karA dete haiM / Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] ......... samya ka AcAra anyAnI mithyA saMjutaM, tiktate suddha disTataM / suddhAtmA cetanA rUba, sAdhaM nyAna mayaM dhurva // 388 // mithyAmati se pUrita hote, jo ajJAnAcArI / unakI bhUla na saMgati karate, darzana pratimA dhArI // sat, cit, AnaMda kA dhruva nizcala, mukuTa pahirane vAlA / hotA hai basa vijJa dArzanika kA, sAthI guNavAlA / / darzana pratimA dhArI puruSa, ajJAna timira se vyApta tathA mAyA mithyAcAra se sane huye puruSoM kI saMgati binA vilamba, akiMcana padArtha kI nAI chor3a dete haiN| unake jIvana kA basa eka hI sAthI hotA hai aura vaha, unakA sana, cit, dhruva, AnaMda, jJAnamaya AtmA ! jo pratinimipa unake aMtara se unheM apanI alaukika chavi dikhalAyA karatA hai| mada asTaM saMsaya asTaM ca, tiktate bhavya AtmanaH / suddha padaM dhuvaM sAdhaM, darsana mala vimuktayaM // 389 // darzana pratimAdhArI hotA, bhavya AtmA bhAI / trAsa nahIM dete unako, mada ATa mahA dukhadAI // samyagdarzana ke jo hote, ATha kalaMka sujana haiN| unase hokara mukta dArzanika, rahate Atma magana haiN| darzanapratimAdhArI bhavya AtmA ke pAsa zaMkAdika ATha mada bhI nahIM rahane pAte haiN| ina doSoM ko va usI kSaNa pada se ThukarA dete haiM, jisasamaya ve isa puNya pratimA ko aMgIkAra karate haiN| jJAna se otaprota jo zuddhAtmA hai, usI ke citavana meM ye pratimAdhArI sarva doSoM se mukta hokara nimagna prAya bane Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ... ...... [209 je kevi mala maMpUranaM, kujJAnaM tri rato sadA / te tAni maMga tiktaMte, na kiMcidapi ciMtae // 390 // paMcabIza doSoM se re ! jo, paripUrita rahate haiM / jinake ura meM traya kujJAnoM ke, pokhara bahate haiN| darzanapratimAdhArI unakA, neka na ciMtana karatA / vaha una madoM kI saMgati meM, bhUla na neka vicaratA // jo manuSya zaMkAdika pATha doSa, tIna mUr3hatA, chaha anAyatana aura pATha mada, samyaktva ko dRpita karanevAle ina paccIsa doSoM se tathA tIna kujJAnoM se yukta hotA hai, una puruSoM ko darzanapratima dhArI bhUlakara bhI kabhI saMgati nahIM karatA hai, na unakA kabhI vaha citavana hI karatA hai| mala muktaM darsanaM muddhaM, ArAdhyate budha janai / maMmika darsana suddhaM ca, jJAnaM cAritra saMjutaM // 391 // darzanapratimAdhArI dharate, vaha samakita AbhUSaNa / raMcamAtra jisameM na dikhAte, zaMkAdika aTha dUSaNa // yadi samyagdarzana nizcala hai, dhruva hai, zuddha, mamala hai / to dhruva, zuddha, mamala nizcaya se, jJAnAcAra yugala hai| darzanapratimAdhArI sadA usa hI samyaktva kI ArAdhanA karate haiM, jo paccIsa doSoM se sarvathA mukta rahatA hai, kyoMki malarahita samyagdarzana ratnatraya meM sarvotkRSTa sthAna rakhatA hai| jahAM zuddha samyagdarzana hai, vahAM jJAna aura cAritra donoM zuddha kahalAne kI kSamatA prApta kara lete haiM aura jahAM para samyaktva hI zuddha nahIM hotA, vahAM jJAna aura cAritra azuddha hI rahate haiN| Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210] . samyak AcAra darsana jasya hRdayaM ca, doSa tasya na pasyate / vinAsa sakalaM jAnate, svapnaM tasya na disTate // 392 // jisake aMtara meM darzana kA, hotA zuddha baserA / doSoM kI Tukar3I na jamAtI, phira usa thala meM DerA // darzanapratimAdhArI ko jaga, dikhatA jhUThI mAyA / jar3a dravyoM kI use na dikhatI, sapanoM taka meM chAyA / / jisake hRdaya meM darzana kA prakhara pradIpa jagamagAyA karatA hai, use sAMsArika doSoM se raMcamAtra bhI rAga nahIM hotA hai| dArzanika saMsAra ke sAre pudgala padArthoM ko kSaNa bhaMgura aura vinAzIka mAnanA hai aura use aise padArtha svapna taka meM bhI apanI ora AkarSita karane meM saphala nahIM hote haiN| maMmikta darsanaM suddhaM, mithyA kunyAna vilIyate / muddha samaya utpAdate, rajanI udaya bhAskaraM // 393 // jisake aMtara meM bahatI hai, samyagdarzana-dhArA / anRta, acetana jJAna vahAM se, ho jAtA cira nyArA // samakita-maNi se Atama meM tyoM, ho jAtA ujiyAlA / ravi Ane para jyoM dina hotA, Dhula jAtA nizi pyAlA // jisake aMtara meM samyaktva kI zuddha dhArA bahatI hai, mithyA jJAna usake hRdaya meM kSaNamAtra bhI nahIM Thaharane pAtA hai aura jisa taraha prabhAta hone para, nizA kA sAmrAjya miTa jAtA hai aura cAroM ora muhAvanI lAlI chA jAtI hai, usI taraha samyaktva ke prabhAva se prAtmA kI vibhAva pariNatiyoM kA nAza hokara usake cAroM ora zuddhAtmA kA zubhra prakAza chA jAtA hai| Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ........... [211 darsana tatva saradhAna, tatva nitya prakAsakaM / jJAnaM tatvAni vedaMte, darmana tatva sArdhayaM // 394 // Atma tatva meM zraddhA karanA hI. samyagdarzana hai| samyagdarzana hI darzAtA, tatvoM ko budhajana hai / / Atma tatva meM jaba taka-jisa kSaNa taka zraddhAna na hogaa| taba taka, usa kSaNa taka. aMtara meM samyagjJAna na hogA / Atmatatva meM zraddhA karanA-pratIti karanA imIkA nAma samyagdarzana kahA gayA hai| yaha mamyagdarzana tatvoM ke mvarUpa ko prakAza meM lAnevAlA hotA hai, ata: jaba taka samyagdarzana yA Atmatatva ne pratIti nahIM hotI, naba taka manuSya ko kisI bhI prakAra samyagjJAna kI prApti nahIM ho sktii| saMmika darmanaM suddhaM, urvakAraM ca viMdate / dharma dhyAnaM utpAdyate, hiyaM kAreNa disTite // 395 // samyagdarzana kA hotA hai, jaba ghaTa meM ujiyAlA / taba hI chala chala chala ki chalakatA zuddhAtama kA pyAlA // dikhatA hai taba hI Atama meM, paramAtama pada nyAga / dharmadhyAna kA udita tabhI basa, hotA hai dhruva-tArA / / jaba antastala meM samyagdarzana rUpI sUrya kA udaya hotA hai, tabhI mahAmaMtra om kA rahasya samajhane meM AtA hai tabhI dharmadhyAna kI utpatti hotI hai aura tabhI AtmA kA paramAtmA se sAkSAtkAra hotA hai| binA samyaktva ke inameM se koI sI bhI bAteM saMbhava nahIM hotii| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212] samyak AcAra urvakAraM hrIkAraM ca, zrIMkAraM prati pUrnayaM / dhyAnaMti muddhadhyAnaM ca, anovrataM mArdhaM dhuvaM // 396 // OM hIM zrIMkAra mayI jo, hotA dhyAna vizada hai / vahI dhyAna hai zuddha vijJajana. vahI dhyAna sukhaprada hai // darzanapratimAdhArI nitaprati, dhyAna vahI dharatA hai / isI dhyAna sa~ga paMca aNuvrata, vaha pAlana karatA hai / oma hrIM zrIM se jo paripUrNa dhyAna hotA hai, vahIM yAna ArAdhanA karane ke yogya hotA hai| dazanapratimAdhArI imI dhyAna ko lekara zuddhAtmA ke dhyAna meM tallIna hotA hai aura apane agAvanoM kI mAdha pUrI karatA hai| anyAveda kancaiva, padavI dutiya AcArya / nyAnaM mati zrutaM ciMte, dharma dhyAna rato madA // 397 // AjJA, vedaka samakita dharatA, darzanapratimAdhArI / karatA hai kramazaH vratapratimA kA, sAdhana sukhakArI / mati zrutajJAnoM kA nitaprati hI, vaha ciMtana karatA hai / paramAnaMda magana ho nita vaha, dharmadhyAna dharatA hai| darzanapratimAdhArI ko Age car3hane ke liye naI mIr3hI hai vratapratimA / manyakta ko pUrvavata hI pAlate hue use jo atirikta sAdhanAeM karanI hotI hai, va hotI haiM mati aura zrunajJAna ke dvArA zAmrAbhyAma aura mana vacana kAya kI ekatA se dharmadhyAna kA sAdhana ! aura inhIM meM vaha apanA abhyAsa bar3hAtA rahatA hai| Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [213 aneya vrata kartavyaM, tapa saMjama ca dhAranaM / darsana suddha na jAnate, vRthaM makala vibhramaM // 398 // koI mAnava kitane hI vrata, kara nana kSINa banAve ? japa, tapa, saMyama dhAraNa kara, nitaprati nava bhakti bar3hAve ? para yadi vaha satpuruSa nahIM hai, samyagdarzana dhArI / to usake japa, tapa, vibhrama haiM, vrata, saMyama dukhakArI / / vratapratimA kI sAdhanA meM bhI samyakta kI anyatAvazyakatA hai, kyoMki vrata maMyama, aura napa, phira ve cAhe kitanI hI saMkhyA meM kyoM na kiye gaye hoM, vinA samyakta ke bilakula nirarthaka aura nimmAra hI hote haiM aura zubha phala dene ke badale manuSya ko vibhrama-grasta banA dete haiN| aneka pATha paThanaM ca, aneya kriyA maMjutaM / darmanaM suddha na jAnate, vRthA dAna anekadhA // 399 // kitane hI pAThoM ko koI, nitaprati kyoM na ucAre ? cAra bhAMti ke pAtradAna kara, nita paTakarma saMvAre / / para yadi vaha satpuruSa nahIM hai, samyagdarzanadhArI / to usake saba dAna vibhrama haiM, pATha sabhI dukhakArI / / manuSya cAhe kitane hI pUjA aura stuni ke pATa par3he dAna da yA anya anya dhArmika kriyAeM karane meM dattacitta rahe, kintu yadi use samyakta kA samIcIna bodha nahIM hai yA samyakta se usakA hRdaya achUtA hai, to usake ye sAre kriyAkANDa ekadama vyartha aura azuddha hai| Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra darmanaM yaM hRdayaM disTaM, suyaM nyAna utpAdaMte / kamaThI disTi yathA DiMbha, murya vardhati ya budhai // 40 // jisake aMtara meM samyagdarzana, jhara jhara bahatA hai / usameM zuci zrutajJAna nirantara hI, bar3hatA rahatA hai| kachue ke aMDe para rakhatI, dRga basa usakI mAtA / itanI hI sadRSTi mAtra se, aMDA bar3hatA jAtA // jimakaM hRdaya meM zuddha darzana vidyamAna rahatA hai, zrutajJAna usameM dina pratidina pracura mAtrA meM bar3hatA hI jAtA hai| kachae kI mAtA apane aMDoM para pragAr3ha anurAga kI dRSTi rakhatI hai, para isa anurAga dRSTi mAtrakA phala yaha hotA hai ki usake aMDe apane Apa bar3hate cale jAte hai| use unake liye koI kaSTa uThAnA nahIM pdd'taa| darsana jasya hridaMzrutaM, suyaM jJAnaM ca saMbhavaM / macchakA aMDa jathA retaM, suyaM vardhanti jaM budhai // 401 // jisakA ura samyagdarzana kA, pAvana tIrthasthala hai / usa ura ko hI kendra banAtA, nita zrutajJAna vimala hai / / bAlU meM machalI kA aNDA, jaise bar3hatA jAtA / taise hI samakita thala meM. zrutajJAna vRddhi ko pAtA // jisake hRdaya meM samyagdarzana kA bIja vidyamAna rahatA hai, vahAM zrutajJAna utpanna hokara apane Apa bar3hatA calA jAtA hai| machalI retI meM apane aMDe rakha detI hai, isake pazcAt use usakI cintA nahIM rahatI, kintu retI kA vAtAvaraNa una aMDoM ke liye kucha aisA hotA hai ki ve vahAM apane Apa bar3hate cale jAte haiN| Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [215 darsana hIna tapaM kRtvA, vrata saMjama ca dhAranA / capalatA hiDi maMsAre, jala marani tAla kITaU // 402 // samyagdarzana ke bina jo nara, japa, tapa sAdhana karate / sAmAyika zruta-pATha-paThana kara, nita saMyama Acarate / / ve mAnava una tAla-kaMTakoM sI Tokara khAte haiM / saravara taja, jo anya jaloM meM, zaraNa nahIM pAte haiM / jo manuSya binA samyaktva-AdhAra sthala ke vrata, tapa, maMyama pATha-pUjA va anya kriyAeM karate haiM ve tAlAba meM se ukhar3I huI usa siMghAr3e kI bela ke samAna hote haiM, jo saMsAra ke kisI anya jalAzaya meM, tInoM kAla phira Ane ke bAda bhI, kabhI zaraNa nahIM pAtI hai aura isa taraha apanI pUrva sthiti se hamezA ke liye hAtha dhokara, saMsAra-sAgara meM bhramaNa mAtra kiyA karatI hai| darmanaM sthiraM jena, nyAnaM caranaM ca sthiraM / maMsAre tikta mohaMdhaM, mukti sthiraM sadA bhavet // 403 // jisa ura meM bahatA dhrava, nizcala, zuci samyaktva salila hai| usa ura meM rahatA dhruva, nizcala, jJAnAcAra yugala hai| jisane isa mAyAvI jaga se, apanA rAga haTAyA / usane nizcaya hI dhrava, nizcala muktinagara ko pAyA // jisake hRdaya meM samyagdarzana kA avirala aura athAha srota bahatA hai, usakA hRdaya jJAna aura cAritra donoM se bhalIbhAMti paripakva huA karatA hai| bAta yaha hai ki saMsAra kI mUr3hatA meM yAne mithyAtva meM jo phaMsA rahatA hai, vaha to saMsAra meM hI phaMsA raha jAtA hai aura isase viparIta jo saMsAra se vilaga ho jAtA hai arthAta samyakta dhAraNa kara letA hai, vaha jJAna aura cAritra se bhI nirmala hokara ekadina munisaukhya pAtA aura pAtA hI hai| Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216] samyak AcAra etata darmanaM disTA, nyAnaM caraNa suddhae / utkRSTaM vrataM suddha, moSyagAmI na mamayaM // 404 // jJAna AcaraNa zuddha baneM, vrata pAvana, zuci ho jAyeM / ekoddezya yahI le bhavijana, samyagdarzana dhyAyeM / / isa vidhi karatA hai jo, samyagdarzana kA ArAdhana / vaha nara niHzaMkita pAtA hai, zivapatha sukha kA sAdhana // jJAna aura AcaraNa pariSkRta banakara, pUrNa zuddha bana jAyeM, isa bhAvanA ko bhAte hue jo samyagdarzana kI sAdhanA karate haiM. ve nara mokSa ke ananta saugya ko pAte haiM isameM koI saMzaya nahIM hai : vrata pratimA ". darmanaM sAdhana jasya, vrata tapasya ucyate / mA ti tatvArtha ca, darmanaM svAtma damanaM // 405 // jo mAnava bana jAtA hai, darzana pratimA kA dhArI / vaha hI dhAraNa kara sakatA hai, vrata-pratimA sukhakArI // isa pratimA meM nitya niyama se, vaha vrata, tapa aacrtaa| Atama-ciMtanakara nitaprati vaha, Atama-darzana karatA // jo puruSa mamyagdarzana kI sAdha pUrI kara letA hai, vahI vratapratimA dhAraNa karane meM samartha ho pAtA hai / isa pratimA ko dhAraNa karanevAlA, vrata, tapa niyamoM kA pUrNa pAlana karanevAlA aura apane zrAtmA kA sadeva cintavana karanevAlA prANI huA karatA hai| Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra [217 sAmAyika pratimA mAmAyikaM nRtaM jena, sama saMpUrana sArddhayaM / udhaM ca ardhaM madhyaM ca, mana rodho svAtma ciMtanaM // 406 // jo samatA-jala se zuci hokara, dhyAna acala dharatA hai / vaha nara hI samyaka dhruva nizcala, sAmAyika karatA hai // sAmAyika taba hI, jaba hotA tribhuvana se mana nyArA / dhyAtA ko pratinimiSa, Atma kA hotA darzana pyArA // jo samatA-jala se zuci hokara, Urdhvaloka, adholoka aura madhyaloka ina tInoM lokoM se apane mana ko khIMcakara apanI AtmA meM bar3ha ragvatA hai aura usakA bhalI prakAra cintavana karatA hai, vahI puruSa nAmAyika ko mamyaka prakAra mAdhanA karatA hai aura isI prakAra sAmAyika karanevAlA sAmAyika pratimA kA dhAraNa karanevAlA kahA jAtA hai| AlApaM bhojana gacchaM, zrutaM sokaM ca vibhrama / mano vaca kArya muddhaM. mAmAyika svAtma ciMtanaM // 407 // sAmAyika pratimAdhArI jaba, sAmAyika ko dhAre / taba vaha mana,vaca,kAyoM kI, saba halana calana nira vAre // bhojana, vibhrama, zoka, gamana, AlApa aura zruta bhAI / ye taja, dhyAtA sAmAyika meM, dhyAve Atma suhAI // sAmAyika pratimA dhAraNa karanevAle ko ucita hai ki sAmAyika karate samaya vaha mana, vacana, kAya ina tInoM yogoM ko pUrNa sthira karale; sAmAyika ke kAla vArtAlApa, bhojana, AnA jAnA, kisI bAta ko sunanA, zoka, vibhrama Adi bAtoM se pUrNa mukta rahanA cAhiye, jisase ki mana kI sthiratA bhaMga na hone pAve / Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] - samyak AcAra proSadhopavAsa pratimA poSaha proSadhascaiva, uvavAsaM yena krIyate / maMmikta jasya hRdayaM suddhaM, uvavAsaM tasya ucyate // 408 // proSadha yA parvo ke dina, upavAsa jo nara karatA hai / vaha proSadha-upavAsa nAma kI, zuci pratimA dharatA hai / para isa pratimA kA dhArI, basa hotA vaha hI jana hai| jisake aMtaratama meM rahatA, dhruva samyagdarzana hai| proSadhopavAsa pratimA meM poSaharUpa yA pavoM ke dina upavAsa karane kA niyama liyA jAtA hai| jo manuSya pavoM ke dina yA popaharUpa niyama se samyakta sahita upavAsa karatA hai, vahI proSadhopavAsa pratimA kA dhAraNa karanevAlA kahA jAtA hai| saMsAra viracitaM jena, suddha tatvaM ca sAyaM / suddha disTI sthirIbhRtaM uvavAmaM tasya ucyate // 409 // sAMsArika rAgoM ko jisane, pada-tala se ThukarAyA / zuddha Atma ko hI jisane. apanA ArAdhya banAyA // jisa ura meM dhadhakA karatI hai. samakita kI ciGgArI / vaha nara hI proSadha karane kA, hai samyaka adhikArI // laMghana kA nAma upavAsa nahIM ! jisane sAMsArika rAgoM se moha chor3a diyA; zuddha tatva kI jisake hRdaya meM pragAr3ha zraddhA ho gaI tathA jisake aMtara pradeza meM samyaktva kI kabhI nahIM bujhane vAlI Aga pradIpa huA kare usI puruSa ke upavAsa kA nAma vAstavika upavAsa hai aura aisA hI upavAsa proSadhopavAsa pratimAdhArI ko karane kA nirdezana kiyA gayA hai| Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra uvavAsaM icchanaM kRtvA, jina uktaM icchana jathA / bhakti pUrvaM ca icchaMte, tasya hRdaya samAcaret // 410 // jo mAnava proSadha karane kI, zubha icchA karatA hai / vaha virAga ke AdezoM ko, mastaka para dharatA hai // para aMtaratama se hI jaba upavAsa kiyA jAtA hai / taba hI vaha upavAsa nAma kI, zuci saMjJA pAtA hai // upavAsa karane kI sAdhAraNa icchA karanA, jinarAja prabhu ke AdezoM kA sammAna karanA hai, kintu icchA meM bhakti yA samyakta kA samAveza ho jAnA - AdezoM ko mAnya kara lenA pratyakSa yA kriyArUpa meM upavAsa kara lenA hai| tAtparya yaha ki upavAsa tabhI hotA hai, jaba usakI sArI kriyAoM meM samyakta kA bhalIbhA~ti tAratamya ho, vinA usake samyak upavAsa saMbhava nahIM / uvavAsaM vrataM suddhaM, semaM saMsAra tiktayaM / pachito tikta AhAraM uvavAmaM tasya ucyate // 411 // [219 sujana - ziromaNi jisa dina sAdheM, re ! upavAsa priyaGkara / usa dina ve bhatra mamatA chor3eM, chor3eM bhAva bhayaGkara // ina saMkalpoM ko lekara, jo bhojana chor3A jAto / vaha hI jina zAsana meM bhavyo, zuci 'upavAsa' kahAtA || jisa dina upavAsa kI sAdhanA kI gaI ho, usa dinake jIvana meM 'zuddha upavAsa vrata' hI gUMjanA cAhiye aura kucha nahIM / sAre saMsAra kI mamatA usa dina chor3a dI jAnA cAhiye aura vaha bhI pratijJA rUpase arthAt upavAsa karane kI pratijJA se pahale yaha saMkalpa kara lenA cAhiye ki Aja mujhe bhava, tana aura bhoga ina tInoM kA parityAga hai| saMkalpa rUpase saMsAra ko tyAganA aura phira upavAsa dhAraNa karanA, basa isI kA nAma zuddha upavAsa hai / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] samyak AcAra uvavAsa phalaM proktaM, mukti mArgasya niscayaM / saMsAra duHkha nAmaMte, uvavAmaM suddhaM phalaM // 412 // vijJo! yaha upavAsa anekoM, mRdu phala kA dAtA hai / isakA sAdhaka muktimArga ko, nizcala hI pAtA hai // isa tapa se sAMsArika duHkhoM kA, dala-bala miTa jAtA / svAtma-ramaNa-sukha isa sAdhana se, vRddhi alaukika pAtA // jo purupa samyak upavAsa kA sAdhana karatA hai, vaha niyama se mokSaphala kA bhoganevAlA bana jAyA karatA hai| isa upavAsa-sAdhana se jahA~ saMsAra duHkhoM kA nAza ho jAnA hai, vahAM Atma-bhAvoM kI bhI alaukika rUpa se vRddhi hote, isI upavAsa se dekhI gaI hai / saMmikta binA vrata jena, tapaM anAdi kAlayaM / uvAsaM mAma pASaM ca, maMmAre duSa dArulaM // 413 // samyagdarzana bina, anAdikAlIna tapasyAdhArI / mithyA tapa tapane se pAtA, bhava bhava dukha dukhakArI // mAsoM ke pakSoM ke bhI. upavAsa, tabhI sukhadAI / unake kaNa kaNa meM jaba gUMjeM, darzana-caraNa suhAI // vinA samyakta ke sAdhe hue vrata, tapa aura kriyAkAMDa ye saba mAtra maMmAra ke duHkhoM ko hI bar3hAne vAle huA karate haiM phira ye vrata tapa anAdikAla se hI aura pana aura mAsoM ke hI hote kyoM na cale Aye hoM ? Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [221 uvavAsaM eka suddhaM ca, mana suddhaM tatva mAdhayaM / mukti zriyaM pathaM suddhaM prAptaM nAtra (na atra) saMsayA // 414 // Atma tatva kI madhura bhAvanA kA pI mAdaka pyAlA / apane vaza kara apanA durdama, mana-madhukara matavAlA // eka bAra bhI kara letA re! jo upavAsa sujana hai / vaha nizcaya se pA jAtA, cira sukha kA nandana-vana hai // jo purupa zuddhAtma bhAva se, zuddha mana ke sAtha kevala eka upavAsa kara letA hai, vaha mukti ke patha ko pA jAtA hai, isameM kisI prakAra kA saMzaya nahIM hai / macitta tyAga pratimA macitta ciMtanaM kRtvA, cetayaMti madA budhai / acetaM amatya tiktaMte, macitta pratimA ucyate // 415 // jo sacitta yA zuddha AtmA, hai agaNita sukha sAdhana / karate haiM usakA hI nitaprati, jo arcana guNavAdana / / asat , acetana kA na kabhI bhI, jo ciMtana karate haiM / ve sajjanagaNa sacita tyAga nAmaka pratimA dharate haiM / ...jo nityaprati sacitta athavA zuddhAtmA ke citavana meM hI lIna rahatA hai; acitta, acana aura asatya padArtha kA jo bilakula hI varjana kara detA hai, vaha prajJAdhara macitta pratimA kA dhArI kahalAtA hai| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222] samrpaka AcAra macita hirataM jena, tiktaMte na virodhanaM / macitaM sanmUrchanaM ca, tiktaMte sadA budhai // 416 // harita vanaspatiyeM jo mAnava, raMca nahIM khAte haiM / jo pramAdavaza vyartha na unako, pIr3A pahu~cAte haiN| sacita, ekendriya, sammUrchana bhI taja dete jo prANI / ve hI hote haiM, sacitta pratimA ke dhArI jJAnI / jo macitta yA harita vanaspatiyoM kA aura ekendriya sammUrchana kA bilakula tyAga kara dete haiM tathA jo kimI bhI vanaspatikAyika jIva ko pramAdavaza na to tor3ate haiM, na use vyartha meM kisI prakAra kA kaSTa hI pahuMcAte haiM, vahI puruSa macittapratimA ke dhAraNa karanevAle kahalAte haiM / . sacittaM hirata tiktaM, acittaM sArdha tiktayaM / macita cetanA bhAvaM, macitta pratimA sadA budhai // 417 // sacita vanaspati sAtha milI huI, acita vanaspati prANI / sevana karate haiM na kabhI, paMcama-pratimA-dhara jJAnI / / jo saceta Atama hotA hai. sat, cit, sukha kA sAdhana / macita-tyAga-pratimA-dhara karate, usakA hI ArAdhana // jo macitta yA harita vanaspatiyoM kA to tyAga kara hI dete haiM, kintu jo sacitta ke sAtha milI huI acitta vanaspati kA sevana bhI nahIM karate haiM; sadA zuddhAtmA ke dhyAna meM hI jo tallIna rahA karate haiM, vahI puruSa macittapratimA kA dhAraNa karanevAle kahalAte haiN| Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra 223 anurAga bhukti pratimA anurAga bhaktiM disTaM ca, rAga doSa na disTate / mithyA kunyAna tiktaM ca, anurAgaM tatra ucyate // 418 // rAga dveSa, kujJAna kaSAyeM, jisane chor3a diye haiN| jAga gaye Atama ciMtana se, jinake hRdaya-diye haiN| asat, anRta, traya zalyoM ke dala, jinase dara vicarate / ve mAnava anurAga-mukti, SaSThama pratimA haiM dharate // jo rAgadveSa ke vikAroM se sarvathA rahita ho jAtA hai; mithyAtva aura kujJAna jisase bhalIbhA~ti vilaga ho jAte haiM tathA jisakA hRdayAkAza AtmA ke zuddha aura prakhara prakAza se jagamaga kara uThatA hai, vahI nara anurAga bhukti pratimA dhAraNa karane ke yogya hotA hai| suddha tatvaM ca ArAdhyaM, asatyaM sarva tiktayaM / mithyA saMga vinirmuktaM, anurAga bhakti sArdhayaM // 419 // zuddha tattra kA hI jisa ura meM, zuci nirjhara bahatA hai / asat. acetana saMgoM se jo, dUra-dUra rahatA hai| mithyAdarzana kI jisa para re ! par3atI chA~ha na kAlI / vaha hI jana anurAga-bhukti-dhara, hotA gauravazAlI // jo manuSya zuddha tattva kA ArAdhana karatA hai aura asatya anRta padArthoM ke rAga tathA tIna zalyoM ke tApa se bilakula pRthaka ho jAtA hai, vahI anurAga-bhakti pratimA dhAraNa karane meM samartha hotA hai| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] samyak AcAra" brahmacarya pratimA vaMbha ababhaM tiktaM ca, suddha disTI rato sdaa| muddha darsana mamaM suddhaM, ababhaM tikta niscayaM // 420 // brahmacarya pratimA meM nita mana, brahma-ramaNa karatA hai / isakA sAdhaka zuddha dRSTi ho, brahma dhyAna dharatA hai| samyagdarzana-sI bhAvoM meM, jaba zucitA A jAtI / brahmacarya-pratimA tabahI A, aMtara-seja sajAtI // brahmacarya pratimA meM brahma kA pAlana aura abrahma kA tyAga karanA hotA hai| isa pratimAdhArI kA mana nitaprati brahma meM hI ramaNa kiyA karatA hai; usake hRdaya meM zuddhadRSTi kA jAgaraNa aura samatA bhAva kA udaya ho jAtA hai| jaba zrAtmA meM samyagdarzana kA prakhara prakAza ho jAtA hai. tabhI brahmacarya nAmaka pratimA kA dhAraNa kiyA jAtA hai| jasya citaM dhuvaM niscaya, Urdha adho ca madhyayaM / jasya cittaM na rAgAdi, prapaMcaM tasya na pasyate // 421 // brahmacarya pratimAdhArI kA, mana nizcala rahatA hai / tribhuvana tala meM citta na usakA, neka kahIM bahatA hai / jisake ura meM rAgadveSa ke, ur3ate megha na kAle / usameM bahate haiM na prapaMcoM ke, malapUrita nAle // brahmacarya pratimAdhArI kA citta Urdhva, adho aura madhyaloka ina tInoM lokoM meM kahIM bhI vicalita nahIM hotA: sadA samatAbhAva meM lIna banA rahatA hai| usake sannikaTa rAgadveSa svapna meM bhI nahIM Ane pAte aura na vaha kabhI prapaMcoM ke jAla pUrane meM hI vyasta rahatA pAyA jAtA hai| Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [225 vikahA vimana uktaM ca. cakra dharaneMdra indrayaM / nagendra vibhramaM rUpaM. varnatvaM vikahA ucyate // 422 // sapta vyasana se sambandhita jo, carcAeM rahatI haiM / cakra, indra, dharaNendroM ko jo, carcAeM kahatI haiM / aisI carcAeM jo manameM, rAgAdika upajAtIM / parama, zreSTha, jinavara ke dvArA, vikathAeM kahalAtI / / __ jinameM vyasanoM kI, cakradhaniyAM kI, indroM kI, dharaNandroM ko, rAjAoM kI yA emI carcA rahatI hai jo mana meM rAgadvepa yA vibhrama upajAda va saba kathAnaka vikathAeM kahalAte hai| vrata bhaMgaM rAga ciMtate, vikahA mithyA raMjitaM / aba tikta vaMbhaM ca, baMbha pratimA ma ucyate // 423 // jhUThe rAgoM ke cintana se, vrata khaNDita ho jAte / vikathAoM se anRt asat, mithyAtva hRdaya meM Ate // yaha sArI abrahma-kriyA, jaba saba taja dI jAtI hai / brahmacarya pratimA taba hI, nija mudrA dikhalAtI hai / ina rAgadveSa aura mithyAtva se sanI huI vikathAoM ke cintavana se brahmacarya nAmaka vrata bhaMga ho jAtA hai, kyoMki inake kahane sunane se abrahma poSaNa kA dUSaNa lagatA hai| jaba abrahma upAsanA kA sarvathA tyAga ho jAtA hai taba hI saphalatA pUrvaka brahmacarya pratimA dhAraNa kI jA sakatI hai| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226] samyak AcAra yadi vabhacArino jIvo, bhAva suddhaM na disTate / vikahA rAga raMjaMte, pratimA baMbha gataM punaH // 424 // brahmacarya pratimAdhArI yadi, bhAva azuddha na hove / vikathA-rAgoM meM hI yadi vaha, kAla amolaka khove / / to vaha apanI pratimA se cyuta. khaMDita ho jAtA hai / brahmacarya pratimAdhArI vaha, bhUla na kahalAtA hai| yadi brahmacarya pratimAdhArI ke bhAvoM meM zucitA dRSTigocara nahIM hotI hai aura yadi vaha vikathAoM ke kahane sunane hI meM Ananda manAtA rahatA hai to usakI pratimA bhaMga ho jAtI hai aura phira vaha puruSa kisI bhI prakAra brahmacarya pratimA dhAraNa karane kA adhikArI nahIM kahalA pAtA hai| cittaM nirodhataM jena, suddha tatvaM ca mArdhayaM / tasya dhyAnaM ca sthitaM bhUtaM, baMbha pratimA ma ucyate // 425 // Atma-kuMja meM hI karatA hai, jisakA mana-kapi kror3A / rAgAdika jisake ura meM A, dete neka na pIr3A / svAtma-magna ho Atama kI hI, jo arcana karatA hai / vaha mAnava hI saptama pratimA, brahmacarya dharatA hai / jisako apane manake Upara pUrNa adhikAra prApta hai aura jo use sadA apane zuddhAtma-kuMja meM sthirIbhUta banAye rahatA hai, vahI AtmA kA pujArI brahmacarya pratimA pAlane meM samartha ho pAtA hai| Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra AraMbha tyAga pratimA AraMbha mana pasarasya, disTaM adisTaM saMjutaM / nirodhanaM ca kRtaM tasya, suddha bhAvaM ca saMjutaM // 426 // dekhA yA ki sunA yA jisako avasara pAkara pAyA / aise jina AraMbhoM meM, jisane manako na bhulAyA // zuddha bhAvanAoM se karatA, jo nara hRdaya ujAgara | vaha AraMbha - tyAga - pratimAdhara hotA sujana guNAgara // jo dekhe hue, sune hue, anubhava kiye hue yA avasara pAkara pAye hue kisI bhI AraMbha meM apane manako nahIM lagAtA hai: zrAraMbhoM kI ora se sadA udAsIna bhAva dhAraNa kiye rahatA hai aura sadA zuddhAtmacitavana meM lIna rahA karatA hai, vaha puruSa AraMbhatyAga nAma ko pratimA kA pAlana karatA hai| anRta aceta asatyaM AraMbha jena krIyate / " jina uktaM na disTaMte, jinadrohI mithyA tatparA // 427 // [227 anRta, aceta, asatyapUrNa jo, karate AraMbha kAle / zrI jina ke AdezoM ko jo bhUla rahe matavAle || aise ajJAnI, pApI, udaroM ke poSI mohI / hote haiM jina - AjJA - lopI, mithyAtvI, jinadrohI // jo vivekAviveka chor3akara, anRta, aceta aura asatya udyamoM ko udara poSaNa kI dRSTi se apane hAtha meM lete haiM, ve savajJa mahAprabhu ke AdezoM kA raMcamAtra bhI pAlana nahIM karate aura isa taraha mithyAtva pUrita karma karane meM tatpara ho, jinadroha kA pApa apane zIza para uThAte haiM / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] samyaka AcAra adevaM aguraM jena adharma kriyate mdaa| vimvAmaM jaina jIvamya. duggati dupa bhAjanaM // 428 // jo AraMbha parigraha ke, jAloM meM pha~sa jAtA hai / vaha adeva, aguroM kI sevA meM, nija ko pAtA hai / karatA hai vaha nara adharma kI, sevAeM dugvakArI / aura isa taraha banatA hai yaha, dRtiyoM kA dhArI // jo avivekI pApoM se mana hA AraMbha parigrahoM meM grAsakta ho jAnA hai, vaha adavoM kI aura agugaM kI upAsanA karane meM va adhama meM prarita kriyAoM ke kagna meM pUrI naura meM phaMsa jAnA hai aura ina apRjya natvoM kI pUjA karakaM aMtakAla naka duganiyoM kA pAtra bananA hai| AraMbhaM parigrahaM dinTa, anaMtAnaMta ca tumTaye / te narA nyAnahInamya, duggani gamanaM na mayaH // 429 // ajJAnI jagatI ke vaibhava, dekha dekha lalacAtA / vaha bhI unahI se AraMbhoM meM, nija para bar3hAtA // para AraMbha mahA dukhadAI, AraMbhI ajJAnI / AraMbhI durgati kA banatA, pAtra nisaMzaya jJAnI / / ajJAnI puruSa dUsaroM ke prAraMbhoM ko dekhakara mana hI mana lalacAyA karanA hai aura svayaM bhI unahIM jaise prAraMbhoM ko karane kI bAteM mana meM socA karatA hai parantu aisA purupa viveka se bilakula rahita hotA hai| kyA usake bhI ajJAna kI koI sImA hotI hai ? hiMsA se hue AraMbha, anantAnaMta prANiyoM ke prANa lene ke kAraNa aura azubha dhyAna ke pramukha dvAra huA karate haiM / ataH prANiyoM ko ve durgati pradAna karate hI hai, isameM koI bhI saMzaya nahIM hai| Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka AcAra [226 AraMbha muddha dilaM ca. maMmiktaM suddhaM dhuvaM / darmanaM jJAna cAritraM, AraMbha suddha mAsvataM // 430 // jJAnI kA AraMbha yahI. meM zuddha bhAva kaba pAU~ ? darzana kA bhAjana bana. kA maiM samyagdRSTi kahAU~ ? darzana pAkara kauna karU~ maiM. aisA udyama bhArI / ho jAU~ jisase bar3abhAgI, jJAna-AcaraNa dhArI ? jJAnIjanoM kA eka hI prAraMbha hotA hai. aura vaha hai apane amRnya zuddhAmika bhAvoM ko pAne kI uttarottara utkaTa abhinnaapaa| vaha praninimipa yahI cinnavana karanA rahanAmA kaunamA dina Aya ki maiM zuddha mamyagdarzana pA jAU~ kidina merA hRdaya zana se pUrita ho divAlI mA jagamagA uTa aura darzana se pUrNa hokara maiM kauna mA emA udyama karUM ki jJAna aura cAritra meM pragaNa hokara maiM samyaka prakAra pUrNa bana jAU~ mujhe phira kucha bhI karane ko zepa na rahe ! nAnI kA emA prAraMbha hI zuddha prAraMbha kahalAtA hai, aura yahI AraMbha mokSalakSmI ko pradAna karane vAlA huA karatA hai| AraMbhaM suddha natvaM ca, maMmAra dupa tiktayaM / moSyamAgaM ca dimTaMte, prAptaM mAsvataM padaM // 431 // Atmatatva kA hI vijJo ! AraMbha sadA sukhakara hai / yaha dikhalAtA, avinAzI, ziva sundara mokSa-nagara hai / sAMsArika dukha isase sAre, naSTa-bhraSTa ho jAte / zuddha tatva-ArabhI nizcaya, mukti-mahA-patha pAte / zuddha tatva se sambandha rakhanevAle AraMbha hI saMsAra meM vAstavika sukha pradAna karane vAle huA karate haiM / ye prAraMbha saMsAra ko suSka banA dete haiM, manuSya ko usa loka kA vAsI banA dena hai, jahA~ se vaha phira kabhI lauTakara nahIM aataa| Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230] samyak AcAra parigraha tyAga pratimA parigrahaM pudgalArtha ca, parigrahaM navi ciMtae / grahaNaM darsanaM suddhaM, parigraha navi disTate // 432 // nazvara pudgala hetu parigraha, jo bhI rakkhe jAte / saMga-tyAga pratimA meM mAnava, una sabahI ko ThukarAte // ekamAtra samyagdarzana ko hI, ve grAhya banAte / bAhya parigraha ke daladala se, ve nija neha haTAte // parigraha tyAga pratimA meM ima nazvara zarIra ke liye jitane bhI parigrahoM kA saMyama kiyA jAtA hai, una mabakA tyAga kara diyA jAnA hai| jisase sambandha rakhA jAtA hai aisI vastu kevala zuddha samyaktva hI honI hai, jo usakI nacaM AtmA kI nidhi hotI hai| dRsaMga bAhya parigrahoM se isa pranimA kA dhArI apane maba mambandha vicchaMda kara letA hai| anumati tyAga pratimA anumataM na dAtavyaM, mithyA rAgAdi desana / ahiMmA bhAva suddhasya, anumati na ciMtae // 433 // isa jaga meM jo rAgavarddhinI, carcAeM rahatI haiN| jinameM sAMsArika viSayoM ko, dhArAeM bahatI haiM / anumati-tyAgI inameM banate, neka na sammatidAtA / zuddha ahiMsaka bhAvoM kA hI, unameM sara laharAtA / / anumatinyAga pratimA kA dhArI aise kinhIM viSayoM para apanI sammati pradAna nahIM karatA, jinakA maMbaMdha mithyA rAgAdi bhAvoM se huA karatA hai| ahiMsA yA AtmabhAvoM se yukta jitane viSaya huA karate haiM ima pratimA kA dhArI kevala unhIM kA citavana karatA hai aura jaga se udAsIna rahakara kevala unhIM meM lallIna rahA karatA hai| Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra ..... .231 uhiSTa bhojana tyAga pranimA uddiSTaM utkRSTa bhAvena, darsana nyAna saMjutaM / caranaM suddha bhAvasya, uddiSTaM AhAra muddhaye // 434 // darzana. jJAnamayI cArita kI, dharatA jo nara mAlA / jisake ura meM zreSTha bhAva nita, karate haiM ujiyAlA || jaga se nirmama aisA hotA, jo zrAvaka bar3abhAgI / hoto vaha uddiSTa azana kA, pUrNarUpa se tyAgI / jo zrAvaka darzana jJAna ke sahita zuddha cAritra kA pAlana karatA hai tathA zuddha bhAvoM kA jo nidhAna hotA hai, vaha gyArahavIM pratimA meM jAkara usa bhojana kA sarvathA tyAgI ho jAtA hai, jo kisI bhI gRhastha ke yahA~ usake nimitta se banAyA jAtA hai| aMtarAya manaM kRtvA, vacanaM kAya ucyate / mana suddhaM, vaca muddhaM ca, udis AhAra suddhaye // 435 // hotA jo uddiSTa azana-tyAgI, pratimAdhara prANI / hotA vaha mana-zuddha, zuddha hotI hai usakI vANI // mana, vaca, kAyika hote jitane, aMtarAya ke dala haiM / unakA rakhate dhyAna sadA hI, ye yogI pala pala haiN| udiSTa bhojana-tyAga pratimA dhAraNa karanevAle mana zuddha, vacana zuddha tathA kAyA zuddha utkRSTa zrAvaka huA karate haiN| ve bhojana karate samaya una sabhI aMtarAyoM kA dhyAna rakhate haiM jo mana vaca tana ina tInoM meM se kisI se bhI sambandha rakhate haiM, unako bacAkara hI AhAra karate haiN| Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] samyaka AcAra pratimA ekAdamaM jena, jina uktaM jinAgame / pAlaMti bhavya jIvAnaM, mana muddhaM mvAtma ciMtanaM // 436 // zrI sarvajJa jinheM darzAte, jinazruta jinako gAyeM / unahI ke anurUpa vyakta kI, ekAdaza pratimAyeM // ina pratimAoM ko ve hI. bhavijana pAlana karate haiM / jo ho manamA zuddha, Atma kA dhyAna sadA dharate haiM / zrI jinendra prabhu dvArA nirdiSTa do gyAraha pratimAeM haiM unakA ve hI bhavyajIva pAlana karate haiM jA apane mana ko marvadA zuddha rakhate haiM tathA apane AtmA ke hI citavana meM jo nirantara lavalIna rahA karate haiN| paMca aNuvratoM kI nirmalatA meM uttarottara vRddhi anuvrataM paMca utpAdaMte, ahiMsA nRta ucyate / asteyaM brahma vrataM suddhaM, aparigrahaM ma ucyate // 437 // hiMsA, corI, jhUTha, parigraha. aura kuzIla dukhArI / inase ulaTe hote haiM jo, aNuvrata pAMca sukhArI // jo gRhasthagaNa gyAraha pratimAyeM, kramazaH dharate haiM / ye pAMcoM aNuvrata ve pala pala, vRddhiMgata karate haiN| jo zrAvaka una gyAraha pratimAoM kA pAlana karate haiM, ve nimnAMkita pAMca aNuvratoM kA pAlana karate haiM, aura unheM kramaza: uttarottara bar3hAte jAte haiM / 1-ahiMsA, 2-satya, 3-asteya, 4-brahmacaryA, 5-aparigraha / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra . ___[233 ahiMsA hiMsA asatya sahitasya, rAga doSa pApAdikaM / thAvaraM trama AraMbha, tiktate je vicaSyanA // 438 // re ! asatya se paripUrita. rahatI hai jisakI kAyA / rAgadveSa Adika mala kI, dikhatI hai jisameM chAyA // sthAvara, trasa ke AraMbhoM se. jisameM doSa haiM bhArI / aisI hiMsA bhUla na karate, jJAna-nikuja-bihArI / / jo vivekI puruSa hote haiM ve aisI usa hiMsA ko, jo asatya se paripUrita hotI hai, jisameM rAgadveSa Adi pApoM ke mahamro nAle rahate haiM, tathA jisameM sthAvara aura trasa jIvoM ke prAraMbha karane kA pApa lagatA hai, sarvathA tyAga dete haiN| aura isa taraha ahiMsANuvrata kA pAlana karate haiN| matya anRtaM anRtaM vAkyaM, anuta aceta disTate / amAsvataM vacana proktaM ca, anRtaM tasya ucyate // 439 // anRta, anRta hI hai, kyA usakI para paribhASA bhAI / dikhalAtA yaha anRta, acetanatA kI jaga ko khAI // kSaNabhaMgura dravyoM ko kahanA, ye saba ajara amara haiM / ye akSara, pada, vAkya asat saba, aura anRta ke ghara haiM / mithyA bolanA, yahI asatya kI ekamAtra paribhASA hai / isa asatya kI zaraNa lene se anRta aura aceta vastuoM meM Asakti bar3ha jAtI hai aura phira prANI svabhAvataH anRta aura aceta sA ho jAtA hai| nAzavaMta vastuoM ko vinAza rahita zAzvata vastueM kahanA, yaha bhI asatya bhASaNa hI kahalAtA hai| inase virata rahanA satyAgutrata pAlana karanA hotA hai / Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234] . samyak AcAra acArya asteyaM steya karmasya, caura bhAva na koyate / jina uktaM vacana suddhaM ca, asateyaM lopanaM kRtaM // 440 // caura karma yA caura bhAva, karanA hI corI jJAnI / kahate haiM yaha vAkya, parama prabhu, vItarAga vijJAnI // zrI jina ke vacanoM kA karatA hai, jo lopana bhAI / vaha bhI corIjanita pApa kI, karatA mRda kamAI // corI karanA yA corI karane ke bhAva karanA, yahI staMya yA caurya karma kahalAtA hai / jinendra bhagavAna ke kahe hue vacanoM kA lopa karanA yA unake artha kA anartha karanA, yaha bhI caurya karma kA eka aMga hotA hai, aura jahA~ para ye kama nahIM kiye jAte, vahIM acauryANuvrata kA pAlana hotA hai| brahmacarya brahmacarya ca suddhaM ca, ababha bhAva tiktayaM / vikahA rAga mithyAtvaM, tiktaM baMbha vrataM dhuvaM // 441 // brahmacarya vaha hI, abrahma kA, tyAga jahA~ para hove / AtmakuMja meM jAkara yaha mana, nizcala sukha meM sove / / jitanI vikathAyeM va rAga haiM, haiM mithyAtva dukhArI / heya jAna unako taja detA, brahmacarya-vratadhArI // zuddhAtmA meM ramaNa karanA, aura abrahma bhAvoM kA tyAga karanA, isI kA nAma brahmacarya aura isase viparIta karmoM kA nAma kuzIla-sevana hai / isa aNutrata meM una sArI vikathAoM kA kahanA sunanA bhI tyAga denA hotA hai jo mithyAtva, rAga bhAvoM se sambandha rakhanI haiM aura AtmA ke pariNAmoM ko kaluSita banAtI haiN| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra mana vacana kAya hRdayaM suddhaM, suddha samaya jinAgamaM / vikahA kAma sadbhAvaM tiktate brahmacArinA // 442 // " 9 brahmacarya vrata kA dhArI jo hotA hai guNa Agara / vaha triyogako Atamarata rakha, rakhatA nitya ujAgara // aisI carcAoM se vaha nara bhitra sadA rahatA hai / kAmabhAva, vikathAoM kA, jinameM pokhara bahatA hai // brahmacaryAzuvrata ko pAlane vAle jo brahmacArI hote haiM ve mana vacana kAya triyoga ko sarvadA nija AtmA meM aura kathita granthoM meM saMlagna banAye rakhate haiN| unakA mana vacana yA tana aisI vikathAoM meM raMjAyamAna nahIM hone pAtA, jo viSaya vAsanAoM se bharI huI hotI haiM, aura jinake kahane sunane se kAmabhAvanA jAgrata ho jAtI hai| aparigraha parigraha pramAnaM kRtvA, para dravyaM navi disTate / anRta asatya tiktaM ca, parigraha pramAnastathA // 443 // [235 bAhya parigraha - dala pramANa jaba mAnava karaletA hai / para dravyoM kI ora tanika bhI dRSTi nahIM detA hai // anRta, asat dravyoM se bilakula, tajadetA hai nAtA | vaha nara tatra parigraha - pramANa-vrata kA dhArI kahalAtA // parigraha-parimANa vrata meM parigrahoM kA eka parimANa kara liyA jAtA hai--eka sImA bA~dha lI jAtI hai, aura usa sImA ke bAda saMsAra kA sArA dravya miTTI ke Dhele ke samAna hI samajhA jAtA hai / amRta aura asatya padArthoM se bhI isa vrata sarvathA nAtA tor3a diyA jAtA hai| jo isa vrata kA pAlane hotA hai vaha zrAvazyakatAnusAra parigraha rakhate hue bhI aMtaHkaraNa se nirmohI banA rahatA hai| 1 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236]] samyak AcAra etat kriyA maMjuktaM, maMmiktaM mA dhuvaM / dhyAnaM suddha samayasya, utkRSTa sAvakaM dhuvaM // 444 // ekAdaza pratimAoM ko, samyak vidhi pAlana karate / paMca aNuvrata ko kramazaH, nija jIvana meM Acarate // darzanayuta ho svAtma-manana ke, pIte haiM jo pyAle / ve mAnava hI sadgRhastha haiM, zrAvaka-kula-ujiyAle // jo gyAraha pratimAoM ko pAlate haiM, paMcANuvratoM kA pUrNarUpa se sAdhana karate haiM, samyakta kI upAsanA meM prati samaya tallIna rahate haiM aura AtmA kI arcanA karane meM hI apane triyoga kA upayoga karate haiM, vahI uttama aura samIcIna pada ke dhArI utkRSTa zrAvaka haiM, jinheM kSullaka yA ailaka kahA jAtA hai| THIHA Mananpipan Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RARg Plotdhala [ 'amacArI-nivAma' nimaI jo] ( [pUjya zrI bra0 mahArAja memarakher3I jI meM mAmAyika karate hue ] BILALDUKO . --. -.--- .- . - 1 rram zrI. jI mAnatIzana mAnA nijii| Page #282 -------------------------------------------------------------------------- Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktimArga ke pathika, tapopUta muni yA sAdhuoM ke kartavya paMcama khaNDa Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktimArga ke afte tapopUta muni yA sAdhuoM ke kartavya [ 445 se 460 taka ] "mana ke samasta virodhoM kA nAza karake jo nirduHkha aura nistRNa hokara rahatA hai, use hI maiM muni kahatA hU~ / akhila loka meM adhyAtma-viSayaka tathA sAdhuoM aura asAdhuoM kA dharma jAnakara jo Asakti ke usa pAra calA gayA hai, use muni kahate haiN| usakI pUjA manuSya kyA devatA bhI karate haiN|" - mahAtmA buddha / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktimArga ke pathika, tapopUta muni yA sAdhuoM ke kartavya trepana kriyAeM va teraha vidha cAritra kA pAlana sAdhuvo sAdhu lokena, rayanattayaM ca saMjutaM / dhyAnaM ti artha suddhaM ca, avadhaM tena disTa ||445 // sAdhu loka meM karate haiM nita, ratnatraya kA hI sAdhana | ratnatrayamaya dhyAna udadhi meM, karate nita ve avagAhana || parigrahoM se AraMbhoM se, neha nahIM ve karate haiM / nIla gagana meM paMchI nAI, ve nirmukta vicarate haiM // sAdhu nizavAsara ratnatraya kI sAdhanA meM hI cUra rahA karate haiM; unakA dhyAna bhI AtmabhAvanA aura ratnatraya se hI pUrNa rahA karatA hai| na to ve kisI AraMbha parigraha Adika baMdhanoM se baMdha hue hote haiM aura na saMsAra kI koI zakti hI unheM bAMdhakara apane mana anusAra AcaraNa karA sakatI hai, arthAta ve pUrNamukta svabhAva ke dhArI hote haiM, aura apane zuddhAcaraNa kA pAlana karate hue svAdhInatA se jagata meM vihAra karate haiM / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240] samyak AcAra nyAnaM cAritra saMpUranaM, kriyA trepana maMjutaM / tapa vrataM ca samidi ca, gupti traya prati pAlakaM // 446 // pana kriyAyukta rahate haiM, sadguru tAraNataraNa sujAna / jagamaga karate rahate unako, jJAna AcaraNa ratna mahAna // paMca mahAvrata, paMca samiti kA, ve nita pAlana karate haiM / tIna gupti kA pAlana kara nita, AtmadhyAna ve dharate haiM / sAdhu jJAna aura cAritra se pUrNa rahA karate haiN| trepana kriyA, pAMca mahAvrata, pAMca samiti aura tIna gupti kA ve pUrNatayA pAlana karate haiM aura isa taraha saMsAra ke sAmane samyakcAritra kA alaukika Adarza rakhate hai| mana vacana kAya ko rokakara yoga sAdhanA cAritraM carana suddhaM, samaya suddhaM ca ucyate / maMpUranaM dhyAna yogena, mAdhuo sAdhu lokayaM // 447 // sAdhu pAlate haiM nitaprati hI, zuddha aura vyavahAra caritra / dete haiM ve zuddha tatva kA hI, jaga ko upadeza pavitra / mana, vaca, kAya triyoga roka ve, yogasAdhanA karate haiN| saukhyasindhu zuddhAtma-kuMja meM, dhruva ho satata vicarate haiN| sAdhu mahArAja zuddha nirdoSa vyavahAra va nizcaya cAritra kA pAlana karate haiM aura saMsAra ko zuddha ratnatraya kA upadeza dene haiM aura mana vacana kAya ina tInoM yogoM ko nizcala banAkara AtmasamAdhi kA avarNanIya Ananda prApta karate haiM / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -~-. .....samyaka AcAra ... ... ... .. .. ... .................[241 .. . . . . ....P u r n ear . . .. . ... . . .... .... . .... ....... zuddhAtmatatva kA nirUpaNa va citavana saMmika darsanaM nyAnaM, cAritraM suddha saMjamaM / jina rUpaM suddha divyAtha, sAdhao sAdhu ucyate // 448 // samyagdarzana, jJAna, AcaraNa kA jo karate haiM upadeza / bhavyaloka ko saMyama pAlana. kA jo karate haiM nirdeza // Atmadravya aura jinasvarUpa ko, jo nitaprati darzAte haiM / ve hI jagatItala meM tAraNataraNa, sAdhu kahalAte haiN| jo jagata ko samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra tathA saMyama pAlana kA upadeza dete haiM tathA jina bhagavAna va zuddha atmadravya. kA svarUpa jhalakAte haiM, vahI mokSapatha ke sAdhaka vItarAga sAdhu kahalAte haiN| Urdha adho madhyaM ca, lokAlokaM ca lokitaM / AtmAnaM suddhAtmAnaM, mahAtmyaM mahAvrataM // 449 // Urdhva. adho aura madhya, trilokoM meM jo yatra tatra sarvatra / Atmadravya ko haiM vilokate, siddha samAna vizuddha pavitra / paMca mahAvrata kA karate haiM, jo samyak sAdhana guNavAna / ke hI sarala vizuddha AtmA, kahalAte haiM sAdhu mahAna / - jo Urdhvaloka, adholoka aura madhyaloka ina tInoM lokoM meM bharI huI AtmAoM ko siddha ke samAna vizuddha aura pavitra dekhate haiM tathA paMca mahAvatoM kI jo mahAna sAdhanA karate haiM, vahI mahAna AtmA dhArI uttama sAdhu kahalAte haiM / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242]-- - samyak AcAra dharma dhyAnaM ca saMjutaM, prakAsanaM dharma suddhayaM / jina uktaM jasya sarvanyaM, vacanaM tasya prakAsa // 450 // ziva-sukha-sAdhana dharmadhyAna hI, nitya sAdhujana dhyAte haiM / maMgalakArI zuddha dharma hI, ve prakAza meM lAte haiM // zrI jinendra ne barasAye haiM. nija mugvase jo vacana mahAna / sAdhu unhIM se jagamaga karate, isa bhUtala ko sUrya samAna // jo AtmarUpa dharmadhyAna kI ArAdhanA karane meM tallIna rahA karate haiM; zuddhAtma dharma kA jo jaga ko upadeza dete haiM tathA vItarAga hitopadezI aura savajJa prabhu ne jina tatvoM kA kathana kiyA hai, unhIM kA prakAza jo jagata meM karate haiM, vahI parama hitaiSI pUjya sAdhu kahalAte haiM / mithyAta traya salyaM ca kunyAnaM traya ucyate / rAga doSaM ca yetAni, tiktate suddha sAdhavA ||451 // tIna taraha ke mithyAdarzana, tIna taraha ke mithyAjJAna / tIna taraha kI zalya, zUla sI, detI haiM jo duHkha mahAnaH // ye sAre hI doSa sAdhu ke pAsa na jAne pAte haiM / hote jo satsAdhu, inheM ve tRNa se tor3a bahAte haiM // jo tIna taraha ke midhyAtva, tIna taraha ke kujJAna aura tIna taraha kI zalyoM se bilakula vimukta ho jAte haiM aura rAgadveSa va saMsAra meM jitane bhI anya prakAra ke doSa hote haiM, una sabase jo apanA hRdaya rikta banA lete haiM, vahI zuddha saMyamI sAdhu kahalAte haiM / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... samyaka AcAra-~~~~~~~~~~~~~~............ [243 appaM ca tArana suddha, bhavya lokaika tArakaM / suddhaM ca lokalokatvaM, dhyAnArUDhaM ca sAdhavA // 452 // jo hote satmAdhu vijJa, ve hote tAraNataraNa mahAna / svayaM pAra ho. pAra lagAte, ve triloka ko pota samAna / / tIna loka meM dikhatA hai basa. unheM AtamA hI abhigama / dharmadhyAna meM hI rahate haiM. lIna nirantara ke muNadhAma / jo apanI AtmA ko vizuddha prAtmA banAkara, svayaM tara jAte tathA dUmarI AtmAoM ko bhI apane upadeza se isa saMsAra-sAgara se pAra lagA dete haiM; tIna lokoM meM bhare hue dravyoM meM jinheM eka prAtmA hI mArabhUta padArtha dRSTigocara hotA hai, vahI sacce AtmaniSTha sAdhu kahalAte haiM / mana ca suddha bhAvasya, suddha tatvaM ca disTate / saMmika darsanaM suddha, suddhaM tiartha saMjutaM // 453 // zuddha Atmika mAvoM ko hI, nitya sAdhujana cyAte haiM / Atmatatva ko hI samyaka vidhi, ve anubhava meM lAte haiM / unakA aMtastala rahatA hai, zuci samyagdarzana sAkAra / ratnatraya se jagamaga karatA, rahatA hai unakA saMsAra // sAdhugaNa zuddha Atmika bhAvoM kA hI manana aura nityaprati usakA hI darzana kiyA karate haiN| unakA hRdaya zuddha samyagdarzana se otaprota rahatA hai aura samyagdarzana, samyagjJAna tathA samyakcAritra ina tIna ratnoM kI nidhi unakI AtmA ko prati samaya prakAzita banAtI rahatI hai / Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244] ..... samyak AcAra rayanatayaM suddha saMpUranaM, saMpUranaM dhyAna maMjutaM / riju vipulaM va utpAdane, manaparjaya nyAnaM dhuvaM // 454 // sAdhu zuddhatama rannatraya ke. hote haiM gaMbhIra nidhAna / samyaka vidhi dhrA anala dhyAna meM rahate haiM ve magna sujAna / inheM dhyAna se Rju vipuge mI ve nidhi mila jAnI haiM / jo trikAla pratyakSa banAkara. kevalajJAna jagAtI haiM / sAdhugaNa ratnatraya ke gaMbhIra nidhAna huA karate haiM ve AtmA ke nizcala dhyAna meM magna rahA karate haiM aura apanI sAdhanA se aAtmA meM uma ritu aura vipula mana:paryaya jJAna kI jyoti jagA lete haiM, jo kevalajJAna ko utpanna kara unheM cara cara ke jJAna se sAkSAtkAra karA denI hai| vairAgya trivihaM muddhe maMmAre tajati tRnaM / bhUSana rayanatayaM muddhaM, dhyAnArUDha svAtma ciMtanaM // 455 // bhA. garIra, bhogoM se nispRha, pUjya mAdhu ho jAte haiM / yaha saMsAra asAra ! isa ve, tRNa samAna ThukarAte haiN| nimala ratnatraya hI hote. unake AbhUSaNa. zrRMgAra / svAtma-ramaNa meM hI pAte haiM, ve punIta AnaMda apAra // sAdhugaNa saMsAra, zarIra aura bhoga ina tIna jaMjAloM ko tor3akara pUrNa vairAgyavAna ho jAte haiM aura isa saMsAra kI samasta vAmanAoM ko tRNa ke samAna tor3akara apane padoM se ThukarA dete haiN| ratnatraya kI ArAdhanA hI unakA ekamAtra bhUSaNa hotA hai aura ve dhyAnArUr3ha rahate hue apane AtmA kA hI anubhava kiyA karate haiN| Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . samyaka AcAra.... . .. 245 kevalaM bhAvanaM kRtvA, padavI arhanta sArdhayaM / caranaM suddha samayaM ca, naMta catusTaya maMjutaM // 456 // laukika siddhi prApta karane ko, sAdhu nahIM dharate haiM dhyAna / ho karmavimukta, yahI rahatA unakA uddezya mahAna / / kevalajJAna mile kA hamako, hoveM hama bhI kara arhanta / banaM catuSTayavAna kisa nimipa, yahI bhAvanA karate santa / / sAdhuoM kA aAtmApa dharmadhyAna kA ArAdhana aura paMcamahAvrata kA pAlana karanA tathA tadanusAra samasta cAritra (AcAra-vicAra ) pratipAdana karane kA basa eka hI kAraNa hotA hai-vaha yaha ki isa saMsAra ke AvAgamana kI ve r3ayoM ko kATakara kaivalyapada prApta karanA; ahata pada prApta karanA aura prApta karanA cAra ananta catuSTaya / aura isI zrAtma-arcA meM hI ve apane upayoga ko lagAye rahate haiN| mAdhao sAdhu lokena, tava vrata kriyA saMjutaM / mAdhao suddha nyAnasya, mAdhao muktigAmino // 457 // sAdhu sadA hI kriyAyukta, samyak tapa, vrata Acarate haiM / zuddha jJAna ho prApta. sadA ve yahI sAdhanA karate haiN| aise jo ratnatrayadhArI, hote sadguru jJAno / ve niHsaMzaya sumukhi mukti ko. pAte nIlapadya-pANI // sAdhu mahArAja kriyA sahita tapa va vratoM kA AcaraNa karane meM sadA lavalIna rahA karate hai| ina sabako sAdhana karane kA unakA eka hI uddezya hotA hai aura vaha kevala zuddha jJAna prApti kI kAmanA / ratnatraya se pUrNa zuddha bhAvanA ke dhArI aise jo sAdhu hote haiM, ve mukti kA acala sAmrAjya pAte haiM, isameM koI saMzaya nhiiN| Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246] - samyak AcAra arhataM araho deva, sarvanya kevalaM dhruvaM / anaMtAnaMta disTaM ca, kevala darsana darsana || 458 // isa jaga meM arhanta deva hI, vandanIya haiM pUjya mahAna | vahI eka sarvajJa, vahI dhutra. vahI eka kaivalya nidhAna // unameM jagamaga karatA hai jo, jJAna rAziyoM kA Aloka | darpaNa nAI vahI pradarzita kara sakatA hai lokAloka || isa jagata meM cAra mahAna kAryoM ke pratipAdaka zrI arahantadeva hI eka aise deva haiM, jo pUrNa devatva ko dhAraNa karane kI kSamatA rakhate haiM; sakala carAcara ko jAnanevAle haiM; jJAna kI carama sImA, kevalajJAna ke dhArI haiM, pUrNa svAdhIna haiM aura dhruva haiM / unameM jisa vyaktitva kA vAsa hai, vahI aura kevala vahI, isa vistRta loka aura aloka ke padArthoM ko jAnane meM aura unheM prakAza meM lAne meM pUrNa bhAMti samartha hotA hai| sAdhu isI arahantapar3ha ko pAne kA tInoM kAla prayatna kiyA karate haiM / siddhaM siddhi saMjuktaM, asTa gunaM ca saMjutaM / anAhataM vikta rUpena, siddhaM sAsvataM dhuvaM // 459 // hote haiM jo siddha, AnmA para ve jaya pA jAte haiM / aSTa viziSTa guNAdhiguNoM ke, ve adhideva kahAte haiM // hote haiM ve vyakta, anAhata. ajara amara dhruva, avinAzI / sAdhu isI pada ko pA, banate haiM, siddhAlaya ke vAsI // siddha bhagavAna ATha karmoM ke vijetA hote haiM; unake liye saMsAra meM kucha bhI karanA zeSa nahIM rahatA zrataH ve kRtakRtya ho jAte haiM-- siddha ho jAte haiM / zraSTa karmoM ke nAza ho jAne se unameM AtmA ke ATha amUlya guNa, ratnoM kI rAzi kI bhAMti daidIpyamAna ho uThate haiN| ve zravyAvAdha, avinAzI aura acala pada dhArI hote haiN| sAdhu bhI apanI sAdhanA se isI pada ko pAkara siddhakSetra ke vAsI bana jAte haiM 1 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra paramiSTI sAdhanaM kRtvA, suddha saMmikta dhAranA / te narA karma SipanaM ca, muktigAmI na saMsayaH // 460 // paMca parama prabhu kI zaraNoM meM, jo le lete haiM vizrAma / samyagdarzana se zobhAyuta, kara lete jo aMtara dhAma // ve karmoM kI lauha - ber3iyA~, cUra cUra kara dete haiM / ziva patha pAkara nizcaya hI ve, muktinagara pA lete haiM // [247 jo mAnava, arahanta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ina paMca vibhUtiyoM kI zaraNa letA hai aura apane antastala ko zuddha samyakta bhAvanA se otaprota banA letA hai, vaha apane karmoM kI ber3iyoM ko cUra cUra kara nisaMzaya hI muktipada prApta kara letA hai / Wat Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgama kI bandanA trividha graMthaM proktaM ca, sAdha nyAna mayaM dhuvaM / dharmArtha kAma moSyaM ca, prAptaM parameSTI namaH // 461 // Agama ke haiM tIna bhaMda, yaha kahate siddhAlaya vAsI / zabda, artha, vijJAna rUpa jo tInoM haiM dhrava avinAzI // dharma, artha aura kAma mokSa ke, ye Agama hI haiM mAdhana / ye hI parameSThI-pada-dAtA, inako zatazata abhivAdana / / zrI sarvajJa prabhu ne Agama ko tIna bhAgoM meM vibhakta kiyA hai (1) zabda (2) artha (3) jJAna : ye bhAgama dharma artha kAma aura mokSa ina cAroM puruSArthoM ko middhi karAne vAle aura parameSThI para ko prApta karane vAle hote haiM, ata: unako savinaya namaskAra ho / paramAnaMda AnaMda, jina uktaM mAmyataM padaM / ekodema uvademaM ca, jina tAraNa mukti pathaM zrutaM // 462 // jJAna aura AnandamayI hai vItagaga prabhu kI vANI / svaralaharI bharate haiM jisameM, Atmatatvapada-vijJAnI // Atmatatva kA camake, vasudhA prAMgaNa meM ujjvala tArA / kiyA zrAvakAcAra isI se, maiMne yaha prastuta pyAga / vItarAga prabhu kI vANI atyanta hI AnandamayI hai. jisameM pada pada para Atmatatva ke darzana hote haiN| vaha bhAtma-pada saMsAra ko apane prakAza se Alokita kare, kevala isI dhyeya se maiMne yaha puNya grantha prastuta kiyA hai| Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak AcAra H samyak vicAra : samyaka vicAra Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAraNasvAmI samyaka vicAra prathama dhAga (paNDina pUjA) __ om oMkAramya Urvasya, Urca sadbhAva zAzvataM / vindamthAnena tiSTate, jJAnena zAzvataM dhruvaM // 1 // om rahA hai aura rahegA, satata ucca madbhAvAgAra / paramabrahma, Ananda om hai. om amRta zUnya-AkAra // om paMca parameSThI maMDita, om Urdhva gati kA dhArI / kevala-jJAna-nikuMja om hai, om amara dhruva adhikArI / om sanAtanakAla se urdhvagati kA dhArI rahA hai, aura rhegaa| Urdhva svAmI to yaha hai ho, kintu sAtha hI mAtha sadbhAvoM kA dhArI aura zAzvata bhI hai| isameM zUnya ko eka pramukha sthAna diyA gayA hai, aura zUnya meM isakA nivAma bhI hai, jisakA tAtparya yaha hai ki yaha mukta hai, mvAdhIna hai| isakA vAsa vyavahAra dRSTi se to mokSa-sthAna meM kahA jAtA hai jahA~ pahu~cane para isakI saMsAra-yAtrA samApta ho jAtI hai aura phira vahA~ se lauTakara nahIM AtA, kintu vastusvarUpa athavA nizcaya dRSTi se usakA apanA nivAsa to apane ApameM hI rahatA hai| bhale hI vaha Aja hamAre isa zarIra meM hai aura kala ( agale janma meM ) dravya, kSetra, kAla, bhAva kI anukUlatA pAkara mokSa-dhAma meM jA viraaje| yahI to vaha siddhAMta hai ki-"AtmaparamAtmatulyaM ca vikalpa citta na kroyate" tathA jJAnoM meM sabase zreSTha jo kevalajJAna hai usa jJAna se yaha om pada maMDita hai aura dhruva tArA ke samAna camaka kara saMsAra ko anAdikAla se sanmArga batA rahA hai aura batAtA bhI rahegA / hA~, usake batAe huye mArga para calanA na calanA hamArI icchA para nirbhara hai / caleMge to saMsAra pAra ho jAyeMge anyathA anAdikAla se saMsAra meM bhaTaka rahe haiM aura anantakAla taka bhaTakate rheNge| Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak vicAra "mahAvIra kI vicAradhArA vyaktimUlaka thI / bhAratAya saMskRti meM bhI vicAroM kI ekatA kI apekSA unake samanvaya kA adhika mahatva rahA hai, vicAroM ke samanvaya ko hI myAdvAda kahate haiN| satya ko samagrarUpa se jAnane ke lie jaba hama use kaI dRSTiyoM meM dekhate haiM to jJAna meM namratA AtI hai aura mana se dUsare ke vicAroM ke prati AsthA jagatI hai / saMkSepa meM unake kathana ke anusAra samAja-racanA kA AdhArabhUta tattva yogyatA hai, janma nahIM; vyakti kA Adarza akiMcanatA hai, saMcaya nahIM; aura lokasevA kI kasauTI vicAroM kA samanvaya he, ekatA nhiiN|" "bhAratIya saMskRti usa mahAnadI ke samAna hai jisameM nAnA vicArapravAha milate haiM aura jisase nikalate bhI haiM, para jo loka meM hamezA bahatI rahatI hai, usake taTa para kaI tIrtha bana aura miTe / tIrthakara mahAvIra ne bhI lagabhaga DhAI hajAra varSa pahale eka sadiya tIrtha kI racanA kI thI, bhala hI vaha Aja samaya ke pravAha meM bikharI pratIta ho, para usake nirmANa kI kalA amiTa hai, aura koI cAha to naye tIrtha ke nirmANa meM usakA upayoga kara sakatA hai| unakI yaha kalA thI ki loka kI upAsanA ke lie loka kI vAsanA chor3a do, sAdhanA dvArA apane Apako itanA tagla banAo ki loka meM ghulamila sako, yuga kI AstikatA ke anusAra samanvaya-dRSTi meM aise Adarza cunI aura unheM jIvana meM DhAlI ki tumhArA jIvana bhAvI samAja kI jIvanapaddhati kA AdhAra bana jaae| Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = samyaka vicAra nizcayanaya jAnate, zuddha tattva vidhIyate / mamAtmA guNaM zuddhaM, namaskAraM zAzvataM dhruvaM // 2 // jinheM vastu ke sat cit jJAyaka, yA nizcayanaya kA hai jJAna / vahI anubhavI pArakhi karate, nija svarUpa kI sat pahicAna / / antastala-AmIna AtmA, hI hai apanA deva lalAma / Atmadravya kA anubhava karanA, hI hai saccA acala praNAma / / jo purupa nizcaya naya aura kevala nizcaya naya ko hI vastu ko parakhane kI kamoTo mAnate haiM, kevala vahI ima maMsAra meM mana ora apana kI vAmnavika parIkSA kara makana hai, aura kevala vahI zuddhAtmA ke guNoM ko paragba sakane meM samartha ho pAte haiN| una jaise samarthavAna puruSoM ko ho samyagdaSTi puruSa kahA jAtA hai / _apane aMtastala meM jo Atmadeva virAjamAna hai vahI nizcayanaya se vaha deva hai jise jinavANo hitopadezI, vItarAga, sarvajJa aura mokSapradAyaka ke nAma se saMbodhana karatI hai| aise zuddhAtmA rUpI jagata-prabhU ko maiM dhruva evaM zAzvata mAnakara dRr3ha nizcayapUrvaka ( acala bhAva se ) namaskAra karatA huuN| OM namaH viMdate yogI, siddhaM bhavat zAzvataM / paMDito sopi jAnate, devapUjA vidhIyate // 3 // yogIjana nita om namaH kA, zuddha dhyAna hI dharate haiN| 'so'haM' pada para car3hakara hI ve, prApta siddha-pada karate haiN| 'om namaH' japate japate jo, nija svarUpa meM rama jAtA / vahI devapUjA karatA hai, paMDita vaha hI kahalAtA // jo vAstavika yogI-muni hote haiM ve nita prati "OM namaH " kA hI pArAyaNa kiyA karate haiM aura isI maMtra ke pArAyaNa-pota para car3hakara ve bhavasAgara se pAra hokara siddha aura zAzvata pada prApta kara lete haiN| __ jo 'om namaH' kA manana karate hI nijasvarUpa meM lavalIna ho jAtA hai vahI usakI saccI devapUjA karatA hai aura vahI saccA paMDita hai, jJAnI hai, samyagdRSTi hai| Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak vicAra hrIMkAraM jJAna utpanna, oMkAraM ca vadate / arahaM sarvajJa uktaM ca, acakSu darzana dRSTa || 4 || / jagatapUjya arahanta jinezvara, jisakA dete nava upadeza / sAmya dRSTi sarvajJa sunAte, jisakA ghara ghara meM sandeza || jo acakSu darzana- cakha gocara, jo cita camatkAra sampanna | oMkAra kI zuddha vaMdanA karatI vahI jJAna utpanna !! jisakA rahaMta prabhu upadeza dete haiM aura jisa sandeza ko ve hI sarvajJa bhagavAna pratyeka prANI taka pahu~cAte haiM, usa om mahApada kI yA apanI zuddhAtmA kI vaha vandanA usake apane antaraMga meM usa vizuddha jJAna kI sRSTi sRjana kara detI hai jo kalpanAtIta hotA hai| aura kevala usakI apanI AtmA hI jisakA rasAsvAdana karatI hai tathA usake camatkAra ko usake jJAna netra ho dekhate haiN| mati zrutazca saMpUrNa, jJAnaM paMcamayaM dhruvaM / paMDito mopi jAnate, jJAnaM zAstra ma pUjate // 5 // [ 5 mati, zruta, avadhi, mana:paryaya se, jJAna kareM jisameM kallola / paMca jJAna kevala bhI jisameM chor3a rahA nita jyoti alola || aise Atma-zAstra ko hI nita, jo pUje viveka-ziramaura / vahI satya paMDita prajJAghara, vahI jJAna-dhana kA hai Thaura // jisameM mati, zruta, avadhi, manaH paryaya aura yahAM taka ki kevalajJAna bhI apane prakAza-puMja bikharA rahA hai, athavA jo pAMcoM jJAna kA eka mAtra nidhAna hai aise AtmA rUpI zAstra kI hI jo vijJajana pUjA karate haiM, ve hI vAstava meM paMDita haiM aura prajJA unhIM meM Thaura pAkara apane jIvana ko kRtakRtya mAnatI hai / Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = samyak vicAra= OM hrIM zriyaMkAraM, darzanaM ca jJAnaM dhruvaM / devaM guruM zrutaM caraNaM, dharma sadbhAvazAzvataM // 6 // hrIM zrIM ke rUpa manohara, karate jisameM vimala prakAza / amara jJAna darzana kA hai jo, eka mAtratama divya nivAsa // vahI parama utkRSTa om hI, hai tribhuvana maMDala meM sAra / vahI deva, guru, zAsra, AcaraNa, vahI dharma sadbhAvAgAra / / jisameM OM hrIM zrIM' isa maMtra kA pUrNarUpeNa nivAsa hai, darzana, jJAna aura AcaraNa kA jo mandira hai, vAstava meM esA vaha oma hI saccA deva hai, om hI saccA guru hai, om hI saccA kriyAyukta AcaraNa hai aura emA vaha Ama hI tIna loka ko pAra karane vAlA saccA dharma hai jisakA ki ghaTa ghaTa meM sadbhAva hai| vIrya aMkUraNaM zuddha', trailokaM lokitaM dhruvaM / ratnatrayaM mayaM zuddhaM, paMDito guNa pUjate // 7 // kevalajJAna-mukura meM jisako, tInoM loka dikhAte haiM / jisake svAbhAvika bala jala kA, nidhidala thAha na pAte haiN| ratnatraya kI surasaritA se, zuddha huA jo dravya mahAn / usI Atma rUpI sadguru kI, karate haiM pUjana vidvAna // jisako apane kaMvalajJAna mukura meM saMsAra ke saba padArtha yugapata dRSTigocara hote haiM; jisakI zakti kalpanA se para hai, anaMta hai, asIma hai, tathA ratnatraya ko pavitra niriNI jisake caraNa aha. niza pakhAratI rahatI hai| vidvAn kevala aise prAtmA rUpI sadguru kI hI arcanA karate haiM aura om yA prAtmA rUpI sadguru ko pUjane vAlA paMDita hI vAstavika prajJAdhArI paMDita kahA jAtA hai-mAnA jAtA hai| Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ==samyaka vicAra devaM guruM zrutaM vaMde, dharmazuddhaM ca viMdate / tiartha arthaloka ca, snAnaM ca zuddhaM jalaM // 8 // Atama hI hai deva niraMjana, Atama hI sadguru bhAI / Atama zAstra, dharma Atama hI. tIrtha Atma hI sukhadAI // Atma-manana hI hai ratnatraya-pUrita avagAhana sukhadhAma | aise deva, zAstra, sadguruvara, dharmatIrtha ko satata praNAma / / AtmA hI saccA deva hai; AtmA hI macA guru hai; AtmA hI macA zAstra hai; AtmA hI manA dhama hai aura AtmA hI saccA tIrtha hai| aura yadi vAstava meM pUchA jAya to ratnatraya se pUrita isa zrAtmA kA manana hI eka mAtra saccA snAna hai| aise AtmA rUpI deva, guru, zAstra, dharma aura tIrtha ko maiM nitya mana vacana kAya se praNAma karanA hai| cetanA lakSaNo dharmo, cetiyaMti madA budhai / dhyAnasya jalaM zuddha, jJAnaM snAna paMDitaH // 9 // cidAnanda dhruva zuddha AtmA, kI cetanatA hai pahicAna / buddhimAna jana nitya nirantara, dharate haiM umahI kA dhyAna / / nadI sarovara meM karate haiM, avagAhana jar3a ajJAnI / Atma-jJAna-jala se prakSAlana, karate satpaMDita jJAnI // prAtmA kA lakSaNa cetanA se saMyukta hai aura isI cetanA ke nAte, buddhi ke dhanI buddhimAna jana usakA aharniza manana karate haiM / nadI, sarovara aura kuNDoM meM to ( dharmabhAva se ) kevala sthUla-buddhi ke mAnava mnAna karate haiM, kintu jo prajJAdhArI paMDita hote haiM, ve prAtma-manana ke jalAzaya meM hI snAna karake apane ko pUrNa pavitra aura kRtyakRtya mAnate haiN| Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra zuddhatatvaM ca vedaMte, tribhuvanam jJAnezvaraM / jJAnaM mayaM jalaM zuddha, snAnaM jJAnaM paMDitaH // 10 // hastamalakavata jimako tInoM bhuvana carAcara prANI haiM / usI brahma ko dhyAte haiM bama, jo budhajana vijJAnI haiM / zuddha Anma hai svaccha sarovara, kala kala karatA jisameM jJAna / isI jJAnarUpI jala meM nita, paMDita jana karate (haiM) snAna / / jo apane amIma jJAna se mamamta carAcara prANiyoM ke ghaTa ghaTa kI aura tInoM loka kI mamasta bAnoM ko hAtha meM rakha haya AMvale ke samAna dekhanA aura jAnatA hai, vahI jJAna kA Izvara om yA zuddhAnmA vidvAnoM ke pRjana kA eka mAtra AdhAra honA hai| vidvajjana loka kI degvAdevI nadI, nAlAboM meM snAna karake apane ko dhArmika yA pavitra nahIM mAnate, kintu jJAnapRgA jalAzaya eka mAtra zuddhAtmA meM hI snAna kara unakI apanI AtmA vizuddhatA ko prApta hotI hai, emA unakA apanA vizvAsa rahatA hai| mamyaktasya jalaM zuddha, saMpUrNa sara pUritaM / mnAnaM pivata gaNadharanaM, jJAnaM maranaMtaM dhruvaM // 11 // samyagdarzana rUpI jisameM, bharA huA hai nora agamya / aimA hai vaha parama brahma kA, bhavyo ! saravara avicala ramya / / mahA munIzvara zrI gaNadhara jI, jinakI zaraNa aneko jJAna / isa sara meM hI avagAhana kara, karate isakA hI jalapAna / / jinakI zaraNa meM anekoM jJAna Thora pA rahe the, va gaNadhara prazu bhI nadI sarovara ke jala se hI apane ko pavitra huA nahIM mAnate the, kintu ve bhI usI jalAzaya kA upabhoga karate the, jisameM ratnatraya rUpI agamya nIra bharA huA hai aura jo mumukSuoM ke saMsAra meM 'zuddhAtmA' ke nAma se prasiddha hai tathA jo apane hI pAsa hai| Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra zuddhAtmA cetanAbhAvaM. zuddha dRSTi samaM dhruvaM / zuddhabhAva sthirIbhUtvA, jJAnaM snAna paMDitaH // 12 // zuddha AtmA hai he bhavyo ! sat caitanya bhAva kA puMja / samyagdarzana se AbhUSita, mokSa pradAtA, jJAna-nikuja // nizcala mana se isI tatva ko, zuddha guNoM kA karanA dhyAna / paMDita vRndoM kA basa yaha hI, prakSAlana hai satya mahAn // zuddhAtmA, catanA se maMyukta prakAza kA eka vizAla aura alaukika puja hai, samyaktva isakA pradhAna AbhUpaNa hai aura anazvaranA isakA vaha guNa hai jimakaM kAraNa maMsAra meM yaha apanA sarvocca sthAna rambanA hai va isake mamAna yaha guNa dRmara kimI meM nahIM pAyA jAtA / ima zuddhAtmA meM sthira hokara isake jJAna-guNoM kA citavana karanA hI paMDitoM kA ekamAtra vAstavika prakSAlana hai| prakSAlitaM trati mithyAtvaM, zalyaM triyaM nikaMdanaM / kujJAna rAga dopaM ca, prakSAlitaM azubhabhAvanA // 13 // dhula jAte isa jJAna-nIra se, tInoM hI mithyAtva samUla / tInoM zalyoM ko viniSTa kara, jJAna banA detA yaha dhUla // azubha bhAvanAeM bhI sArI, isa jala se dhula jAtI haiM / rAga dveSa, kujJAna-kAlimA, pAsa na rahane pAtI haiM / zuddhAtmA ke isa marovara meM snAna karane se tInoM mithyAtva samUla naSTa ho jAte haiN| hRdaya meM dina rAta cubhane vAlI tInoM zalye isake jalasparza se tatakAla nikala jAtI haiM aura kujJAna rAga dveSa aura azubha bhAvanAyeM to phira isameM snAna karane vAle vidvAna ke sAtha rahane hI nahIM pAtI; zarIra mala ke samAna ve bhI usakI AtmA se eka sAtha hI khira jAtI haiM, pRthaka ho jAtI haiN| Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' w' samyak vicAra = kaSAyaM catru anaMtAna, puNya pApa prakSAlitaM / prakSAlitaM karma duSTaM ca, jJAnaM snAna paMDitaH // 14 // puNya pApa donoM ripuoM ko, kSaya kara detA hai yaha nIra / malina kaSAyeM chipa jAtI haiM, dekha razmi se isake tIra / / karma-nRpati kI senA ko bhI, kara detA yaha jala-bhaTa cUrNa / aisA hai yaha jJAna-udaka kA, avagAhana maMgala-paripUrNa // krodha, mAna, mAyA aura lobha ye cAra anantAnubandhI kapAya bhI phira usake sAtha nahIM raha pAtI hai jo isa aAtma-marovara meM snAna karatA hai, puNya pApa bhI donoM isake jala se prakSAlita ho jAte haiM aura aSTakarma kI senA to inake jJAna-nIra ko dekhate hI palAyamAna hone lagatI hai / ese ima Atmasarovara meM vidvajjana mnAna karate haiN| vAstava meM ve hI sacce paNDitajana hai / prakSAlitaM manazcapalaM, vidhi karma prakSAlite / paMDito vastra saMyuktaM, AbharanaM bhUpaNa kriyate // 15 // caMcala mana bhI jJAna-nIra se, prakSAlita ho jAtA hai / dravya, bhAva, nokarma-yUtha bhI, vahAM na phira dikha pAtA hai / samyak vidhi se parama brahma ko, jaba ujvala kara detA nIra / taba jJAnI jana dhAraNa karate, haiM apane AbhUSaNa cIra // jo markaTa ke samAna caMcala hai aisA vaha mana bhI isa Atma-sarovara ke jala meM snAna karane se ekadama zAMta ho jAtA hai| tIna prakAra ke karma-dravyakarma, bhAvakarma, nokarma isa jala se zanaiH zanaiH dhulate jAte haiM, aura vaha snAna karane vAlA paMDita nirvikAra sthiti meM pahuMca jAtA hai aura usake jJAnadarzanAdi rUpa jo antaraMga vastrAbhUSaNa haiM unase vaha zobhAyamAna ho jAtA hai, jisake sAmane bAhya bahumUlya vastrAbhUSaNoM kI koI kImata nahIM / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - samyak vicAra vastraM ca dharma sadbhAvaM, AbharaNaM ratnatrayaM / mudrakA mama mudrasya, mukuTaM jJAnamayaM dhruvaM // 16 // zuddha Atma-sadbhAva-dharma hI, hai paMDita kA ujvala cIra / jhilamila karatA ratnatraya hI. hai usakA bhUSaNa gaMbhIra // samatAbhAvamayI mudrA hI, hai usakI mudrikA anUpa / avinAzI, ziva, satyajJAna hai, usakA dhruva kirITa cidrUpa // Atma-sarovara meM ramaNa karane vAle vidvAna mnAna karane ke bAda jina zrAbharaNoM se apanI deha sajAte haiM unameM vastra aura AbhUpaNa ye do hI mukhya sAmagrI hotI haiM / vastra to hotA hai unakA sadbhAvarUpI dhama, aura AbhUSaNoM meM mudrikA hotI hai unakI samatA tathA mukuTa hotA hai unakA AtmajJAna / jo Atma-jJAna satyaM zivaM sundaram se yukta hone se indra tathA cakravartI ke mukuToM ko bhI phIkA kara detA hai| dRSTataM zuddha dRSTIM ca, mithyAdRSTi ca tyaktayaM / asatyaM anRtaM na dRSTante, aceta dRSTiM na dIyate // 17 // jo jJAnI-jana karate rahate, jJAna-nIra se avagAhana / paramabrahma unakA darpaNa-vata, hojAtA nirmala pAvana // mithyAdarzana ko kSaya kara ve, zuddha dRSTi ho jAte haiM / asata, acetana, anRtadRSTi se, phira na duHkha ve pAte haiM / jo jJAnIjana isa Atma-sarovara ke nIra meM avagAhana karate rahate haiM, unakA antaraMga darpaNa ke samAna pavitra ho jAtA hai| mithyAdarzana ko kSaya karake phira ve zuddha dRSTi ho jAte haiM aura unakI dRSTi phira asatya, anRta yA aceta kI mAnyatA kI ora bhUlakara bhI nahIM jaatii| aura unakI zuddha dRSTi meM ekamAtra zuddhAtmA hI jhalakatI hai tathA usI kA ve manana, dhyAna va citavana karate haiN| Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ]== =samyak vicAra=== dRSTataM zuddha samayaM ca, samyaktvaM zuddhaM dhruvaM / jAnaM mayaM ca maMpUrNa, mamaladRSTi madA budhaiH // 18 // jJAna-nIra ke avagAhana meM, amat bhAva miTa jAtA hai / parama zuddha samyaktva mAtra hI, phira hiya meM dikha pAtA hai / zuddha buddha hI dikhate haiM phira, AMkhoM meM pratyeka ghar3I / dikhatA hai basa yahI jJAna kI, antara meM maca rahI jhar3I // jJAna nIra meM snAna karane se mithyAtvabhAva mamUla naSTa ho jAtA hai aura phira nA nahAM jJAna ko mamyakAva kI hI nokiyA rilAI par3anA hai / unako dRSTi jahAM jAnI hai. yahAM use phira zuddhAnmA kI hI chavi ke darzana hote haiM, ma kAMkI kI jhalaka ke mAmana aba usa kRtrima jhAMkiyoM ke prati prama athavA mAnyatA nahIM raha jAta bAra nasa pAThoM paharamA mAlUma par3atA hai mAnoM antara meM jJAna kI jhar3I nagaI hai| lokamar3ha na dRSTaMte, deva pAkhaMDa na dRSTate / anAyatana mada aSTaM ca, zaMkAdi aSTa na dRSTate // 19 // jJAna-nIra se miTa jAtA hai, tIna mUr3hatAoM kA tApa / aSTa madoM kA mana-mandira meM, phira na zeSa rahatA santApa // chaha anAyatana Darate haiM phira, nahIM hRdaya meM Ate haiN| aSTa doSa bhI taskara nAI, dekha ise chipa jAte haiM // jJAnarUpI jala meM snAna karane se devamUr3hatA, lokamUr3hatA aura pAkhaNDamUr3hatA, ina tInoM kA nAza ho jAtA hai| ajJAnapUrvaka kiye huye 6 kamoM meM sudhAra kI lahara paidA ho jAtI hai, AThoM mada vilA jAte haiM aura zaMkAdika aSTa doSoM ke bhI paMkha laga jAte haiN| tAtparya yaha ki Atma-sarovara meM snAna karane se hRdaya meM pragADha samyagdarzana kI utpatti ho jAtI hai| Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra dRSTataM zuddha pada mAdha, darzana mala vimuktayaM / jJAnaM mayaM muddha samyaktvaM, paMDito dRSTi sadA budhaiH // 20 // sapta tatva kA jo nidAna hai, agama, agocara, manabhAvana / usI 'om se maMDita dikhatA. budhajana ko cetana pAvana !! Atma-deza meM jahAM kahIM bhI, jAte usake mana-locana / unheM. vahIM dikhatA hai nirmala, samyagdarzana dakha-mocana // jo manuSya jJAna-naura meM nimagna rahA karatA hai, mnAna karatA rahatA hai umakI dRSTi jahAM nahIM zuddhAtmA yA oma ke hI darzana karatI rahatI hai| prAtmA ke pradezoM meM usa samyaktva-mamyaktvakI hI lahareM dikhAI detI hai aura ve lahareM pavitra pavitratama jaise jala kI camakatI haiN| unama raMcamAtra bhI koI vikAra nahIM : una pavitranama laharoM meM use apanI AtmA kA vazana ThIka paranAmA ke jamA hotA hai. jimama umakI yaha talAza samApta ho jAtI hai ki bhagavAna kA dazana kahAM milegA ! Toka hI hai. jise apane ApameM hI mila gayA, use phira bAhara meM nalAza kyoM ? vedakA agrastharazcaiva, vedanaM niragraMthaM dhruvaM / trailokyaM mamayaM zuddhaM, veda vedani paMDitaH // 21 // jo paMDita kahalAtA hai yA, hotA jo vedAnta pravINa / agra jJAna ko kara usameM vaha, satata rahA karatA najIna / tIna loka kA jJAyaka hai jo, granthahIna, dhrava avinAzI / usI Atma kA anubhava karatA, nitaprati jJAna-nagara-vAmI / / jJAna nagara nivAsI paMDita apane hRdaya mandira kI vedI meM virAjamAna nigrantha, dhra va, vInagaga svabhAvI apanI AtmA ko jo ki paMcajJAna kA nidhAna hai use hI vItarAga sarvajJa kI samakakSa apanI nizcaya dRSTi meM avalokana karatA hai, veda kA jo agra-sAra use bhI vaha usI meM pAtA hai, ataH ekamAtra usakI tanmayatA ho use priya lagatI hai| Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra uccAraNa Urdha zuddhaM ca, zuddha tatvaM ca bhaavnaa| paMDito pUja ArAdhyaM, jina samayaM ca pUjataM // 22 // Urdhva-praNAyaka praNava maMtra kA, karanA mukha se uccAraNa / apane vimala hRdaya-mandira meM, karanA zuddha bhAva dhAraNa // yahI eka paMDita-pUjA hai, pUjyanIya ziva sukhadAI / zuddha AtmA kA pUjana hI, hai jina-pUjana he bhAI // apane mukha se bAra bAra 'zroma' kA uccAraNa karanA aura sadaiva zuddhAtmA kI bhAvanAoM meM lIna honA yahI vAstava meM ekamAtra paMDitapUjA ( paMDitoM ke karane yogya pUjA ) hotI hai, aura isI taraha kI jJAna-pUjA hI vAstava meM vaha pUjA hotI hai jisako zAstroM meM devapUjA yA jinapUjA kahI gaI hai| he paMDita mano ! aisI hI jJAna-pUjA yA Atma-pUjA karo, aisI hI bhakti aura ArAdhanA karo, yaha pUjA cAroM saMgha ko upayogI hai| pUjataM ca jinaM uktaM, paMDito pUjato sadA / pUjataM zuddha sAdhaM ca, mukti gamanaM ca kAraNaM // 23 // Atmadravya kI pUjA karatA, bana jo jina-vaca-anugAmI / vahI eka jaga meM karatA hai, paMDitapUjA zivagAmI // zuddha AtmA hI bhava-jala se, tarane kA basa hai sAdhana / mukti cAhate ho yadi tuma to, karo isI kA ArAdhana // zrI jinendra ke vacanoM kA anuyAyI banakara jo Atma-dravya kI, atma-guNoM kI pUjA karatA hai, vahI vAstava meM ekamAtra paMDita-pUjA hai, jabaki dUsarI pUjAyeM puNya tathA pApa baMdha karake saMsAra meM hI bhaTakAyA karatI haiM / jaba ki yaha Atma-pUjA yA Atma-arcanA jJAnI ko, vivekavAna pUjaka ko niyama se bhavasAgara se pAra utArakara mukti-nagara meM pahuMcA detI hai| Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra= = =[15 adevaM ajJAna mUDhaM ca, aguruM apUjya pUjanaM / mithyAtvaM sakala jAnate, pUjA saMsAra bhAjanaM // 24 // 'deva' kintu devatvahIna jo, ve 'adeva' kahalAte haiM / vahI 'aguru' jar3a, jo guru banakara, jhUThA jAla bichAte haiM / aise ina 'adeva' 'aguroM' kI, pUjA hai mithyAtva mahAn / jo inakI pUjA karate ve, bhava bhava meM phirate ajJAna // jJAna-cetanA rahita aura devatvapane se sarvathA hIna aise svanirmita adevoM ko deva mAnakara pUjanA tathA guru ke samAna vepa banA lene para bhI guru ke guNoM se kosoM dUra rahate haiM aise kuguru yA aguruoM ko guru ke samAna mAnanA, pUjanA kevala mithyAtva hI hotA hai / aise adaboM aura aguruoM kI pUjA pUjaka kA maMgala to nahIM karatI, hoM unheM saMsAra sAgara meM bAra bAra bhaTakAyA hI karatI hai, anantakAla paryanta duHkhoM kA hI bhoga karAtI hai / tenAha pUja zuddhaM ca, zuddha tatva prakAzakaM / paMDito vaMdanA pUjA, muktigamanaM na maMzayaH // 25 // sapta tatva ke pujoM kA nita, karatA hai jo pratipAdana / vahI brahma hai pUjya, vijJagaNa ! karo usI kA ArAdhana // aguru, adevAdika kI pUjA, AvAgamana bar3hAtI hai / Atma-arcanA, Atma-baMdanA, mukti-nagara pahu~cAtI hai // jo sapta tatvoM ke puMjoM kA nityaprati pratipAdana karatA hai, unheM prakAza meM lAtA hai, he vijJajana ! tuma usI zuddhAtmA kA pArAdhana karo / aguru, adevoM kI pUjA kevala saMsAra ko hI bar3hAtI hai, kintu Atma-arcanA aura prAtma-vandanA isa saMsAra sAgara ko sukhAkara mokSa nagara ke mArga ko spaSTa kara detI hai| Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra prati indra prati pUrNasya, zuddhAtmA zuddha bhaavnaa| zuddhArtha zuddha mamayaM ca, prati indraM zuddha dRSTitaM // 26 // indra kauna ? nija cetana hI to, satya indra bhavyo svayameva / vahI eka hai zuddha bhAvanA, vahI parama devoM kA deva // vahI brahma, zuci zuddha artha hai, vahI samaya nirmala, pAvana / usI zuddha cidrapa deva kA, karo citavana manabhAvana // bhagavAna kI pUjA indroM ne kI thI athavA nahIM kI thI yaha to bhagavAna ho jAneM, kintu tumhArI zuddhAnmA kA bampa bhI paramabrahma paramezvara ke samAna hai va jJAnadhana kI Thaura hai, aise cidrapa deva zuddhAtmA kA jimakA ki dRmarA nAma indra hai uma apane indrasvarupa AtmA kI tuma svayaM indra ke samAna atyanta nAma ke sAtha pUjana karo, kyoMki yahI pUjA tumhArA maMgala karane kI kSamatA rakhatI hai, dUsarI nahIM / dAtA'ru dAna zuddhaM ca, pUjA AcaraNa maMyutaM / zuddhamamyaktvahRdayaM yasya, sthiraM zuddha bhAvanA // 27 // jisa jana ke hRdayasthala meM hai, samyagdarzana ratna mahAna / apane hI meM Apa lIna jo, jise na sapane meM para dhyAna // Atma dravya kA pUjana karatA, kara jo nava Adara satkAra / paramabrahma ko vahI jJAna kA, detA mahA dAnadAtAra // jisake hRdaya meM samyaktva ratna jagamagA rahA hai aura jo apane Apa meM lIna rahane meM hI mAra mugyoM kA anubhava karatA hai vaha jaba Atma dravya kA pUjana karatA hai to usakI yaha pUjA eka pavitratama dAna kA mpa dhAraNa kara letI hai aura vidvAna isa pUjA ko eka jJAnI ke dvArA AtmA ko jJAna kA dAna diyA jAnA hI kaha kara ke pukArate haiM / isa jJAna dAna meM cAroM hI dAna kA samAveza maMthana karane para tumheM mAlUma hogaa| kyoMki Atma-pUjana se AtmA meM jJAna kI vRddhi; nirbhayatA kI jAmati, apane Apa meM sthiratA, tathA AnandAmRta kA bhojana pAna, isa taraha ke yaha cAroM dAna vyavahAra dAna kI apekSA baha. mUlya va maMgaladAyaka hoNge| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra= [17 zuddha dRSTI ca dRSTate, mA, jJAnamayaM dhruvaM / zuddhatatvaM ca ArAdhyaM, baMdanA pUjA vidhIyate // 28 // cidAnaMda ke jJAna-guNoM ke, anubhava meM honA tallIna / yahI eka vandana hai maccA, nahIM bandanA aura pravINa // zuddha Atma kA nirmala mana se, karanA saccA ArAdhana / yahI eka basa pUjA samacI. yahI manya vasa abhivAdana // cidAnaMda zuddhAnmA kaM jJAna gugoM meM tallInatA honA yahI eka maccA bandanA hai aura yahI eka maccI pUjA / kyoMki zudvAmmA kA macce mana se Agadhana karanA paMDinoM ne ise hI vAstava meM vandanA yA pUjA kahI hai, athavA jinavAgI meM emI vandanA yA pRjA kahI hai athavA jinavANI meM emI vandanA pUjA karane vAle kA hI paMDita kahA hai| paMDinoM dvArA kI jAne vAlI paDita pUjA" kavala isI AdhAra se isakA nAma paMDina pUjA' zrI nAgna mvAmI ne rakhA hai| saMghamya catra maMghasya, bhAvanA zuddhAtmanAM / mamayamAramya zuddhasya, jinoktaM mAdhaM dhruvaM // 29 // munI, AryikA zrAvaka dampati, bhI kyoM kareM itara carcA ? nijAnanda-rata hokara ve bhI, kareM Atma kI hI arcA / / zuddha AtmA hI basa jaga meM, sArabhRta hai he bhAI ! jina prabhu kahate, AtmadhyAna hI, eka mAtra he sukhadAI // muni, AyikA, zrAvaka aura zrAvikA, yAne catuvidha saMgha kA yahI kattavya hai ki ye isI zuddhAtmA kI bhAvanAoM ko bhA kara usake hI guNoM ko ArAdhanA kreN| aimA karane meM hI sabakA kalyANa hogaa| zrI jinendra kA kathana hai ki-saMsAra meM prAtmA hI kaMvala eka sArabhUta hai aura prANImAtra kA kalyANa karane vAlo ekamAtra AtmA kI dhArAdhanA va pUjA karanA hai| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ] - samyak vicAra sArdhaM ca maptatatvAnaM, darvakAyA padArthakaM / cetanAzuddha dhruvaM nizcaya, uktaM ca kevalaM jinaM // 30 // sapta tatva ko dekho cAhe, chaha dravyoM kA chAnoM kuja / nau padArtha, paMcAstikAya kA, cAhe satata bikhero puMja // ina saba meM para jIva-tatva hI, sAra pAoge vijJAnI / Atmatatva hI sArabhUta hai, kahatI yaha hI jinavANI || cAhe tuma sAta tatroM ke putra ko dekhA, aura cAhe chaha dravyoM kI rAzi ko vikhorI athavA paMcAstikAya aura nau padArthoM kii| ina sabameM tumheM sArabhUta padArtha kevala eka AtmA hI milegA / zrI jinavANI kA bhI yahIM kathana hai ki he bhavyo ! jI cetanA lakSaNa se maMDita dhruva aura zAzvata AtmA hai, vAstava meM vahI isa jagata meM kevala eka sArabhUta hai, tIrthasvarUpa kalyAgAdAyinI hai / mithyA tikta tratiyaM ca zuddhabhAva zuddha samayaM ca kujJAna trati tiktayaM / sArdhaM bhavya lokayaH // 31 // darzana moha tIna haiM bhavyo chor3o unase apanA neha | kumati, kuzruta, kuavadhi, kujJAnoM, se bhI hIna karo hiya-geha // nirmala bhAtroM se tuma nizidina, dharo Atma kA nizcala dhyAna / Atma- dhyAna hI bhava-sAgara ke, tarane ko hai pota mahAna || tIna prakAra ke mithyAtvoM ko chor3akara jo tIna prakAra ke kujJAna haiM, he bhavyo ! tuma unase bhI apanA nAtA tor3a do| tumhArA kalyANa isI meM hai ki tuma nirmala bhAvoM se kevala apanI zuddhAtmA kA hI dhyAna kro| kyoMki tumhArI Atma- naukA ho tumheM pAra lagAyegI, kisI dUsare cetana va acetana padArtha meM yaha zakti nahIM jo tumheM saMsAra samudra se pAra kara de / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra= etat samyaktvapUjyasya, pUjA pUjya samAcaret / muktizriyaM pathaM zuddhaM, vyavahAranizcayazAzvataM // 32 // nirmala kara mana vacana kAya kI, tIrtha-svarUpiNi vaitaraNI / karo Atma kI pUjA vijJo, yahI eka bhava-jala--taraNI // zuddha AtamA kA pUjana hI, pUjanIya hai sukhadAI / yugala nayoM se middha yahI hai, yahI eka ziva--patha mAI / / apane mana, vacana, kAya kI triyoga-trivaNI pavitra kara, he vijJo ! tumheM ucita hai ki tuma apane zuddhAtmA kI hI nizidina pUjA kage, kyoMki vyavahAra aura nizcaya donoM hI naya isa bAta ko eka mbara se pukAra pukAra kara kahate haiM ki yadi saMmAra meM mokSa le jAnA koI paMtha hai to vaha kevala apanI hI AtmA kA pUjana, apanI hI AtmA kA manana aura apanI hI AtmA kA mananapUrvaka arcana karanA hai| ___ zrI tArana mvAmI kahate haiM ki he bhavyA ! uparokta samyakta pUjA karI aura tadanusAra hI AcaraNa kro| yahI vyavahAra tathA nizcaya ina donoM nayoM se mukti-paMtha kA zuddha zAzvata mArga hai| dhyAna rahe, tadanusAra AcaraNa ke binA mAtra pUjA kevala pUjA kA ADambara hai| atha / mAlArohaNa Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktva mAhAtmya . samyaktvahIna jova yadi puNya sahita bhI ho to bhI jJAnIjana usa pApI karate haiN| kyoMki puNya-pApa rahita mvarUpa kI pratIti na hone saM puNya ke phala kI miThAsa meM puNya kA vyaya karake, svarUpa kA pratIti rahita hone se pApa meM jaaygaa| . samyakatva sahita narakavAsa bhI bhalA hai aura samyakatvahIna hokara devaloka kA nivAsa bhI zobhAspada nahIM hotaa| * saMsAra rUpA apAra samudra se ratnatraya rUpI jahAja ko pAra karane ke liye samyagdarzana catura gvevaTiyA ( nAvika) ke samAna hai| . jisa jIva ke samyagdarzana hai vaha anaMta sukha pAtA hai aura jisa jIva ke samyagdarzana nahIM hai vaha yadi puNya kare to bhI anaMta duHkhA ko bhAgatA hai| isa prakAra samyagdarzana kI anekavidha mahimA hai, isaliye jA anaMta sukha cAhate haiM una samasta jIvoM ko use prApta karane kA sarva prathama upAya samyagdarzana hI hai| Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tAraNasvAmI samyak vicAra dvitIya dhArA (mAlArohaNa) OMkAra vedaMti zuddhAtma tatvaM, praNamAmi nityaM tatvArthamA) / jJAnaM mayaM samyakadarzanotthaM, mamyaktvacaraNaM caitanyarUpaM // 1 // oGkAra rUpI vedAnta hI hai. re tatva nirmala zuddhAtmA kA / oGkAra ratnatraya kI maMjUpA, oGkAra hI dvAra paramAtmA kA / / oGkAra hI mAra tatvArtha kA hai, oGkAra caitanya pratimAbhigama / oGkAra meM vizva, oGkAra jaga meM. oGkAra ko nitya mega praNAma // vizva ke zreSThatama anubhava eka bAra se kaha rahe hai ki yadi zuddhAtmA kA anubhava kiyA jAya to namameM eka hI mAgbhUna padArtha higocara hAgA aura vaha padAtha hogA OM yA prakAra kA rahasyame pRgaNa pd| zrAMkAra-- samyagdazana. mamyagjJAna aura mamyaka cAritra kA nidhAna hai; mAna kA eka mAga hai aura cetana ke vAstavika rUpa kI yadi koI pratimUrti hai to vaha bhI oMkAra hI hai| ___ saMsAra ke samasta padAtha va naccoM meM agragaNya uma oMkAra para ko maiM mana jhumAkara abhivAdana karatA hai| mAlArohA grantha kI isa prathama gAthA meM jima oMkAra kA abhivAdana zrI nAnA mvAmI ne kiyA hai usa hI oMkAra ke guNoM kA varNana ima grantha kI 32 gAthAoM meM karake ziSya mamUha ko yaha upadaza diyA hai ki bhI bhavya jIvA ! tuma bhI prakAra ke una guNoM ko jo ki middhAM meM pratyakSa Ara tumhAga AtmA meM pracchanna rUpa se vidAmAna haiM pragaTa karI, ArohaNa karo athAna oMkArambampa apanI AtmA ke guNarUpI mAlA ko kaMTha meM pahinI, dhAraNa karo, jisa Atma-guNamAlA ko pahina kara ananta jIvoM ne siddhapada prApta kiyA hai| Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] = samyak vicAra namAmi bhaktaM zrIvoranAthaM, naMtaM catuSTaM taM vyakta rUvaM / mAlAguNaM vocchaM tatvaprabodha, namAmyahaM kevali naMta middhaM // 2 // jo'naMta catuSTaya ke niketana, jinake na DhiMga aSTa karmAri basate / aise jinezvara zrI vIra prabhu ko, merA yugala pANi se ho namaste // meM kevalI, siddha, parameSThiyoM ko, bhI bhakti se Aja mastaka navAtA / jo sapta tatvoM kI hai prakAzaka, usa mAlikA ke guNa Aja gAtA // anaMna darzana, ananta jJAna, ananta sugva aura anaMta vIrya ke dhArI tathA zuddhAtmA ke sarvottama pratIka, bhagavAna mahAvIra ko bhI maiM namaskAra karatA hai, tathA kamoM kI ber3iyoM ko kATakara Aja taka jitane bhI jIva mvAdhIna hokara mukti nagara ko pahu~ca cuke haiM unake caraNoM meM bhI nana mastaka hokara he zrAvako ! maiM tumhAra mAmane kalyANa ke liye usa mAlA kI yA zuddhAtmA kI carcA karatA hU~, jo marmajJa maMmAra ke bIca adhyAtma yA samakita mAla ke nAma se prasiddha hai| kAyApramANaM tvaM brahmarUpaM, niraMjanaM cetanalakSaNatvaM / bhAve anetvaM je jJAnarUpaM, te zuddha dRSTI samyaktva vIryaM // 3 // isa brahmarUpI nija AtmA kA, kAyA barAbara svacchaMda tana hai| mala se vinimukta hai yaha ghanAnaMda, caitanya-saMyukta tAranatarana hai|| jo isa niraMjana zuddhAtmA ke, zaMkAdi tajakara banate pujArI / ve hI saphala haiM nija Atmabala meM, ve ho sujana haiM samyaktvadhArI // AtmA jima zarIra meM nivAsa karatI hai usI pramANa apanA rUpa dhAraNa kara letI hai, kintu nazvara ke mAtha anazvara kA yaha mela aneka bhedoM se bharA huA hai / kAyA jahA~ aMdhakAra se paripUrNa hai vahA~ AtmA niraMjana-prakAzamaya hai, aMdhakAra kA usa para koI pardA nahIM, jahA~ kAyA acetana hai, vahA~ AtmA meM cetanA kA avinAbhAvI saMbaMdha hai| jo jJAnI puruSa isa zrAtmA ke zaMkAdi chor3akara nizcala pujArI bana jAte haiM, ve hI vAstava meM apane Atmavala meM saphala hote haiM aura ve hI isa saMsAra meM samyagdRSTi' nAma kI saMjJA prApta karate haiN| Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra= [ 23 saMsAra dukkhaM je nara viraktaM, te samaya zuddhaM jina ukta dRSTaM / mithyAtva mada moha rAgAdi khaMDaM, te zuddha dRSTI tatvArtha mArdhaM // 4 // zrI jaina vANI meM mukha kamala se, kahate girA siddha paramAtmA haiM / saMsAra - duHkhoM se jo pare haiM, bhavyo vahI jIva zuddhAtmA haiM || mithyAtva, mada, moha, rAgAdikoM se, jinane kiye haiM ripu nAza bhArI / vehI sujana haiM tattrArtha jJAtA, ve hI puruSa haiM samyaktvadhArI // -- jinheM AtmA kI pahicAna ho jAtI hai, unake pAsa duHkha nAma kI koI vastu nahIM raha jAtI, ataH isa saMsAra meM zuddhAtmA yA mahAtmA kevala vahI puruSa haiM jo saMsAra ke duHkhoM se pare ho cuke haiMjo yaha nahIM jAnate ki AtmA ko kaluSita karane vAlA duHkha Akhira kisa padArtha kA nAma hai, aise mahAtmA na to phira saMsAra ke mithyA vizvAsoM meM pha~sate haiM aura na rAga dveSa yA mamanA moha ke jAla meM hI / saMsAra meM jo ATha prakAra ke maha kahe jAte haiM, unako to ve khaMDa khaMDa ho kara DAlate haiN| vizva kI kalyANa karane vAlI, karuNAmayI jinavANI aise hI mahAtmAoM ko zuddha samyagdRSTI ke nAma se pukAratI hai, saMbodhana karatI hai| zalyaM triyaM citta nirodhanetvaM. jina ukta vANI hRdi cetanetvaM / , mithyAti devaM guru dharmadUraM zuddhaM svarUpaM tatvArtha mArdhaM // 5 // " zrI vIra prabhu ke amRta vacana kA, jinake hRdaya meM jalatA diyA hai / midhyAdi traya zalya kA roga jinane samyaktva-upacAra se kSaya kiyA hai / / mithyAtva-maya deva guru dharma se jo, rahate sadA haiM pare Atma - dhyAnI / ve hI puruSa haiM zuddhAtma-pratimUrti, samyaktvadhArI tatvArtha - jJAnI // mithyA, mAyA, nidAna ina tIna zalyoM se jinake hRdaya rahita ho jAte haiM, bhagavAna ke vacana jinake mana-mandira meM nitaprati gU~jate haiM aura jo khoTe mArga para le jAne vAle deva, guru aura dharma se dUra aura kosoM dUra rahA karate haiM, ve hI puruSa vAstava meM zuddhAtmA ke pratIka hote haiM aura unameM hI vAstava meM tattvArtha kA yathArtha sAra bharA huA hotA hai / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 - ---------samyaka vicAra je mukti mukvaM nara kopi mAdhu, samyaktva zuddhaM te nara dharetvaM / rAgAdayo punya pApAya duraM, mamAtmA svabhAvaM dhruva zuddha dRSTaM // 6 // maiM siddha hU~, muktiramaNI bihArI, hai mokSa merI yahI cAru kAyA / mada moha mala puNya gagAdikoM kI, par3atI na mujha para kabhI bhUla chAyA / mamyaktva se pUrNa jinake hRdaya haiM, jo cAhate mokSa kima roja pAveM / ve svAvalambI isI bhAMti apane, hRdayastha paramAtmA ko rijhAveM // maMmAra bandhanoM ko kATakara, jo mukti ke ananta sugna ko pAne ke abhilApI hai, jinaka hRdayamagaMbara meM mamyaktva pala pala zItala hilAreM liyA karanA hai, unheM apanI AtmA ko pahicAnane meM tanika bhI samaya nahIM laganA / vaM mAnana hai ki maiM dhra va hai, zAzvana ha aura zuddha havA ananta jJAna kA dhArI hU~, vaha alaukika AtmA hai, jo nIna loka kA prakAzita karanI hai| aura hai prakAza kA vaha puMja jo madeva avAdha gani se eka samAna camakanA rahatA hai / rAga, dvaMpa, puNya pApa ina vikAroM kI koI chAyA unakI zrAnmA para nahIM pdd'tii| se samyagdo jIva apanI AtmA kA citavana ThIka isI taraha se karate rahate haiN| unakA emA grAmacinana hI unakI AtmA ko paramAtmA banA detA hai| zrI kevalaMjJAna vilokatatvaM. zuddha prakAzaM zuddhAtma tatvaM / mamyaktva jJAnaM cara naMta saukhyaM, tatvArtha mArdhaM tvaM darzanetvaM // 7 // jJAnArasI meM jisa tatva kA re ! dikhatA satata hai prativimma pyArA / jisake badana se pratipala bikharatA, rahatA prabhA-puMja zuci zuddha nyArA / / samyaktva ko pUrNa pratimUrti hai jo, he jo anUpama Ananda-rAzI / tatvArtha ke sAra usa AtmA ko, dekho, biloko, mokSAbhilASI // kaMvalajJAna meM jisa tatva kI spaSTa chAyA dRSTigocara hotI hai| jisake kaNa-kaNa se prakAza ke saikar3oM puja eka sAtha prasphuTita hote rahate haiM tathA jo samyaktva kI pUrNa pratimUrti hai aisA zuddhAtma tattva hI vAstava meM sadaiva manana karane yogya hai| Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------samyaka vicAra---------------[ 25 mamyaktva zuddhaM hRdayaM mamamtaM. tamya guNamAlA guthatasya vIyaM / devAdhidevaM guru grantha muktaM. dharma ahiMmA kSamA uttamadhyaM // 8 // mamyanya kI cAru candrAvalI se, mabake hadaya-hAra haiM jagamagAte / puNyAtmA, bIravara jIva hI para. usake guNoM ko kara vyaka pAte // jinagaja hI deva haiM jJAniyoM ke, guru graMtha-nimukta, kalyANakArI / hai dharma paramocca uttama ahiMsA, nimameM vihamatI kSamA zaktidhArI / / samyAna ekapa kA hRdaya samyaka se chalachalAnA rahatA hai| ThIka yahI hAla hama ya kA bhI hai, kyoka nizcaya maya meM hama bhI to matra zuddha prAnmArTa hai. para yaha sampanna mabaka pApa hAna huye bhI maba apane Apane vizuddha dRSTi se dekhane meM, pRgaNa hAna hA bhI kevala kucha hI angA mI hotI haiM jo apane ima mamyavAna ko apanI pRganA ko Upara lAne meM mamartha ho pAnA hai aura isa taraha apane prAtmabala kA digdaza " karAtI hai| aTa kagoM para jaya pAne vAle arahana mahAprabhu aura bAIma pApaha mahana karane vAle nigraMtha mAdhu ima pIrupa ke calAna udAharaNa hai| maMmAra kI mAga zaktiyoM ke svAmI hota hae bhI ahimA unakA dhama hai aura kSamA hai. unakA ApaNa / natvArtha mArdhaM tvaM darzanatyaM, malaM vimuktaM mamyaktva zuddha / jJAna guNaM caraNamya suddhamya vIyaM namAmi nityaM zuddhAtma natvaM // 9 // tatvArtha ke mAra ko tuma viloko, jo zuddha mamyaktva kA bandhu! pyAlA / paripUrNa jo zuddhatama jJAna se hai, jo hai atula zakti cAritra vAlA / yaha sAra pyArA zuddhAtmA hai, cira sugvasadana kA anupama su sAdhana / aise amolaka vijJAnaghana ko, maiM nitya karatA mahAbhivAdana / / jIva, ajIvAdi mAnAM tatvoM ke niSkapa para yadi hama vicAra kareM to patA lagegA ki jIva tatva hI ina satra meM apanA pradhAnatA rakhatA hai| jIva tatva, kamAM se vimuna aura atula jJAna gugNa nathA zakti kA bhaNDAra hai| samyaktva ke isa puMja ko maiM namaskAra karatA hai jo ki apane hI prakAza se apane Apake zrAnanda meM tanmaya hai| Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 =samyak vicAra= je sapta tatvaM paTa darva yuktaM, padArtha kAyA guNa cetanetvaM / vizvaM prakAzaM tatvAna vedaM zrutadeva devaM zuddhAtma tatvaM // 10 // , jo sapta tatvoM ko vyakta karatA, paTa dravya jisako hastAmalaka haiM / paMcAstikAyA o nau padAratha, jisameM nirantara dete jhalaka haiM / / caitanyatA se hai jo vibhUSita, tribhuvana-talI ko jo jagamagAtA / zruta - jJAna rUpI usa Atma meM hI, rata raha, karo Atma-kalyANa AtA // jo satataccoM ko vyakta karatA hai paT dravyoM se jo yukta hai, pacAstikAya aura nau padArtha jisameM nirantara apanI jhalaka dikhAte rahate haiM. aise vizva ko prakAzita karane vAle usa vijJAna rUpI devAdhideva zuddhAtma tatra kA tuma niraMtara ho ArAdhana karo, manana va cintavana karI / " deva guruM zAstra guNAna netvaM siddha guNaM solAkAraNatvaM / dharmaM guNaM darzana jJAna caraNaM, mAlAya guthataM guNamatsvarUpaM // 11 // sat deva sat zAstra sat sAdhujana meM zraddhA karo nitya samvadhArI / muktistha siddhoM kA nita manana kara, dhyAvo parama bhAvanAyeM sukhArI || zuci, zuddha ratnatraya - mAlikA se, apane amolaka hRdaya ko sajAoM / ziva paMtha jina dharma ko hI samajhakara usake nirantara satata gIta gAo // he bhavyo ! para hitopadezI, vItarAga, sarvajJa deva meM, nigraMtha guru meM, tathA kalyANakArI zAstroM meM apanI niSThA sthira karo, siddhoM ke guNoM kA citavana karo tathA apanI adhyAtma- mAlikA meM samayaktva ratna ko pirokara jor3akara, usakI saurabha candramA kI kalAoM ke samAna dina dUnI aura rAta caugunI ki jisa bar3hate huye prakAza meM daza dharma, samyaktva ke ATha aMga tathA darzana, jJAna aura cAritra svarUpa ratnatraya Adi aneka guNa pragaTa ho jAveM, jo guNa kahIM bAhara nahIM, tumhAre meM ho vidyamAna haiM / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra--- ==[27 par3amAya gyArA tatvAna pepaM. vRttAni zIlaM tapa dAna cittaM / mamyaktva zuddhaM nyAnaM caritraM, sudarzanaM zuddha malaM vimuktaM // 12 // ekAdaza sthAna meM AcaraNa kara, kAri para jaya karo prApta bhArI / paMcANuvrata pAla bhava bhava mudhAro, ekAgra ho tapa tapo tApahArI / / do dAna satpAtra-dala ko caturbhIti, nija Atma kI jyoti ko jgmgaao| pAvana karo zIla-mura-vAri me geha, samyaktva-nidhi prApta kara mokSa pAA // bhavyo ! tumhAga kramaza: prAtmaka vikAma hA, kaMvala isake liye hI gyAraha pratimAoM ( gyAraha pratijJAoM ) kI mRNa huI hai| anaH tuma apanI zakti ke anusAra kramazaH eka mIr3hI se dRmarI sIr3hI para car3hate cale jaao| paMcANa vratoM kA yathAzakti pAlana karo aura zIla, tapa va dAna meM adhika se adhika apanI zakti ko lagAkara prayAma yaha karo ki tumhArA mamyaktva pUraNa nimalatA ko prApta ho jAve / 'mamyaktva kA prAdurbhAva hone para hI pahalI dazanapratimA kahI gaI hai' tathA usakI kramabaddha nirmalatA hI pratimAoM kI vizeSatA hai| mUlaM guNaM pAlaMna jIva zuddhaM, zuddhaM mayaM nirmala dhAraNetvaM / jJAnaM mayaM zuddha dharaMti cittaM, te zuddha dRSTI zuddhAtmatatvaM // 13 // vasu mUlaguNa ko pAlana kiye se, re ! jIva hotA hai zuddha, sundara / puNyArthiyoM ko isase ucita hai, dhAraNa kareM ve yaha vrata-purandara // jo jJAnasAgara isa AcaraNa se, yaha deva-durlabha jIvana sajAte / va vIra nara hI haiM zuddha dRSTI, zuddhAtma ke tatva ve hI kahAte / mamyaktva ke aSTamUla guNoM ko pAlana karane se apanA yaha daha durlabha jIvana zobhAyamAna ho jAtA hai, AtmA ke pradezoM se baMdhe huye karma kaTane lagate haiM aura unakI apanI AtmA dina pratidina zuddhatA kI ora agrasara hotI calI jAtI hai, aimA ima samyaktva kA mAhAtmya jAnakara jo bhavyajIva aSTamUla guNoM kA pAlana karate haiM mAnoM ve hI purupa zuddha samyaktva ke pAtra hai athavA pAtra hone ke ve hI jIva adhikArI hai| Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] ==mabhyaka vicAra zaMkAdya dopaM mada mAna muktaM, mRdaM triyaM mithyA mAyA na dRSTaM / anAya paTkarma mala paMcavImaM, tyaktamya jJAnI mala karmamuktaM // 14 // zaMkAdi vamu dopa, mAnAdi mada ko, jisake hRdaya meM kucha thala nahIM hai| traya mRr3hatA, paTa AnAyatana kI, jisa para na par3atI chAyA kahIM hai / uparokta paccIsa mala-riyoM para, jisane vijaya prApta kI bhavya bhaarii| vaha karma ke pAza meM chUTatA hai, banatA vahI mukti-ramaNI-vihArI / / jisake apane Avana meM samyagTazana ke zaMkAdi = dApa, jAni kula prAdi ke - mada. nAna mRr3hatA nathA ajJAna pUrvaka kie hue : kama, pa ma ya paccIsa dopa nahIM hai, vaha jJAnI purupa zAhI kamAM kI pAza se chUTa kara mAna kA nayA mAga pakar3a letA hai aura eka dina mamamna kamAM se mukta hokara mukti ko prApta kara lenA hai, AtmA kA paramAtmA banA lenA hai / zuddhaM prakAzaM zuddhAtmatattvaM, mamasta maMkalpa vikalpa muktaM / ratnatrayAlaMkRta matsvarUpaM, tatvArthamAthaM bahubhaktiyuktaM // 15 // zuddhAtmA-tatva kA bhavya jIvo, hai zuddha, mita, saumya, nirmala prakAza / saMkalpa Adika kA kSobha usameM, karatA nahIM raMca bhI hai nivAsa // zuddhAtmA kA zuddha svarUpa, hai ratnatraya se sajita sukhArI / tatvArtha kA sAra bhI basa yahI hai, bhavyo vano Atma ke tuma pujArI // jo tattvajJAnI purupa nityaprati zuddhAtmA ke guNoM kA cintavana karate rahate hai tathA usI taraha ke apane dharma-Atma dharma meM lIna bane rahate haiM, saMsAra ke dukhoM kA unheM AbhAsa bhI nahIM hotA / se viziSTa mahAtmA purupa jIvAdi tattvoM ke jJAna meM pAraMgata hokara apanI AtmA meM lona rahane laga jAte haiM, aura samaya pAkara samasta saMkalpa vikalpoM se chUTakara karmoM kI ver3iyoM ko vidhvaMma karake usa avasthA ko prApta ho jAte haiM jise muktAvasthA yA paramapada kahate haiM / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra -[ 29 je dharma lInA guNa cetanetvaM, te duHkha hInA jinazuddhadRSTI | saMpraya tatvaM moI jJAna rUpaM vrajeti mokSaM kSatrameka evaM // 16 // zuddhAtmA ke caitanya guNa meM, jo nara nirantara lavalIna rahate / vijJa hI haiM, jina zuddha dRSTI, saMsAra dukha-dhAra meM ve na bahate // jIvAdi tatvoM kA jJAna karake, hote svarUpastha ve Atma-dhyAnI / kamari-dala kA vidhvaMsa karake, barate vahI ve zivA-mI bhavAnI || jo bhavyajIva apane Apake Atma zrama meM lIna rahate hue Atma guNoM kA citavana karate haiM ve puruSa saMsAra ke samasta dukhoM se rahita hokara antarAtmA se paramAtmapada pAne ke adhikArI ho jAte hai / unakI zuddhAtmA se jo prakAza pragaTa hotA hai vaha prakAza hI unheM nikala tathA zani banA detA hai| yaha prakAza tIna ratnoM kI jagamagAhaTa se paripUrNa rahatA hai, ataH aise prakAza vAle isa alaukika zuddhAtma tatva kI arcanA meM tuma apane hRdaya kI pUNa nirmalatA kA upayoga karo, yaha tumhArI nimalatA eka jaggA meM tumheM mukti kA darzana karA degI aura samaya pAkara muktisthAna meM pahu~cA degI | je zuddha dRSTI samyaktva zuddhaM, mAlA puNaM kaMTa avalitaM / tatvArtha sArdhaM ca karoti ne saMsAra muktaM ziva saukhya vIrya ||17|| jo zuddha dRSTI zuddhAtma-premI, nita pAlate haiM samyaktva pAvana / apane hRdayasthala para dhArate haiM, jo yaha guNoM kI mAlA suhAvana // bhavya jana hI pAne nirantara, tatvArtha ke sAra kA cAru pyAlA / saMsAra-sAgara se pAra hokara pAte vahI jIva cira maukhya-zAlA // " jo zuddha dRSTI zuddhAtma puruSa samyaktva kA nita prati pUrNa rUpa se pAlana karate haiM tathA jo apane kaMTha meM adhyAtma mAlikA dhAraNa karate haiM ve hI tatvArtha kI usa mAdhurI kA pAna karane meM samartha ho pAte haiM aura ve hI jIva saMsAra sAgara se pAra hokara muktizAlA meM jAkara virAjamAna hote haiM / Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ==samyak vicAra jJAnaM guNaM mAla munirmalatvaM, maMkSepa guthitaM tuva guNa anantaM / ratnatrayAlaMkRta samsvarUpaM, tatvArtha mAdhaM kathitaM jinedraiH // 18 // zuddhAtmA kI guNamAlikA meM, vANI agocara hai puSpa bhAI / saMkSepa meM hI, para puSpa cuna cuna, yaha divya mAlA maiMne banAI // Agama, purANoM se tuma munoge, basa eka hI vAkya paramAtmA kA / ratnatrayAcchanna he bhavya jIvA, zazi sA sulakSaNa paramAtmA kA // vaise to adhyAtma guNoM kI ina mAlikA meM arthAta zuddhAtmA meM anekoM surabhiyukta prasUna gUtha hue haiM, kintu unameM se kucha hI pramUnoM ( phUloM ) ko uThAkara unake guNoM kI carcA maiMne tumase kI hai| Agama pugaNa aura maMmAra ke sAra jJAna va vijJAnoM se tumheM eka hI kathana munane ko milegA aura vaha yaha ki zuddhAtmA yA adhyAtma mAlikA samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakacAritra kI nidhAna hai, usa nidhAna kI-tattvArtha kI tuma zraddhA karo, ekamAtra yahI jinendradeva kA kathana hai / zrenIya pRcchati zrI vIranArtha, mAlAzriyaM mAgaMta nehacakra / dharaNendra indra gandharva jalaM, naranAha cakraM vidyA dharetvaM // 19 // zrI vIra prabhu se zreNika nRpati ne, pUchA sabhA meM mastaka navAkara / isa mAlikA ko tribhuvana talI para, kisane vilokA kaho to guNAgara ? kyA indra, dharaNendra, gandharva ne bhI, dekhI kabhI nAtha yaha divyamAlA ? yA yakSa, cakraza, vidyAdharoM ne, pAyA kabhI nAtha yaha mukti-pyAlA ? bhagavAna mahAvIra se zreNika nRpati ne unakaM samozaraNa meM eka prazna pUchA-bhagavan ! tribhuvana meM ima adhyAtma mAlA ke darzana pAne meM kauna samartha huA ? isa alaukika guNoM ko lakSmI ne kisake gale meM jayamAlA DAlI ! _kyA indra, dharaNendra, gandharva sarIkhI vibhUtiyoM ne kabhI isa mAlA ko dekhA yA kabhI yakSa, cakraza yA vidyAdharoM ne isa mAlA ko ArohaNa kiyA ? he samyaktvadhAma ! yaha Apa batAveM / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - samyak vicAra = [ 31 kiM dipta ratanaM bahuve anantaM, kiM dhana anaMtaM bahubheya yuktaM / kiM tyakta rAjyaM vanavAmaletvaM, kiM tatvavetvaM bahuve anaMtaM // 20 // jisake bhavana meM hIre javAhira, yA dravya kI laga rahIM rAzi bhArI / aise kuberoM ne bhI prabho kyA, dekhI kabhI mAla yaha saukhyakArI || yA rAjya ko tyAga jogI bane jo, unane vilokI yaha mAla svAmI / yA sapta tatvoM ke paMDitoM ne dekhI guNAvali yaha mokSagAmI ? he bhagavan ! jisake bhavana meM hIre, javAhara yA ratnoM kI rAziyoM ke Dera lage the aise kubera ne bhI kyA kabhI isa mAlikA ke darzana kiye ? yA jo rAjya pATa ko tyAga kara yogI bana gaye unhoMne kabhI isa mAlikA se apanA hRdaya suzobhita kiyA yA kabhI isa mAlikA ko apane vakSasthala para ve dekha pAye jo jaMgaloM athavA parvatoM meM jAkara ghora tapa karate haiM aura jinakA zarIra tapasyA ke mAre sUkha kara kAMTA ho gayA hai ? zrI vIranAthaM uktaM ca zuddhaM zruNu zreNa rAjA mAlA guNArthaM / kiM ratna kiM artha kiM rAjanArtha, kiM tatva vetvaM navi mAla dRSTaM // 31 // bole jinezvara zrI mukha-kamala se, 'zreNika suno mAlikA kI kahAnI | isa Atma-guNa kI sumanAvalI ke, darzana sahaja meM na hoM prApta jJAnI // nA to kabhI ratnadhana-dhAriyoM ne, zreNika suno mAlikA yaha nihArI / nA mAlikA ko unane vilokA, jo mAtra the tatva ke jJAnadhArI // samadarzI bhagavAna mahAvIra bole- 'zreNika ! maiM isa adhyAtma mAlA kI kahAnI tumase kahatA hU~, tuma dhyAna pUrvaka suno ! sArabhUta bAta yaha hai ki yaha adhyAtma mAlikA una sAdhAraNa mAlAoM mAM mAlA nahIM, zreNika ! jisake darzana sabako hI sahaja meM prApta ho jaayeN| na to hIre javAharAta ke dhanI ise pA sake, na ve hI isa mAlA ko pahina sake jo mAtra tavajJAtA the yA jo rAjyapATa chor3akara kevala veSadhArI banakara jaMgaloM yA parvatoM meM ghora tapasyA ko cale gaye aura tapa karate huye zarIra ko mukhA DAlA / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ]----- - ---- samyak vicAra ------ kila kArya vahavihi anaMtaM,ki artha artha nahi kopi kArya / kiM gaja cakra ki kAma rUpaM, kiM natva vetvaM vina zuddha dRSTi // 22 // "ima mAla ke darzanoM meM na to bhUpa, ratnAdi patthara hI kAma AveM / nA mArvabhaumoM ke rAjya yA dhana, hI isa guNAvali ko dekha pAveM // nA to isa dakha tatvajJa pAye, nA kAmadevoM-meM dRga-mukhArI ! darzana vahI kara maka mAlikA kA, the jo muno zuddhatama dRSTi dhArI / / " punazca- aMzAka ! isa mAlA ko prApta karane meM na to ratnAdi patthara hI kAma Ate haiM aura na cakravaniyoM ke madhya pATa yA vaibhava hii| nathA kAmadeva kA nInoM bhuvana ko moha lene vAlA rUpa bhI hama mAlA ko prApta na kara sakA / nAtparya yaha hai ki- binA zuddha dRSTikaM ye saba hI ima adhyAtma mAtA ko pAna meM amaphalna rahe arthAta na pA sake / je indra dharaNendra gaMdharva yajJa, nAnA prakAra vahavihi anaMtaM / tajnaMta prakAraM bahu bhaya kRtvaM. mAlA na dRSTaM kathitaM jinendraH // 23 // "zraNika ! muno vAstavika gUr3ha yaha hai, jo pUrNatama hai samyaktva dhArI / kaMvala vahI puNyazAlI sujana hI, nRpa ! dhara sake mAlikA yaha sukhArI / / jo iMdra. dharaNendra, gaMdharva, yakSAdi, nAnA taraha ke tumane batAya / va svapna meM bhI kabhI bhUla rAjan ! yaha divya mAlA nahIM dekha pAye // " he zreNika ! indra ityAdi samArI bhAvanAoM kI kAmanA vAle isa mAlA ke darzanoM se vaMcita rahe, bhale hI unhoMne aneka maMda prabhaMda pUrvaka AcaraNa kiye, kintu adhyAtma mAlA aura usake pAne ke rahasya ko samajhe binA koI bhI use na pA ske| dUsare zabdoM meM nAtparya yaha ki ima mAlA kA saMbaMdha ratnAdi pattharoM se, cakravaniyoM ke rAjya-vaibhava se, indra, dharaNendra, gandharva, yakSAdi kI vibhUti se yA kAmadeva ke advitIya rUpa se na hokara AtmA ke viziSTa guNoM se hai; isaliye yaha maba ise prApta na kara makaM / zreNika ! yahI tumhAra prazna kA uttara hai / isake rahasya ko samajhane meM bhI tuma bhUla na karanA / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra =[ 33 je zuddha dRSTI samyaktva yuktaM, jina ukta satyaM su tatvArtha sAdhaM / AzA bhaya lobha sneha tyaktaM, te mAla dRSTaM hRdaya kaMTha rulitaM // 24 // jo syAdvAdajJa, samyatva-sampanna, zuci, zuddhadRSTI, nija 'AtmadhyAnI / tatvArtha ke sAra ko jAnate nitya, dhyAte patita-pAvanI jaina vANI // AzA, bhaya, sneha au lobha se jo, bilakula achUte haiM svAtmacArI / ve hI hRdaya kaMTa meM nita pahinate, hai Atma-guNamAla yaha saukhyakArI // he zreNika ! isa adhyAtmamAlA ko kevala vahI vyakti prApta kara sake jo darzana, jJAna aura AcaraNa se saMyukta "zuddha dRSTI" the, samyaktva se paripuNa the| ima mAlikA ke sAtha jo rahasya hai vaha yaha hai ki kevala samyaktva se paripUrNa zuddha dRSTi puruSa hI ise prApta karane meM mamartha ho sake haiN| jinheM karuNAmayI jinavANI ke vacanoM para aTUTa zraddhA hotI hai, tattvArtha ke sAra zrAtmA ke jo pUrNarUpeNa jJAtA hote haiM tathA AzA, bhaya, lobha aura sneha se jinakA hRdaya dUra bahuta dUra ho jAtA hai aise nararatnoM ke hRdaya hI isa mAlikA se suzobhita hote haiM, hue haiM, aura hoveNge| jinasya uktaM je zuddha dRSTI, samyaktvadhAro bahuguNasamRddhim / te mAla dRSTaM hRdaya kaMTha rulitaM, muktI pravezaM kathitaM jinendraH // 25 // "jina ukta-tatvoM ko jAnate haiM, jo pUrNa vidhi se samyaktva dhArI / Atma-samAdhi sA mila cukA hai, jinako samujjvala-tama ratna bhArI / / unake hadaya-kaMTha para hI niraMtara, killola karatIM ye mAla jJAnI ! ve hI puruSa mukti meM rAjya karate, kahatI jagatapUjya jinarAja-jJAnI // " zrI jinavANI ne jina siddhAMtoM kA apane granthoM meM pratipAdana kiyA hai, jo unako bhalI bhAMti apane jIvana meM utArate haiM; ve samyaktvanidhi ko pAkara trailokya ke dhanI bana jAte haiM / he zreNika ! suno ! aise puruSa hI isa mAlikA ko apane vakSasthala para dhAraNa karane meM samartha hote haiM aura aise hI puruSa kamoM ke pAza se chUTakara muktisthAna meM pahu~cakara cirakAla paryaMta nivAsa karate haiN| Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 samyak vicAra samyaktva zuddhaM mithyA viraktaM, lAjaM bhayaM gArava jevi tyaktaM / te mAla dRSTaM hRdaya kaMTha rulita, muktasya gAmI jinadeva kathitaM // 26 // " mithyAtva ko sarvathA tyAga kara jo, nara ho cuke haiM samyaktva dhArI / jinake hRdaya lAja, bhaya se rahita haiM, jinane kiye naSTa mada aSTa bhArI || unakI hRdaya-seja hI bhavya jIvo ! isa mAlikA kI krIr3AsthalI hai / jinadeva kahate unake ramaNa ko hI basa khulI zivanagara kI galI hai / " jinake hRdaya meM 'zuddha samyaktva kA sarovara lahareM liyA karatA hai-saMsAra kI viDaMbanAoM se jo pUrNa mukti pA cuke haiM, tathA laukika lAja, bhaya aura madAM se apanA pallA chur3A cuke haiM, he zreNika ! suno ! puruSoM meM aise hI uttama puruSa itanI kSamatA rakhate haiM ki isa adhyAtma- mAlA ko apane vakSasthala para sajA sakeM aura kevala vahI puruSa hI saMsAra sAgara ko pAra kara mukti nagara pahu~cane kA saubhAgya prApta karane meM samartha ho pAte haiM / je darzanaM jJAna cAritra zuddhaM, mithyAtva rAgAdi asatya tyaktaM / te mAla dRSTaM hRdayakaMTha rulitaM samyaktva zuddhaM karma vimuktaM // 27 // zuci, zuddha darzana, jJAnAcaraNa se, jinake hRdaya meM macI hai divAlI / mithyAtva, mada, jhUTha, rAgAdi ke hetu, jinake na ura meM kahIM Thaura khAlI || unake hRdaya kaMTha para hI niraMtara, ye mAla manahara laTakatI rahI hai / ve hI sujana haiM jina zuddha dRSTI, ripu-karma se mukti pAte vahI haiM / darzana, jJAna, AcaraNa aura vaha bhI samyak kI saMjJA ko prApta huA aise ratnatraya ke saMyoga se jinakA hRdaya dIpAvalI ke samAna jagamagAyA karatA hai, mithyAtva bhAva yA khoTe-rAga dveSa ko utpanna karane vAle padArthoM kA moha jinameM raMcamAtra bhI nivAsa nahIM karatA, tathA rAga dveSa pariNatiyoM aura asatya ko jo bilakula hI tilAMjali de cuke haiM, he zreNika ! aise hI mahAtmAoM ko yaha saubhAgya prApta hotA hai ki ve usa adhyAtma-mAlA ke prasAda se apane ko kRta-kRtya kara sakeM / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = samyaka vicAra -[ 35 padastha piNDastha rUpastha cittaM, rUpA atItaM je dhyAna yuktaM / Arta raudraM mada mAna tyakta, te mAla dRSTaM hRdaya kaMTha rulitaM // 28 // pAdastha, piNDastha, rUpastha, nimUta, ina dhyAna-kuMjoM ke jo bihArI / mada-mAna-se zatruoM ke gar3hoM para, jinane vijaya prApta ko bhavya bhArI // jinake na to raudra hI pAsa jAtA, jinako na dhyAnAta kI gaMdha aatii| aise sujana-puMgavoM ke hRdaya hI, yaha AtmaguNa-mAlikA hai sajAtI / / padastha, piNDastha, rUpastha aura rUpAtIta ye dharmadhyAna ke cAra bheda hI jinake dainika jIvana ke aMga ho jAte haiM, Arta aura raudra dhyAna jinake pAsa phaTakane bhI nahIM pAtA tathA aSTa madoM ko jalAkara jo bhasma kara cuke haiM, he zreNika ! aise hI Atmabala meM zreSTha puruSa isa mAlA ko apane hRdaya para pahirane ke adhikArI huA karate haiN| AjJA suvedaM upazama dharatvaM, kSAyika zuddhaM jina ukta sAdhu / mithyA tribhedaM mala rAga khaMDaM, te mAla dRSTa hRdaya kaMTha rulitaM // 29 // jo zreSThatama nara bedaka va upazama, samyaktva ke haiM zuci zuddha dhArI / mithyAtva se hIna, hai prApta jinako, samyaktva kSAyika-sA ratna bhArI // mada-rAga se jo rahita sarvathA hai, jo jAnate jina-kathita tatva pAvana / ve hI hRdasthala para dekhate haiM, nita rAjatI, mAlikA yaha suhAvana // AjJA, vedaka, upazama aura kSAyika samyaktva ke jo pUrNarUpeNa dhArI ho jAte haiM, tIna prakAra ke mithyAtvoM ko jo khaMDa khaMDa karake eka bhora DAla dete haiM tathA kamoM ke pahAr3a ko rajakaNoM meM milA dene kA puruSArtha jinameM jAgrata ho jAtA hai, he zreNika suno ! yaha adhyAtmamAlA unake hI kaMTha meM nivAsa karatI hai| aMdhamaddhA se nahIM, vivekapUrvaka jina-vacanoM para vizvAsa karane ko mAjhA samyaktva jAnanA / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra je cetanA lakSaNo cetanetvaM, acetaM vinAsI asatyaM ca tyaktaM / jina ukta satyaM su tatvaM prakAza, te mAla dRSTaM hRdayakaMTha rulitaM // 30 // caitanya- lakSaNa-maya AtmA ke, haiM jo nirAkula, nizcala pujArI / anRta, acetana, vinAzIka, para meM, jinako nahIM raMca mamatA dukhArI // jinake hRdaya meM jina ukta tatvoM, kI nitya jalato saMtapta jvaalaa| unake hRdaya-kaMha ko hI jagAtI, zreNika suno ! yaha adhyAtma-mAlA || he zrIgaka ! aura sunA ki yaha mAlA kisake gale meM jayamAla DAlatI hai, usake jo daitanya lakSaNa maya AtmA kA bilakula aura nizcala pujArI hotA hai tathA acanana, binAzIka aura mithyA padArthoM meM jise racamAtra bhI zraddhA nahIM hotI aura bhagavAna ke vacanoM se jisakA hRdaya tInoM kAla prakAzita rahatA hai aura tatvoM kA prakAza jisake hRdaya meM nita naye jyoti ke puMja bikharAyA karatA hai| je zuddha buddhasya guNa sasya rUpaM, rAgAdi doSaM mala puMja tyaktaM / dharma prakAzaM muktiM pravezaM, te mAla dRSTaM hRdaya kaMTha rulitaM // 31 // jina zuddha jIvoM ko dikha cukI hai, nija AtmakI mAdhurI mUrti bA~kI / jinake hagoM ke nikaTa jhUlatI hai, pratipala sumukhi mukti kI divya jhAMkI / / jo rAgadveSAdi mala se pare haiM, jo dharma kI kAnti ko jagamagAte / isa mAlikA ko vahI zuddha dRSTI, apane hRdaya para phabI dekha pAte / jinheM apanI AtmA kI vizuddha jhA~kI dikha cukI hai-jo zuddha buddha paramAtmA aura apanI AtmA meM aba koI bheda nahIM pAte haiM-rAga dveSa aura saMsAra ke anya sabhI doSa jinase kosoM dUra bhAga cuke haiM tathA jinakI yaha sthiti ho gaI hai ki dharma meM AcaraNa kara ve aba dharma ke sthaMbha bana gaye haiMdharma unase aba prakAzamAna hone lagA hai| he rAjA zreNika ! aise hI narazreSTha isa adhyAtma guNa kI mAlikA se apanA yaha deva-durlabha jIvana sajAte haiM aura unhIM ke kaMTha meM rahakara yaha samakita mAla tInoM kAla killola kiyA karatI hai| ' Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - samyak vicAra -[37 je siddha naMtaM mukti pravezaM, zuddha svarUpa guNa mAla grahita / je kevi bhavyAtma samyaktva zuddhaM, te jAta mokSaM kathitaM jinedraiH // 32 // aba taka gaye vizva se jIva jitane, colA pahina mukti kA ziddha zAlA / apane hRdaya para sajA le gaye haiM, ve saba yahI Atma-guNa-puSpamAlA / / isa hI taraha zuddha samyaktva dharakara, jo mAla dharate yaha maukhyakArI / kahate jinezvara ve mukta hokara, banate paramabrahma AnandadhArI // he rAjA zreNika suno ! maiM tumheM sAra kI bAta batAtA hai| aba taka jitane bhI jIva siddhi kA colA pahina kara muktizAlA ko pahu~ce haiM sabake vakSasthala isI mAlikA se suzobhita hue the aura madeva hI rheNge| tathA Age jo jIva isa samakita mAla ko pahineMge va nararatna bhI mukti lakSmo ko prApta kreNge| yaha mAlikA kyA hai. kevala apane zuddha mvarUpa ke guNoM kA samyaka saMkalana / vaibhava yA nazvara laukika vastuoM se ise prApta nahIM kiyA jA sakatA. kintu uttarottara sAdhanAoM ke nikaTa yaha svayaM apane Apa hI calI AtI hai| jo bhavya jana zuddha samyaktva ko prApta kara Age bhI isI taraha sAdhanA karate jAyeMge, jinavANI kA kathana hai ki ve bhI nizcaya se imI mamakita mAla ko dhAraNa kara mukti kA vaha sAmrAjya pAte jAyeMge jo kalpanA se para hai| atha kamala battIsI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyakajJAna hI mukti kA mArga hai AtmA ke svabhAva ko samajhane kA mArga sIdhA aura sarala hai| yadi yathArtha mArga ko jAnakara usa para dhIre dhIre calane lage to bhI paMtha kaTane lage, parantu yadi mArga ko jAne binA hI AMkhoM para paTTI bAMdhakara telI ke baila kI taraha cAhe jitanA calatA rahe to bhI vaha ghUma ghAmakara vahIM kA vahIM banA rhegaa| isI prakAra svabhAva kA sarala mArga hai| use jAne binA jJAna netroM ko banda karake cAhe jitanA ulaTA sIdhA karatA rahe aura yaha mAne ki maiMne bahuta kucha kiyA hai; parantu jJAnI kahate haiM ki bhAI tUne kucha nahIM kiyA, tU saMsAra kA saMsAra meM hI sthita hai, tU kiMcit mAtra bhI Age nahIM bar3ha skaa| tUne apane nirvikAra jJAnasvarUpa ko nahIM jAnA, isaliye tu apanI gAr3I ko daur3Akara adhika se adhika azubha se khIMcakara zubha meM le jAtA hai aura usI ko dharma mAna letA hai, parantu isase to tR ghUma ghAmakara vahIM kA vahIM vikAra meM hI A jamatA hai| vikAra-cakra meM cakkara lagA kara yadi vikAra se chUTakara jJAna meM nahIM AyA to tUne kyA kiyA ? kucha bhI nhiiN| -'samyagdarzana' Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tAraNasvAmI samyak vicAra tRtIya dhArA (kamalabattImI) tatvaM ca parama tatvaM paramappA, parama bhAva daramIe / parama jinaM paramisTI, namAmihaM parama devadevasya // 1 // tatvoM meM jo tatva parama haiM, bhAva parama darazAte / parama jitendriya parameSThI jo, paramezvara kahalAte // saba devoM meM deva parama jo, vItarAga, sukha-sAdhana / aise zrI arahanta prabhU ko, karatA maiM abhivAdana // jo tattvoM meM parama tatva paramAtma svarUpa jo AtmAe~ zreSThatama bhAvoM ko prApta kara cukI haiM, aisI una AtmAoM ko jo paMca parameSThI pada dhArI devoM ke dvArA bhI vaMdanIya hai unheM maiM mastaka jhukAkara namaskAra karatA hU~ / yaha Adi maMgala zrI tArana svAmI ne kiyA hai, yaha namaskAra vyaktivAcaka nahIM, guNavAcaka hai| 'jainadharma meM vyakti kI nahIM, guNoM kI hI mAnyatA kI gaI hai / ' basa yahIM se adhyAtmavAda aura isake viparIta mAnyatAoM meM jar3avAda kA siddhAnta bana jAtA hai| ....................... Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra= jina vayanaM madahanaM, kamalamiri kamala bhAva ubavanna / Arjava bhAva maMjuttaM, Irja svabhAva mukti gamanaM ca // 2 // patitoddhAraka jinavANI ke, hote jo zraddhAnI / Atma-kamala se pragaTe, unake, hI bhava-bhAva bhavAnI // Atmabodha kA hojAnA hI, AkulatA jAnA hai| AkulatA kA jAnA hI basa, ziva sukha ko pAnA hai // jo panitoddhAraka jinavANo meM aTUTa zraddhA rakhate haiM unake hRdaya se, kamala ke samAna nirAkula aura pavitra bhAvoM kI utpatti hotI hai, kyoMki jahAM Atmabodha ho jAtA hai, vahAM pAkulatA samUla naSTa ho jAtI hai aura jahAM zrAkulatA nahIM yahA~ mukti kA dvAra to phira khulA ho hai, aisA samajho / anmoyaM nyAna sahAvaM, rayanaM rayana svarUpamamala nyAnasya / mamalaM mamala sahAvaM, nyAnaM anmoya siddhi saMpatti // 3 // jJAna--svabhAva hai, svatva sanAtana, Atmatatva kA pyArA / ratnatraya se hai pradIpta vaha, ratna prakharatama nyArA / / karmoM se nimukta sadA vaha, zuci svabhAva kA dhArI / jo usameM nita rata rahate ve, pAte ziva sukhakArI // jJAna, AtmA kA eka janmasiddha aura sanAtana guNa hai aura samyagdarzana, samyagjJAna aura samyaka cAritra ina tIna ratnoM se vaha sadaiva hI pradIpta rahatA hai| kamoM ke baMdhanoM se yaha nitAnta nirmukta hai, ata: aise nirmala svabhAva ke dhArI zrAtmatattva kA jo jJAnI citavana karate haiM, ve nizcaya hI usa siddhi-sampatti ke adhikArI banate haiN| tAtparya yaha ki-AtmA kA apanA jo jJAna svabhAva, usase prIti karanA hI ekamAtra mokSaprApti kA upAya hai, sAdhana hai| Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak vicAra= = [ 41 jinayati mithyA bhAvaM, amRta asatya parjAva galiyaM ca / galiyaM kunyAna subhAvaM, vilaya kammAna tiviha joena // 4 // Atma-manana se mithyAdarzana; iMdhana-sA jala jAtA / anRta, acetana, asat padoM meM, moha na phira raha pAtA || 'so'haM' kI dhvani kSaya kara detI, kujJAnoM kI TolI / Atma-cintavana racadetA hai, aSTa maloM kI holI / / zrAtmamanana se mithyAdarzana, iMdhana ke samAna jalakara bhasma ho jAtA hai, jisakA phala yaha hotA hai ki anRta, acetana aura asat padArthoM meM phira moha rahatA hI nhiiN| kujJAnoM kA samUha Atma-manana kI dhvani ko sunakara palAyamAna ho jAtA hai aura aSTa kamoM kI to yaha Atma-manana mAno holI hI racakara bhammIbhUta kara detA hai| nanda AnandaM rUvaM, ceyana Ananda parjAva galiyaM ca / nyAnena nyAna anmoyaM, anmoyaM nyAna kamma pipanaM ca // 5 // parama brahma meM jaba rata hotA, mana-madhukara-matavAlA / sat cit, Ananda se bhara uThatA, taba aMtara kA pyAlA // jJAnI cetana, jJAna-kuNDa meM, khAtA phira phira gote / / malina bhAva aura sabala kama taba, pala pala meM kSaya hote // jisa samaya yaha mana parama brahma svarUpa zuddhAtmA ke citavana meM lIna hotA hai, usa samaya sat cita aura Ananda se aMtaraMga hRdaya bhara jAtA hai| hotA yaha hai ki cetana ke jJAna kuNDa meM bAra bAra gotA lagAne se, hamArI malina AtmA ke samasta malina bhAva aura karma kramazaH kSINa hone lagate haiM, jo karmAvaraNa kSINa hone se hameM hamArA vAstavika svarUpa dRSTigocara hone lagatA hai| isI kA dUsarA nAma samyaktva kA udaya hai athavA Atma-sAkSAtkAra ho jAnA hai| - - - -- - ---- Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra = kAmma sahAvaM vipanaM, utpanna Sipiya diSTi sadbhAva / ceyana rUva maMjuttaM, galiyaM vilayaMti kamma baMdhAnaM // 6 // karmoM kA nazvara svabhAva hai, jaba ve khira jAte haiM / kSAyika-samyagdarzana-sA taba, ratna manuja pAte haiM / kSAyika samyagdRSTI nita prati, Atma-dhyAna dharatA hai / janma janma ke karmoM ko vaha, kSaNa meM kSaya karatA hai| koM kA svabhAva nazvara hai-kSayazAla hai aura jaba va birane laga jAte haiM, naba jJAnI ke hAthoM meM mAnoM eka anupama ratna kI prApti ho jAtI hai jise kSAyika mamyagdazana kahate haiN| kSAyika samyagdanI purupa apane svabhAva ke anurUpa hI Atma-arcanA meM magna rahanA hai, jisase janma janma ke maMcita karmoM ko vaha alpakAla meM hI naSTa kara detA hai aura kaMvalajJAna lakSmI kA adhipani banakara paMcamagati pA letA hai| mana subhAva maMpipanaM, maMmAre sarani bhAva pipana ca / nyAna balena visuddhaM, anmoyaM mamala mukti gamanaM ca // 7 // isa caMcala mana kA svabhAva hai, nAzavAna priya bhAI / nazvara hai mithyAdarzana kI, bhI prakRti dukhadAI / / AtmajJAna hI sarala zuddha, bhAvoM ko upajAtA hai / sarala zuddha bhAvoM ke bala se, hI nara ziva pAtA hai / mana kA svabhAva bhI nazvara hai, aura mithyAdarzana kI pravRtti bhI zAzvata nahIM hai, kSINa hone vAlI hai| AtmajJAna se mana kI prakRti aura mithyAdarzana kI prakRti ye donoM naSTa ho jAtI haiM aura unakI jagaha sarala aura zuddha bhAva grahaNa kara lete haiM aura ina sarala zuddha bhAvoM ke bala para hI manuSya mukkiloka kI apAra sampadA kA adhikArI bana jAtA hai / ataH zuddha bhAvoM kI jAgrati evaM rakSA aura dina prati dina vRddhi karanI cAhiye, basa yahI manuSyajIvana kI sArthakatA hai, sArabhUta purupArtha hai, mokSa kA upAya hai| Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak vicAra= vairAgaM tividhi uvanaM, janaraMjana rAgabhAva galiyaM ca / kalaraMjana doSa vimuka, manaraMjana gAravena tiktaM ca // 8 // bhava, tana, bhogoM se nispRha bana jAtA Atma- pujArI / jana-raMjana gArava na use raha, detA dukha dukhakArI // tana-raMjana ke bhaya se vaha chuTakArA pA jAtA hai / mana - raMjana gArava bhI usake pAsa na phira AtA hai || AtmA kA manana karane vAlA, janaraMjana, tana raMjana aura mana rajana ina tInoM bhAvoM se chuTakArA pA jAnA hai| AtmajJAna hone para jJAnI ko na to phira loka ko raMjAyamAna arthAta prasanna karane kI pravRtti rahatA hai, aura na tana ko va mana ko bhii| ina tInoM kI ora se vaha pUrNa udAsIna hI bana jAtA hai| usake citta meM to kevala vairAgya hI killola karatA hai / darmana mohaM vimukka, rAgaM dopaM ca viSaya galiyaM ca / mamala subhAu uvannaM nanta catuSTaye DisTi saMdarbha // 9 // [ 43 darzana --moha se ho jAtA hai, mukta Atma kA dhyAnI / rAgadveSa se usakI mamatA, haTa jAtI dukhadAnI // ghaTa meM usake Atma-bhAva kA, ho jAtA ujiyAlA / naMta catuSTaya kI jisameM nita, jagatI rahatI jvAlA // Atma-dhyAnI puruSa darzanamoha se mukta ho jAtA hai; rAga dvepa se usakI mamanA ghaTa jAtI hai aura usake ghaTa meM AtmabhAva kA sundara ujiyAlA ho jAtA hai| vaha ujiyAlA jisameM ananta catuSTaya kI pratichAyA dRSTigocara hotI rahatI hai| Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ]== =samyaka vicAra = tiartha muddha diSTaM, paMcArtha paMca nyAna paramesTI / paMcAcAra mu caranaM, sammattaM suddha nyAna AcaranaM // 10 // samyagdRSTI nitaprati nirmala, ratnatraya ko dhyAtA / paMca jJAna, paMcArtha, paMca prabhu, kA hotA vaha jJAtA // paMcAcAroM kA nitaprati hI, vaha pAlana karatA hai / saba mithyA vyavahAra tyAga vaha, Atma-dhyAna dharatA hai / / jise Atmabodha ho jAtA hai yA jo ekamAtra AtmA kA hI pujArI rahatA hai vaha nita prati ratnatraya kA hI cintavana kiyA karatA hai| ____pAMcoM jJAna, pAMcoM tattva tathA pAMcoM prabhu ke guNoM kA vaha pUrNa jJAtA rahatA hai| paMcAcAroM kA vaha niyama pUrvaka pAlana karatA hai tathA mithyA vyavahAroM se vaha apanA aMcala chur3Akara sadA AtmadhyAna meM hI lavalIna rahA karatA hai| yahI saba usake jJAna sahita va samyaktva sahita bAhya va abhyantara AcaraNa haiN| darsana nyAna sucarana, devaM ca parama deva muddhaM ca / guruvaM ca parama guruvaM, dharma ca parama dharma saMbhAvaM // 11 // Atma tatva hI isa tribhuvana meM, saccA ratnatraya hai / saba devoM kA deva vahI, paramezvara eka ajaya hai // Atma tatva hI saba guruoM meM, zreSTha parama guru jJAnI / saba dharmoM meM zreSTha dharma basa, Atma tatva sukhadAnI // isa tribhuvana meM yadi koI saccA ratnatraya hai to vaha hai zuddhAtmA, saccA deva koI hai to vaha hai zuddhAtmA, guru yadi saccA guru hai to vaha hai zuddhAtmA aura dharma koI hai to vaha bhI zuddhAtmA hI hai, jisakI vidyamAnatA bAhara kahIM nahIM, apane Apa meM ghaTa ghaTa meM hai| tAtparya yaha ki-apane ApakI zuddhAtma-pariNati hI samyaktva hai aura vahI saMsAra sAgara se pAra lagAne vAlA saccA dharma hai| Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyak vicAra = =45 jina paMca parama jinayaM nyAnaM paMcAmi akSaraM joyaM / nyAneya nyAna vidhaM, mamala mubhAvena siddhi sampattaM // 12 // Atma tatva hI samyaktvI kA, parameSThI pada pyArA / Atma tatva hI usakA, kevalajJAna alaukika nyArA // Atma tatva ke anubhava se hI, AtmajJAna bar3hatA hai / AtmajJAna ke bala para hI nara, zivapatha para car3hatA hai // samyagdRSTI puruSa ke liye Atmatattva hI pameSThI kA pada hai aura vahI use siddha hai, siddha prabhu va arahaMta prabhu kA kevalajJAna hai / isa Atma-tattva kA anubhava AtmajJAna ke bar3hAne meM atyanta hI mahakArI hotA hai aura yahI AtmajJAna hI vAstava meM vaha naukA yA jahAja hai jisa para baiThakara yaha mAnava saMsAra sAgara se pAra ho jAtA hai / cidAnanda citavana, ceyana Ananda sahAva AnandaM / kammamala payaDi pinaM, mamala sahAvena anmoya maMjuttaM // 13 // sat-cit-Ananda cetana meM tuma, ramaNa karo priya bhAI ! isase tumako hogA anubhava, eka akatha sukhadAI // murajhA jAtI hai pApoM kI, Atma manana se mAlA / karma prakRtiyoM kI ho jAtI, hima-sI ThaNDI jvAlA // he bhAiyo ! tuma sat cita Ananda ke ghara isa AtmA meM ramaNa karo; isase tumheM eka avarNanIya Ananda kI anubhUti prApta hogii| Atmamanana se pApoM kI mAlA murajhA jAtI hai, aura karma prakRtiyoM kI jvAlA isase hima ke samAna ThaMDI-zItala ho jAtI hai| Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ==samyak vicAra appA para picchaMto, para parjAva salya mukkaM ca / nyAna mahAvaM suddhaM, caranamya anmoya saMjuttaM // 11 // Atma dravya kA para svabhAva hai, para dravyoM kA para hai / isa mana meM bahatA jaba aisA, jJAnamayI nirjhara hai / / para pariNatiya, zalye taba saba, sahasA Dhaha jAtI hai / nija svarUpa kI hI tA phira phira, jhAMkI dikhalAtI haiN| Atmadravya kA nyabhAva caitanya lakSaNa kara vibhUpita hai, jaba ka anAtma-dravyoM kA svabhAva kevala jar3a-cetanAhIna hai athAna AtmA se sarvathA bhinna hai| jisa samaya aMtaraMga meM yaha bhadajJAna kA nirmara bahanA hai, to saMsAra ko mArI para pariNatiya aura zalye vAlU kI dIvAra ke samAna apane Apa Dhahane lagatI hai aura phira AtmA ke darpaNa meM AtmA ko kevala apanI aura kaMvala apanI hI vizuddha chabi digyAI denI hai| yadi kadAcita kimI kAya kAraNa se usameM para-pariNati kA raMcamAtra bhI saMcAra dRSTigocara hotA hai to use vaha tatkAla prathaka kara denA hai| avambhaM na cavantaM, vikahA vinasya viSaya mukkaM ca / nyAna suhAva su samaya, mamaya mahakAra mamala anmoyaM // 15 // paramabrama meM jaba caMcala mana, nizcala ho rama jAtA / taba na vahAM para anya; kintu. nija AtmasvarUpa dikhAtA / cAroM vikathA, vyasana, viSaya, usa kSaNa chupa-se jAte haiM / paramabrama meM rata mana hotA, mala saba dhula jAte haiM / jaba parama brahma paramAtmA ke bampa zuddhAmA meM yaha mana nizcala hokara rama jAtA hai taba phira usakI dRSTi meM kevala eka aura eka hI padArtha dRSTigocara hotA hai aura vaha padArtha hotA hai usakA svayaM kA svarUpa-AtmamvarUpa / saMsAra kI sArI vyatha carcAya aura vipaya kapAya usa kSaNa jaise kahIM chipa se jAte haiM aura AtmA ke sAtha jitane karmabaMdha haiM lagatA yaha hai ki jaise ve usa samaya dhIre dhIre dhula rahe haiM, khira rahe haiM arthAt nirjarA ho rahe haiN| Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =samyaka vicAra= [47 jina vayanaM ca sahAvaM, jinaya mithyAta kaSAya kammAna / appA suddhappAnaM, paramappA mamala darsae suddhaM // 16 // jina-mukha sarasIruha kI hai yaha, aisI priya jinavANI / mala. mithyAtva, kapAyeM sabako, pala meM haratI jJAnI // Atmatatva hI zuddha tatva hai, jina prabhu kahate bhAI / Atma-mukura meM hI basa tumako. deMge prabhu dikhalAI // nizcayanaya kA yaha jo kucha bhI kathana hai yaha paramparA se ho calA AyA hai, aura isake mUla meM jinavANI kA hI zrota jhara jhara kara rahA hai| jinavANI kA kathana hai ki he bhAiyo ! saMsAra meM kevala zuddhAtmA hI eka vizuddha nattva hai aura imI nattva ke darpaNa meM tumheM paramezvara kI mAdhurI chavi dRSTigocara hogii| jina diSTi iSTi namuddhaM, imTaM maMjoya vigata aniSTaM / isTaM ca lasTa kalaM, mamala mahAvena kamma maMpiparaM // 17 // jinavANI kI zraddhA hiya meM. zuci pAranatA lAtI / viraha aniSToM ne, iSToM ne, yaha saMyoga kaganI // tribhuvana meM sabase mRdunama vasa. Atma-manana kI pyAlI / Atma-manana se hI TUTegI, karma-kamaTa kI jAlI // jinavANI kA zraddhA hRdaya meM pUrNa vizuddhatA kA sRjana karatI jimase aniSTa padAthoM se to hamArA chuTakArA ho jAtA hai aura iSTa padAtha hameM binA prayAsa kiye hI prApta ho jAne haiN| bhagavAna kA yaha vacana hai ki tribhuvana meM sabase iSTa vastu yadi koI hai to vaha hai zuddhAtmA kA acanA aura zuddhAtmA kI arcanA meM hI yaha zakti vidyamAna hai ki vaha kama ke loha-baMdhanoM ko jarjara karake tor3a ske| Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ]= samyaka vicAra= anyAnaM nahi dina, nyAna sahAvena anmoya mamalaM ca / nyAnaMtaraM na dihUM, para parjAva diTTi aMtaraM sahasA || 18 | kSAyika samyagdRSTI meM, ajJAna nahIM rahatA hai / jJAna-taraMgoM para car3ha, nita vaha, ziva-sukha meM bahatA hai | Atma-jJAna meM aMtara usake neka nahIM dikhalAtA | bheda-bhAva, para pariNatiyoM meM, para sahasA A jAtA // Atmamanana karane vAle vijJAnI ke aMtaraMga meM ajJAna kA vAsa DhUDhe se bhI nahIM milatA hai aura vaha nitya prati jJAna kI taraMgoM para hI hiloreM liyA karatA hai| samaya ke prabhAva se yaha nahIM hotA ki kabhI usake Atma-jJAna meM antara par3a jAye yA nyUnatA A jaaye| hAM, yaha avazya ho jAtA hai ki no pariNitiyeM kala usameM antaraMga meM vidyamAna thIM, ve Aja vahA~ dikhAI bhI na deM aura unakI jagaha zuddha bhAvanAoM kI naI taraMga le le / para pariNatiyoM se to use bhedabhAva aura vizeSa bhedabhAva utpanna ho jAtA haiM, unheM to vaha apane meM phaTakane bhI nahIM detA-sparza bhI nahIM karane detA / appA appa sahAvaM, appasuddhappa mamala paramappo / parama sarUvaM rUvaM, rUvaM vigataM ca mamala nyAnaM ca // 19 // Atma dravya hI hai paramottama, zuddha svarUpa hamArA / vaha hI hai zuddhAtma yahI hai, paramabrahma prabhu pyArA // tribhuvana meM cetana - sA uttama, rUpa na aura kahIM hai / hai yaha jJAnAkAra, anyatama isakA rUpa nahIM hai || hamAre zuddha svarUpa kI yadi kahIM koI chavi hai to vaha hamArI AtmA meM vidyamAna hai / hamArI vaha AtmA isI liye hameM zuddhAtmA hai aura isI liye paramAtmA / tInoM loka meM isa AtmA sA jJAnAkAra uttama padArtha na kahIM hai aura na kabhI hogA hI / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = sabhyak vicAra= mamalaM mamala sarUvaM, nyAna vinyAna nyAna sahakAraM / jina uttaM jina vayanaM, jina sahakArena muktigamanaM ca // 20 // jinake amRta vacana mokSa se, hastamalakavat jo tribhuvana ke aise jina prabhu bhI yaha kahate, Atma-jJAna hI paMca jJAna ke, mRdu phala ke dAyaka haiM / ghaTa ghaTa ke jJAyaka haiM // cetana adhikArI hai / patha meM sahakArI hai // jinake mRta pI vacana mokSa kA sA madhura phala dene vAle haiM tathA jo tribhuvana ke ghaTa ghaTa ke jJAtA haiM, aise jinendra prabhu bhI kevala eka hI bAta kahate haiM aura vaha yahI ki he bhanyo ! tumhAre ghaTa meM jo AtmA kA vAsa haiM tuma usI ke jJAna guNoM meM tallIna hokara kevala usI kA manana karo, kyoMki vaha AtmA cetanatA se yukta eka nirvikAra padArtha hai, tathA kevalajJAna kI utpatti bhI AtmajJAna se hI hotI hai / paTukAI jIvAnAM kriyA sahakAra mamala bhAvena, sattu jIva sabhAvaM, kRpA saha mamala kaliSTa jIvAnaM // 21 // anila, anala, jala, dharaNi, vanaspati, au trasa tana meM jJAnI ! pAye jAte haiM vasudhA para saca saMsArI prANI // ina jIvoM para dayAbhAva hI, samatAbhAva kahAtA / cetana kA yaha cira svabhAva hai, bhAva- vizuddha bar3hAtA // pRthvI, jala, agni, pavana aura vanaspati ina sabameM tathA trasa paryAyoM meM agaNita SaTkAyika jIvoM kA vAsa hai| ina jIvoM para dayA bhAva karanA hI samatA bhAva kahalAtA hai aura yaha samatA bhAva cetana kA cira-svabhAva hai jisake bala para bhAvavizuddhi meM nitaprati vRddhi hotI rahatI hai| paTukAya ke sabhI jIvoM ko apanA zarIra moha ke vazIbhUta iSTa lagatA hai, usameM duHkha kA bhAna karAne kA nAma hiMsA hai aura sukha sAtA kA bhAna karAnA dayA karanA hai / Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = samyak vicAra= ekAMta vipriya na dihUM madhyasthaM mamala zuddha sanbhAva | suddha sahAvaM uttaM, mamala diTTi ca kamma SipanaM ca // 22 jJAnI jana ekAnta viparyaya, bhAva na mana meM lAte / syAdvAda - naya para car3hakara ve, madhya-bhAva apanAte bhAvoM meM zucitA AnA hI, karmoM kA jAnA hai / karmoM kA jAnA hI bhAI ! ziva-patha ko pAnA hai // jJAnI jana ekAnta, viparyaya yA ekAMgo bhAva ko kabhI bhI apane mana meM sthAna nahIM dete, pratyuta ve madhyastha bhAva ho sadaiva rakhate haiM / madhyastha bhAva apanAne se bhAvoM meM vizuddhatA AtI hai; bhAva vizuddha hone se kamoM kI ber3iyAM TUTane se usa sthala kI prApti ho jAtI hai jisake liye manuSya koTi koTi varSoM paryanta tapa karatA hai phira bhI kadAcit usa sthala- mokSasthAna ko nahIM pAtA / satvaM kliSTa jIvA, anmoyaM sahakAra duggae gamanaM / je viroha sabhAvaM, saMsAre sarani duHSavIyammi // 23 // jo nara saMsArI jIvoM ko, pIr3A pahu~cAte haiM / yA para se dukha pahu~cA unako, jo ati sukha pAte haiM || aise duSToM kA hotA basa, narka - sthala meM DerA | asama-bhAva jisake, usako basa, milatA narka baserA || jo manuSya saMsArI - SaTakAya ke jIvoM ko pIr3A pahu~cAte haiM aise una duSToM kA baserA kevala narka meM hI hotA hai, kyoMki siddhAMta isa bAta ko ucca svaroM se kahatA hai ki jisake bhAvoM meM viSamatA (hiMsaka kraratA) rahatI hai usako kevala narka meM hI DerA milegaa| athavA ve bhava bhava ke lie dukhoM kA hI bIja bote rheNge| tAtparya yaha ki viSama bhAvoM se viSama yoniyoM ko prApta hogA yaha saMsAramAnya siddhAnta hai, kevala eka jainadharma kA hI nahIM / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaka vicAra = [51 nyAna sahAva su samayaM, anmoyaM mamala nyAna sahakAraM / nyAnaM nyAna sarUvaM, mamalaM anmoya siddhi sampattaM // 24 // Atma-sarovara meM ramanA hI. jJAna-svarUpa hai bhAI ! AtmajJAna se hI milatA hai, kevalajJAna suhAI // AtmajJAna hI se pAtA nara, pada arahanta sukhArI / AtmajJAna ke bala para hI nara, banate ziva-adhikArI / Atma-marovara meM ramaNa karanA aura jJAna-svarUpa meM prAcaraNa karanA ye donoM zabda eka hI paryAya ke vAcI haiM jinase AtmajJAna aura kAlAntara meM kevalajJAna ko upalabdhi hotI hai| ___ AtmajJAna se hI manuSya bar3hate bar3hate arahanta pada ko prApta kara letA hai aura arahanta pada se hI vaha mukti ke sAmrAjya meM jAkara apanA nivAsa banA letA hai| iSTaM ca parama iSTaM, iSTaM anmoya vigata aniSTaM / para parjAyaM vilayaM, nyAna sahAvena kammajiniyaM ca // 25 // tribhuvana meM sarvotkRSTa basa, isa cetana kA pada hai / nija svarUpa meM ramanA hI basa, ahita-vigata sukha-prada hai / / Atma manana se karmoM kI saba, ver3I kaTa jAtI haiN| isake sanmukha para paryAyeM, pAsa nahIM AtI haiN| tribhuvana meM yadi koI mabase zreSTha pada hai to vaha kevala eka zuddhAtmA kA hI hai, aura yadi koI sarvocca sumba pradAna karane vAlI sthiti hai to vaha hai AtmaramaNa / AtmaramaNa se kamoM kI sArI ver3iyAM kaTakara khaMDa khaMDa ho jAtI haiM aura jaba taka zrAtmaramaNa kI yaha sthiti vidyamAna rahatI hai taba taka saMsAra kI para paya:yeM isake sammumba padArpaNa nahIM karatI-ve dUra rahatI haiN| Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ]= samyaka vicAra: jina vayana suddha suddhaM, anmoyaM mamala suddha sahakAraM / mamale mamala sarUvaM, jaM rayanaM rayana sarUva samiliyaM // 26 // zrI jinavANI nizcayanaya kA, priya sandeza sunAtI / tribhuvanatala meM usasI pAvana, vastu na aura lakhAtI // jJAna-sindhu Atama kA bhavyo ! rUpa parama pAvana hai / Atma-manana se hI milatA basa, ratnatraya sA dhana hai || karuNAmayI jinavANI nizcaya kA pavitra sandeza sunAte hue hamako jagA jagAkara kahatI hai ki he bhavyo ! jJAna-sindhu zrAtmA kA rUpa sabase vizuddhatama rUpa hai, tuma isI kA manana karo, kyoMki mokSa ke dvAra ratnatraya kI prApti kevala Atma-manana se hI hotI hai / kheSTaM ca guna uvavannaM kheSTaM sahakAra kamma saMSipanaM / " kheSTaM ca iSTa kamalaM, kamalasiri kamala bhAva uvavannaM // 27 // jagatA hai zuddhopayoga guNa, Atma-manana se bhAI / jisake bala se gala jAte saba, karma mahA dukhadAI // karma kATa, arahanta mahApada, Atma-kamala pAtA hai aura yahI nija-rUpa ramaNa phira, zivapura dikhalAtA hai | bhanyo ! Atmamanana se antara meM zuddhopayoga kI jAgrati hotI hai-- zuddhopayoga kA saMcAra hotA hai jisake dvArA AtmA ke pradezoM se cipaTe hue sAre karma pRthaka hone laga jAte haiM ki yahI AtmA rahaMta pada prApta kara letI hai / arahanta pada sannikaTa prApta hone para mukti kA mArga to kyA vaha svayaM mukta svarUpa ho jAtA hai aura samaya Ane para dravyamukta ho jAtA hai - mokSadhAma meM jA birAjattA hai / - Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -samyak vicAra= jina vayanaM sahakAra, mithyA kunyAna salya tiktaM ca / vigataM viSaya kaSAya, nyAnaM anmoya kamma galiyaM ca // 28 // bhava-sAgara ati durgama, dustara, thAha na isakI prANI ! isako tArana meM samartha basa, eka mahA jinavANI // jinavANI kujJAna, kaSAyeM, zalya, viSaya kSaya karatI / nizcayanaya kA gIta sunA yaha saba karmoM ko haratI // yaha saMsAra sAgara mahA gahana aura dustara hai, isase pAra karane meM kevala eka jinavANI hI samatha hai| jinavANI-kujJAna, kaSAyeM, zalya aura viSaya ina sabakA kSaya kara detI hai aura nizcaya naya kA gIta sunAkara samasta kamoM ko kSaya kara detI hai| aisI jinavANI kI zaraNa lenA va usakI AjJAnusAra calanA hI kalyANakArI hai| tAtparya yaha ki karmoM kA kSaya karane vAlI jinavANI hI hai| kamalaM kamala sahAvaM, SaTkamalaM tiartha mamala AnandaM / darsana nyAna sarUvaM, caranaM anmoya kamma maMSipanaM // 29 // Atma-kamala arahanta rUpa meM, jisa kSaNa musakAtA hai / usa kSaNa hI, paTa guNa triratna-dala usako vikasAtA hai / darzana-bAna-sarovara meM taba, Atma ramaNa karatA hai / aura aghAtiya kama nAza, vaha ziva meM paga dharatA hai| jJAna sUrya ke udaya hone para jisa samaya Atma-kamala praphullita hotA hai usa samaya zarIra racanA meM jo chaha kamala ve saba praphullita ho jAte haiM aura tIna ratna samyagdarzana, jJAna aura cAritra kA vikAsa ho jAtA hai / isa sthiti meM jJAnI AtmaramaNa meM tallIna ho jAtA hai aura aghAtiyA kamoM kA vidhvaMsa karake vaha mukti nagara kI ora agrasara ho jAtA hai| kevalajJAnI ho jAtA hai| Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] = =samyak vicAra maMmAra sarani nahu dideM, nahu diTuM samala parjAya subhAva / nyAnaM kamala mahAvaM, nyAna vinyAna mamala anmoyaM // 30 // siddha na saMsArI jIvA se, bhava matra gote khAveM / azuci malina pariNatiyeM unake, pAsa na jAne pAveM / / unake ura meM kamala-pahala basa, kevalajJAna vihaMsatA / zuddha jJAna, sat-cit sugva hI basa, unake hiya meM basatA // ___ jo jIva siddha pada prApta kara lete haiM va maMmAra meM gotA khAne ke liye phira yahAM kabhI nahIM Ate, aura na phira unake pAsa azuci yA malina pariNaniya ho jAne pAtI haiN| unake antaraMga meM to kamala ke samAna basa kevalajJAna hI muskurAyA karatA hai aura ve to kevala sat cita aura prAnanda kI sampadA ko prApta kara apane Apa meM hI saMtuSTa rahA karate haiM / jina uttaM saddahanaM, appA paramappa suddha mamalaM ca / paramappA uvaladdhaM, parama mubhAvena kamma vilayantI // 31 // 'vijJo ! apanA Atma deva hI, hai jaga kA paramezvara / barasAte isa vAkya sudhA ko, tAraNa taraNa jinezvara // jo jana, jina-caca para zraddhA kara, banatA Atma pujArI / kama kATa, bhavasAgara nA vaha, banatA mokSa-bihArI // he vijJA ! apanA Atmadeva hI saMsAra kA ekamAtra paramezvara hai, aisA saMsAra pAra karane vAlI jinavANI kA kathana hai| jo manuSya jinavANI ke isa kathana para zraddhApUrvaka zrAtmA ke pujAro banate haiM va nizcaya se hI karma kATakara mukti nagara ko prApta kara lete haiN| Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak vicAra= jina diSTa utta suddhaM, jinayati kammAna tiviha joena / nyAnaM anmoya mamala, mamala marUvaM ca mukti gamanaM ca // 32 // 55 jaisA jina ne dekhA, jaisA bacana - amiya barasAyA / vaise hI zuddhAtma tatva kA maiMne rUpa dikhAyA || trividha yoga se satata kareMge, jo Atama ArAdhana / karma jIta, ve jJAnAnanda ho pAyeMge ziva pAvana // maiMne jo yaha kathana kiyA hai, isameM merA kucha bhI nahIM hai, zrI jinavANI ke caraNa kamaloM kA anusaraNa karake hI maiMne saba kucha kahA hai / merA vizvAsa hai ki mana, vacana aura kAya ke niyoga jo AtmA kA ArAdhana kareMge ve avazya hI karmoM ke baMdha kATakara eka dina mukti zrI ke darzana kara apane jIvana aura jJAna cakSutroM ko saphala kreNge| itanA hI nahIM, samaya pAkara usake svAmI banakara zAzvata sukha ke bhogI baneMge / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pha* phra pha* prAtaH kAlIna * jinavANI - prArthanA * - - jaya karuNAmaya jinavANI ! jaya jaya mAM ! maMgalapANI !! syAdvAda naya ke prAGgaNa meM bahe tumhArI dhArA, parama ahiMsA mArga tumhArA nirmala, pyArA, pyArA ! mA~ ! tuma isa yuga kI vANI ! saba guNakhAnI !! azaraNa zaraNA, praNatapAlikA mAtA nAma tumhArA / koTi-koTi patitoM ke dala ko tumane pAra utArA // kyA jJAnI kyA ajJAnI ? tiryag prANI !! moha - mAna- mithyAtva meru ko tumane bhasma banAyA / jisane tumheM nayana bhara dekhA, jIvana kA phala pAyA // tuma mukti-nagara kI rAnI ! zivA bhavAnI !! kundakunda, yogIndu deva se tumane suta upajAye / tAraNasvAmI, umAsvAmi se tumane sUrya jagAye // mA~ ! kauna tumhArI zAnI ? tuma lAzAnI !! "yaha bhava- pArAvAra kaThina hai isakA dUra kinArA ! isake tarane ko samartha hai, Atma- jahAja hamArA / " yaha mA~ kI sundara vANI ! zivasukha dAnI !! mAtA ! ye pada - padma tumhAre hamase kabhI na chUTeM / chUTeM hI to taba, jaba 'caMcala' janma-maraNa se chUTeM | mA~ ! tuma candana hama pAnI ! hRdaya samAnoM !! - 'caMcala' 5. phra pha Page #351 -------------------------------------------------------------------------- Page #352 -------------------------------------------------------------------------- Page #353 -------------------------------------------------------------------------- _