Book Title: Gyansar Astak tatha Gyanmanjari Vrutti Part-2
Author(s): Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/007777/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaII hakI zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH nyAyAcArya-nyAyavizArada-mahAmahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracitA ta((((3 tathA zrImad devacandra vAcakavara viracita jJAnamArza vRtti (saraLa gujarAtI anuvAda-bhAvArtha sAthe) : anuvAdaka : dhIrajalAla DAhyAlAla mahetA : prakAzaka : zrI jainadharma prasAraNa TrasTa-surata Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 201 IndriyajayASTaka - 7 _ 35tha saptameM driyajJayASTam | zamAntarAyakRd indriyAbhilASaH, tena indriyajayAdeva zamAvasthAnam, ataH indriyajayASTakaM vistAryate / tatra indro-jIvaH sarvaparamaizvaryayogAt, tasya liGgamindriyam, liGganAt sUcanAt pradarzanAdupalambhAd vyaJjanAcca jIvasya liGgamindriyam / indriyaviSayopalambhAd jJAyakatvasiddhiH / tatsiddhau "uvaogalakkhaNo jIvo" iti jIvasiddhiH / dvividhAni indriyANi, dravyendriyANi bhAvendriyANi ca / tatra dravyendriyaM dvividham, nirvRttIndriyamupakaraNendriyaJca / tatra nirvRttiH aGgopAGgAnAM nirvRttAni indriyadvArANi karmavizeSasaMskRtAH zarIrapradezAH nirmANanAmAGgopAGganAmapratyayA upakaraNaM bAhyamabhyantaraJca nirvRttiH tasyAnupaghAtAnugrahAbhyAmupakArIti labdhiH / upayogastu bhAvendriyaM bhavati, labdhiH tadAvaraNIyamatijJAnAvaraNIyazrutajJAnAvaraNIyacakSuracakSurdarzanAvaraNIya-vIryAntarAyakarmakSayopazamajanitA sparzAdigrAhakazaktiH labdhiH, sparzAdijJAnamupayogaH sparzAdivijJAnaM phalarUpamupayogaH / vivecana :- "zamabhAvanI prAptimAM aMtarAya karanAra" jo koI hoya to Indriyono viSayAbhilASa che. pAMce IndriyonA viSayonI abhilASA jeTalI tIvra, teTalA ja ISTaaniSTa viSayonI prApti-aprAptimAM rAga-dveSa Adi kaSAyonI tIvratA ane kaSAyo thavAthI "zamatAbhAva"nI hAni thAya. mATe Indriyono viSayAbhilASa zamabhAvamAM vidana karanAro che zamabhAvano pratibaMdhaka che. tethI zamabhAvamAM sthira thavuM hoya to Indriyono vijaya karavo ja joIe. IndriyonA viSayAbhilASane jitavAthI ja zamAvasthAna prApta thAya che. te mATe have IndriyajayASTaka kahevAya che. - tyAM Indra eTale jIva, kAraNa ke jema IndramahArAjA aizvaryavALA (rAjyalakSmIvALA) che eTale "Indra" kahevAya che. tema A jIva paNa jJAnAdi anaMtaguNonI amApa bhAvasaMpatti svarUpa sarva prakAranA parama aizvaryavALo hovAthI Indra kahevAya che. te IndranuM (arthAt jIvanuM) je liMga (cihna-nizAnI) tene Indriya kahevAya che. netra, karNa, nAsikA vagere pAMca aMgo barAbara kAma karatAM hoya to aMdara jIva jIve che ema jANI zakAya che. tethI Indriyo te jIvanuM liMga hovAthI "jIva che evI sUcanA karatI hovAthI" A Indriyone liMga Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra kahevAya che. tathA netra Adi A aMgo zarIranI aMdara jIva che ema anubhavathI pradarzita karatAM hovAthI tathA pAMca aMgo bodha karAvatAM hovAthI ane te pAMca aMgo jIvanA astitvane vyaMjita (pragaTa) karatAM hovAthI A pAMca aMgo jIvanA lakSaNarUpa che. liMgo che, cihno che. tethI te aMgone Indriya kahevAya che. pAMce Indriyo dvArA A jIva rUpa, zabda, gaMdha ItyAdi viSayono bodha karato hovAthI jIvamAM jJAyakatvanI" siddhi thAya che. arthAt "jIva jJAtA che paNa jaDa nathI." Ama siddha thAya che. jIvamAM jJAtApaNAnI siddhi thaye chate "upayoga lakSaNavALo" jIva che. A vAta nirvivAda siddha thAya che. A rIte zarIranI aMdara ja rahelo, paNa zarIrathI bhinna ane jIvanaprakriyAvALo jJAtA evo jIva nAmano eka sacetana padArtha che Ama jIva siddha thAya che. A Indriyo be prakAranI hoya che - (1) dravyendriya ane (2) bhAvendriya. tyAM pudgalanI banelI racanAvizeSa tathA temAM sahAyaka thavAnI je zakti che te dravyendriya kahevAya che ane AtmAmAM viSaya jANavAnI je jJAnazakti che te bhAvendriya kahevAya che. dravyendriya paNa be prakAranI che ane bhAvendriya paNa be prakAranI che. Indriya dravyendriyanA be bheda A pramANe eka nivRttIndriya ane bIjI dravya upakaraNendriya, nivRttinA bAhA ane atyaMtara nivRtti upakaraNa labdhi upayoga "| ema be bheda che. bhAvendriyanA paNa be 1 bAhya 2 atyaMtara bheda che labdhi ane upayoga. aMga ane upAMganI IndriyasvarUpe je racanAvizeSa te "nivRtti-racanA-AkAra" kahevAya che. aMgopAMganAmakarma ane nirmANanAmakarmanA udayanA nimitte A IndriyonI racanA thAya che. AvA prakAranA nAmakarmanA udayavizeSathI rUpa-zabda ane gandhAdine jANavAmAM sahAyaka bane te svarUpe saMskAra pAmelA evA zarIranA pradezo (zarIranA bhAgo-avayavo) tene nivRttIndriya kahevAya che. te nivRttIndriya paNa be prakAranI che. bahAra je dekhAya che te bAhya ane aMdara je aMgulanA asaMkhyAtamAbhAganI pudgalanI banelI che te atyaMtaranivRttIndriya kahevAya che. bAhyanivRtti myAna jevI che. jema myAna chedanakriyA karatuM bhAva Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 203 nathI paNa talavAranI surakSA kare che tema bAhyanivRtti viSayopalaMbhamAM sahAyaka nathI paNa atyaMtaranivRttinI surakSA kare che tathA atyaMtara nivRtti taravAra jevI che. jema taravAra chedavAnuM kAma kare che tema atyaMtaranivRtti viSaya jANavAmAM sahAyaka thavAnuM kAma kare che. je upakaraNendriya che te bAhya ane atyaMtara evI nivRttIndriyane anupaghAta dvArA ane anugraha karavA dvArA upakAra kare che. mATe tene upakaraNendriya kahevAya che. atyaMtaranivRtti barAbara kAma karatI rahe, tene kAma karavAmAM koI upaghAta na thAya paNa anugraha thAya evI temAM rahelI zaktivizeSane upakaraNendriya kahevAya che. A upakaraNendriya talavAramAM rahelI dhAratulya che. have bhAvendriya labdhi ane upayoga ema be prakAranI che. A bhAvendriya jIvamAM rahelI viSaya jANavAnI zaktine kahevAya che. pudgalagata sahAyakazaktine dravyendriya ane jIvagata jJAyakazaktine bhAvendriya kahevAya che. te bhAvendriyanA paNa be bheda che. 1. labdhi bhAvendriya ane 2. upayoga bhAvendriya. pAMce IndriyonI sahAya dvArA rUpa-rasa-gaMdha-sparza ane zabda nAmanA viSayone vizeSapaNe ane sAmAnyapaNe jANavAnI AtmAmAM rahelI je cetanAzakti che tene matijJAna, zratajJAna, cakSudarzana ane acakSudarzana kahevAya che. tathA tenA upayogamAM vaparAtA vIryane vIryazakti kahevAya che. A je zakti che te sarve AtmAnA svAbhAvika guNo che. tene AvaraNa karanArAM te te karyo che. AvaraNIya karmo jema jema tIvrarase udayamAM Ave che tema tema A guNo AcchAdita thAya che ane te AvaraNIyakarmonA tIvrarasane toDIne maMda karIne A AtmA udayamAM lAve to tene kSayopazama kahevAya che. tenAthI te te guNo teTalA teTalA pramANamAM pragaTa thAya che (khullA thAya che). A pramANe hovAthI te te jJAyakazaktinAM AvaraNIyakarma mati-zrutajJAnAvaraNIya, cakSu-acakSudarzanAvaraNIya ane vIryAntarAyakarma, A saghaLAM karmono kSayopazamathI utpanna thayelI spardhAdi viSayone grahaNa karanArI je Atmazakti tene labdhibhAvendriya kahevAya che. talavAra calAvavAnI AvaData (kalA) tulya A Indriya che. jema AvaData (kalA) jIvamAM ja hoya che, jaDamAM nahI, tema A labdhiIndriya jIvagatazakti che, pudgalagatazakti nathI. A labdhino sparzAdi viSayo jANavAmAM je vaparAza karavo te upayoga bhAvendriya che. talavAra calAvavAnI kalAno upayoga karavA tulya A Indriya che. labdhibhAvendriya e zaktisvarUpa che ane sparzAdi viSayonuM vizeSa jJAna karavuM, Ama phalasvarUpa je Indriyo che tene ja Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra upayoga bhAvendriya kahevAya che. A pramANe bAhyanivRtti-atyaMtaranivRtti ane upakaraNendriya A saghaLA dravyendriyanA bheda che te pudgalamAM hoya che ane labdhi tathA upayoga A banne bhAvendriyanA bheda che AtmAmAM hoya che. bhAvendriya jJAnAtmaka che ane dravyendriya tenA sAdhanasvarUpa che. A pramANe IndriyonuM svarUpa samajAvyuM. atra indriyANAM varNAdijJAnena viSayatA, kintu jJAnamagnA hi teSu varNAdiSu manojJAmanojJeSu iSTAniSTatayA bhUtvA iSTAbhimukhatA aniSTakampanArUpA mohapariNatiH viSayatA, jJAnasya viSayatvena siddhAnAM saviSayatApteH / ataH raktadviSTatayA pravartamAnaM jJAnaM viSayaH, kAraNakArye ekatA, cAritramohodayena aramye ramaNamasaMyamaH / tatra varNAdayo hi jJeyA eva, na ramyAH / tatra ramaNaM - viSayendriyadvArapravRttajJAnasya iSTAniSTatayA pariNamanaM, tasya jayaH indriyaviSayajayaH / kimityAha - iti yad dvAreNa varNAdInAM jJAnaM, na iSTAniSTatA, (sa) indriyajayaH, anAdyazuddhAsaMyamapariNativAraNArUpa:, tatra jJAnaM hi AtmanaH svalakSaNatvAt svaparaparicchedaH vidhiH, iSTAniSTatA tu vibhAva eva / saGgAGgitayA anAdisantatijaH azuddhapariNAmaH sarvathA tyAjyaH eva, ataH indriyajaye yatitavyam / A zarIramAM paMcendriya jIvane jJAnanA sAdhanabhUta pAMca Indriyo nAmakarmanA udayathI prApta thayelI che. netra-ghrANa-2sanA-sparzanA ane zrotra A pAMca avayavo varNa-gaMdha-rasa-sparza ane zabdanuM jJAna karavAmAM jIvane asAdhAraNa kAraNa hovAthI jIva zAtA, Indriyo sAdhana ane varNAdinuM jJAna karAya che mATe varNAdine viSaya kahevAya che. ghaTanuM jJAna karAya to jema ghaTa viSaya kahevAya, paTanuM jJAna karAya to paTa e viSaya kahevAya. tema Indriyo dvArA varNAdinuM zAna karAya che, varNAdi pAMca jJeyabhAvone jANavAnuM kAma thAya che. mATe varNAdi e jo ke jJAnanA viSaya kahevAya che. paraMtu tAttvikadRSTie je zeyapadArtha che. te tathA tenA saMbaMdhI jIvamAM je jJAna prApta thAya che te banne zeya ke zeyaviSayaka jJAna e (saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane tevo) viSaya nathI. paraMtu te viSaya pratyenI ISTAniSTa buddhi svarUpa je mohanI pariNita che te moha-pariNatine ja viSaya kahevAya che. ke jeno vijaya karavAnuM ahIM samajAvAya che. mATe TIkAkArazrI spaSTa kare che ke - varNAdi (rUpa-gaMdha-rasa-sparza ane zabda)nuM je jJAna thAya che te Indriyono viSaya che. paraMtu jJAna e to AtmAno guNa hovAthI AtmAne ahitakArI nathI. saMsAra paribhramaNano hetu banato nathI, mATe jJAnane ke jJAnadvArA jaNAtA padArthane viSaya kahevAto nathI ke jeno Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 205 vijaya karavo paDe. paraMtu jJAnamAM magna evA jIvo manojJa ane amanojJa evA te varNAdimAM "A mane game che - A mane nathI gamatuM" ItyAdi rUpe ISTAniSTabuddhivALA thaIne ISTavastune meLavIne tenA tarapha tanmayatA-rAgapariNati ane aniSTavastune meLavIne tenA tarapha nAkhuzIbhAva-dveSabuddhi ane tenA kAraNe ja tharatharavuM-DaravuM-kaMpavuM ItyAdi aniSTapariNati je thAya che. tene viSaya kahevAya che. jene jItavAnuM A aSTakamAM samajAve che. jJAna e jitavA yogya viSaya nathI. moha e jitavA yogya viSaya che. jo jJAnane jItavA yogya viSaya kahIe to siddhaparamAtmAne anaMtaviSayonuM jJAna hovAthI saviSayatAnI prApti thaI jAya temane paNa viSayajaya karavA nIkaLavuM paDe, mATe jJAna e viSaya nathI, paraMtu ISTAniSTa buddhi e viSaya hovAthI ISTAniSTabuddhipUrvaka pravartatuM jJAna paNa saMsAraparibhramaNanuM kAraNa banatuM hovAthI tene paNa upacAre viSaya kahevAya che. jeno vijaya samajAvAya che. jJAna e kAraNa che. temAM ISTAniSTabuddhi rUpa moha utpanna thAya che. mATe moha e kArya che, jJAnAtmaka kAraNa ane mohAtmaka kArya A banne ekameka thayAM che. bannenI ekatA thaI che. jemake pANI svaccha dravya che. vastrazuddhi-zarIrazuddhi-tRSAccheda karanAra che mATe kAmanuM dravya che, saMgraha karavA jevuM dravya che. paraMtu jyAre te ja pANImAM kacaro-kAdava ke viSTA mizra thaI jAya to kacaro, kAdava ke viSTA e gaMdA padArtho to heya che ja paNa tenAthI mizra baneluM pANI paNa heya ja kahevAya che. AvA pANIno koI saMgraha karatuM nathI. saMgraha karelo hoya to paNa DhoLI nAkhe che tema ahIM samajavuM. jJAna e guNa hovAthI upakAraka che paraMtu te ja jJAna jyAre mohadazAnI pariNatithI mizra banyuM hoya to AtmAne nukazAnakAraka che. mATe jitavAyogya viSaya kahevAya che. dUdha e peya che. paNa viSamizrita dUdha apeya che ema ahIM samajavuM. jema koI mANasamAM buddhi ghaNI hoya paNa te buddhi corInA kAryamAM, dhADa pADavAnA kAryamAM, koI dezano parAbhava karavAnA kAryamAM, ke vyabhicArAdi vyasanomAM vaparAtI hoya to lokamukhe AvuM kahevAya che ke "tArI buddhi ja bagaDI gaI che tuM tArI buddhi sudhAra" ItyAdi prasaMgomAM buddhi AtmAno guNa hovA chatAM doSothI mizra hoya to te heya che tema hIrA-patthara, rajju-sarpamAM je ISTAniSTabhAva che te rAga, dveSa hovAthI saMsAramAM bhaTakAve che mATe tevA mohanA viSayavALA jJAnane Indriyano viSaya kahevAya che. tethI cAritramohanIyakarmanA udayathI na ramavA jevA paudgalika padArthomAM je ramavuM te ja asaMyamaaviratibhAva che. rUpa-rasa-gaMdhAdi bhAvo ghaTa-paTanI jema jJeyamAtra ja che. ramya nathI temAM ISTAniSTa buddhi karavA jevI nathI, chatAM mohanA udayathI bhAna bhUlIne tevA viSayomAM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra eTale ke viSayo ane Indriyono saMyoga thavA dvArA pravartelA jJAnamAM je ISTAniSTapaNe mohanI pariNati thAya che, tene ja viSaya kahevAya che ane ISTAniSTabuddhipUrvakanI mohapariNati rUpa jJAnAtmaka viSayano je vijaya karavo te IndriyaviSayaka vijaya kahevAya che. AvA prakAranA IndriyaviSayaka vijayane samajAvanAruM A aSTaka che. IndriyanA viSayano jaya e zuM che ? evA praznanA uttaramAM kahe che ke "je pAMca Indriyo dvArA varNAdi pAMce viSayonuM jJAnamAtra thAya, paNa ISTAniSTa pariNAma na thAya tene Indriyajaya kahevAya che." anAdi kALathI A AtmAmAM azuddha evo aviratibhAvano je pariNAma che tenuM vAraNa karavuM, tene rokavuM, te ja Indriyajaya jANavo. tyAM varNAdiviSayonuM je jJAna thayuM te AtmAnuM potAnuM guNAtmaka lakSaNa hovAthI arthAt potAno guNa-potAno dharma hovAthI-svadravya ane paradravyanA bodharUpa hovAthI vidheya che, kartavya che. jJAna e prApta karavA jevuM che, choDavA jevuM nathI. mATe jJAnane viSaya kahevAto nathI. paraMtu temAM bhaLelI je ISTAniSTa buddhi te vibhAvadazA che, azuddha ja che, heya ja che. tethI sAtiyA = jJAnanI sAthe saMga karIne ekameka aMgarUpe banelo, anAdikAlanI paraMparAe janmelo, mohanIyakarmanA udayathI janma evo je azuddhapariNAma che te sarvathA tyAjya che. A kAraNe Indriyo dvArA thatA jJAnamAM bhaLelo ISTAniSTa evo je mohajanyapariNAma che tene jitavA avazya prayatna karavo joIe. tatra dravyajayaH saGkocAdilakSaNaH, bhAvajayaH cetanAvIryayoH svarUpAnupAtaH / naigamanayena nirvRttyupakaraNendriyapariNamanayogyAH pudgalaskandhAH, saGgraheNa jIva- pudgalau, vyavahArataH nirvRttyupakaraNendriyapariNatanirmANAdivipAkajAni indriyasaMsthAnAni, RjusUtreNa svasvaviSayagrahaNotsuke nirvRttyupakaraNe, zabdanayena saMjJAgrahamitA labdhiH upayogapariNativRttiH, samabhirUDhanayena saMjJAgRhItAgRhItaviSayakSetraprAptaviSayaparicchedaH, evambhUtanayena matizrutacakSuracakSurvIryAdyantarAyANAM kSayopazamAvadheH prAntaM yAvadjJAnam, tatrAsaMyatasyeSTAniSTayukta evAvabodho bhavati / tena viSayaH iti sajJAbhoktRtvAzuddhatA AtmanaH azuddhapariNAmaH, tasya jayaH / so'pi AdyanayacatuSTaye kAraNarUpazabdAdiSu saMyamaguNaprAgbhAvAnugatacetanAdipariNAmaH / dravyajayo'pi bhAvajayahetutvAt abhyasyaH / bhAvajayastu svadharmatvAt sAdhya eva / tadarthamupadezaH - Indriyano jaya be prakArano che eka dravya-Indriyajaya ane bIjo bhAva-Indriyajaya. tyAM Indriyono saMkoca Adi karavo, Indriyone gopavavI, viSayamAM na joDavI, netrAdi baMdha rAkhavAM, zarIrane gopavavuM, TuMkAvavuM. viSayothI dUra rahevuM te saghaLoya dravyathI Indriyano Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 207 vijaya karyo kahevAya ane AtmAnI caitanya zaktine tathA vIryazaktine mAtra AtmasvarUpanA ja ciMtana-manana parizIlanamAM layalIna karavI, parabhAvathI atyanta dUra rAkhavI te bhAvathI Indriyano vijaya kahevAya. have A ja Indriyajaye samajAvavA mATe Indriya upara sAta nayo samajAve che. (1) naigamanaya :- nivRttidravyendriya ane upakaraNadravyendriya svarUpe pariNAma pamADavAne mATe yogya evA audArika-vaikriya ane AhAraka vargaNAnA pulaskaMdho. je bhAvimAM Indriya svarUpe banaze. temAM yogyatA mAtra hovAthI upacArathI dravyendriya kahevAya. upacArathI IndriyapaNuM sthApyuM mATe naigamanaya. saMgrahanaya :- samasta saMsArI jIvadravya ane puladravya te saMgrahanayathI Indriya. kAraNa ke samasta saMsArI jIvadravyamAM kSAyopathamikabhAve IndriyazaktinI sattA rahelI che tathA samasta pudgaladravyamAM paNa pariNAma svabhAva hovAthI Indriya rUpe banavAnI sattA che. mATe sattAgrAhI saMgrahanayathI jIva ane pudgaladravya Indriya kahevAya che. (3) vyavahAranaya - nivRtti dravyandriyarUpe ane upakaraNadravyendriya rUpe pariNAma pAmelA ane nirmANanAmakarma tathA aMgopAMga nAmakarmanA udayathI utpanna thayelA (banelA) Indriyo rUpe je AkAro-AMkha-kAna-nAka vagere pudgalanA banelA AkAro te Indriya kahevAya. kAraNa ke vyavahArathI loko tene ja Indriya kahe che. (4) Rjusutranaya :- A pAMca prakAranI nivRtti dravya Indriya ane upakaraNa dravya Indriya jyAre potapotAnA rUpAdi viSayane jANavA-grahaNa karavAmAM pravartatI hoya tyAre tene Indriya kahevAya che. kAraNa ke RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI che mATe Indriyo viSayamAM pravarte to ja Indriya. zabdanaya - prathamanA naigamAdi cAre nayo dravyArthikanayanA peTAbheda hovAthI pudgalanI banelI nivRtti ane upakaraNa ema dravyaIndriyane Indriya tarIke svIkAre che. paNa pAchalA traNa nayo paryAyArthikanayanA peTAbheda hovAthI AtmAnI cetanyazakti ane vIryazakti rUpa labdhi Indriya ane upayoga Indriyane IndriyapaNe svIkAre che. tethI saMjJA = jJAna vaDe praEUR = viSayane grahaNa karavA rUpa ramatA = parimitapaNe pragaTa thayelI AtmAmAM je kSayopazama bhAvanI labdhi ane teno upayoga karavArUpe vRtti te Indriya kahevAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra (6) samabhirUDhanaya:- saMjJA (jJAna) dvArA gRhIta tathA saMjJA (jJAna) dvArA agRhIta evA aneka viSayothI bharelA kSetramAM prApta thayelo viSayano je bodha, te bodhane Indriya kahevAya. evaMbhUtanaya = matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNa-cakSudarzanAvaraNa-acakSudarzanAvaraNa tathA viryAntarAya karmonA kSayopazamanI sImA sudhInuM pragaTa thayeluM je jJAna eTale ke jeTalo kSayopazama pragaTa thayo hoya teTaluM te jJAna jyAre asaMyamI AtmAnuM ISTAniSTa bhAvathI arthAt rAgAdi bhAvathI vyApta banyuM hoya tyAre te rAgAdi bhAvavALuM je jJAna che tene ja Indriya kahevAya che. kAraNa ke te kAle te jJAna tevA prakAranuM ISTAniSTa-rAga-dveSanuM kArya kare che, kAryakAla che. mATe evaMbhUta. AvA prakAranA mati-zruta Adi jJAna vaDe rAga-dveSa pUrvaka jovAto je viSaya tene ja viSaya kahevAya che ane teno ja vijaya karavAno che. AhArAdi cAra athavA krodhAdi cAra moharAjAnI saMjJAo che. huM ja bhogono bhoktA chuM. moja-majA karavI e ja mAruM kartavya che AvA prakAranI je azaddhatA che. arthAta AtmAnA AvA prakArano mohAndhatAthI bharelo rAga-dveSavALo je AtmapariNAma che. te ja Indriyano viSaya che. teno ja vijaya karavA mATenuM A aSTaka che. ISTAniSTabuddhi thavAmAM (rAga-dveSanA bhAvo utpanna thavAmAM) rUpa-rasa-gaMdha-sparzazabda A pAMce viSayo kAraNa che. eTale kAraNabhUta evA rUpAdi ane zabdAdi viSayomAM saMyamaguNane pragaTa karavA mATe te saMyamane anukULa evo cetanAno pariNAma ane vIryano pariNAma tene prathamanA cAra niyonI apekSAe Indriyajaya kahevAya che. sArAMza e che ke cakSu dvArA rUpa jovAthI rAgAdi bhAvo thAya che. mATe cakSu baMdha rAkhavI athavA cakSuthI rUpa jovAmAM saMyama rAkhavo te paNa Indriyajaya kahevAya che. evI ja rIte kAnathI zabda sAMbhaLatAM prazaMsA tathA niMdA sAMbhaLIne rAgAdi bhAvo thAya che mATe kAna baMdha rAkhavA, dravyendriya upara saMyama rAkhavo te paNa Indriyajaya kahevAya che. kAraNa ke A dravyajaya paNa bhAvajayanuM kAraNa hovAthI bahAranI pAMce Indriyone viSayothI dUra rAkhavI athavA viSayo sAthe joDavAmAM kaMTrola rAkhavo tene paNa Indriyajaya kahevAya che. tevA prakAranA dravyaIndriyanA vijaya mATe A jIve prayatna karavo joIe ane jJAnane IniSTabhAvavALuM thatuM aTakAvavuM joIe arthAt rAgAdi bhAvavALuM na thavA devuM te bhAvaIndriyano vijaya che. A bhAva jaya to AtmAno dharma che. kAraNa ke jJAnaguNa to AtmAnuM ja svarUpa che. mATe jJAnane nirmaLa rAkhavuM te bhAvaIndriyajaya kahevAya che ane te Atmadharma hovAthI sAdhya che. dravya Indriyajaya sAdhana Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 209 che-kAraNa che, ane bhAvaIndriyajaya e sAdhya che kArya che. te bhAva Indriyano jaya prApta karavA mATe graMthakArazrI samajAve che ke bibheSi yadi saMsArAnmokSaprAptiM ca kAGkSasi / tadendriyajayaM kartuM, sphoraya sphArapauruSam // 1 // gAthArtha :- jo tuM saMsArathI bhaya pAmato hoya ane mokSanI prAptine Icchato hoya = to Indriyono vijaya karavA mATe vizALa puruSArthane phorava. // 1 // TIkA :- '"vimeSi yavIti' hai maLya ! vi tyuM saMsArAd viSeSi-mayaM prAkhoSi, ca-punaH mokSaH-sakalakarmakSayalakSaNaH, tasya prAptistAM kAGkSasi abhilaSasi, tadA indriyajayaM kartuM sphArapauruSaM - dedIpyamAnaM parAkramaM sphoraya pravartayasva, ataH mahAkadarthanAkandarUpAt bhavakUpAdudvignaH zuddhacidAnandAbhilASI jIvaH hAlAhalopamAn indriyaviSayAMstyajati / uktaJcottarAdhyayane - -- sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisovamA / jAme patthamALA, aAmA naMti surUM rU|| (uttarAdhyayanasUtra-9-53) vivecana :- he bhavyajIva ! jo tuM A duHkhasAgara evA saMsArathI Darato hoya, bhaya prApta karato hoya ane sakalakarmonA kSayasvarUpa evI je mukti, tenI prAptine Icchato hoya to pAMce Indriyono vijaya karavAne mATe dedIpyamAna evuM arthAt vizALa evuM parAkrama (viziSTaprayatna) tuM phorava. prayatna kara, ALasa na kara. he bhavyajIva ! A saMsAra janma, jarA, maraNa, roga ane zoka ItyAdi duHkhothI mahAsAgaranI jema bharelo che. karelAM karmone anusAre jIva cAre gatimAM bhaTake che. kSaNika viSayAnaMdamAM bhAre cIkaNAM karmo kare che. du:khakAle koI zaraNa thatuM nathI. aMte jIvane ja bhogavavuM paDe che. A saMsAra UMDA kUvA tulya che. mATe mahA-kadarthanA (pIDA-du:khonA) kaMdatulya-mUlatulya evA A saMsArathI tuM udvega pAma ane udvega pAmela tathA zuddha thayela ane jJAnanA AnaMdano abhilASI thayela he jIva ! hAlAhala jhera jevA pAMca IndriyonA viSayono tyAga kara. (jIve tyAga karavo joIe). eka-eka IndriyonA viSayo jo maraNa Ape che to pAMce IndriyonA viSayo je seve che tene to duHkhanI paraMparAnuM pUchavuM ja zuM ? A saMsAra e duHkhonI khANa che. mATe he bhavya Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 210 chandriyayASTa: -7 jIva ! tuM IndriyonA viSayothI virAma pAma, virAma pAma. zrI uttarAdhyayanasUtramAM 953 bhAM yuM cha: - __ "bho (pAye indriyonAM viSayasumo) zalya35 cha. viSatulya che. AzIviSasapanA upamAvALAM che. kAmonI prArthanA karanArA jIvo kAmo (IcchAo) pUrNa thayA vinA ja durgatimAM ya che. // 1 // vRddhAstRSNAjalApUrNairAlavAlaiH kilendriyaiH / mUrchAmatucchAM yacchanti, vikAraviSapAdapAH // 2 // gAthArtha :- tRSNA rUpI jalathI bharapUra bharelA Indriyo rUpI kyArAo vaDe vRddhi pAmelA evA vikAro rUpI viSavRkSo bhAre (bhayaMkara) mUcchane Ape che. jarA 2lst :- "vRddhAH iti"-kila iti satye, indriyaiH = viSayabhogarasikaiH AlavAlaiH vRddhAH-mahattvamApannAH, vikAraviSapAdapAH-vikArA eva viSavRkSAH atucchAmatyantAM mUrchA yacchanti-muhyatAM dadAti / ityanena anAdisvarUpayutAnAM parabhAvaramaNAbhogyAbhogyacetanAnAM vikAraviSavRkSAH indriyaiH-sparzanAdibhiH viSayagrAhakaiH pravardhamAnAH mahAmohaM kurvanti / kimbhUtaiH AlavAlaiH ? - tRSNAjalApUrNaiHtRSNA-lobhavaikalyaM lAlasA, tadrUpeNa jalena ApUrNaiH-bhRtaiH ityarthaH / tRSNApreritAni eva indriyANi dhAvanti / tRSNAyA Anantyam - "suvaNNaruppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNaMtayA // __(uttarAdhyayanasUtra-8-48) vAramaNaMtaM bhuccA, vaMtA cattA ya dhIrapurusehiM / / te bhogA puNa icchai, bhottuM tiNhAulo jIvo // 2 // tRSNAkulasyaiva viSayAH ramaNIyAH / sA ca anAdyabhyAsataH viSayaprasaGgena vardhate / ataH indriyaviSayaparityAgo yuktaH // 2 // vivecana :- A zlokamAM AvelA saMskRta zabdonA artho A pramANe che - kila = me satya, sAdhu, 5252. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7. 211 mAtmavArtaH = vRkSanI AjubAju pANI rokavA mATe karAtI mATInI vADa arthAt pANInA kyArA. tucchAm = atizaya ghaNI vRddhA = vRddhi pAmelA-moTA thayelA tRUTgannApUrvo = tRSNArUpI jalathI bharapUra bharelA. ndriH = viSayabhoganI aMdara atyanta rasika. vivAviSapIpara = pAMca IndriyonA vikAro e ja viSavRkSo che. chatti = Ape che. muMjhavaNa kare che. mohabdha banAve che. gharanA cokamAM koI viSanuM vRkSa ugyuM hoya to tene ukheDIne dUra karI nAkhavuM joIe ke jethI te vRkSa moTuM na thAya ane bhAvimAM vizvanI asara kare evI mUcha-behozatA na Ape paraMtu tene badale je manuSyo cokamAM ugelA viSavRkSane moTuM karavA mATe tenI cAre bAju pANI TakI rahe te mATe kyAro kare ane te kyArAne pANIthI sadA bharapUra-bharelo rAkhe to te kyArAmAM rahelA pANInuM pAna karI karIne vRddhine pAmeluM evuM te viSavRkSa ghaTAdAra chAyAvALuM bane ja, tene koI rokI zakatuM nathI. pachI te vRkSanI chAyAmAM je koI manuSya Ave tene te vRkSa (athavA) vRkSIya chAyA behoza kare-mRtyu paNa pamADe temAM kaMI Azcarya nathI. kAraNa ke viSavRkSano to A svabhAva ja che. tenI jema pAMca prakAranA viSayabhogamAM atyanta Asakta evI je Indriyo che te kyArA tulya che. te Indriyo rUpI kyArA dvArA atizaya vRddhine (moTAIne) pAmelA eTale ke phAlyAphalyA thayelA evA cittamAM uThelA vikAro-vAsanAdi rUpa viSanAM vRkSo tenI aMdara AvanArAne atuccha (atizaya ghaNI) mUcha Ape che. sArAMza ema che ke - anAdikAlathI nizcayadRSTie A AtmA zuddha che. tathA zuddha AtmasvarUpathI yukta che. eTale ke parabhAvanI ramaNatA rUpa abhogyabhAvane bhogavavA mATe ayogya che cetanA jenI evA AtmAone paNa (eTale ke zuddha AtmAne paNa) A vikAro rUpI viSavRkSo viSayomAM Asakta evI sparzanAdi pAMca Indriyo rUpI kyArAo vaDe vRddhi pAmyAM chatAM mahAmohane kare che, mohAdhatA lAve che. mUccha utpanna kare che. A vikAro Indriyo dvArA jIvane mUrSita kare che. A Indriyo rUpI kyArA kevA che? tRSNA rUpI jalathI bharapUra bharelA. arthAt lobhanI adhikatA, lobharUpI taraMgo, lAlasA, vastu prApta karavAnI atizaya bhUkha, te rUpI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 2 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra jalathI bharapUra bharelA evA kyArA tulya A Indriyo che. arthAt kyArA jema pANIthI bharapUra bharelA hoya che tema Indriyo lobhanI aparimita vRddhithI bharelI che. te kAraNathI tRSNAthI prerAyelI A pAMce Indriyo jIvane viSayomAM ja Asakta karIne viSayone bhogavavA tarapha ja satata doDAve che. tRSNAnuM anaMtapaNuM nIce pramANe zAstramAM kaheluM che - kadAca sonA ane rUpAnA kailAsa parvatatulya asaMkhyAtA parvato thaI jAya to paNa lobhI manuSyane te kaMI nathI ema ja dekhAya che. kAraNa ke IcchA (lobha-tRSNA) AkAzanI samAna anaMtI che. (uttarAdhyayana sUtra-9-48) anaMtIvAra sarve jIvo vaDe bhogavI bhogavIne je vamana karAyelA che, dhIrapuruSo vaDe je dUrathI ja tyajAyA che tevA jagatanI eMThatulya bhogo bhogavavAne tRSNAthI bharelo jIva Icche che. |. tRSNAthI AkuLa-vyAkula ane atizaya bhogAsakta evA jIvane ja bhogo ramaNIya lAge che ane te tRSNAno anAdikAlathI abhyAsa che mATe ja vRddhi pAme che. viSayonI prApti thavAthI InjanathI jema Aga vadhe tema tRSNA vadhe che. A kAraNe IndriyonA viSayono tyAga karavo yogya che. viSayabhogathI tRSNA vadhe che mATe pAMce Indriyone te te viSayothI dUra rAkhavI e ja kalyANakArI mArga che. game teTalA bhogo A jIva bhogave to paNa Indriyo kyAreya tRpta thavAnI nathI. vaLI A bhogo anaMta jIvo vaDe vAraMvAra bhogavI bhogavIne mukAyelA che. eTale jagatanI eMThatulya che. mATe ja saMtapuruSo rAjapATa choDIne sAdhu thAya che. gAma choDIne araNyavAsa svIkAre che. lokasaMparka choDIne nirjana vanamAM vase che. mATe Indriyone viSayothI dUra ja rAkhavI hitAvaha che. rA. saritsahasraduSpUra-samudrodarasodaraH / tRptimAnnendriyagrAmo bhava tRpto'ntarAtmanA // 3 // gAthArtha - hajAro nadIothI paNa duHkhe duHkhe pUrAya tevA arthAt na pUrAya tevA samudranA madhya bhAga sarakho A pAMce Indriyono samUha che. te kyAreya tRptimAna thavAno nathI. mATe he bhavya jIva ! tuM AtmAnI aMdara rahelA potAnA guNAtmaka svarUpa vaDe tRpta thA. ||all TIkA :- "ratnati"- bhavya ! driyagrAma: tRptimAna ra, lApa na tRptiM labhate / yataH "abhukteSu IhA, bhujyamAneSu magnatA, bhuktapUrveSu smaraNam" iti traikAlikI azuddhA pravRttiH indriyArtharaktasya / tena tRptiH kA ? kathambhUtaH Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 213 indriyagrAmaH ? saritsahastraduSpUrasamudrodarasodaraH" saritAM sahastraM, tena duSpUryate samudrasyodaraM, tasya sodaraH sahasrazaH nadIpUraiH duSpUra:-apUryamANaH yaH samudrasya - jalanidheH udaraM, tasya sodaraH-bhrAtA, ataH kAraNAt pUryamANo'pi dUSpUra: indriyAbhilASaH / sa zamasantoSeNaiva pUryate / tadarthaM hitoktiH - vivecana :- he bhavyajIva ! A Indriyono samUha tRptimAna thAya tema nathI. kyAreya paNa Indriyo tRptine pAmavAnI nathI. kAraNa ke na bhogavelA bhogone (dhanavAnanA-rAjAzAhInA ane cakravartInA bhogone) bhogavavAnI IcchA rAkhe che. hAla vartamAnakAlamAM je je viSayo maLyA che tene bhogavavAmAM atyanta magna che. tathA bhUtakAlamAM bhogavelA bhogonuM vAraMvAra harSa ane AnaMdapUrvaka smaraNa karyA ja kare che. tenI prazaMsA karatAM jIva thAkato ja nathI. vinA pUche bhogavelA bhogonI prazaMsA veratI Tepa niraMtara calAve che. Ama pAMce IndriyonA viSayomAM Asakta banelA jIvanI traNe kAlasaMbaMdhI azuddha pravRtti che. tethI tRpti kema thAya ? arthAt tRpti kyAreya thaI nathI, thatI nathI ane thavAnI paNa nathI. = A pAMce Indriyono samUha kevo che ? hajAro nadIo vaDe paNa na pUrI zakAya tevA samudranA madhyabhAga tulya che hajAro hajAro nadIonuM pUra rAta-divasa jemAM AvyA ja kare che, chatAM samudrano madhyabhAga kyAreya pUrAto nathI. tenI tulya arthAt teno jANe bhAI ja hoya evo A Indriyono samUha che. jema IndhanathI Aga kyAreya tRpta na thAya, jema pANInA pUrathI samudra kyAreya tRpta na thAya, tema bhogothI ane viSayothI kyAreya paNa tRpta na thAya tevo Indriyono samUha che. A kAraNathI pAMce IndriyonI abhilASA game teTalI pUro to paNa pUra ja rahevAnI che arthAt apUrNa ja rahevAnI che. mATe zamabhAva ane saMtoSa nAmanA guNa vaDe ja A IndriyasamUha pUrAya che. rAga ane dveSanA abhAva svarUpa zamabhAva rAkhavAthI ane tRSNAnA tyAgarUpa saMtoSaguNa dhAraNa karavAthI ja IndriyasamUha zAnta thAya che. tenA mATe saMtapuruSonI hitakArI vANI A pramANe che - bho uttama ! antarAtmanA - AtmanaH antargatena svarUpeNa tRpto bhava / svarUpAvalambanamantareNa na tRSNAkSayaH / ayaM hi saMsAracakrakroDIbhUtaparabhAvAn AtmatayA manyamAnaH " zarIramevAtmA" iti bahirbhAve kRtAtmabuddhiH bahirAtmA san anantapudgalAvartakAlaM mohAvaguNThitaH paryaTati / sa eva nisargAdhigamAbhyAM svarUpapararUpavibhajanena "ahaM zuddhaH" iti kRtanizcayaH samyagdarzanajJAnacAritrAtmakamAtmAnamAtmatvena jAnan rAgAdIn paratvena nirdhArayan samyagdRg antarAtmA ucyate / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra sa eva samyagdarzanalAbhakAle nirdhAritatattvasvarUpapUrNaprAptau paramAtmA paramAnandamaya-sampUrNasvadharmaprAgbhAvabhogI siddho bhavati / tena mithyAtvamapahAya AtmasvarUpabhuJjanena ucchiSTamalajambAlopamAn viSayAn tyati / 214 he uttama bhavyajIva ! para evAM pudgala dravyo vaDe ane tenA vAraMvAra upabhoga vaDe Indriyone ane tenA dvArA jIvane kyAre paNa tRpti thavAnI nathI. anaMtakAla emAM ja gayo che. tuM kaMIka samaja ane aMtarAtmA vaDe tRpta thA, eTale ke AtmAmAM rahelA anaMtaguNAtmaka sva-svarUpa vaDe tuM tRpta thA. svarUpanuM AlaMbana lIdhA vinA tRSNAno kSaya kyAreya thaze nahIM. svabhAvadazAnuM AlaMbana ja A jIvanI tRSNAnA kSayano rAmabANa IlAja che. mATe parabhAvadazAne choDa ane svabhAvadazAnuM AlaMbana le. samasta saMsAracakra-vartI jIvone jeNe potAnA pakSamAM karyA che evA parabhAvo arthAt saMsAracakramAM rahelA sarvajIvone potAnI mohajAlamAM phasAvanArA evA je parabhAvo che te parabhAvone potAnuM ja svarUpa che ema mAnato A jIva "paudgalika zarIrane ja AtmA" mAnato, "zarIra sAruM ane sAjuM to badhuM ja sukha' Ama mAnato. zarIra-dhana-ghara-parivAraalaMkAra-vastrAdi parapadArthomAM eTale ke bahirbhAvamAM ja karI che Atmabuddhi (mArApaNAnI pariNati) jeNe evo A AtmA bahirAtmA thayo chato mohathI vIMTaLAyelo anaMta pudgala parAvartana kAla sudhI A saMsAramAM janma-jarA-maraNa-roga-zokAdi duHkhone pAmato pAmato duHkhI thaIne rakhaDe che, bhaTake che. te ja jIva nisarga dvArA athavA adhigama dvArA sva-svarUpano ane para-svarUpano vibhAga karavA vaDe "huM zuddha anaMtaguNI AtmA chuM" Avo nizcaya kare che. ahIM nisarga eTale pUrvabhavomAM karelI AtmatattvanI sAdhanAnA baLathI A bhavamAM bAhya koI nimitta ke AlaMbana vinA potAnA AtmAmAM svayaM evo ughADa thaI jAya ke zarIra e pudgaladravya che. huM cetanadravya chuM, te vinAzI che, huM avinAzI chuM ane anaMtaguNI chuM, tenuM svarUpa bhinna che, mAruM svarUpa bhinna che. Ama svayaM dRSTi badalAya te nisarga kahevAya che ane koI sadgurunA bodhathI athavA upakArI puruSo koI samajAve tyAre A tattva samajAya. Ama koIne koI nimittathI AvuM bhedajJAna thAya te adhigama kahevAya che. mATe nisarga dvArA athavA adhigama dvArA svasvarUpa ane parasvarUpano bheda karIne AtmA e bhinna dravya che, svataMtra dravya che. bAkI badhI to mAyA ja che Avo nirNaya karanAro A jIva thAya che. AvA prakArano nirNaya karavAthI "samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritravALo Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 215 evo AtmA eTale ke zuddha traNa guNamaya je AtmA te ja AtmA che (paNa zarIrAdi je pudgaladravyo che te AtmA nathI, meM mohathI tene AtmA mAnI lIdho che) AvuM jANato evo te jIva rAga-dveSa-viSayavAsanA ane kaSAyo Adine parabhAva che, vibhAvadazA che, azuddhadazA che, mArI dazA nathI. karmabaMdhanA kAraNabhUta dazA che. Ama samajIne te badhA bhAvono paratarIke arthAt bhinna tarIke nirNaya karato chato sAcI dRSTivALo bane che tene ja aMtarAtmA kahevAya che. AvA prakAranA bhedajJAnavALA AtmAne aMtarAtmA kahevAya che. A ja AtmA samyagdarzananI prAptinA kAle je zuddha, anaMtaguNamaya, niraMjana, nirAkAra evA AtmatattvanA svarUpano nizcaya karelo hato arthAt pudgalathI Atmatattva sarvathA bhinna dravya che ane te zuddha kaMcanamaya che AvuM je zraddhAthI jANeluM hatuM te zraddhAthI jANelA ane nirNIta karelA AtmatattvanA svarUpathI kramazaH sAdhanA-ArAdhanA karatAM karatAM te zuddha svarUpane pUrNapaNe prApta karye chate paramAtmA bane che. je bahirAtmA hato te ja antarAtmA thavA dvArA kAlAntare zuddha tattva prApta karavAthI paramAtmA thAya che. ane teramuMcaudamuM guNasthAnaka pasAra karI sarva karmono kSaya karI "parama AnaMdamaya saMpUrNapaNe svadharmanA (AtmasvarUpanA) AvirbhAvano bhoktA banIne siddha thAya che. A kAraNathI AvI AtmavikAsanI paMktimAM caDhavA mATe ja mahAtmA puruSo prathama mithyAtvadazAno tyAga karIne AtmAnA svarUpano anubhava karavA vaDe jagatanI eMThatulya malIna ane kAdava-kIcaDatulya evA pAMce IndriyonA viSayono tyAga kare che. tethI viSayo tyajavA jevA che. sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisopamA / jAme patthamALA, ajAmA naMti ArUM ?-rUA (uttarAdhyayana sUtra-9-53) visayavisaM hAlAhalaM, visayavisaM ukkaDaM pIyaMtANaM / visayavisayAinnaM piva, visayavisavisUiyA hoI // kAmabhogagraho duSTaH, kAlakUTaviSopamaH / tadvyAmohanivRttyarthamAtmabhAvo'mRtopamaH // ataH AtmAnubhavane tRptiM kuru // 3 // (upadezamAlA gAthA-213) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 216 IndriyajayASTaka - 7 IndriyonA viSayabhogo zalyarUpa che, viSatulya che. AzIviSa sarpanA viSatulya che. bhogonI prArthanA karanArA jIvo bhAgo prApta thayA vinA ja lAlasAmAtrathI durgatimAM jAya che. viSayorUpI viSa AtmAnA nirmala ane zuddha tAttvika jIvanano nAza karanAra hovAthI hAlAhala viSatulya che. viSayarUpI viSanuM utkaTapaNe pAna karanArA lokone viSayorUpI viSathI jANe kheMcAIne Avela hoya tema viSayaviSanI vizucikA (ajIrNa-apaco-jhADA-ulaTI thavI ItyAdi rUpa durdazA kare che. kAmabhoga e duSTa graha che. kAmabhoga e kAlakuTa viSatulya che. te kAmabhogamAM thayela sukhano je bhrama che te bhrama dUra karavA mATe Atmatattvano anubhava meLavavo e ja amRta samAna che. A kAraNathI AtmadazAnI svarUpa-ramaNatAmAM ja he jIva! tuM tRpti kara ! pudgala sukhamAM karAtI tRpti te brAntatRpti che ane anaMta saMsAramAM rakhaDAvanAra che. III AtmAnAM viSayaiH pAzaiH, bhavavAsaparAGmukham / indriyANi nibadhnanti, moharAjasya kiGkarAH // 4 // gAthArtha:- bhavavAsathI vimukha evA AtmAne moharAjAnA sevakatulya evI Indriyo viSayarUpI pAza vaDe bAMdhe che. jo TIkA :- "mAtmAnati" bhava: saMsAra:, tasya vANI-nivAsa:, tatra parIkSag:nivRttH udvignaH, tamAtmAnamindriyANi nibadhnanti / bhavavAsadRDhaM kurvanti, kaiH ? viSayapAzaiH = viSayA eva pAzAH taiH, ete moharAjasya kiMkarA:-parivArabhUtAH upamitau mohasutaH jagadvyAmohakRt rAgakezarI tatpradhAno viSayAbhilASaH iti bhavamUlaviSayaparityAgo hitAya // 4 // vivecana - bhava eTale saMsAra, temAM vasavATa karavo te bhavavAsa, te bAbatamAM parAThukha arthAt nivRttibhAvavALo eTale ke ugI banelo evo A AtmA che. sArAMza ke saMsAranA duHkhone ane janma-jarA-maraNAdi duHkhone A duHkho ja che Ama jANIne tathA mahAtmA-puruSonI hitakArI dharmavALI sAMbhaLIne saMsAramAM karAtA vasavATathI parAThukha banelA ane saMsArathI udvega pAmelA evA paNa A AtmAne Indriyo saMsAramAM bAMdhI kADhe che, jakaDI rAkhe che. bhavanA vasavATamAMthI chaTakavAne IcchatA A jIvane Indriyo te jIvanA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 217 bhavavAsane atizaya daDha kare che, majabUta kare che. jIva bhavavAsamAMthI jarA paNa chaTakI na zake tevo majabUta bhavavAsa Indriyo banAve che. prazna :- A Indriyo jIvanA bhavavAsane konA vaDe bAMdhe che ? kayA sAdhana vaDe Indriyo bhavavAsane atizaya daDha kare che ? uttara :- zUlapaNe pAMca IndriyonA pAMca viSayo ane uttarabheda rUpe trevIsa viSayo rUpI je pAza (jALa-raju), tenA vaDe jIvanA bhavavAsane majabUta baMdhanathI bAMdhe che. jema jALamAM phasAyela prANI chaTakI na zake, doraDAthI baMdhAyelo mANasa baMdhanamAMthI chaTakI na zake tema moharAjAnA kiMkarabhUta (jANe moharAjAno ja nAno-moTo parivAra hoya) evA A viSayo che. te viSayo rUpI raju dvArA Indriyo A jIvano bhavavAsa atizaya deDha kare che. majabUta banAve che. ahIM viSayone pAzanI upamA ApI che tathA A viSayo moharAjAnA sevako che. moharAjAnA parivAra svarUpa che ema paNa kahyuM che. paraMtu upamitibhavaprapaMcamAM A pAMce viSayone eTale ke viSayAbhilASane moharAjAnA putra evA rAgakezarInA maMtrI tarIke kahyo che. samasta jagatane bhrAnta karanAra vyAmoha utpanna karanAra rAgakezarI che (rAgadazA rUpI kezarIsiMha che.) jema kezarIsiMha sAmAnyathI sarva pazuono nAza kare che tema rAgadazA saMsArI jIvone mohamAM pADIne tattvabhUta jIvanathI naSTa kare che mATe ja rAgane kezarIsiMhanI upamA ApI che. te rAgakezarI moharAjAno putra che ane teno pradhAnamaMtrI evo viSayAbhilAsa che. mATe te rAga samasta jIvone vyAmoha karanAra che. A rIte moharAjAnA kiMkaratulya Indriyo viSayo rUpI pAza dvArA A jIvano bhavavAsa majabUta kare che. mUlazlokamAM Indriyone moharAjAnA kiMkaratulya kahI che ane TIkAkArazrIe te = A viSayo rUpI pAza moharAjAnA kiMkarabhUta kahela che. paraMtu Indriyo abhyattara sAdhana che ane viSayo bAhya sAdhana che. A banneno kathaMcit abheda karavAthI bane moharAjAnA kiMkara ja che. A bannenI pAchaLa jIvamAM rahelo viSayo sevavAno je abhilASa che te ja pradhAnakAraNa che. tethI tene upamitibhavaprapaMcamAM mohasutanA matrInI upamA ApI che. A rIte viSayo, viSayAbhilASa, viSayasevanano rAga A saghaLuMya bhavanuM mUla che. saMsAraparibhramaNanuM mUla che. tethI uttama AtmAe potAnA hita-kalyANa mATe bhavanA mUlabhUta evo A viSayAbhilASa tyajI devo joIe. jo Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra girimRtsnAM dhanaM pazyan, dhAvatIndriyamohitaH / anAdinidhanaM jJAnaM, dhanaM pArzve na pazyati // 5 // gAthArtha :- IndriyothI mohabdha banelo jIva parvatanI mATIne (sonA-rUpAne) dhana che Ama dekhato doDe che paNa anAdi anaMtakALathI jJAnarUpI dhana potAnI pAse che. tene dekhato nathI. pI. TIkA :- "jirimRtnAmiti" mUDha: girimRtnAM-mULarakRttiva svAAiM thana pazyan indriyamohitaH-viSayAsaktaH dhAvati-itastataH paribhramati / jJAnaM dhanaM pArzvesamIpe na pazyati, tadAtmA svalakSaNabhUtaM tattvAvabodharUpaM jJAnaM dhanaM na pazyatinAvalokayati, kathambhUtaM jJAnaM ? anAdinidhanaM = anAdi-AdirahitaM sattayA, anidhanamantarahitaM sattA-vizrAntirUpam / uktaJca kevalanANamaNaMtaM, jIvarUvaM tayaM nirAvaraNaM / nono paNa virda nivruno (viMzativiziMkA - zloka-18-1) vivecana :- sonuM-rUpuM-hIrA-mANeka-panA ItyAdi kiMmatI dhAtuo parvatanI khANomAM thAya che. koI koI ratno paNa tyAM ja thAya che. A badhA pRthvIkAyajIvonAM zarIro che. kaThIna vastune pRthvIkAya kahevAya che. mATI, patthara, kAMkarA, retI paNa pRthvIkAya jIvonAM ja zarIro che. tethI uparokta sarve vastu parvatanuM ja aMga hovAthI parvatanI mATI ja kahevAya che. mohamAM mUDha banelo A saMsArI jIva rimRtna = parvatanI mATIne eTale ke sonA-rUpAne tathA hIrA-mANeka-ratna Adine dhana che Ama samajato chato IndriyonA viSayonA sukhamAM masta banyo chato tene levA mATe ane meLavelI te mATInuM gopana-saMrakSaNa karavA mATe ahIM tahIM bhaTake che. kAraNa ke tenAthI dhana upArjana karI zakAya che ane tenAthI meLavelA dhana dvArA pAMca IndriyonAM viSayasukhanAM sAdhano meLavI zakAya che ane tenA dvArA A jIva bhoga sukho mANIne potAnA jIvananI saphaLatA mAnI le che. "A paradravya che, mAruM dravya nathI. mArI sAthe AvyuM nathI ane mArI sAthe AvavAnuM nathI. moha ane vikAra karAvavA dvArA karmabaMdhanuM ja sAdhana che." Ama A jIva samajato nathI ane jaDa vastune dhana mAnIne tenI ja atizaya prIti karIne tenI pAchaLa ja doDe che. potAnA guNAtmaka evA jJAnadharmane A jIva dekhato ja nathI. A jJAnadhana AtmAno guNa hovAthI AtmAnI pAse ja che. bhavAntaramAM meLaveluM bIjA bhavamAM sAthe paNa AvI zake che. traNa jJAna sAthe paramAtmA devalokathI manuSyabhavamAM Ave che tathA kevalajJAnarUpI pragaTa thayeluM jJAnadhana koIpaNa kAle nAza pAmatuM nathI. cidAnaMda svabhAva rUpa svabhAvasukhanuM Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 219 te kAraNa che te A jIvane samajAtuM nathI. tAtmA = mohAlva evo A AtmA potAnA svarUpabhUta tattvanA avabodhAtmaka jJAnadhanane A akhUTa dhana che ema jarA paNa dekhato nathI. mohanA udayanI paravazatAthI jIvanI A dazA che. jIvanamAM raheluM jJAnadhana kevuM che? anAdi-anaMta che. arthAt Adi ane aMta vinAnuM che. kAraNa ke sattAthI anAdikAlathI AtmAmAM che ja ane apragaTabhAve ke pragaTabhAve paNa AtmAmAM sadAkAla vizrAntivALuM arthAt rahevAvALuM ja che. kyAMya cAlyuM javAnuM nathI. A jIva nAza na pAme evA dhanane dhana samajato nathI ane nAza pAme tevA dhanane dhana mAnIne tenI pAchaLa doDe che chatAM te jyAre cAlyuM jAya che tyAre te nAzavaMta dhana A AtmAne raDAve che. zAstromAM kahyuM che ke - kevalajJAna anaMta che. jIvanuM sva-svarUpa che. sadAkAla nirAvaraNa rahe che. loka ane alokane jANanAruM che teno eka ja prakAra che. be-cAra bhedo nathI ane nitya udyotavALuM che. AvA prakAranuM jJAna e ja jIvanuM sAcuM dhana che. siddhatvena avinazvaratvAt nigodAvasthAM yAvat jJAnamatyantAvarodhamahAmohodaye'pi sattAgataM samyagdRSTidezaviratasarvaviratAnAM sAdhyabhUtaM nirvikalpakasamAdhiH zukladhyAnasya phalarUpamarhatsiddhAnAM paramaM svarUpaM kevalajJAnaM dhanaM svIyaM sahajaM vismRtyaupAdhikAropita-mRdupalarUpe dhane muhyanti mUDhAH // 5 // A AtmA jyAre siddhAvasthA prApta kare che. tyAre siddhAvasthAmAM anaMtakAla sudhI kevalajJAna avinazvara hovAthI anaMta che. tathA anAdikAlathI A jIva nigodAvasthAmAM hato tyArathI ja jJAna uparano atyanta avarodha kare tevo mahA mohanIyakarmano tIvra udaya hovAthI ane tenI sAthe jJAnAvaraNIyakarmano paNa tevA tevA bhavanA kAraNe tIvra udaya hovA chatAM paNa sattAmAM te kevalajJAna yAvakAlathI raheluM che mATe anAdi che. samyagdaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara jIvone sattAmAM kevalajJAna hovA chatAM paNa AvirbhAva karavA rUpe sAdhyabhUta che. (ekatvavitarka avicAra) evA zukladhyAnanA phaLasvarUpa A kevalajJAna nirvikalpa samAdhi svarUpa che. tathA arihaMta ane siddha paramAtmAonA parama svarUpAtmaka evuM A kevalajJAna che. AvA prakAranI koTivALuM (rItabhAtavALuM) A kevalajJAnAtmaka dhana potAnuM che. svAbhAvika che, chatAM tene bhUlIne mUDha (mohAdha) jIvo pAdhika ane Aropita evA mATI svarUpa ane pattharasvarUpa dhanamAM mohabdha bane che. hIrAmANeka-sonuM ane rUpuM ItyAdi sAMsArika dhanane meLavavAmAM paNa aneka upAdhio, meLavelAne sAcavavAmAM paNa aneka upAdhio ane chatAM cAlyuM jAya tyAre duHkhAtiduHkha ApanAruM che. mATe te dhanane aupAdhika kahyuM che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra vaLI mohanA udayathI temAM sukhabuddhi thaI che. vAstavikapaNe to te parapadArtha hovAthI jIvanuM che ja nahIM. manathI mAnI levAmAM AvyuM che mATe Aropita che. tathA parvatanI khANomAMthI nIkaLe che mATe parvatanI mATIrUpa ja che tathA parvatanA kAMkarAtulya ja che. Ama jJAnI mahApuruSo kahe che. mUDha mANaso tene mahAmohanA udayathI dhana mAne che ane pAse rahelA potAnA svarUpAtmaka ane svAdhIna evA jJAnadhanane dhana nathI samajatA. A mahodayanI prabaLatA che. po pura:pura:rajhUMIT-mRgatRSNAnuRripu ! indriyArtheSu dhAvanti, tyaktvA jJAnAmRtaM jaDAH // 6 // gAthArtha - jaDa puruSo (mohAlva jIvo) jJAnarUpI amRtane tyajIne AgaLa AgaLa vadhatI che tRSNA jemAM evA jhAMjhavAnA jalanI tulya IndriyonA viSayomAM doDe che. Ill TIkA :- "pura:pura rUtti"-naDA: mU: cAtAvaturvarUpopatnadita jJAnAmRta jJAnaM-vo:, tava amRtamavinAzipa hetutva, tat (tyatve tyavasvI kriyA thaiSaruuprsgndhsprshshbdlkssnnessu dhAvanti-bhogAbhilASiNaH AturA bhavanti / tadarthaM yatnaH, tadarthaM dambhavikalpakalpanA, tadarthaM kRSyAdikarma karoti / kathambhUteSu indriyArtheSu ? puraHpuraHsphurattRSNA-mRgatRSNAnukAriSu-agre sphurantI yA tRSNA-bhogapipAsA tayA, mRgatRSNA-jalabhrAntiH, tadanukAriSu-tatsadRzeSu, yathA mRgatRSNAjalaM na pipAsA'pahaM, bhrAntireva, evamindriyabhogAH na sukhaM sukhabhrAntireva tattvavikalAnAm // 6 // vivecana :- pAMce IndriyonA viSayo evA che ke jema jema viSayanI prApti thAya che tema tema te te viSayanI tRSNA vadhe che. kyAreka prApta viSayathI mohabdha jIvane AnaMda thAya to paNa aprApta viSayanI prApti mATenI mahecchAthI jIva sadA atRpta ja rahe che ane aMdarathI duHkhI duHkhI ja rahe che. aprApta viSayanI Aga jalatI ja rahe che. so maLe tyAre hajAranI IcchA ane hajAra maLe tyAre dasa hajAranI IcchA ane dasa hajAra maLe tyAre lAkhanI tamannA. ema A tRSNA AgaLa AgaLa vadhatI ja jAya che. kAraNa ke IcchA (AzA) AkAzanI samAna anaMtI che. mATe ja A tRSNA jhAMjhavAnA jalanI tulya che. jema jema AgaLa jAo tema tema jhAMjhavAnuM jala AgaLa AgaLa ja vadhatuM jAya tevI rIte tRSNA paNa AgaLa AgaLa vadhatI ja jAya che. kyAreya IcchAo pUrAya nahIM tevA viSayo che. jaDa puruSo eTale mUrkha manuSyo arthAt anekAntarUpe dravya-guNa-paryAyAtmaka vastusvarUpa che tevA prakAranA bodha vinAnA jIvo jJAnarUpI amRtane tyajIne upara kahelA miththA sukhabhrama karAvanArA pAMce IndriyonA viSayomAM doDe che. navatattvo ane cha dravyonuM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 221 nityAnitya, bhinnAbhinna, sAmAnyavizeSa ItyAdi je samyajJAna che te ja yathArthabhAve dhAraNa karavAmAM Ave to avinAzi evuM je sthAna (muktipada) che tenuM te jJAna kAraNa banatuM hovAthI jJAnane ja "amRta" kahevAya che. tene tyajIne mohAnya jIvo rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda ema pAMca viSayomAM bhoganA atizaya abhilASI thayA chatA te viSayo prApta karavA mATe adhIrA thaIne doDe che. te viSayo meLavavA mATe mohAnya jIvo rAta-divasa sakhata prayatna kare che. te mATe daMbha ane saMkalpa vikalponI kalpanA paNa kare che. te mATe (aneka jIvonI hiMsA hovA chatAM) khetI Adi kAryo paNa kare che. tathA samudragamana, kSudhA-tRSA-vedana, rAtrijAgaraNa Adi aneka akalpya muzkelIo sahana kare che. paraMtu IndriyonA A viSayo AgaLa AgaLa vadhatI tRSNAvALA jhAMjhavAnA jaLanI tulya che. jema te jhAMjhavAnuM jala AgaLa AgaLa dekhAya, paNa kyAreya prApta na thAya tathA pipAsAno cheda karanAra na bane, tRSA maTADe nahIM "jala che" AvI bhrAnti ja mAtra rahe e ja pramANe IndriyonA bhogo paNa sukha nathI, du:kha ja che. phakta tattvavikala jIvone tyAM sukhanI bhrAnti mAtra ja karAvanAra bane che. tattvavikala jIvo tyAM sukha mAnIne bhrAnta thayA chatA tenI pAchaLa doDe che. khasanA rogIne upaDelI khaNaja khaNavAthI AnaMda thAya, paNa khaNaja te AnaMdanuM sAdhana nathI. khasano roga vadhAranAra che tema A viSayo paNa tevA ja che. paraMtu sAcuM tattva je jIvo pAmyA nathI tevA tattvavikala jIvone tyAM sukhabuddhi thAya che tethI ja teo temAM phasAyA che. // 6 // pataGgabhRGgamInebhasAraGgA yAnti durdazAm / ekaikendriyadoSAcced duSTaistaiH kiM na paJcabhiH // 7 // gAthArtha :- pataMgIyuM, bhramara, mastya, hAthI ane haraNa A pAMce prANIo eka eka IndriyanA doSathI jo durdazAne pAme che to te duSTa pAMce IndriyonA doSo vaDe kayuM duHkha na Ave ? arthAt samasta duHkho tenAthI Ave che. IINA TIkA :- "pata'mRmIneti''-rUpAsavata: pata, rasAsato mIna:, nyAsavato bhRGga:-bhramara:, sparzAsanta: rUma:-mana:, zAsakta: mArka:-mULa:, ekaikendriyadoSAt durdazAM - duSTAM dInAM dazAmavasthAM yAnti tadA taiH paJcabhiH duSTaiH kiM na iti ? kiM duHkhaM na bhavati ? bhavatyeva / ata eva mahAcakradharA vAsudevAH maNDalikAdayaH kaNDarIkAdayazca viSayavyAmohitacetanA narake dInAvasthAM prAptAH / kiM bahunA ? mA kurudhvaM viSayaviSasaGgamam // 7 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra vivecana :- eka eka IndriyanA viSayamAM Asakta banelA jIvo paNa jo duHkha ja pAme che to pAMce IndriyomAM je Asakta bane che. te jIvanuM zuM thAya ? arthAt te jIva ghaNAM ja duHkho pAme. A viSaya samajAvavA graMthakArazrI kahe che ke - 222 pataMgIyuM dIvAnI jyotamAM eTale rUpamAM Asakta thayuM chatuM upara nIce uDatuM uDatuM chevaTa dIvAmAM ja baLI mare che. mAchaluM tene pakaDavA mATe macchImAre nAkhelI jALamAM rAkhelA mAMsanA rasAsvAdamAM Asakta thayuM chatuM te jALamAM ja phasAya che ane macchImAra dvArA haNAya che. bhamaro gaMdhamAM Asakta thayo chato kamalamAM uMDo uMDo praveze che ane sUrya AthamatAM kamala mIMcAtAM muMjhAIne mRtyu pAme che. hAthI sparzanendriyamAM Asakta thayo chato pakaDAya che. hAthIne kabaje karavA lAMbo-pahoLo ane uMDo khADo karavAmAM Ave che ane temAM banAvaTI hAthaNIne rAkhavAmAM Ave che. tenA uparanA sparzasukhanI AsaktithI hAthI khADAmAM paDe che. bahAra nIkaLavAnI jagyA na rahetAM te hAthI pakaDanArAnA hAthamAM phasAya che. sAraMga eTale haraNa, zabdamAM Asakta thayuM chatuM mRtyu pAme che. vAMsaLI Adi vAjIMtronA zabdo sAMbhaLavAmAM ekalIna baneluM haraNa pAchaLa chupAIne ubhelA puruSathI bANa vaDe marAya che. Ama A pAMce prANIo phakta eka eka IndriyanA viSayasukhamAM ja Asakta banelA che. pAMce IndriyanA viSayamAM Asakta banyA nathI, to paNa mAtra eka ja IndriyanA viSayAsaktinA doSathI durdazAne pAmyA che. durdazA eTale duSTa dazA (duSTa avasthA) athavA dIna (lAcAra) dazAne pAmyA che. to pachI duSTa evI te pAMce Indriyo (nI Asakti) vaDe zuM na thAya ? kayuM du:kha na Ave ? arthAt sarva duHkha Ave ja. A kAraNathI mahAna cakravartI rAjAo, vAsudevo, maMDalika rAjAo (devizeSanA khaMDIyA rAjAo) tathA kaMDarIkAdi pAMce IndriyonA viSayomAM vyAmohita cetanAvALA thayA chatA narakagatimAM jaIne dIna-dayApAtra-lAcAra avasthAne pAmyA che. mATe ghaNuM zuM kahIe ? he bhavyajIvo ! A viSayorUpI viSano saMgama tame na karo. IIII vivekadvipaharyakSaiH, samAdhidhanataskaraiH / indriyairna jito yo'sau, dhIrANAM dhuri gaNyate // 8 // gAthArtha :- vivekarUpI hAthIno nAza karavAmAM siMhatulya ane samAdhi rUpI Atmadhana luMTavAmAM coranI tulya evI pAMca Indriyo vaDe je nathI jitAyo te puruSa dhIrupuruSomAM agresara gaNAya che. TA TIkA :- ''viveoti''-vive: svapavivedyanam, sa va dvipa:-':, takriyAne Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 2 23 haryakSatulyaiH-siMhopamaiH, samAdhiH svarUpAnubhavalIlAvizrAntiH sa eva dhanaM-sarvasvam, taddharaNe taskarAstaiH, evamindriyaiH yaH asau puruSaH nami-gajasukumAlAdisadRzaH na jitaH-indriyAdhIno na jAtaH, sa puruSaH dhIrANAM dhuri-Adau gaNyate zlAghyate / uktaJca - dhanyAste ye viraktA, guruvacanaratAstyaktasaMsArabhogAH / yogAbhyAse vilInA, girivanagahane, yauvanaM ye nayanti // tebhyo dhanyA viziSTAH, prabalavaravadhUsaGgapaJcAgniyuktAH / / naivAkSaughe prasattAH, paramanijarasaM tattvabhAvaM zrayanti // 1 // vivecana :- A pAMce Indriyo saMsArI jIvone viSayomAM Asakti karAvavA dvArA AtmAnA guNarUpI dhanano nAza kare che. guNAtmaka dhana luMTI le che. A vAta be upamAo dvArA samajAve che - (1) jema jaMgalamAM pharatA (dipa=) hAthIone (haryakSa5) siMha mArI nAkhe che. tema A jIvamAM je kaMI vivekadazA khIlI hoya che. teno nAza karavAmAM A Indriyo siMhanI tulya che. vivekadazA eTale sva-paranuM bhedajJAna, zarIra te huM nathI ane huM te zarIra nathI pugala e mAruM dravya nathI, huM paudgalika padArthothI nyAro chuM. anaMtaguNI AtmA e ja huM chuM, zeSa badhuM ja para che. A bhavamAM AvIne ja prApta karyuM che ane ahIM ja rahevAnuM che. Avo viveka-bhedajJAna jIvane mokSa tarapha laI jAya che. paNa viSayAsakti A vivekano (bhedajJAnano) nAza kare che. jema siMha hAthIno nAza kare che tema Indriyo vivekabuddhino nAza kare che. mATe sva-paravivecana rUpa je vivekabuddhi che. te ja hAthI che. teno vighAta karavAmAM Indriyo haryakSanI tulya che arthAt siMhanI upamAvALI che. (2) cora loko jema dhana luMTI le che tema A Indriyo AtmAmAM AvelI samAdhi (samatAguNa)ne luMTI le che. tethI samAdhi rUpa je dhana che tene haraNa karavAmAM taskaratulya (cora samAna) A Indriyo che. kAraNa ke viSayonI Asakti A jIvane Akula-vyAkula kare che. tethI samatA cAlI jAya che. samAdhi eTale ke AtmatattvanuM je svarUpa che teno ja anubhava karavAmAM ekAkAratA-svabhAvadazAnI ramaNatA, te ja dhana che, arthAt AtmAnuM te ja sAcuM sarvasva che. tene corI levAmAM A Indriyo coratulya che. AvA prakAranI Indriyo vaDe namirAjarSi ane gajasukumAlAdi tulya je puruSo nathI jItAyA, eTale ke je puruSo Indriyone AdhIna thayA nathI te ja puruSo dhIrapuruSomAM (dhuri) agresara gaNAya che. te ja puruSa jitendriya kahevAya che. zAstramAM kahyuM che ke - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndriyajayASTaka - 7 jJAnasAra "je puruSo vairAgI che, gurunA vacanamAM lIna che. saMsAranA bhogono tyAga karanArA che. yogadazAnA abhyAsamAM lIna che ane gahana evA girivanamAM (parvatonI guphAomAM) yauvana pasAra kare che. te puruSo dhanya che. kaMcana-kAminIno tyAga karanArA che mATe dhanya che. paraMtu je puruSo atizaya rUpAdithI prabalatara evI patnInA snehavALA che tathA kAmanA sAdhanabhUta pAMce viSayothI paNa yukta che. chatAM IndriyonA viSaya-samUhamAM je Asakta banyA nathI ane tAttvika-bhAvasvarUpa parama evA AtmatattvanA rasano ja Azraya kare che. teo te dhanyathI paNa vadhAre dhanya che. arthAt kaMcana-kAminInI sAthe rahevA chatAM pIgaLatA nathI. IndriyonA viSayo sAme hAjara hovA chatAM temAM aMjAtA nathI tevA namirAjarSi ane gajasukumAla jevA vairAgI puruSo dhanyathI paNa vadhAre dhanya che. 224 ahaha pUrvabhavAsvAditasAmyasukhasmaraNena praNayanti anuttaravimAnasukhalavasattamAH indrAdayo hi viSayasvAdatyAgAsamarthAH luThanti bhUpIThe munInAM caraNakamaleSu / ataH anAdyanekazaH bhuktaviSayAH vAraNIyAH / tatsaGgo'pi na vidheyaH / na smaraNIyaH pUrvaparicayaH / pratisamayaM durgaJchanIyA eva ete saMsArabIjabhUtAH indriyaviSayAH / ata eva nirgranthA nirvarttayanti kAlaM vAcanAdinA tattvAvalokanehAdiSu / uktaJca - "nimmalanikkalanissaMgasiddhasabbhAvaphAsaNA kaiyA" ityAdi / rucyA ratnatrayIpariNatAH tiSThanti sthavirakalpajinakalpeSu, sarvairapi bhavyairetadeva vidheyam // 8 // saMyamI jIvanamAM meLaveluM samatAnuM sukha kevuM che ? te samajAvatAM kahe che ke aho ? AzcaryanI vAta che ke pUrvabhavamAM AsvAda mANelA evA samatAbhAvanA (rAga-dveSa rahita tyAgI jIvananA) sukhanuM devabhavamAM smaraNa thavAthI atyanta sukhavALA anuttaravimAnavAsI lavasattama devo paNa khuza khuza thAya che. upazamazreNimAM caDhelA manuSyone mohano upazama thavAthI AvelI je samatA, tenuM sukha ghaNuM ja hoya che. je mANe te ja jANe evuM hoya che, temanuM sAta lava AyuSya jo vadhAre hota to AvA prakAranI AvelI ucca koTinI samatA vaDe te upazama zreNivALA jIvo nIce utarIne kSapakazreNI mAMDIne mokSe jAta eTalI nirmaLa samatA hoya che paNa sAta lava jeTaluM AyuSya nyUna paDavAthI mRtyu pAmI anuttavimAnavAsI deva thAya che. tene "lavasattama'" deva kahevAya che. saMyamI jIvanamAM dhana, kaMcana, kAminInA tyAgapUrvaka prApta karelI samatAnuM sukha ATaluM badhu adbhuta ane avarNanIya che. kAraNa ke pAMca IndriyonA viSayono svAda tajavA asamartha che evA IndrAdi devo paNa munionA caraNakamaLamAM Indriyavijaya ane bhogonI tyAgadazAnA kAraNe ja ALoTe che. bhAvathI vaMdana-namaskAra kare che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI IndriyajayASTaka - 7 225 A kAraNathI he bhavya jIvo ! anAdi kALathI eka be vAra nahIM paNa anekavAra jeno upabhoga karelo che evA viSayo tAre aTakAvavA jevA che. temAM rAjI rAjI thavA jevuM ke teno upabhoga karavA jevuM kaMI ja nathI, A to jagatanI eMThatulya che. mATe tevA viSayono saMga paNa karavA jevo nathI. saMyama lIdhA pahelAMnA kALamAM athavA zrAvaka avasthAmAM paNa pUrvakAlamAM viSayono karelo je paricaya-upabhoga che te kyAreya paNa saMbhALavA jevo ke smaraNa karavA jevo nathI. jo smaraNa karazo to pAchI viSayabhoganI Aga prajvalita thaze, saMsArane vadhAranArA arthAt saMsAranA bIjabhUta evA IndriyonA A viSayabhogo pratisamaye dUrathI ja durgachA karavA jevA che ane viSayabhogo taraphanI dRSTi tyajIne AtmatattvanA ciMtana-manana rUpa svAdhyAyamAM ja dRSTine layalIna karavA jevI che. A kAraNathI ja nirainyamunio vAcanA AdinA AdAna-pradAna vaDe tattvanuM avalokana karavAnI tamannA AdimAM ja potAno amUlya samaya pasAra kare che. jinezvara paramAtmAnI vANI bhaNavI ane bhaNAvavI. vAcanA levI ane vAcanA ApavI. AvA prakAranA jJAnadhyAnanA viSayamAM ja evA masta rahe che ke gata naM ra jJAtti keTalo kALa gayo teno paNa khyAla na rahe tevI mastI mANe che. zAstromAM kahyuM che ke - "keTalAka bhAvanigraMtha mahAmunio nirmala hoya che. niSkala (kajIyA ane kaSAya vinAnA) hoya che. paradravyanA sarvathA saMga vinAnA hoya che ane siddha thayo che arthAt pragaTyo che yathArtha sAcA AtmabhAvano sparza jene evA hoya che." samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra ema ratnatrayInA bhAve pariNAma pAmelA AvA bhAvanigraMtha munio hRdayanI atizaya rucipUrvaka sthavirakalpa ane jinakalpavALA jinezvaraprabhunA mArgamAM varte che. jinezvara prabhu jevo utkRSTa AcAra pALavo te jinakalpa ane sthavironI sAthe rahIne Atma-sAdhanA karavI te sthavirakalpa. sarve paNa bhavyajIvoe A ja karavA jevuM che. pAMce IndriyonA viSayabhogo kAlakuTa viSatulya che. anaMta saMsAra vadhAranArA che. viSayo prApta karavAmAM tathA teno upabhoga karavAmAM, tathA tenA viyogakAlamAM paNa duHkha ja ApanArA che. aneka prakAranA duHkhonA upabhogavALI A viSayAbhilASA che tethI AtmArthI jIvo mATe sApa-siMhanI jema dUrathI tyAjya che. dA. sAtamuM IndriyajayASTaka samApta kija Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra | 35tha aSTama yASTibhram | indriyajayo hi tyAgAd varddhate, ataH AtmanaH svarUpAdanyat parabhAvatvaM tyAjyam, tena tyAgASTakaM likhyate'STamam / tyAgaH-tyajanaM tyAgaH, sarveSAM parabhAvatyAgaH sukham, tyAgaH-utsarjanam, tatra svadravya-svakSetra-svakAla-svabhAvatvena syAdastIti prathamabhaGgagRhItAtmapariNAmasvAtmani vartamAnaH svadharmaH, tasya samavAyatvenAbhedAt tyAgo na bhavati, astyeva tadAtmani, upAdeyatvaM tu samyagjJAnAdisAdhanavRttyA vismRtasya smaraNAt tirobhUtasyAvirbhAvAt abhuktasya bhogAt zeSANAM sarvasaMyogikatayA jJAnAd heyataiva / yadyapi devAdinimittAnAM zabhabhAvAdInAM (zabhAcArAdInAM) dhyAnAdInAmAtmasAdhanapariNAmAnAmanAdyazaddhapariNatigrahaNavRttivAraNAya grahaNatA katA, tathApi svasiddhAvasthA gatA (tyAgatA) na, ityutsargamArgeNa na grahaNatA, vivecana :- Indriyo uparano vijaya parapadArthonA tyAgathI thAya che ane te tyAgathI Indriyavijaya vRddhi pAme che. A kAraNathI AtmAnA zuddhasvarUpathI je koI anya padArtha che te saghaLo paNa parapadArtha ja che. AtmAne potAnuM zuddhasvarUpa ja potAnuM che, sadA sAthe rahenAra che. tenI sAthe ja guNa-guNIbhAva che. tAdAbhya saMbaMdha che. nyAyanI bhASAmAM samavAyasaMbaMdha che zeSa saghaLA paNa padArthomAM "parabhAvapaNuM" ja che. mATe zeSa sarva bhAvo tyAjya che. jema sonAno TukaDo ke sphaTikano TukaDo kAdava-kIcaDamAM paDI gayo hoya to kAdavamAMthI tene laIne evo sApha karavAmAM Ave ke sonAnA TukaDAmAM sonA sivAya kaMI rahevuM joIe nahIM ane sphaTikanA TukaDAmAM sphaTika vinA kaMI rahevuM joIe nahIM. tema AtmAmAM AtmAnA zuddha svarUpanI prApti vinA zeSa sarva parabhAva che mATe tyAjya che. tethI have AThamuM tyAgASTaka kahevAya che, lakhAya che. tyAga eTale ke tyajavuM, tene tyAga kahevAya che. sarve paNa jIvone parabhAvano tyAga karavo e ja sukha che. tyAga karavo eTale utsarjana karavuM - dUra karavuM tenAthI aLagA thavuM. tene tyAga kahevAya che. tyAM sarve paNa vastuo svadravya-svakSetra-svakAla ane svabhAvanI apekSAe "svAdasti" che. kaMIka astisvarUpa che. saptabhaMgIno A prathama bhaMga che. te nyAye AtmAmAM vartatuM svadravyapaNuM, svakSetrapaNuM, svakAlapaNuM ane svabhAvapaNuM syAdastisvarUpa che ja. Ama saptabhaMgInA prathama bhAMgApaNe AtmatattvanA svarUpAtmaka je svAtmA che temAM vartato svadravyAdipaNe je prathama bhAMgo che te to potAnuM svarUpa ja Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 2 27 hovAthI "svadharma kahevAya che. te svadharma to svAtmAmAM nyAyanI bhASAthI samavAyasaMbaMdha vaDe (tAdAbhya saMbaMdha vaDe) abhedabhAva rahelo hovAthI te svadharmano tyAga thaI zakato nathI. jema sAkaramAM raheluM gaLapaNa, mIThAmAM rahelI khArAza, kamalamAM rahelI sugaMdha. te sarva svadharma che, tAdAbhyasaMbaMdhathI saMbaMdhita che. mATe temAMthI teno tyAga zakya nathI tema AtmAnA svadravya-svakSetrAdi bhAvo svadharma hovAthI AtmAmAM abhedabhAve rahelA che. tethI svadharmano tyAga thaI zakato nathI. te svadharma to svAtmAmAM che ja, rahela ja che ane sadA rahenAra paNa che ja. AtmAmAM svadharma nathI ane meLavavAno che Ama nathI. ahIM AtmAnuM zuddha svarUpa-svadharma upAdeya che arthAt meLavavA jevuM che teno artha svadharma AtmAmAM nathI ane lAvavAno che. evo na karavo paNa samyajJAna-darzana ane cAritra rUpa ratnatrayInI sAdhanAnI prabaLapaNe vartana karavAthI bhUlAI gayelA te svadharmAtmaka svarUpanuM smaraNa karavAthI, tathA tirobhAve AtmAmAM rahelA te svadharmano AvirbhAva karavAthI ane Aja sudhI na anubhavelA svadharmano upabhoga karavAthI tenuM upAdeyapaNuM jANavuM. AtmAnuM svarUpa upAdeya che teno artha, "nathI ane meLavavA jevuM che" evo na karatAM, aMdara che ja, mAtra bhulAI gayuM che tene yAda karavuM, karmothI tirobhUta che tene Avirbhata karavuM ane abhakta che teno upabhoga karavo, tenuM nAma "upAdeya che - meLavavA lAyaka che" Avo artha karavo. jema dAgInA bharelI tALuM mArelI koI eka peka peTI hoya, tenuM tALuM kholIe athavA kholAvIe tyAre dAgInA maLyA kahevAya tema AtmAmAM svadharma bharelo ja che. kyAMyathI bahArathI lAvavAno che ja nahIM. phakta tirobhUtane Avirbhata ja karavAno che tene ja AtmAnuM zuddhasvarUpa upAdeya che Ama kahevAya che. AtmAnA potAnA zuddhasvarUpathI (svadravya-svakSetra-svakAla ane svabhAvathI) je koI anya padArtha che, anya svarUpa che. te zeSa sarva paNa mAtra saMyogika bhAve ja joDAyeluM che paNa potAnuM nathI. jema gADImAM musApharI karatI vakhate eka ja pATIyA upara beThelA ApaNI sAthe bIjA musApharo sAMyogikabhAve joDAyelA che paNa ApaNA nathI. te utare eTale ApaNe utarI javuM athavA ApaNe besI rahIe eTale te besI rahe tevuM nathI. tema AtmAmAM potAnA svarUpa sivAya maLeluM dhana-kaMcana-ghara-parivAra-zarIra ane puNya-pApAtmaka karma sarve paNa parabhAva che. sAMyogikabhAve ja maLelA che teno teno kAla samApta thaye chate javAvALA che. Ama jANavAthI zeSa sarvabhAvonI heyatA ja che Ama samajavuM. AtmasvarUpanI upAdeyatA ane zeSa-sarvasvarUpanI heyatA jANavI. AtmAnA svarUpa vinA kazuM ja potAnuM nathI mATe zeSa sarva heya che. bIju kaMI ja meLavavA jevuM nathI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra prazna :- jo AtmAnA potAnA zuddhasvarUpane ja upAdeya kaho ane zeSa sarvane heya kaho cho to sudeva-suguru ane sudharmAdi zubha nimittonI, zubhabhAvonI (zubhaAcArasevanAdinI), dhyAnAdinI ane AtmatattvanI sAdhanAnA kAraNabhUta kSAyopathamika bhAvanA pariNAmonI, ema A sarva sAdhanabhAvonI paNa heyatA ja thaI jaze. AvA prakAranA zubhabhAvonI grahaNatA (upAdeyatA) nahIM rahe ane AvA zubhabhAvone upAdeya karyA vinA tirobhAve raheluM zuddhasvarUpa, svadharma hovA chatAM AvirbhUta kema thAya? uttara :- tamAro prazna sAco ane sAro che. paNa have uttara sAMbhaLo. jema kAMTo pagamAM lAge to pIDAkArI che, tema soya pagamAM nAkhIe to paNa pIDAkArI ja che. AnaMda ke sukha thatuM nathI, che to bane pIDAkArI ja, jeTalI pIDA kAMTA vakhate thAya che teTalI ja pIDA, balka kaMIka adhika pIDA soya nAkhatAM thAya che. to paNa pagamAM ghusI gayelA kAMTAne kADhavA mATe soya nakhAya che ane te soyano bIjo cheDo hAthamAM pakaDI rakhAya che ke jethI jevo kAMTo nIkaLI jAya che tevI turata bIjA cheDAthI soya kADhI ja levAmAM Ave che. aMte to soya paNa kAMTAtulya ja che. mAtra te soya kAMTAne kADhanAra che teTalA puratI tenI grahaNatA che. tema ahIM samajavuM. sudeva-suguru ane sudharma ItyAdi zubha-devAdi nimitto, zubhabhAvo, (zubha-AcArasevanAdi), dhyAna, dayA, tapa Adi sAdhanabhUta dharmo tathA AtmatatvanA sAdhanAnA uttama pariNAmo, A saghaLuMya parabhAva che, heya che, aMte tyajavAnuM che, to paNa anAdikALathI mohanIyakarmanA udayanI parAdhInatAnA kAraNe azuddhapariNatine grahaNa karavAnI kAMTAtulya vRtti A jIvamAM je paDelI che, tenA nivAraNa mATe uparokta zubhabhAvonI grahaNatA kahelI che. (grahaNa karavAnuM zAstramAM kaheluM che). te paNa potAnA AtmAnI siddhAvasthA prApta thayelI na thAya tyAM sudhI ja tenI grahaNatA jANavI. tethI sva-svarUpanI utsargamArge grahaNatA jevI che tevI utsargamArge (rAjamArge-mUlamArge) te zubhanimittonI grahaNatA na samajavI. sAdhya siddha thatAM ja teno tyAga karavAno che. paga sAjA na thAya tyAM sudhI ja lAkaDI rAkhavA jevI che, teno artha evo nathI ke paganI jema lAkaDI paNa utsargamArge potAnuM aMga che, ke paganI jema upAdeya che. tathA AMkha barAbara kAma karatI na thAya tyAM sudhI ja cazmAM paheravA lAyaka che teno artha e nathI ke cazmAM paNa AMkhanI jema sva-aMga che ane atizaya rakSaNIya che. tema ahIM paNa zuddhasvarUpanI prApti na thAya tyAM sudhI ja azubha bhAvonA nivAraNa mATe zubha bhAvonI grahaNatA samajavI. anne to te paNa parabhAva hovAthI tenI paNa heyatA ja jANavI. chelle te zubhabhAvonI grahaNatA paNa tajavAnI ja che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 229 tyAgASTaka - 8 anAdimithyAdRSTiH kudevAdiraktaH, sa ca samyagdarzanabalena nirdhAritasvadharmaruciH zuddhadevAdIn gRhNAti, tathApi paratvajJaptireva, aprazastatyAgaH prazastagrahaNam, prazastatyAgaH svasAdhanapariNatigrahaNaM, svasAdhanapariNatityAgaH svasattAdharmagrahaNamiti ma: paramasiddhaH / anAdikAlathI mithyAtvamohanA udayanI paravazatAnA kAraNe mithyArdaSTi evo jIva kudeva-kuguru ane kudharmAdimAM rakta banelo che paraMtu mithyAtvamohano kSayopazama karavA vaDe samyagdarzananI prAptinA bala dvArA nizcita karI che svadharmanI ruci jeNe evo te jIva jyAre thAya che tyAre kudeva-kuguru ane kudharmamAM zraddhA-raktatA na rahevAthI tenA pratipakSabhUta evA sudeva-suguru ane sudharmanuM AlaMbana grahaNa kare che. te kAle te sudevAdi grahaNa karavA lAyaka bane che. to paNa "A paradravya che. AlaMbana pUratAM ja tene huM lauM chuM. aMte to choDI ja devAnAM che" AvA prakAranI parapaNAnI buddhi to hoya ja che. sudeva-suguru ane sudharma e mAruM svarUpa nathI, phakta tenuM AlaMbana mArA svadharmanI prAptinuM prabala kAraNa che, mATe huM tenuM grahaNa karuM chuM. AvI bhedabuddhi to rahe ja che. AvI paratva-buddhi avazya rAkhavI ja joIe. A rIte (1) azubha AlaMbanano tyAga ane zubha AlaMbananuM grahaNa, A prathama pagathIyuM che. (2) zubha AlaMbanano paNa tyAga ane potAnA AtmAmAM ja sAdhanAnI pariNatinuM grahaNa, A bIjuM pagathIyuM che. (3) potAnA AtmAmAM sAdhanAnI pariNatino paNa tyAga ane potAnA AtmAmAM ja sattAsvarUpe rahelA ratnatrayI Atmaka svadharmanuM grahaNa, A trIjuM pagathIyuM che. Ama krame krame paramapadanI (muktipadanI) siddhi thAya che. tatra nAmatyAgaH zabdAlAparUpaH, sthApanAtyAgaH dazayatidharmapUjanAdau sthApyamAnaH, dravyatyAgaH dravyeNa bAhyavRttyA indriyasukhAbhilASeNa upayogabhUtena vA yastyAgaH dravyatyAgaH, dravyasya dravyANAM vA AhAropadhipramukhasya tyAgaH, dravyarUpaH tyAgaH dravyatyAgaH, sa ca AgamataH dravyatyAgasvarUpajJAnI anupayuktaH, noAgamataH jJazarIraM tyAgasvarUpajJAyakasya zarIraM, bhavyazarIraM tyAgasvarUpajJAyakabhAvI laghuziSyAdiH, tadvyatiriktastu dravyatyAgaH pudgalAzaMsA-ihalokAzaMsA-paralokAzaMsArahitaH svarUpasAdhanAbhimukhI bAhyopadhizarIrAnnapAnasvajanAdityAgaH iti / bhavataH abhyantararAgadveSamithyAtvAdyAzravavibhAvapariNatityAgaH, AtmanaH kSAyopazamikAnAM jJAnAdInAM parabhAvato nivRttiH bhAvatyAgaH, samyagjJAnapUrvakacAritravIryasaMkarajanyaH AtmapariNAmaH / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra (3) tyAga upara nAma, sthApanA, dravya ane bhAva ema cAra nikSepA samajAvAya che. temAM dravya ane bhAva nikSepa AgamathI ane noAgamathI ema be prakAre Avaze ane noAgamanA jJazarIra, bhavyazarIra ane tavyatirikta ema traNa bheda Avaze. vizeSAvazyakabhASyanA AdhAre A badhA bheda-prabheda samajAvAya che. (1) tyAga karavo, choDavuM, tajI devuM, AvA prakArano bolavA rUpa je zabdAbhilApa athavA "tyAga" evuM koI padArthanuM nAma te nAmanikSepathI tyAga kahevAya che. (2) dazayatidharmanA pUjana Adi prasaMgomAM tyAganI athavA tyAgInI karAtI sthApanA citrAvali te sthApanAniSepathI tyAga kahevAya che. dravyatyAganA be traNa samAsa bhinna bhinna rIte thAya che. DhaLe tyIka: A tRtIyA samAsa, dravya) dravyApa vA tyAI: A SaSThI samAsa athavA dravyarUpa: tyA: A karmadhAraya samAsa, A pramANe jema jema samAsa badalIe tema tema artha badalAya che. tyAM dravyatyA zabdano jyAre tRtIyA samAsa karIe tyAre dravyathI karAyelo je tyAga arthAt bAhyavRttimAtra vaDe (bahAranA vartanamAtramAM ja) karAyelo je tyAga arthAt bhaviSyamAM athavA AvatA bhavamAM vadhAre vadhAre Indriyo saMbaMdhI sukha maLaze ema IndriyonA sukhanI abhilASA rAkhIne athavA teno ja satata upayoga rAkhIne karAyelo je bhautika sukhano tyAga te dravyatyAga kahevAya che. SaSThI samAsa ja karIe to AhAra athavA upadhi vagere je je paulika padArtha hoya che. te koI eka dravyano ke aneka dravyano je tyAga te dravyatyAga kahevAya che. athavA dravyarUpa: tyA:-dravyatyA :'' Ama karmadhAraya samAsa karIe to "karma khapAvavA rUpa je bhAvatyAga che" te nahIM paNa dravyarUpe je tyAga te dravyatyAga kahevAya che. tenA AgamathI jANanArA je jJAnI puruSa che paNa prarUpaNA karavAnA kAle anupayogI che te jJAna hovAthI Agama, paNa upayoga na hovAthI dravyathI tyAga kahevAya che. have je noAgamathI dravyatyAga che tenA jJazarIra bhavyazarIra ane tathyatirikta ema traNa bheda che. tyAganA svarUpane jANanArA je jJAnI hatA paNa AtmA nirvANa pAmyA pachI AtmA vinAnuM jJAyaka AtmAnuM je kevala-ekaluM zarIra te jJazarIra noAgamathI dravyatyAga kahevAya che. pahelAM bhUtakALamAM jJAna hatuM mATe jJazarIra, Aje jJAna nathI mATe noAgama. tathA hAla je laghuziSyAdi che, bAlamuni che, navadIkSita che, paNa bhaviSyakAlamAM je tyAganA svarUpane jANaze te bhavyazarIra noAgamathI dravyatyAga kahevAya che. kAraNa ke bhaviSyamAM jANakAra thavAne yogya che mATe bhavya. have tavyatirikta nAmano trIjo bheda samajAvAya che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 231 paulika sukhanI AzaMsA rahita, A lokanA bhautika sukhanI AzaMsA rahita tathA paralokanA bhautika sukhanI AzaMsA rahita kevala ekalA AtmatattvanA svarUpanI sAdhanAne abhimukhI thayelA evA jIvano bAhya upadhi, zarIra, anna-pAna ane svajanAdi saMbaMdhI je tadbatirikta evo noAgamathI dravyatyAga kahevAya che. A dravyarUpa padArthano tyAga che mATe dravyatyAga kahevAya che. Agama = jJAna AvyuM paNa nathI ane AvavAnuM paNa nathI. mATe tavyatirikta kahela che. A saghaLo aneka bhedavALo dravyatyAga jANavo. tyAga have bhAvatyAga samajAvAya che. AtmAnI aMdara rahelA evA arthAt abhyantara evA rAga-dveSa-mithyAtva (ajJAna) ItyAdi Azravo svarUpa je vibhAvadazAnI pariNati che teno je tyAga te bhAvatyAga kahevAya che tathA kSAyopamika bhAvanAM mati-zruta adhimana:paryava je jJAno tathA cakSu-acakSu-avadhidarzana ItyAdi jJAna-darzana-vIrya vagere guNonI parabhAvathI (mohanA udayathI) je nivRtti te bhAvatyAga kahevAya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmonA kSayopazamathI pragaTa thayelA AtmAnA je guNo che temAM bhaLI gayelo je mohano udaya che ke je guNone anarthanA mArge laI jAya che. te guNone mohanI parAdhInatAmAMthI bacAvavA te paNa bhAvatyAga kahevAya che. sArAMza ke samyAnapUrvaka samyakcAritra ane vIrya ema bannenA mizraNathI utpanna thayelo je zuddha AtmapariNAma ane azuddhino tyAga te bhAvatyAga jANavo. have tyAga upara nayo samajAvAya che - nAmasthApanAM yAvat naigamasaMgrahau, vyavahAro viSagarAnuSThAnena, RjusUtreNa kaTuvipAka bhItyA, zabdasamabhirUDhau taddhetutayA, evambhUtatyAgaH sarvathAvarjanaM varjanIyatvena, athavA azanAdibAhyarUpamAdyanayacatuSTaye, abhyantaratyAgaH zabdAdinayatraye iti bhAvanA / sa tyAgaH karaNIya ityupadizyate - - (1/2) naigamanaya ane saMgrahanayathI nAmatyAga ane sthApanAtyAgane "tyAga" kahevAya che. kAraNa ke tyAga zabdanuM uccAraNa karatAM athavA lakhelA tyAgazabdane vAMcatAM paNa tyAganA bhAvanuM smaraNa thavAno saMbhava che. mATe nAmatyAga ane sthApanAtyAga e paNa tyAga che. ahIM upacAranI pradhAnatA che. (3) vyavahAranayathI A bhavanA sukhanI IcchAthI karAto tyAga ane parabhavanA sukhanI IcchAthI karAto tyAga e paNa tyAga kahevAya che. arthAt viSAnuSThAna ane garAnuSThAna rUpa tyAga e tyAga che. kAraNa ke A bhavanA sukhanI IcchA ke parabhavanA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra sukhanI IcchA e hRdayagata hovAthI loko dekhI zakatA nathI. A anuSThAnomAM nizcaya (hRdayano bhAva) azuddha che, paNa bahArano tyAga to vyavahArI jIvo vaDe dezya che tethI, vyavahAranaya to bAhyatyAgane pradhAnatAe tyAga mAne che. aMtargata pariNAma adRzya hovAthI A naya tene gauNa kare che. (4) RjusUtranayathI bhoganAM kaDavAM phaLa che evA bhayathI je tyAga karAya tene tyAga kahevAya che. jo saMsAranA viSayo sevIzuM to pApa baMdhAze ane naraka-nigodamAM javuM paDaze tyAM paramAdhAmI devo ghaNAM du:kho Apaze athavA nigodamAM koI Indriyo na maLavAthI tathA ajJAnatA hovAthI ghaNA du:khI thaIzuM. ItyAdi bhayasaMjJAnA jore tyAga karAya te RjusUtranayathI tyAga kahevAya che, kAraNa ke A naya vartamAnakAlagrAhI che ane dravyArthika nayano bheda che. eTale hRdayagata paryAyane gauNa kare che. bahAranA tyAgane pradhAna kare che. (5/6) pAMca prakAranA anuSThAno paikI cothA naMbaranuM je tahetu anuSThAna karAya che te sAdhanAdazAno kAla hovAthI zabdanaya ane samabhirUDhanayathI tyAga kahevAya che. Azaya zuddha che. tethI A tadvetu anuSThAna A nayamAM Ave che. A nayo bhAvane pakaDanArA che. (7) evaMbhUtanayathI amRtAnuSThAnavALo je parabhAvono tyAga e ja tyAga che. kAraNa ke potAnA AtmAnA kSAyikabhAvajanya paripUrNa zuddhasvarUpa vinA sakalabhAvo varjanIya che ema samajIne sarva parabhAvono sarvathA je tyAga te ja tyAga jANavo. A rIte sAtanaya jANavA athavA saMkSepathI bIjI rIte paNa sAtanaya samajAve che. prathamanA cAra nayo dravyArthikanayanA bheda che. tethI sthUladRSTivALA che. mATe jIvanamAM AvelA bAhyatyAgane tyAga kahe che, saMsAra tyajIne sAdhu thayelA sarve AtmAne tyAgI samajI-tyAgI mAnIne vaMdanAdi vyavahAra karavA, te prathamanA cAra nayano viSaya che ane pAchalA traNa nayo paryAyArthikanayanA bheda che. tethI sUkSmadaeNSTivALA che. mATe abhyantaratyAgane tyAga kahe che. hRdayanI aMdara kaSAyano tyAga, rAgAdino je tyAga, te tyAga che. Ama A pAchalA traNa nayo abhyantara tyAgane pradhAnatAe tyAga kahe che. te dravyatyAga ane bhAvatyAga ema banne prakArano tyAga A jIvanamAM karavA jevo che. dravyatyAga e bhAvatyAganuM kAraNa hovAthI ane bhAvatyAga e karmanirjarAnuM ane saMvarabhAvanuM kAraNa hovAthI jIvanamAM karavA jevo che. mATe have teno upadeza apAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 233 saMyatAtmA zrayecchuddhopayogaM pitaraM nijam / dhRtimambAJca pitarau, tanmAM visRjata dhruvam // 1 // gAthArtha - saMyamI AtmAe eTale saMyamane abhimukha banelA AtmAe zuddhopayoga rUpa pitAno ane svabhAvadazAmAM sthiratAtmaka vRti rUpI mAtAno Azraya karavo joIe. tethI he (laukika) mAtA-pitA ! tame mAro tyAga karo. mane mAruM kalyANa karavAmAM anukuLa thAo. /1 TIkA :- "saMyatatmi' ti-saMyatItma-saMyamafmamuvI, zabdopayo nivatara zrayet, rAgadveSarahita AtmajJAnaM zrayet-Azrayet / dhRtim-AtmaratirUpAm, ambAMjananIM zrayet / tena AhAraparyAptinAmakarmodayAd yatra utpannaH, sA mAtA, tadbhogI pitA iti laukikasambandhaH / tAn vakti tau pitarau ! mAM visRjata-tyajata, nAhaM vAM putraH, na yuvAM mama janakau iti, ayaM hi loke eva mArgaH / atra dRSTAntaH -- vivecana - saMyatAtmA ema mULa zlokamAM zabda che teno artha saMyama prApta karela AtmA evo artha thAya che. paraMtu jeNe saMyama prApta karI lIdho che teNe to mAtA-pitAno tyAga karI ja lIdho che. tethI mAtApitAne kahevAnuM rahetuM ja nathI ke he mAtapitA ! tame mAro tyAga karo. arthAt mane rajA Apo. mATe saMyamI AtmA evo artha na karatAM saMyama levAne udyamazIla banela AtmA eTale ke saMyamane abhimukha thayela AtmA Avo artha karavo. je AtmA saMyama levAne (tyAgI jIvana jIvavAne) sanmukha thayo che tene manamAM samajAyuM che ke jJAna darzana-cAritra-tapa-vIrya ane upayoga ItyAdi je AtmaguNo che te ja mAruM sAcuM svarUpa che. te ja mAruM kuTuMba che. saMsArI je mAruM kuTuMba che te to A bhava pUratuM ja che ane te paNa nAmakarmanA udayathI prApta thayeluM che. mATe audayikabhAva che, aupacArika che. tenI sAthe zArIrika saMbaMdha hovAthI lokavyavahAramAM kuTuMba kahevAya che. paraMtu moha-hetu hovAthI tyAjya che ane guNAtmaka kuTuMba sadAkAla rahenAra che. potAnuM vAstavika svarUpa che ane karmakSayanuM kAraNa che. mATe mohahetuvALA kuTuMbano tyAga karavo e ja mAruM kartavya che. Ama samaje che tethI saMyatAtmA arthAt saMyama levAne abhilASI banela AtmA "zuddhopayoga" svarUpa potAnA pitAno ane "vRti" svarUpa potAnI guNAtmaka mAtAno Azraya svIkAre che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra moharahita jJAnaparyAyamAM AtmAnuM vartavuM te zuddhopayoga kahevAya che ane AtmabhAvamAM ja prIti-tanmayatA e dhRti kahevAya che. upayoga zabda pulDiMga hovAthI pitA che ane kRti zabda strIliMga hovAthI mAtA che. rAga ane dveSa rahita evA AtmAe zuddha evA AtmatattvanA jJAnarUpa pitAno ja Azraya karavo joIe ane temAM ja sthiratA karavA svarUpa potAnI mAtAno Azraya karavo joIe. kAraNa ke udayaratnajI kRta sajjhAyamAM Ave che ke konAM chorU konAM vAchorU, konAM mAya ne bApa / aMtakAle jIvane jAvuM ekaluM, sAthe puNya ne pApa IIeka re tethI AhA2paryApti nAmakarmanA udayathI jenI kukSimAM A jIva utpanna thayo ane jenA zArIrika bhAgano AhAra karIne potAnuM zarIra banAvyuM tathA jenA AhArathI potAnA zarIranI puSTi-vRddhi karI te lokavyavahArathI mAtA kahevAya che ane teno upabhoga karanAra vyaktine pitA kahevAya che. A saghaLo laukikasaMbaMdha che. jyAre A jIvane AtmadazAnuM bhAna thAya che tyAre mohano tyAga karavAnA hetuthI A jIva A laukika mAtA-pitAno tyAga karIne guNAtmaka mAtA-pitAno Azraya kare che. tethI laukika mAtApitAne kahe che ke he mAtA pitA ! tame mAro tyAga karo. eTale tame mAro moha tyo ane mane saMyama svIkAravAnI saMmati Apo. kAraNa ke meM tamArI kukSimAM janma lIdho eTale tame mArAM mAtA-pitA banyAM, kahevAyAM, paraMtu nizcayanayathI "huM Apano putra paNa nathI ane tame mArAM mAtA-pitA paNa nathI.'' A to eka bhavanI sagAI mAtra che. zArIrika saMbaMdha hovAthI upacAra karavAmAM Avyo che. A jIve atItakAlamAM sarve jIvonI sAthe mAtA-pitAnA saMbaMdho karelA che. kaho kone mAtA-pitA mAnavAM ? ane kone mAtA-pitA na mAnavAM ? na sA jAi na sA joNI na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muA, jattha jIvA vAraNaMtaso // evI koI jAti nathI, evI koI yoni nathI, evuM koI sthAna nathI ane evuM koI kula nathI ke jyAM A jIva anaMtIvAra janmyo na hoya ane mRtyu pAmyo na hoya. tethI he mAtA-pitA ! tame mAro moha choDo, moha e karma-baMdhanuM kAraNa che ane mane saMyamI thavAnI rajA Apo. zuddhopayoga Atmaka pitA ane kRti rUpa mAtAno Azraya mane karavA do. A viSaya upara "subhAnu" kumAranuM eka dRSTAnta kahe che - jahA egayA bhara khitte magahajaNavae suvappAe nayarIe aridamaNa-nayamaggahie '"vayarabaMdho' rAyA / tamsa dhArinI tevI, tasma 3 "sumANu'nAma maro amaruvva Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTa4-8 235 sundaro aNukkameNa vijjApurandaro jAo / lAvaNNajuo sahajeNa jiNadhammasAhuvaMdaNapUyaNatapparo jAo / so kameNa kandapparamaNe juvvaNavaso patto / tA jaNaeNa rUvalAvaNNa-sIlakaliyAo egasayaM rAyakannAo ovamAtItA paNIyAo / so tesiM saddhiM visaya jamANo tiloganAha-tilogabandhu-sevaNarao ciTThai / eka kAle bharatakSetramAM magadhadezamAM suvaprA nAmanI nagarImAM zatruonuM damana karanAro ane rAjanItinA mArgamAM kuzaLa evo vajajaMgha nAmano rAjA hato. tene dhAriNI nAmanI patnI hatI. tenI kukSie "subhAna" nAmanA kumArano janma thayo. je kumAra devanI saMdeza suMdara hato. anukrame moTo thatAM te kumAra vidyAmAM Indratulya banyo. lAvaNyathI yukta evo te kumAra svAbhAvikapaNe ja (koInA paNa dabANa vinA janmathI ja) jainadharmamAM tatpara tathA sAdhusaMtone vaMdana-pUjana karavAmAM tatpara thayo. saMtapuruSonI sevA-pUjAmAM rasika banyo. anukrame te kAmadevanA ramaNane yogya avasthAvALo eTale yovanAvasthAne vaza thayo. yauvana pAmyo. tethI tenA pitAe rUpa-lAvaNya ane ziyaLaguNathI yukta, upamA na ApI zakAya tevI (upanAtIta) ekaso rAjakanyAo tenI sAthe paraNAvI. te kumAra te strIonI sAthe sAMsArika pAMca Indriyajanya viSayasukhane anubhavato anubhavato traNa lokanA nAtha ane traNa lokanA baMdhu evA tIrthaMkaraprabhunI sevAmAM lIna rahyo chato kAlanirgamana kare che. ___ tao egayA aNegehiM, kevalihiM, aNegehiM viulamaIhiM aNegehiM ujumaIhiM, aNegehiM ohinANIhiM, aNegehiM puvvadharehiM, aNegehiM AyariyauvajjhAehiM, aNegehiM tavodhaNehiM, aNegehiM navadikkhiehiM, aNegadevadevIparivuDo sirisambhavo arihA savvaNNU savvadaMsI AgAsagaeNaM chatteNaM AgAsagaeNaM cakkeNaM, uddhvamANehiM seyacAmarehiM purao dhammajjhaeNa virAyamANo nayaraparisare samosaDho / jAo a samosaraNe tivappo, parisA niggayA, vaNapAleNa vaddhAvio kumAro, jassa paidiNaM dasaNaM abhilasasi kaMkhasi so savvajagajIvavacchalo titthayaro samAgao te puNNajogeNaM / teNaM samaeNaM so kumAro itthisaehiM pariveDhio Asi, tao bhaNai, suNasu me, tArago nimmamo nirahaMkAro akiMcaNo savvannU savvadaMsI jiNo vIyarAgo suddhadhammadesI Agao / gacchAmi vaMdaNatthaM iti puliaMgo abbhuTThio, calioa jiNavaMdaNatthaM, magge vi logavUhaM bhaNaMto aho ! amamo me bhayavaM, akiMcaNo me bhayavaM, atiNho me bhayavaM, vaMdaMtu bho ! tubbhe jai suhaTThiNo, AgacchaMtu, bho / tumhANaM savvasaMsayaccheyago paramesaro diTThassaM, ia bhaNaMto itthiAAhiM samaM vaNaM patto / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra evAmAM eka kAle aneka kevalajJAnI puruSo sAthe, aneka vipulamati mana:paryavajJAnavALA puruSo sAthe, aneka Rjumati mana:paryavajJAnavALA puruSo sAthe, aneka avadhijJAnI puruSo sAthe, aneka pUrvadhara puruSo sAthe, aneka AcArya mahArAjazrI tathA aneka upAdhyAyajI mahArAjazrI sAthe, aneka tapodhana evA munio sAthe tathA aneka navA dIkSita sAdhu mahAtmAo sAthe vicaratA ane aneka deva-devIothI parivarelA evA zrI saMbhavanAtha nAmanA arihaMta tIrthakara bhagavAna sarvajJa-sarvadarzI AkAzamAM rahelA chatra vaDe, AkAzamAM rahelA cakra vaDe, banne bAju vIMjAtAM zveta cAmaro vaDe ane AgaLa cAlatA dharmadhvaja vaDe vizeSa vizeSa zobhatA evA prabhu nagaranI bahAra bhAgoLe (bhAgoLanA udyAnamAM) padhAryA. tyAM traNa gaDhavALuM samavasaraNa racAyuM, bAra parSadA bharAI, vanapAlake kumArane vadhAmaNI ApI ke jenA darzananI tame pratidina abhilASA karo cho, tIvra jhaMkhanA rAkho cho te, sarvajagatanA jIvo pratye vAtsalya bhAvavALA tIrthaMkarabhagavAna zrI saMbhavanAtha prabhu tamArA puNyayoge ApaNA gAmanI bhAgoLe (udyAnamAM) padhAryA che. vanapAlake jyAre A vadhAmaNI ApI te samaye te kumAra potAnI so strIo sAthe AnaMda-pramoda karato chato vIMTaLAyelo hato. te vadhAmaNI sAMbhaLIne te kumAra (potAnI so strIone) kahe che ke te strIo ! tame mane sAMbhaLo, (mAruM vacana sAMbhaLo), jagatanA tAraka, mamatA vinAnA, ahaMkAra vinAnA, kaMIpaNa paradravya pAse nahIM rAkhanArA, sarvajJa-sarvadarzI-jinezvara, vItarAga, zuddha dharmanA upadezaka zrI saMbhavanAtha prabhu padhAryA che. tethI huM teone vaMdana karavA mATe jAuM chuM Ama kahIne pulakita (harSita) thayAM che sarva aMgo jenAM evo te kumAra uThyo (javA mATe taiyAra thayo) ane paramAtmAne vaMdana karavA mATe potAnA nivAsasthAnethI cAlyo. jatAM jatAM mArgamAM je je lokasamUha maLe che tene A pramANe kahe che ke he he loko ! mArA bhagavAna mamatA vinAnA che. mArA bhagavAna akiMcana che. mArA bhagavAna tRSNA vinAnA che. jo tame sAcA sukhanA arthI ho to mArI sAthe Avo ane A paramAtmAne vaMdana karo. ane te loko ! A prabhu tamArA sarva saMzayono cheda karanArA che. paramezvara che. "AvA paramAtmAnAM Aje huM darzana karIza" ema kaheto kaheto so strIo sAthe te vanamAM (udyAnamAM) pahoMcyo ke jyAM bhagavAna padhAryA che. diTThAisao bhaNai, atthi bhadde ! kovi eyAriso tihuaNajaNacamakkArakaro savvasuriMdehiM vaMdijjamANacalaNo ? evaM jAva sammuhaM pAsaI arihaMtaM phulluppalakamalanayaNavayaNo aho ! me puNNaMkuro ajjaM phalaM patto, aho me ajja amayaghaNo vuTTho, Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 jeNa vIyarAgadaMsaNaM jAyaM, evaM abhiNaMdaMto paMcAbhigamapuvvaM titthayaracalaNe vaMdiUNa ThioddhaNaMto tAva cArittamohassa khaovasameNa jAyaviraimaI bhaNai, nAha ! asaraNasaraNa ! mahAsatthavAha ! bhavasamuddanijjAmaya ! mamaM sAmAIyaM uvadisaha, jeNa kasAyaccAo bhavai / evaM vutte arihaMteNa sAmAIaM diNNaM / gahiavao samaNo jAo / tAva AukkhayaM jAyaM, mao se kumArasamaNo / dRSTI: = dekhyA che sAkSAt 34 tizaya atizayo jeNe evo te kumAra (potAnI so patnIone uddezIne) kahevA lAgyo ke he bhadra ! sarva devendro vaDe vaMdana karAtAM che caraNo jenAM evA, traNe bhuvananA jIvone camatkAra karanArA, zuM koIpaNa AvA prakAranA bIjA puruSa hoI zake che ? arthAt AvA mahApuruSa bIjA koI ja nathI. Ama bolatA bolatA prasana hRdayavALA, ku = vikaselAM che 3patramatna = utpala ane kamalanI tulya navayaLo = netra ane mukha jenAM evA A subhAnukumAra jeTalAmAM sanmukha pahoMcIne arihaMta paramAtmAne dekhe che ane harSathI nAcI uThe che. aho! Aje mAro punyano aMkuro phaLIbhUta thayo. aho ! Aje mAre amRtano megha vargo, kAraNa ke vItarAgaparamAtmAnAM mane darzana thayAM, A pramANe abhinaMdana karato pAMca abhigama sAcavavApUrvaka tIrthaMkara paramAtmAnA banne caraNone vaMdana karIne beTho, paramAtmAnI stuti karatA karatA-guNagAna gAtA gAtA varte che, teTalAmAM ja cAritramohanIya karmano kSayopazamabhAva thavAthI utpanna thaI che sarvaviratinI (dIkSAnI) mati jene evA te subhAnukumAra prabhune kahe che ke - he nAtha ! he azaraNa jIvone zaraNatulya, he mahAsArthavAha! bhavasamudramAM niryAmaka tulya he prabhu ! mane sarvavirati sAmAyikano upadeza karo (mane sarvavirati sAmAyika uccarAvo). ke jethI mArAmAMthI kaSAyono tyAga thAya. subhAnukumAra vaDe Ama kahevAya chate arihaMta paramAtmA vaDe subhAnukumArane sarvavirati sAmAyika apAyuM (dIkSA apAI). grahaNa karyA che pAMca mahAvrata jeNe evA subhAnukumAra have zramaNa (sAdhu-muni) thayA. teTalAmAM ja temanA AyuSyano kSaya thayo arthAt AyuSya samApta thayuM ane te zramaNa thayelA subhAnukumAra tyAM ja mRtyune pAmyA. saMyamI jIvanamAM AyuSya samApta thayuM. ___tA tassa jaNao rAyA saparijaNo Agao, suaM mayaM pAsiUNa visanno, jaNaNI vi vilavaMtI ruyamANI, so subhANujIvo jhatti devattaM lahiUNa samAgao jiNacaraNe, tA ammApiyaro vilavaMtA pAsiUNa bhaNai, ko eriso dukkho jaM Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra ', jiNacaraNe paramasuhadAyage lahiUNa ruyasi ? te bhAMti - amhANaM suo paramavallo vAvanno / tassa viogo jAo / so dukkho dussaho / tA suro bhAi, rAya ! bhaNasu tassa sarIraM tuha iTTaM jIvo vA ? jaI jIvo iTTho, tA ahaM, kuNasu rAgaM, jaI sarIro iTTho tA kalevaraM rajjaha, kahaya tujjha puttattaM kattha ? taNusu jIve vA ? Uta yaM kRti (taM pratyeva asthi) duM yatti ? tA naLayo mArUM, no so rAno marU, tA suro mArU, manaLA ceva sA, khaM me sutro, rUmA piyA, rUmA nabaLI, rUthvArpha viyappA avatthutA, taharUve sambandhe kaha mucchiyA ? iya vayaNeNaM paDibuddhA savve pavvajjamAgayA, iyalogammi sambandho bhamarUvo iti // subhAnukumAra dIkSita thayA pachI turata ja mRtyu pAmavAthI temanA pitA vajaMgha rAjA parivAra sAthe tyAM AvyA, putrane mRtyu pAmelo joIne ghaNuM kheda pAmyA (duHkha pAmyA). mAtA paNa vilApa karatI raDatI raDatI tyAM AvI pahoMcI. te subhAnukumArano jIva jaldI jaldI deva-avasthA pAmIne (avadhijJAnanA upayoga dvArA nIcenI paristhiti jANIne) turata ja jinezvara prabhunA caraNakamalamAM AvI pahoMcyo. tyAM vilApa karatA mAtA-pitAne joIne te deva kahevA lAgyo ke - evuM te tamane zuM duHkha che ke paramasukhadAyaka (janma, jarA ane maraNAdinA duHkhothI mukAvanAra evA) jinezvara prabhunAM caraNakamala prApta karIne raDo cho ? arthAt sukhadAyaka evA prabhu maLyA che to pachI raDo cho kema ? evuM to tamane zuM duHkha che ? te kaho. te mAtA-pitA kahe che ke - parama vahAlo evo amAro putra (subhAnukumAra) mRtyu pAmyo che tenuM amane ghaNuM du:kha che. te putrano je viyoga thayo che te viyoga duHkharUpa che ane dussaha che. tethI ame raDIe chIe. tyAre deva kahe che ke he rAjana ! kaho ke tamane te tamArA putranuM zarIra vahAluM che ke te putrano jIva vahAlo che ? jo jIva vahAlo hoya to te huM ja chuM. ahIMthI marIne deva thayo chuM. tyAMthI avadhijJAnathI jANIne AvIne tamArI sAme ja ubho chuM, huM tamAro putra ja chuM, mArA upara rAga karo, putra asat thayo nathI sat che. ane jo zarIra ja ISTa hoya to tenuM klevara haju bhUmi upara ja paDeluM che. tenA upara rAga karo, ghera laI jAo, premathI pALo-sAcavo. he rAjan ! kaho ke tamArA putranuM "putrapaNuM" kyAM che ? zuM zarIramAM che ? ke jIvamAM che ? tame jene (putrapaNe) IcchatA ho to te ahIM ja che zA mATe raDo cho ? tyAre pitA kahe che ke "tamane joIne ke klevarane joIne" tevo rAga uchaLato ja Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 239 = nathI, amane A bannemAM kyAMya putrapaNuM dekhAtuM ja nathI. tyAre kahe che ke - A badhI mananI mAnelI mAnyatA" mAtra che ke "A mAro putra che, A mArA pitA che, A mArI mAtA che'' ItyAdi badhI mAnyatA-bhrama mAtra che. mohadazAnA vikalpo ja mAtra che, avAstavika che. te kalpanAmAM kaMI paNa tathya nathI. taddave tevA prakAranA avAstavika arthAt kAlpanika mAtra saMbaMdhamAM mUrchA-Asakti-prema-rAga kema karAya ? ItyAdi upadezAtmaka evAM devanA vacano vaDe sarvane (mAtA, pitA ane patnIne) pratibodha thayo ane sarvee pravrajyA svIkArI. tethI A lokamAM "mAtA-pitA-putra" ItyAdi je saMbaMdha che te kevala bhramamAtra che. vAstavika koI sagapaNa satya nathI. mohanIyakarma ane nAmakarma AdinA kAraNe A sarve eka bhavanA saMbaMdho che. tene jIva sarvathA satya mAnIne mohAndha thayA chatA saMsAramAM bhaTake che. // 1 // yuSmAkaM saGgamo'nAdi-rbandhavo'niyatAtmanAm / dhruvaikarUpAn zIlAdibandhUnityadhunA zraye // 2 // gAthArtha :- he baMdhuo ! aniyata svarUpavALA evA tamAro saMbaMdha anAdino che. have dhruva eka svarUpavALA zIlAdi guNAtmaka baMdhuono huM Azraya karuM chuM. // 2 // TIkA :- ''yugmA miti'' he mAtapitaro ! bandhavaH ! yuSmAkaM sambandhaH anAdisantatyA anAdyaniyatAtmanAmasaMyatAnAM bhavatItyarthaH, vA aniytaatmnaamanizcitasvarUpALAM, mitra zatrurmavati, zatruH punamitra mavati, adhunA dhruvA-nizciMtA, ekarUpA-nAnAbhAvarahitA, tAn zIlAdibandhUn zIla- satya - zama - dama - santoSAdibandhUn hitakArakAn nityaM sadA zraye, he sAdhaka ! zuddhAtmaguNarUpAn bandhUn bhaja // 2 // vivecana :- mAtA ane pitAno saMbaMdha zArIrika hovAthI A bhava pUrato che. tathA nAmakarma ane mohanIyakarmanA udayajanya hovAthI avAstavika che. A AtmAno paradravyanI sAtheno saMbaMdha ja aniyata che. mAtA paNa marIne patnI thAya, patnI marIne mAtA thAya, pitA marIne putra thAya, putra marIne pitA thAya eTale A tamAma sagapaNo aniyata-avAstavika ane karmodayajanya che. tethI aupAdhika che. te sagapaNane ja ghaNuM mahatva ApIne A jIva mohAndha thayo chato bhavobhavamAM rakhaDe che. AtmA anaMta guNAtmaka che. guNo e potAnuM vAstavika svarUpa che. pragaTa thayA pachI sadA rahenAra che. kyAreya javAvALuM nathI. tethI te guNo dhruva paNa che ane pragaTa thayA pachI hAni-vRddhi vinAnA che. cAlI janArA nathI tethI eka svarUpavALA che. mATe he AtmA ! tuM sAMsArika sagapaNano tyAga kara ane guNono saMbaMdha kara. AvA prakArano A zlokamAM upadeza che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24) tyAgASTaka - 8 jJAnasAra he mAtA-pitA ! he baMdhuo ! tamAro saMbaMdha anAdi che, arthAt anAdi kAlanI paraMparAthI che tathA niyatAtmanAM eTale avirati-asaMyamI evA tamAro saMbaMdha anAdi che, sAMsArika saMbaMdha che. bhogane vadhAranAro-mohane vadhAranAro saMbaMdha che. tenAthI pApono Azrava ja thAya che, mATe A saMbaMdha tyAjya che. va = athavA niyatitminAM = A zabdano bIjo artha paNa thAya che. aniyata che anizcita che svarUpa jenuM evo tamAro saMbaMdha che. tamArI sAtheno saMbaMdha sadAkAla eka svarUpavALo nathI. kAraNa ke hAla je mitra hoya che te ja svArtha siddha na thatAM kAlAntare zatru thAya che ane zatru hoya che te svArtha siddha thatAM kAlAntare mitra thAya che. ApaNA saMbaMdhanuM zuM ThekANuM? ghaNA premathI vivAhita thaI pati-patnI bane che paNa mAna na sacavAtAM athavA svArtha siddha na thatAM chuTAM paDe che, eka-bIjAnI hatyA kare che. tethI A saMbaMdha anizcita che. kyAre virUpa thaI jAya te kaMI kahevAya nahIM. mATe have huM AvA kSaNabhaMgura-vinAzI tathA mAtra svArtha pUratA ane aupAdhika saMbaMdhono tyAga karuM chuM. havethI dhruva svarUpavALA-nizcita svarUpavALA-sadAkALa ekarUpe ja rahenArA-nAnArUpe nahIM bananArA (bhinna bhinna rUpe nahIM bananArA) evA ziyaLa-satyatA-zama-dama ane saMtoSa Adi guNo svarUpa je baMdhuo che, je sadAkALa AtmAnuM hita ja karanArA che, kalyANakAraka che. svabhAvadazA hovAthI karmabaMdha karAvanAra nathI, tethI havethI haMmezAM huM teno ja Azraya karuM chuM. AtmakalyANanI sAdhanA karanArA he sAdhaka AtmA ! tuM paNa zuddha AtmatattvanA zIlAdi guNAtmaka baMdhuono ja Azraya kara, je kyAreya paNa dagAbAja banatA nathI. sadA hita ja kare che mATe te guNono saMbaMdha tuM kara. /rA kAntA me samataivaikA, jJAtayo me samakriyAH / bAhyavargamiti tyaktvA, dharmasanyAsavAn bhavet // 3 // gAthArtha :- samatA e ja eka mArI patnI che ane samAna kriyAvALA sAdhupuruSo e ja mArAM jJAtijano-sagAMvahAlAM athavA snehIjano che. A pramANe bAhyavargano tyAga karIne huM gRhastha dharmanA tyAgavALo banuM. DI. TIkA :- "vattA me" kRti-tattvajJAnI uccattara saqje niM ti, tavAdame-mm svarUpasAdhanatatparasya samatA eva ekA kAntA-vallabhA bhogayogyA, ityanena Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 241 tattvAvalambanIbhUtAnAM samatA vanitA, samakriyA:- sAdhavaH me jJAtayaH - svajanA iti kRtvA bAhyavargaM-putrakalatrAdikaM tyaktvA dharmasanyAsavAn-gRhasthadharmatyAgavAn bhavet / kisampadAM vihAya kSayopazamajAM svIyAM sAdhanasampadAM bhajati / anAdiparasaGgAdivibhAvasampadAM gRhNan - icchan- bhuJjan bhavATavyAM paribhramati / sa eva samyagjJAnadarzanena cAritrasAdhanadharmapariNato mokSasAdhako bhavati // 3 // vivecana :- jyAre A jIvane tattvanuM bhAna thAya che tyAre ja samajAya che ke A sAMsArika sagapaNo eka bhava pUratAM ja che. sarve jIvo mRtyu bAda bhinna bhinna sthAne jAya che. navA navA jIvonI sAthe A sAMsArika saMbaMdho thAya che ane nAza pAme che. eka paNa saMbaMdha kAyamI nathI. eka bhavamAM paNa A saMbaMdha badalAtA rahe che, aniyata che. karmanA udayamAtrathI ja thayelA che, mohajanya che, aupAdhika che. viyogakAle duHkha ja ApanArA che. mATe jJAnIoe je kahyuM che ke "konAM chorU konAM vAchorU" ItyAdi paMktio satya che. tethI tattvajJAnI AtmA A bAhyasaMbaMdhono tyAga karIne abhyantarasaMbaMdha (aMdara rahelA potAnA svarUpAtmaka guNono ja saMbaMdha) karavAmAM prIti kare che. AtmAnA eka zuddhasvarUpanI ja sAdhanA karavAmAM tatpara banelA sAdhaka AtmAne "samatA" zamabhAva (rAga-dveSarahitatA) e ja eka kAntA che. vallabha evI patnI che. zArIrika bhoga yogyane badale potAnA svarUpanA bhogane yogya jo koI sAcI-sadA sAthe rahenArI patnI hoya to te samatA nAmanI patnI che. A rIte tattvajJAnanA AlaMbanavALA banelA sAdhaka AtmAne samatA e ja patnI ane potAnI samAna sAdhanAnI kriyA karanArA sAdhusaMta puruSo e ja mArA jJAtijano che arthAt svajano che. Ama abhyantaradRSTi khIle tyAre bAhyavarga je putra-strI-baMdhu-mAtA-pitA Adino tyAga karIne A jIva gRhasthadharmano eTale ke sAMsArika sagAIno saMnyAsavALo (tyAgavALo) bane che. mAtA-pitA-pati-patnI-putra-mitra ItyAdika sAMsArika svajanonI je prApti thAya che te mohanIyakarma ane nAmakarmanA udayathI thAya che mATe "audiyaka bhAvanI' saMpatti kahevAya che. jo ke A jIvane sAMsArika jIvana jIvavAmAM uparokta svajano sahAyaka che. mATe ja saMpatti kahevAya che. A kuTuMba jene jIvaMta hoya tene te te rUpe madadagAra paNa bane che. mATe ja bhAgyazAlI kahevAya che paraMtu te tamAma bAhyasaMpatti che, mohajanya paNa che ane moha karAvanArI paNa che. rAga-dveSanA nimittarUpa che. mATe AvA prakAranI audayikabhAvanI saMpattino tyAga karIne A jIva jJAnAvaraNIyAdi cAra ghAtIkarmonA kSayopazamathI thanArI jJAna-darzana Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra samyakatva-cAritra-samatA-satya-zama-dama-vIrya ItyAdi kSAyopathamika bhAvanI potAnA AtmAnI guNAtmaka saMpattino Azraya kare che. A kSAyopathamikabhAvanI saMpatti AgaLa AgaLa kAlAntare AvanArI kSAyikabhAvanI saMpattinA sAdhanabhUta che. jyAre kSAvikabhAvanI saMpatti AvavAno kALa Ave tyAre kSAyopathamika bhAvanI prApta karelI A guNAtmaka saMpatti paNa tyajavA lAyaka che. hAla jyAre sAdhanAno kALa cAle che tyAre dayikabhAvanI saMpattino tyAga karIne kSAyopathamika bhAvanI saMpattino tattvajJAnI AtmA Azraya kare che. anAdikALathI paradravyano saMga karavA rUpa ane tenA ja mohanA kAraNe 18 pApasthAnako sevavA rUpa vibhAvadazAnI ja saMpattine vAraMvAra grahaNa karato, vAraMvAra Icchato ane mohAdhIna thaIne vAraMvAra upabhoga karato evo A jIva saMsArarUpI aTavImAM bhaTakyo che ane bhaTake che. te ja A AtmA jyAre tattvajJAnI bane che. daSTi badalAya che. bAhyavarga mohajanaka che, akalyANakAraka che ane guNAtmaka abhyattaravarga mohano kSayopazama karAvanAra che, kalyANa karanAra che ItyAdi jyAre samajAya che. tyAre AvA prakAranA mohanA nAzaka samyajJAna vaDe tathA samyagdarzana vaDe samyakacAritradharmanI sAdhanA karavA svarUpa AtmadharmamAM pariNAma pAmato A jIva karmono kSaya karIne mokSadazAno sAdhaka bane che. 3 dharmAstyAjyAH susaGgotthAH, kSAyopazamikA api / prApya candanagandhAbhaM, dharmasanyAsamuttamam // 4 // gAthArtha - caMdananI gaMdhatulya uttama dharmasanyAsayogane prApta karIne sArA samAgamathI prApta thayelA evA kSAyopathamika bhAvanA dharmo paNa tyajavA lAyaka che. jo TIkA - "dharmAsyanyA" tikSAyozimivAda-be ratnatrayIrUpa dharmA: susaGgotthA:-satsaGgadevaguruprasaGgasambhavA api dharmAstyAjyAH / kSamAdivacanarUpA dharmAdinimittAzritA yadyapi arvAkkAle sAdhanarUpA api tyAjyAH / dharmasanyAsamattamaM kSAyikAbhedaratnatrayIrUpaM svadharmapariNAmaM sahajapariNamanarUpaM prApya-labdhvA / kathambhUtaM dharmasanyAsam ? candanagandhAbhaM, - candagandhatulyam, tilAdau hi sugandhatA saGgasambhavA puSpAdinimittasambhavA, candane sugandhatA sahajarUpA tAdAtmyatvena-sahajena utthA-utpannA sahajotthA / anena sahaja eva Atmani dharmapariNAmaH svarUpatvAt sahajaH / sa ca azuddhatayA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 243 AvRtatvena gurunimittAt prAgbhAvaM labhate / tatra prathamaM savikalpayutajijJAsAdinimittasApekSaM samyagdarzanAdikaM prakaTayati / tenaiva vardhamAnena nirvikalpakamabhedaratnatrayIrUpaM nimittAdyapekSAM vinA'pi guNapariNAmarUpaM sahajadharmapariNAmaM pariNamayati, tadA savikalpA sAdhanA tyAjyA eva bhavati / uktaJca yogadRSTisamuccaye - audayikabhAvanI saMpatti karmodayajanya hovAthI bAdhaka che moha karAvanArI che. A saMpattimAM mUDha thayela AtmA bahirAtmA kahevAya che. temAMthI bahAra AvavA mATe ghAtakarmonA kSayopazamathI prApta thayelI kSAyopathamikabhAvanA jJAnAdi guNonI saMpatti AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavAmAM sAdhanabhUta che, mATe prAraMbhamAM te prApta karavA jevI che. A kSAyopathamikabhAvanA guNonI saMpattine meLavato AtmA sAdhakadazAvALo hovAthI antarAtmA kahevAya che ane te 4 thI 12 guNasthAnakavartI hoya che. paraMtu ghAtakarmono sarvathA mUlamAMthI kSaya karIne kSAyikabhAvanI guNasaMpatti (kevalajJAna, kevaladarzana, yathAkhyAtacAritra, kSAyika samyakatva ane anaMtavIryAdi guNasaMpatti) prApta karavAno jyAre avasara Ave che tyAre "susaMgothA" sArA satsaMgathI sudeva ane sugurunA paricayathI tathA svAdhyAya, kalyANamitra vagerenA sahavAsathI utpanna thayelA (jIvanamAM ughaDelA) evA paNa kSAyopathamika bhAvanA dharmo = bheda ratnatrayI svarUpa matijJAna Adi cAra jJAno, cakSudarzanAdi traNa darzano, sAmAyikAdi cAritra ane kSAyopathamika bhAvanI dAnAdi pAMca labdhio A AtmAnA guNo hovA chatAM paNa te tyajavA jevA che. kAraNa ke kSAyopathamika bhAva hovAthI temAM jema guNono AvirbhAva che, tema sAthe sAthe karmono udaya paNa cAlu hovAthI ghaNA ghaNA aMze te guNo DhaMkAyelA paNa che. sarvathA AvirbhAva svabhAvavALA A guNo nathI. "na mAmA karatAM kANA (kaheNIyA) mAmA paNa sArA" e nyAye kSAyopathamika bhAvanA guNo sAdhanAkAlamAM AdaravA jevA che. kAraNa ke te kSAyikabhAvanI prAptinA kAraNabhUta che. paraMtu kSAyikabhAvanA guNo karmonA udayathI sarvathA nirapekSa, paripUrNa Avirbhata svabhAvavALA guNo che. tethI te guNo jyAre AvatA hoya tyAre A guNo guNasvarUpa hovA chatAM paNa tyAjya che. anaMtAnubaMdhI-apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnAvaraNa A traNe kaSAyonA krodha-mAnamAyA ane lobhAtmaka 12 bhedonA kSayopazamathI pragaTa thayelA upakArakSamA-apakArakSamAvipAkakSamA ane vacanakSamA ema cAra prakAranA kSamAdharmo tevI ja rIte mAnAdi kaSAyonA kSayopazamathI pragaTa thayelA mArdava, Arjava ane saMtoSa ItyAdi dharmo, kSAyikabhAvanA dharmonI prApti karAvavAmAM avazya nimittabhUta che. mATe prathamanA kAlamAM A kSamA-mArdava-ArjavA Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra ane saMtoSa sAdhanarUpa che. tethI svIkAravA yogya che. to paNa saMjvalana kaSAyanA udayano kSaya thatAM bAramA guNasthAnake sarvathA mohanA kSayathI jyAre kSAyikabhAvanA kSamAdi dharmo Ave tyAre te kSAyopamika bhAvanA kSamAdi dharmo tyAjya che. durguNonI ja bahulatA jyAre hoya che tyAre te durguNone dUra karavA mATe apUrNa guNo paNa prApya bane che. paraMtu paripUrNa guNonI prAptikAle apUrNaguNo tyAjya bane che. mATe uttama evo dharma sanyAsayoga pAmIne (kSAyopazamika bhAvanA dharmono paNa tyAga karavA vALI kSapakazreNigata avasthAne pAmIne) tyAM kSamA-mArdavatA-ArjavatA-saMtoSAdi AtmAnA guNo hovA chatAM paNa te kSayopazamabhAvanA che. karmanA udayanI sAthe saMbaMdhavALA che mATe tyAjya che. kSapakazreNImAM Avelo A dharmasanyAsayoga uttamottama che. kSAyikabhAvanA guNonI prAptisvarUpa che. abhedaratnatrayI-Atmaka che. AtmAnA potAnA dharmapariNAmAtmaka che. svAbhAvikapaNe guNAtmaka pariNamana svarUpa che. karmonA udayanI ke karmonA saMbaMdhanI jarA chAMTa paNa jemAM nathI evo A dharmasanyAsayoga che. tene meLavIne kSAyika bhAvanA guNone prApta karIne kSAyopazamika bhAvanA dharmo paNa tyAjya bane che. kuvAmAM paDI gayelA mANasane bahAra AvavA mATe tyAM laTakAvelI sAMkaLa AlaMbana rUpa che. tene pakaDIne ja bahAra avAya che. atizaya AdhAra svarUpa che. majabUta rIte pakaDavA svarUpa che. to paNa kuvAnI kAMThI upara AvyA pachI kuvA bahAra paga sthira karyA bAda te sAMkaLa jema choDavA jevI ja che. jo choDIe nahIM to yatheSTa sthAne pahoMcI na zakAya, kuvAnA kAMThA upara ja coMTI rahevAno prasaMga Ave. tema ahIM samajavuM. te dharmasAsayoga kevo che ? caMdananI gandhatulya che. caMdana paNa ghaNuM ja sugaMdhI hoya che tathA talAdinuM tela gulAba AdinAM puSpo nAkhIne ukALIne banAvyuM hoya tyAre te tela paNa ghaNuM ja sugaMdhI hoya che. ghaNI jAtanA attara paNa sugaMdhI hoya che. paraMtu uparokta sarve vastuomAM ghaNuM ja aMtara che. te A pramANe - talanA telamAM ke bIjA koIpaNa prakAranA telamAM ukALavAthI je sugaMdhapaNuM Ave che te '"saMgasaMbhavita" che eTale ke gulAba, mogaro, jAI vagerenA puSpAdinA saMga (saMyoga)nA nimitte utpanna thayelI sugaMdha che, tela pote svayaM sugaMdhI nathI, paradravyanA mizraNathI sugaMdha AvelI che. eTaluM ja nahIM paNa paradravyanI ja sugaMdha te telamAM che, jyAre caMdanamAM je sugaMdha che te sahajasvarUpe che. potAnI ja svayaM sugaMdha che. caMdananA kASThamAM tAdAtmyapaNeabhedabhAve rahelI eTale ke svAbhAvikapaNe ja utpanna thayelI A sugaMdha che. paraMtu gulAba, mogaro vagerenAM puSporUpI paradravyanA saMgathI utpanna thayelI A sugaMdha nathI evI ja rIte Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 245 kSAyikabhAvanI pragaTa thayelI abhedarUpe je ratnatrayI che te AtmAmAM rahelo potAno sahaja dharmapariNAma che. kAraNa ke kevalajJAnAdi kSAyikabhAvanA guNo e to AtmAnuM potAnuM sahaja svarUpa ja che. kevalajJAnAdi AtmAnuM potAnuM sattAgata sahaja ane zuddha svarUpa che ja. phakta pUrvabaddha mohanIyakarmanA udayane kAraNe AvelI azuddhatAne lIdhe te zuddhasvarUpa AvRta thayeluM che (DhaMkAyeluM che) nAza pAmeluM nathI. tethI je A AvRtasvarUpa che te ja sadguru-satsaMga ane svAdhyAya AdinA kAraNe prabhAvane (pragaTapaNAne) pAme che. tyAM sauthI prathama anAdikALathI lAgelA mohanIyakarmanA udayajanya mithyAtva, ajJAna Adi viparIta buddhi rUpa audayikabhAvane aTakAvIne savikalpaka bhAvathI yukta evI tattvanI jijJAsA (athavA savikalpaka bhAvathI yukta evI jinavANI sAMbhaLavI) vagere prabaLa zubhanimittonI apekSAvALA kSAyopathamikabhAvanA (samyakatvamohanIyanA udayavALA) evA samyagdarzanAdi bhedaratnatrayI rUpa guNone A jIva prathama pragaTa kare che. kSAyopathamika bhAvanA te samyakatva-matyAdi cAra jJAno, cakSudarzanAdi traNa darzano, dezavirati-sarvavirati rUpa cAritra ane dAnAdi labdhionI vRddhi thatAM thatAM kSAyopathamika bhAva parAkASThAe pahoMcatAM kALAntare nirvikalpakadazAvALo, abhedaratnatrayIsvarUpa, bAhya saguru ke satsaMga Adi nimittothI nirapekSa sahaja guNanA pariNAmAtmaka evo kSAyika bhAvano svAbhAvika evo dharmapariNAma, A AtmAmAM pariNAma pAme che arthAt kSAyikabhAvanA guNo rUpa dharmapariNAma pragaTa thAya che. jyAre A nirvikalpaka abhedabhAvavALo kSAyikabhAvano dharmapariNAma pragaTa thAya che tyAre savikalpaka evI kSAyopathamikabhAvanI je sAdhanA hatI te tyAjya ja bane che. eka gAmathI bIje gAma javA mATe ghoDAnI ke gADInI jarUra hoya che. paraMtu sAme gAma pahoMcyA pachI te ghoDAnI ke gADInI jarUra rahetI nathI. tema ahIM samajavuM. zrI yogadRSTi samuccayamAM pUjya haribhadrasUrijI ma.zrIe kahyuM che ke - dvitIyApUrvakaraNe prathamastAttviko bhavet / mAyo tUrNa dvitIya rUtti taHi . (yoga.daSTi. 10) sAmarthyayoganA be bheda che - (1) dharmasanyAsa ane (2) yogasanyAsa. tyAM prathamabheda je dharmasanyAsa nAmano che, te bIjA apUrvakaraNanA kAle (kSapakazreNimAM) tAttvikapaNe thAya che ane bIjo bheda je yogasanyAsa nAmano che te AyojikAkaraNa karyA pachI kevalIbhagavaMtane tAttvikapaNe hoya che. ema yogadazAnuM svarUpa jANanArA puruSo kahe che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra tatra samyaglAbhakAle prathamApUrvakaraNaM, kSapakazreNinivRttibAdaraguNasthAne dvitIyamapUrvakaraNam / tatra dvitIye apUrvakaraNe prathamaH dharmaH atAttvikaH, sa tAttvikaH tattvarUpa eva bhavati / bhAvanA ca yadyapi kSAyopazamikAH samyagdarzanAdiguNAH arhatpravacanAdi-svajAtyabAdhaka-vijAtiparadravyamavalambya pravartante, parAvalambanena matAttvi: | tattvaM sva-svarUpaM, (tattvasvasvarUpaM ) na tanmayA iti, kintu arhadAdiguNAvalambinaH iti eSa parAnuyAyiviSayAdyAzravapariNatiparityAge'pi nirviSaya-nissaMga-tIrthaGkarAdyavalambane'pi parAnuyAyitA'styeva, ityanena atAttvikaH yasya samyagdarzanAdiguNakSayopazamaH svarUpanirdhAra-bhAsana-ramaNAtmakaH anyanimittAdyAlambanamRte sa tAttvika iti / bhAvArtha A pramANe che ke - anAdikALathI je jIva mithyASTi che te jyAre sauthI prathama aupazamika sabhyatva prApta kare che tyAre prathama samyakatvanA lAbhakALe traNa karaNa karatAM graMthibheda karAvanAruM je apUrvakaraNa thAya che, tene prathama apUrvakaraNa kahevAya che. kAraNa ke AvA prakAranuM apUrvakaraNa bhUtakALamAM A jIve kyAreya karyuM nathI. A prathama apUrvakaraNa samyakatvAbhimukha mithyASTi jIvane prathama guNaThANe thAya che ane kSapakazreNinA kALe 8-910-12 guNaThANe ArohaNa karatAM nivRttibAdara nAmanA AThamA guNaThANe je apUrvakaraNa thAya che te atizaya vizuddha che mATe tene dvitIya (bIjuM) apUrvakaraNa kahevAya che. tyAM kSapakazreNigata bIjA apUrvakaraNamAM jIva jyAre Ave che tyAre je prathama atAttvika dharmapariNAma hato te tAttvika-dharmapariNAmarUpa ja thAya che. prathama apUrvakaraNakAle atAttvika dharmapariNAma che ane kSapakazreNivALA bIjA apUrvakaraNakALe tAttvika dharmapariNAma che. teno bhAvArtha A pramANe che. prathama apUrvakaraNakALe A jIva mithyAtvamohanIyanA udayane aTakAvIne te mithyAtvamohanuM tripuMjIkaraNa karavA dvArA tene kSayopazamabhAva rUpe pamADIne samyagdarzanAdi guNone prApta kare che. tethI te samyakatvAdi guNo jo ke kSAyopathamikabhAvanA ja che. (audayikabhAvanA nathI, kAraNa ke audayikabhAvathI samyakatvAdi guNo AvatA nathI) to paNa jJAtivAda = potAnA AtmAnA zuddhasvarUpAtmaka svajAtinI jarA paNa bAdhA na karanArAM, eTale ke svasvarUpane hAni na pahoMcADanArAM (balka vRddhi karAvanArAM), potAnA AtmAthI vijAtIya evAM paradravyAtmaka je mawvaranAri = arihaMta paramAtmAnAM pravacana Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 247 zAstramUrti AdinAM AlaMbana laIne te guNo pragaTa thAya che. prAthamika sabhyatvanI prAptinA kAle jIvane anAdikALathI, mithyAtvano joradAra abhyAsa che, samyakatvanA AcArono tevo prabaLa svayaM abhyAsa nathI. tethI arihaMta paramAtmAnA pravacano-zAstro-mUrti-sagurusamajAvanArA ItyAdi parapadArthonuM AlaMbana levAnuM hoya che. jo ke A parapadArtho svajAtinA (sva-svarUpanA) abAdhaka che. to paNa pavitravanena = matAttvil: = paradravyanuM AlaMbana hovAthI te kAle Avelo dharmapariNAma eTalo badho baliSTa nathI ke AlaMbana na hoya to paNa Take ja, mATe tene te kAle atAttvika dharmapariNAma kahevAya che. tattva vasvarUpam" "sva-svarUpanuM ja jyAM AlaMbana hoya te tAttvika kahevAya." AvuM prathama samyakatvakAle nathI. arthAt arihaMta paramAtmAnA pravacanAdinuM AlaMbana levuM tat tu = te vaLI svasvarUpam = potAnuM svarUpa nathI AtmAnuM svarUpa nathI. parasvarUpa che. tethI "na tanmaya." = tanmaya eTale ke svamaya nathI arthAt parAvalaMbI che. prathama samyakatvakAle mAtra svanuM ja AlaMbana hoya tevuM nathI. paraMtu arihaMta paramAtmAdi (zubhanimittonA) guNonuM (paranuM) AlaMbana che. mATe te kAle Avelo :-A dharmapariNAma mohajanaka paradravyAnuyAyI nathI eTale ke (AtmAmAM vikAro lAve-malIna kare tevA) paradravyAnuyAyi pAMca IndriyonA viSayonA sevanathI Azravo thAya tevI malIna pariNativALo nathI paraMtu tevI malIna pariNatinA tyAga vALo che. chatAM paNa, nirviSayaka ane nisTaMga evA upakAraka paramAtmA zrI tIrthaMkaradevAdinuM (paradravyanuM) AlaMbana temAM avazya che. tethI "parAnuyAyitA" paradravyanuM AlaMbana levApaNuM temAM che ja. A kAraNe te atAtvika dharmapariNAma kahevAya che. paraMtu AtmAno je dharmapariNAma samyagdarzanAdi guNonI prAptivALo, mohanIyAdi karmonA kSayopazamavALo, zuddha AtmatattvanI zraddhA ane zuddha AtmatattvanA jJAnavALo ane zuddha AtmatattvamAM ja ramaNatA karavAnA svarUpavALo che vaLI te dharmapariNAma paNa arihaMta paramAtmAnA pravacana-sadguru-pratimAdarzana vagere anya nimittonA AlaMbana vinA potAnA AtmabaLe ja Avo kSayopazama varte che. je antarmuhUrtanA kALamAM ja kSAyikabhAva rUpe pariNAma pAmavAno che. te arihaMtAdinA bAhya zubha AlaMbana vinAno hovAthI tAtvika dharmapariNAma kahevAya che je AThamA guNaThANAnA apUrvakaraNamAM Ave che. jyAM zubhanimittonuM AlaMbana che temAM parAnuyAyitA (paradravyane anusaravApaNuM) che. mATe atAttvika kahevAya che ane jyAM zubhanimittonuM paNa AlaMbana nathI tyAM parAnuyAyitA (paradravyane anusaravApaNuM) nathI, tethI te tAttvika-dharmapariNAma kahevAya che. prathama Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra samyaktvakAle prathama apUrvakaraNe atAttvika ane kSapakazreNikAle bIjA apUrvakaraNakAle tAttvika dharmapariNAma jANavo. bIjo yogasanyAsa nAmano sAmarthyayoga kevalIbhagavaMtone AyojikAkaraNa pachI hoya che. = atra ratnatrayIsvarUpe vItarAgasarvajJoktayathArthatattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam / yathArthatattvAvabodho jJAnam / tattvaramaNaM cAritramiti guNatrayIkSayopazamaH / arhadvAkyAdyavalambanena sAdhakatvasvaguNo'pi kramakAraNaM karaNAd atattvaM vikalpapUrvakamantarmuhUrtaM yaccopAdeyatvena svatattvanirddhAra - bhAsana - ramaNarUpaM heyabuddhyA parabhAvatyAganirddhAra-bhAsana-ramaNayuktaM ratnatrayIpariNamanaM bhavati tad bhedaratnatrayIrUpam / yacca sakalavibhAvaheyatayApyavalokanAdirahitaM vicAraNasmRtidhyAnAdimuktamekasamayenaiva sampUrNAtmadharmanirdhAra -bhAsana - ramaNarUpaM nirvikalpasamAdhimayam abhedaratnatrayIsvarUpam / uktaJca dhyAnaprakAze bhedaratnatrayI ane abhedaratnatrayI kone kahevAya ? te samajAve che. ahIM ratnatrayInA svarUpamAM vItarAga sarvajJa paramAtmAe kahela je yathArtha tattvabhUta padArtha che tenI yathArtha ruci thavI, gamI javuM. "A tattva Ama ja che jema bhagavAne kahyuM che" tevI je dRDha zraddhA te samyagdarzana jANavuM, yathArthapaNe tattvano potAne bodha thavo, jJAna thavuM, tattva jANavuM te samyajJAna ane jANyA pachI tenI aMdara heya tattvanI sAthe heyapaNe ane upAdeyatattvanI sAthe upAdeyabhAve je ramaNatA karavI, upakArakatattvamAM lIna thavuM te samyakcAritra kahevAya che. Ama arihaMta paramAtmAnI vANInA vAraMvAra zravaNa-manana-ciMtananA AlaMbana vaDe ratnatrayI uparanA AvaraNIya karmono kSayopazama thAya che. ratnatrayI uparanA AvaraNIya karmono kSayopazama e sAdhakapaNAno (sAdhaka evA AtmAno) potAno guNa hovA chatAM paNa jinavANI-satsaMga-sadguruyoga-pratimAdarzana vagere AlaMbana dvArA kramazaH pragaTa thAya che. prathama jinavANI upara zraddhA thAya, tyArabAda rasa lAgavAthI abhyAsa dvArA bodha thAya ane jema jema bodha vadhato jAya tema tema ramaNatA Ave A rIte A traNe guNo kramazaH kAraNa che. zraddhA jJAnanuM kAraNa ane jJAna e ramaNatAnuM kAraNa che. Ama zubha AlaMbana rUpa kAraNa hovAthI A ratnatrayIrUpa dharmapariNAma "atAttvika" che. arthAt parAvalaMbI kahevAya che. tathA A ratnatrayInuM pariNamana buddhinA vikalpapUrvaka pravarte che. aMtarmuhUrte aMtarmuhUrte upAdeyatattvamAM upAdeyapaNAnA ane heyatattvamAM heyapaNAnA vikalpo uThe che. sArAMza ke je Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka- 8 249 = svatattva che eTale ke zuddha AtmasvarUpa che tenI upAdeyapaNe (nidvAra ) = zraddhA, ( mAsana) = jANapaNuM ane (ramarUpa) temAM ramaNatA karavI - ekAgra banavuM tathA parabhAva heya che ema samajIne heyabuddhipUrvaka parabhAvanA tyAganI zraddhA-parabhAvanA tyAgano bodha ane parabhAvanA tyAganI ja satata ramaNatAthI yukta evA prakAranuM kArya-kAraNa rUpe pravartatuM ane arihaMtAdi zubha nimittonA AlaMbanavALuM je ratnatrayInuM pariNamana te bhedaratnatrayI rUpa samajavuM. = azubha nimitto hoya ke arihaMta paramAtmAnI vANI Adi zubhanimitta hoya. paraMtu sarve bAhyanimitta e parapadArtha che tethI vibhAva che, AvuM samajIne sarve paNa vibhAva hovAthI heyarUpa che. chatAM paNa heyane heyapaNe ane upAdeyane upAdeya rUpe jANavAnA vikalpa vinAnuM tathA tattvanI vicAraNA karavI, tattvanuM smaraNa karavuM ane tattvanuM dhyAna karavuM A paNa eka zubha vikalpovALI dazA hovAthI tevA vikalpothI paNa mukta eka samayanA kAlamAtra vaDe ja anaMtAnaMta dharmAtmaka evuM saMpUrNa je Atmatattvamaya je Atmadharma che. tenI zraddhA-jJAna ane ramaNatAmaya evuM tathA koI paNa jAtanA vikalpo vinAnuM sarvotkRSTa samAdhimaya (samatAbhAvathI yukta) evuM ratnatrayInuM pariNamana te abhedaratnatrayInuM svarUpa jANavuM. kSapakazreNimAM AThamA guNasthAnake darzanamohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thayela hovAthI ane cAritramohanIyakarmano kSaya thato jato hovAthI tAttvika dharmapariNAmanI prApti thAya che. ahIM zubha nimittonA AlaMbananI paNa AvazyakatA rahetI nathI. doSo na hovAthI saMkalpavikalpo paNa hotA nathI tathA tenA nivAraNanI vicAraNA vagere kaMI ja hotuM nathI. kSAyikabhAva hovAthI nirdoSa-niSkalaMka Atmatattva hoya che. bArame guNaThANe bAkInAM ghAtIkarmono paNa kSaya thavAthI eka ja samayamAM sarva heya-upAdeya bhAvone heya-upAdeyanA vikalpa vinA yathArthapaNe zraddhA-bhAsana ane ramaNatA AvI jAya che. A abhedaratnatrayI kahevAya che. dhyAnaprakAza nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - jo ya viyappo cirakAlio, saparobhayAvalaMbaNe hoI / jaTThivva purassa calaNe, nimittagAhI bhave bheI // 1 // egasamayeNa niyavatthudhammaMmi, jaM guNatigaM ramai / paradavvANuvaogI nimittacAI aI so // 2 // IdRg abhedaratnatrayIpariNatena bhedaratnatrayIpariNAmaH saprayAsaH sazaGkaraH tyajyata va // 4 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgASTaka - 8 jJAnasAra sva-para ane ubhayanuM AlaMbana grahaNa karavA saMbaMdhI lAMbA kALathI cAlyo Avato je vikalpa che te AgaLa AgaLa cAlavAmAM lAkaDInI peThe nimittagrAhI che - nimittarUpe upakAra karanAro che. tethI AvA prakArano nimittAvalaMbI je vikalpa che te bhedaratnatrayI che ane eka ja samayamAtramAM potAnA vastudharmanI aMdara darzana-jJAna ane cAritra Ama traNe guNo ekI sAthe ramaNatA kare, chatAM temAM paradravyano (bhale jinavANI jevAM zubhanamitta hoya to paNa teno) nimittAdi rUpe upayoga karavAmAM Avato nathI ane sarvathA bAhya nimittono tyAga ja hoya che te ratnatrayIno pariNAma abheda ratnatrayI kahevAya che. 250 A rIte abhedaratnatrayIno pariNAma Ave tyAre prayAsavALo ane sazaMkara evo bhedaratnatrayIno pariNAma tyAjya ja bane che. ApoApa te chuTI jAya che. prayAsavALo eTale bhedaratnatrayIno pariNAma buddhipUrvakanA prayatnavALo-vikalpAtmaka che ane abheda ratnatrayIno pariNAma sahaja che, nirvikalpaka che. tathA sazaMkara eTale bhedaratnatrayIno pariNAma kSayopazamabhAvavALo che eTale karmono kaMIka aMze kSaya ane kaMIka aMze udaya ema mizratAvALo che. mATe sAticAra che, doSavALo che ane abhedaratnatrayIno pariNAma karmonA kevaLa kSayajanya che. tethI nirdoSa ane niSkalaMka che. tethI abhedaratnatrayIno pariNAma uccakoTino che mATe te prApta thAya tyAre bhedaratnatrayIno pariNAma tyAjya thAya che. // 4 // gurutvaM svasya nodeti, zikSAsAtmyena yAvatA / AtmatattvaprakAzena, tAvatsevyo guruttamaH // 5 // gAthArtha :- jyAM sudhI zikSAno sAkSAtkAra thavA vaDe ane Atmatattva prakAzita thavA vaDe potAnuM gurupaNuM pragaTa thatuM nathI tyAM sudhI uttama guruno Azraya rAkhavo joIe. // 4 // TIkA :- ''gurutvamiti''-yAvatA asya sAdhastha gurutve svasya Atmana va na udeti - na jAyate, kena ? zikSAsAtmyena svayameva svasya zikSAdAyaka: na bhavati, punaH kena ? AtmatattvaprakAzena - AtmadharmaprAgbhAvena saMzayaviparyayarahitazuddhAtmatattvaprakAzakaH yAvanna bhavati, tAvadayaM uttamaH svaparopakArI ratnatrayIpariNataH dravyabhAvaguNopetaH guruH tattvakathakaH sevyaH / vivecana :- jyAM sudhI sAdhaka evA A AtmAne potAnuM gurupaNuM pragaTa thatuM nathI AtmIya gurutA prAdurbhUta thatI nathI tyAM sudhI uttama gurunI nizrA avazya rAkhavI Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 251 joIe. na = kayA prakAre potAnI gurutA pragaTa thavI joIe? teno uttara Ape che ke "zikSAsAbhera ane mAtmatattvapravAze" teno artha A pramANe che - svayaM pote ja potAnA AtmAne samajAvI zake tevo na thAya tyAM sudhI gurunizrA tyajavI nahIM, mohano udaya anAdino che. tenA saMskAro balavAna che. viziSTa munine paNa kyAreka kyAreka AvezamAM lAvI de che. tethI potAnuM zraddhAbaLa, jJAnabaLa ane cAritrabaLa paripakva na banyuM hoya, to mohanA udayanI sAme pote ja potAnA AtmAne zikSAdAtA na thAya. tethI jyAM sudhI pote ja potAnA AtmAne mArgamAM sthira rAkhe tevo na thayo hoya, tyAM sudhI gurunI nizrA tyajavI nahIM, arthAt jyAre svayaM samartha thAya tyAre gurunI nizrA saMbhavatI nathI. kAraNa ke A gurunI nizrA e paranimitta che, parAnuyAyitA che. prAraMbhakAle upakArI che paNa samarthakAle te atAvika che. jyAM sudhI potAnAmAM AtmAnA zuddha dharmano prabhAva (AvirbhAva) thato nathI tyAM sudhI avazya gurunizrA jarUrI che. mATe rAkhavI. A AtmA svacchaMdI ane doSita na banI jAya mATe jyAM sudhI saMzaya-viparyayAdi doSothI rahita evA zuddha dharmano prakAzaka A AtmA banato nathI. pote ja potAne zuddha dharma samajAvI zake ane zuddha dharmamAM AtmAne sthira rAkhe tevo banato nathI tyAM sudhI avazya gurunizrA rAkhavI joIe. kSAyikabhAva na Ave ane kSayopazamabhAva hoya tyAM sudhI gurunI nizrA sevavI joIe. kAraNa ke kSayopazamabhAva karmanA udayathI mizra che. zaMkarasvarUpa che. AtmAnuM patana thavAno bhaya che te nirbhaya avasthA nathI. kevA gurunI nizrA rAkhavI? uttama gurunI nizrA rAkhavI. uttama eTale svanuM ane paranuM ema ubhayanuM kalyANa karanArA, pote Atmatattva pAmanArA ane bIjAne paNa Atmatattva pamADanArA, ratnatrayInA bhAvathI pariNata thayelA-zarIranA aMge aMgamAM vItarAgadharmanI zraddhAjJAna ane ramaNatAthI raMgAyelA, gurutattvanA dravyathI ane bhAvathI je je guNo hovA joIe te te guNothI yukta evA gurunI nizrA rAkhavI. puNyanA udayathI zarIranI rUpavattA, prabhAva, tejasvitA, spaSTa vANI ItyAdi je guNo te dravyathI guNo jANavA ane mohanIyakarmAdinA kSayopazamathI je guNo viveka-vinaya-paropakArano bhAva-ucca cAritra ItyAdi je guNo te bhAvaguNo jANavA. sArAMza ke puNyodayajanya guNo te dravyaguNo ane kSayopazamajanya je guNo te bhAvaguNo, AvA prakAranA guNothI yukta evA gurunI nizrA avazya rAkhavI tathA Atmatattva ja samajAvanArA, bAhyabhAvothI pote paNa dUra rahenArA ane ziSyavargane paNa dUra rAkhanArA AvA gurunI nizrA avazya rAkhavI. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra sAdhaka evo ApaNo A AtmA bAdhaka na banI jAya te mATe AtmatattvanI prApti ane surakSA mATe kAMTALI vADanI tulya AvA guNopeta gurunI nizrA avazya rAkhavI. jyAre A AtmA AtmatattvathI saMpanna bane che tyAre A nizrA paranimittavALI che parAnuyAyitA che. saMkalpa-vikalpavALI che. mATe nirvikalpakALe jarUrI nathI mATe tyAjya che. paNa pUrvakAle AdaravAnI che. pUrvakAlamAM atizaya bahumAnapUrvaka te nizrA svIkArya che. he guro ! atItAnantakAlAprAptaM svAtmadharmanirdhAra-bhAsana-ramaNaM tattavopadezAJjanena prAptamAtmAnubhavasukhaM bhuktam / aho ! gurUNAM kRpA, yayA paramAmRtAsvAdanaM bhavati / ataH yAvad na pUrNAnandaH tAvattava caraNau zaraNam / uktaJca - nANassa hoI bhAgI, thirayaro daMsaNe caritte a / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcanti // 1 // (bRhatkalpabhASya gAthA-5713) ata eva parityajya cakravarttitvaM ibhyazreSThitvaM, gRhNanti zramaNatvaM, sevante gurucaraNAravindAn tattvajijJAsApaTavaH // 5 // he gurujI ! bhUtakALamAM pasAra thayelA anaMtA paNa kAlamAM prApta na thayelI evI mArA potAnA zuddha AtmatattvanI je zraddhA-jJAna ane ramaNatA che, te tamArA upadezAtmaka aMjana AMkhamAM AMjavA dvArA mArI AMkha khulavAthI prApta thaI che. tathA kaMIka aMze AtmAnA zuddha tattvanA anubhavanuM sukha meM mApyuM che, anubhavyuM che. aho ghaNA ja AnaMdanI vAta che ke mane AvI gurunI kRpA prApta thaI che. je gurunI kRpA vaDe parama amRtano AsvAda meM karyo che. A kAraNathI jyAM sudhI kSAyika bhAvano abhedaratnatrayInA pariNAmAtmaka pUrNAnaMda mane prApta na thAya tyAM sudhI kSAyopathamikabhAvavALA evA mane tamArA caraNakamaLanuM zaraNa hojo, kyAreya A nizrAthI huM mukta na houM. zrI bRhatkalpabhASya gAthA-5713 mAM kahyuM che ke - gurukulavAsathI jJAnanI prApti thAya che. darzanaguNamAM ane cAritraguNamAM atyaMta sthira thavAya che. tethI mAvajIva (jIvananA aMta sudhI) je gurukulavAsa tyajatA nathI te puruSo dhanya che." A kAraNathI ja tattvanI jijJAsAmAM catura evA puruSo cakravartipaNAno, viziSTa zreSThipaNAno paNa tyAga karIne (bAhya bhAvothI ghaNuM ghaNuM sukhI saMsArIjIvana hovA chatAM paNa teno tyAga karIne) zramaNapaNuM svIkAre che ane gurujInA caraNa-kamalane seve che. mATe Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 AtmatattvanI prApti thAya tyAM sudhI gurunizrA avazya AdaraNIya che. pA jJAnAcArAdayo'pISTAH, zuddhasvasvapadAvadhi / nirvikalpe punastyAge, na vikalpo na vA kriyA // 6 // 253 gAthArtha :- zuddha evA potapotAnA kSAyikabhAvanA padanI prApti sudhI ja jJAnAcAradarzanAcAra Adi ISTa mAnelA che. jyAre A jIvane nirvikalpaka evI tyAgadazA Ave che tyAre vikalpo ke AcAronI kriyA saMbhavatI nathI. // 6 // TIkA :- "jJAnAvArA' kRti-jJAnAcArAya: vyAvinayavi-ni:zAMvismitiguptyaadyH AcArAH, Acaryante guNavRddhaye te AcArAH / zuddhasvasvapadAvadhizuddhaH sva iti svakaH, tasya padasya avadhiH maryAdA, tAvad iSTAH, zubhopayogadazAyAM savikalpatAM yAvad AcArAH iSTAH vallabhAH, yadA nirvikalpe cintanArahite tyAge vikalpo na / idaM tyAjyaM idaM grAhyamiti vikalparahite tyAge niSprayAsasvarUpaikatvarUpe vikalpacintanA na / vivecana :- jJAnAcAra-darzanAcAra-cAritrAcAra-tapAcAra ane vIryAcAra Ama pAMca prakAranA AcAro tathA tenA uttarabhedo anukrame 8 + 8 + 8 + 12 + 3 = kula 39 AcAro paNa nirvikalpaka avasthAmAM saMbhavatA nathI. jyAM sudhI doSano saMbhava hoya tyAM sudhI doSanA nivAraNa mATe ane guNonI prApti tathA vRddhi mATe AcArapAlana Avazyaka hoya che. jyAre AtmA pote ja kSAyikabhAvavALo banavAthI niraticAra Atmatattvano ArAdhaka ja banI jAya che tyAre AvA prakAranA vADarUpa AcAro temAM saMbhavatA nathI. ucitakAle ja bhaNavuM, vinayapUrvaka bhaNavuM, bahumAnapUrvaka bhaNavuM, upadhAnAdi tapa karavApUrvaka bhaNavuM, gurunAma vagere gopavyA vinA bhaNavuM, vyaMjano spaSTa bolavA, artho vicAravA ane ubhayamAM citta sthira karavuM. A ATha prakArano jJAnAcAra che. vItarAgaprabhunI vANImAM zaMkA na karavI, anya matanI IcchA na karavI, sAdhu-sAdhvI upara ghRNA na karavI, amUDha dRSTivALA banavuM, guNInA guNonI prazaMsA karavI, anyane sthira karavA, vAtsalyabhAva rAkhavo. jainazAsananI prabhAvanA karavI. A ATha darzanAcAra jANavA. pAMca samiti pALavI ane traNa gupti pALavI te ATha prakArano cAritrAcAra jANavo. cha bAhya ane cha abhyantara tapa karavo te bAra prakArano tapAcAra jANavo. bala-vIryane gopavavuM nahIM, yathocita dharmAnuSThAnomAM prayatnazIla banavuM, yathAsthAne yathocita AdarabhAva Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 tyAgASTaka - 8 vijJAnasAra sAthe vidhi sAcavavI. A traNa viryAcAra jANavA. guNonI vRddhi mATe (ane doSonI hAni mATe) je AcaraNa karAya tene AcAra kahevAya che. zuddha evA potapotAnA te te padanI prApti sudhI ja A AcArapAlana ISTa che. mohanIya ane jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazama bhAvavALI zubha evI upayogadazA hoya ane savikalpaka avasthA hoya tyAM sudhI ja A AcAro pALavA ISTa mAnelA che. kSAyikasamyakatvanI prApti sudhI darzanAcAra, kSINamoha guNasthAnaka sudhI jJAnAcAra, sUkSmasaMparAya guNasthAnaka sudhI cAritrAcAra tathA kSaNamoha guNasthAnaka sudhI ja tapAcAra ane vIryAcAranuM pAlana ISTa mAneluM che. tyArabAda te te karmono kSAyikabhAva prApta thayela hovAthI aticArano (doSano) saMbhava ja nathI. mATe AcArapAlana rahetuM ja nathI. jyAM sudhI bhaya hoya che tyAM sudhI ja vADa arthAt maryAdA hoya che. mohanIyakarma Adino kSayopazamabhAva jyAre hoya che tyAre kaMIka aMze udaya paNa sAthe che mATe te zubhopayoga kahevAya che. AtmAne upakAra kare tevA bhAvonuM sevana karavAno ane AtmAne nukazAna kare tevA bhAvone tajavAnA vikalpo paNa uThe che. Ama savikalpaka dazA jyAM sudhI hoya che tyAM sudhI ja AvA AcAro pALavAne ISTa (arthAt pyArA) mAnelA che. jyAre kSAyikabhAva prApta thAya che tyAre AMzika udaya je hato te paNa nathI. tethI koI bAdhakatattva che ja nahIM. arthAt doSono yoga ja nathI. mATe cintanAthI rahita evI tyAgadazA Ave chate vikalpo uThatA ja nathI. "A vastuno tyAga karuM ane A vastune grahaNa karuM" AvA vikalpo vinAnI tyAgadazA (kSAvikabhAva) jyAre AvI jAya che tyAre AvA prakAranA zubhavikalpo paNa saMbhavatA nathI. kAraNa ke A tyAga ja niHprayAsa-eTale ke sahajapaNe svarUpanI sAthe ekatva rUpa che. eTale ke kSAyikabhAva Ave chate evo parabhAvono tyAga prApta thAya che ke jemAM buddhipUrvakanA prayatno karyA vinA ja saheje saheje zuddha AtmatattvAtmaka svarUpanI sAthe ekatA (tanmayatA) rUpa A tyAgadazA banI jAya che. kSAyopathamikabhAva hoya tyAM ja A badhI cintavanA-vicAraNA, heyopAdeya = tyAga-grahaNa karavAnA vikalpo uThe che. paraMtu kSAvikabhAva kAle nirvikalpakadazA hoya che. tethI AvA taraMgo uThatA ja nathI. mATe ja kevalI paramAtmAne lAyopathamika bhAvavALuM bhAvamana to hotuM nathI ja. paraMtu praznonA uttara ApavA sivAya) AvI vicAraNA karavArUpa dravyamana paNa hotuM nathI ja, paramAtmA zrI mahAvIraprabhue chadmasthapaNAmAM ghaNuM ja tapa ane dhyAna karyuM, paraMtu kevalapaNAmAM Avo koI tapa AcaryAnI ke dhyAnastha thayAnI vAta AvatI Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 255 nathI. kAraNa ke zarIranAmakarma ane AhAraparyApti nAmakarmano udaya hovAthI AhAra grahaNa kare to paNa rati-arati thavAnI ja nathI mATe tapAcAra-sevananI jarUra nathI tathA vibhAvamAM jatA ja nathI. tethI dhyAnanI AvazyakatA nathI. tethI A paMcAcAranuM pAlana potapotAnA zuddha padanI prApti sudhI ja Avazyaka che. kSAyikabhAvanI prApti pachI koIpaNa jAtanI bAdhakatA nathI. mATe sAdhakatA saMbhavatI nathI. (arthAt siddhatA thaI cUkI che.) kriyA balavIryAdirUpApi na, tatra svarUpAvalambiguNavarttane vIryasya svakSetrAvagADhatvena na calanatA, parabhAvagrahaNe tu paragrAhakatvenonmukhavIryapravRttau kAryAbhyAsataH viSamIkRtavIryatvena calanatArUpA kriyA'sti / ataH svarUpamagnAnAM svasvapradezavyAptaguNAnAM tattatpradezagata-vIryasahakAravRttyA pradezAntarAgamanarUpA vIryacalanakriyA na / kriyA dvividhA bAdhakA sAdhakA caiva / tatra mithyAtvAsaMyamakaSAyapreritacetanApariNAmAH parAbhilASakatvena paragrahaNAya prerayanti vIryaM sA abhyantarA, kudevasevanAdirUpA bAhyakriyA bandhahetutvena bAdhakA bhaNyate, yA tu zuddhadevagurusevanAzravanirodhasaMvarapariNamanarUpA karmabandharodharUpA sAdhakA uktA / nirvikalpe dhyAnasamAdhau bAdhakakriyA'bhAvasAdhakabAhyakriyA'bhAvaH, guNAnuyAyivIryapariNamanarUpA abhyantarA kriyA'sti, tathApi grahaNatyAgarUpakriyA'bhAvena kriyA netyuktam // 6 // nirvikalpadazA Ave tyAre jema vikalpo nathI hotA, tema kriyA paNa hotI nathI. A vAta samajAve che ke - bala-vIryAdine dharma anuSThAnamAM pravartAvavA rUpa (dhama) kriyA have (kSAyikabhAva AvyA pachI) saMbhavatI nathI, potAnA AtmAnuM zuddha AtmatattvAtmaka je svarUpa che, te svarUpanA avalaMbanAtmaka guNamAM pravartamAna evuM je vIrya, te labdhivIrya to potAnA ja AtmapradezovALA kSetramAM avagAhIne raheluM che. tethI te prAptaguNomAM pravartatA vIryane gamanAgamana karavArUpa calanAtmaka kriyA karavAnI rahetI ja nathI. paraMtu parapadArthane grahaNa karavAnA kAle parapadArthanuM grahaNa-mocana karavAne mATe tenI sanmukha karaNavIryanI pravRtti thaye chate AtmapradezomAM mana-vacana-kAyAnA AlaMbane vaparAtuM karaNavIrya, jyAM kArya nikaTa hoya tyAM adhika ane kArya jyAM dUra-dUra hoya tyAM hIna-hInatara ema viSamarUpe vaparAyuM che vIrya jemAM evuM yogAtmaka virya pravartavAthI calanAtmaka (AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratA rU5) kriyA hoya che. para-padArthanA grahaNa-mocanarUpa yogAtmaka vIryarUpa kriyA teramA guNaThANe paNa hoya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra A kAraNathI svarUpamAM magna thayelA AtmAone potapotAnA AtmapradezomAM vyApIne rahelA je AtmaguNo che. te guNomAM layalIna thavA rUpe, te te AtmapradezomAM rahelA vIryano sahakAravizeSa maLavAthI guNonI sAthe ekAgratA karavA rUpa vIryapravRtti avazya hoya che. paraMtu sthAnAntaramAM gamanAgamana karavA rUpa vIryanI calanAtmaka kriyA hotI nathI. sAdhaka AtmAonI guNomAM magnatA rUpa vIrya-pravRttinI kriyA hoya che paraMtu sthAnAntara thavA rUpa gamanAgamanAtmaka calanakriyA hotI nathI. kaMIka uMDA vicAro karIe to kriyA be prakAranI hoya che. eka bAdhaka ane bIjI sAdhaka. A banne kriyA abhyattara ane bAhyanA bhedathI be be prakAranI hoya che. kriyA bAdhaka sAdhaka bAhya abhyattara bAhya abhyatara vastusthiti samajavA mATe kalpanAkRta A citra AlekheluM che. tyAM nAmakarmanA udayajanya mana-vacana-kAyAnI je zubha tathA azubha yogAtmaka pravRtti che. te bAhyakriyA kahevAya che. bahArathI jaNAya tevI che. vAcika-kAyika kriyA bIjA loko vaDe joI paNa zakAya che. mATe dekhAtI te kriyA bAWkriyA che ane mohanIyakarmanA udayathI mithyAtva, avirati ane kaSAyanA udayanI paravazatAthI cetanAmAM thayelA pariNAmo (ulaTI buddhibhoganA bhAvo tathA krodhAdi kaSAyo) te abhyantarakriyA kahevAya che. (1) para-padArtha pratyenI abhilASAnA kAraNe parapadArthane levA mATe zArIrikAdi vIryane je protsAhita kare tevI mohAtmaka IcchA, ghelachA, tIvra rAgAdinI pariNati te bAdhaka abhyattarakriyA che. A badhI kriyA AtmasvarUpanI bAdhaka paNa hovA sAthe Antarika pariNatirUpa che. mATe atyaMtara che. tethI bAdhaka abhyattara kriyA kahevAya che. (citrane anusAra naMbara-2) (2) kudevAdi (kudeva-guru ane kudharma)nI sevA karavI, temanA pravacano sAMbhaLavAM, temane AhArAdi ApavA tathA zArIrika sevA-suzruSA karavI te mana-vacana-kAyAnI yogAtmaka kriyA che. mATe bAhya che. tathA mithyAtvAdi-bhAvane poSanArI che. Atma-svarUpane hAni karanAra che. mATe bAdhaka paNa che. Ama kudevAdinI sevA te bAdhaka-bAhyakriyA che. (naMbara-1) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 257 (3) zuddha deva-guru ane dharmanI sevA karavI, paramAtmAnA darzana-vaMdana-pUjana karavAM, vitarAga paramAtmAnAM pravacano sAMbhaLavAM, AvA prakAranI Azravano nirodha karanArI ane saMvarano pariNAma pamADanArI, karmabaMdhane aTakAvanArI, mana-vacana-kAyAnI zubhayogAtmaka kriyA te sAdhaka bAhyakriyA kahevAya che. (citrane anusAra naMbara-3) mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha yoga pravRttino atyanta tyAga, paNa guNonI aMdara ekAgratA-lInatArUpa labdhivIryanI pariNati te sAdhaka abhyantara kriyA kahevAya che. (citrane anusAra naMbara-4) uparokta cAra prakAranI kriyA che. saMkSepamAM - (1) mohanA udayajanya mithyAtva-asaMyama ane kASAyika evA je mAnasika adhyavasAyo te azuddha upayoga. abhyattarabAdhaka kriyA. (2) kudevAdinI sevA-suzruSA te azubha vacanayoga ane kAyayoga. bAhyabAdhaka kriyA. (3) zuddha deva-guru AdinI sevA te zubhayoga. bAhyasAdhaka kriyA. (4) guNAnuyAyI vIryanuM pariNamana te zuddha upayoga. atyaMtarasAdhaka kriyA. nirvikalpakadazA Ave tyAre zamabhAva ane jJAnopayoga vagere guNomAM jyAre AtmA pravartato hoya tyAre vAdhakriyADamAtra = be naMbara ane eka naMbaravALI bAdhaka evI bAhya ane abhyattara ema banne kriyAno abhAva hoya che. tathA sathavAyADamAva: traNa naMbaravALI sAdhaka evI mAtra bAhyakriyAno ja abhAva hoya che. Ama 1-2-3 naMbaranI kriyAno ja abhAva hoya che. paraMtu guNonI aMdara tanmayatAtmaka vIryapravRttirUpa abhyattara sAdhaka kriyA (naMbara-4) hoya ja che. to paNa te zuddha upayogAtmaka abhyantarapravRtti che. tethI karmabaMdhano hetu thato nathI. AvA prakAranI A vIryapravRtti teramA-caudamA guNaThANe tathA siddhadazAmAM hoya che. paraMtu parapadArthane rAgAdithI grahaNa karavA rUpa ane dveSAdithI tyAga karavA rUpa yogAtmaka zubha ke azubha pravRjyAtmaka kriyA hotI nathI. mATe mUlazlokamAM kriyA ra" kriyA hotI nathI ema lakhyuM che. arthAt je sAdhya sAdhavuM hatuM te sAdhya siddha thaI ja gayuM che tyAre bAdhakakriyAno to sarvathA abhAva ja hoya che. paraMtu sAdhakakriyAno paNa abhAva ja hoya che. phakta thayelA guNAtmakasAvyamAM pravartavA rUpa anaMtalabdhivIrya hoya che. karaNavIryAtmaka kriyA have saMbhavatI nathI. dI yogasanyAsatastyAgI, yogAnapyakhilAMstyajet / ityevaM nirguNaM brahma, paroktamupapadyate // 7 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 tyAgASTaka - 8 jJAnasAra gAthArtha :- tyAgI mahAtmA yogasanyAsa nAmanA sAmarthya yogathI (zubha-azubha) sarva yogono paNa tyAga kare che. Ama karavAthI A sAdhaka AtmA (baMdhanA hetubhUta guNothI) nirguNa bane che. Ama sarvajJabhagavaMto kahe che. jJA TIkA :- 'yogasanyAsata'' kRti tyAnI-vAdyAbhyantarasamastaparamAvatyAnI, yogasannyAsataH-yogarodhanataH, AvarjIkaraNAd urdhvamakhilAn- samastAn yogAnvIryaparispandanarUpAn tyajet - ayogI bhavati / iti samastayogarodhena paroktaM parai:utkRSTaiH sarvajJaiH uktaM-niveditam / nirguNaM - yogAdirahitaM sattvarajastamorUpaguNarahitam, brahma-AtmasvarUpamupapadyate-zuddhacinmaya niSpadyate chA - vivecana :- IcchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayoga ema yoga traNa prakArano che. AtmAne mokSanI sAthe joDe te yoga kahevAya che. temAM trIjo sAmarthyayoga je che tenA be uttarabheda che. eka dharmasanyAsayoga ane bIjo yogasanyAsayoga. kSapakazreNimAM AvelA apUrvakaraNathI bAramA guNaThANA sudhI A jIvamAM evuM sAmarthya pragaTe che ke kSAyopazamika bhAvanA kSamA-mArdava-Arjava-saMtoSa Adi dharmono (sAdhakAvasthAnA guNono) paNa A jIva tyAga kare che. zubha nimittAvalaMbIpaNuM tyajI de che ane kSAyikabhAvanA guNo (siddhAvasthAnA guNo) prApta kare che. svAvalaMbI bane che parAnuyAyitA cAlI jAya che ane nirvikalpakadazA prApta thAya che. A AtmA bhedaratnatrayIne tyajIne abhedaratnatrayIrUpa bane che. tyArabAda teramA guNaThANe AvelA A mahAtmA-puruSa aghAtI karmone khapAvavA, te karmonA udayane anusAre pravartatA chatA, bhavyajIvone dezanA ApavA rUpa ane vihArAdi kArya karavA rUpa vacanayoga ane kAyayoganI pravRttivALA hoya che. A zubha yoga paNa AtmapradezonI asthiratA rUpa hovAthI karaNavIrya che ane te (puNyakarma-sAtAvedanIyanA) baMdhano hetu che. jyAM sudhI baMdhahetu pravarte che tyAM sudhI baMdha pravarte ja, ane baMdha pravarte tyAM sudhI mokSa na thAya, te mATe teramA guNaThANAnA aMte aMtarmuhUrta pahelAM sarvajJa bhagavaMto "AvarjitakaraNa" (AvazyakakaraNa-AyojikAkaraNa) kare che.1 tyArabAda (jarUriyAta hoya to kevalIsamuddAta kare che, anyathA kevalIsamuddAta karyA vinA) mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttirUpa je karaNavIrya svarUpa yoga che teno nirodha kare che. 1. mana-vacana-kAyAno zubha vyApAra te AvarjitakaraNa, mokSa prati AtmAne sanmukha karavAnI kriyA te AvarjitakaraNa. kevalIsamuddAta sarve kevalIo kare ja evo niyama nathI. paraMtu AvarjitakaraNa to sarve kevalIo kare ja. mATe AvazyakakaraNa kahevAya che. "mAre have A karavA yogya che" evA prakArano kevalajJAnIno nirNaya te AvarjitakaraNa kahevAya che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 259 manathI anuttaravAsI devo Adine praznonA je uttaro ApatA hatA te manoyoga, vacanayogathI je dharmadezanA ApatA hatA te vacanayoga ane kAyAthI je vihAra-AhAranihArAdi karatA hatA te kAyayoga. Ama A traNe yogane aTakAve-roke-arthAt yoganirodha kare tene "yogasanyAsa" nAmano bIjo sAmarthyayoga kahevAya che. A sAmarthyayoga teramAM guNaThANAnA aMte Ave che. bAhya ane abhyantara ema samasta parabhAvanA tyAgI evA A sarvajJa vItarAga kevalI bhagavAna AvarjitakaraNa karyA pachI AgaLa samasta yogono (vIryanA parispaMdana svarUpa = AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratAno) nirodha kare che. tyAga kare che ane merUparvatanI jevA atyanta sthira-ghanIbhUta banI jAya che. tyAre yoga sanyAsa nAmano sAmarthyayoga pragaTe che. ahIM eka vAta samajavA jevI che ke "para-darzanakAro eTale jainetara-darzanakAro AtmA mokSe jAya tyAre sarvathA nirguNa thAya che Ama kahe che. temanuM kahevuM che ke guNono uccheda thavo te ja mukti che. AtmA guNarahita-nirguNa brahma thAya che. Ama parokta = paradarzanakAro kahe che paraMtu te sAcuM nathI. teno vAstavika artha teo samajyA nathI. guNo ane guNI tAdAbhya saMbaMdhavALA-abheda saMbaMdhavALA (samavAya saMbaMdhavALA) hovAthI kyAreya chuTA paDatA nathI. guNImAMthI jo guNono nAza thAya to to AtmA jaDa banI jAya ane caitanya vinAno jIva hoI ja na zake. te mATe "ninuM vRkSa" kutti pottama = AtmA nirguNa bane che. Ama je paradarzanakAro kahe che te paMktino sAco artha A pramANe che - nir eTale jenAthI karmono baMdha thAya che tevA baMdhanA hetubhUta evA yogAdi guNothI rahita arthAt sattva-rajas ane tamo nAmanA je vikRta guNo che. bAdhaka guNo che tevA guNo vinAno draDha = A AtmA-(AtmAnuM svarUpa) 35 = bane che. sArAMza ke caMdra-sUryanA teja uparanuM bAdhaka vAdaLa jema khasI jAya ane caMdra-sUrya mUla zuddhasvarUpe pragaTa che, tema A AtmAmAMthI karmabaMdha karAve tevA yogAdi je vaibhAvika guNo che. arthAt paradarzananA mate prakRtinA kArya bhUta sattva-rajasa ane tamosvarUpa je vikArI guNo che ke je saMsArarUpI vaDavRkSanuM bIja che teno sarvathA nAza thAya che tenAthI zuddha-nirdoSa-niSkalaMka anaMta anaMta jJAnAdi guNamaya, jevo mUlasvarUpe AtmA che tevo AtmA bane che. vaibhAvika guNo vinAno hovAthI nirguNa ane svAbhAvika anaMta guNovALo hovAthI anaMta guNamaya A AtmA muktadazAmAM bane che. Ama paravatam = para eTale utkRSTa puruSoe arthAt sarvajJa tIrthakara bhagavaMtoe uttam = kaheluM che, nivedana kareluM che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAgASTa6-8 jJAnasAra vikRta guNo vinAno bane che mATe nirguNa paNa zuddha ane svAbhAvika anaMtaguNo vANo jane che. bhATe saMpUrNa guNI jane che. // 7 // 260 yogarodhasvarUpaM ca vastuta iti sAMsargikaguNarahita iti kathanena AtmA sadaiva nirguNaH iti nivArayannAha / vAstavika rIte yoganA nirodhanuM svarUpa sAMsargika guNothI rahita che. Ama kahevA dvArA AtmA haMmezAM nirguNa ja che. AvI mAnyatAnuM nivAraNa karatAM kahe che ke - vastutastu guNaiH pUrNamanantairbhAsate svataH / rUpaM tyaktAtmanaH sAdhornirabhrasya vidhoriva // 8 // gAthArtha :- vAdaLa vinAnA caMdranuM rUpa jema zobhe che tema tajyuM che parabhAvamAM mArApaNuM jeNe evA sAdhaka AtmAnuM rUpa svAbhAvikapaNe ja anaMta guNothI bharapUra bhareluM vAstavikapaNe je raheluM che te zobhe che. dA TIDA :- "vastuta" iti - vastutaH - padArthamUlasvarUpeNa, zuddhaH AtmA svata:svasvabhAvena anantaiH guNaiH pUrNaH bhAsate, samyagjJAnadarzanacAritrataporUpeNa sAdhanapariNamanena anAdisaGgIbhAvaparityAgena svarUpabhAsanaramaNAnubhavanena abhinavakarmAgrahaNasvarUpaikatvatanmaya - dhyAnataH pUrvakarmakSaraNena ayamAtmA zuddhaH sakalapudgalopAdhirahito yadA bhavati, tadA jJAnadarzanacAritravIryAgurulaghu-avyAbAdhAsaGgAmUrtaparamadAnalAbhabhogopabhogAkriyasiddhatvAdyanantaiH svAsaGkhyeyapradezavyApyavyApakaiH guNaiH pUrNaH bhAsate - rAjate ityarthaH / kimiva ? tyaktAtmanaH tyaktaM parabhAve AtmatvaM yena sa tyaktAtmA tasya tyaktAtmanaH, sAdhoH mokSapadasAdhakasya rUpaM nirabhrasya - meghapaTalarahitasya, vidho:candrasya iva rUpaM bhAsate / yathA abhrahInacandrasvarUpaM nirmalaM bhavati, tathA jJAnAvaraNAdyabhrarahitasya zuddhAtmanaH svarUpaM nirmalaM bhavati / kAdavamAM paDelA sphaTikanA goLAnI jema A AtmA padArthanA mUlasvarUpathI atyanta zuddha ane nirmaLa che. potAnA svabhAve ja ananta guNothI pUrNapaNe camake che. mAtra anAdikALathI karmapudgalothI vIMTaLAyelo che. tethI tenuM svarUpa AvRta thayeluM che, paNa naSTa thayeluM nathI. anaMta guNovALo AtmA che ane karmothI AvRta che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 261 samyajJAna, samyagdarzana, sammacAritra ane sabhyatA svarUpa sAdhanAnA baLa vaDe, anAdikALathI saMyogIbhAvane pAmelA karmapudgalo rUpa dravyakarma ane kASAyika pariNAmo rUpa bhAvakarmano tyAga karavA dvArA potAnA zuddha svarUpanuM ja jJAna karavA paDe ane tenI ja ramaNatAno anubhava karavA vaDe navA navA karmonA agrahaNa rUpa saMvarabhAva dvArA potAnA AtmAnA svarUpanI sAthe ja ekatA-tanmayatA prApta karavA rUpa dhyAnathI pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA karavA dvArA A AtmA zuddha-buddha thAya che ane sarva prakAranI paulika upAdhithI rahita jyAre bane che tyAre jJAna, darzana, cAritra, vIrya, agurulaghu, avyAbAdha sukha, asaMgatatA, amUrtatA, paramadAna, paramalAbha, paramabhoga, paramaupabhoga, akriyatva ane siddhatva vagere anaMta guNo ke je guNo potAnA asaMkhyAta AtmapradezomAM vyApIne vyApakapaNe rahelA che. tevA anantaguNo vaDe A AtmA atizaya zobhA pAme che. kAdavamAM paDelA sphaTikanA goLAnI cAre bAju lAgelo kAdava dUra karAye chate jema sphaTikano goLo potAnI svayaM ujvalatAthI camake che tema A AtmA pudgaladravyathI para banyo chato potAnA svAbhAvika ujvala guNo vaDe zobhe che - camake che. granthakArazrI A ja vAta samajAvatAM bIjuM suMdara eka udAharaNa Ape che ke - kimiva = konI jema A AtmA zobhe che? vAdaLanA samUhathI rahita evA caMdramAnuM rUpa svataH ja jema camake che. tema parabhAvamAM potAnApaNuM" jeNe mAnyuM hatuM. AvI khoTI mohAdha mAnyatAne jeNe tyajI dIdhI che tevo arthAt tyAgI che AtmA jeno evA mokSamArganI sAdhanA karanArA sAdhaka AtmAnuM rUpa svayaM guNAtmaka hovAthI paradravyano saMyoga dUra thaye chate vAstavikapaNe jevuM mUlasvarUpa che tevuM akRtrima zuddha mUlasvarUpa camake che - zobhe che. jema abhrasamUhathI rahita evA caMdranuM svarUpa nirmala thAya che tema jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karyorUpI vAdaLathI rahita zuddhAtmAnuM svarUpa svataH ujvaLa ane nirmaLa zobhe che. ___ata eva bAdhakapariNatihetutAM saMtyajya sAdhakatvamavalambya, sAdhakatve'pi vikalparUpAcInApavAdasAdhanAM tyajan, utsargasAdhanAM gRhNan, punaH (tAmeva) tyajan, pUrNaguNAvasthAM zrayan evamanukrameNa tyAgayogyaM tyajan AtmA sakalasaMsargabhAvanirAvaraNena nirmala-niSkalaGka-asaGga-sarvAvaraNarahitaH saccidAnandarUpaH AtmA Atyantika-aikAntika-nirdvandva-niSprayAsa-nirupacaritasukhapUrNo bhavati / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 tyAgASTaka - 8 ataH samyagjJAnabalena heyopAdeyavivecanaM kRtvA samastaheyabhAvatyAgavattayA bhavitavyam / tyAgo hi nirjarAmUlam / parabhAvagrahaNamevAtmAhitam / atastyAgaH karaNIya eva AtmasvarUpAbhilASukaiH // 8 // jJAnasAra A kAraNathI AtmAnA svarUpanI bAdhakapariNatinA je je (mithyAtva-asaMyama-pramAdakaSAyAdi) kAraNo che te kAraNono tyAga karIne sAdhakapariNatinAM je je kAraNo (kSAyopazamika bhAvanA samyaktva-dezavirati-sarvavirati-samyajJAna-kSamA-mArdava-Arjava saMtoSAdi guNo rUpa kAraNo) che tenuM avalaMbana levuM joIe. jema amadAvAdathI muMbaI jato koI puruSa prathama rIkSAnuM sAdhana le che. amadAvAdanuM sTezana AvatAM te rIkSA choDIne TrenanuM AlaMbana le che. muMbaI senTrala AvatAM TrenanuM AlaMbana choDIne TekSInuM AlaMbana le che. ghara AvatAM TekSI paNa choDI de che ane elImITaranuM AlaMbana le che ane potAnA ISTa sthAne pahoMce che. tema sAdhakAvasthAmAM mithyAtvadazAnA tyAgakAle kSAyopazamika bhAvanA guNo svIkAravAnA hoya che. jethI cArathI sAta guNasthAnakanI prApti thAya che. tyArabAda saMkalpa-vikalpavALI kSAyopazamika bhAvanI prathama prApta karelI apavAda sAdhanAno (kAraNa ke kSAyopamika bhAvanA A guNo paNa AtmAnuM zuddha svarUpa nathI. karmanA udaya sApekSa che. mATe kSAyikabhAva pAmavA puratuM ja tenuM AlaMbana lIdhuM che. aMte to te guNo paNa tyajavAnA ja che. mATe tene apavAdasAdhanA kahevAya che. apavAda rUpe A sAdhana levAM paDyAM che, kAyamI nathI, mATe kSAyopazamika bhAvanA guNonI prAptine apavAda sAdhanA kahevAya che. AvA prakAranI A apavAdasAdhanAno) tyAga karato A AtmA AThathI bAra guNasthAnakamAM kSapakazreNimAM ArUDha thayo chato utsargasAdhanAne grahaNa kare che. eTale ekatvavitarkaavicAra nAmanuM zukla dhyAna ane dharmasanyAsa nAmanA sArzvayogane grahaNa kare che. tyArabAda teramA-caudamA guNasthAnake tevA prakAranI utsargasAdhanAno paNa tyAga karato (kAraNa ke kArya siddha na thAya tyAM sudhI ja sAdhana svIkArAya che, kArya siddha thaye chate sAdhana tyajAya ja che. tema ahIM paNa have sAdhanAnI AvazyakatA nathI. mATe utsargasAdhanAno paNa tyAga karato) ane paripUrNa guNamaya avasthAno Azraya karato A AtmA anukrame anukrame AgaLa vadhe che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tyAgASTaka - 8 263 A pramANe jema jema upara uparanuM sTeja Ave tema tema nIce nIcenuM sTeja tyajato ane pachI pachInuM sTeja svIkArato arthAt tyAgayogyane tyajato ane grahaNayogyane grahaNa karato evo A AtmA paudgalika padArthono je saMsargabhAva hato tene saMpUrNapaNe dUra karavA dvArA karma tathA zarIrano paNa tyAga karIne nirmaLa-niSkalaMka-sarvathA para-bhAvanA saMgathI rahita ane sarva prakAranA karmonA AvaraNo vinAno banelo saccidAnaMdamaya thayelo (paripUrNapaNe samyajJAnanA AnaMdathI bharapUra) evo A AtmA Atyantika-ekAntikanirdandra-niSkrayAsa ane nirupacarita sukhavALo thAya che. Atmattika = atyanta sukha, paripUrNa sukha. aikAntika = je prApta thayeluM sukha kyAreya jAya nahIM tevuM sukha. nirvandra = jyAM kevaLa ekaluM sukha ja che, duHkha aMzamAtra paNa sAthe nathI te. niSkrayAsa = je sukha meLavavA mATe koI prayAsa karavo paDato nathI. svAbhAvika nirupacita = je upacAra karAyeluM sukha nathI paNa sukhasvarUpa ja che te. A kAraNathI samyajJAna prApta karIne te jJAnanA bala vaDe heya ane upAdeyano bheda karIne jeTalA heya bhAvo hoya te samasta heyabhAvo pratye tyAgavALA thavuM joIe. heyabhAvone tyajavA mATe udyamazIla thavuM, kAraNa ke heyabhAvono je tyAga che e ja karmonI nirjarA karAvanAruM mUlatattva che. parabhAvanuM grahaNa karavuM e ja AtmAnuM ahita (akalyANa) che ane parabhAvano tyAga e ja Atmahita che. mATe AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavAnI abhilASAvALA AtmAoe to parabhAvanA tyAgano ja niraMtara abhyAsa ane prayatna karavo joIe. e tyAga ja Atmahita karanAra che. para AThamuM tyAgASTaka samApta Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 kriyASTaka - 9 jJAnasAra // atha navamaM kriyASTakam // parabhAvatyAgakaraNameva sAdhakA kriyA, ataH kriyASTakaM nirUpyate / kriyate AtmakartRtvena sA kriyA, kartuH dravyasya pravRttiH / svarUpAbhimukhadarzanajJAnopayogatA jJAnam, svarUpAbhimukhavIryapravRttiH kriyA, evaM jJAnakriyAbhyAM mokSaH / tatra jJAnaM svaparAvabhAsanarUpaM, kriyA svarUparamaNarUpA, tatra cAritravIryaguNaikatvapariNatiH kriyA, sA sAdhakA, atra anAdisaMsAre azuddhakAyikyAdikriyAvyApAraniSpannaH saMsAraH / sa eva vizuddhasamitiguptyAdivinayavaiyAvRttyAdisatkriyAkaraNena nivartate / ataH saMsArakSapaNAya kriyA saMvaranirjarAtmikA karaNIyA / parabhAvano tyAga karavo e ja Atmatattvane sAdhI Ape evI mokSasAdhaka kriyA che. A kAraNathI have kriyASTaka lakhAya che. "AtmA che kartA jemAM evI karAtI je koI sArInarasI pravRtti, tene kriyA kahevAya che. kula cha dravyo che temAM kartAbhUta je dravya che te Atmadravya che. tenI arthAt kartAbhUta evA AtmadravyanI je pravRtti te kriyA kahevAya che. ahIM AtmatattvanuM svarUpa kema pragaTa thAya? tene anusarIne AtmahattvanA svarUpane abhimukha evo darzana ane jJAnano je upayoga te jJAna kahevAya che. ane Atmatattva pragaTa je rIte thAya, te rIte AtmatattvanA svarUpane pragaTa karavA mATe tene abhimukha evI je vIryapravRtti te kriyA kahevAya che. Ama AvA prakAranA jJAna ane kriyA vaDe mokSa thAya che. "zuddha Atmatattva pragaTa kema thAya ? tene anusarIne thatI bodhanI ane vIryanI pravRttine jJAna ane kriyA kahevAya che. jJAnaSyi mokSa:" AvuM vizeSAvazyakabhASyamAM je kahyuM che tyAM paNa jJAna eTale svadravya ane paradravyano bodha thavo te, ane kriyA eTale AtmasvarUpamAM ramaNatA, tyAM paNa cAritraguNa ane vIryaguNanI ekatArUpe je pariNati te mokSasAdhaka kriyA jANavI. athavA cAritraguNamAM ja vIryaguNanI tanmayasvarUpe je pariNati te mokSasAdhaka-kriyA jANavI. anAdi kALathI cAlyA AvatA A saMsAramAM mohabdha evA A jIvanI mohajanya, mohamaya ane mohotpAdaka evI azuddha je kAyikI Adi kriyAno vyApAra che tenAthI ja A saMsAra (janma-maraNanA pherA) utpanna thAya che. ane vizuddha evI pAMca samiti, traNa gupti Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 265 AdinuM pAlana, tathA vinaya, vaiyAvacca vagere samyaguArAdhanA rUpa kriyA karavA dvArA A ja saMsArano vinAza thAya che. A kAraNathI A saMsArano (janma-jarA-mRtyu Adi rUpa saMsArano) kSaya karavA mATe saMvara ane nirjarA rUpa AtmatattvasAdhaka kriyA karavI joIe. temAM nAmAdi cAra nikSepA ane naigamAdi sAta nayo samajAvAya che. nAmasthApanA (kriyA) sugamA, dravyakriyA zuddhA azuddhA ca / tatra zuddhA svarUpAnuyAyiyogapravRttirUpA / azuddhA kAyikyAdivyApArarUpA, bhAvakriyAvIryapravRttirUpA, pudgalAnuyAyi-audArikAdikAyavyApArasanmukhA azuddhA / zuddhA punaH svaguNasvapariNamanatvanimittavIryavyApArarUpA kriyA bhAvakriyA / nAma ane sthApanA kriyA sugama che. koI jIva athavA ajIva padArthanuM "kriyA" evuM nAma pADavuM te nAmakriyA ane kriyAvALI vyaktinuM citra doravuM te sthApanAkriyA. dravyakriyA be prakAranI che eka zuddha ane bIjI azuddha. AtmatattvanuM svarUpa pragaTa thAya e rIte svarUpane abhimukhapaNe "mana-vacana-kAyAnI yogAtmaka je pravRtti" te zuddha drakriyA kahevAya che. tyAM svarUpa pragaTa karavAnuM lakSya che mATe zuddha ane yogAtmaka pravRtti che mATe dravya. karmano baMdha thAya tevI kAyikI Adi paccIsa kriyA karavA rUpa AzrayAtmaka je kriyA te azuddha dravyakriyA, kAraNa ke te kriyAomAM Azrava che, karmano baMdha thAya che mATe azuddha ane yogAtmaka pravRtti che mATe dravyakriyA kahevAya che. bhAvakriyA eTale vIryanI pravRtti, vIryAntarAyakarmanA kSayopazamabhAvathI athavA kSAyikabhAvathI pragaTa thayelA vIryano vaparAza karavo te bhAvakriyA. A bhAvakriyA paNa be prakAranI che - azuddha ane zuddha. tyAM pugaladravyanAM sukha-duHkhone anusaranArI, pudgalanI sAdhanasaMpatti levA-mukavA mATe karAtI dArika-vaikriya Adi zarIrasaMbaMdhI kAyAnA vyApArAtmaka je kriyA te azuddha bhAvakriyA ane AtmAnA guNonI ramaNatAmAM tathA AtmAnA guNonI aMdara ja pariNamana pAmavApaNAnA nimittarUpe karAtI vIryanA vyApArAtmaka je kriyA te zuddha bhAvakriyA jANavI. have sAta nayo samajAvAya che - ___tatra kriyAsaGkalpaH naigamena / saGgraheNa sarve saMsArajIvAH sakriyA uktAH / vyavahAreNa zarIraparyAptyanantaraM kriyA / RjusUtranayena kAryasAdhanArthaM yogapravRttimukhyavIryapariNAmarUpA (di) kriyA / zabdanayena vIryaparispandAtmikA / samabhirUDhanayena guNasAdhanArUpasakalakarttavyavyApArarUpA / evambhUtanayena tattvaikatvavIryatIkSNa Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra tAsAhAyyaguNapariNamanarUpA / atra sAdhakasya sAdhanakriyAyA avasaraH / "nANacaraNeNa mukkho" / tena caraNaguNapravRttisvarUpagrahaNaparabhAvatyAgarUpA kriyA mokSasAdhakA / ato jJAtatattvena tattvasAdhanArthaM samyak kriyA karaNIyA / tdupdeshH(1) nigamanayaH koIpaNa prakAranI kriyA karavAno manamAM saMkalpa karavo te kriyA kahevAya. jemake taMdulIyA matye moTA mAchalAnI kriyA joIne "huM A sthAne houM to eka paNa matsyane javA na dauM" Avo hiMsAtmaka kriyA karyA vinA paNa hiMsAno je saMkalpa karyo te paNa hiMsAnI kriyA thaI. tethI hiMsAno doSa lAgyo. A naigamanayathI kriyA jANavI. (2) saMgrahanaya : sarve paNa saMsArI jIvo zubha athavA azubha ema koIpaNa jAtanI kriyAvALA che. koIpaNa prakAranI bAdhaka athavA sAdhaka kriyAguNavALA che. A saMgrahanayathI kriyA jANavI. 3) vyavahAranaya : zarIraparyApti samApta karyA bAda je zubhAzubha kriyA thAya che te lokabhogya hovAthI vyavahAranayathI kriyA jANavI. vigrahagatimAM tathA zarIraparyApti pUrI kare te pahelA mana-vacana ane audArikAdi zarIranA kAyayogo nathI tethI te kAle taijasa-kArpaNa kAyayogajanya kriyA hovA chatAM paNa te lokabhogya kriyA na hovAthI zarIraparyApti pachI thatI kriyA te vyavahAranayathI kriyA jANavI. Rju sutranaya : koI paNa kAryane siddha karavA mATe vartamAnakAle mukhyapaNe mana-vacana ane kAyAnA yoganI pravRtti jemAM pravarte che tevI vIryanI pariNatirUpa (vIryanA pariNamana rU5) je kriyA te kriyA kahevAya che. ahIM vartamAnakAle pravartatI kriyA lIdhI che mATe RjusUtranaya (koI koI pratamAM "rUpari" ema mAri paNa zabda che.) paraMtu kriyAnA vizeSaNarUpe kyAMka "pA" zabda paNa che. (jo Adi zabda laIe to Adi zabdathI AvI bIjI pravRtti paNa jANI levI). zabdanaya : vIryAntarAya karmanA kSayopazamabhAva ane kSAyikabhAvathI pragaTa thayelA vIryanuM AtmapradezomAM parispandana thavA rUpa je kriyA te kriyA kahevAya che. (ahIM bhAvakriyAnI pradhAnatA karI che. yoganI gauNatA karI che.) samabhirUDhanayaH AtmAnA zuddha guNonI sAdhanA karavA rUpa sakala kartavya karavApaNe pravartatuM vIrya te kriyA kahevAya che. (pa) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 (7) evaMbhUtanaya : zuddha AtmatattvanI sAthe ekatA karavA svarUpe mana-vacana-kAyAnA yogothI nirapekSapaNe Atmagata labdhivIryanI atyanta sUkSma rIte sahAyatApUrvaka guNomAM ja pariNamana pAmavA rUpa je kriyA te kriyA kahevAya. A nayathI siddhAvasthAnI ane ayogI avasthAnI guNomAM ja ramaNatA karavA rUpa vaparAtA labdhivIryanI je kriyA te kriyA kahI che. ahIM sAdhaka avasthAmAM vartatA apunarbandhakathI prAraMbhIne kSINamoha guNaThANA sudhInA jIvanI AtmAnA guNone pragaTa karavA mATenI sAdhanAkALe karAtI je kriyA te kriyA samajavAsamajAvavAno A avasara che. (bAdhaka avasthAnI kriyA anAdinA abhyAsathI sahajapaNe AvI ja jAya che ane siddha avasthAnI kevalajJAnAdi guNonA upayogAtmaka je sAdhyakriyA che. te samajAvavAnI hotI nathI mATe sAdhanA avasthAnI kriyA A aSTakamAM samajAvAya che.) kAraNa ke vizeSAvazyaka bhASya Adi mahAgraMthomAM "jJAna ane kriyA vaDe mokSa" thAya che ema kahela che. (vizeSa Ava. gAthA naM. 3) nA vizvariyArdi movo . | te kAraNathI cAritrAtmaka AtmaguNonI pravRttimaya sva-svarUpane grahaNa karavAnI ane parabhAvane tyAga karavAnI je kriyA te ja kriyA mokSane ApanArI bane che. A kAraNathI jANyuM che Atmatattva jeNe evA AtmAe te zuddha Atmatattvane prApta karavA mATe sAdhanabhUta evI guNone grahaNa karavAnI ane parabhAvane tajavAnI kriyA avazya karavI joIe. tethI kSAyika bhAvanA te te guNonI prApti jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI jJAnAcArAdi paMca AcArapAlananI kriyA avazya karavI joIe. te mATe ja zAstrakAra maharSio A pramANe upadeza Ape che - kSAyikasamyaktvaM yAvad nirantaraM niHzaGkAdyaSTadarzanAcArasevanA, kevalajJAnaM yAvat kAlavinayAdijJAnAcAratA, nirantaraM yathAkhyAtacAritrAdarvAk cAritrAcArasevanA, paramazukladhyAnaM yAvat tapaHAcArasevanA, sarvasaMvaraM yAvad vIryAcArasAdhanA'vazyambhAvA (sAdhanA'vazyambhAvinI), na hi paJcAcAramantareNa mokSaniSpattiH / darzanAddhi svaguNAnAM pravRttiH kriyA darzanAdiguNavizuddhyarthaM "sannimittamavalambya pravartanaM AcAraH" guNapUrNatAniSpatteH arvAk AcaraNA karaNIyA / AcaraNAto guNaniSpattirbhavatyeva / pUrNaguNAnAM tu AcaraNA paropakArAyeti siddham / ata eva 3tte - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 kriyASTaka - 9 jJAnasAra vivecana :- kSAyika samyakatvanI prApti na thAya tyAM sudhI A jIve "nissakianiSaMkhi" padavALI "nANaMmi" sUtranI gAthAmAM kahelA ATha prakAranA darzanAcAranuM pAlana karavAnI kriyA avazya karavI joIe, kAraNa ke kSAyopathamika bhAvanuM samyakatva hovAthI aticAro lAgavAno saMbhava che. tethI aticAro dUra karavA darzanAcAranuM pAlana Avazyaka (1) paramAtmAnA vacanomAM zaMkA na karavI te prathama darzanAcAra. (2) anya matane jANavAnI ke sAMbhaLavAnI IcchA na karavI te bIjo darzanAcAra. (3) sAdhu-sAdhvIjI upara durgachA na karavI te trIjo darzanAcAra. (4) amUDha (amohAlpa) deSTivALA banavuM te cotho darzanAcAra. (5) guNInA guNonI anumodanA karavI te pAMcamo darzanAcAra. (6) jainadharma pAmelA jIvone vadhAre vadhAre sthira karavA te chaTTo darzanAcAra. (7) sAdharmika puruSo pratye vAtsalyabhAva rAkhavo te sAtamo darzanAcAra. (8) jainadarzananI prabhAvanA karavI te AThamo darzanAcAra. A darzanAcAranA ATha AcAro che. tenuM pAlana Avazyaka che. jo upara kahyA pramANe pravartana karavAmAM na Ave ane ajANatAM paNa viruddha vartana thaI jAya athavA koInI parAdhInatAthI jANatAM chatAM koI doSa sevavo paDe to tene darzanAcAranA ATha aticAro kahevAya che. evI ja rIte kSAyikabhAvanuM jJAna (arthAt kevalajJAna-kevaladarzana) na thAya tyAM sudhI eTale ke bAramA guNaThANAnA aMta sudhI varte viUTNa vahumA e padavALI nAraMmi sUtranI gAthAmAM kahelA ATha prakAranA jJAnAcAranuM pAlana karavAnI kriyA avazya karavI joIe. kAraNa ke kSAyopathamika bhAvanuM jJAna hovAthI aticAro (doSo) lAgavAno saMbhava che. tethI tevA aticAro dUra karavA mATe jJAnAcAranA ATha AcAronuM pAlana Avazyaka che. (1) bhaNavAne mATe zAstrokta je yogya kAla hoya te yogya kAle bhaNavuM. (2) guru ane pustaka Adino vinaya sAcavavA pUrvaka bhaNavuM. (3) guru, pustaka ane jJAnAdi pratye hArdika bahumAna rAkhIne bhaNavuM. (4) upadhAnatapa-yogolAhanAdi dharmakriyA karavA pUrvaka bhaNavuM. (5) bhaNAvanAra Adine gopavyA vinA bhaNavuM. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 (6) sUtronA vyaMjano : akSaro-zabdo atyanta spaSTa bolavA. (7) sUtronA artho yathArtha vicAravA-manamAM dhAravA. (8) sUtronA zabdo tathA artho barAbara joDavA. 269 evI ja rIte bAramA guNaThANe prApta thatA yathAkhyAta cAritranI prApti jyAM sudhI na thAya tyAM sudhI (dasamA guNaThANA sudhI) nirantara (satata) cAritrAcAranuM pAlana karavuM. pAMca samiti ane traNa gupti ema ATha prakAranA cAritrAcAranA pAlananI yathArtha kriyA karavI. tathA parama evuM zukladhyAna jyAM sudhI prApta na thAya tyAM sudhI tapAcAranuM pAlana karavuM anivArya che. zarIra pratyenI ane AhArAdi paradravya pratyenI rAgAdi svarUpa mohadazAnA tyAganuM cha prakArano bAhya tapa parama sAdhana che ane abhyantaratapa kASAyika pariNatinA tyAganuM parama sAdhana che. zukladhyAnanA prathamanA be pAyA pUrvadharane hoya che ane chellA be pAyA kevalI bhagavaMtane hoya che. tathA sarvasaMvarabhAvanI prAptivALI ayogiguNasthAnakanI prApti na thAya tyAM sudhI vIryAcAranuM pAlana Avazyaka che. (1) potAnA labdhivIryane gopavyA vinA dharmadezanAdi anuSThAnomAM vIryanuM phoravavuM. (2) zAstramAM kahyuM hoya te rIte sAvadhAnI pUrvaka vIryanuM phoravavuM. (3) potAnI zaktine anusAre vIryanuM phoravavuM. upara kahelA paMcAcAranA pAlana vinA kSayopazamabhAvamAMthI kSAyikabhAvanI prApti thatI nathI. ane kSAyikabhAvanI prApti karyA vinA mokSa thato nathI. darzanaguNathI (vItarAga paramAtmAnA vacano pratyenI apratima zraddhAthI) AtmAnA bIjA guNomAM pravRtti vadhe che. jo zraddhAguNa hoya to te vItarAga prabhunAM zAstro bhaNavAnuM mana thAya eTale jJAna vadhe, temaNe kahyA pramANe vartavAnA bhAva jAge tethI cAritra, tapa ane vIrya vadhe, ema AtmaguNonI pravRtti vadhe che. AtmaguNonI pravRtti e ja kriyA che. Ama paMcAcAranA pAlana rUpa A kriyA darzanAdi AtmaguNonI nirmaLatA mATe jarUrI che. guNonI vRddhi ane zuddhi kevI rIte thAya ? tenAM nimittonuM AlaMbana laIne guNomAM je pravartana karavuM tene ja AcAra kahevAya che. mATe A paMcAcAranA pAlanasvarUpa kriyA guNonI pUrNatAnI prApti mATe che. arthAt kSAyikabhAvanI prApti mATe che. tethI kSAyikabhAvanI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 27) kriyASTaka - 9 prApti (eTale ke guNonI pUrNatAnI prApti) thAya tenI pUrvakAlamAM A paMcAcAranI AcaraNA (paMcAcAranA pAlananI kriyA) avazya karavI joIe. AvA prakAranI AcaraNAthI guNonuM prAgaTya avazya thAya ja che. kSAyikabhAvanA guNo pragaTa thayA pachI eTale ke pUrNaguNonI prApti thayA bAda guNaprApti mATe ke guNavRddhi mATe ke guNonI zuddhi mATe kriyA karavAnI rahetI nathI. mAtra paropakAra karavA mATe ja yathocita AcaraNA hoya che. potAne to pUrNa-guNaniSpatti thaI ja gaI che. mATe svaguNanI prApti mATe have kriyA saMbhavatI nathI. paropakAra mATe ja pravRtti kare che. A kAraNathI ja kahevAya che ke - jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo bhavAmbhodheH, paraM tArayituM kSamaH // 1 // gAthArtha - jJAnI, kriyAmAM tatpara, zAnta, bhAvita che AtmA jeno, jItI che Indriyo jeNe evo AtmA svayaM pote saMsAra samudrathI tarelo che ane parane tAravAne samartha che. ll1il TIkA :- "jJAnI kriyApara" rUtti, jJAnI yathArthatattvasvarUpavivothI, e kriya= sAdhanakAraNAnuyAyiyogapravRttirUpA, svaguNAnuyAyivIryapravRttirUpA, tasyAM tatparaHudyataH, punaH zAntaH-kaSAyatAparahitaH, bhAvitAtmA-bhAvitaH zuddhasvarUparamaNamayaH AtmA yasya saH bhAvitAtmA, jitendriyaH-parAjitendriyavyApAraH, bhavAmbhodheH= bhavasamudrAt svayaM tIrNaH-pAraMgataH, param-Azritam, upadezadAnAdinA tArayituM kSamaH -samartho bhavati / yo hi samyagdarzanajJAnacAritrapariNataH AtmArAmI AtmavizrAmI AtmAnubhavamagnaH sa svayaM saMsArAt nivRttaH tatsevanAparAn nistArayati / vivecana :- je AtmA "jJAnI" che eTale ke vItarAga sarvajJa bhagavaMtoe zAstromAM je vastunuM svarUpa jema kahyuM che tathA je vastunuM svarUpa vAstavika jevuM che tevo yathArtha tattvano bodha jeNe prApta karyo che te jJAnI AtmA, jyAre "kriyAmAM tatpara" hoya eTale ke muktinA sAdhanabhUta tathA asAdhAraNa kAraNabhUta evA samyagdarzana-samyajJAna ane sammacAritranI zuddhi-vRddhi thAya tevI, tene anusaranArI mana, vacana ane kAyAnI yogapravRtti rUpa zubhakriyAvALo je AtmA che te AtmA kriyApara kahevAya che tathA AtmAnA jJAnAdi guNone anusaranArI (guNonI zuddhi ane vRddhi kare tevI) AtmAnA vIryanI pravRtti svarUpa je Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 271 zubhakriyA che te kriyA karavAmAM je tatpara-udyamazIla che. tenuM nAma kriyApara, arthAt kriyAmAM tatpara. tathA "zAnta" eTale ke krodha-mAna-mAyA ane lobha ema cAre prakAranA kaSAyonA tApa vinAno je AtmA che rAga-dveSAdi vikArI bhAvo jenA zAnta thaI gayA che arthAt jenA vikArI bhAvo cAlyA gayA che tevA prakArano je AtmA te zAnta. tathA "bhAvitAtmA' bhAvita eTale susaMskArothI vAsita arthAt AtmAnA zuddha svarUpamAM-ratnatrayImAM ja ramaNatA karanAro evo je AtmA te bhAvitAtmA-saMskArothI vAsitAtmA, tathA "jitendriya" pAMce IndriyonA viSayonA vyApArano jeNe parAbhava karyo che tevo AtmA, rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane zabda A pAMca IndriyonA viSayo che tenA 23 uttarabheda che. Ama pAMca athavA trevIsa viSayo anukula maLe to rAga nahIM karanAro ane pratikula maLe to dveSa nahIM karanAro evo je AtmA te jitendriya AtmA, viSayone anubhave kharA, viSayone seve kharA, paNa rAgAdi na kare te. AvA prakAranA vizeSaNavALo arthAt jJAnI, kriyAtatpara, zAnta, bhAvitAtmA ane jitendriya je AtmA che te ja AtmA A bhavasAgarathI svayaM pote tare che. arthAt pArane pAme che. ane parane-potAnA Azraye AvanArA ziSyavargAdine upadeza-hitazikSA ane mArga jaNAvavA vagere dvArA A saMsArasamudrathI tAravAne zaktimAna che sArAMza ke je AtmA pote samyagdarzana-samyajJAna ane samyakcAritranA bhAvamAM pariNata thayo che, AtmAmAM ja ramanAro che, AtmatattvamAM vizrAnti karanAro che. AtmAnA zuddhasvarUpanI ja raTaNatAvALo che, temAM ja magna che. Avo uttama je AtmA che te ja AtmA pote svayaM A saMsArathI nivRtta thAya che, sAMsArika vAsanAothI rahita bane che zuddha-buddha thAya che, saMsAra-samudra tarIne muktipada pAme che ane temanI sevAmAM tatpara evA ziSyavargane ane bhaktavargane paNa tevA prakAranA guNo ApavA dvArA A saMsAra-sAgarathI tAre che. AvA mahAtmA puruSa ja saMvega-nirveda Adi uttamottama pariNAmavALA thayA chatA vairAgyabhAvathI atyanta vAsita thaIne saMsAra tare che ane sevakone paNa tevo ja upadeza ApavA dvArA tAranArA bane che. atra dravyajJAnaM-bhAvanArahitaM vacanavyApAramanovikalparUpaM saMvedanajJAnaM yAvat, tacca bhAvajJAnaM tattvAnubhavarUpopayogasya kAraNam, dravyakriyA yogavyApArAtmikA, sA'pi bhAvakriyAyA: svaguNAnuyAyisvaguNapravRttirUpAyAH kAraNam, atra "jJAnasya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra 272 phalaM viratiH " tena jJAnaM viratikAraNam / uktaJca tattvArthaTIkAyAM "darzanajJAne cAritrasya kAraNaM, cAritraM mokSakAraNam" / uttarAdhyayane nAdaMsaNissa nANaM, nANeNa vinA na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mukkho, natthi amukkhassa nivvANaM // 30 // (uttarAdhyayana-adhyayana 28 gAthA-30) ato jJAnaM kriyAyuktaM hitAya, naikamevetyAha- // 1 // ahIM jJAna paNa be prakAranuM hoya che ane kriyA paNa be prakAranI hoya che dravyajJAna ane bhAvajJAna evI ja rIte dravyakriyA ane bhAvakriyA. dravyajJAna e bhAvajJAnanuM kAraNa bane che ane dravyakriyA e bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. je jJAna vacanonA vyApArAtmaka che eTale samajavA ane samajAvavAnA viSayavALuM che tathA mananA vikalpavALuM che eTale ke mAnasika ciMtana-mananavALuM che. AvA prakAranA vacanavyavahAra ane mananA vyavahAravALuM anubhavAtmaka je jJAna hoya paraMtu bhAvajJAnarahita hoya eTale Atma-sparzI na hoya, zAstra sArAM AvaDe, sArAM bhaNe, sArAM bhaNAve, sAruM ciMtana-manana kare paNa mohane toDIne AtmaguNonI prAptine abhimukha na thAya, te jJAnane dravyajJAna kahevAya che. AvA prakAranuM A dravyajJAna e bhAvajJAnanuM kAraNa bane che. bhAvajJAnanuM lakSya rAkhIne varte to kALAntare te dravyajJAnathI bhAvajJAnanI prApti thAya che. Atmatattvano anubhava thavA rUpa je upayoga Atmaka jJAna te bhAvajJAna kahevAya che. mohano nAza karatAM karatAM A ja dravyajJAna bhAvajJAna svarUpe pariNAma pAme che. mana-vacana-kAyA saMbaMdhI yogonA vyApArAtmaka-dhArmika anuSThAno AcaravA rUpa je kriyA che te dravyakriyA kahevAya che. te paNa bhAvakriyAnuM lakSya hoya to kALAntare bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. potAnA AtmAnA guNone anusaranArI (zuddhi-vRddhi karanArI) potAnA guNonI aMdara pravRtti karavA rUpa je kriyA che te bhAvakriyA kahevAya che athavA potAnA guNone anusaravA svarUpa pravRtti karavI te bhAvakriyA kahevAya che. A dravyakriyA bhAvakriyAnuM kAraNa bane che. eTaluM ja nahIM paNa je dravyakriyA bhAvakriyAnuM kAraNa bane tevI dravyakriyAne ja nizcayanayathI dravyakriyA kahevAya che. tattva jema jema samajAtuM jAya che, AtmatattvanuM jema jema bhAna thatuM jAya che, tema tema heya-upAdeyano vivega jAgRta thatAM, heyano tyAga ane upAdeyano Adara e rUpa kriyA jIvanamAM Ave ja che. tethI jJAna e kriyAnuM kAraNa bane che. tethI zAstramAM kahyuM che ke "jJAnanuM phaLa virati che" jJAna dvArA heya-upAdeyano viveka Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 273 pragaTa thatAM heyano tyAga ApoApa thAya che tethI e viratinuM kAraNa bane che. tattvArthasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke - "darzana ane jJAna e cAritranuM kAraNa che ane cAritra e mokSanuM kAraNa che." uttarAdhyayana sUtramAM paNa aThyAvIsamA adhyayananI trIsamI gAthAmAM kahyuM che ke - "adanI AtmAne (samyagdarzana vinAnA AtmAne) samyajJAna thatuM nathI, samyajJAna vinAnA AtmAmAM cAritranA guNo AvatA nathI ane cAritra saMbaMdhI guNa vinAnA jIvano mokSa thato nathI tathA muktinI prApti vinAnA jIvana nirvANa saMbhavatuM nathI." A kAraNathI sammakriyAthI yukta evuM je jJAna che te ja hitakAraka che paNa kriyA vinAnuM ekaluM jJAnamAtra hitakAraka thatuM nathI - te mATe graMthakArazrI have kahe che ke - kriyAvirahitaM hanta, jJAnamAtramanarthakam / gatiM vinA pathajJo'pi, nApnoti puramIpsitam // 2 // gAthArtha :- kriyA vinAnuM kevala ekaluM jJAna (abhimAnAdi karAvavA dvArA) anarthaka bane che. mArgane jANanAro mANasa paNa gamana kriyA vinA ISTa nagarane pAmI zakato nathI. rA. TIkA :- "jiyavirahita runta" ti, virahita-kriyA sAthanapravRttirUpA, tayA virahitaM jJAnamAtraM-saMvedanajJAnam, anarthakaM-na mokSarUpakAryasAdhakam / tatra dRSTAntaH-pathajJo'pi-mArgajJAtApi, gatiM vinA-caraNavihArakriyAM vinA IpsitaM-icchitaM puraM-nagaraM nApnoti-na prApnoti, caraNacaGkrameNaiva IpsitanagaraprAptiH iti "nArI muvAvo'' kRti vavanAn ! saNNANanANovagae mahesI, aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / aNuttare NANadhare jasaMsI, obhAsai sUrie vaMtalikkhe // 23 // (zrI uttarAdhyayanasUtra adhyayana-21, gAthA-23) //ro. vivecana :- kriyAvirahita eTale kriyA vinAnuM je jJAna te anarthaka che arthAt muktidAyaka banatuM nathI. ahIM kriyA te samajavI ke je muktinA sAdhanarUpa ratnatrayI che temAM satata pravRtti karavI. arthAt samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra svarUpa je muktinAM sAdhano che, te guNonI zuddhi ane vRddhi vadhAre vadhAre kema thAya? e mATenI je pravRtti karavI tene samyakriyA kahevAya che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 kriyASTaka - 9 jJAnasAra AvA prakAranI kriyA vinAnuM kevala ekaluM zAstrIya jJAnamAtra arthAt zAstronA arthonuM saMvedana (anubhava) thavA rUpa jJAnamAtra anarthaka che. anarthaka eTale ke zubhayoga hovAthI puNya baMdha karAvavA dvArA svargasukha ApanAra kadAca bane, paNa mukti rUpa je kArya sAdhavuM che tenuM sAdhaka banatuM nathI. mukti ApanAra banatuM nathI. A bAbatamAM graMthakArazrI suMdara daSTAnta kahe che ke - pathajJa evo puruSa arthAt eka gAmathI bIje gAma javAno rasto barAbara jANanAro puruSa paNa gatikriyA karyA vinA-gamanAgamana karavA rUpa caraNanI kriyA karyA vinA ISTanagaranI prApti karI zakato nathI, bhojananA jJAnavALo puruSa paNa bhojananI kriyA karyA vinA sudhAzAnti karI zakato nathI, dhaMdhAno jANakAra puruSa paNa dhaMdhAnI kriyA karyA vinA dhanaprApti karI zakato nathI. ItyAdi aneka udAharaNa ahIM jANavAM. mATe ja maharSi puruSoe "jJAna ane cAritra ema bane guNo vaDe mokSa thAya" ema kahela che. uttarAdhyayana sUtranA 21mA adhyayananI 23 mI gAthAmAM kahyuM che ke - "samyajJAnAtmaka evuM je jJAna che tenAthI yukta evA maharSi puruSano AtmA anupama evA dharmasaMcayane karIne anupama evA jJAnane (kevalajJAnane) dhAraNa karanArA banyA chatA (arthAta kevalI thaIne) je dharmadezanA karanArA bane che te AkAzanI aMdara prakAzamAna thatA evA sUryanI jema camake che, zobhe che." merA punarUdeva draDhayanAda - vaLI te ja vAta atizaya deDha karatAM kahe che - svAnukUlAM kriyAM kAle, jJAnapUrNo'pyapekSate / pradIpaH svaprakAzo'pi, tailapUrtyAdikaM yathA // 3 // gAthArtha - jJAnathI paripUrNa AtmA paNa avasare avasare potAne anukUla (sAdhyane sAdhI Ape tevI) kriyAnI apekSA rAkhe che. jema pradIpa pote svayaM prakAzamAna hovA chatAM paNa telanI pUrti Adi kriyAnI apekSA avazya rAkhe ja che. I TIkA :- "svAnumati" jJAnapUufpa vAvivecanaviziSToSi, ne avasare kAryasAdhanakSaNe svAnukUlAM-tatkAryakaraNarUpAM kriyAmapekSate, tattvajJAnI samyagjJAnI prathamaM saMvarakAryaruciH dezaviratisarvaviratigrahaNarUpAM kriyAmAzrayati / punaH cAritrayukto'pi tattvajJAnI kevalajJAnakAryaniSpAdanarasikaH zukladhyAnAroharUpAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 275 kriyAmAzrayati, kevalajJAnI sarvasaMvarapUrNAnandakAryAvasare yogarodharUpAM kriyAM karoti ! ata evocyate- jJAnI kriyAmapekSate, evaM tadarthameva AvazyakakaraNaM munInAm / vivecana :- koI paNa jJAnI puruSa bhale jJAnathI paripUrNa hoya Atmatattva ane paratattvane samajavAmAM-samajAvavAmAM tathA teno bheda karavAmAM bhale atizaya vicakSaNa hoya to paNa yogya yogya avasare eTale ke je kAle je kArya sAdhavAno avasara hoya te kAle te kArya sAdhavAne anukULa te te kAryanA karaNa rUpe rahelI (asAdhAraNa kAraNa svarUpe rahelI) kriyAne karavAnI apekSA avazya rAkhe ja che. jo kAryasAdhaka kriyA kare to ja kAryanI siddhi thAya che. jJAnamAtrathI kAryasiddhi thatI nathI. tattvajJAnI evo avirata samyagdaSTi AtmA samyajJAnI banyo chato mArAmAM baMdhAtAM karmo kema aTake ? Ama saMvarabhAvanI rUcivALo banyo chato abhakSyatyAga, anaMtakAyatyAga, abrahmatyAga, rAtribhojanatyAga ItyAdi rUpe prathama dezaviratinI kriyA ane tyArabAda sarva saMsAratyAga, paMcamahAvratapAlana, pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana e rUpe sarvaviratinI kriyA karavAno Azraya kare ja che. AvI kriyA karato chato te AtmA anukrame pAMcamA, chaThThA, sAtamA guNaThANe ArUDha thAya che. chaThThA-sAtamA guNaThANe AvelA ane cAritraguNathI yukta evA munipuruSo kSapakazreNI prApta karavA mATe AzAvicayAdi dharmadhyAnAdinI kriyAno ane kSapakazreNImAM ArUDha thayelA mahAtmA puruSo kevalajJAnanI prAptimAM rasika thayA chatA zukladhyAnanA ArohaNanI kriyAno avazya Azraya kare che. zukladhyAnanI kriyA karatA karatA te munipuruSa bAramA guNaThANe ghanaghAtI karmo khapAvIne kevalajJAna prApta karavA svarUpa nija kAryane siddha kare che. mATe tyAM paNa jJAnI hovA chatAM kriyAnI apekSA rahe ja che. teramA guNaThANe pahoMcelA-ghanaghAtI karmonA kSayavALA evA kevalI bhagavaMto paNa (1) sarvasaMvarabhAva prApta karavA mATe, (2) sAtAvedanIyakarmano baMdha aTakAvavA mATe, (3) sarvathA anAzravabhAva prApta karavA mATe, (4) yogajanya AtmapradezonI caMcaLatA-asthiratA aTakAvavA mATe tathA (5) AtmAnI saMpUrNa zuddhadazAnuM pUrNa AnaMdarUpa kArya siddha karavA mATe yogano nirodha karavAnI kriyA avazya kare che. A kAraNathI ja kahevAya che ke jJAnI AtmA paNa tevA tevA avasare te te kArya karavA mATe tene tene anukUla arthAt kAryasAdhaka kriyA karavAnI avazya apekSA rAkhe che. Ama hovAthI jJAnI evA paNa munione AvazyakakriyA te te kArya mATe avazya hoya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 jJAnasAra tatra dRSTAntaH- yathA pradIpaH svaprakAzo'pi tailapUrtyAdikAM kriyAmapekSate, evaM samyagjJAnI api kriyAraGgI bhavati / kriyA hi vIryazuddhihetuH / azuddhavIryavihitAzravaH saMsarati saMsAre / sa eva guNisevanaguNaprAgbhAvodyataH saMvarIbhavati / karmapradezagrahaNaM yogaiH / yogAH vIryaprabhavAH / tena yogAH paramAtmavandanasvAdhyAyAdhyayanAdiyojitAH na karmagrahaNAya bhavanti / yogAnAM satpravRttiH kriyA iti // 3 // 276 A bAbatamAM zAstrakAra bhagavaMta suMdara eka udAharaNa kahe che - jema dIpaka svayaM pote ja prakAza ApavAnA svabhAvavALo che. prakAzakatA e dIpakanuM svarUpa che. chatAM paNa telanuM pUravuM ane Adi zabdathI vATanuM tathA koDIyAnuM hovApaNuM vagere kriyAnI te dIpaka paNa avazya apekSA rAkhe ja che. A ja pramANe samyajJAnI AtmA paNa te te guNasthAnakane ucita kriyA karavAno utsAhI hoya, ane tevI sAnukuLa kriyA kare, to ja te jIvane uparanA guNasthAnakanI prApti thAya che. dharmakriyA e vIryanI (pravRttinI) zuddhatAno hetu che. anAdikALathI A jIve potAne prApta thayelA vIryano upayoga mithyAtva, avirati, rAga-dveSa ane kASAyika pariNatimAM ja karyo che. tenA kAraNe A vIryapravRtti karmonA AzravanuM ja kAraNa banelI che. mATe te vIryapravRtti azubha ja thaI che. A rIte azuddha vIryapravRtti dvArA karyA che ghaNA ghaNA Azravo jeNe evo A jIva saMsAramAM rakhaDyo che, rakhaDe che ane ghaNA ghaNA du:khanuM bhAjana banyo che ane bane che. te ja A jIva jyAre guNI mahAtmA puruSonI sevAmAM tatpara bane che ane tenA dvArA potAnA guNono prAgbhAva (AvirbhAva-pragaTatA) karavAmAM udyamazIla bane che tyAre Azravane rokIne saMvarabhAvavALo thAya che. mana-vacana-kAyA dvArA pravartamAna evuM je vIrya (karaNavIrya) che tene yoga kahevAya che. kAraNa ke "yoga-joDavuM" A AtmAne karmabaMdhanI sAthe je joDe tene mana, vacana ane kAyAno yoga kahevAya che. tethI AvA yoga dvArA to karyagrahaNa ja thAya che. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke hrAyavAmana:rma yoga:, sa Azrava:, zubha: puNyasya, anuma: pApasya (61, 2, 3, 4) AvA prakAranA A mAnasika, vAcika ane kAyika yogo labdhivIryathI utpanna thAya che. vIryAntarAyakarmanA kSayopazamathI athavA kSayathI pragaTa thayeluM je vIrya che te ja vIrya mana-vacana-kAyAnA AlaMbane caMcaLatA rUpe jyAre vaparAya tyAre tene karmabaMdhanA hetubhUta yoga kahevAya che. athavA karaNavIrya paNa kahevAya che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 277 sAmAnyathI A yogo karyagrahaNa karAve che. karmabaMdhanA hetu che. ekathI tera guNaThANA sudhI yoga zubha hoya to puNyano ane azubha hoya to pApano baMdha karAve che. paraMtu jo te yoga paramAtmAne vaMdanakriyA karavAmAM, svAdhyAya ane adhyayana Adi kriyA karavAmAM vaparAyo hoya to karyagrahaNa mATe samartha banato nathI. arthAt karma grahaNa to karAve ja che, paraMtu AtmAne pIDA Ape tevAM athavA AtmA sAthe jhAjho TAIma rahe tevAM dIrghasthitirasavALAM karma baMdhAtAM nathI. tethI baMdhAya to paNa na baMdhAyA tulya gaNAya che. athavA baMdha karatAM nirjarA vadhAre karAve che. mATe AvA prakAranA yogonI je A satyavRtti che tene ja kriyA kahevAya che. A bAhyabhAvaM puraskRtya, ye kriyAM vyavahArataH / vadane kavalakSepaM, vinA te tRptikAGkSiNaH // 4 // gAthArtha :- je loko "kriyA" e to bAhyabhAva che. Azravahetu che, vyavahAra mAtra ja che, evuM svIkArI kriyAno niSedha kare che, teo mukhamAM kavalakSepa karyA vinA tRpti IcchanArA che. ll TIkA :- "vIdyamAvati' vAmAvaM-vIhatvam, puraskRtya-maphatya, nara: asevitagurucaraNAH vyavahArataH kriyAM niSedhayanti "kiM bAhyakriyAkaraNena ?" ityuktvA kriyodyamaM mandayanti, te narAH vadane-mukhe kavalakSepaM vinA tRptikAGkSiNa:tRptivAJchakA iti // 4 // | vivecana : - "kriyA" e to mana, vacana, kAyAnA yogo che. yogo te te Azravo che. karmabaMdhanAM kAraNo che. pachI bhale te zubha hoya ke azubha hoya, paNa aMte to karmabaMdha ja karAve che. AtmapradezonI asthiratA che, caMcaLatA che. mATe "bAhyabhAva" che, vibhAva che. te to tyajavA yogya ja gaNAya, mATe kriyA karavA jevI nathI. Ama kriyA e bAhyabhAva che. AvA prakArano tarka AgaLa karIne arthAt te tarkane pradhAna karIne, gurujInA caraNakamala jeNe sevyAM nathI evA arthAt guru pAsethI sAcuM tattvajJAna jeoe prApta karyuM nathI ane svachaMdapaNe jeo potAnI buddhinA ghoDA ja doDAve che tevA je manuSyo kriyA karavAno niSedha kare che "bAhya kriyA karavAnI zuM jarUra che?" Ama kahIne kriyAne uDAve che. kriyA karavAnA udyamane-utsAhane maMda kare che te manuSyo mukhamAM kavalakSepa karyA vinA bhojana karyAnI tRpti IcchanArA jevA che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 kriyASTaka - 9 jJAnasAra thALImAM pIrasAyeluM bhojana hoya, bhojanamAM kaI kaI vastu AvI che ? keTalA pramANamAM AvI che ? kevA masAlAvALI che ? ItyAdinuM jJAna barAbara hoya to paNa te bhojanane koLIyA dvArA mukhamAM nAkhavAnI ane mukhamAM nAkhyA pachI cAvavAnI kriyA jo na karIe to kSudhA zAnta thayAnI tRpti jema thatI nathI. tema ahIM paNa jJAna hovA chatAM paNa jo kriyA na hoya to karmakSaya rUpa sAdhya siddha thatuM nathI. tethI je loko kriyAno niSedha kare che te loko mukhamAM kavalakSepa karyA vinA tRpti IcchanArA mUrkha manuSyo jevA che. te tRpti jema zakya nathI tema A paNa zakya nathI. jA guNavadbahumAnAdernityasmRtyA ca satkriyA / jAtaM na pAtayed bhAvamajAtaM janayedapi // 5 // gAthArtha :- guNI AtmAonI bahumAnAdi kriyA karavAthI ane pUrve grahaNa karelAM vrata-niyamAdinuM nitya smaraNa karavAnI kriyA karavAthI AtmAmAM pragaTa thayela saMvega-nirvedAtmaka uttamabhAva patana pAmato nathI ane Avo pariNAma na utpanna thayo hoya to utpanna thAya che. pA TIkA - "TUMvadumAnAti', sIvanajJAnavAritrakSamAmAvArnavaadigunnvntH, teSAM bahumAnaM, svato'dhikaguNavatAM bahumAnaM, AdizabdAt doSapazcAttApaH pApadurgaJchA'ticArAlocanaM devagurusAdharmikabhaktiH uttaraguNArohaNAdikaM sarvaM grAhyam / ca-punaH nityasmRtiH pUrvagRhItavratasmaraNam, abhinavapratyAkhyAna-sAmAyikacaturviMzatistava-guruvandana-pratikramaNa-kAyotsarga-pratyAkhyAnAdInAM nityasmRtyA satkriyA bhavati / atra gAthA zrIharibhadrapUjyaiH viMzatikAyAm vivecana :- guNI puruSonAM bahumAnAdi karavAM ane lIdhelAM vratonuM nityasmaraNa karavuM te sankriyA kahevAya che, samyagdarzana-samyajJAna-samyaphacAritra-kSamA-mArdavatA (namratA)ArjavatA (saraLatA) ItyAdi guNo je je mahAtmA puruSomAM vikasyA hoya che te te mahAtmApuruSonAM bahumAna karavAM - haiyAmAM ahobhAva rAkhavo - potAnA karatAM adhika guNavALA je je AtmAo hoya teonAM bahumAna karavAM, hRdayamAM temanA tarapha pUjyabhAva rAkhavo, te sankriyA jANavI. mUla zlokamAM vaidumAna = padamAM je madri zabda che tenAthI potAnA doSano pazcAttApa karavo, pAponI durgachA karavI, lAgelA aticAronI AlocanA karavI, deva-guru ane sAdharmikonI bhakti karavI, uttaraguNa upara ArohaNa karavuM - samyakatva Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 279 hoya to aNuvrato levAM ane aNuvrato hoya to mahAvrato levAM te uttaraguNa upara ArohaNa karyuM kahevAya che. Ama guNomAM vRddhi karavI ItyAdi sarve samyak kriyA kahevAya che ema jANavuM. tathA = eTale vaLI pUrvakAlamAM guru Adi upakArI puruSonI samIpe grahaNa karelAM vratonuM vAraMvAra smaraNa karavuM, jenAthI vratapAlanamAM utsAha vadhe - niraticAratA Ave tathA navAM navAM adhika paccakkhANa karavAM, sAmAyika karavuM, caturvizatistava gAvuM (logassa Adi bolavA), gurujIne vaMdana karavuM, lAgelA doSonuM pratikramaNa karavuM, kAyotsarga karavo ane paccakkhANa Adi cha Avazyaka je je karyAM hoya tenuM nitya smaraNa karavuM, je kaMI na karyuM hoya te karavA jevuM che. huM kyAre karuM ? evI bhAvanA bhAvavI ane je kaMI karyuM hoya tenuM nityasmaraNa karIne anumodanA karavI, te sarve samyakriyA kahevAya che. jema jIvanamAM jJAna AdaraNIya che tema AvA prakAranI samyakriyA paNa AdaraNIya che. A bAbatamAM pUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe viMzativiMzikAmAM kahyuM che ke - tamhA NiccasattIe, bahumANeNaM ca ahigayaguNiM / paDivakkhadugaMchAe, pariNaiyAloyaNatthaM ca // 36 // titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe ya / uttaraguNasaddhAe ya, ettha sayA hoI jaiyavvaM // 37 // evamasaMto vi imo jAyai, jAovi na paDai i / tA ettha buddhimayA, apamAo hoi kAyavvo // 38 // (paMcAzakaprakaraNa-1 gAthA-36-37-38 tathA zrAvakadharmaviMzikA gAthA-8-9-10, zrAvakaprajJapti gAthA-104-105-109, zrAvakadharmavidhi gAthA-106-107-108) suhapariNAmo niccaM causaraNagamAI AyaraM jIvo / kusalapayaDIu baMdhai, baddhAo suhANubaMdhAo // 59 // (causaraNapayannA gAthA-59) tethI sarvakAle dharmAnuSThAnonuM niraMtara smaraNa karavuM, adhikRta (prastuta) je guNo che (samyaktva-aNuvrata tathA mahAvratAtmaka je guNo che) te guNovALA guNIpuruSo pratye sadA atizaya bahumAnavALA thavuM, tenA pratipakSI doSo upara durgaMchA karavI (mithyAtva-asaMyama ane kASAyikabhAvonI niraMtara durgachA-niMdA-garha karavI.) tathA mithyAtva-asaMyama ane Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 kiyASTaka - 9 jJAnasAra kASAyika pariNAmo vipAka ApavAmAM dAruNa phalavALA che ane samyakatva, aNuvrata tathA mahAvrata paramArthasiddhinAM kAraNo che. Ama doSa tathA guNonA pariNAmanuM (vipAkanuM) paryAlocana karavuM. tIrthaMkara paramAtmAnI bhakti karavI. susAdhujananI sevA karavI. uttaraguNonI abhilASA karavI. (samyakatva hoya to dezaviratinI IcchA karavI ane dezavirati hoya to sarvaviratinI IcchA karavI) ItyAdi dharmakriyA karavAmAM haMmezAM udyamazIla rahevuM. Ama karavAthI potAnA AtmAmAM samyaktvapariNAma athavA viratino pariNAma jo utpanna thayelo na hoya to utpanna thAya che ane jo te pariNAma utpanna thayelo hoya to vadhAre vizuddha thAya che paraMtu kyAreya paDato nathI. tethI buddhizALI AtmAe A viSayamAM nitya apramAdI thavuM. AvA prakAranI samyakriyAmAM sadA lIna banavuM. uttama pariNAmavALo ane nitya catu zaraNa Adine (catu zaraNa-duSkRtagartAsukRtAnumodanAne) Acarato jIva puNyaprakRtione bAMdhe che ane bAMdhelI puNyaprakRtione vadhAre tIvra zubharasabaMdhavALI kare che. (causaraNapayanA gAthA-59) ityAdikriyAjAtamutpannaM bhAvaM samyagjJAnAdisaMveganirvedalakSaNaM na pAtayet / api ca na jAtaM dharmadhyAnazukladhyAnAdikaM bhAvamajAtamapi-anutpannamapi janaye= niSpAdayet / zreNika-kRSNAdInAM guNibahumAnena, mRgAvatyAH pazcAttApena, AlocanenAtimuktanirgranthasya, gurubhaktyA caNDarudraziSyasya, ityAdyanekavAcaMyamAnAM paramAnandaniSpattiH zrUyate Agame // 5 // upara kahelI dharmakriyAono samUha-guNIonuM bahumAna, doSono pastAvo, pAponI durgachA, aticAronI AlocanA, devaguru ane sAdharmikanI bhakti, adhika guNo upara ArohaNa, ItyAdi dharmakriyAono samUha ApaNA AtmAmAM utpanna thayelA evA samyajJAnAdi saMveganA pariNAma ane nirvedanA pariNAmane paDavA deto nathI. paNa vadhAre vadhAre sthira kare che. tathA A AtmAmAM dharmadhyAna ane zukladhyAna Adi je viziSTa bhAvo na janmyA hoya tevA bhAvone utpanna paNa kare che. ane utpanna thayelAnI vRddhi paNa kare che. A rIte A kriyAmArga jIvane svasaMpatti prApta karAvavAmAM ghaNo ja upakAraka che. zreNika mahArAjA ane kRSNa mahArAjAnuM jo kalyANa thayuM hoya to guNI evA paramAtmA zrI mahAvIra prabhu Adi upara ane paramAtmA zrI neminAtha prabhu Adi upara hArdika je ghaNuM ja bahumAna hatuM tenAthI thayuM che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 281 mRgAvatInuM kalyANa potAnA thayelA doSonA pazcAttApathI thayuM che. paramAtmA zrI mahAvIra prabhunI dharmadezanA sAMbhaLavA mRgAvatIjI temanA guruNIjI zrI caMdanabALAjInI sAthe gayelAM. tyAM caMdra-sUrya mUlavimAne vaMdanA karavA AvelA, tenA mUlavimAnano atizaya prakAza hovA chatAM samaya thaI gayo che evo khyAla caMdanabALAjIne AvI gayo paNa mRgAvatIjIne A khyAla na Avyo. jethI caMdanabALAjI samaya thayo jANIne uThI gayAM ane potAnA sthAne AvI gayAM. jyAre mRgAvatIjI dharmadezanA sAMbhaLavAmAM lIna thaI gayAM. jyAre sUrya-caMdra cAlyA gayA pachI moDuM thavAthI gabharAyelAM evA mRgAvatIjI hAMphaLAMhAMphaLAM thayelAM turata potAnA sthAne AvyAM, rAtrie gurujIe Thapako Apyo, "strI jAtie ekalA svasthAnathI bahAra rahevuM te zobhAspada nathI." A ThapakAthI potAnI thayelI bhUlano vAraMvAra pazcAttApa karyo, "mArI bhUla thaI che huM vAraMvAra khamAvuM chuM" Avo hArdika bhAva AvatAM pazcAttApa mAtrathI karmo khapAvyAM ane te ja rAtrimAM kevalajJAna prApta karyuM. kevo saraLa AtmA ? A jagyAe jo jIva vakraprakRtivALo hoya ane potAno bacAva karavo hoya to karI zake che ke huM khoTA bhAvathI tyAM rokAI na hatI, paNa prabhunI dharmadezanA sAMbhaLavA rokAI hatI, vaLI caMdra-sUrya mUlavimAne AvyA hatA eTale samaya vItI gayo che evo khyAla na Avyo eTale AvavAmAM moDuM thayuM che. vaLI tame jJAnI hatAM tamane samaya thaI gayAnI khabara paDI gaI, eTale uThIne AvI gayAM to mane jarAka IzAro karyo hota to huM paNa uThI jAta, mArI bhUla nathI paNa tame mane IzAro na karyo e tamArI bhUla che. mane Thapako zuM kAma Apo cho ? AvA AvA koIpaNa bacAva karavA hoya to thaI zakatA hatA. paNa A AtmAe koI bacAva karyo ja nathI. kevala potAnI bhUla svIkArIne satata pazcAttApa karyo, jenAthI kevalajJAnI banyAM. - "aImuttA" munine pUrve karelI aplAyanI virAdhanAnI AlocanA karavAthI ghanaghAtI karmono nAza thavAthI kevalajJAnanI prApti thaI. nAnA bAlamuni hovAthI bIjA bALako pANImAM aneka prakAranI ramata karatA hatA. teonI sAthe bAlasvabhAvanA kAraNe pANImAM pAtarAne hoDI rUpe banAvIne tarAvavAnuM kAma karavAnI ramata A bAlamuni karatA hatA, bIjo koI dUSita bhAva na hato, kevala bAlasvabhAva mAtra hato. chatAM gurujI zrI gautamasvAmIjI joI gayA ane Thapako Apyo, makAnamAM AvIne aplAyanI virAdhanAnI vAraMvAra karelI AlocanA ane tevA ucca koTinA bhAvathI AlocanAnI kriyA karI ke jethI te aImuttA muni kevalI banyA. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kriyASTaka - 9 jJAnasAra evI ja rIte caMDarUdrAcAryanA ziSyane gurunI bhaktithI ghanaghAtI karmono nAza thayo ane kevalajJAnanI prApti thaI. A ziSya gurune potAnA khabhA upara uMcakIne vihAra karatA hatA, paNa bhUmi ghaNA ja khADA-TekarAvALI hovAthI paga uMcA-nIcA paDatA hatA. tethI khabhA upara beThelA gurujI gusse thatA hatA. mAthAmAM dAMDAnA ghA mAratA hatA. chatAM guru pratyenI atizaya bhakti hRdayamAM hovAthI badhuM ja sahana karatA A ziSya ghaNA ja samatAbhAvamAM rahyA ane gurunI bhaktine ja hRdayamAM vicArI, jethI guru gussAmAM ane ziSya samabhAvamAM varyA, ziSya karmo khapAvyAM ane kevalajJAna prApta karyuM. pachI pazcAttApathI gurue paNa karma khapAvyAM. A pramANe aneka muni mahAtmAone AvA prakAranI samyaka kriyAthI "paramAnandanI prApti thayelI che ema AgamazAstromAM saMbhaLAya che. pA. kSAyopazamike bhAve, yA kriyA kriyate tayA / patitasyApi tadbhAvapravRddhirjAyate punaH // 6 // gAthArtha :- kSAyopathamikabhAvamAM je dharmakriyA karAya che te kriyA vaDe guNothI patita thayelA AtmAne paNa pharIthI te guNonI vizeSa vRddhi thAya che. llii TIkA :- "sAyopazama ti", varitrAnupAvIrthakSayapAne nAte thI kriya vandananamanAdikA kriyate, tayA kriyayA patitasyApi-guNaparAGmukhasyApi jIvasya punaH tadbhAvapravRddhiH-samyagjJAnAdiguNabhAvapravRddhiH jAyate / uktaJca - khaovasamigabhAve, daDhajattakayaM suhaM aNuDhANaM / parivaDiyaM pi hu jAyai, puNovi tabbhAvavuDDhikaraM // 34 // (jJIzokaraVT-rU-24) vivecana :-cAritramohanIya karmano kSayopazama thaye chate sAMsArika sukho upara rAga ane duHkho uparano dveSa ocho thAya che. ane vairAgyabhAvanI vRddhi thaye chate jIvamAM kSAyopathamikabhAvanuM cAritra Ave che. je dezavirati-sarvaviratirUpa be prakAranuM che. tenA uttarabhedo asaMkhya che. tathA viryAntarAyakarmanA kSayopazamathI AtmAmAM viryanI prApti (prAdurbhAva) thAya che. A rIte kSayopazamabhAvathI prApta thayeluM vIrya jyAre cAritramohanIya karmanA kSayopazamathI prApta thayelA cAritraguNane anusaranAruM bane che. eTale ke tyAga-tapavairAgya-saMvega-nirveda Adi guNone anusaranAruM vIrya bane che tyAre vaMdana-namana-pUjana Adi Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 283 rUpa je koI dharmakriyA karAya che. te dharmakriyA vaDe patita thayelA jIvano paNa eTale ke guNothI parAkrukha thayelA jIvano paNa pharIthI uddhAra thAya che. AvA prakAranA mohanA kSayopazama pUrvaka karAyelI dharmakriyAthI guNarahita thayelA jIvamAM paNa pharIthI te te guNonI prakRSTa prakAre vRddhi thAya che. kriyAnA abhyAsathI pariNAmanI dhArA palaTAvAthI samyajJAna-samyagdarzana-samyakcAritra tathA kSamA-mArdavatA-ArjavatA ItyAdi aneka prakAranA guNonI vRddhi thAya che. paMcAzakaprakaraNanA trIjA paMcAzakanI gAthA 24mAM kahyuM che ke - "mohanA kSayopazamabhAvapUrvaka dRDha prayatna vizeSathI karAyeluM zubha anuSThAna paDI gayelA jIvane paNa pharIthI te te guNAtmaka bhAvanI vRddhi karanAruM bane che. jIvane urdvArohaNa karAvanAruM bane che. audayikabhAve'pi kriyA bhavati, sA na tAdRgguNavRddhikarI, audayikIkriyA ca uccairgotrasubhagAdeyayazonAmakarmodayena, antarAyodayena uccairgotrodayena ca tapa:zrutAvi-tAma: prajJApanAsUtrata: jJeya kRti (prajJApanAsUtra, pa6-23, sUtra-26) / jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-darzanamoha - cAritramohAntarAyakSayopazamataH zuddhadharmaprAgbhAvArthaM yA kriyA kriyate, sA AtmaguNaprakAzakarI bhavati // 6 // mohanIyakarmanA udayamAM paNa A jIva dvArA tevA prakAranI dharmakriyA karAya che paraMtu te dharmakriyA tevA prakAranA guNonI vRddhi karanArI banatI nathI. jemake "vinayaratne udayana rAjAnI hatyA karavAnA AzayathI dveSa mohanIyanA udayathI saMyama lIdho, evI uMcA prakAranI dharmakriyA karI ke jethI gurujI tenA vizvAsamAM AvyA ane avasara maLatAM ja hatyAnuM kArya karyuM, A audiyakabhAve karAyelI dharmakriyA guNa karanArI to na thaI paNa vadhAre nukazAna karanArI thaI. agnizarmAe guNasena uparanA dveSathI AjIvana AhAratyAga karIne utkaTa tapaHkriyA karI. abhavya jIvo devanAM sukhonI IcchA AdinA kAraNe saMyama le che. utkaTa dharmakriyA kare che tenAthI puNyabaMdha karIne nava traiveyaka sudhI paNa jAya che. A saghaLI auyikabhAvanI (mohanA udayavALI) dharmakriyA jANavI. je tAranArI nathI paNa DubADanArI che. AvA prakAranI audayikabhAvanI (rAgathI karAyelI ke dveSathI) karAyelI dharmakriyA uccagotra, saubhAgya, ATheya ane yaza nAmakarmanA udayakAle thAya che. uccagotramAM utpanna thayA hoya to tevA prakAranA puNyodayathI dharmakriyAdino lAbha paNa thAya che dharmakriyA karavAnI sAnukULatA maLI jAya che. tathA saubhAgyAdi puNyakarmano udaya hoya to tevA prakAranAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 kriyASTaka - 9 jJAnasAra anukULa kSetra-kALAdino yoga maLatAM dharmakriyA thAya che. paraMtu te kAle rAga athavA dveSa ema mohano udaya tIvra hovAthI mohathI A kriyA karAya che athavA mohanI puSTi-vRddhi mATe paNa A kriyA karAya che. tethI tevI kriyA te dravyakriyA che. antarAyakarmanA udayathI ane uccagotranA udayathI tapa ane zrutAdi ATha prakArano jIvane lAbha thAya che. evuM pannavaNA sUtramAM kaheluM che. tyAM RSabhadeva prabhune eka varSa sudhI (tera mAsa sudhI) aMtarAya karmanA udayathI zuddha AhAranI prApti na thaI, tethI varSItapa thayo. DhaMDhaNamunine aMtarAyakarmanA udayathI zuddha AhAranI aprApti thaI tethI tapano lAbha thayo. tapakriyA thaI. Ama AhArAdi viSayaka aMtarAya karmanA udayathI tapakriyA thAya tyAre mohanIyakarmano kSayopazama hoya to te bhAvatapa ane agnizarmAnI jema mohanIyano udaya hoya to te dravyatapa kahevAya che. tathA uccagotranA udayathI jAti-kula-baLa-rUpa-tapa-zruta-lAbha ane aizvaryanI prApti thAya che ema pannavaNA sUtramAM kaheluM che. tethI uccagotra karmanA udayane AzrayI audayikabhAve paNa tapa-zruta AdinA lAbhanI kriyA thAya che. te pannavaNA sUtrano pATha A pramANe che - uccAgottassa NaM bhaMte ! kammassa jIveNaM pucchA, goyamA ! uccAgottassa kammassa jIveNaM baddhassa jAva aTThavihe aNubhAve paNNatte, taM jahA- jAtivisiTThayA 2, viTTiyA r, vaviTTiyA rU, rUvisiyA 4, tarvAsiyA, suyavisiyA 6, lAbhavisiTThayA 7, issariyavisiTTayA 8, jaM vedeti poggalaM vA poggale vA poggalapariNAmaM vA vIsasA vA poggalANaM pariNAmaM tesiM vA uda nAva aviSe anumAve padmatte / (pannavaNA sUtra pada-23, sUtra-21) tapa-zruta-sAmAyika-pratikramaNa-pUjA-dAnAdi dharmakriyAnI prAptimAM uccagotrakarmano udaya paNa kAraNa che. uccakula-uccakSetra-Aryadeza Adi bhAvo puNyodayathI maLe che ane temAM jIvanI dRSTi badalAya to dharmakriyAnI prApti paNa thAya che. eTale ke uccagotranA udayathI prApta thayela tapa, zruta Adi rUpa dharmakriyAmAM jo mohanIyano udaya bhaLe to te dravyakriyA kahevAya che. ane mohanIyano udaya na bhaLe to te bhAvakriyA kahevAya che. tathA jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-mohanIya ane aMtarAya karmanA kSayopazamathI saMsAra uparano rAga moLo paDavAthI paNa dharmakriyA karAya che. athavA sattAmAM rahelA zuddha dharmano prAdurbhAva karavA mATe paNa dharmakriyA karAya che. te dharmakriyA AtmAnA guNono prakAza karanArI che. ghAtIkarmonA kSAyopazamikabhAvathI karAtI dharmakriyA AtmAnA guNono ughADa karanArI che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 285 mohanIyanA udayathI thatA rAga ane dveSathI karAtI dharmakriyA puNyabaMdha karAve paNa saMsAranI rakhaDapaTTI ghaTADanArI banatI nathI. paraMtu paribhramaNa vadhAranArI bane che. mATe te dravyakriyA kahevAya che. gAdI punareva sarjayati = pharIthI te ja vAta vadhu deDha kare che. guNavRddhayai tataH kuryAt, kriyAmaskhalanAya vA / ekaM tu saMyamasthAnaM, jinAnAmavatiSThate // 7 // gAthArtha :- A kAraNathI prApta thayelA guNonI vRddhi mATe tathA prApta guNothI alita na thaI javAya te mATe kSAyopathamika bhAvanI dharmakriyA karavI joIe, kAraNa ke eka ja saMyamasthAna hoya evuM to kevalIbhagavaMtone ja bane che. IIchA TIkA - "TUMvRddha ti', tA-svadharmaprabhAvahetutvat sipravRtti t ! vimartham ? TUvRdma-TUT: jJAnodaya:, teSAM vRddhi, ta, guNaprollAsArthamiti / na hyAhArAdipaJcadazasaJjAnimittam / punaH askhalanAyaapratipAtAya, kriyArahitaH sAdhakatve'vasthAtumazaktaH, yato vIryasya cApalyaM, tacca kriyAvataH satkriyAniyaktaM pratipAtAya na bhavati / anyathA cAnAdipravattipravattaH skhalanAya bhavati / kriyayottarottarasthAnArohaNaJca zrUyate Agame / tathA ca ekamapratipAtisaMyamasthAnaM jinAnAM kSAyikajJAnacAritravatAmekaM pUrNasvarUpaikatvarUpaM sthAnamavatiSThate nAnyasya / vivecana :- kriyA eTale sampravRtti, paMcAcAranuM pAlana, arthAt ratnatrayInI sAdhanA, te dharmakriyA AtmAnA anaMtaguNAtmaka dharmano AvirbhAva (pragaTIkaraNa) karavAno hetu hovAthI avazya karavI joIe. prazna :- AvI satyavRtti zA mATe karavI joIe ? karavAnuM prayojana zuM? uttara :- sabhyajJAna, samyagdarzana ane samyakSyAritra svarUpa AtmAnA je zuddha guNo che, te guNonI vRddhi mATe satyavRtti svarUpa kriyA karavI joIe, AtmAnA mohanAzaka evA samyaguNonA vikAsa mATe satyavRtti rUpa kriyA karavI joIe. je dharmakriyA AhArAdi paMdara mohanI saMjJAnuM nimitta nathI banatI te dharmakriyA avazya AcaravI joIe. jJAnAdi guNonI vRddhi thAya mATe dharmakriyA karavI joIe. A eka kAraNa dharmakriyA karavAnuM samajAvyuM. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 kriyASTaka - 9 jJAnasAra tathA bIjuM kAraNa e che ke prApta thayelA guNothI AtmA patana na pAme te mATe eTale ke apratipAta mATe paNa satyavRttirUpa dharmakriyA karavI joIe. satyavRtti rUpa dharmakriyAnA AlaMbana vinAno jIva AtmAnI sAdhaka avasthAmAM TakI zakavAne asamartha bane che. kAraNa ke prApta thayelI vIryazakti capalatAvALI hoya che eTale ke caMcaLa hoya che. zubhakriyA na hoya to tevI vIryazakti turata ja azubhakriyA karavA lAge che. svAdhyAya, satsaMga ane vyAkhyAnazravaNa Adi jo uttama dharma anuSThAna na hoya to A jIva turata ja artha-kAmanI kathAmAM joDAI jAya che. uttama vicAro manamAM na lAvIe to pAMca IndriyonA sukha-duHkhanA vicAro anAdi-abhyAsanA kAraNe AvI ja jAya che. tethI satyavRttirUpakriyAvALA AtmAnuM te vIrya mana-vacana ane kAyA dvArA samyagrakriyAmAM jo joDAyuM hoya to AtmAnuM nIce patana thavA detuM nathI. paNa AvI samyaga kriyA dvArA uttarottara adhika guNasthAnako upara jIvanuM ArohaNa thAya che evuM AgamamAM saMbhaLAya che. ekathI dasa guNaThANAvALA chadmastha jIvo mohanIyanA udayavALA ane ekathI bAra guNaThANAvALA chadmastha jIvo jJAnAvaraNIyAdinA udayavALA hovAthI AtmAnA adhyavasAyasthAno (pariNAmanI dhArA) caDatI-paDatI hoya che. ArohaNanAM nimittonuM avalaMbana le to pariNAmanI dhArA vRddhi pAme che ane avarohaNanAM nimittonuM A jIva jo AlaMbana le to pariNAmanI dhArA hAni pAme che. asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa adhyavasAya sthAno hoya che. tethI pariNAmanI dhArAne paDatI rokavA ane caDatI karavA sapravRttinuM AlaMbana rAkhavuM joIe. jo eka ja adhyavasAya sthAnaka hota to satyavRttinI jarUra na raheta. paNa kyAreya patana na pAme tevuM eka ja adhyavasAya sthAnaka to kSAyikajJAna ane kSAyika cAritraguNavALA (kevalajJAna-kevaladarzana ane yathAkhyAta cAritravALA) jinone-vItarAga bhagavaMtone ja hoya che. je adhyavasAya sthAna AtmAnA zuddha ane pUrNa svarUpanI ekatAvALuM che. AvA prakAranuM A adhyavasAya sthAna to kevalIne ja saMbhave che anyane saMbhavatuM nathI. tethI zubha pravRttinuM nimitta jo na hoya to kSapakazreNI upara ArUDha jIvo tathA kevalI bhagavaMto vinAnA anya jIvonuM patana thavAno saMbhava che. mATe anya jIvonuM patana na thaI jAya, caDatI ja rahe tathA dinapratidina guNonI vRddhi ja thAya te mATe uttama AtmAoe avazya samravRtti rUpa kriyA karavI joIe. ___ ataH sAdhakenAbhinavaguNavRddhayarthaM kriyA karaNIyA / ata eva vanaM nivasanti nirgranthAH / caityayAtrAdyarthaM gacchanti nandIzvarAdiSu, kAyotsargayanti zarIram, AkuJcanti Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 vigrahaM vIrAsanena, saMlekhayantyanazanotsukAH, gRhNanti parihAravizuddhi - jinakalpAdyabhi pravyUham gAgA A kAraNathI AtmatattvanI sAdhanA karanAra sAdhake potAnA AtmAmAM navA navA guNonI vRddhi mATe dharmakriyA karavI joIe. A kAraNathI samyak kriyAnA paripAlana mATe ja nirpranthamunio vanamAM vase che. caityonI yAtrA Adi karavA mATe labdhidhArI munio naMdIzvarAdi dvIpomAM (kuMDala, rUcaka Adi dvIpomAM) jAya che. bIjA koI munio sammetazikhara vagere tIrtho upara paNa jAya che. potAnA zarIrane zakya banI zake teTaluM kAussagganI kAryavAhImAM ja rAkhe che. vIrAsana vagere Asano vaDe potAnA zarIrane saMkocI rAkhe che. anazana karavAne utsuka banelA munio potAnA AtmAmAM bAhyabhAvonI saMlekhanA kare che ane avasara Ave tyAre parihAravizuddhicAritra athavA jinakalpa athavA bhaktaparIzA, IMginImaraNa ane pAdapopagamana-maraNa ItyAdi karavAnA manoratho seve che tathA tevA prakAranA uMcA bhAvonI prApti mATe aneka prakAranA abhigrahonuM Ayojana kare che. jJA atha viSAdyanuSThAnAdUSitA, na tu sAnuSThAnA / sAnuSThAnA hi kriyA bhavahetureva / tena yA kriyA sAdhanahetu:, sA eva kartavyA iti tAmevAha - 287 viSa-gara ane ananuSThAnanA dUSaNathI adUSita evI je dharmakriyA che te ja karavA yogya che. paNa sAnuSThAnakriyA (eTale ke A traNa dUSaNavALI je dharmakriyA che te kartavya nathI. kAraNa ke sAnuSThAna kriyA bhavano ja hetu bane che. tethI je dharmakriyA AtmatattvanI sAdhanAno hetu bane che te ja kriyA kartavya che. mATe tene ja jaNAve che - vaco'nuSThAnato'saGgA, kriyA saGgatimaGgati / jJeyaM jJAnakriyA'bheda-bhUmirAnandapicchalA // 8 // yata: gAthArtha :- vacanAnuSThAnathI asaMgAnuSThAna rUpa dharmakriyAnI prApti thAya che A vAta saMgatine pAme che ane te asaMgAnuSThAnavALI je kriyA che te ja jJAna ane kriyA abhedabhAva vALI che tathA svAbhAvika evA pUrNa AnaMdathI bharelI A kriyA che. TA TIkA :- vaSonuSThAnata kRti', vacanamardavAsA, tavanuyAyinI kriyA dharmadetu: / prazAntacittena gabhIrabhAvenaivAdRtA sA saphalA kriyA ca / aGgAravRSTeH sahasA na ceSTA, nAsaGgadoSaikaguNaprakarSA // 1 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyASTaka - 9 viSagarAnyonyAnuSThAnatyAgena zrImadvItarAgavAkyAnusArataH utsargApavAdasApekSarUpA kriyA vacanAnuSThAnakriyAkaraNataH asaGgakriyAsaGgatiM saMyogitAmaGgati= prApnoti / vacanakriyAvAn anukrameNAsaGgakriyAmeti nirvikalpaniSprayAsarUpAM kriyAM prApnoti / sA eva-asaGgakriyA eva jJAnakriyA, evamabhedabhUmiH jJeyA / asaGgakriyA bhAvakriyA zuddhopayogazuddhavIryollAsatAdAtmyatAM dadhAti / jJAnavIryaikatvaM jJAnakriyA'bhedaH ityanena yAvad guNapUrNatA na tAvat niranuSThAnA kriyA karaNIyA / 288 jJAnasAra vivecana :- vacanAnuSThAnavALI dharmakriyA karmanirjarAnuM kAraNa bane che. ahIM vacana eTale arihaMta paramAtmAnI AjJAnuM pAlana samajavuM. te vacanone anusAre karAtI dharmakriyA e AtmAmAM dharmaprAptino hetu bane che. zAstramAM kahyuM che ke - "prazAntacittapUrvaka ane gaMbhIra bhAvapUrvaka ja karAyelI kriyA saphaLa thAya che. paraMtu aMgArAnI vRSTithI ke sahasAbhAve = anupayogadazAthI karAyelI kriyA phaLa ApanArI banatI nathI athavA eka ja guNanA prakarSa bhAvavALI AsaMgakriyA paNa upakAraka karanArI thatI nathI.1 A bhavamAM sukho kema maLe ? tenuM lakSya rAkhIne karAyelI dharmakriyA te viSAnuSThAna kahevAya che. parabhavamAM Indra-cakravartI ke rAjA thAuM ItyAdi vicAro karIne parabhavanA sukhonI IcchAthI karAtI dharmakriyA te garAnuSThAna kahevAya che. tathA upayogazUnyapaNe bAlabhAve je dharmakriyA karAya te anyonyAnuSThAna athavA ananuSThAna kahevAya che. A traNe prakAranAM anuSThAno mohadazApUrvakanAM hovAthI karmanirjarAnuM kAraNa banatAM nathI paNa bhavahetu ja bane che tethI tevA prakAranI mohadazAvALA bhAvano tyAga karavA jevo che. mATe viSa-gara ane anyonya anuSThAna tajIne zrI vItarAga paramAtmAe kahelAM vacanavAkyone anusarIne karAtI utsarga tathA apavAdanI sApekSatApUrvakanI je dharmakriyA che te vacanAnuSThAna kriyA kahevAya che. AvI kriyA karavAthI kALAntare A jIvane "asaMgakriyAno" saMga ApanAra bane che eTale ke A vacanAnuSThAnanI kriyA A jIvane thoDA ja kALamAM asaMga anuSThAna nAmanA carama anuSThAnano melApa karAve che. 1. koIpaNa eka dharmakriyA karatA hoIe tyAre bIjI dharmakriyAmAM citta rAkhIe tene aMgAravRSTi doSa kahevAya, je kriyA karatA hoIe temAM upayoga na rAkhIe ane zUnyamanaskapaNe karIe te sahasAdoSa kahevAya, athavA ananuSThAna doSa kahevAya, tathA je kriyA karatA hoya tene ja kevala guNaprakarSavALI mAnIne te kriyA upara ja atizaya rAgavALA banIne te kriyAmAM pravartIe te AsaMgadoSa kahevAya. cittanA ATha doSo che. te doSovALI dharmakriyA sAdhya sAdhI ApanAra banatI nathI. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 289 vacanAnuSThAnanI kriyAvALo jIva anukrame alpakALamAM asaMgAnuSThAnane prApta kare che. paramAtmAnA vacanone anusaravAnA vikalpovALI je dharmakriyA te vacanAnuSThAna ane sarvathA vikalpo vinAnI nirvikalpadazA rUpa tathA buddhipUrvaka koIpaNa jAtano prayatna karavAno jemAM nathI ApoApa sahasA thaI ja jAya che evI kriyA te niprayAsa rUpa je dharmakriyA che tene asaMgAnuSThAna kahevAya che. A ja kriyA asaMgAnuSThAna rUpa kriyA che ane te ja kriyA jJAnAtmaka kriyA che. jJAnapUrvakanI kriyA che. A rIte jJAnanuM ane kriyAnuM A abhedasthAna che. A asaMgakriyA e ja bhAvakriyA che. zuddha evo je jJAnopayoga ane zuddha evA vIryanuM je pravartana Ama A bannenI tAdAmyatA (abhedatA) e ja jJAna-kriyAnA abhedanuM sthAna arthAt bhAvakriyA che. arthAt zuddhajJAnapUrvaka AtmaguNonI ramaNatAmAM ja vIryanuM je pravartana tene asaMgakriyA kahevAya che. jJAnaguNanI ane vIryaguNanI je ekatA tene ja jJAna-kriyAno abheda kahevAya che. Ama zAstrakAro kahe che. tethI jyAM sudhI guNonI pUrNatA pragaTa thatI nathI. pUrNa guNo khIlatA nathI tyAM sudhI niranuSThAna evI dharmakriyA karavI joIe. prazna :- sAnuSThAna kriyA kone kahevAya? ane niranuSThAna kriyA kone kahevAya? A ja zlokanA avataraNamAM "ra tu sAnukAnA" lakhyuM che ane ahIM "niranuSThAnA kriyA varIyA" Ama lakhyuM che. to A bannemAM taphAvata zuM? uttaraH A bhavanA ke parabhavanA padgalika sukhonI IcchAthI athavA upayogazUnya citte je anuSThAna karAya te sAnuSThAna kriyA kahevAya-viSa-gara ane anyonya (ananuSThAna) rUpa je prathamanAM traNa prakAranAM anuSThAno che. te sAnuSThAna kriyA kahevAya che ane paulika bhAvono tyAga karavA pUrvaka AtmatattvanI zuddhi ane AtmatattvanA guNonI prAptine lakSyamAM rAkhIne je dharmakriyA karAya te niranuSThAna kriyA kahevAya che. sAnuSThAna kriyA vihetu che ane niranuSThAna kriyA muktihetu che. mATe ja sAnuSThAna kriyA tyAjya che ane niranuSThAna kriyA upAdeya che. na hi tattvajJAH kriyAniSedhakAH, kintu kriyA hi zuddharatnatrayIrUpavastudharmasAdhane kAraNam, na dharmaH / dharmatvaM Atmasthameva / uktaJca zrIharibhadrapUjyaiH dazavaikAlikavRttau"dharmasAdhanatvAd dharma iti" ataH dravyakriyAM dharmatvena gRhNanti tatkAraNe kAryopacAra pva cATya: (nAnya), tachuptAnavijJAna diyA na Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 kriyASTaka - 9 jJAnasAra bahuguNavijjAnilao, ussuttabhAsI tahAvi muttavyo / jaha varamaNijuttovi hu, vigghakaro visaharo loe // 18 // - (rUti paNa tajhara -18) tathA ca AcArAne "bhayavicikitsAyAM na saMyama" iti ato nimittahetutvena kriyA niranubandhA karaNIyA iyamasaGgakriyA / sA AnandapicchalA svAbhAvikAnandAmRtarasArdA / tattvajJa puruSo kyAreya paNa kriyAnA niSedhaka nathI. paraMtu jyAre dharmakriyA hovA chatAM temAM viSayasukhonI lAlasA Adi mohanuM viSa bhaLeluM hoya che tyAre te dharmakriyA muktihetu thavAne badale bhavahetu thAya che. mATe tevI kriyAno niSedha kare che. jema dUdha zarIranuM poSakatattva hovAthI peya che. dUdha pIvAno koI niSedha karatuM nathI. paraMtu jyAre te ja dUdha viSathI mizrita thayuM hoya tyAre vizvanA kAraNe dUdha pIvAno niSedha karAya che tema ahIM dharmakriyA upakAraka hovA chatAM paNa jyAre temAM A bhavanA sukhonI IcchA ke parabhavanA sukhonI IcchArUpa viSa bhaLyuM hoya che tyAre te kriyA vihetu banatI hovAthI tyAjya bane che. mATe sAnubaMdha kriyA karavI ucita nathI. paraMtu niranuSThAna evI kriyAno tattvajJa puruSo kyAreya niSedha karatA nathI kAraNa ke te kriyA to zuddha evI ratnatrayI rUpa Atmadharmane sAdhavAmAM avadhya kAraNa (prabaLa kAraNaasAdhAraNakAraNa) che. ratnatrayInI prApti thavI te vAstavika dharma che ane kriyA e dharmanuM sAdhana che. kriyA e kAyayoga rUpa hovAthI Azrava che. dharma nathI. bhale puNyano Azraya karAve, paNa Azrava che. dharma nathI. chatAM ratnatrayI Atmaka AtmadharmanI prAptinuM kAraNa bane che mATe upAdeya che. kartavya che. ratnatrayInI prApti svarUpa je dharmatattva che te to AtmAmAM ja rahelo che. teno ughADa karavAmAM kriyA e hetu che. mATe jyAM sudhI dharmano ughADa na thAya tyAM sudhI kriyA AdaravA jevI che. jema jema dharmatattva pragaTa thatuM jAya che tema tema tenA sAdhanabhUta kriyA tyAjya bane che. pUjya zrI haribhadrasUrijIe dazavaikAlikasUtranI TIkAmAM kahyuM che ke - "kriyA e AtmadharmanuM sAdhana hovAthI upacAre dharma che" A kAraNathI tattvajJapuruSo dravyakriyAne paNa upacArathI dharmarUpe je svIkAre che. te vAta kAraNamAM kAryano upacAra karavAthI saMgata thAya che. tethI nyAyayukta che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra ja che. bIjuM kaMI nathI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI kriyASTaka - 9 291 jema varasAda varasavAthI lokonA dhaMdhA sArA cAle, dhaMdhA cAlavAthI loko paisA kamAya, paisA kamAvAthI lokonA gharamAM sonuM Ave eTale varasAda dhananuM kAraNa ane dhana sonAnuM kAraNa bane che. mATe lokamAM samayasara varasAda varase tyAre "sonuM varase che" ema bolAya che. tema ahIM dravyakriyA e bhAvakriyAnuM kAraNa ane bhAvakriyA e AtmadharmanuM kAraNa bane che. mATe kriyA e dharmahetu hovAthI upacAre dharma ja kahevAya che. AvA prakAranI tattvazraddhA vinAnA jIvo vaDe karAtI dravyakriyA bhAvakriyAno hetu banatI nathI. tethI te kriyA dharmano hetu paNa banatI nathI. SaSThizataka prakaraNa nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - jema bahuguNovALo ane vidyAyukta evo koI puruSa hoya (athavA bahuguNovALI evI vidyAothI yukta evo koI puruSa hoya) to paNa jo usUtrabhASI hoya to teno tyAga karavo (paricaya na karavo) e ja ucita che. jemAM uttama maNithI yukta evo paNa sarpa lokamAM vidana karanAro (DaMkha dvArA mRtyu nIpajAvanAro) ja che. tethI maNi hovA chatAM teno jema tyAga karAya che tema usUtrabhAsIno paNa tyAga karavo." tathA AcArAMgasUtramAM paNa kahyuM che ke bhayathI (koInI bIkathI) karAtI dharmakriyAmAM tathA cikitsA rUpe karAtI dharmakriyAmAM AtmAno saMyamaguNa saMbhavato nathI. A rIte niranubaMdha evI dharmakriyA dharmamAM nimitta-hetu hovAthI (taddhatu anuSThAna hovAthI) karavA jevI che. A ja dharmakriyA kALAntare asaMgakriyA rUpe bane che. te asaMgakriyA AnaMda-AnaMdathI bharapUra bharelI manohara che. paradravyakRta nahIM paraMtu svAbhAvika evo je AnaMda che te AnaMda rUpI amRtarasathI siMcAyelI A asaMgakriyA kahelI che. AthI A ja kriyA kartavya che. ata AtmatattvAvabodhAnandotsukairniranuSThAnA satpravRttyasatpravRttiparityAgarUpA kriyA dravyato bhAvataH syAdvAdasvaguNAnuyAyivIryapravRddhi-abhinavaguNavRddhirUpA saMyamasthAnArohaNI tattvaikatvarUpA kriyA pratisamayaM karaNIyA, sAdhyasApekSatvena, ata eva "jJAnakriyAbhyAM mokSaH" iti nirdhAraNIyam / dravyakriyodyato bhAvakriyAvAn bhavati / tatazca svarUpAspadIbhavatIti zreyaH // 8 // upara samajAvyA pramANe AtmAnA zuddha ratnatrayImaya tattvano avabodha karavAnA AnaMdamAM utsuka banelA ArAdhaka jIvoe niranuSThAna (taddhatu anuSThAna ane asaMga anuSThAna rU5) satkAryanI pravRtti svarUpa ane asatkAryanI pravRttinA niSedhasvarUpa A dharmakriyA dravyathI ane bhAvathI ema banne prakAre karavI joIe. te dharmakriyA syAdvAdapUrvaka potAnA AtmaguNomAM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 kriyASTaka - 9 jJAnasAra ja anusaranArA evA vIryanI vRddhi karanArI che ane navA navA guNanI vRddhi svarUpa che. tathA saMyamasthAnomAM ArohaNa karAvanArI che ane AtmatattvanI sAthe ekatA prApta karavA svarUpa A kriyA che. mATe sAdhake avazya AvI kriyA karavI joIe. A niranuSThAna evI dharmakriyA saMpUrNapaNe sAdhyanI sApekSatAvALI che, mATe kalyANakAriNI che ane muktiprAptino hetu bane che. zAstrakAroe kahyuM che ke "jJAna ane kriyA vaDe mokSa thAya che." zAstrakAra maharSionuM te vacana A rIte zraddhA karavA yogya che. A pramANe dravyakriyAmAM udyamavALo jIva bhAvakriyAvALo bane che ane bhAvakriyAnI siddhithI AtmasvarUpanI siddhi thAya che. A rIte kriyAno mArga A jIvane kalyANakArI mArga che. IITA che . navamuM kriyASTaka samApta Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dazamaM tRptyaSTakam // kriyAvanto hi kadAcinmadalobhAviSTAH sadabhyAsaM niSphalIkurvanti, tena kaSAyatyAgarUpapUrvakaM svarUpabhogotpannatRptirUpamaSTakaM nirUpyate / tatra tRptirnAmAdibhedAccaturdhA-tatra nAmatRptiH jIvasyAjIvasya vA "tRptiriti" nAma kriyate, zabdoccAraNarUpA vA / sthApanAtRptiH akSaranyAsarUpA / dravyatRptiH AgamataH tatpadArthajJo'nupayuktaH, noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra tadvyatiriktA dravyeNa AhAradhanopakaraNA tRptiH / bhAvatRptiH AgamataH tatpadArthajJopayuktasya, noAgamataH svarUpajJAnAnandapUrNasya sahajAtmAnubhavAvicchinnasya bhavati / kriyA AcaranArA AtmAo kyAreka kyAreka mada (abhimAna) ane lobhane vaza thayA chatA kASAyika adhyavasAyo vALA banavAnA kAraNe ghaNA prayatnapUrvaka karAyelI suMdaratama dharmapravRttine paNa niSphaLa kare che. karmanirjarA karavAmAM phaLadAyaka na thAya tevI kare che. tethI AvA prakAranuM AtmAne nukazAna karanArA evA kaSAyonA tyAgavALA svarUpathI yukta evuM aSTaka ane AtmAnA nirmaLa svarUpanA upabhogathI (anubhavathI) pragaTa thayelI evI je AtmaguNonI tRpti che. te tRptine samajAvatuM evuM aSTaka eTale ke tRSyaSTaka kahevAya che. tyAM jJAna ane kriyAnuM AcaraNa jarUra upakAra karanAruM che. to paNa krodhathI karIe ke abhimAnathI karIe athavA bIjAnA parAbhava mATe karIe athavA mAyA-kapaTapUrvaka karIe athavA lobhathI (padgalika sukhonI AsaktithI) karIe to jJAna-kriyAno karAto A saghaLo vyavahAra bhale zubha che paNa nizcaya (hRdayagata pariNAmo sAro nathI mATe niSphaLa thAya che. tethI tRpti rAkhavI atyanta jarUrI che. te tRpti nAmAdinA bhedathI cAra prakAranI che. nAmatRpti, sthApanAtRpti, dravyatRpti ane bhAvatRpti. tyAM koI paNa jIva athavA ajIvanuM "tRpti" evuM nAma karAya te nAmatRpti kahevAya che. athavA "tRpti" AvuM nAma bolavuM = zabdanuM uccAraNa karavuM tene paNa nAmatRpti kahevAya che. tathA "tRpti" AvA prakAranA akSaro kAgaLamAM athavA kapaDA upara athavA kASTha AdimAM lakhavA-akSaranyAsa karavo te sthApanAtRpti kahevAya che. dravyatRptinA be bheda che (1) AgamathI ane (2) noAgamathI, tyAM tRptinA arthane jANanArA hoya, paNa prarUpaNA karatI veLAe upayoga na hoya, evI vyakti arthAt tRptinA arthanI jANakAra paNa anupayogavALI vyakti te AgamathI dravyatRpti kahevAya che. noAgamathI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 tRSyaSTaka - 10 jJAnasAra tRptinA (1) jJazarIra (2) bhavyazarIra (3) tavyatirikta Ama traNa bheda che. jeNe tRptipadano artha jANyo hato paNa vartamAnakAle bhUlAI gayo che athavA te AtmA mRtyu pAmavAthI jJAna cAlyuM gayuM che jenuM evuM jIva vinAnuM je zarIra te bhUtakAlamAM jJAnavALuM hatuM. mATe jJazarIra noAgamathI dravyatRpti, evI ja rIte Aje je bAlamuni che paNa bhaviSyamAM tRptinuM svarUpa jANaze te bhavyazarIra noAgamathI dravyatRpti, have trIjo bheda je tavyatiriktadravyatRpti che te samajAvAya che. je bhautika pudgaladravyo che jemake AhAra-dhana ane upakaraNAdi, te prApta thaI javAthI tenAthI thayelI je tRpti te tavyatirikta dravyatRpti jANavI. dhanAdi bAhya sAmagrIthI je tRpti thavI te tavyatirikta tRpti. bhAvathI tRpti paNa Agama ane noAgamathI be prakAranI che. tRptinA arthane jANanArI ane tenI prarUpaNA karatI vakhate upayogavALI je vyakti te AgamathI bhAvatRpti jANavI. tathA potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanA jJAnanA AnaMdathI bharapUra bharelI evI ane svAbhAvika Atma-guNonA anubhavamAM ja akhaMDita rahenArI evI AtmaguNonA AnaMdanI je tRpti te noAgamathI bhAvatRpti jANavI. have A ja tRpti upara sAta nayo samajAvAya che. naigame jIvAjIvAt tRptiH, saGgraha - vyavahArAbhyAM grahaNayogyadravyaprAptau, RjusUtreNa Ipsitasampattau zabdAdinayaistu svasvarUpanirAvaraNapUrNAvighnabhoktRtvena tRptiH / iyaJca paddhati: oghaniryuktivRttigatAhiMsAnayavad bhAvanIyA ( gaathaa-755)| atra kAraNato nAmAdinikSepatrikanaigamAdinayasatkA, vastutaH bhAvanikSepazabdAdinayarUpA eva grAhyA / sA ca sAdhanakAle apavAdodbhavA, siddhatve tUtsargodbhavA grAhyA / tAmevAha - (1) naigamanaya : A naya upacAragrAhI che. tethI prayojanavALI ke prayojana vinAnI cetanavyakti ke nirjIva vastuo prApta thavAthI vastumAtrathI je tRpti thAya tene A nayathI tRpti kahevAya. "saMgharyo sApa paNa kAma Ave" evI lokoktithI vastuono saMgraha mAtra karI AnaMda mANavo, tRpta thavuM te A nayathI tRpti jANavI. (2) saMgraha (3) vyavahAranaya : je je jarUrI vastuo hoya tenI arthAt grahaNayogya vastuonI prApti thAya tenAthI tRpti mAnavI te. (4) RjusUtranaya : grahaNayogya vastuomAM paNa jo ISTavastuo prApta thatI hoya to ja khuzI upaje mATe tene tRpti kahevAya che. A cAre nayo bAhya pudgalAdi vastuonI prAptithI tRpti mAnanArA che. kAraNa ke sthUlanayo che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRDhaSTaka - 10 295 (5) zabdAdi traNa nayo potAnA svarUpanI nirAvaraNatA thavAthI pUrNapaNe nirvinarUpe svarUpanA bhoktApaNAnI je prApti thAya che tene ja sAcI tRpti kahevAya che. kAraNa ke A svarUpanI prAptinI tRpti che. paradravyasaMbaMdhI tRpti nathI. tethI sadA kAla rahenArI che. svAdhIna che temAM paNa traNa nayo nIce pramANe jANavA. zabdanayathI tRpti - sAtamA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhI kSAyopathamika bhAvanA jJAna-darzana-kSamA-mArdava-Arjava saMtoSa ane vIryAdi-guNAtmaka sva-svarUpanI prApti thavAthI je AnaMda-AnaMda pravarte che te zabdanayathI tRpti jANavI A navo sUkSmanaya ane bhAvanikSepagrAhI hovAthI sva-svarUpane pakaDanArA che. samabhirUDhanayathI teramA-caudamA guNaThANe kSAyikabhAvanA je AtmaguNo pragaTa thayA che. tenAthI tRpti thavI te tRpti kahevAya che. kAraNa ke kSAyikabhAva hovAthI sarvathA AvaraNo cAlyAM gayAM che mATe saMpUrNa nirAvaraNatA hovAthI paripUrNa guNo khIlyA che tenI tRpti che. evaMbhUtanayathI muktimAM je saMpUrNapaNe vidanarahita svaguNonuM bhoktatva che te ja sAcuM che, tenI je tRpti che te yathArthatRpti che. kAraNa ke tyAM aghAtI karmo paNa na hovAthI tajanya vidanano paNa asaMbhava che ItyAdi svayaM vicAravuM. A saghaLI paddhati oghaniryuktinI TIkAmAM kahelI ahiMsAnA nayonI jema ahIM jANI levI. te ozaniyuktino pATha A pramANe che - AyA ceva ahiMsA, AyA hiMsatti nicchao eso / jo hoi appamatto, ahiMsao hiMsao iyaro // 755 // "nizcayanayathI A AtmA ja ahiMsaka che ane A AtmA ja hiMsaka che. je apramatta che te ahiMsaka che ane je tenAthI Itara (pramAdI) che te hiMsaka che." jema zikArI bANa mAre paNa bANanA avAjathI kadAca pakSI uDI jAya paNa mare nahIM to paNa pakSI na maravA chatAM zikArI mAravAnA pariNAmavALo hovAthI hiMsaka kahevAya che, ane koI vaidya rogInA rogane maTADavA cIso paDAve, to paNa nirogI karavAnI bhAvanA hovAthI ahiMsaka kahevAya che, tema ahIM samajavuM. nagamanayathI jIva ane ajIvano nAza kare to paNa hiMsaka kahevAya, saMgraha ane vyavahAranayathI cha javanikAyanA hiMsakane ja hiMsaka kahevAya, ajIvanA nAzakane hiMsaka kahevAya nahIM, kAraNa ke temAM jIva nathI. RjusUtranayathI jyAre je jIvanI hiMsA thAya tyAre Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 tRDhaSTaka - 10 jJAnasAra ja te jIva pUratI hiMsA gaNAya. Ama jIve jIve hiMsA bhinna bhinna gaNAya, zabdAdi traNa nayothI koI jIva mare yA na mare paNa jIvano pariNAma jo zikArInI jema (mAravAno) hiMsaka hoya to koI jIva na mare to paNa te hiMsAnA pariNAmavALo AtmA ja hiMsaka gaNAya. Ama ahiMsAmAM paNa samajavuM. A oghaniryuktinA pAThane anusAra prathamanA cAra nayo sthUla hovAthI paradravyanI prAptithI tRpti mAnanArA che ane pAchalA traNa nayo AtmadravyanA guNonI prAptithI tRpti mAnanArA che ema jANavuM. prathamanA cAra nayo kAraNane mahattva ApanArA che. pAchalA traNa nayo kAryane mahattva ApanArA che tethI ja nAmatRpti-sthApanAtRpti ane dravyatRpti A traNa tRpti e bhAvatRptinuM kAraNa hovAthI nAmAdi traNa nikSepAjaca tRptine prathamanA cAra niyo tRpti mAne che ane bhAvanikSepAvALI je vAstavika tRpti che. tene ja tRpti kahevAya ema zabdAdi pAchalA traNa nayo kahe che. paramArthathI bhAvatRpti ja grAhya che. jyAre jyAre sAdhanAkAla hoya che. sAdhakAvasthA hoya che tyAre tyAre kAraNakAla hovAthI naigamAdi cAra nayane mAnya evI nAmAdi nikSepAvALI tRpti grAhya kahevAya che tene ja apavAdathI utpanna thayelI tRpti kahevAya che. kAraNa ke jyAM sudhI sAdhanAkAla cAle che tyAM sudhI ja te grAhya che. aMte tyAjya che te tRptine sadAkAla rAkhavAnI nathI. TekA svarUpa mAtra che. mATe apavAdobhavI kahevAya che ane siddhAvasthAmAM potAnA guNonI je tRpti pragaTa thAya che te svAbhAvika hovAthI, sadAkALa rahenArI hovAthI, AtmAnA guNo saMbaMdhI hovAthI utsargathI utpanna thayelI arthAt rAjamArga rUpe AdaraNIya tRpti kahevAya che. A tRpti kAryarUpe che. mATe utsarga udbhavA kahevAya che. paramArthathI to svaguNasaMbaMdhI A tRpti ja AdaraNIya che. have te tRptine ja samajAve che. - pItvA jJAnAmRtaM bhuktvA, kriyAsuralatAphalam / sAmyatAmbUlamAsvAdya, tRptiM yAti parAM muniH // 1 // gAthArtha :- jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne ane kriyArUpI kalpavRkSanA phaLonuM bhojana karIne samatAbhAva rUpI tAMbulano AsvAda karIne muni parama tRptine pAme che. /1/ TIkA :- "patnI jJAnAmRtati", muni savAbhAvI svAtmavatnonastrI, parAM-utkRSTAM laukikakuprAvacaniketarAm, tRpti-saMtoSAvasthAm, yAti-prApnoti labhate ityarthaH / kiM kRtvA ? jJAnAmRtaM-jJAnaM yathArthasvaparapadArthasvarUpAvabhAsanarUpaM tadevAmRtaM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRpyaSTaka - 10 297 pItvA zuddhAtyantAvicchinnaciddhArAparIkSitaheyopAdeyavastvavalokanopayogaM pItvA, kriyA-sadyogapravRttiH / tattvaprAgbhAva-vibhAvAbhAvabhAvitacetanAzraddhAnapUrvakA yA vIryapravRttiH, sA eva suralatA-kalpavallI tasyAH phalaM sthiratvena tattvAnubhavalakSaNaM bhuktvA, sAmyaM-samatA, zubhAzubheSu pudgalAdiSu tulyatvaM, tadeva tAmbUlaM svAdimopamAnamAsvAdya, muniH parAmutkRSTAM tRptiM yAtItyanvayaH / vivecana - muni puruSa paramatRpti pAme che. je kyAreya sAvadya (pApakArI vacanabIjAne duHkha thAya tevuM ke hiMsA thAya tevuM) vacana bolatA nathI tathA potAnA AtmatattvanuM ja avalokana karavAmAM layalIna hoya che. arthAt sadA svabhAvadazAne abhimukha ja hoya che te muni puruSa kahevAya che. paramatRpti eTale utkRSTatRpti, tevI utkRSTatRptine te muni puruSo pAme che. arthAt khANI-pINIthI thatI laukika je tRpti ane kuTAvacanika lokonA astavyasta ane hasAhasInAM pravacano sAMbhaLavAthI thatI je tati. ema AvA prakAranI A banne tRptithI sarvathA bhina, aMdarano AtmA ja kalyANa pAme evI lokottara je tRpti che te utkRSTatRpti arthAt paramatRpti kahevAya che. ahIM tRptino artha saMtoSavALI-hArdika AnaMdavALI avasthA. prazna :- muni puruSa zuM karavAthI AvI lokottara paramatRpti pAme che? uttara :- jJAnAmRtanuM pAna karIne, samyakriyA rUpI kalpavRkSonAM phaLonuM bhojana karIne ane samabhAva rUpI tAMbula (mukhavAsa)nuM AsvAdana karIne muni puruSa sAcI paramatRpti pAme che. jema amRtanuM pAna jIvane amara banAve che, tethI ja tene amRta kahevAya che. tema svapadArtha (Atmatattva) ane parapadArtha (pudgalAdi anya dravya)nA svarUpano yathArtha je bodha sva-paranuM je bhedajJAna che. tene samyajJAna kahevAya che. niraMtara AvA prakAranA sabhyajJAnanuM je pAna kare che arthAt zuddha (nirmaLa) evI ane atyanta akhaMDa evI je jJAnadhArA pravartatI hoya che. tevA prakAranI te jJAnadhArA vaDe parIkSA karAyA che heya padArtho ane upAdeya padArtho jemAM evA samyajJAnano niraMtara upayoga karIne muni paramatRpti pAme che. sva ane parano bheda karAvIne parane heya ane svane upAdeyapaNe jaNAvanAruM je pAramArthika jJAna te bhedajJAna, AvA prakAranA bhedajJAnanuM niraMtara pAna karIne vairAgya dvArA muni paramatatine pAme che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 tRpyaSTaka - 10 jJAnasAra tathA sakriyA eTale mana-vacana ane kAyAnA yogonI je samyam pravRtti te kriyA, je kriyAmAM Atmatattvano (prAmbhAva=) ughADa (vikAsa) che ane vibhAvadazAno abhAva che. AvA prakAranI kriyA karavAthI tevA prakAranA viziSTa saMskArothI vAsita cetanA ane zraddhApUrvakanI mana-vacana-kAyA dvArA thatI je vIryapravRtti rUpa dharmakriyA te ahIM samajavI. mohano nAza karanArI ane Atmatattvano prAdurbhAva karanArI samyakriyA rUpI kalpavRkSanI velaDInAM je phaLo che. tenuM bhojana karIne muni parama tRpti pAme che. prazna :- samyakriyA rUpI kalpavRkSanAM phaLa zuM che? ke jenA bhojanathI muni tRpti (saMtoSa) pAme? uttara :- atyanta sthira thaIne paudgalika sukho saMbaMdhI caMcalatA tyajIne AtmadazAmAM layalIna thavA vaDe Atmatattvano anubhava karavo te samyakriyAnuM phaLa jANavuM. bhojana ane pAna e tRptinuM kAraNa che tema bhojana-pAna karyA pachI karAtuM tAMbUlanuM (mukhavAsanuM) sevana e paNa tRptinuM vizeSa kAraNa che. mATe te muni samabhAvarUpI tAMbUlano AsvAda kare che. zubha pudgalonI prApti thAya ke azubha pudgalonI prApti thAya, ema banne pratye tulyatA dAkhavavI te samabhAva, zubha vastunI prAptithI harSa nahIM ane azubha vastunI prAptithI duHkha nahIM tene samabhAva kahevAya che. AvA prakAranuM je samabhAvapaNuM te tAMbUla kahevAya che. jene svAdima nAmanA cothA AhAranI upamA ghaTe che. tenuM AsvAdana karIne muni paramatRpti pAme che. sAra e che ke jema mANasa bhojana karIne pANI pIne tAMbUla khAIne ghaNo ja AnaMdita thAya che, saMtoSa dhAraNa kare che, paramatRpti pAme che. tema muni puruSa kriyA rUpI kalpavRkSanA phaLonuM bhojana karIne jJAnarUpI amRtanuM pAna karIne samabhAvarUpI tAMbUlanuM AsvAdana karIne AtmikaguNothI janya evI paramatRptine prApta kare che. sAMsArikopAdhipudgalodbhavavibhAvabhAvitAtmano anAdimithyAjJAnAsatkriyAraktadviSTatAsaktasya jagaducchiSTAbhogyavarNAdyanubhavamagnatvena yA AropajA tRptiH, na sA tRptiH, yataH tatprAptAvapi tRSNA praguNIbhavati, tena na tRptiH svatattvAnandabhogenaiva tRptiH / ata eva satpuruSAstyajanti dAminIcalAn kAminIvilAsAn, hIlayanti udayAgatAn sadvipAkAn, niHsaGgayanti raGgAbhiSvaGgisaGgasaGgAn, viraGgayanti aGgarAgAn, vasanti (vizanti) svAdhyAyAdhyayanena tattvazravaNamanananididhyAsana-parizIlaneSu, dhanyaM manyante paramAtmAvasthAmiti // 1 // 1. ahIM dhanya kriyAvizeSaNa samajavuM. jo ema na kahIe ane pa2mAtmAvasthAm nuM vizeSaNa karIe to dhanya thAya. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRtyaSTaka - 10 299 sAMsArika ane upAdhibhUta evAM pudgalo dvArA prApta thatAM sukha ane duHkho svarUpa je vibhAvadazA (mohAlpatA) che. tenAthI bhAvita che AtmA jeno evA AtmAne eTale ke anAdikALathI lAgelAM mithyAtva, ajJAnatA ane asalkiyAjanya rAga ane dveSamAM ja Asakta banelA jIvane (mohAndhadRSTivALA jIvane) samasta jagatanA jIvoe vAraMvAra bhogavI bhogavIne tyajelAM-jagatanI eMTha tulya ane tethI ja bhogavavAne mATe ayogya evA padArthonA varNa-gaMdha-rasa ane sparzanA ja anubhavamAM magna banIne je tRpti thAya che te tRpti Aropita tRpti che, kalpita che, bhramasvarUpa che. te tRpti sAcI tRpti nathI. kAraNa ke pudgalasaMbaMdhI sukha prApta thavA chatAM paNa te sukha tRSNAne ja vadhAre che. tethI te sAcI tRpti nathI. paraMtu potAnA AtmAnA zuddhasvarUpAtmaka je zuddha tattva che tenA AnaMdanA upabhoga vaDe je tRpti thAya che te ja sAcI tRpti che. sadA rahenArI che. parAdhIna nathI. guNasaMbaMdhI tRpti che. mATe A ja sAcI tRpti che. bhogasukhothI thatI tRpti tRSNA vadhAranArI che. A kAraNathI ja saMtapuruSo vijaLInI jevA kSaNabhaMgura evA strInI sAthenA bhogavilAsono tyAga kare che. udayamAM AvelA puNyanA vipAkone (sukhone) "A to baMdhano ja vadhyAM che" ema samajIne niMde che. bhogasukhonI AsaktinA saMgavALA je je puruSo che teono saMga (teono paricaya) tyajI de che. zarIra uparanA rAgane (mohane tathA sajAvaTane) choDI de che. svAdhyAya karavA dvArA tathA jaina AgamazAstronuM adhyayana karavA dvArA tattvazravaNamAM, tattvanA mananamAM, tattvanA nididhyAsanamAM (sUkSmAtisUkSma ciMtanamAM) ane tattvanA vAraMvAra parizIlanamAM ja rahe che. (AvA jJAnadhyAnamAM ja praveze che) ane AvI tyAga, tapa ane jJAna-dhyAnavALI parama avasthAne ja dhanya dhanya mAne che. A AtmAnI aMtarAtmadazA prApta karavA dvArA meLavavA lAyaka evI paramAtma dazAne ja dhanya dhanya mAne che. saMsAribhAvo smaraNamAM paNa lAvatA nathI. /1/ punarapi nityAM tRptiM vyaakhyaatumaahpharIthI sadA rahenArI nitya tRptine samajAvatAM kahe che - svaguNaireva tRptizcedAkAlamavinazvarI / jJAnino viSayaiH kiM tai ryai bhavettRptiritvarI // 2 // gAthArtha :- potAnA jJAnAdi guNo vaDe ja jJAnI puruSane yAvacaMdradivAkara rahevA vALI avinAzI tRpti thAya che to pachI je viSayo vaDe alpakALa pUratI tRpti thAya che tevA viSayonI zuM jarUra che? arthAt jJAnIne viSayothI janya tRpti hotI nathI. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 300 tRDhaSTaka - 10 TIkA - "svAiita ve'', H svA: cetanI dravya-svakSetra-svAnasvbhaavbhuutaiH amUrtAsaGgAnAkulacidAnandarUpaiH, eva-anyayogavyavacchedArthaH, tRptiH jJAninaH-samyagavabuddhatattvasya taiH-sparzarasavarNagandhazabdaiH viSayaiH kim ? na kimapi / yaH svarUpAnubhavI sa vibhAvahetubhUtAn indriyaviSayAn nAvagacchati / vivecana :- sabhyaprakAre jANyuM che tattva jeNe evA jJAnI AtmAne jo cetananA potAnA ja Atmadravya saMbaMdhI, potAnA ja kSetramAM rahelA, potAnA kAle sAthe ja rahelA ane potAnA svabhAvabhUta (svarUpabhUta) evA amUrtatA, asaMgatA, anAkulatA (sthiratA) ane jJAnanI mastI svarUpa potAnA ja guNo vaDe tRpti thatI hoya, ghaNo ja AnaMda ane ghaNo ja saMtoSa jo thato hoya to tevA samyajJAnI puruSane pAMca IndriyonA viSayabhUta evA sparza, rasa, varNa, gaMdha ane zabda vaDe zuM tRpti thAya kharI? arthAt kaMI paNa na thAya (alpamAtrAe paNa tRpti na thAya), kAraNa ke AvI paradravyajanya ane kSaNabhaMgura evI tRptine te samyajJAnI AtmA jarA paNa na Icche. kAraNa ke je AtmA potAnA zuddha svarUpano anubhavI banyo che te AtmA vibhAvadazAnA hetubhUta evA IndriyonA viSayone (alpamAtrAe paNa) Icchato nathI. ahIM mUla zlokamAM reva zabdamAM je evakAra lakhyo che te anya yoganA vyavaccheda mATe che teno artha evo thAya che ke samyajJAnIne svaguNothI ja tRpti thAya che. paradravyanA guNothI tRpti (AnaMda-saMtoSa) thatI nathI. kathambhUtA svaguNaiH tRptiH ? AkAlaM-sarvamapyanAgatakAlamavinazvarIvinAzarahitA, sahajatvena nityA ityarthaH / sparzajJAnavataH yaiH-zabdAdibhiH itvarIalpakAlIyA aupacArikI tRptirbhavet, taiH-viSayaiH paravilAsaiH kim ? na kimapi / paravilAsAH bandhahetavaH eva / atra bhAvanA-anekazo bhuktA ete, tathApi nAptamAtmasvarUpam, na ca te sukhahetavaH, kintu sukhatvabuddhireva kRtakA, tena tadviSayAbhimukhataiva na svarUparasikAnAmataH AtmaguNaistRptirvidheyA // 2 // amUrtatA, asaMgatA, anAkUlatA ItyAdi AtmAnA guNo dvArA thanArI tRpti kevA prakAranI hoya che? te viSayamAM graMthakArazrI samajAve che ke "AkAla rahenArI = eTale ke bhaviSyamAM AvanArA sarvakAla sudhI rahenArI, kyAreya paNa vinAza na pAmanArI, avinAzI evI A guNatRpti che. te tRpti svAbhAvika hovAthI tathA potAnA svAbhAvika guNo saMbaMdhinI hovAthI sadAkAla sAthe rahenAra hovAthI nitya evI A tRpti che. jIva sadA kALa A guNo vaDe sukha, AnaMdI ane saMtoSI ja rahe che. kyAreya alpamAtrAe paNa uNapa AvatI nathI. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRpyaSTaka - 10 301 sparzajJAnavALA jIvane eTale ke sparzanendriyAdi pAMca IndriyosaMbaMdhI jJAnavALA (chagha0) AtmAne zabda-rUpa-rasa-gaMdha ane sparza Adi pAMca prakAranA IndriyonA viSayo vaDe je tRpti thAya che te ItvarI che. eTale ke alpakALa rahenArI che. je kALe viSayano upabhoga karo te kALa pUratI ja tRpti che. zeSa kALe pAchI tRSNA ubhI ja rahe che. game tevAM pasabhojana ArogyAM hoya to paNa bhojanakAle ja svAdanA anubhavajanya tRpti thAya che. cAra kalAka pachI peTa khAlI ja thaI jAya che. Ama badhI ja IndriyomAM jANavuM. tethI A tRpti alpakAlIna che, vaLI A tRpti aupacArika che. kAraNa ke paradravyakRta che. vaLI sukharUpa nathI paNa viSayanI lAgelI bhUkhano pratikAra mAtra karanArI che. tethI parapadArthonA vilAsAtmaka evA te zabdAdi viSayo vaDe AtmajJAnIne zuM tRpti thAya? arthAt na thAya, kAraNa ke AtmajJAnIne tevA viSayonI kaMI paNa apekSA hotI nathI. viSayo sAme vidyamAna hoya to paNa zuM ? ane na hoya to paNa zuM? kharekhara to A parapadArthonA vilAso mohajanya ane mohajanaka hovAthI karmabaMdhanA hetu ja che. karmabaMdha ja karAvanArA che. bhavabhramaNAnuM ja kAraNa che. mATe jJAnIne te viSayonI zI jarUra? tenI apekSA hotI nathI. ahIM bhAvArtha A pramANe che. pAMce IndriyonA A viSayo A jIva vaDe bhavobhavamAM anekavAra bhogavAyA che. chatAM tenAthI AtmAne potAnuM zuddha-sahaja guNAtmaka svarUpa pragaTa thayuM nathI tathA sukhanuM kAraNa paNa banyA nathI. phakta khasanA rogIne upaDelI khaNajano pratikAra karanArI khaNavAnI kriyA vadhAre roga vadhAranArI hovA chatAM te kAle mIThI lAgatI hovAthI bhramathI tyAM jema sukhapaNAnI buddhi thAya che, cAMdAM paDe che, lohI nIkaLe che, pIDA thAya che to paNa vartamAnakAla pUratI mIThAza Ape che, tethI tyAM sukhabuddhi thAya che. tema A viSayomAM paNa mAtra sukhapaNAnI buddhi ja che, bhrama ja che, tyAM sukha nathI paNa bhramathI sukha che ema lAge che. tyAM mohathI sukha-buddhi karAI che tethI te kRtrima (banAvaTI-bhramita) sukhabuddhi che. paNa sAcI nathI. A kAraNathI ja svarUparasika AtmAone te zabdAdi pAMca viSayo bhogavavA taraphanI ke teno AnaMda mANavA taraphanI abhimukhatA kyAreya saMbhavatI nathI. te jIvone te viSayo tarapha dRSTipAta paNa thato nathI. ghaNA ja alipta hoya che. tethI AtmAnA zuddha evA guNonA anubhavarUpa je sAcI tRpti che te ja prApta karavA jevI che. te ja meLavavA jevI che. temAM ja AnaMda mANavo joIe. //rA tameva mAvati - te ja tRpti samajAve che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 tRSyaSTaka - 10 yA zAntaikarasAsvAdAd bhavettRptiratIndriyA / sA na jihvendriyadvArA SaDrasAsvAdanAdapi // 3 // jJAnasAra gAthArtha :- zAnta ekarasa (samatAsvabhAva)nA AsvAdanathI je atIndriya tRpti thAya che. te jillA Indriya dvArA SaDsanA bhojanathI paNa thaI zakatI nathI. IIII TIkA :- yA zAntaotti, yA, gatIndriyA-kRndriyaviSayapradaLarahitA AtmajJAnabhoktRtvavedyA svarUpAnubhavalakSaNA tRptiH zAntaikarasAsvAdAt- kaSAyodbhavarahitasAmyarasAsvAdanAt bhavet - labheta sA tRptiH SaDrasAsvAdanAt - tiktAmlamadhurakaSAyakaTukSArarasabhojanAd jihvendriyadvArA - rasanendriyadvArA na bhavati / rasanendriyeNa paudgalikarasAnubhavaH, AtmA ca svarUpAnubhavI pudgalaguNAnAM jJAtA, na bhoktA / pudgalaguNA abhojyA eva / mohodayAdAhArasaJjJAtaH rasAsvAdanaM na svarUpataH / svarUpaM ca jJAnAnubhavalakSaNamataH AtmAnubhavA tRptiH, na paudgaliketi // 3 // vivecana :- sAcI tRpti kone kahevAya ? te samajAve che - "Atma-svarUpane anubhavavA rUpa je tRpti che" te ja sAcI tRpti che, te tRpti atIndriya che eTale Indriyo dvArA rUparasa-gaMdha Adi viSayo (pudgaladravyo) grahaNa karAya che. tenI jema A tRptimAM koI pudgaladravyo grahaNa karAtAM nathI, AtmaguNonA anubhava svarUpa A tRpti pudgaladravyonA grahaNathI rahita che. bAhyaviSaya vinAnI A tRpti che. tathA A AtmA jyAre "AtmajJAnano bhoktA bane, AtmajJAnanI ramaNatAvALo bane, tyAre ja jANI zakAya, samajI zakAya evI A tRpti che." samatArasanA ja eka AsvAdanathI A tRpti thAya che. jema dUdhapAka-purI ke zikhaMDa-purI ke rasa-purInA bhojanathI paudgalika tRpti thAya che tema koIpaNa prakAranA pudgalonA grahaNa vinA "samabhAvano je rasa" tenA ja AsvAdanavALI kevaLa AtmAnubhavathI gamya evI A tRpti che. A guNa-ramaNatAjanya tRpti kevala anubhavagamya ja che. zabdothI avarNanIya che. "samatAbhAvano A rasa" eTale ke kaSAyonI utpattithI rahita, arthAt krodha-mAnamAyA-lobha vage2e kaSAyo vinA kSamA-namratA saraLatA ane saMtoSa Adi guNothI pragaTa thayelA sAmyarasano je AsvAda" che. te rasane jeNe mANyo hoya tene ja A tRpti samajAya tevI che. A tRpti (AnaMda-saMtoSa) svabhAvadazAnI ramaNatAmAMthI pragaTa thAya che. tethI je AtmA AtmaguNonA anubhavamAM layalIna bane che. te AtmAne svabhAvadazAnI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRtyaSTaka - 10 303 ramaNatAthI je AnaMda AnaMda arthAt tRpti thAya che, tevI tRpti tIkhA-khATA-mIThA-turAkaDavA ane khArA ema chae rasavALA bhojanathI jihA Indriya dvArA kyAreya paNa thatI nathI. A rasa ja evo che ke je mANe te ja jANe ane A rasa mANyA pachI pudgalanA sukhonA rasano AsvAda ja manamAMthI cAlyo jAya che. jihA Indriya dvArA pugalanA rasano anubhava avazya thAya che. paNa te paradravya che. AtmAnuM e dravya nathI. jyAre AtmA to mUlasvarUpe jo vicArIe to potAnA svarUpano anubhava karanAro che. paranA svarUpano anubhava karanAra nathI, pudgalanA guNono jJAtA che paNa bhoktA nathI. jema koI paNa puruSa paranI strIne oLakhanAra-jANanAra che paNa bhogavanAra nathI, paranA dhanane gaNanAra-jANanAra che, paNa vAparanAra nathI. jo te puruSa parastrIno ke paradhanano upabhoga kare to te vyabhicArI ane cora kahevAya. A doSarUpa che. tema A AtmA paNa potAnA svarUpano bhoktA che ane paranA svarUpano jJAtA che paNa paranA svarUpano bhoktA nathI, pudgaladravyanA guNo abhogya che. eTale ke na bhogavavA lAyaka che. kAraNa ke AkhA jagatanI eMTha che. sarva jIvo vaDe vAraMvAra bhogavI bhogavIne vamAyelA che. kSaNika AnaMda mAtra che. lAMbA kALanI upAdhi ane duHkha ApanArAM che. tene prApta karavAmAM paNa ghaNo prayatna karavo paDe ane chatAM viyoga thAya ja, ane viyoga kAle duHkha ja Ape, mATe paNa abhogya ja che. nAmakarmanA udayathI (dArika zarIrAdi nAmakarma ane AhAraparyAptinAmakarmanA udayathI) A jIvane AhAranI saMjJA lAgu paDelI che. te AhAranI saMjJAthI jIva AhAra le che ane mohanA udayathI temAM rasano AsvAda mANe che. AhAra levo te nAmakarmano udaya che ane rasAsvAda mANavo te mohanIyano udaya che. paNa AhAra levo ke rasAsvAda mANavo te AtmAnuM svarUpa nathI. tethI A AtmA je AhAragrahaNa kare che te potAnuM svarUpa nathI. jo AhAra levo e jIvanuM svarUpa hoya to siddha paramAtmAne paNa AhAragrahaNa saMbhave. paNa Ama banatuM nathI. AtmAnuM svarUpa to aNAhArI thavuM ane jJAnano anubhava karavo te ja che. tethI ja AtmAnA guNono anubhava karavo te ja sAcI tRpti che. paNa paudgalika sukhono AnaMda mANavo te sAcI tRpti nathI. paNa moha dazA mAtra ja che, vibhAvadazA ja che, mahA-upAdhi rUpa che, bhramAtmaka tRpti che. anaMta saMsAra vadhAranArI duHkhadAyI A tRpti che. | Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tRSyaSTaka - 10 jJAnasAra saMsAre svapnavanmithyA, tRptiH syAdAbhimAnikI / tathyA tu bhrAntizUnyasya, sAtmavIryavipAkakRt // 4 // gAthArtha - saMsAramAM viSayothI thatI tRpti svapnatulya che ane AbhimAnikI che. (manathI mAnI lIdhelI tRpti che.) sAcI tRpti to bhrama vinAnA AtmAne hoya che ke je tRpti AtmAnA vIryane puSTi karanArI (vIryane protsAhita karanArI) hoya che. jA TIkA :- "saMsAre rUti", saMsAre dravyata: catutirUpe, mAvataH mithyAtvavibhaavlkssnne saMsaraNe, AbhimAnikI-mithyAbhimAnotpannA pudgalAdiprAptamAnyatArUpA tRptiH, sA svapnavanmithyA vitathA kalpanArUpA eva, yato'jJaH tRSNAgrasitaH svIyakalpanAkalpiteSTateSTIkRtapudgalaskandhasampattau "aho ! mayA prApto maNiratnAdivyUhaH" mAyodayamAdhurIvacanacAturIcaturasvajanasamUhazceti" tRptastiSThati / tathApi kalpanArUpatvAd, gatvaratvAd audayikatvAt paratvAt svasattArodhakASTakarmabandhanidAnarAgadveSotpAdakatvAt duHkhameva tayA iti / marumarIcikAkalpA tRptiH, na sukhahetuH / vivecana :- saMsAramAM pugalonI prApti dvArA thatI tRpti mithyA che. naraka-tiryaMcamanuSya ane deva Ama cAragati svarUpa je A saMsAra che te karmodayanA vipAkajanya hovAthI ane vyAvahArika loko vaDe dekhI zakAya tevo hovAthI dravyasaMsAra kahevAya che ane mithyAtva, ajJAna, kaSAya, pramAda vagere svarUpa AtmAnI je vibhAvapariNati che. te A saMsAranuM mUlakAraNa hovAthI ane loko vaDe adezya hovAthI bhAvasaMsAra kahevAya che. pugalanA sukhonI A tRpti abhimAnathI-khoTA abhimAnathI utpanna thayelI che. jema koI mANasa pAse koI kaLA, sattA, dhana vagere kaMI hoya nahIM chatAM manamAM mAnI le ke huM gAmano rAjA chuM, athavA sauthI moTo chuM, te jema manathI mAnI lIdhelI moTAI che, vAstavika nathI. gAmamAM tenuM koI mAna-sanmAna na hoya. kAraNa ke te vAstavika rAjA nathI. tenI jema pagalika padArthonI prApti thavAthI "mane badhuM ja prApta thaI gayuM che" Ama prAptapaNAnI mAnyatA rUpa manathI mAnI lIdhelI A tRpti che. te kharekhara svapnanI jema mithyA che, vitatha che, kalpanA mAtra ja che. jema svapnamAM "mAro rAjyAbhiSeka thayo" evuM joyuM athavA "batrIsa pakavAna ane parasa bhojana karyuM" evuM svapna joyuM to paNa nidrA dUra thatAM rAjApaNuM ke dhAcheda Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRsyaSTaka - 10 305 dekhAto paNa nathI ane hoto paNa nathI. tethI svapnamAM dekheluM jema mithyA che, kalpanAmAtra che. tema pIlika sukhonI prAptithI potAne sukha prApta thayAno je AnaMda che te paNa mithyA che, kalpanArUpa ja che. kAraNa ke je ajJAnI AtmA che tathA je AtmA AvI brAntatRSNAthI yukta che te ja AtmA potAnI kalpanA pramANe kalpAyelI ISTatAbuddhi vaDe ISTa karAyelAM pugalaskaMdhonI prApti thaye chate "aho mArA vaDe maNi-ratna vagere dhanasamUha prApta karAyo" tathA mArA vaDe "mAyA karIne paNa svArtha sAdhI Ape tevo arthAt hoMziyAra ane mIThAM vacano bolavAnI caturAImAM catura evo svajanavargano samUha" prApta karAyo Ama mAnIne manamAM phulAIne potAnI jAtane tRpta thayelI mAnato arthAt khuza khuza thato rahe che. AvI bhrAnta-tRpti mAnavI te ajJAnI jIvanuM svarUpa che. paradravyanI prApti thavAthI "meM ATaluM ATaluM prApta karyuM" Ama ajJAnI ane tRSNAgrasta AtmA ja mAne che ane te ja AvAM para dravyonI prAptithI tRpta thayo chato varte che. paNa te tRpti sAcI nathI, tenAM pAMca kAraNa che - (1) A paradravyo mArAM che AvI mAnyatA e kalpanArUpa che potAnAM che ja nahIM. karmodayanA kAraNe saMyogathI maLelAM che. koI paradravya potAnuM che ja nahIM. mAtra temAM mohodayathI mArApaNAno bhrama ja che. (2) puNyodaya pUrNa thatAM badhuM ja javAvALuM che. athavA AyuSya samApta thatAM A AtmA te sarvene mukIne javAvALo che. (3) audayikabhAvathI maLelAM che. puNyakarmanA udayathI sukhanA sAdhanabhUta pudgaladravyo prApta thayelAM che. puNyakarmanI mAlikIvALAM che. jIvanI mAlikIvALAM nathI. (4) jIvathI paradravya che. jIvathI te bhinna che. tenAthI jIva bhinna che. (5) AtmAnI anaMtaguNonI je sattA che teno pratibaMdha karanAro je ATha karmono baMdha che tenA pradhAna kAraNabhUta evA rAga ane dveSane utpana karanAro A parapadArthano samaya che. Ama pAMca kAraNosara A padgalika sukhanI tRpti sAcI nathI. kAlpanika che, mithyA che. "duHzvameva tathA" te tRpti vaDe duHkha ja Ave che. prAptimAM, saMrakSaNamAM ane viyogamAM duHkha ja ApanAra che. mATe jhAMjhavAnA jaLanI jema A bhramAtmaka tRpti che. sukhahetu nathI paNa kevaLa duHkhahetu ja che. mATe tenAthI sukha mAnavuM te bhramamAtra ja che. tu-punaH bhrAntizUnyasya mithyAvabodharahitasya samyagjJAnopayuktasya svatattvAbhimukhasya tathyA-satyA svasvabhAvAvirbhAvAnubhavAtmikA tRptiH sukhahetuH / kimbhUtA tRptiH ? sAtmavIryavipAkakRt-AtmanA saha sAtmA, tasya yad vIryam, tasya vipAkaH, puSTivizeSaH, taM karotIti kRt ityanena svasvAbhAvyaguNAnubhavotthA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 tRSyaSTaka - 10 tRpti: AtmanaH sahajaM vIryaM puSTIkaroti, tena sAmarthyena guNaprAgbhAvaH, ato 'gurucaraNasevanAgamazravaNatattvagrahaNAdinA AdhyAtmikI tRptiH vidheyA ityupadezaH // 4 // jJAnasAra paradravyajanya tRpti te sAcI tRpti nathI paraMtu brAnti vinAnA jIvane eTale ke mithyAjJAna vinAnA ane samyajJAnanA upayogavALA tathA potAnA Atmatattva tarapha rucipUrvaka AgaLa vadhelA kaMIka zuddha AtmAne potAnA AtmAno zuddhasvabhAva pragaTa thavAthI tenA ja guNonA anubhavAtmaka je tRpti che te ja sAcI tRpti che ane A ja tRpti sukhano hetu che. paradravyathI mananI mAnI lIdhelI tRpti duHkhadAyaka che, paraMtu paradravyanI tRpti duHkhadAyI hovAmAM uparokta pAMca kAraNo che. te pAMca kAraNo potAnA guNonA anubhavarUpa sAcI tRptimAM nathI. balke tenAthI viparIta kAraNo che. mATe A AtmaguNonA anubhavarUpa tRpti du:khadAyI nathI paNa sukhadAyI che. ane saMpUrNa sAcI tRpti che. AtmAnA guNonA anubhavAtmaka sukhadAyI tRpti kevI che ? Avo prazna thAya to jaNAve che ke te tRpti sAtmavIryanA vipAkane karanArI che. sadA kALa AtmAnI sAthe ja rahenAruM arthAt AtmAnA guNasvarUpa evuM je vIrya te sAtmavIrya kahevAya che, teno vipAka eTale ke tenI puSTivizeSa, dina-pratidina tenI vRddhi thavI, tenI uttejanA thavI te sAtmavIrya vipAka, tene karanArI A tRpti che. bhAvArtha evo che ke - potAnA svAbhAvika zuddha-nirmaLakSAyika-kSAyopazamika bhAvanA je guNo che. te guNonA ja anubhavathI utpanna thayelI je tRpti che te tRpti AtmAnA svAbhAvika vIryaguNane vadhAre vadhAre puSTa kare che. majabUta kare che, uttejita kare che, sphUrAyamAna kare che ane te vIryane guNomAM ja pravartAve che. tevA prakAranuM vIrya skurAyamAna thavAthI dina-pratidina vadhAre vadhAre guNono prAdurbhAva thAya che. A kAraNathI gurunA caraNonI sevA karavAthI (gurunI nizrAmAM rahevAthI), AgamazAstronA zravaNathI ane temAMthI zuddhatattvagrahaNa karavA AdithI prApta thanArI je AdhyAtmika tRpti che te ja tRpti A jIvanamAM meLavavA jevI che. A tRpti ja sAcI tRpti che, sukhahetu che ane sAtmavIryavipAkakRt che. tathA AtmAno upakAra-kalyANa karanArI che. pudgalaiH pudgalAstRptiM, yAntyAtmA punarAtmanA / paratRptisamAropo, jJAninastanna yujyate // 5 // gAthArtha :pudgalo vaDe pudgalo tRpti pAme ane AtmA AtmaguNo vaDe tRpti pAme (A ja nyAya ane sAco mArga che) tethI paradravyathI thatI tRptino bhrama jJAnIne saMbhavato nathI. pI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRpyaSTaka - 10 307 TIkA :- "putreriti'', putre-zarIradhanavasana moganaganAlimi:, punA:shriiraadyH, pudgalopacayarUpAM tRptiM yAnti-pudgalopacAravRddhiM yAnti / punaH AtmAamUrtajJAnAnandarUpaH AtmanA-AtmaguNapariNAmena jJAnacaraNAnandAdinA tRptiM yAti, svarUpAnubhavarasikAnAM svarUpAsvAdanena tRptiH / punaH upadizati-jJAninaH anekAntAnantasvaparapadArthaparIkSAdakSasya tadbhrAntijanyAbhimAnaM paratRptisamAropaH, paraiHpudgalaiH tRptiH-paratRptiH, paratRptau samAropaH-AtmatRptimAnyatArUpa: na yujyate-na ghaTate vivecana :- pulo vaDe pudgaladravyo ja puSTi-vRddhi pAme che. zarIra, dhana, vastra, bhojana ane svajanAdi vaDe zarIra, Indriyo vagere puSTi pAme che. bhojana karavAthI zarIra ane zarIranI dhAtuo puSTi pAme che, vastrAdithI zarIra zobhAne pAme che, svajanAdi paNa zarIranI ja ciMtA ane sArasaMbhALa karanArAM hoya che. Ama pudgalo sAthe bIjAM pudgalo maLIne nAnA skaMdhamAMthI moTA skaMdha banatA hoya che. mATe pudgalonI sAthenuM mIlana pudgalonuM ja hoya che ane te mIlana pudgalamAM ja zobhA ApanAruM che. AtmAthI pudgaladravya ane pugaladravyathI Atmadravya bhinna hovAthI jema dharmAstikAyanuM adharmAstikAyanI sAthe mIlana thatuM nathI tema Atmadravya ane pudgaladravyanuM mIlana saMbhavatuM nathI. zobhArUpa nathI, puSTivRddhi karanAruM nathI. tathA Atmatattva ke je amUrta dravya che ane jJAnanA AnaMdasvarUpa che te AtmAne to Atmatattva vaDe eTale AtmAnA jJAna-darzana-cAritra ane tenA AnaMda svarUpa pariNAma vaDe tRpti (puSTi-vRddhi) thAya che. AtmasvarUpanA rasika jIvone AtmasvarUpanA AsvAdana vaDe ja tRpti thAya che. pudgalanA saMyoga vaDe je tRpti thAya che te pudgalAnaMdI jIvone ja thAya che. tattvajJajIvone tenAthI tRpti thatI nathI. uparokta vAtanA sAra svarUpe graMthakArazrI A AtmAne upadeza Ape che ke anekAntavAdapUrvaka (syAdvAda zailithI) anaMta evuM je svapadArthanuM svarUpa ane anaMta evuM je parapadArthanuM svarUpa, te bane svarUponI yathArtha rIte parIkSA karavAnI vidhimAM dakSa evA jJAnI AtmAne parapadArthane (padgalika sukhone ane snehIjanone) potAnA mAnavArUpa tevA prakAranI bhrAntijanya abhimAna (khoTI mAnyatAmaya ajJAnatAnuM abhimAna) karavuM ghaTatuM nathI. arthAt ucita nathI. eTale ke zobhA ApanAruM nathI A brAntijanya abhimAnane ja paratRptisamAropa kahevAya che. para eTale ke pugalAdi je parapadArtha, tenA vaDe thatI tRptimAM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 tRpyaSTaka - 10 jJAnasAra "A badhuM mAruM che, zarIra mAruM, ghara mAruM, dhana mAruM" ItyAdi rUpe samAropa (brama) jJAnI AtmAne saMbhavato nathI, ghaTato nathI, ucita nathI. jema para-strIne potAnI strI nathI manAtI, para-dhanane potAnuM dhana nathI manAtuM, paragharane potAnuM ghara nathI manAtuM, tema parapadArthone potAnA mAnavA e ucita nathI. te parapadArthomAM mohAlpatA karavI ucita nathI. mATe tattvajJAnI AtmAne ghara-dhana-vastra-bhojanasvajana vagere para-padArthomAM mArApaNAnI mAnyatArUpa bhrama ke tenA dvArA tRpti athavA AnaMda hoto nathI. bhAvanA ca samyagjJAnI tu yathArthAvabodhI Atmadharmameva Atmani aGgIkaroti, paraM paratvenaiva vetti, paradharmaM pare sthApayati, svadharmaM svatve sthApayati / ataH samyagdRSTiH paudgalikopacaye na rajyate / pudgalAsvAdanena sukhAvabhAsa eva mithyAjJAnam / uktaJca tavai tavaM carai caraNaM, suaMpi navapuvva jAva abbhasai / jA parasuhe suhattaM, tA no sammattaviNNANaM // 1 // puna: zrIharimapUrve:suavN zIlavaM cAI, jiNamaggAyaraNAraI / paraM vA parasaMgaM vA, dhammaM mannaDa jo jaDo // 2 // yacca AtmanaH svarUpaM sahajaM jJAnAdi, tadeva dharma iti tattvam // 5 // TIkAkArazrIno kahevAno bhAvArtha evo che ke - yathArtha tattvano avabodha karanAro eTale ke je vastu jevA svarUpe che te vastune tevA svarUpe samajanAro samyajJAnI mahAtmA Atmadharmane ja (jJAnAdi guNone ja) potAnA AtmAmAM aMgIkAra kare che ane te Atmadharmane ja potAnuM tattva che ema mAne che. ane paranA dharmane (varNa-gaMdha-rasa-spazadine) parapaNe ja jANe che. te paranA dharmane paramAM ja sthApita kare che ane potAnA Atmadharmane (potAmAM-) AtmAmAM ja sthApita kare che. arthAt samyagdaSTi AtmA svadravya, svadharma, paradravya ane paradharma ema sakala vastune jANe che. sarva viSayanuM jJAna kare che. paraMtu svadharmo svamAM ane paradharmo paramAM ja che ema yathArtha vibhAga karIne yathArthapaNe jANe che. paNa svadharmo (jJAnAdi) svamAM ane paramAM ema bannemAM che evuM mithyAjJAna karato nathI tevI ja rIte paradharmo (varNAdi) svamAM ane paramAM ema bannemAM che evuM mithyAjJAna paNa karato nathI. kAraNa ke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRDhaSTaka - 10 309 AvA prakAranuM jJAna e mithyAjJAna che. paNa svadharmo svamAM ja che ane paradharmo paramAM ja che AvA prakAranuM bhedajJAna karIne yathArthapaNe jANe che. zarIranI cAmaDI gorI hoya to zarIra rUpALuM che ema mAne che, paNa huM rUpALo chuM evuM mAnato nathI. A kAraNathI dhAro ke caitra ane maitra mitra hoya to cetranuM dhana-dhAnyAdi vadhyuM hoya tyAre te caitra jevo khuza thAya tevo maitramAM dhana-dhAnyAdi vadhe to tenAthI caitra khuza thato nathI. kAraNa ke te samaje che ke A dhana-dhAnyAdi mArAM nathI. tevI ja rIte samyagdaSTi mahAtmA hIrA-mANeka-motI-suvarNAdi padgalika padArthono upacaya (vadhAro) thaye chate rAjI thato nathI, kAraNa ke A sarve parapadArtho che. mAruM svarUpa nathI, huM sAthe lAvyo nathI ane sAthe laI javAno nathI. mAtra be dravyono saMyoga thayo che. Ama samajIne te temAM raMgAto nathI. pugalanA padArthonuM AsvAdana karavA dvArA "A sukha che, sukhadAyI che" "tenAthI huM sukhI chuM" AvI sukhabuddhi karavI te ja mithyAjJAna che. parapadArthamAM svabuddhi e ja mithyAtva jANavuM. zAstramAM kahyuM che ke - je tapane tape, cAritrane Acare, navapUrva sudhInuM zruta paNa bhaNe chatAM nA = jyAM sudhI parapadArthonA sukhamAM sukhabuddhi che tyAM sudhI samya vijJAna kahevAtuM nathI." AtmA zrutajJAnI hoya, zIlavAna hoya, tyAgI hoya, jinezvaranA mArganI AcaraNA karavAmAM rativALo hoya, paraMtu paradharmane ke parapadArthanA saMgane Atmadharma mAnato hoya to te jaDa (mUkha) samajavo. rA. tethI AtmAnuM je jJAna-darzana-cAritra vagere svAbhAvika svarUpa che tene ja potAnAM mAnavAM, te ja mAruM che ema samajavuM, tenI ja prApti karavI, temAM ja AnaMda mAnavo, temAM ja layalIna rahevuM te ja sAco dharma (Atmadharma) che Ama jANavuM. paNa madhurAjyamahAzAkAgrAhye'bAhye ca gorasAt / parabrahmaNi tRptiryA, janAstAM jAnate'pi na // 6 // gAthArtha - manohara ghI ane ghaNAM zAkovALA bhojanathI agrAhya tathA gorasa (dahIdUdhAdi) vALA bhojanathI je tRpti thatI nathI, te tRpti paramabrahmamAM che jene loko jANatA paNa nathI. athavA manohara rAjyanI ghaNI AzAvALA jIvo vaDe agrAhya ane vAcAthI agocara evA paramabrahmamAM je tRpti che tene loko jANatA paNa nathI. All Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRSyaSTaka - 10 jJAnasAra TIkA :- "madhurAjyeti" yA parabrahmaNi-zuddhAtmani-amUrtAnantajJAnadhane, tRpti: svarUpA, zamatA''liGganAnandacidvilAsarUpA, janAH- tattvAvalokananayanavikalAH, tAM zuddhAtyantaikAntAdhyAtmasvabhAvAnubhavarUpAM tRptiM jAnate'pi na, - naiva jAnate iti (sA) jJAnagrahaNe'pi nAsti / ataH kuto'nubhavaH ? yA tRptiH madhurAjyamahAzAkAgrAhye puna: gorasAt avAdo monane na, madhura-AkhyuM-madhurASyam, mahAnta: zALA:-vyaGganAni, tairgrAhye punaH gorasaM-dadhyAdi tasmAd abAhye yukte evaMvidhe bhojane sA tRptiH na / 310 koI koI pratomAM Avo pATha paNa che - madhura lAgyuM-mRta mathurALyuM, mahAnta: zAkAH vyaJjanAni tairagrAhye punaH gorasaM dadhyAdi, tasmAd bAhye, yukte evaMvidhe bhojane sA tRptiH na / vivecana :- zuddha AtmadazAmAM svarUpano anubhava karavA svarUpa je tRpti che tene sAmAnya loko jANatA paNa nathI to pachI teno anubhava to hoya ja kyAMthI ? svabhAvadazAnA AnaMdane anubhavavA svarUpa je vAstavika tRpti che te alaukika-lokottara tRpti che. te tRptine sAMsArika bhogasukhothI sarakhAvI na zakAya tevI che. kAraNa ke bhogasukho kSaNika che, nAzavaMta che, parAdhIna che. prAptimAM ghaNAM kaSTo ApanArAM che. saMrakSaNamAM ciMtAjanaka che ane chatAM viyogakAle duHkhadAyI che. svarUpadazAno AnaMda anaMtakALa sthAyi che, svAdhIna che. kyAreya paNa tenuM saMrakSaNa karavuM paDatuM nathI tathA kyAreya paNa teno viyoga thato nathI. mATe svabhAva-sukhanI tRpti bhogasukhonI tRpti sAthe sarakhAvI zakAya tevI nathI. A vAta A zlokamAM samajAve che. amUrta ane anaMta jJAnanA samUhAtmaka evA zuddha Atmatattva rUpa paramabrahmAtmAmAM je svarUpa-svarUpAtmaka arthAt zamabhAvadazAnA AliMganAtmaka je zuddha AnaMda tathA jJAnanA vilAsarUpa (anubhavarUpa) je tRpti (vAstavika parama AnaMda) che. tene Atmatattvane jANavA rUpI divya netra vinAnA sAmAnya jIvo jANatA paNa nathI. je tRpti zuddha, atyanta ane aikAntika evA prakAranA AtmasvarUpano anubhava karavA svarUpa che. AvI tRptine tattvajJAna vinAnA sAmAnya jIvo zAstrajJAna prApta karavA chatAM paNa jANI samajI zakatA nathI, to pachI tevA prakAranI tRptino anubhava to Ave ja kyAMthI ? AvA prakAranI A alaukika (lokottara-sAmAnya lokothI abhogya) tRpti che. svabhAvadazAnA AnaMdarUpI A tRptine be vizeSaNothI samajAve che ke - svabhAvadazAnA AnaMdanA anubhava rUpI je A sAcI tRpti che te manohara ghI vALA ane ghaNAM vyaMjano Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 311 (zAkAdi bhAvo)vALA cakravartInA bhojana tulya bhojanamAM tathA gorasa (dahIM-dUdha) Adi zaktivardhaka padArthothI (abAhya eTale) yukta evA cakravartInA bhojanatulya bhojanamAM paNa te tRpti thatI nathI. cakravartItulya viziSTa bhojanamAM paNa te tRpti thatI (AnaMda thato) nathI ke je svabhAva dazAnA anubhavamAM tRpti (AnaMda) thAya che. A artha pU. ramyareNu saMpAdita pustakamAM lakhAyelAM TIkAnAM padonA anusAre karela che te pustakamAM 'tana" ane avAuyukte AvAM pado che. mATe uparokta artha karela che. keTalIka pratomAM taidhro ane vAghe yukte AvAM pado che. tethI AvAM pado jyAre laIe tyAre e padono artha AvA prakArano thaI zake che ke manohara ghI vALA ane ghaNAM vyaMjano (zAko) vALA bhojanathI paNa agrAhya tathA dahIM-dUdhAdi gorasanA bhojanathI paNa bAhya = na jANI zakAya evA paramabrahmamAM je tRpti (AnaMda) che te tRpti AvA prakAranA (cakravartItulya) bhojanamAM paNa thatI nathI. banne pustakomAM chapAyelAM padono bhAvArtha eka ja che ke parama AtmadazAnA anubhavamAM je AnaMda che te AvA bhojanathI na mApI zakAya tevo che. (judA judA pATho hovAthI atyanta zuddha pATha kayo ? te jANavuM amArA mATe atizaya duSkara che. mATe ame banne pAThonA artho saMgata karavA prayatna karyo che.) athavA madhurAncamahAzALAprAde vAghe = goramAt A padano bIjo artha paNa thAya che te TIkAkArazrI pote ja spaSTa kare che ke - athavA kathambhUte brahmaNi ? madhurAjyamahAzAkAgrAhye-madhu-miSTaM rAjyam, tatra mahatI AzA - icchA yeSAM te madhurAjyamahAzAkAH taiH parigrahaizvaryAbhilASukaiH agrAhye grahItumazakye, gorasAt - vAgrasAt bAhye vAcAmagocare " aprApya manasA saha" iti vevoktatvAt ''apavastra payaM nasthi' nRtyAtrAAvanAt (AcArAMgadhruta-1, adhyayana5, uddezo-6, sUtra-170) / evidha parabrahmaLi-paramAtmani yA tRpti: mA lona jJAyate eva, ata: pudgalopacArasahastraiH sA tRptirna bhavati // 6 // athavA zabda lakhIne TIkAkArazrI A banne padone bhojananAM vizeSaNa na banAvatAM parApti zabdanAM vizeSaNa banAve che. manohara rAjya (Adi sAMsArika sukho) mAM ja varte che moTI moTI AzAo jene evA je jIvo eTale ke parigraha ane bhautika aizvaryanI ja ghaNI moTI abhilASAvALA arthAt saMsArarasika evA pudgalAnaMdI jIvo vaDe agrAhya 1. pU. ramyareNu saMpAdita pustakamAM mUlazlokamAM zAjAprAo che ane TIkAmAM teoi puna: che. mATe kaMIka azuddhi hoya ema lAge che. taigrAo hovuM joIe. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 tRDhaSTaka - 10 jJAnasAra jANavAne ane prApta karavAne mATe azakya evA paramabrahmamAM, tathA gorasa eTale vANInA viSayathI bAhya, jenuM svarUpa vANI dvArA samajI-samajAvI zakAya tevuM nathI. vAcAthI agocara evA paramabrahmamAM je tRpti thAya che. te tRpti saMsArabhoganA abhilASI jIvo vaDe jANI paNa zakAtI nathI to prApta kema karI zakAya ? tathA kema anubhavI zakAya ? A kAraNathI AtmaguNonI ramaNatAnI je tRpti che te tRpti hajAro-lAkho pudgalanA upacAro vaDe (padgalika sukho vaDe) paNa thaI zakatI nathI. tenI sAthe mApI zakAtI nathI. ahIM paramabrahmanuM zuddha AtmAnuM svarUpa) je vANIthI agocara kIdhuM che te bAbatamAM vedanA pAThanI sAkSI ApI che ke vedamAM (upaniSadamAM) kahyuM che ke zuddha AtmAnuM svarUpa kevuM che? to kahe che ke "mananI sAthe vANIthI paNa aprApya che" arthAt zuddha AtmA manathI paNa nathI jANI zakAto ane vANIthI paNa nathI jANI zakAto, tenuM zuddhasvarUpa koI alaukika ja che. sAmAnya lokathI gamya nathI. tathA AcArAMgasUtramAM paNa lakhyuM che ke "mapakSa nalthi ?" = padarahita-bhASArahita eTale ke vANIthI avAcya arthAt sarvakarmanA kSayathI muktimAM gayela zuddha AtmAnA svarUpane samajavA-samajAvavA mATe koI paNa prakAranAM padozabdo-vANI saMbhavatI nathI. arthAt vANIthI agocara evuM zuddha AtmAnuM svarUpa che. je mANe te ja jANe. A rIte padgalika sukhonA rasika jIvo vaDe agrAhya ane vANIthI bAhya-agocara evA paramabrahmasvarUpamAM je tRpti che te sAmAnya loko (pudgalarasika jIvo) jANatA paNa nathI to anubhava thavAnI vAta to saMbhave ja kyAMthI? AvI paramatRpti che. dA. viSayormiviSodgAraH syAdatRptasya pudgalaiH / jJAnatRptasya tu dhyAnasudhodgAraparamparA // 7 // gAthArtha - pugalanA sukho vaDe atRpta evA jIvane pAMca IndriyonA viSayonA kallolo rUpI viSanA ja oDakAra hoya che. paraMtu jJAnamAM tRpta AtmAne dhyAna rUpI amRtanA oDakAranI ja paraMparA hoya che. zA. TIkA :- "viSayoff" kRti-tRpta-svarUpasvAhitI purtaH aGgarAgAGganAliGganAdikaiH viSayormiviSodgAraH syAt-bhavet, viSayaH indriyavilAsaH sa eva viSayodgAraH prakAzaH syAt / uktaJca - jaha jaha puggalabhogo, taha taha vaDDai visayaM pi kasAI / iMdiyasuhA duhA khalu, agijjhA tao virattANaM // 1 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRSyaSTaka - 10 313 jJAnatRptasya svAtmatattvAvabopUrNasya dhyAnaM-tattvaikatvam, tadeva sudhA-amRtaM tasya udgAraH tasya paramparA zreNirbhavet nirAmaya-nirmalaparamAtmAnubhavaH tRpteH lakSaNametat tattvabhAvanA-tattvajJAna-tattvadhyAnAmRtodgAraparamparAvRddhiH // 7 // vivecana :- A saMsAramAM jIvo be prakAranA hoya che. eka pudgalAnaMdI ke jene bahirAtmA kahevAya che. pugalanI sAthenA bhogasukho ja mANanArA ane temAM ja sukha che AvI buddhivALA, ane bIjA AtmAnaMdI ke jene aMtarAtmA kahevAya che. AtmAnA jJAnAdi guNomAM ja AnaMda mAnanArA ane temAM ja sukha-buddhivALA. A banne prakAranA jIvomAM je pudgalAnaMdI jIvo che te AtmAnA svarUpano je pAramArthika AnaMda che tenAthI rahita che. A jIvoe guNonA AnaMdano svAda kyAreya cAkhyo ja nathI. tethI ja aMgarAga (zarIranI TApaTIpa karavI, zobhA karavI) ane aMganAnuM AliMgana karavuM (strI sAthenA bhoganA vyavahAro karavA) ItyAdi pAMca IndriyonI sAthenA paulika sukho mANavA rUpa viSayonA taraMgo rUpI viSa ja temanA manamAM ane vacanamAM cAlatuM hoya che. manamAM vicAro paNa viSayonA ja ane lokonI sAthenI vAtacItamAM paNa viSayasukhonI ja vAto karatA A jIvo potAno samaya temAM ja gALe che. jeNe viSa pIdhuM hoya tene viSanA ja oDakAra Ave che tema A jIvone bhogasukhomAM ja prIti hoya che tethI niraMtara pulanA ja sukha-duHkhanI vAto karavA svarUpa viSayonA taraMgo rUpI viSanA ja oDakAro cAlu hoya che. tenAthI te kyAreya dharAtA nathI, tRpta thatA nathI. nAnA gharamAMthI moTuM ghara banAve, thoDA dAgInAmAMthI ghaNA dAgInA banAve. sAmAnya jIvanamAMthI rAjApaNuM Iccha, rAjApaNAmAMthI cakravartIpaNuM Icche ane cakravartIpaNAmAMthI IndrapaNuM Icche. Ama sadA bhogasukhothI atRpta evA A jIvo padgalika pAMca IndriyonA viSayasukhonA kallolonI abhilASA karavA rUpI viSa okanArA-mAThA oDakAro vALA hoya che. zAstramAM kahyuM che ke - jema jema polika sukhano bhoga thAya che tema tema viSayonI vAsanA ane tenA aMgenA kaSAyo avazya vadhe ja che. mATe ja IndriyonAM sukho duHkharUpa ja che tethI vairAgI AtmAone te sukho agrAhya che. arthAt tyAjya che." have je AtmAo AtmAnaMdI che, aMtarAtmamaya che, jJAnAdi guNonA ja rasiyA che, potAnA AtmatattvanA avabodhathI paripUrNa rIte je bharapUra che tevA AtmAone jyAre juo tyAre dhyAnarUpI (tattvanI sAthenI ekatArUpI) amRtanA oDakAranI paraMparA hoya che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 tRtyaSTaka - 10 jJAnasAra teonA manamAM viSayabhoganA vicArone badale tattvanA ja vicAro pravartatA hoya che. vANImAM jyAM jAya tyAM ane jyAre jyAre avasara maLe tyAre tyAre AtmatattvanA guNo prApta karavAnI ane tenA saMbaMdhI ja dharmacarcA karatA hoya che. A rIte AtmatattvanI sAthe ekatAmaya dhyAnarUpI amRtanA ja mIThA oDakAronI paraMparA cAlatI hoya che. kyAM mAThA oDakAronI paraMparA? ane kyAM mIThA oDakAronI paraMparA? kyAM viSayonA taraMgo rUpI viSanA oDakAra? ane kyAM tattvanI ekAgratA rUpa amRtanA oDakAra? nirAmaya (eTale ke bAhya asAtAdi rogo ane atyaMtara rAga-dveSAdi mohanA rogothI rahita) ane mohanIyAdi ghAtI karmono viziSTa kSayopazamabhAva ane kSAyikabhAva AvavAthI atyanta nirmaLa evA parama Atmatattvano anubhava thavAthI je akhaMDaaparimita tRpti thAya che tenuM A lakSaNa che. AtmatattvanI vicAraNA-AtmatattvanuM ja jJAna ane AtmatattvanuM ja dhyAna ema tattvajJAna rUpI amRtanA ja oDakAronI paraMparAnI vRddhi thAya che. viSayabhogonI carcA viSatulya che ane tattvacarcA amRtatulya che. pudgalAnaMdI jIvo viSayabhoganI kathA-vArtA rUpI viSamaya vAtAvaraNamAM jIvana barabAda kare che ane AtmAnaMdI jIvo AtmatattvanI carcA rUpI amRtamaya vAtAvaraNamAM jIvana saphaLa kare che. llll sukhino viSayAtRptA, nendropendrAdayo'pyaho / bhikSurekaH sukhI loke, jJAnatRpto niraJjanaH // 8 // gAthArtha - Indra ane kRSNa Adi rAjAo viSayothI atRpta thayA chatA kyAreya sukhI nathI. paraMtu A lokamAM rAgAdi kaSAyo vinAnA kevaLa eka muni ja jJAnadazAmAM tRpta thayA chatA sukhI che. TA TIkA :- "muzvino ti', ho ! rUti sarve, rUdropendrA:, rU-za upendraH-kRSNaH ityAdayaH aneke na sukhinaH-sukhamayAH na / kathambhUtA indropendrAdayaH ? viSayAtRptAH-viSayaiH manojendriyasaMyogaiH, atRptAH anekavanitAvilAsaSaDsagrAsasurabhikusumavAsaramyAvAsAdibhiH mRduzabdAkarNanavarNyavarNAvalokanaiH saGkhyeyAsaGkhyeyakAlabhogaiH atRptAH na ca ete tRptihetavaH / asadAropa evAyaM loke-caturdazarajjvAtmake anantasakarmajIvAtmake ekaH bhikSuH AhArAgRdhnaH saMyamayAtrArthaM bhikSaNazIlaH niSparika puravI gati | jJAnaM-svarUpAvavothaH, tera tUta, niraH Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRDhaSTaka - 10 315 rAgAdyaJjanazyAmatArahitaH, svadharmabhogavattvAt / "yadvastuni yo dharmo na bhavati tato (4) na nIyate" | 3vataruM vizeSAvazya - | vivecana - go AvuM zlokamAM lakheluM pada Azcarya arthamAM che. Indra ane kRSNa vagere aneka rAjA-mahArAjAo managamatAM pAMca IndriyonA viSayonAM sukho maLavA chatAM tenAthI saMtoSa nahIM pAmelA, haju adhika adhika sukho prApta karavAnI lAlasAmAM ja rAcatA, aneka strIonI sAthenA sparzanendriyanA bhogavilAso mANavA chatAM, chae rasavALAM vividha bhojano rasanendriyathI karavA chatAM, sugaMdhI puSponI suvAsathI ramaNIya prAsAdomAM AvAsa karavA chatAM, suMdara saMgIta dvArA komaLa zabdone sAMbhaLavA chatAM ane dekhavA lAyaka bhavya padArthonA rUponuM avalokana karavA chatAM paNa AvAM zreSTha bhogasukho saMkhyAta-asaMkhyAta kALa bhogavavA chatAM paNa tenAthI saMtoSa nahIM pAmatA AvA rAjA-mahArAjAo paNa manathI sukhI nathI, haju vadhu maLe to sAruM, haju vadhu maLe to sAruM, ema sadAkALa bhogonI bhUkhathI pIDAtA ja rahe che. jema Injana Ape chate agni kyAreya tRpta thato nathI ema viSayasukho maLe chate Indriyo kyAreya tRpta thatI nathI. A Indriyo viSayonI prApti mATe kAyama bhikhArI ja hoya che. kAyama viSayothI atRpta ja rahe che. pAMca IndriyonA A viSayo e tRptinuM kAraNa ja nathI paraMtu atRpti ja vadhAranArA che. jema khaNaja e khasanA rogane maTADavAno upAya nathI paNa vadhAravAno ja hetu che. tema A viSayo paNa tevA ja che. jhAMjhavAnA jaLamAM jema jaLa nathI chatAM jaLanI bhramAtmakabuddhi ja karAve che. tema A viSayabhogomAM sukha nathI paNa ajJAnatAthI ane mohadazAthI te viSaya bhogo jIvane sukhano bhramamAtra ja karAve che. Ama A asadAropa ja che. sukhanI mithyA kalpanAmAtra ja che. sukha nathI paNa sukhano bhramamAtra ja che. anaMtAnaMta saMsArI sakarmaka jIvothI bharapUra bharelA cauda rajU Atmaka A lokAkAzamAM AhArAdi padArthomAM sarvathA Asakti vinAnA tathA kevaLa saMyamayAtrAnA nirvAha mATe ja mikSAvRttithI AhAragrahaNanA svabhAvavALA sarvathA parigraha (mamatA-mUcho) vinAnA evA eka bhikSu (muni) ja sukhI che. kAraNa ke te mahAtmA Atmatattvano avabodha karavA rUpI jJAnaguNa vaDe ja atizaya tRpta banelA che ane rAga-dveSa Adi doSo rUpI aMjana (kAjaLa)nI kALAza vinAnA che. paradravyanA bhogonI abhilASA vinAnA che. mAtra AtmAnA guNAtmaka je svadharmo che teno ja upabhoga karavAnA arthI A mahAtmA che. mATe sukhI che. je je paradravyanA bhogI hoya che, te sadA atRpta thayA chatA duHkhI hoya che ane je je mahAtmA svadravyanA guNonA upabhoktA hoya che. te te ciMtA vinAnA hovAthI rAgAdi kaSAyo Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 tRtyaSTaka - 10 jJAnasAra vinAnA ane doSo vinAnA hoya che. mUcha-Asakti-mamatA vinAnA tathA paradravya pratyenI pariNati ja tyajelI hovAthI potAnA guNonI ramaNatAnA AnaMdamAM ja layalIna thayA chatA atyanta sukhI hoya che. "je vastumAM je dharma hoto nathI te vastuthI te dharma kyAreya paNa utpanna thato nathI" jemake retImAM tela nathI to te retImAMthI kyAreya tela nIkaLatuM nathI. tevI ja rIte padravyanA upabhogamAM tRpti nAmano dharma ja nathI, atRpti ja che. to pachI paradravyanA upabhogavALA jIvane paradravyathI tRpti thAya ja kema ? zrI vizeSAvazyakabhASyamAM kahyuM che jattocciya paccakkhaM, somma ! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM, to puNNaphalaM ti dukkhaMti // 2005 // visayasuhaM dukkhaM ciya, dukkhappaDiyArao tigicchavva / taM suhamuvayArAo, na uvayAro viNA taccaM // 2006 // sAyAsAyaM dukkhaM, tavvirahammi a jao suhaM teNaM / dehidiesu dukkhaM, sukkhaM deheMdiyAbhAve // 2011 // gAthArtha - he saumya ! pAMca Indriyajanya je pratyakSa sukha dekhAya che te sukha nathI paNa duHkha ja che. mAtra te sukha te kAle duHkhano pratikAramAtra karanAra che. tethI puNyakarmanuM phaLa paNa duHkha ja che. /200pI. jema cikitsA (davA) karavI ke karAvavI te sukharUpa nathI paNa pIDAne rokanAra mAtra che mATe karavI-karAvavI paDe che. paNa karAvavI gamatI nathI, kyAre davA chuTe ema IcchA hoya che, tethI davA levI e sukharUpa nathI paNa pIDAno pratikAra che tethI karavI karAvavI paDe che tenI jema pAMca IndriyonAM viSayasukho sukha nathI, duHkha ja che. duHkhano pratikAra karanAra mAtra che. tethI temAM sukhano upacAra karAyo che. paNa sAcuM sukha bIje kyAMka che ane jo sAcuM sukha bIje kyAMka hoya to ja upacAra thAya che. anyatra sAcuM sukha jo na hoya to A upacAra paNa thaI zakato nathI. /2006ll A kAraNe sAtA ane asAtA bane duHkharUpa ja che. tenA virahamAM ja sAcuM sukha che. deha ane Indriyo hote chate tenA saMbaMdhamAM badhu duHkha ja hoya che. deha ane IndriyonA abhAvamAM ja sAcuM sukha hoya che. 2011|| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI tRpyaSTaka - 10 317 iti sAtAsAtayorvipAkabheda eva, na tvAvaraNe / avyAbAdhAvaraNatvaM tu ubhayorapi / yacca svaguNAn ghAtayati tadudayaH kaH sukhatvenorarIkurute ? ityAtmanaH jJAnAnandAnubhavA tRptiH prazasyA, naupAdhikI / ityanena tayA eva (taQcyA eva) samyagdarzaninaH stuvanti arhantam, pUjayanti paramAtmAnam, dezaviratA api sAmAyikapauSadhopavAsinaH AtmAnubhavalavAsvAdanArthameva tiSThanti ekAnte, munayastanniSpAdanAya tyajanti paJcAzravAn, tadvighAtAya gRhNanti bhISmagrISmataptazIlAtApAtApanAm, zizirahimanizAkarakarAbhighAtakSubdhA vasanti nirvasanA vane, svAdhyAyanti AgamavyUhAn, kSamAdidharmadvArA bhAvayanti AtmAnam, tattvajJAnena Arohanti guNazreNizRGge, cintayanti tattvaikatvaM, tattvasamAdhyarthameva prANAyAmAdiprayAsaH jinakalpAdikalpaH iti sA (sva) svabhAvAnubhavatRptiH sarvairabhyasyA // 8 // upara kahelI vizeSAvazyakabhASyanI gAthAonA artha vicAratAM samajAya che ke sAtA ane asAtA e banne puNya ane pApa karmonA phaLano ja bheda che. eka puNyakarmano vipAka che ane bIjo pApakarmano vipAka che. paNa Akhare banne karmonAM ja phaLa che. tethI banne duHkha ja che. vaLI A banne karmo e guNonAM AvaraNIyakarmo nathI. jema jJAnAvaraNIyakarma jJAnaguNanuM AvAraka karma che. tevuM A karma guNonuM AvArakakarma nathI ke jethI teno kSayopazamabhAva thavAthI sukhaguNanI prApti thAya. A banne audayikabhAva pAme tevAM karmo che. te bannenA udayathI anukrame sAMsArika sAnukULatA ane sAMsArika pratikULatA mAtra maLe che te bane paNa AtmAne baMdhanarUpa hovAthI rAga ane dveSAtmaka moha utpAdaka hovAthI duHkha ja che. AtmAno "avyAbAdha sukha" nAmano je guNa che teno nAza to banne karmo kare ja che. tethI banne duHkharUpa ja che. je karmo AtmAnA guNono ghAta kare, te karmonA udayane koNa sukharUpe svIkAre ? sAMsArika sAnukULatA ApanArI sAtAvedanIya ane sAMsArika pratikULatA ApanArI asAtA vedanIya A banne karmo AtmAnA avyAbAdha sukha nAmanA guNano ghAta kare che to pachI tene sukharUpe kema svIkArAya? mATe A AtmAne jJAnanA AnaMdanA anubhavathI janya je tRpti che. te ja sAcI che ane prazaMsanIya che. te ja yathArthatRpti che. pudgalanA saMyogAtmaka upAdhijanya je tRpti che te parAdhIna hovAthI, nAzavaMta hovAthI mohotpAdaka hovAthI ane baMdhanarUpa hovAthI sAcI tRpti nathI. A kAraNathI samyagdaSTi AtmAo AtmaguNonA anubhavAtmaka je sAcI tRpti che te tRpti prApta karavAnA kAraNe ja (te sAcI tRptinI ja ruci hovAthI) AvA prakAranA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 tRtyaSTaka - 10 jJAnasAra anaMtaguNone pAmelA arihaMta paramAtmAnI stuti kare che, pragaTa guNovALA paramAtmAne pUje che, dezaviratidhara zrAvaka-zrAvikA paNa sAmAyika, paudhaSopavAsa Adi vrata pAlana karavA dvArA AtmAnA guNonA anubhava rUpa lavanA AsvAda mATe ja ekAntamAM (ghara choDIne upAzrayAdi ekAnta sthAnomAM) vase che. ane je muni puruSo che te AtmaguNonA anubhavAtmaka tRpti meLavavA mATe ja prANAtipAta-mRSAvAda Adi pAMca Azravone tyaje che. te pAMca AzravonA nAza mATe (bhUtakALamAM sevelA pAMca AzravothI baMdhAyelA karmono nAza karavA mATe) bhayaMkara evI grISmaRtuthI tapelI zilAnA tApanI AtApanA le che. ziziraRtumAM hima jevA atyanta zItaLa caMdramAnAM kiraNonA abhighAtathI (sparzathI) kSobha pAmavA chatAM vastra vinAnA thaIne vanamAM vase che. niraMtara AgamazAstronA samUhano abhyAsa kare che. kSamA, mArdavatA, ArjavatA vagere AtmadharmonA ciMtana dvArA AtmAnI bhAvanA bhAve che. sukSmAtisukSma tattvajJAna meLavavA dvArA guNonI zreNInA zikhara upara caDhe che. AtmatattvanI ekatAno vicAra kare che. AtmatattvanI ciMtavanAmAM saMpUrNa samAdhi rahe te mATe prANAyAma vagerenA prayAso Acare che tathA jinakalpAdi AcAronI tulya AcAronuM sevana kare che. mATe potAnA svabhAvanA anubhavathI thanArI je tRpti che te tRptino sarva jIvoe abhyAsa karavo joIe. A ja tRpti meLavavA AtmArthI jIvoe lakSya rAkhavuM joIe. A ja tRpti sAcI tRpti che ane AtmAnuM kalyANa karanArI che. tRyaSTaka samApta Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 319 nirlepASTaka-11 // atha ekAdazaM nirlepASTakam // atha aliptasya tattvasamAdhirbhavati, pUrNAnandatRptirapi aliptasya, tena nirlepASTakaM prastUyate / cetanasya sakalaparabhAvasaMyogAbhAvena vyApyavyApakagrAhakakartRtvabhoktRtvAdizaktInAM svabhAvAvasthAnaM nirlepaH / nAmato nirlepaH abhilApyAtmakaH jIvAjIvAnAm, sthApanAnirlepaH nirgranthAkArAdiH, dravyanirlepaH kAMsyapAtrAdiH tadvyatiriktaH, zeSastu pUrvavat, bhAvanirlepaH jIvAjIvabhedAzca, ajIvo dharmAdharmAkAzAdiH, jIvastu samastavibhAvAbhiSvaGgarahitaH muktAtmA, je AtmA sAMsArika bhAvothI alipta hoya che tene ja tAttvika (sAcI) samAdhi prApta thAya che. kAraNa ke sAMsArika sarve bhAvo upAdhivALA che ane jIvane AkuLavyAkuLa karanArA che. te bhAvothI dUra dUra rahenAro AtmA ja sAcI samAdhi meLavI zake che. evI ja rIte AtmAnA guNonA pUrNAnaMdanI tRpti paNa pIdgalika bhAvothI dUra rahenArA evA alipta AtmAne ja thAya che. tethI have nirlepASTaka lakhAya che. prazna :- nilepa eTale zuM? nirlepa kone kahevAya? uttara :- A AtmA anAdikALathI parabhAvanI sAthe eTale ke anya jIvadravya ane pugaladravyanI sAthe vyApya-vyApakabhAvathI (ekameka thaIne) varte che. grAhakatA, kartatA ane bhoknatA Adi AtmAnI je zaktio che. te zaktione A AtmA anya dravyamAM ja joDe che. tene badale sakala evA parabhAvonA saMyogano abhAva karIne A AtmAnI vyApyavyApakvAzakti, grAhakatAzakti, kartutAzakti ane bhoknatAzakti Adi je je zaktio che te zaktione vibhAvadazAmAMthI rokIne svabhAvadazAmAM joDavI tene nirlepatA kahevAya che. A jIva potAnA parivArane, gharane ane dhanane mAruM mAruM mAnIne cAle che, temAM ja vyApta thaIne (raMgAIne) cAle che. tene ja vadhAravAnI laganI lAgI che. tenA sukhe potAne sukhI ane tenA duHkhe potAne duHkhI A jIva mAne che. tene ja karavApaNAno ane bhogavavApaNAno pariNAma rAkhe che. A saghaLI lepadazA che. anyadravyanI sAthe mArApaNAno je pariNAma che te samasta liptatA che. teno sarvathA saMyoga tyajIne AtmAnI je svabhAvadazA (guNAtmakadazA) che temAM ja vyApta thaI javuM, tene ja grahaNa karavuM, tene ja vadhAravuM ane tene ja bhogavavuM A saghaLI nirlepadazA che. AtmAnuM parabhAvadazAmAMthI chUTIne svabhAvadazAmAM lIna thavuM te nirlepatA kahevAya che. nirlepa AtmAne ja pUrNa Atma AnaMdanI tRpti thAya che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra nAma-sthApanA-dravya ane bhAvanA bhedathI tenA cAra bhedo che. jIva athavA ajIvanuM "nirlepa" AvuM nAma pADavuM, nirlepa AvA prakAranA nAmano abhilApa karavo te nAmanirlepa. sAMsArika bhAvothI alipta evA je nircandamuni hoya che, te nirainyamuninI chabI-pratimA AkArAdi te sthApanAnirlepa kahevAya che. dravyanirlepanA AgamathI ane noAgamathI be bheda che, tathA noAgamanA jJazarIra-bhavya zarIra ane tavyatirikta ema traNa bheda che. temAM kAMsAnAM pAtra vagere, je anya dravyathI levAtAM nathI te tadgatirikta dravyanirlepa nAmano trIjo bheda jANavo. bAkInA jJazarIra ane bhavyazarIra Adi bhedo pUrvanI jema samajI levA. jIva ane ajIvanA je bhedo che te bhAvathI nirlepa jANavA. ajIvanA bhedamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyAdi jANavA. A saghaLAM dravyo eka ja AkAzakSetramAM sAthe rahe che chatAM dharmadravya adharmadravya nathI banatuM ane adharmadravya dharmadravya nathI banatuM, evI ja rIte adharmadravya AkAzadravya nathI banatuM ane AkAzadravya dharma-adharma nathI banatuM anya dravyasvarUpe nathI banatuM te badhA bhAvanirlepanA bheda jANavA. A jIva anya dravya sAthe eTale ke karma ane zarIra sAthe lepAyelo che mohanA udayathI anya padArthonI sAthe mArApaNAnA pariNAmathI lepAyelo che. tethI samasta evI vibhAvadazAnI AsaktithI rahita jyAre bane che. muktigata zuddha AtmA thAya che tyAre bhAvanirlepa kahevAya che. A pramANe cAra nikSepA samajAvyA. have A nirlepatA upara sAta nayo samajAvAya che. nayaistu dravyaparigrahAdiSvaliptaH naigamena, saGgraheNa jIvo jAtyA aliptaH, vyavahAreNAlipto dravyatastyAgI', zabdanayena samyagdarzanasamyagjJAnaparicchinnaparabhAvaparityAgI tannimittabhUtAni dhanasvajanopakaraNAni teSvanAsaktaH, samabhirUDhena arhadAdinimittairbahutaraiH pariNamanairaliptatvAt kSINamoho jinaH kevalI cAliptaH, evambhUtena siddhaH sarvaparyAyairaliptatvAt / (1) naigamanaya : dravyabhUta dhana-dhAnya Adi bAhya-parigrahanI aMdara je AtmA ekarUpa nathI te naigamanayathI alipta. 1. A pAThamAM zrI ramyareNusaMpAdita pustakamAM ke pratomAM RjusUtranaya lakhelo dekhAto nathI. paraMtu jyAM kramazaH sAta nayo kahevAya che tyAM RjusUtranaya hovo joIe. lahIAothI lakhavo chuTI gayo haze ema mAnIne lakhIe chIe ke RgasUtre nirlepaparipAmavAnuM tyAgI. jema vyavahAranayathI dravyathI tyAgIne nirlepa kahevAya che tema RjusUtranayathI nirlepatAnA pariNAmavALA tyAgIne nirlepa kahevAya. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 321 (2) saMgrahanaya : jIva potAnI anAdikAlIna zuddhajAtithI paradravya sAthe je alipta che. jIva kyAreya ajIva thato nathI. jAti badalAtI nathI. te saMgrahanayathI alipta. (3) vyavahAranaya : mAtra dravyathI (bAhyabhAvathI) sAMsArika navavidha parigraha tyajIne je muni banyA che te vyavahAranayathI alipta. (4) RjusUtranaya : je sAMsArika navavidha parigrahanA tyAgI banyA che ane manathI paNa nirlepa pariNAmavALA che te RjusUtranayathI alipta. (5) zabdanaya H samyagdarzana ane samyajJAna ema bannethI yukta, parabhAvanA tyAgI tathA parabhAvadazAnA nimittabhUta evAM dhana-svajana tathA je upakaraNo che temAM Asakti vinAno je AtmA te zabdanayathI alipta. (6) samabhirUDhanaya : AtmAnA nirmaLa pariNAma thavAmAM nimittabhUta arthAt upakArI evA arihaMta paramAtmA Adi bahuprakAranA bAhya zubha nimittomAM paNa je alipta bhAvavALA che evA kSINamohaguNasthAnakavALA ane kevalI paramAtmA te samabhirUDhanayathI alipta. evaMbhUtanaya : puNyakarmanI 42 prakRtionA udayathI thayelA sukhadAyI zubhaparyAyo ane pApakarmanI 82 prakRtionA udayathI thayelA duHkhadAyI azubhaparyAyo ema sarva audayikaparyAyo tathA udayamizra kSAyopathamika bhAvanA paryAyothI je alipta che. karmajanya sarva paryAyothI je alipta evA siddha paramAtmA te evaMbhUtanayathI alipta. vAcanAntare tu naigamAliptaH aMzatyAgI naigamAkArarUpeNa, saGgraheNa samyagdarzanAsattayA AtmAnaM sarvathA vibhaktatvAt, vyavahAreNa tacchraddhayA aprazastarAgAdilepatyAgAt, RjusUtrastu sannimittAdiSvaraktatvenAvalambanAt, zabdataH abhisandhijavIryabuddhipUrvakopayogasya rAgAdiSu apariNamanAt / samabhirUDhataH sarvacetanA sarvajIvasya vibhAvAzleSarahitatvAt, evambhUtataH pUrvAbhyAsacakra-bhramAdibhavopagrAhisarvapudgalasaGgarahitasya siddhasya nirlepatvam / punarnikSepatraye nayacatuSTayam, bhAvanikSepe paryAyAliptatvena "antimanayatrayamiti" tattvArthavRtterAzayaH, atra bhAvasamyaksAdhakanirlepAdhikAraH / bIjI vAcanAnA AdhAre (anya keTalAka bIjA graMthonA kathanane anusAre) ahIM bhinna rIte paNa sAta no ghaTAvAya che. te A pramANe che - Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra (1) naigamanaya : koIpaNa eka aMzano tyAga karanAro AtmA, je aMzano tyAga kare che te aMzanI apekSAe alipta kahevAya che. A naigamanayathI alipta jANavo. jema ke koIe dUdhano ja tyAga karyo to te dUdhanA lepa vinAno che, ema koIe rezamI vastrano tyAga karyo to teTalA aMze te nirlepa che. koIe sonAnA dAgInA paheravAno tyAga karyo to te AtmA teTalA aMze nirlepa che. Ama A aMzatyAgI aneka prakAranA AkAra svarUpe alipta banI zake che. ahIM aMzatyAgamAM nirlepatAno upacAra (Aropa) karavAmAM Avyo che mATe nigamanaya. (2) saMgrahanayaH je AtmAmAM samyagdarzananI asattA che. samyagdarzana thayuM nathI, paraMtu pratyeka manuSyane ane pazune mRtyu pAmatAM dekhe che. tethI sAmAnyapaNe AtmAne zarIrathI sarvathA bhina mAne te zarIrathI AtmAne nirlepa mAnyo, paNa sAmAnyathI mAnyo tethI saMgrahanaya. (3) vyavahAranaya : je dhana-dhAnya-svajana-upakaraNAdi mohotpAdaka aprazasta sAmagrI che tenA uparanA rAgAdi lepano je AtmA tyAga kare che te vyavahAranayathI nirlepa che. A nirlepatA bAhya tyAgathI dRSTigocara thAya che lokabhogya che mATe vyavahAranaya. (4) RjusUtranaya : paramAtmA, paramAtmAnI vANI, sallAstro ItyAdi uttama nimitta (ke jene prazasta vastu kahevAya tenA) upara paNa rAgadazAno lepa tyajIne tenuM AlaMbana grahaNa kare te RjusUtranayathI nirlepa kahevAya. ahIM svakIya pariNAma nirlepa che mATe RjusUtranaya. (5) zabdanaya : AtmasAdhanA karatI vakhate koIpaNa zubhAzubha nimittomAM potAnA abhisaMdhija vIryane ane potAnI buddhipUrvakanA upayogane kyAMya rAgAdi kaSAyomAM pariNamavA na devA te zabdanayathI nirlepatA, atyanta jAgRtadazA che mATe zabdanaya. (6) samabhirUDha : sarve paNa jIvomAM pragaTa thayelI sarvacetanA te samabhirUDhanayathI nirlepatA jANavI. ahIM sarvanIvI evo je zabda TIkAmAM che teno artha jenAmAM sarvathA cetanA pragaTa thaI che evA sarve jIvo levA. arthAt kevalajJAnI evA sarve jIvo levA. kAraNa ke teonI ja cetanA vibhAvadazAnA AliMganathI saMpUrNa rahita che mATe te kevalI bhagavaMtonI sarvathA vibhAvadazA (mohodaya) kSINa thayela hovAthI "vimAvAzleSarahitatvI" A heturUpa vizeSaNa tyAM ja ghaTe che athavA sattAthI sarva jIvanI zuddha evI sarva cetanA laIe to mUlasvarUpe vibhAvadazAthI alipta che. Ama paNa artha thaI zake, jema mATImAM Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 bhaLeluM sonuM paNa vAstavika rUpe mATIthI alipta che. paraMtu pahelo je artha karyo te vadhAre ucita lAge che. (7) evaMbhUtanaya : bhavopagrAhI evAM cAra aghAtI karmonA udayAtmaka sarvapudgalaskaMdhonA saMgathI rahita A AtmA jyAre bane eTale ke caudamA guNasthAnakanA caramasamaye sarva aghAtI karmono kSaya thAya tyAre pUrvakAlanA abhyAsanA kAraNe jema (hiMcoLA Adi) cakra bhame tema paramAtmAno je AtmA sAtarAja gamana kare che tevA siddhaparamAtmAmAM je sarvathA pudgalanA lepathI rahitapaNuM AvyuM te nirlepatA evaMbhUtanayathI kahevAya che. nAma-sthApanA ane dravya ema traNa nikSepavALuM je nirlepapaNuM che te dravyane AzrayI che, mATe prathamanA cAra nayane AzrayI nirlepatA kahevAya che ane bhAvanikSepavALuM je nirlepapaNuM che, te paryAyane AzrayI nirlepapaNuM hovAthI pAchalA traNa nayanI apekSAe nirlepatA kahevAya che. Ama tattvArthasUtra uparanI TIkAnA TIkAkArazrIno Azaya che. ahIM to samyakjhakAre AtmatattvanI sAdhanA karanArA uttama evA sAdhaka AtmAmAM AvanArI nirlepatAnuM varNana karavAnuM che. tethI teno ja adhikAra che. te viSaya upara graMthakArazrI jaNAve che ke - saMsAre nivasan svArthasajjaH kajjalavezmani / lipyate nikhilo loko, jJAnasiddho na lipyate // 1 // gAthArtha - kAjaLanI koTaDI samAna A saMsAramAM vasatA svArthamAM sajja evA saghaLA loko dravyakarma-bhAvakarma ane nokarma vaDe lepAya che. paraMtu jJAnasiddha evo AtmA karmothI lapAto nathI. 1 "saMsAre iti" nikhilaH samasto lokaH kajjalavezmani-rAgAdipApasthAnavibhAvatannimittIbhUtadhanasvajanAdigRhe saMsAre nivasan-vasamAnaH, svArthasajjaH-svasya AropAtmatAkRtaH arthaH ahaGkAramamakArAdirUpaH svArthaH, tatra sajjaH-sAvadhAnaH, lipyate rAgAdibhAvakarmAbhiSvaGgataH samastAtmIyakSayopazamabhAvaparAnugataH sarvasattAvArakatvena bhAvakarmadravyakarmanokarmalepairlipyate / tathA jJAnasiddhaH heyopAdeyaparIkSAparIkSitasarvabhAvaH svAtmani svatvamanyatra sarvatra paratvopayuktaH svAtmArAmI svarUpavilAsI na lipyate 'trividhakarmopaskarairnAvaguNThyate ataH AtmadharmAvabhAsanatadupAdeyatayA ytitvymityupaveza: II 1. trividha patra: Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra vivecana :- A saMsAra kAjaLanI koTaDI jevo che. jema kAjaLathI bharelI koTaDImAM jyAM jyAM hAtha athavA zarIrano koIpaNa bhAga sparze tyAM tyAM te te bhAga kALo thAya thAya ane thAya ja, tema A saMsAra rAga-dveSa-mohAdi aDhAre aDhAra pApasthAnaka sevavA rUpI vibhAvadazAthI bharelo che tathA te pApasthAnaka sevavAmAM nimittabhUta bane evAM dhana, svajana ane Adi zabdathI ghara, sonuM, rUpuM, nokara-cAkara vagere nimittonA bhaMDAratulya A saMsAra che. A saMsAramAM dhana-svajanAdi nimittone jyAM jyAM sparze tyAM tyAM rAga-dveSa-mohAdi thAya thAya ane thAya che. tethI kAjaLanI koTaDInI upamA barAbara ghaTe che. AvA prakAranA rAgAdi kaSAyo karAve ane karmothI AtmAne lepAve tevA A saMsAramAM vasatA sarve paNa loko svArthasajja che. "ahaMkAra ane mamakAra = huM ane mAruM" A zuddha AtmAnuM svarUpa nathI to paNa moharUpI madirAnA pAnathI bhAna bhUlelo A AtmA tene potAnuM mAne che - A moTo buddhibhrama che. te kAraNe bhramamAtrathI mArApaNuM karAyuM che jyAM evo ahaMkAra ane mamakArarUpI je artha (je potAnuM prayojana) che te svArtha, te svArthamAM ja sAvadhAna eTale ke niraMtara huM ane A mAruM, A mAruM AvA mohanA vicAro-vANI ane vartanamAM ja vartanArA sarve paNa loko karmothI lepAya che. rAga-dveSa ane kaSAyo rUpI bhAvakarmonI AtmAmAM utpatti thavAthI potAnA AtmAmAM pragaTa thayelA kSayopazamabhAvanA jJAna-darzana ane vIrya Adi samasta guNo paradravyane (padgalika bhAvone) anusaranArA thAya che. buddhi ane zakti saMsAranA sukha-duHkhanA bhAvomAM ja A AtmA joDe che. niraMtara potAnI buddhi ane zaktino temAM ja upayoga kare che. AvA prakAranI A mohadazA (ajJAnatA-viparIta buddhi) AtmAnA sattAgata anaMta guNonI AvAraka hovAthI A samasta jIvo AvA prakAranI mohadazAnA kAraNe bhAvakarma-dravyakarma ane nokarma vaDe niraMtara lepAya che, baMdhAya che. rAgAdi kaSAyo karavA te bhAvakarma, tenAthI baMdhAtA jJAnAvaraNIyAdi aSTavidha karma te dravyakarma ane rAgAdi thavAmAM nimittabhUta bAhya padArtho dhana-svajanAdi te nokarma. svArthasajja evA samasta loko A saMsAramAM A traNe prakAranA karmo vaDe niraMtara lepAya che. kAraNa ke saMsAramAM jyAM jyAM paga muko tyAM tyAM huM ane mAruM ja dekhAya che. tenAthI rAgAdi thAya che. tenAthI bolAcAlI, jhaghaDA, kleza, mArAmArI ane hiMsA ema aDhAre pApasthAnako thAya che. AthI ja A saMsAra kAjaLanI koTaDI samAna kahevAya che. temAM paDelo AtmA karmothI lepAya lepAya ane lepAya ja che. phakta jJAnasiddha AtmA (tattvajJAnI AtmA) karmothI lapAto nathI. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nilepASTaka - 11 325 rAgAdi je bhAvo AtmAnA upakAraka nathI paNa apakArakabhAvo che, te heya che (tyAjya che) ane je vairAgya-jJAna vagere bhAvo AtmAnA upakArakabhAvo che te upAdeya che (grAhya che). Ama heya ane upAdeyanI parIkSA karavA dvArA parIkSita karyA che sarve paNa bhAvo jeNe evA je jJAnI AtmA che ke je mahAtmAe jJAnabaLe sAcuM tattva jANIne potAno upakAra karanArA jJAnAdi guNomAM ja mArApaNuM ane bAkInA bIjA sarvabhAvomAM parapaNuM samajIne tevA prakAranI samajaNa sAthe upayogapUrvaka pravRtti karanArA banyA che, potAnA AtmabhAvamAM ja ramaNatA karanArA ane AtmasvarUpanA ja vilAsI evA je jJAnI AtmA che te AtmA karmothI lapAtA nathI. bhAvakarma-dravyakarma ane nokarma ema traNa prakAranA karmarUpI kacarAthI malIna thatA nathI. A kAraNathI niraMtara AtmadharmanuM bhAna thAya tevA satsaMga, sanzAstronuM vAMcana ane svAdhyAyAdi jJAnavardhaka pravRtti ja AtmArthIne vadhAre vadhAre upAdeya che ema samajIne temAM satata pravRtti karavI evo upadeza che. AvA nAhaM pudgalabhAvAnAM, kartA kArayitA ca na / nAnumantApi cetyAtmajJAnavAn lipyate katham ? // 2 // gAthArtha :- huM paudgalika bhAvono kartA paNa nathI, kArayitA paNa nathI ane anumantA paNa nathI. (karanAra-karAvanAra ane anumodana karanAra huM nathI. kAraNa ke huM paudgalika bhAvothI bhinna chuM. e mAruM svarUpa nathI) AvA prakAranA zuddha AtmatattvanA jJAnavALo ane tenA ja lakSyavALo puruSa karmothI kema lepAya ? arthAt na ja lepAya. rA TIkA :- "nAmati"--ti-munA pravAseLa yathArthIvamAsanena ejJAnavibhinnaatmsvruupH AtmajJAnavAn kathaM lipyate ? naiveti, itIti kim ? ahaM vimalakevalAlokamayaH, svakIyapAriNAmikaparyAyotpAdakatvavyayatvadhruvatva-jJAyakatvabhoktRtva-ramaNatvAdibhAvAnAM kartA, pudgalabhAvAnAM dravyakarma-nokarmahiMsAdipApavyApArANAM yogapravRttezca kartA na / naiva pudgalagrahaNamocanarUpaM mama kAryam, varNAdInAM grahaNAskandanAnAM nAhaM kartA / ca-punaH pudgalabhAvAnAM pUrvoktAnAmahaM kArayitA-parasmAt kArayatIti kArayitA na, ca-punaH na anumantA-paudgalikavarNAdInAM zubhAnAM nAnumodanazIlaH, ahamiti sakalapudgalatraikAlikAgrAhakAbhoktRtvAkArakatvAtmajJAnavAn sa na lipyate / lepo hi pudgalAnuyAyicetanayA bhavati sarvathA vidhivicchinnasaGgasya na lepa iti // 2 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 nilepASTaka - 11 jJAnasAra vivecana - mUla zlokamAM "cetyAtmajJAnavIna" A zabdamAM je ti zabda che. teno artha A pramANe che ke - AvA prakAranuM yathArtha (sAcuM) jJAna thavAthI AtmA ane zarIrAdi pudgalo bhinna bhinna padArtha che. huM e zarIrAdi nathI ane zarIrAdi te huM nathI. AvA prakAranuM bhedajJAna A jIvane thAya che. te bhedajJAna vaDe zarIrAdi pudgaladravyathI vizeSa bhinnapaNe jANyuM che AtmAnuM svarUpa jeNe evo AtmajJAnavALo AtmA karmothI kema lepAya? nami rAjarSi, gajasukumAlamuni, aMdhakamuninA ziSyo ane sukozalamuni jevA mahAtmA puruSo zarIrAdithI potAnA AtmAne bhinna jANatA chatA zarIrAdino nAza dekhavA chatAM jarA paNa kSobha na pAmatAM AtmadazAmAM ja magna rahyA, to karmothI kyAM lepAyA ? arthAtu na ja lepAyA, badhe janAM karmo khapAvIne kevalI banyA. bhedajJAnavALA AtmA karmothI lepAtA nathI. mUla zlokamAM je "ti" zabda che ke jeno artha "AvA prakAranA jJAnavALA" evo je thAya che tyAM prazna thAya che ke AvA prakAranA jJAnavALA eTale kevA prakAranA jJAnavALA? A vAta kaMIka vadhAre spaSTa karavI jarUrI che. tethI graMthakArazrI kahe che ke - je mahAtmA puruSo manamAM Avo vicAra kare che ke "huM (mAro AtmA) to nirmaLa kevalajJAnanA prakAzAtmaka chuM ane zarIrAdi pudgaladravyo to sarvathA jJAnarahita jaDa vastu che. vaLI huM to cetana hovAthI mArA potAnA AtmAsaMbaMdhI je je pariNAmika paryAyo caitanya-darzana-cAritra-vIryAdi bhAvo che, tenA ja utpAdava-vyayatva-dhuvatvabhAvano kartA ane bhoktA chuM, huM to sarva bhAvonA jJAyakatva svabhAvavALo chuM, svaguNonuM bhoitva ane ramaNatva vagere bhAvo mArA che ane huM teno kartA chuM. paraMtu jJAnAvaraNIyAdi dravya karmono ane aDhAra pApasthAnakanA vyApArAtmaka nokarmono tathA mana-vacana-kAyAnI yogapravRttiono huM kartA nathI. dravyakarma ane bhAvakarmAdinuM kartutva e mAruM svarUpa nathI. nizcayanayathI AtmA pote karmono kartA nathI, paraMtu AtmAmAM pUrve bAMdhelA evA mohanIyakarmanA udayathI pragaTa thayelI mithyAtva-avirati-pramAda ane kaSAyAtmaka vikRtio tathA nAmakarmanA udayathI pragaTa thayelI mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha yogAtmaka pravRttio A AtmA pAse karmo baMdhAve che. jema svAmIne paravaza thayelo nokara svAmI karAve tevAM kAmo kare che. te nokara potAnI IcchAthI tevAM kAmo karato nathI. tema A AtmA paNa mohajanya vikRtionI paravazatAthI ane nAmakarmanA udayajanya yoga pravRttinI paravazatAthI karma bAMdhe che. te tenI lAcAra paristhiti che. mUlarUpe to te karmono akartA ane abhoktA che. AvuM jJAna bhedajJAnIomAM varte che. tethI teo karmothI lekhAtA nathI. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlepASTaka - 11 327 pudgalanuM grahaNa-mocana karavuM te mAruM kArya ja nathI. jema siddhaparamAtmAno AtmA paNa AtmA ja che te kaMI karma pudgalo grahaNa karato paNa nathI ane karmapudgalo (che ja nahIM mATe) choDato paNa nathI ja. eTale jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalo grahaNa karavAM ane mukavAM te mArA AtmAnuM kArya ja nathI. varNa-gaMdha-rasa ane sparza guNavALAM pudgaladravyonuM grahaNa karavuM ane tenI sAthe baMdhAvuM (tanmaya thavuM) teno kartA-bhoktA huM nathI. mAruM A svarUpa ja nathI. jJAnamaMjarI pUrve kahelAM eTale varNAdi guNavALAM kAryaNavargaNA rUpa dravyakarma tathA mana vacana ane kAyArUpa nokadi pudgaladravyono bIjI vyakti pAse karAvanAra paNa huM nathI. kAraNa ke mAre ane pudgaladravyane koI evo saMbaMdha ja nathI ke huM para vyakti pAse tenuM grahaNamocana karAvuM ? huM karmothI bhinna padArtha chuM mATe kArayitA paNa mAruM svarUpa nathI. koI vyakti potAnA bhAve pudgaladravyone sArA varNarUpe, sArA gaMdharUpe, sArA rasarUpe ane sArA sparzarUpe pariNamAve athavA pudgaladravya pote ja potAnA pAriNAmika svabhAvathI sonArUpe-hIrA-mANeka-motI rUpe pariNAma pAme to huM "A bahu suMdara che, A bahu sAruM che" ema te zubha pudgalonI anumodanA karavAnA svabhAvavALo paNa nathI. jema koI parapuruSanI patnI rUpavatI hoya, alaMkArAdithI suzobhita hoya, to paNa te parapadArtha hovAthI tenI manamAM paNa karAtI anumodanA AtmAnA vikAra-vAsanAno hetu hovAthI zobhAspada nathI. tema A pudgaladravyo mArA AtmAthI parapadArtho che. tethI tenA zubha varNAdinI anumodanA paNa mArA AtmA mATe khataranAka che. te mAruM svarUpa ja nathI tethI huM tenI anumodanA karanAra paNa nathI. huM to nizcayanayanI dRSTie siddhaparamAtmAnA AtmAnI jema AThe vargaNAnA sarve paNa pudgaladravyono traNe kALe agrAhaka-abhoktA ane akAraka chuM, te dravyothI atyanta bhinna dravya chuM. mAre ane pudgaladravyane koIpaNa jAtano saMbaMdha nathI AvA prakAranA zuddha AtmatattvanA jJAnavALo je AtmA che te karmothI kema lepAya ? arthAt te AtmA karmothI lepAto nathI. je AtmAnI cetanA pudgaladravyonA sukha-duHkhane anusaranArI hoya che. pudgalanA zubhabhAvone joIne cetanA rAgAdivALI thatI hoya ane pudgalanA azubha bhAvone joIne cetanA dveSAdi bhAvavALI thatI hoya te ja AtmAo tevA prakAranI pudgalAnuyAyI banelI ane rAgAdithI kaluSita bhAvavALI thayelI cetanA vaDe karmano lepa kare che. paraMtu je Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra AtmAoe vidhipUrvaka paradravyanA saMgano sarvathA viccheda ja karyo che te AtmAone karmano lepa saMbhavato nathI. // 2 // lipyate pudgalaskandho, na lipye pudgalairaham / citrairvyomAJjanairiva, dhyAyanniti na lipyate // 3 // gAthArtha :- pudgaladravyo vaDe pudgalano skaMdha lepAya che. paNa huM (cetana chuM mATe) pudgalaskaMdho vaDe lepAto nathI. raMga-beraMgI aMjana vaDe jema AkAza lepAtuM nathI tema huM paNa pudgaladravyothI lepAto nathI AvuM vicArato AtmA kharekhara karmabaMdhathI lepAto nathI. // 3 // TIkA :- ''niyate kRti'', likhate-anyonyAzleSA samAvinA puAlandha: anyaiH-pudgalaiH lipyate - upacayI bhavati, svajAtidravyaparivartanapAriNAmikadvyadhikarasotpattibandhanadharmatvAt / pudgalAnAM sambandhaH snigdharUkSAbhyAM dviguNasamadhikAnAm, tatra jaghanyaguNAnAmekAdhikAvibhAgAnAM na bandhaH, na sadRzAnAM bandhaH, dvyadhika bandhaH / triguNaH paJcaguNena bandhaH, paJcaguNaH saptaguNena, evaM sarvatra dviguNaH caturguNena, caturguNaH SaDguNena, SaDguNo'STaguNena, evaM bandhasaMyogo bhavati / atra snigdharukSau sparzasthau api ekAntena na skandhahetuH, sparzasya skandhakaraNe upAdAnAbhAvAt / na rasasthau, rasasya AsvAdanarUpatvAt / ataH pUraNagalanaguNAvibhAgAnAmeva yadhikatvaM snigdharUkSa-sparzasaGgapariNataM skandhatvahetuH / ataH pudgalaiH pudgalA eva lipyante / vivecana :- koIpaNa eka pudgalaskaMdha bIjA pudgalaskaMdhanI sAthe paraspara maLavAthI saMkramAdi thavA dvArA lepAya che eTale ke baMdhAya che arthAt upacaya mATe (paraspara vRddhi mATe) thAya che. pudgalonA skaMdho banavAmAM phakta paraspara maLavuM ke paraspara joDAvuM e ja eka kAraNa apekSita nathI. eTale ke paraspara mIlanamAtrathI baMdha thato nathI. paraMtu potAnI jAtinA ja dravyamAM (eTale ke pudgaladravyamAM ja) parivartana kare tevA (eTale ke mahAskaMdharUpe rUpAntara kare tevA) pAriNAmika bhAve rahelA be avibhAga adhika evA snigdha ane rUkSa nAmanA guNonI utpatti e ja pudgalaskaMdhono baMdha thavAmAM hetubhUta dharma che. arthAt pudgaladravyamAM pAriNAmikabhAve rahelA snigdha-rUkSa nAmanA guNo, e ja paraspara moTo skaMdha banavAmAM hetu che. temAM keTalAka apavAda che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 329 (1) snigdha pudgalonI sAthe snigdha pudgalo joDAya ane rUkSa pudgalonI sAthe rUkSa guNavALA pudgalo joDAya tene sadeza athavA sajAtIyabaMdha kahevAya che ane snigdha guNavALAnI sAthe rUkSa guNavALAM ane rUkSa guNavALAnI sAthe snigdha guNavALAM pudgalo je joDAya tene videza athavA vijAtIyabaMdha kahevAya che. (2) ochAmAM ochI snigdhatA hoya tene jaghanyasnigdhatA athavA ekaguNasnigdhatA kahevAya che. evI ja rIte ochAmAM ochI rukSatAne jaghanyarukSatA athavA ekaguNarukSatA kahevAya che. AvA prakAranI jaghanyasnigdhatA ane jaghanyarUkSatA guNavALAM pudgalono koIpaNa pugalo sAthe baMdha thato nathI. paraMtu adhika snigdhatA ane adhika rUkSatA guNavALAM pudgalono ja baMdha thAya che. "na nathI TnAm' tattvArtha-pa-33. (3) snigdhatAguNa ke rUkSatAguNanI sAmyatA (samAnatA) hote chate sadeza pudgalono paraspara baMdha thato nathI. je pugalomAM jeTalI snigdhatA hoya teTalI ja snigdhatAvALAM pugalo jo sAme Ave to te banne sajAtIya pudgalono snigdhatA samAna hovAthI paraspara baMdha thato nathI. evI ja rIte samAna rukSatA guNavALAM pugalono paNa samAna rukSatAguNavALAM pudgalo sAthe baMdha thato nathI. jemake 10 guNa snigdhatAvALAM pudgalono 10 guNa snigdhatAvALAM pugalo sAthe baMdha thato nathI. evI ja rIte 10 guNa rukSatAvALAM pudgalono 10 guNa rukSatAvALAM pugalo sAthe baMdha thato nathI. paraMtu 10 guNa snigdhatAvALAM pugalono 10 guNa rukSatAvALAM pudgalo sAthe baMdha thAya che. kAraNa ke guNanI sAmyatA che paraMtu sajAtIya (sadeza) pudgalo nathI. supAsI zAnAm tattvArtha, pa-34. (4) sajAtIya (sadeza) pudgalomAM be adhika Adi guNovALAM pudgalo hoya to avazya baMdha thAya che. je pudgalomAM guNanI sajAtIyatA (sadezatA) che. eTale ke rukSanI sAme rukSa ane snigdhanI sAme snigdha pudgalo AvyAM hoya to tyAM be guNathI adhika, traNa guNathI adhika, cAra guNathI adhika ItyAdi hoya to ja baMdha thAya che. eka guNa adhikatA ke sAmyatA hoya to baMdha thato nathI. jemake traNa guNa snigdhatAvALAM pudgalono pAMca guNa snigdhatAvALAM pudgalonI sAthe baMdha thAya che. pAMca guNa snigdhatAvALAMno sAta guNa snigdhatAvALAM sAthe baMdha thAya che. ema sarvatra be guNa snigdhatAvALAMno cAra guNa snigdhatAvALAM sAthe, cAra guNa snigdhatAvALAMno cha guNa snigdhatAvALAMnI sAthe ane cha guNavALAno ATha guNavALAnI sAthe baMdha thAya che. paNa pAMca guNa snigdhatAvALAMno cha guNa snigdhatAvALAM sAthe baMdha thato nathI. A pramANe rukSa guNavALAmAM paNa samajI levuM. dvadhAviguITnAM tuM tattvArtha, pa-35. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 nilepASTaka - 11 jJAnasAra (5) ahIM ATha prakAranA sparzomAM snigdha ane rukSa nAmanA je sparzI Ave che tene skandha thavAmAM kAraNa na samajavA. kAraNa ke sparza e skaMdha karavAmAM upAdAnakAraNa nathI, tathA snigdha-rukSa nAmanA banne raso paNa skaMdhahetu na samajavA. kAraNa ke rasa e to AsvAdananuM kAraNa che. A kAraNathI pUraNa-galana pAmavApaNAnA je snigdha-rUkSa guNo che tene skandhanA kAraNa samajavA ane tenA avibhAgomAM vayadhikatA Adi je rahelI che te rAdhikatA Adi snigdha-rUkSa sparzanI sAthe bhaLI chatI skaMdhanuM kAraNa jANavuM. A kAraNathI pudgalo ja pudgalonI sAthe levAya che. paNa huM to jIva dravya chuM mATe levAto nathI. ahaM nirmalAnandacidrUpaH, na pudgalAzleSI, ataH zuddhAtmA pudgalairna lipyate, vastuvRttyA pudgalAtmanostAdAtmyasambandha eva nAsti / saMyogasambandhastvaupAdhikaH 'citrAJjanairna vyoma iva iti dhyAyan na lipyate / yathA vyoma-AkAzaM citrairaJjanaiH saMlipyamAnamapi na lipyate tathA ahamapi amUrtAtmasvabhAvaH pudgalaiH ekakSetrAvagADaiH na lipye / yo hi AtmasvabhAvavedI svavIryaM jJAnAdizaktimAtmani vyApArayan abhinavakarmagrahaNairna lipyate / yAvatI AtmazaktiH parAnuyAyinI tAvAnAzravaH, svarUpAnuyAyinI svazaktiH saMvaraH iti rahasyam / atra ca AtmajJAnamAtrasantuSTA rAgadveSapraviSTAH samyagdarzanAdiguNabhraSTAH AtmAnamabandhatayA jAnanti te nirastAH, uktaJcottarAdhyayane huM (mAro AtmA) nirmala AnaMdarUpa chuM tathA cipa (jJAnamaya-cetanyamaya) chuM, mAruM svarUpa pulonI sAthe saMbaMdhavALuM (joDANavALuM) nathI, huM cetana, e jaDa, huM jJAnAnaMda svabhAvI, e varNAdimaya, huM avinAzI dravya, e vinAzI dravya, ATalI badhI mAre ane pugaladravyane viSamatA che. tethI huM tenI sAthe kema lepAu ? A kAraNathI zuddhAtmA pudgaladravyonI sAthe lapAto nathI. vAstavikapaNe sUkSmadeSTie jo vicAra karIe to AtmAno ane pugalano tAdAbhyasaMbaMdha (abhedasaMbaMdha) ja thato nathI. pariNAmikabhAve banne dravyo bhinna bhinna hovAthI jema dharmAstikAya-adharmAstikAyano tAdAbhya saMbaMdha nathI tema A bane dravyono paNa tAdAbhya saMbaMdha nathI, mAtra saMyogasaMbaMdha ja che ane te paNa pAdhika 1. virbhomIgnavi A pAThane badale ghaNI pratomAM tathA pU. ramya reNuzrIjI dvArA saMpAdita thayelA pustakamAM citravyomAnenaiva Avo pATha che. paraMtu citra zabdano saMbaMdha sUna zabda sAthe hovAthI vacce vyoma zabda mukavAthI samAsa thavo zakya nathI. mATe te pATha azuddha hoya ema lAge che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 331 che. jema sphaTika ane kAdava sAthe maLe to paNa te banneno saMyoga ja thAya che, tAdAsyabhAva thato nathI. tema ahIM paNa samajavuM. AvI ciMtavanA karato A yogI AtmA raMgaberaMgI aMjana vaDe jema AkAza levAtuM nathI tema lapAto nathI. jema bhinna bhinna raMgavALAM aMjanadravyo AkAzamAM uchALavAM chatAM AkAza alpamAtrAmAM paNa te raMgIna aMjanadravyo vaDe lepAtuM nathI tema huM paNa amUrta evA AtmasvabhAvavALo chuM, tethI huM mArI sAthe eka ja kSetramAM avagAhIne rahelAM evAM paNa pudgala dravyonI sAthe na ja lepAu. AkAza jema amUrta che te mUrtadravyothI nathI levAtuM, tema huM paNa amUrta chuM. tethI mUrta evAM pudgaladravyo vaDe kema lepAuM? A rIte je AtmA AtmAnA zuddha svabhAvane jANe che ane potAnI vIryazaktine tathA jJAnAdi guNonI zaktine potAnA AtmAmAM ja vyApArita kare che paNa bhogadravyomAM ane mohanI vRddhimAM joDato nathI te AtmA navA navA karmabaMdhonI sAthe levAto nathI. A AtmAmAM jJAnAdi guNonI zakti tathA vIryAdi guNonI (kriyAtmaka) zakti je kSayopazamabhAvathI prApta thaI che. temAMthI jeTalI A zakti parAnuyAyI bane che. eTale ke para evAM pudgaladravya ke para-jIvadravyanI sAthe mohanI-rAgAdika kaSAyonI vRddhi thAya te rIte A AtmA jeTalI potAnI zakti vApare che teTalo teTalo karmono Azrava thAya che. kAraNa ke "vibhAvadazA" e ja karmabaMdhanuM moTuM kAraNa che. mATe jIvanI cetanAzakti ane vIryazaktino paramAM prayoga karavo te ja Azravahetu che. paraMtu A AtmA jeTalI jeTalI potAnI jJAnAdi guNonI zakti ane vIryAdi guNonI zaktine svarUpAnuyAyI kare che potAnA AtmAnA guNonA AvirbhAvamAM ja prayuMje che teTalo teTalo saMvara thAya che. Ama mahAtmA puruSono kahevAno sAra che. uparokta carcAthI graMthakArazrI eka vAta siddha karavA mAge che ke "keTalAka darzanakAro athavA jainadarzana pAmelA hovA chatAM ekAnta nizcayanayanuM ja AlaMbana laIne je Ama mAne che ke "AtmAnuM ja mAtra jJAna karo, tene ja oLakho, tene ja jANo, bIjuM kaMI karavAnI jarUra nathI. AtmA to mAtra jJAtA-deNa ja che, AtmA zuddha-buddha ja che, AtmA kaMI karma bAMdhato nathI. AtmA to siddhanI samAna anaMtaguNI che. zarIra ja badhAM karmo kare che." Ama kahIne pAMce IndriyonA viSayo seve che, bhogo bhogave che, rAga-dveSAdi kaSAyomAM khuMcelA rahe che. samyagdarzanAdi guNothI je bhraSTa che, ekAnta ekanayane ja pakaDe che. saMgrahanayathI je sattAgata svarUpa che tene evaMbhUtanayathI pragaTa thayeluM mAnIne cAle che te Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra badhA vAdIonI mAnyatA ghaNI khoTI che. Ama teonuM khaMDana A carcAthI karyuM che. uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che ke - bhaNaMtA akaraMtA ya, bandhamukkhapaini / vAyAviriyamitteNa, samAsAsaMti appayaM // na cittA tAyae bhAsA, kao vijjANusAsaNaM / visA pAvammahaiiM, vAtA paMDiyamaLio // (adhyayana-6, gAthA-10-11) ata eva tattvazraddhAnasamyagjJAnopayuktA yadAtmanaH kSAyopazamikacetanA vIryAdizaktIn parabhAvavibhAvAd AkRSya AtmaguNe pravartayati, tAvatI abandhakatA / zeSA yAvatI parAnugA viSayakaSAyacApalyazaktiH tAvatI bandhakatA / evaM sarvAtmazaktiH svarUpavizrAmaramaNarUpA tadA sarvAtmanA abandhakaH iti siddhAntaH " jJAna ja mokSanu sAdhana che, Ama bolatA paNa mokSanA upAyanuM anuSThAna nahIM karatA tathA baMdha ane mokSanI pratijJA karatA eTale ke mukhathI baMdha-mokSanI lAMbI lAMbI vAto ja mAtra karatA evA jIvo vANInA vIrya vaDe-eTale ke vANInA ADaMbaramAtra vaDe potAnA AtmAne khuzI kare che. meM ghaNo dharma karI lIdho, ema potAnA AtmAne AzvAsita kare che. paraMtu vAstavika kaMI paNa phaLa pAmatA nathI. II6-10 // saMskRta-prAkRta Adi bhASA ke bhASAmAM gavAyelAM kAvyo madhura lAge, paNa te gAvAmAtrathI A jIvanuM te kAvyo rakSaNa karanArAM banatAM nathI. e to vAgvilAsa mAtra che. vidyA ke maMtra-taMtranuM anuzAsana (mAtra zikSaNa) AtmAne bacAvanAra kyAMthI bane ? AcaraNa vinA kevaLa ekaluM maMtronuM zikSaNa paNa rakSaka banatuM nathI. tethI potAnI jAtane paMDita mAnanArA bAlajIvo gItArthagurunI vANI sAMbhaLatA nathI ane kevaLa pApakarmo karavAmAM ja magna rahe che. jJAnamAtranAM ja kAvyo gAvAmAM ja layalIna rahe che. AcaraNa sudhAratA nathI ane potAnI jAtane paMDita mAne che. 6-115 A kAraNathI ja AtmAnI kSAyopazamika bhAvanI je cetanA che, te cetanA jyAre yathArtha tattvo uparanI yathArtha zraddhA karavApUrvaka samyajJAnanA upayogavALI banelI hoya ane te cetanA, tathA vIryAdi zaktio hAla je parabhAvadazA rUpa vibhAvamAM pravarte che te parabhAvadazAtmaka vibhAvamAMthI kheMcIne AtmAnA guNonA vikAsamAM pravartAve teTalI teTalI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 333 A AtmAnI abadhUkatA jANavI. bAkInI jeTalI cetanA parAnugA bane che eTale ke viSaya ane kaSAyonI caMcaLatAne ja anusaranArI bane che, viSaya-kaSAyonI vAsanAmAM ja layalIna banI rahe che. teTalI teTalI A AtmA sAthe karmonI baMdhakatA samajavI. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya ema traNa ghAtI karmonA kSayopazamathI A AtmAmAM pragaTa thayelI jJAnacetanA, darzanacetanA ane vIryazakti jo viSaya-kaSAyanI vAsanAthI yukta thAya to A jIva tenA dvArA karmo bAMdhe che. tathA vedanIya, nAma, gotra ane AyuSya A cAra aghAtI karmomAMnI puNyaprakRtionA udayathI dhana, svajana, gRhAdi anukULa saMsAra sAmagrI maLe che paraMtu jo te puNyodayathI prApta thayelI anukULa sAmagrI viSayakaSAyonI vAsanAthI yukta bane ane te mohanA bhAvone vadhAranArI bane to te puNyodaya paNa karma baMdhAvanAra ja bane che. evI ja rIte aghAtI karmonI pApaprakRtionA udayathI AvelI pratikUla paristhiti paNa jo arati-zoka-bhaya-krodhAdi bhAvothI yukta bane to te pApodaya paNa navA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. sArAMza ke jJAnacetanA, darzanacetanA, vIryAdi zaktio puNyodayajanya sAnukULa sAmagrImAM ane pApodayajanya pratikULa sAmagrImAM jo rAga-dveSAdi bhAvothI vAsita thAya to te navA karmabaMdhanuM kAraNa ja bane che. paraMtu jJAnacetanA, darzanacetanA, vIryAdi zaktio puNyodayathI prApta thayela manuSya bhava, prathama saMghayaNa, paripUrNa pAMca Indriyo ItyAdi sAnukULa saMsArasAmagrI tathA pApodayajanya pratikULa sAmagrI paNa jo viSaya-kaSAyone ane vAsanAne jItIne temAMthI nIkaLIne AtmAnA kSAyopathamika bhAvanA guNomAM jo vaparAya ane dina-pratidina guNonI vRddhinA ja kAraNarUpe bane to teTalI teTalI abaMdhakatA jANavI. (saMvarabhAva jANavo). ema karatAM karatAM jyAre AtmAnI sarvazaktio kevaLa AtmasvarUpamAM ja vizrAma pAme. svarUpamAM ja ramaNatA kare, alpamAtrAe paNa vibhAvadazAmAM na jAya tyAre A AtmA sarvaprakAre karmono abaMdhaka thAya che Ama jANavuM. A pramANe jJAnI puruSono siddhAnta che. arthAt jJAnI mahApuruSo Ama kahe che. III liptatAjJAnasaMpAta-pratighAtAya kevalam / nirlepajJAnamagnasya, kriyA sarvopayujyate // 4 // gAthArtha - nirlepatAnA jJAnamAM magna eTale ke "tAtvikapaNe huM nirlepa chuM" evA prakAranA AtmajJAnamAM magna banelA AtmAnI sarve paNa Avazyaka kriyAo "huM karmabaMdhathI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra lepAyelo chuM" evA prakAranA liptatAnA jJAnanA Agamanane rokavA mATe ja kevala upayogI che. jA. TIkA :- "tritatA rUtti" nirlepattAnamanI-zuddhacAtmajJAnamanazya pusa: kriyA-AvazyakakaraNarUpA liptatAjJAnasaMpAtapratighAtAya liptatAjJAna-vibhAvacetanopayogaH, tatra sampAta:-patanaM, tasya pratighAtAya-nivAraNAya kevalamupayujyate= upakArIbhavati, ityanena dhyAnArUDhasya na kriyAkaraNam, kintu bhAvanAcintAjJAnavato vighnavAraNAya kriyA upakAriNI / dhyAnAdhirUDhasyApracyutAtmasvabhAvAnubhavasthasya vighAtanI / Agame'pi pUrvaM yadamRtakumbhopamaM tadevopari viSakumbhopamam / uktaJca jA kiriyA suTTayarI, sA visuddhIe na appadhammotti / pulviM hiyA pacchA ahiyA, jaha nissihIAitigaM // ata evAtmasvarUpAvabodhaikatvaM hitam // 4 // vivecana :- "huM mULasvarUpe karmonA baMdhanathI sarvathA nirlepa chuM, zuddha sphaTika jevo mAro AtmA che" eTale ke zuddha syAdvAdAtmaka jJAnadazAmAM magna rahevuM e ja sAcuM mAruM svarUpa che. AvA svarUpalakSI puruSanI pratikramaNAdi karavA rUpa je Avazyaka kriyA che te kriyA "liptatApaNAnA jJAnarUpa vibhAvadazAvALI cetanAnA upayogamAM "huM karmathI malIna thayelo chuM, karmothI baMdhAyelo chuM, huM karmothI lipta chuM" AvA prakAranI vibhAvacetanAnA upayogamAM paDavAnuM je bane che tenA nivAraNa mATe avazya jarUrI che. tethI ja AvI vibhAva dazAvALuM jJAna jyAM sudhI che tyAM sudhI tenA nivAraNa mATe AvA prakAranI Avazyaka kriyA atizaya jarUrI che. jema khetaramAM karelI kAMTAnI vADa dhAnyanI surakSA kare che tema AvA prakAranI Avazyaka kriyA vibhAvadazAmAM jatA jIvanI surakSA kare che. mATe tevA jIvane kriyA upakAra karanArI bane che. jyAre khetaramAM dhAnya na hoya tyAre vADanI jarUra nathI. tema vibhAvacetanA na hoya tyAre AvazyakakriyAnI jarUra nathI. uparanA kathanathI e paNa siddha thAya che ke bAhubalI Adi muni-mahAtmAonI jema je je jIvo dhyAnadazAmAM ArUDha thayA hoya che jyAM vibhAvadazAmAM javAno saMbhava nathI athavA kevalajJAnAdi guNo prApta karyA hoya che ke jyAM vibhAvadazA AvavAnI ja nathI tyAM AvA prakAranI Avazyaka kriyA karavAnI rahetI nathI. paraMtu bhAvanA jJAnavALI ane ciMtAjJAnavALI evI sAdhakadazAmAM vartatA AtmAne zAyopathamika bhAvanA kAraNe haju Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 335 mohanIyakarmanA udayano kSaya thayelo na hovAthI tenA udayathI vighno AvavAno saMbhava che. te vighnonA nivAraNa mATe AvA prakAranI AtmasAdhanA karanArA sAdhaka AtmAne khetaranI vADanI jema surakSA karanArI Avazyaka kriyA upakAra karanArI che. Atma-svabhAvano anubhava jeNe prApta karyo che ane AvA prakAranI svabhAvadazAmAMthI je '"apravruta" = paDavAnA ja nathI evA prakAranA AtmAne ke je viziSTha dhyAnamAM ArUDha thayelA che tevA AtmAne have A Avazyaka kriyA jarUrI nathI. jo te AvI kriyAmAM joDAya to te kriyA pote svIkArelI dhyAnadazAmAM vighna karanArI eTale ke vighAta karanArI bane che. eka kAle (prAthamika kAle) je Avazyaka kriyA upakAra karanArI hatI te ja Avazyaka kriyA upalI dazA Ave tyAre vighna karanArI-nukazAna karanArI-vighAta karanArI bane che. AgamamAM paNa kahyuM che ke pahelAM je amRtanA kuMbhanI upamAvALuM hoya che te ja uparanA kAle viSanA kuMbhanI upamAvALuM bane che. jema eka gAmathI bIje gAma jatAM vAhana e sAdhana hovAthI svIkAravAnuM hoya che te ja vAhana te gAma AvI gayA pachI upara-uparanA mALa para caDhatAM choDI ja devAnuM hoya che, tema ahIM samajavuM. zAstramAM paNa kahyuM che ke - je Avazyaka kriyA Adi sArAmAM sArI dharmakriyA che. te AtmAnI vizuddhi mATe jarUrI che. paraMtu te dharmakriyA e Atmadharma nathI, AtmAnuM svarUpa nathI, zubha evI yogakriyA che. tethI puNyabaMdhano hetu che. doSo lAge che. tyAM sudhI kSamAyAcanA dvArA nirjarA ane saMvarano hetu che. mATe kartavya che. paNa vizuddhi AvI jAya pachI te choDI devA jevI che. lAkaDIno Teko paga sAjA na thAya tyAM sudhI upakArI che, paNa paga sAjA thayA pachI te ja lAkaDIno Teko bojArUpa che. tenI jema A dharmakriyA pUrvakAlamAM (sAdhaka avasthAmAM) hitakArI che. te ja dharmakriyA pachInA kAlamAM (dhyAnasthAvasthA Ave tyAre) ahitakArI che. jema nisIhi Adi triko A jIvamAM pApAnuSThAnono saMbhava che tyAM sudhI tenA nivAraNa mATe jarUrI che. paraMtu jyAre A AtmA bahirbhAvamAM na ja jAya ane aMtarAtmabhAva ke paramAtmabhAvamAM pravezI cUkyo hoya che tyAre pApAnuSThAna sevavAno saMbhava ja nathI. tethI te kAle nisIhi Adi trikonuM sevana jarUrI nathI. A kAraNathI AtmAnA svarUpanI sAthe ekatA karavI, svabhAvadazAmAM ja layalIna thavuM, vibhAvadazAno tyAga karavo, pragaTa thayelI cetanAzaktine ane vIryAdi zaktine svabhAvadazAmAM ja joDavI e ja eka hitakArI-kalyANakArI mArga che. 4 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra tapaHzrutAdinA mattaH, kriyAvAnapi lipyate / bhAvanAjJAnasaMpanno, niSkriyo'pi na lipyate // 5 // gAthArtha :- tapazcaryA, zrutajJAna Adi vaDe ahaMkAravALo banelo AtmA AvazyakakriyA karato hoya to paNa te karmo vaDe lepAya che ane bhAvanAjJAnavALo jIva AvazyakakriyA rahita hoya to paNa te lapAto nathI. paNa TIkA :- "tapa:zrutAvanA rUtti', vipi ninakSatpaviturthIkhyiAtI api tapa:zratAdinA mattaH-mAnI abhinavakarmagrahaNairlipyate / na ca ruSAdinotkRSTA kriyA hitakAriNI / uktaJcAcArAGge - ___"se vaMtA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca eyaM pAsagassa daMsaNaM 3varastha niyaMtara mAyAdi forsiddha sanmi " (AcArAMgasUtra zruta1, adhyayana-3, uddeza-4, sUtra-121) punaH "je mamAiyamaiM jahAi se cayai mamAiyaM, se hu diTThapahe muNI jassa Natthi mamAiyaM, taM pariNNAya mehAvI viittA loga, vaMtA logasannaM, se maimaM parikkamijjAsi tti ve"i (AcArAMgasUtra zruta-1, adhyayana-2, uddezo-6, sUtra-98) punaH "se jaM ca Arabhe jaM ca NArabhe, aNAraddhaM ca na Arabhe chaNaM chaNaM pariNNAya... logasannaM ca savvaso / uddeso pAsagassa natthi bAle puNa Nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva AvaTeM aNupariyaTTai tti bemi / " (AcArAMgasUtra zrutaskaMdha-1, adhyayana-2, uddezo-6, sUtra-103-104) vivecana :- tapa, zruta, cAritrapAlana, AvazyakakriyA ItyAdi dharma-anuSThAnonuM sArI rIte utkRSTapaNe AcaraNa karatA jIvo kyAreka jinakalpanI tulya kriyAmArganuM Asevana kare chatAM paNa te tapa-zrutAdi vaDe ahaMkAravALA banyA chatA navAM navAM karmo vaDe lepAya che. karmabaMdha karanArA bane che. agnizarmAe ghaNo utkRSTa tapa karyo paNa krodhAdinA kAraNe karmo khapAvyAM to nahIM paNa ghaNA bhava rakhaDyA. sthUlibhadramunie dazapUrva prApta karyA pachI siMhanuM rUpa karyuM ane zrutano mada karyo to zeSa-zruta pAmI na zakyA. vinayarane sAruM cAritrapAlana karyuM paraMtu udayana rAjAnI hiMsAnA ja pariNAma hovAthI ghAtakI thayA ane navAM karmo bAMdhanArA banyA. aMgAramardaka AcAryAdi abhavya jIvoe cAritra grahaNa karI AvazyakakriyA karI, paNa saMsAra Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 337 parimita na karyo ane vadhAre bhava rakhaDyA. ItyAdi aneka udAharaNa jainazAsanamAM prasiddha che. mATe roSa Adi pUrvaka (krodha-mAna-mAyA ane lobhapUrvaka) karAyelI utkRSTa kriyA paNa hitakArI banatI nathI. A viSaya upara AcArAMgasUtranA pAThanI sAkSI ApI che - (2) te uttama cAritravALA mahAtmA puruSo krodha, mAna, mAyA ane lobhano (vaMta) = tyAga karanArA hoya che. (artha) = AvA prakAranuM (3varasanthasa) = dravya ane bhAva ema banne prakAranA zastrothI virAma pAmelA evA ane (paniyaMtarasa) = saMsArano paryanta = sarvathA aMta karanArA, (pAsa ) = kevalajJAnI evA mahAvIra prabhunuM darzana che. mahAvIraprabhuno abhiprAya = kathana evuM che ke kaSAyone je vame che te ja mahAcAritravALA puruSo che. AvA jIvo mAyA = navA karmonuM AdAna (grahaNa) bisiddha rokIne ( mi = kRmi) = potAnAM junA karmono cheda karanArA bane che. vaLI AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - (ne mAphayamavuM = : mAmaDiM ) = je munirAja mArApaNAnI matinomamatvabuddhino (nIruM = nAti) = tyAga kare che. (e = saH) te munirAja (veyara mArUyaM-tyagati pAmavem) bAhya-abhyattara parigrahano tyAga karI zake che. ( Tu vipade muLI nasla vasthi martha = sa nu dRSTapatha: muni, yasya nAsti mAnavem) = te ja munirAje sAco mokSano mArga dekhyo-svIkAryo che ke jene mArApaNAnI mamatvabuddhi vartatI nathI. (taM pariNNAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se maimaM parikkamijjAsi ttibemi = taM parijJAya medhAvI viditvA lokaM vAntvA lokasaJjJAM, sa matimAn para #methA: rUti vavAmi) = te parigraha saMsAraparibhramaNanuM ja kAraNa che Ama jANIne buddhizALI te munirAja samastaloka parigrahamAM Dubelo che Ama samajIne daza prakAranI lokasaMjJAno tyAga karIne te matimAna puruSa saMyamAnuSThAna AcaravAmAM parAkrama (puruSArtha) kare che. A pramANe huM (mahAvIrasvAmI prabhu) kahuM chuM. vaLI AcArAMgasUtramAM ja kahyuM che ke - (se naM ra mAra) = te munirAja je je saMyamAnuSThAna Acare che ane (nAra) = je je mithyAtva, avirati Adi pApabaMdhanAM kAraNo athavA aDhAra vApasthAnako AcaratA nathI, (maUIRvaddha ra ra gArame) = A pramANe mahAmunio vaDe na AraMbhAyelAM kAryo mumukSu jIvoe na AcaravAM joIe arthAt pUrvakAlIna munirAjo vaDe AraMbhAyelAM saMyamAnuSThAnonAM ja kAryo mumukSu jIvoe AcaravAM Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 338 nirlepASTaka- 11 joIe. sArAMza ke pUrvamunirAjoe je aDhAra pApasthAnaka Adi AcaryA nathI te mumukSu jIvoe na AcaravAM joIe ane je saMyamAnuSThAna AcaryA che te mumukSu jIvoe AcaravAM joIe. (chaNaM chaNaM pariNNAya logasannaM ca savvaso = kSaNaM kSaNaM parijJAya lokasaJjJAM ra sarvaza:) = kSag hiMsAthI", kSa dhAtu hiMsA arthamAM che. tethI jyAM jyAM hiMsA thatI hoya te barAbara jJaparijJA vaDe jANIne pratyAkhyAna parijJA vaDe te hiMsAno ane lokasaMjJAno sarvathA tyAga karavo joIe. athavA kSaUT = avasara ucitakAla, kayA avasare karyuM dharmAnuSThAna karavuM joIe te barAbara jJaparijJA vaDe jANIne AsevanaparijJA vaDe AcaravuM joIe ane lokasaMjJAno sarvathA tyAga karavo joIe. (3o pasArU rasthi) = pavI = paramArtha = AtmatattvanA paramArthane jANanArA jJAnI mahAtmAne naraka-nigoda-ekendriyAdinA uddezA hotA nathI. eTale ke naraka, nigoda-ekendriyAdinA bhavonuM varNana karanArA AcArAMgasUtranA je je uddezA che ane te te uddezAmAM je je duHkhonuM varNana kareluM che tevAM duHkho ane rakhaDavApaNuM paramArtha daSTivALA AtmAne have AvatuM nathI. __ (bAle puNe nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhANameva Avarse aNupariyaTTai tti bemi = bAlaH punaH snehaH kAmasamanujJaH azamitaduHkhaH duHkhI duHkhAnAmeva vartamanuparivartite rUti vIma) = paraMtu je bAla che eTale ke ajJAnI ane mohAlpa jIva che. te rAgAdi bhAvavALo, kAmavAsanAthI yukta, nathI zAnta thayAM mohanA vikArAtmaka duHkho jenAM evo jIva hAla vartamAnakAle te duHkhI che ja, paraMtu bhAvimAM paNa duHkhonuM ja punarAvartana thAya tema AcaraNa karI rahyo che ema huM kahuM chuM. ataH kriyAdimattaH AhArAdicatastraH (krodhAdicatastraH) ogha-loka-sukhaduHkha-zoka-vitigicchA-mohAbhidhAna paJcadazasaJjayA dharmAbhyAsaH "pravRttirna dharmaH" ityAcArAGgavRttau / bhAvanA-anuprekSA, tajjJAnamagno niSkriyo'pi tAdRktIvrataravIryApravRtto na lipyate-na badhyate / uktaJca sUtrakRtAGgasUtre na kammuNA kamma khaveMti bAlA, akammuNA u kamma khaveMti vIrA / mehAviNo 'lobhamayAvatItA, saMtosiNo no pakareMti pAvaM // 15 // (sUtrakRtAMga-1, adhyayana-12, gAthA-15) 1. varit "nAmAvatItA' Avo pATha paNa che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 339 jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAI mehAvI, ajjhappeNaM samAhare // 16 // (sUtrakRtAMga-1, adhyayana-8, gAthA-16) ityanena bhAvanAjJAnaM tattvaikatvAnubhavAnvitaM samyagjJAnam, tena yukto na lipyate, sarvaH satkriyAbhyAsaH zuddhasiddhAtmasvarUpAvirbhAvasAdhyatattvajJAnAnubhavayuktasya hitAya mavati | uparanI carcAthI samajAze ke dhArmika kriyAnuSThAnomAM je otaprota hoya, layalIna hoya, kriyAone ja dharma mAnI lIdho hoya paraMtu AhAra-bhaya-maithuna ane parigraha ema AhArAdi cAra saMjJA, tathA krodha, mAna, mAyA ane lobha ema krodhAdi cAra saMjJA tathA oghasaMjJA, lokasaMjJA, viSayasukhasaMjJA, duHkhasaMjJA, zoka-vitigicchA ane moha saMjJA A nAmavALI bIjI sAta saMjJA ema kula pannara saMjJAopUrvaka jo A dharmanI pravRtti karavAmAM Ave to te pravRttine dharma kahevAto nathI. mohane poSanArI, mohane vadhAranArI, ke mohadazApUrvakanI karAyelI dharmapravRtti te dharmapravRtti nathI. ema AcArAMgasUtranI TIkAmAM spaSTapaNe kaheluM che. tathA samajAya paNa che ke rAgAdi kaSAyo pUrvakanA kaluSita bhAva rAkhIne karAyelo dharma e dharma nathI. mATe AvI kriyA karanAro AtmA dharmakriyA karavA chatAM paNa karmothI lepAya che. paraMtu bhAvanAjJAnavALo AtmA eTale ke AtmatattvanI ja anuprekSA karavAvALo AtmA samyajJAnamAM magna banyo chato saMvega-nirveda pariNAmavALo, uttama AtmA zarIra ane saMjoganI pratikULatA Adi bIjA bAdhaka kAraNo hovAthI kadAca dharmakriyAnAM anuSThAno na karato hoya arthAt tevA prakAranI tIvratara vIryanI pravRtti dharmakAryamAM na vAparato hoya to paNa navAM navAM karmothI te lapAto nathI. navAM karmo bAMdhato nathI. sUtrakRtAMga (sUyagaDAMga) nAmanA sUtramAM kahyuM che ke - bAlajIvo (ajJAnI jIvo) dharmAnuSThAnonI kriyA karavA chatAM paNa mithyAtvAdi doSo hovAthI te dharmakriyA vaDe karmono kSaya karatA nathI. paNa mithyAtvAdi doSo AkarA hovAthI karmo bAMdhe che. paraMtu vaidyo jema cikitsA vaDe rogono nAza kare che tema vIrapuruSo mammaM/ bahu-dharmAnuSThAna na karavA chatAM paNa Azravono nirodha mAtra karavA vaDe karmono kSaya kare che. tethI hitAhitanI prApti ane parihArane jANavAvALA (mehavi) = jJAnI paMDita puruSo lobhamaya evo je parigraha che, tenAthI rahita thayA chatA athavA lobha ane bhaya ema Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra bannethI rahita thayA chatA athavA lobhadazAthI (ane parigrahasaMjJAthI) utpanna thatA je bhayo, tenAthI rahita thayA chatA atyanta saMtoSI evA te jIvo pApakarmane (aDhAra prakAranA pApasthAnakone) AcaratA nathI. tethI ja navAM navAM karmo bAMdhatA nathI. Azravane rokanArA ane saMvarane svIkAranArA hoya che. jema kAcabo potAnA zarIranA aMgone potAnA zarIramAM ja saMharI le che tema medhAvI (buddhizALI sAdhaka) AtmA paNa sabhyaprakAranA dharmadhyAnAdi rUpa potAnA ja adhyavasAyo vaDe pApakarmone saMharI le che (nAza kare che). uparokta lakhANathI samajAze ke AtmatattvanI sAthe ekatA karavA rUpa je bhAvanAjJAna svarUpa samyajJAna che tenAthI yukta evo AtmA karmothI lapAto nathI. zuddha evuM siddha dazAvALuM je AtmasvarUpa che tene ja pragaTa karavAnuM sAdhya (lakSya) che jemAM evuM je AtmatattvanuM jJAna che tevA prakAranA jJAnanA anubhavathI yukta AtmAnI sarva prakAranI dhArmika kriyAno je abhyAsa che te avazya Atmahita karavA mATe ja thAya che. tenAthI niyamA AtmakalyANa ja siddha thAya che. //pal alipto nizcayenAtmA, liptazca vyavahArataH / zuddhyatyaliptayA jJAnI, kriyAvAn liptayA dRzA // 6 // gAthArtha :- nizcayanayathI AtmA alipta che ane vyavahAranayathI AtmA lipta che. jJAnI puruSa AtmA alipta che evI dRSTi rAkhIne zuddha thAya che ane kriyAvALo puruSa AtmA karmothI lepAyelo che evI dRSTi rAkhIne zuddha thAya che. dA TIkA :- "nita ti" nizcayena-nizcayarUpeT nA svarUpe nA rUtyartha AtmA-cetanaH, aliptaH-pudgalAzleSarahitaH, ca-punaH vyavahArato-bAhyapravRttisopAdhikatvataH ayamAtmA liptaH / ataH parasaMsargajanyavyavahAratyAge yatitavyam / ata evAliptayA dRzA zuddhacidAnandAvalokanAtmakayA''tmAnamAtmatayA paraJca paratayA araktAdviSTadRSTyA jJAnI-vedyasaMvedakaH svasaMvedanajJAnI zuddhayati-zuddho bhavati sarvavibhAvamalApagamanena nirmalo bhavati / - vivecana :- nizcayanayathI-vastunA vAstavika svarUpane grahaNa karanArA evA pAramArthika naya vaDe eTale ke potAnA mULabhUta svarUpa vaDe arthAt mUlabhUta jAti vaDe A AtmA alipta ja che. zarIra ane karmapulonA AzleSathI rahita che. vaLI vyavahAranayathI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 341 eTale ke bahAranI pravRtti rUpa mana-vacana-kAyAnI zubhAzubha ceSTA svarUpa sopAdhikatAthI A AtmA zarIra ane karmanA pudgalothI lepAyelo paNa che. A banne nayane barAbara samajavA mATe sonAnI dasa tolAnI lagaDI athavA sphaTikanA goLAnuM eka udAharaNa vicArIe. sonAnI lagaDI athavA sphaTikano goLo hAthamAMthI paDI gayo ane kAdavamAM ke viSTAmAM lapeTAI gayo. cAre bAjunA kAdavathI ane viSTAthI kharaDAyelI te lagaDI athavA kharaDAyelo te sphaTikano goLo bahArathI (vyavahArathI) jozo to kAdavanA pudgalothI kharaDAyelo ane malIna thayelo lAgaze. paraMtu tattvadRSTie (nizcayanayanI dRSTie) jozo to sonAnI lagaDIno ke sphaTikanA golAno eka paNa kaNa kAdava ke viSTArUpa banyo nathI. te banne vastu pote jevA svarUpamAM pahelAM hatI tevA ja svarUpamAM ja che. sonuM te sonuM ja rahyuM che ane sphaTika te sphaTika ja rahyuM che. bahAra bahAra lAgelo kAdava ke viSTA pANIthI dhoI zakAya che. te kAdava ke viSTA sonAnA ane sphaTikanA asalI svarUpane badalI zakatAM nathI ke malIna karI zakatAM nathI. tevI ja rIte AtmAmAM paNa samajavuM. kAdava ane viSTAmAM DubI gayelI lagaDIne ane sphaTikane levA mATe manuSya kAdavamAM ane viSTAmAM paNa hAtha nAkhe che. kAraNa ke te samaje che ke sonAnuM ane sphaTikanuM asalI mUla svarUpa bagaDyuM nathI. te to jevo padArtha che tevo ja rahelo che. Ama AtmA paNa zarIra tathA karmothI lapeTAvA chatAM te pote potAnA mUlasvarUpe to tevone tevo ja rahelo che. tethI ja yogIo tene prApta karavA puruSArtha kare che. tathA te sonAnI lagaDI ane sphaTikano goLo kAdavamAMthI laIne sIdhe sIdho koI khIssAmAM nAkhatA nathI, tene pANIthI sApha to kare ja che. kAraNa ke bahArathI te avazya malIna thayelo che. tevI ja rIte A AtmA zarIra ane karmathI vyavahAranayanI apekSAe kharaDAyelo-malIna thayelo paNa che ja. mATe tene sApha karavA, nirmaLa karavA pANInI jema tapa, saMyama, vairAga, sAdhanA ane ArAdhanAnI AvazyakatA rahe ja che. Ama banne nayathI vastunuM sAcuM svarUpa jaNAya che. A rIte nizcayanayathI AtmA pudgalanA AzleSathI rahita-alipta che ane vyavahAranayathI A AtmA karma ane zarIrAdi pudgalothI AzliSTa che. lipta che. A kAraNathI ja para padArthonA saMsargathI utpanna thayelA vyavahArano eTale vyavahAranayavALA azuddha svarUpano tyAga karavA mATe A jIve prayatna karavo joIe. A kAraNathI ja A AtmA siddha paramAtmAnI jema zuddha che, cidAnaMdamaya che, nirmaLa che. potAnuM mUla svarUpa kaMIpaNa gumAvyuM nathI. ane alpa mAtrAe paNa bagaDyu nathI. AvuM avalokana karanArI aliptatAnI dRSTi vaDe jema sonuM te sonuM ja che. sphaTika te sphaTika ja che. kAdava to tenAthI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra bhinna padArtha ja che. tema A AtmAne zuddha AtmA tarIke ane paradravyane (pudgala dravyane) paradravya tarIke dekhato jJAnI AtmA jarA paNa koInA upara rAga-dveSa karyA vinA potAnA AtmabhAvamAM vartato chato potAne parathI bhinna mAnato chato vedyasaMvedya padano anubhava karato chato AtmAnI nirmaLa dazAnuM saMvedana karanAro jJAnI AtmA zuddha thAya che. sarva prakAranI vibhAvadazA svarUpa upara upara lAgelo kAdavatulya mela dUra karavA vaDe atyanta nirmaLa thAya che. A AtmA mUla-svarUpe alipta che ema samajIe to ja tene prApta karavAno puruSArtha sujhe. jo ekalo malIna ja thaI gayo che, ema ekAnte liptatAnI ja dRSTi rAkhIe to kAdavamAM paDelA lADavAne jema levAnuM mana na thAya tema A AtmAne paNa meLavavAnuM mana na thAya. mATe kAdavamAM paDelA lADavAnI jema A AtmA karmothI ekAnte lipta nathI. paNa nizcayathI jarUra alipta che. AvA prakAranI dRSTi jJAnInI eTale ke nizcayanayavALAnI hoya che ane vyavahAranayavALAnI dRSTi kaMIka judI hoya che te have samajAve che anyaH kriyAvAn liptayA dRzA lipto'haM baddho'haM azuddhAcaraNaiH, tena zuddhAcaraNena pUrvaprakRtIH kSapayitvA abhinavAkaraNena AtmAnaM mocayAmIti dRSTyA kriyAM vandana-namanAdikAM kurvan zuddhayati-nirmalo bhavatIti nizcayavyavahAragauNamukhyavatAM sAdhanakramaH // 6 // vyavahAranayanI dRSTivALo AtmA nizcayanayanI dRSTivALA AtmA karatAM kaMIka anya dRSTivALo che. te dRSTivALo puruSa AtmAne karmo ane zarIrAdinAM pudgalothI lipta thayelo dekhe che. jema sonAnI lagaDI ane sphaTikano goLo kAdavathI lipta che tema AtmA paNa karmAdi pudgalothI lipta che. tethI lagaDIne ane sphaTikanA goLAne jema pANIthI dhovAnI jarUra rahe che tema AtmAne paNa karmarahita karavA mATe sAdhanA ane ArAdhanAnI jarUra rahe che. A rIte anyaH = vyavahAra nayavALo yiAvAn = kriyAnI pradhAnatAvALo hoya che te AtmA potAnA AtmAne karmothI lepAyelo dekhe che. Ama liptatAvALI dRSTithI jonAro che. tethI huM azuddha chuM, azuddha AcaraNAo vaDe (aDhAra pApasthAnako sevavA vaDe) lepAyelo chuM, baMdhAyelo chuM, malIna banelo chuM, huM kAdava-kIccaDamAM khUMcelo chuM. te kAraNathI azuddha AcaraNane choDIne mAre zuddha AcaraNa AcaravuM joIe ane tenA dvArA pUrvakAlamAM bAMdhelI karmaprakRtiono kSaya karIne navAM navAM karmo na bAMdhavA vaDe huM mArA AtmAne A baMdhanamAMthI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 343 choDAvuM evI dRSTi rAkhIne A AtmAne karmanA baMdhanamAMthI choDAvavA mATe vaMdana-namanAdi dharmakriyA karato chato zuddha thAya che, nirmaLa thAya che. A rIte nizcayanaya AtmAne mUlasvarUpe alipta samajIne cAle che. te nizcayanayavALAne paNa AtmAnI liptatA dekhAya che, paNa tene te gauNa kare che ane vyavahAranayanI dRSTivALo AtmA AtmAne lipta samajIne liptatA dUra karavA mATe dharmakriyA kare che. tene paNa AtmAnI mUlabhUta aliptatA dekhAya che. to ja te prayatna kare che. paNa tene te vyavahAra nayavALo gauNa kare che. A pramANe nizcayanaya ane vyavahAranayavALAne gauNa ane mukhyatAe AtmAnI sAdhanA karavAno A krama mAtra che. vastusthiti to banne nayathI eka ja che. mAtra dekhavA dekhavAmAM vivakSA judI judI che. 6aa jJAnakriyAsamAvezaH, sahaivonmIlane dvayoH / bhUmikAbhedatastvatra, bhavedekaikamukhyatA // 7 // gAthArtha :- banne nayono (dRSTiono) ekI sAthe ughADa thaye chate jJAna ane kriyAno ekIbhAva thAya che. paraMtu sAdhanAnI bhUmikAnA bhedathI tyAM eka-ekanI mukhyatA ane zeSanI gauNatA hoya che. IIaa TIkA :- ''jJAnaveiti'' hrayo: vRco: mItane-ghATane sadaiva-samaLAtameva, na hyekAntajJAnaruciH samyagdarzanI, na hyekAntakriyAruciH samyagdarzanI, kintu sApekSadRSTi-reva samyagdarzanI, ataH jJAnakriyAsamAvezaH ubhayoH saMyoga eva sAdhanatvena nirdhArya tatra kacavarasamanvitamahAgRhazodhanapradIpapuruSAdivyApAravadiha jIvaH svarUpakarmakacavarabhRtasvarUpazodhanAlambano jJAnAdInAM svabhAvabhedavyApAro'vaseyaH / tatroktaM zrI Avazyaka niryuktau vivecana :- nizcayanayanI dRSTi ane vyavahAranayanI dRSTi Ama banne dRSTiono ekI sAthe ughADa karavAmAM Ave to eTale ke banne dRSTione gauNa-mukhyapaNe paNa ekI sAthe rAkhIne jo vivakSA karavAmAM Ave to jJAna ane kriyA A banneno sAdhya-sAdhavAmAM ekIbhAva thaI jAya che. jema amadAvAdathI muMbaI jatAM rastAnuM dhyAna paNa rAkhavuM ja paDe che ane gADI paNa calAvavI ja paDe che. eTaluM ja nahIM paNa mArgane dhyAnamAM rAkhIne te gAma taraphano mArga kapAya evI rIte tene anusAre ja gADIne calAvavAnuM kAma karavuM paDe che. mArganuM dhyAna ane gADIne calAvavAnI kriyA A banneno ekIbhAva hoya to ja ISTagAmanI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra prApti thAya che. tema ahIM bane nayonI sAthe ja samanvayapaNe vivakSA karavAthI jJAna ane kriyAno ekIbhAva thAya e rIte jo karAya to ja ISTa sAdhyanI siddhi thAya che. ekAnta jJAnanI ja ruci hoya ane kriyAnI ruci na hoya to te ekAntavAdI hovAthI samyagdarzanI kahevAtA nathI. jema nadI taravAnI kalA jANe, paNa taravAnI kriyA na kare to tArU hoya to paNa tarI zakato nathI. A vAkyathI ekAntajJAnadRSTivALA "bhaNo, AtmAne oLakho, mAtra AtmAnuM jJAna ja meLavo, bIjuM kazuM karavAnI jarUra nathI, AvI jaDakriyA to pUrvabhavomAM ghaNI karI mATe kriyAne choDo, kevala mAtra jJAna ja meLavo" AvuM kahenArA ekAnta nizcayanayavAdI upadezako sAcA nathI, samyagdarzanI nathI. tathA ekAnta kriyA rucivALA jIvo hoya ane jJAnamArganI ruci na hoya to te vyavahAranayanA ekAntavAdI hovAthI samyagdarzanI kahevAtA nathI. jema nadI taravAnI kalA jANatA ja na hoya paNa nadImAM paDIne jema tema (anubhava vinA) hAtha-paga halAve to te nadI tarI zakatA nathI. tema mAtra kriyA karavAthI jJAna vinA paNa Atma-kalyANa thatuM nathI. A vAkyathI ekAnta kriyArucivALA "kriyA ja karo, jJAna meLavavAnI kaMI jarUra nathI. zuSkajJAna zuM kAma Ave? bhojananA jJAnamAtrathI kaMI peTa bharAtuM nathI" ItyAdi kahIne vyavahAranayano ekAntapakSa thApe che tevA upadezako paNa samyagdarzanI nathI. paraMtu bane nayonI sApekSadeSTi rAkhanArA upadezako ja samyagdarzanI che. A kAraNathI jJAna ane kriyA A banneno je samAveza-saMyoga-paraspara mIlana e ja sAdhyanuM sAdhana bane che. Ama samajIne bannene yathAsthAne gauNa-mukhyapaNe paNa sAthe ja rAkhavA joIe. to ja sAdhyasiddhi thAya che. jemake vevara = kacarAthI samanvita = bharelA mahIda = moTA gharane zoghana = sAphasupha karavuM hoya to pradIpa = dIpakano prakAza ane puruSAvivyApAravat = puruSa tathA sAvaraNI Adi zodhaka padArthonA kartA-karaNAdi svarUpe vyApAranI jema ahIM jIvanuM zuddha svarUpa karmarUpI kacarAthI bhareluM che (DhaMkAyeluM che). tethI te svarUpane zodhavAnA AlaMbanavALo (te svarUpane zodhavAnI apekSAvALo) A jIva jJAna ane kriyA Adi guNone bhinna bhinna svabhAva pramANe vyApArita kare che. jJAnaguNane prakAza ApavAmAM vyApArita kare che ane tapAdi kriyAne pUrvabaddha-karmonI nirjarA karavAmAM joDe che ane saMyamAdi kriyAne navAM baMdhAtAM karmone rokavAmAM saMvarapaNe vyApArita kare che. jema DokTara dardInA mukhamAM kAkaDA che ke nahIM te dekhavA bIjA puruSanA hAthamAM lAITa ApIne prakAzane joDe che. pote eka hAthathI cipIyA vaDe dardInI jIbhane dabAve che ane bIjA sAdhana vaDe dardInA mukhamAM kAkaDAnuM jJAna meLave che tema ahIM jANavuM. A bAbatamAM AvazyakaniyuktimAM kahyuM che ke - Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka- 11 345 nANaM pagAsagaM sohago, tavo saMjamo u guttikaro / tiNNaMpi samAjoge, mukkho jiNasAsaNe bhaNio // 103 // tathApi 3papa prazno (gAthA-191) tirmakSaya: mavphUQtutya , jJAnakRtakarmakSayastadbhasmakalpa eva jJAtavyaH / tu-punaH, yA ca ekaikamukhyatA, atrasAdhanAvasare sA bhUmikAbhedataH, bhUmikA-guNasthAnAvasthA, tasyAH bhedataH, dhyAnAdyavasare jJAnaM mukhyataH, arvAk kriyaiva mukhyataH, tathA sarvatra sAdhanasAmagrI yathAyogaM kAryA / uktaJca bhagavatITIkAyAm jai jiNamayaM pavajjaha, tA mA vavahAranicchae muyaha / ikkeNa viNA titthaM, chijjaI anneNa u taccaM // 1 // ataH sAdhanodyatAH sarvamapi svasthAne sthApayanti // 7 // jJAna e prakAza ApanAra guNa che. tapa e junAM karmonI nirjarA karanAro eTale ke zuddhi karanAro guNa che ane saMyama e navAM baMdhAtAM karmone rokanAro eTale gupti karanAro guNa che. A traNe guNono saMyoga (mIlana) thAya to ja mokSa thAya ema zrI jainazAsanamAM kaheluM che. jema koI eka moTA gharane svaccha karavuM hoya to kacarAne dekhADanAra prakAza paNa joIe, gharamAM paDelA kacarAne sApha karavA mATe sAvaraNIno upayoga paNa karavo paDe ane te kAle navo kacaro na Ave te mATe bArI bAraNAM baMdha paNa karavAM paDe. Ama prakAza-zuddhi ane gupti ApanAra jJAna, tapa ane saMyamanA mIlanamAM ja mokSa thAya, Ama jJAnI puruSoe zAstromAM kaheluM che. A rIte nizcayanayathI jJAna ane vyavahAranayathI kriyA eTale tapa ane saMyama A badhuM sAthe hoya to ja mokSa thAya che. tethI jJAnavAda ke kriyAvAda bannenuM ekIkaraNa karavuM arthAt mIlana karavuM e mokSahetu che Ama jANavuM. tathApi = Ama banne sAthe hovAM joIe, to paNa temAM eka mukhya ane eka gauNa ema upadezaprakaraNamAM kahyuM che. ekamAM karmono kSaya karavAnI tIvratA che ane bIjAmAM karmono kSaya karavAnI tevA prakAranI viziSTa tIvratA nathI. tethI gauNa-mukhya paNa kahyA che. te A pramANe - "dharmakriyA karavAthI jo aMdara jJAna na hoya to akAmanirjarAthI karmono kSaya thAya che, paNa te deDakAMnA zarIranA cUrNa tulya che. eTale ke marelA deDakAnA zarIra tulya che. je pANI Adino yoga thatAM samUchima jIva hovAthI pharIthI paNa utpanna thAya che. ema kriyA karavAthI karmono kSaya thAya che. paNa jJAna na hovAthI kriyA pUrI thAya eTale pAcho jIva Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra bhoga ane kaSAyomAM joDAI jAya che. eTale pharIthI karmo bAMdhe che. mATe maMDUkacUrNatulya che. jyAre jJAnadazA jo jAgRta hoya to manamAM vairAgyabhAva ane adhyAtmadazA jAgRta hovAthI je karmono kSaya thAya che te sakAmanirjarA hovAthI marelA deDakAMnA zarIrone bALIne karelI rAkha tulya che ke je rAkhamAM pharIthI deDakAM utpanna thatAM nathI. tema jJAnapUrvaka jo karmono kSaya karAyo hoya to pharIthI karmo baMdhAtAM nathI. tethI jJAna e pradhAna che ane kriyA e gauNa che. Ama nizcaya e mukhya che ane vyavahAra e gauNa che. evuM upadezaprakaraNamAM kahyuM che. A ja vAta pUjya haribhadrasUrIjI mahArAjAe yogaSTisamuccayamAM paNa kahelI che. te A pramANe - tAtvikaH pakSapAtazca, bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM, bhAnukhadyotayoriva // 223 // khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // tAttvika evo pakSapAta (tattvanA pakSapAtavALuM jJAna) ane bhAvazUnya je kevaLa ekalI kriyA, A bannenI vacce sUrya ane AgIyA jeTaluM moTu aMtara jANavuM. 223 AgIyAnuM je teja che te pramANamAM alpa che ane vinAzI che. sUryanuM je teja che tenAthI viparIta che. ema paMDitapuruSoe jANavuM. 224o dravyaguNaparyAyanA rAsamAM pUjya zrI yazovijayajI mahArAjazrIe paNa kahyuM che ke - nANarahita je zubhakriyA, kriyArahita zubha nANa ! yogadRSTisamuccaye, aMtara khajuA-bhANa. 15-all khajuA-samI kriyA kahI, nANa-bhANa sama joI ! kaliyuga eha paTaMtaro, viralA bujhaI koI I/15-4 kriyAmAtra kRta karmakhaya, dadura cuna samAna ! jJAna kika upadezapadi, tAsa chAra sama jANa /15-pI/ uttarAdhyayanasUtramAM paNa kahyuM che ke - sUI jahA sasuttA, Na Nassai kayavarammi paDiA vi / iya jIvo vi sasutto, Na Nassai gao vi saMsAre // 15-6 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 347 sUci (eTale kapaDuM sAMdhavAnI soya) jo sUtra (dorA) sAthe hoya to kacarAmAM paDI gaI hoya to paNa khovAI jatI nathI. maLI Ave che. tema A jIva paNa sUtra sAthe (jJAnaguNa sAthe) hoya to saMsAramAM gayo hoya to paNa nAza pAmato nathI, khovAI jato nathI. thoDA ja kAlamAM turata upara AvI jAya che. gauNa-mukhyatAnI A ja vAta graMthakArazrI gAthAnA uttarArdhamAM jaNAve che ke - banne nayo sAthe ja rAkhavAnA che. chatAM eka-ekanI je gauNa-mukhyatA karavAnI kahI che te bhUmikAnA bhedathI jANavI. sAdhya siddha karavA mATenI sAdhanA karanArA jIvanI pAtratAnA kAraNe gauNa-mukhyatA che. sAdhanA karavAnA avasare jIvanI jeTalI jeTalI ane jema jema pAtratA pAkatI jAya che teTalI teTalI ane tema tema sAdhanA badalAtI jAya che. jema nAnA bALakane cAlatAM zIkhavADavuM hoya tyAre traNa paiDAM vALI ThelaNagADI jarUrI che. paraMtu jyAre te bALaka svayaM cAlatuM thaI jAya che tyAre ThelaNagADIno tyAga ja jarUrI bane che. skulamAM saravALA-bAdabAkI bhaNavAM hoya tyAre maNakAvALI sleTa kAmanI hoya che. paraMtu saravALAbAdabAkI AvaDI jAya pachI teno tyAga ja jarUrI bane che. Ama dhyAnAdinA avasare eTale ke uMcI bhUmikAmAM jJAna mukhya che ane tenA pUrvakAlamAM sAdhanAnI pUrvabhUmikAmAM kriyA mukhya che. A rIte bAlajIvone sAmAyika-pratikramaNa-tapa-devapUjA-devadarzana-vaiyAvacca Adi kriyAmArga vadhAre upakArI che. ane te bAlajIva jema jema A kAryamAM lIna thato jAya che tema tema vaya vadhatAM tattvajJAna-zAstrAdhyayana-ekAntamAM ciMtana-manana ItyAdi kAryo tene mukhya bane che. A rIte jyAM jyAM je je sAdhanasAmagrI kArya karanArI bane che. tyAM tyAM te te sAdhanasAmagrI pradhAna karavI. jema amadAvAdathI muMbaI javuM hoya to amadAvAdamAM potAnA gharathI rIkSA levI paDe che. paNa sTezana Ave eTale rIkSAne choDIne Trena pakaDavI paDe che. muMbaI Ave tyAre Trena choDIne TekSI levI paDe che. jyAre potAnuM epArTamenTa Ave tyAre TekSI choDIne dAdara athavA elImITara levuM paDe che. tema sarvatra yathAyogyapaNe sAdhanasAmagrI joDavI joIe. bhagavatIsUtranI TIkAmAM tathA paMcavastuka prakaraNanI 172mI gAthAno sAkSIpATha ApatAM kahyuM che ke - "jo tame jainazAsanano svIkAra karatA ho to vyavahAranaya ane nizcayanaya ema ekeyane tajazo nahIM.' arthAt bannene sAthe ja rAkhajo. kAraNa ke eka vinA (vyavahAra vinA) tIrthano uccheda thAya che ane anya vinA (nizcaya vinA) satyatattvano uccheda thAya che. mATe banne nayone sAthe ja rAkhajo. ekene paNa choDazo nahIM. AvuM tattva samajyA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 nirlepASTaka- 11 jJAnasAra pachI sAdhanAmAM udyamazIla banelA AtmAo sarve paNa vastune yathAyogya sthAne ja prayoje che. koIne kahevuM paDatuM nathI ke ahIM A mukhya karavA jevuM che ane A gauNa karavA jevuM che. yathAsthAne sAdhanonuM yathocita yujanakaraNa thaI ja jAya che. keTalAka loko kahe che ke vyavahAra tyajavA jevo che. paNa AvuM kahevAnI kaMI jarUra ja rahetI nathI. avasara Ave tyAre ApoApa chUTI ja jAya che. jema jema sAdhya siddha thatuM jAya che. tema tema pUrvanuM sAdhana chuTatuM ja jAya che. mATe AvuM kahevAnI kaMI jarUra nathI. AvuM kahevA pAchaLa vyavahAra pratye aMtarleSa ja kAraNa che. je ucita nathI. IIchA sajJAnaM yadanuSThAnaM na liptaM doSapaGkataH / zuddhabuddhasvabhAvAya, tasmai bhagavate namaH // 8 // gAthArtha - je mahAtmA puruSanuM dharmAnuSThAna samyajJAnathI sahita che ane mohanA doSo rUpI kAdava-kIcaDathI malIna thayuM nathI, lepAyuM nathI evA zuddha (nirmaLa) ane buddha (jJAnamaya) svabhAvavALA te pUjya mahApuruSane mArA namaskAra ho. ITA TIkA :- "sajJAnamita', enuBInaM-yalIvarAma, sajJAnaM-sakhya jJAnayuktam, doSAH-ihalokAzaMsAparalokAzaMsAkrodhamAnAdayaH, taiH na liptaM-nAzleSitaM, tasmai bhagavate-pUjyAya namaH / kimbhUtAya bhagavate ? zuddhabuddhasvabhAvAya, - zuddhaH -sarvapudgalAzleSarahitaH, buddhaH-jJAnamayaH svabhAvo yasya sa tasmai ityanena yathA sattA tathA, niSpannaH nirAvaraNaH siddhasvabhAvaH, tasya sAdhakA jJAnakriyA sAvadhAnA / vivecana :- je mahAtmA puruSo samyajJAnapUrvaka dhArmika anuSThAna = jJAnapUrvakanuM aneka prakAranuM dhArmika AcaraNa kare che, buddhipUrvaka samajI vicArIne kare che, zAstrane anusare che. zAstrajJAna sAthe hovAthI avidhidoSa AvavA detA nathI tathA A lokanAM sAMsArika sukhonI IcchA, paralokanAM sAMsArika sukhonI IcchA - eTale ke parabhavamAM rAjA thAuM, Indra thAuM, dhanavAna thAuM, rUpavAna thAuM ItyAdi vAMchAo tathA sAMsArika sukhonI tamannA ItyAdi bhogabuddhinA doSothI rahita je anuSThAna kare che tathA krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga ane dveSa ItyAdi mohanA doSothI rahita thaIne anuSThAno je mahAtmAo Acare che. te pUjyapuruSone amArA namaskAra hojo. agnizarmAe guNasena uparanA krodha ane dveSathI tapanuM AcaraNa karyuM. dazArNabhadrarAjAe mAnathI paramAtmAne vaMdana karyuM. lakSmaNA sAdhvIjIe mAyAthI prAyazcitta mAgyuM ane karyuM. mallinAtha bhagavAnanA jIve paNa pAchalA bhavamAM mAyAthI tapa karyuM. A Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 349 rIte krodhAdi kaSAyo pUrvaka paNa dharmanuM AcaraNa jIvomAM saMbhavI zake che. AvA prakAranA kASAyika doSothI sarvathA alipta eTale ke doSothI rahita evuM zreSTha dharmAcaraNa jenuM jenuM che te mahAtmA puruSone huM namaskAra karuM chuM. AvA prakAranA nirdoSa dharma AcaraNavALA mahAtmA puruSo kevA che? to jaNAve che ke - zuddha che, nirmaLa che. arthAt sarva prakAranA padgalika sukhonI AzaMsA vinAnA che tathA buddha che eTale ke jJAnamaya che prakRti jenI evA che. niraMtara samyajJAnanA ja rasiyA che. vItarAga prabhu-praNIta zAstronuM niraMtara je dohana karanArA che. AvA prakAranA sAdhakAvasthAmAM rahelA jJAnIne mArA namaskAra ho. tathA jevI anaMtaguNonI sattA siddha paramAtmAmAM che. tevI ja sattA pragaTa karavA mATe je prayatnazIla che. sarva guNo jene nirAvaraNapaNe pragaTa thayA che. tevA je siddhadazAvALA paramAtmA che. tevI zuddhadazAnA je sAdhaka banyA che. AvA prakAranI uMcI dazAmAM vartatA mahAtmA puruSanI jJAnArAdhanA ane kriyAnI ArAdhanA sadAkALa sajAgAvasthAvALI hoya che. tethI te mahAtmAne amArA namaskAra thAo. ___tatra bhAvanA - anAdighoSaNAghoSitaparabhAvAtmabuddhirUpAsadjJAnaparabhAvAsvAdanasammilitavibhAvAbhrapaTalatirobhUtatattvajJAnabhAnubahulIbhUtamithyAtvAsaMyamamahAmohatimirAndhIbhUtabhUtAnAM madhye kecana sadAgamAJjanatattvaprItapAnIyapAnotpannasadvivekAH pazyanti, jJAnAvaraNAdikarmAcchAditavibhAvamalatanmayIbhUtazarIrAdipudgalaskandhakatAprApto'pi mUrtabhAvo'pi chinno'pi amUrtAkhaNDajJAnAnandAnantAvyAbAdhasvarUpaM AtmAnam / bhujyamAnaviSayA api rocayanti svatattvAnubhavanam, nAnopAyArjitamapi tyajanti dhanauSadhaM vicitracitratodbhUtam varjayanti svajanavargam, koTidAnadAyakA api caranti gocarIm, mRdunavanItakusumazayyAzAyino'pi zerate ghAtopalazilAbhUmau, ekAtmatattvasahajasvabhAvAmUrtAnandalIlAlubdhA jJAnakriyAbhyAsataH sAdhayanti nirAvaraNAtyantikaikAntika-nirdvandva-nirAmaya-avinAzisiddhasvarUpam, etatsAdhanodyatAya bhagavate namaH dA. bhAvArtha - anAdikALanA abhyAsathI abhyasita thayelI arthAt atizaya gADha thayelI evI parapadArthamAM mArApaNAnI buddhirUpa je mithyAjJAna pravarte che te mithyAjJAna vaDe Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 nirlepASTaka - 11 jJAnasAra parapadArthono moha karavApUrvaka eTale ke mArApaNAnA bhAva sAthe vAraMvAra AsvAdana karavAthI vRddhi pAmelI evI je vibhAvadazA che - te vibhAvadazA rUpa vAdaLanA samUha dvArA tattvajJAna rUpI sUrya tirobhUta thaI javAthI mithyAtva, asaMyama ane mahAmoha rUpI gADha aMdhakAra phelAyelo che te aMdhakAra vaDe jIvo aMdha banelA che arthAt vivekahIna banelA che. sArAMza ke vibhAvadazAnuM jora hovAthI tattvajJAna lupta thaI cUkyuM che tethI jIvo mohanA aMdhakAramAM aMdha banelA che. mATe sAcI vivekadazA gumAvI beThA che. vibhAvadazAnI tIvratAnA kAraNe mohAndha banelA jIvo svatattva ane paratattvano viveka bhUlI gayA che. tevA mohAndha banelA jIvomAMthI sadAgama rUpI aMjana sadguru ane satzAstro dvArA maLavAthI tathA tattvajJAnanI prIti thavA rUpa pANI pIvAthI utpanna thayo che yathArtha viveka jene evA keTalAka jIvo AtmAne jJAnathI dekhe che. vivekadRSTi vikasavAthI teo Ama samaje che ke jJAnAvaraNIyAdi karmothI A AtmA AcchAdita thayelo che, vibhAvadazA rUpI melanI sAthe ekameka banelo che, zarIrAdinA pudgalaskandhonI sAthe ekatAne pAmelo che, mUrtabhAvavALo banelo che, khaMDita svarUpavALo (kSAyopamika bhAvavALo) banelo che. to paNa have amArI vivekabuddhi jAgI hovAthI tevA azuddha bhAvamAM rahelo amAro AtmA paNa mUlasvarUpe amUrta svarUpavALo, akhaMDa jJAnAnandavALo, ananta ane avyAbAdha sukha svarUpavALo che ema amane samajAya che. cAre bAjuthI kAdava-kIcaDa vaDe lapeTAyelA sphaTikanA goLAne vicakSaNa puruSo jema mULa asalI padArtha rUpe dekhe che tema sadAgama ane tattvaprItithI vivekI banelA keTalAka jIvo azuddha svarUpavALAmAM paNa zuddha svarUpavALA jIvane dekhe che. tethI tene prApta karavA mATe ane vibhAvadazAne dUra karavA mATe nIce mujabanA kaThIna kaThIna upAyo te mahAtmAo jIvanamAM apanAve che. (1) puNyanA udayathI pAMce IndriyonA viSayo maLyA hoya, bhogavAtA hoya, cakravartI jevAM rAjapATa kadAca hoya to paNa temAM ruci na karatAM Atmatattvano abhyAsa karavAmAM tathA tenuM ja ciMtana, manana ane anubhava karavAmAM ruci kare che. AtmatattvanA anubhavamAM ja samaya pasAra kare che. (2) citra-vicitra eTale dhanopArjananA judA judA aneka upAyo ajamAvIne meLavelA dhana-dhAnyano tyAga kare che ane munijIvana svIkAre che. ahIM pAThamAM ghana + auSadha zabda che. auSadha zabdathI dhananI sAthe saMgata thato dhAnya artha karavo ucita lAge che. koI koI pratamAM dhanauSadhaM ne badale dhanauyaM zabda paNa che. jo A zabda laIe to dhanano samUha artha paNa ghaTI zake che. ogha eTale samUha. dhana-dhAnyano athavA dhananA samUhano tyAga kare che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI nirlepASTaka - 11 351 (3) citra-vicitra evA aneka prakAranA sagapaNavALA potAnA parivArajanano tyAga kare che. sArI rIte AtmatattvanI sAdhanA karI zake eTalA mATe kuTuMbanA mohano tyAga karavA pUrvaka kuTuMbano paNa tyAga kare che. (4) pUrvakALamAM saMsArI avasthAmAM karoDonuM dAna ApanArA hovA chatAM paNa tenuM mAna ane mamatva tyajIne koInI pAsethI kaMI paNa apekSA rAkhatA nathI ane bhramaravRttithI ghara-gharathI alpamAtrAe gocarI prApta kare che ke jethI koIne paNa rAga-dveSanuM ke mamatvAdi bhAvanuM kAraNa na bane.. ATaluM moTu dAna karanArA paNa sAdhu jIvanamAM gocarIe cAlavAmAM lajjA anubhavatA nathI. (5) mAkhaNa ane puSpa jevI komaLa zayyAmAM uMghanArA hovA chatAM paNa rAganA hetubhUta evI komaLatAno tyAga karIne vAta = ghasAyelA-khADA TekarAvALA pattharonI zilAvALI bhUmi upara zayana kare che. komalatAno ane sukhazelIyApaNAno rAga tyaje che. (6) mAtra eka Atmatattvano je sahaja zuddha svabhAva tathA amUrta guNono je AnaMda, tenI ja lIlAmAM (tenA ja anubhavamAM) lIna banelA AvA mahAtmA puruSo samyajJAna ane samyakriyAno niraMtara abhyAsa karavA dvArA nirAvaraNa, Atyantika (paripUrNa), aikAntika (anaMtakALa rahenAruM), nirdenda, nirAmaya ane avinAzI evuM AtmAnuM siddha dazAvALuM svarUpa sAdhe che. je AtmasvarUpamAM have karmonuM koI AvaraNa nathI te nirAvaraNa, paripUrNa svarUpa te Atyantika, je pragaTa thayeluM svarUpa kyAreya cAlyuM javAnuM nathI te aikAntika, je AtmasvarUpa pragaTa thayuM che temAM alpamAtrAe paNa vibhAvadazA ke duHkha Adi dvandva nathI te nirdendra. je zuddha AtmasvarUpamAM koI bAhya ke abhyantara (zArIrika ke mohanA vikArAtmaka) rogo nathI te nirAmaya. je kyAreya vinAza thavAnuM nathI te avinAzI AvA zuddha-buddha-nirmaLa AtmasvarUpane AvA mahAtmA puruSo jJAna ane kriyA dvArA pragaTa kare che. AvA prakAranA AtmAnA zuddha svarUpane pragaTa karavAnI sAdhanAmAM je je vIrapuruSo udyamazIla banyA che te bhAgyazALI pUjya puruSone amArA namaskAra hojo. 8 agiyAramuM nirlepASTaka samApta Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 jJAnasAra niHspRhASTaka-12 | matha hAvaze ni:spRalSTabhram | atha nirlepatvadRDhIkaraNArthaM niHspRhatvaM vistAryate / tatra niHspRhatvaM= sarvaparabhAvAnabhilASarUpam, icchAmU nivAraNam / spRhA nAma icchA, tadabhAvo niHspRhatvam / tatra nAmaniHspRha ullAparUpaH, sthApanAniHspRhaH munipratimAdiH, dravyani:spRha ihaparatrAdhikAbhilASeNa alpAnicchakaH, athavA bhAvadharmAsvAdanamantareNa tatsvarUpAparijJAnena dhanAdiSu anicchuzca / bhAvaniHspRhaH aprazastaH vedAntAdikutIrthopadezena ekAntamuktiraktaH dhanAdiSu niHspRhaH saH / prazastaH syAdvAdAnekAntaparIkSAparicchinnAtmatattvAnubhavarucipipAsitAH sarvamapi heyIkurvanti parabhAvam, bhavanti svarUpalAlitacetasaH / agiyAramuM nirlepASTaka kahyuM. A jIvamAM te nirlepatA to ja deDha thAya jo A jIva niHspRha bane to, te mATe nirlepatAne daDha karavA sAru have niHspRhASTaka kahevAya che. jeTalI jeTalI parapadArthothI niHspRhatA vadhe teTalI teTalI nirlepatA vadhe mATe jIvanamAM niHspRhatA lAvavI atyanta jarUrI che. te have samajAvAya che. tyAM niHspRhatA eTale sarva prakAranA parabhAvonI anabhilASA karavI. koIpaNa prakAranA para padArthonI abhilASA rAkhavI nahIM, "mAre A joIe ane te joIe" evA prakAranI IcchAonuM ane parapadArthonI mUchanuM nivAraNa karavuM te niHspRhatA kahevAya che. spRhA eTale IcchA, teno je abhAva te niHspRhatA, koIpaNa jAtanA parapadArthonI abhilASA karavI nahIM. kAraNa ke AtmAthI te saghaLA ya padArtho para che. AtmAnuM svarUpa ja nathI. te padArtho AtmAnA che ja nahIM. parapadArthone ane AtmAne potAnI jAtino koI saMbaMdha ja nathI, to kema IcchAya ? ema samajIne anicchuka thavuM te niHspRhatA. nAma-sthApanA-dravya ane bhAvanikSepe niHspRhatA cAra prakAranI che. niHspRhatA eTale ke anabhilASakatA, anicchukatA, AvA prakAranA zabdono je ullApa (uccAra) karavo te nAmanispRhatA. niHspRha evA muni mahArAjanI je pratimAdi te sthApanA niHspRhatA, A lokanAM athavA paralokanAM adhika sukho meLavavAnI lAlasAthI alpa-sukhonI je anicchA karavI te dravyaniHspRhatA, ghaNA dhananI IcchA beThI hoya eTale thoDuM dhana maLatuM hoya to te na laIe Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 353 te saghaLI dravyaniHspRhatA jANavI. athavA bhAvadharmanA svarUpano anubhava karyA vinA ane bhAva dharmanA svarUpane jANyA vinA krodhAdi kaSAyothI athavA rAga-dveSAdithI dhanAdimAM je anicchA pravarte te paNa dravyaniHspRhatA. jema ApaNe jenI sAthe jhaghaDelA hoIe, bolatA na hoIe te vyakti prabhAvanA karato hoya, badhAMne Apato hoya tyAre ApaNe rIsanA kAraNe athavA dveSanA kAraNe na laIe te saghaLI dravyaniHspRhatA. bhAvaniHspRhatA be jAtanI hoya che. prazasta ane aprazasta. tyAM prathama aprazastabhAvaniHspRhatA samajAve che. vedAnta Adi ekAntavAdI darzanonA abhyAsa ane upadezathI ekAnta rUpe mAnelI muktimAM anurAgI thayA chatA ghara, dhana, svajana Adino tyAga karI araNyavAsAdi svIkArAya ane dhanAdimAM je niHspRha thavAya te aprazastabhAvaniHspRha kahevAya che. tathA syAdvAdAtmaka je anekAntavAda che tevA anekAntavAdapUrvaka sArI rIte parIkSA karIne jANelA evA zuddha AtmatattvanA anubhava vALA thavA mATe zuddha AtmatattvanI rucivALA je che. ane zuddha Atmatattvane prApta karavAnI lAlasAvALA je che. teo sarve paNa parabhAvano je tyAga kare che. parapadArthothI atyanta spRhA vinAnA je bane che te prazasta-bhAvaniHspRha kahevAya che. Ama niHspRhatAnA cAra nikSepA jANavA. cAra nikSepA samajAvIne have sAta nayo samajAve che tatra sAdhanArthamAdinayacatuSTayena / siddhaM ca nayatrayeNa / tathA jIvAjIve niHspRhaH naigamena, ajIve niHspRhaH saGgrahavyavahArAbhyAm, RjusUtreNa svabhogyabhogyeSu, zabdasamabhirUDhAbhyAM sannimittaparAyattasAdhanapariNAmeSu, evambhUtena AtmIyasAdhanapariNAmApannabhedajJAnasavikalpacaraNazukladhyAnazailezIkaraNAdiSu niHspRhaH / AdyanayacatuSTayaniHspRhasyAvasaraH / bhAvanA ca - anAdau saMsAre spRhAkulitairbahuzaH prAptaM duHkhalakSam, tena parabhAvaspRhAnirIheNa bhavitavyam / have niHspRhatA upara sAta nayo samajAve che - AtmatattvanI sAdhanA karavA mATe sAdhanAkAle parapadArtho uparanI je niHspRhatA che te niHspRhatA prathamanA cAra nayane AzrayI che. A cAra nayo pAchalA traNa nayanI apekSAe sthUladRSTivALA che. eTale AtmatattvanI sAdhanA karavAmAM bAdhaka bane tevA bAhya dhana-kaMcana-kAminI Adi padArtho uparanI niHspRhatAne mahattva Ape che. jyAre pAchalA traNa nayo sUkSma dRSTivALA che. tethI AtmAmAM siddha thatuM je tattva tenI paNa spRhA na karavI ane te tattva siddha thaye chate siddha karavA dhArelA guNo Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra upara paNa je niHspRhatA keLavavI te ja niHspRhatA kahevAya - ema mAne che. kAraNa ke Ama hoya to ja upara uparanA guNasthAnako upara ArohaNa thAya, mATe bAhya sAdhananI niHspRhatAne gauNa karIne siddha thayelA guNo rUpI je abhyattara sAdhana che tenA uparanI niHspRhatAne pradhAna kare che. prathamanA cAra navo bahAranA padArtho uparanI niHspRhatAne ane pAchalA traNa navo AtmAnI aMdaranA siddha thayelA guNo uparanI niHspRhatAne mahattva Ape che. have ApaNe eka eka nayanI mAnyatAne paNa jANIe. naigamanaya ghaNo vizAla che. tethI putra-putrI-mitrAdi koIpaNa jIva upara ane dhana, kaMcana, gRhAdi koIpaNa ajIva uparanI spRhano tyAga karavo. Ama jIva-ajIva ubhayaviSayaka niHspRhatAne niHspRhatA mAne che. saMgrahanaya ane vyavahAranaya ajIva padArtho uparanI niHspRhatAne niHspRhatA kahe che. kAraNa ke ajIva padArtho saMsArI jIvana jIvavAmAM sAdhana hovAthI tenA upara vadhAre spRhA hoya che. dhana, kaMcana ane gRhAdi padArtho upara mukhyatve spRhA hoya che. teno tyAga karAya to ja jIva niHspRha kahevAya che. mitrAdi jIva uparanI spRhA paNa ajIva padArthonI prApti rUpa svArthane laIne ja hoya che. mATe jIva uparanI spRhAne gauNa karIne ajIvanI spRhAne pradhAnatA ApIne tenA taraphanI niHspRhatAne niHspRhatA A naya mAne che. RjusUtranaya vartamAnakAlagrAhI ane svakIya vastuno grAhaka che. eTale je je ajIva vastuo potAnA bhogane yogya che. jemake potAnuM ghara, potAnuM dhana, potAnA alaMkAra ane potAnA vastrAdi, tenA upara ja jIvane vadhAre spRhA hoya che. pArakAnAM ghara, dhana, vastrAdi upara teTalI spRhA hotI nathI. mATe 4 = potAnA moca = bhogane yogya evA moDu = ghara, dhana, alaMkAra ane vastrAdi upara je spRhA che te dUra thAya tene ja vAstavika niHspRhatA kahevAya che. Ama A cAra navo moha utpAdaka evA parapadArthonI spRhAne spRhA ane tenAthI niHspRha thanAranI niHspRhatAne niHspRhatA mAne che. deva-guru-dharma ane zAstrAdi je je zubha nimitto che tene AdhIna thaIne je je AtmatattvanI sAdhanAnA zubha pariNAmo A jIvamAM pragaTa thAya che. te jo ke UdhvarohaNamAM upakArI che. to paNa tenA uparanI spRhA e moha hovAthI bAdhaka che. mATe tevA zubha pariNAmomAM paNa jhaMkhanA vinAnA banavuM te niHspRhatA kahevAya ema zabdanaya ane samabhirUDhanayanuM kahevuM che. A naya sUmadeSTivALA hovAthI AtmAnI aMdara je sAdhanAnA pariNAmo che. tenI paNa spRhA tyAjya che Ama samajAve che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 355 AtmAmAM pragaTa thayelA sAdhanAnA uttama uttama pariNAmo vaDe kramazaH utpanna thatAM bhedajJAna (cothA guNaThANe), savikalpaka cAritra (pAMcamA-chaThThA guNaThANe), zukladhyAna (bAramA guNasthAnaka sudhI prathamanA be bheda ane terame-caudame guNaThANe trIjo-cotho bheda) tathA zailezIkaraNavALI caudamA guNasthAnakanI zuddha avasthA ItyAdi caDatA-caDatA bhAvo upara paNa je niHspRhatA che. te ja sAcI yathArtha niHspRhatA che. Ama evaMbhUtanaya mAne che. A sAte nayonI vAta karI. paraMtu ahIM haju ApaNe niHspRhatA sAdhavAnI che. eTale sAdhanAkAlano avasara che mATe prathamanA cAra nayane AzrayI mukhyatve paradravya pratyenI niHspRhatA samajAvavAnI che. mATe te niHspRhatA samajAvAze. jJAnamaMjarI bhAvArtha A pramANe che ke - anAdikALathI A saMsAramAM mAre A joIe ane mAre te joIe evI spRhAthI bharapUra bharelA jIvo vaDe lAkho lAkho du:kho prApta karAyAM che. jyAM sudhI spRhA saMtoSAya nahIM tyAM sudhI bhinna bhinna saMkalpa ane vikalpo vaDe jIva du:khI du:khI thAya che. kadAca koI koI spRhA pUrNa thAya to tenA saMrakSaNanI ciMtAo vaDe ane aprApta vastunA khedathI jIva du:khI du:khI thAya che ane chatAM jyAre te te vastuno viyoga thAya che. tyAre ISTa vastunA viyoga vaDe jIva du:khI thAya che. Ama spRhAvALA jIvo sadA du:khI ja hoya che. tena = te kAraNathI parapadArtho uparanI spRhAthI mukta thaIne nirIha (niHspRha) thavuM joIe. te mATe graMthakArazrI jaNAve che ke - svabhAvalAbhAtkimapi prAptavyaM nAvaziSyate / ityAtmaizvaryasampanno, niHspRho jAyate muniH // 1 // gAthArtha :- AtmAnA guNo rUpI svabhAvadazAnA lAbha sivAya A saMsAramAM bIjuM kaMI paNa meLavavA jevuM bAkI rahetuM ja nathI. Ama samajIne AtmAnA guNo rUpI aizvaryathI yukta evA muni (bAhya bhAvomAM) niHspRha bane che. II1 > TIkA :- "svamAvattAmAt kRti', svabhAva:-AtmadharmajJAnavarzanAmaLAvyAbaadhaamuurtaanndruupaavicchinnsiddhtvshuddhpaarinnaamiklkssnnH tasya lAbhAt / anyatkimapi prAptavyaM-labdhuM yogyaM na avaziSyate - avaziSTamasti, AtmasvarUpalAbha eva lAbha iti / AtmaizvaryaM svarUpasAmrAjyaM, tena sampanna:- saMyuktaH muniH jJaparijJayA jJAtvA, pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAtadravyabhAvAzravaH sAdhuH niHspRhaH - sarvazarIropakaraNaparivArayazobahumAnAdiSu spRhArahitaH - icchArahitaH, jAyate bhavati / na hyanAditRSNA svabhAvopabhogamantareNopazAmyati // 1 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra vivecana :- daza dRSTAnte durlabha evA manuSyajIvanane prApta karIne jo koI prApta karavA jevI vastu hoya to te svabhAvadazAno lAbha ja meLavavA lAyaka che. je Avelo kyAre paNa nAza pAmato nathI. te lAbha prApta thayA pachI janma, jarA, maraNa, roga, zoka ane bhayanAM koIpaNa prakAranAM duHkho kyAreya AvatAM nathI. tathA A jIvane sAcI svataMtratA prApta thAya che. koI paNa paradravyanI parAdhInatA paNa kyAreya AvatI nathI. 356 svabhAvadazA eTale AtmAnA dharmabhUta evAM jJAna, darzana, AtmaramaNatA rUpa cAritra, avyAbAdhasukha, amUrtapaNuM ane apUrva AnaMda ItyAdi guNomaya je akhaMDa siddhapaNAnuM zuddha-nirmaLa AtmasvarUpa che, te ja svabhAvadazA kahevAya che. teno lAbha jo thAya to tenAthI bIjuM kaMI paNa meLavavA yogya A saMsAramAM bAkI rahetuM nathI. sarvopara A lAbha che. jema dilhImAM kendra sarakAramAM vaDApradhAnapada maLatuM hoya to gujarAta Adi koI eka rAjyanuM vaDApradhAnapada ke pAlanapura, surata, vaDodarA ke junAgaDha Adi koI eka jillAnuM viziSTha sattAsthAna meLavavA jevuM rahetuM nathI. kAraNa ke kendrasarakAra ja sarvopari che. tema ahIM AtmAnA zuddha, nirmaLa kSAyika dazAvALA AtmasvarUpano je lAbha che te ja sAco lAbha che. sarvopari lAbha che. uparokta carcAne anusAre AtmAnA jJAna-darzanAdi guNorUpI dhananA aizvaryathI (guNonA sAmrAjyathI) bharelA muni jJaparijJA vaDe (jJAnadazAnA baLe) heya-upAdeya ane zeya tattvane jANIne pratyAkhyAnaparijJA vaDe (paccakkhANa karavA dvArA eTale ke tyAga karavAnA pariNAma vaDe) heya evA dravyAzravo (hiMsA-mRSAvAdAdi) ane bhAvAzravo (mithyAtva-aviratikaSAyAdi)no sarvathA tyAga karIne A muni jagatamAM zarIra, sarva upakaraNo, parivAra, yaza ane mAna-bahumAna Adi sarva prakAranA bhogya bhAvomAM spRhA vinAnA eTale ke IcchA vinAnA thAya che. kAraNa ke anAdi kALathI gADha jAmelI mohanA gharanI parapadArtho pratyenI A tRSNA svabhAvadazAnA anubhava vinA (svabhAvadazAnuM majabUta AlaMbana lIdhA vinA) zAnta thAya tema nathI. spRhAne (tRSNAne) jItavI hoya to AtmatattvanA guNonI ramaNatA e ja tene jitavAno zreSTha upAya che. rAmabANa tulya che. I // 1 // saMyonitare: , prArthane na spRhAvahai:| amAtrajJAnapAtrasya, niHspRhasya tRNaM jagat // 2 // gAthArtha :- spRhAvALA (paudgalika sukhanI IcchAvALA) manuSyo vaDe banne hAtha joDIne konI konI pAse prArthanA nathI karAtI ? arthAt mArI IcchA saMtoSAze ema mAnIne Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 357 sarvanI pAse prArthanA karAya che. paraMtu aparimita jJAnanA bhaMDAra ane spRhA vinAnA munine AkhuM ya A jagata tRNasamAna che. // 2 // = TIkA :- "saMyonitara: kRti'', mRdAvarte:-kRcchAmane: puruSa: je je nanA: parigrahabhArabhugnA na prArthyante na yAcyante ? kimbhUtaiH spRhAvahaiH ? - saMyojitau karau yeSAM te saMyojitakarAH taiH ityanena viSayAzAlolupaiH anekAnyanRpasevanodyataiH bhavitavyaM bhavati / mAtrA - mAnaM, tena rahitamamAtraM ca tat jJAnaM ca amAtrajJAnaM, tasya pAtraM = sthAnam, tasya sAdho:-ni:spRhasya-vRdArahitasya nAt tRLa-tRLaprAyam, parabhAvecchA muktasya nirpranthaya nAt tRLa-ni:sAra, sAraM-svAtmasvarUpam / gAthA vivecana :- parapadArthonI spRhAvALA (paudgalika sukha-sAmagrInI IcchAvALA) bhogabhukhyA jIvo vaDe parigrahanA bhArathI (dhana-dhAnyAdi paudgalika sAmagrInA bhArathI) dabAI gayelA evA arthAt dhana-dhAnyAdi sAmagrIvALA kayA kayA puruSo pAse prArthanA karAtI nathI ? game tevI halakI komanA hoya, game tevI halakI prakRtinA hoya, game tevA tochaDA vartanavALA hoya to paNa AvA prakAranA tuccha mANaso pAse paNa AzAvALA jIvo hAtha joDI joDIne karagaratA dekhAya che. bhAIsAheba ! bhAIsAheba ! kahIne AvA anucita mANasonI pAchaLa pharatA spRhALu jIvo A saMsAramAM dekhAya che. spRhAvALA jIvo potAnI AzA pUrAze ema samajIne halakA mANaso pAse hAtha joDIne page paDIne bhIkhArInI jema vastunI yAcanA karatA karagaratA dekhAya che. A yAcanA karanArA spRhAlu jIvo kevA hoya che ? joDelA che banne hAtho jeNe tevA arthAt banne hAtho joDIne, mAthuM namAvIne te spRhAvALA puruSo konI konI pAse vastuonI yAcanA nathI karatA ? mATe A spRhA e ja jIvane jagatano dAsa banAvanArI cIja che. Ama kahevA dvArA graMthakArazrI jaNAve che ke pAMce IndriyonA viSayonI AzAmAM lolupI banelA AtmAone anya = navA navA aneka rAjAonI athavA zeThIonI sevAmAM udyamazIla thavuM ja paDe che. dhanAdinI apekSAvALA puruSo hAtha joDIne dhanAdinA bhAravALA puruSonI sevA karatA dekhAya che. dhikkAra che A spRhAne ke je moTA (gauravazAlI) mANasane paNa halakA mANasano dAsa banAve che. AvuM che A spRhAnuM svarUpa. paraMtu amAtra = amApa-aparimita arthAt atizaya ghaNuM ja che jJAna jene evA amApa jJAnanA pAtra evA ane je spRhA vinAnA muni che. je AtmAne koI paudgalika vastunI apekSA nathI tevA mahAtmAone AkhuM ya A jagata tRNatulya che tenI sAme koI Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra hIrA-mANeka-motI ane sonA-rUpAnA DhagalA kare to paNa tene te saghaLI vastuo kAMkarA barAbara lAge che. ulaTuM AvI kiMmatI vastuothI te dUra ja rahe che. kAraNa ke A kiMmatI vastuono saMgraha e eka prakAranuM moTuM baMdhana che, phasAvanAra che, rAga karAvanAra che. cora, luTArA Adino bhaya upajAvanAra che. mATe te joIe ja nahIM. Avo pAko nirNaya karIne niHspRha rahe che. 358 parapadArthonI IcchAthI mukta banelA nirpranga munine AkhuM ya A jagata tRNatulya arthAt sAra vinAnuM dekhAya che. potAnA AtmAnuM svarUpa ane tenI niraMtara ramaNatA e ja sAra dekhAya che. AtmatattvanI laganI jene lAgelI che tevA jIvane koIpaNa jAtanAM paudgalika sukho gamatAM nathI, rucatAM nathI. temAM khuzI upajatI nathI. A mATe saMstA. prajIf To graMthanI gAthA 48 A pramANe che tiNasaMthAranisaNNo, muNivaro bhaTTarAgamayamoho / taM pAvai muttisuhaM, katto taM cakkavaTTI vi // 48 // AyasahAvavilAsI, Ayavisuddho vi jo nie dha / narasuravisayavilAsaM, tucchaM nissAraM mannaMti // 1 // tRNanA saMthArA upara beThelA (eTale ke jeNe sAMsArika tamAma paudgalika sukhazayyAno tyAga karyo che) evA ane jeNe potAnA jIvanamAMthI rAga, mada ane mohano nAza karyo che (mohanA tamAma prakArone jeNe jIvanamAMthI dUra karyA che) evA munivara puruSa nirlobhadazAnA (tyAganA) anupama sukhane je prApta kare che te sukha cakravartI paNa (bojAvALo hovAthI) kyAMthI pAmI zake ? je manuSya AtmatattvanI svabhAvadazAmAM ja AnaMda mAnanAro che. tethI ja jeno AtmA atyanta vizuddha che. tathA potAnA AtmadharmamAM ja tallIna che. te manuSya mAnavabhava saMbaMdhI ane devabhavasaMbaMdhI viSayonA vilAsane asAra ane tuccha mAne che. // 2 // chindanti jJAnadAtreNa, spRhAviSalatAM budhAH / mukhazoSaM ca mUrcchA ca, dainyaM yacchati yatphalam // 3 // gAthArtha :- paMDitapuruSo jJAnarUpI dAtaraDA vaDe spRhA rUpI viSanI velaDIne chede che. je spRhArUpI viSa velaDI mukhanuM zoSAvuM, mUrchA ane dInatA rUpI phaLo Ape che. IIII Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 3pa9 TIkA :- "chitti rUtti, vRthA:-tattvajJA:, jJAnalApa pRviNatAM-spRhI eva viSavallistAM chindanti, yasyAH phalaM yatphalam, mukhazoSaM ca punaH mUrchA ca punaH dainyaM yacchati-dadAti ityanena spRhAviSalatA mukhazoSAdikaM vitarati, icchakaH dIno bhavati / tena viSamaviSopamaviSayaspRhA nivAraNIyeti // 3 // vivecana :- Atmatattvane je jANanArA che. A AtmAnA zuddha svarUpane ja meLavavAnI jene laganI lAgI che. AtmAnI nirmaLatA prApta karavAnuM ja jenuM lakSya che te ja sAcA jJAnI puruSo kahevAya che. AvA jJAnI puruSo samyajJAna rUpI dAtaraDA vaDe spRhA (lAlasAviSayonI bhUkha) rUpI jheranI velaDIne potAnI hRdaya-bhUmimAMthI ukheDIne chedI nAkhe che. jema dAtaraDA vaDe bhUmi upara ugelI velaDI chedAya tema jJAnanA baLe paMDita puruSo potAnA hRdayamAMthI uThatI viSayonI lAlasAno uccheda kare che. viSayonI bhUkhane ja chedI nAkhe che. A viSayonI lAlasA kevI che? jheranI velaDI jevI che. jema jheranI velaDI kaDavAM phaLa Ape che. mukhane sukavI nAkhe che, dhIre dhIre mUcha-behozatA ane mRtyu Ape che. tema A viSayonI lAlasA (spRhA) paNa mukhazoSa-mUcha ane dInatA rUpI aNagamatAM duHkhadAyI evAM mAThAM phaLone Ape che. spRhAvALA jIvane je je viSayonI bhUkha tenA hRdayamAM jAgI hoya che te te viSayo jyAMthI jyAMthI maLavAno saMbhava lAge che tyAMthI tyAMthI garIbaDo thaIne, viveka cUkIne, hAtha joDIne, mAthuM namAvIne, page paDIne bhIkhArInI jema viSayasukho mAgyA ja kare che. te te viSaya ApanArAnI pAchaLa pharyA ja kare che. A sauthI prathama dInatA (lAcArI) nAmanuM spRhAnuM phaLa che. vAraMvAra mAgaNI karavA paDe ane te mAgaNIo na prApta thatAM mukha zoSAI jAya che. mukha upara glAni-hatAzA Ave che. raDavuM paNa AvI jAya che. spRhAnuM A bIjA naMbaranuM phaLa che. tyArabAda atizaya ciMtAo-vicAro ane duHkhano atireka thatAM mUcha-behozatA Ave che. spRhAnuM A trIjuM phaLa che. Ama viSayonI lAlasA e kharekhara viSanI velaDI ja che. viSanI velaDI je je phaLa Ape che te te phaLa A lAlasAspRhA Ape che. tethI viSama-bhayaMkara viSa arthAt kALakUTanI upamAvALI A viSayonI spRhAne jIvanamAMthI dUra karavI joIe, kADhI nAkhavI joIe. spRhA e viSanI velaDI tulya che mATe dUrathI ja tyAjya che. 3ll niSkAsanIyA viduSA, spRhA cittagRhAd bahiH / anAtmaraticANDAlI-saGgamaGgIkaroti yA // 4 // gAthArtha - vidvAna puruSe spRhAne cittarUpI gharamAMthI bahAra kADhI nAkhavI joIe ke je spRhA parabhAvadazAnI prIti rUpI caMDAlaNInI sobata (saMga) kare che. all Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 TIkA :- "niSThAsanIyA kRti', viruSA-paNDitena, AtmasamAdhisAdhanodyatena spRhA-parAzA, vittaIhA-manoniotanAt, viinAsanIyA-pUrI raLIyA, spRhA hiM lobhaparyAyaH, lobhazca kaSAyapariNAmaH tadvigama eva zreyAn / yA spRhA anAtmaraticANDAlIsaGgam, anAtmAnaH- parabhAvAH teSu ratiH - ramaNIyatApariNatiH eva cANDAlI, tasyAH saGgamaGgIkaroti, ataH spRhA tyAjyA, uktaJca 360 jJAnasAra vivecana :- paramArthatattvanA abhilASuka ane AtmatattvanI samAdhinI sAdhanA sAdhavAmAM udyamazIla banelA evA paMDita puruSe spRhAne eTale para pAsethI vastu prApta karavAnI IcchAne arthAt AzAne potAnA cittarUpa (niketana =) gharamAMthI bahAra kADhavI joIe - dUra karavI joIe. kAraNa ke A spRhA e lobhano ja paryAya che. (lobhanuM ja rUpAntara che) ane lobha e kaSAyono pariNAma che. tethI lobhano (AzAno-spRhAno) tyAga karavo e ja zreyaskara mArga che. kAraNa ke A spRhA anAtmadazA rUpI caMDAlaNInI sobata karanArI che. anAtmadazA eTale parabhAvadazA arthAt vibhAvadazA, temAM prIti karavI, vibhAvamAM ja rati karavI e rUpa je caMDAlaNI che, teno saMga karanArI A spRhA che jema koI eka puruSanI patnI parapuruSane prema karatI hoya to te vyabhicAriNI patnIne gharamAMthI bahAra kADhavI e ja kalyANakArI tattva che. kAraNa ke jo te puruSa tema na kare to kAmAnya evI te strI taraphathI hatyAnAM du:kho AvavAno paNa saMbhava che. tenI jema je spRhA parabhAvadazAnI prIti kare che te spRhA AtmAne anaMta saMsAramAM bhaTakAve che. mATe te spRhA cittamAMthI dUra karavA jevI che. A kAraNe spRhA tyAjya che. anya zAstramAM kahyuM che ke - je parabhAve rattA, mattA visayesu pAvabahulesu / AsApAnivaddhA, mamati ghaDAmadAraNe zA je AtmAo parabhAvamAM rakta che. pApabahula evA (pAMca) viSayomAM masta che ane AzA rUpI pAzathI (jALathI) baMdhAyelA che te AtmAo cAragati rUpI mahA araNyamAM bhaTakyA ja kare che. // 1 // parabhAvavRttireva vibhAvaH, AtmazaktidhvaMsanamudgara:, ato nirastaparAzApAzA nirgranthAH svarUpacintanasvarUparamaNAnubhavalInAH pInAH tattvAnande ramante svarUpe, viramanti viSayavirUpabhavakUpapAtataH // 4 // parabhAvadazAmAM vartavuM e ja vibhAvadazA che. A vibhAvadazA ja AtmAnI zuddhazaktino dhvaMsa karavAmAM mugara (ghaNa) samAna che. gujarAtI eka sajjhAyamAM kahyuM che ke - Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka- 12 361 parakI Aza sadA nirAzA, ehe jagajana pAzA, te kATanakuM karo abhyAsA, laho sadA sukha vAsA. (ApasvabhAvamAM.) A kAraNathI dUra karI che pArakAnI AzA rUpI pAza (jALa) jeNe evA nigraMthamunio cittamAMthI spRhAne tyajIne svarUpanA ja cintanamAM ane svarUpanI ja ramaNatAnA anubhavamAM layalIna banyA chatA svabhAvadazAthI ja atizaya puSTa banelA AtmatattvanA AnaMdamaya svarUpa-ramaNatAmAM ja rame che. svabhAvadazAmAM ja layalIna banIne rahe che ane viSayorUpI jIrNa ane UMDA bhava rUpa kuvAmAM paDavAnA kAryathI aTake che. bhavarUpI jIrNa kuvAmAM paDatA nathI. svabhAvadazAnI prIti ane ramaNatA ja vibhAvadazAno ane paraspRhAno nAza kare che. II4o. spRhAvanto vilokyante, laghavastRNatUlavat / mahAzcaryaM tathApyete, majjaMti bhavavAridhau // 5 // gAthArtha :- spRhAvALA (bIjA pAsethI vastu meLavavAnI IcchAvALA) lAlacu jIvo tRNanI jema (taNakhalAnI jema) ane tUlanI jema (AkaDAnA rUnI jema) atizaya halakA (jyAM tyAM hAtha joDIne page paDIne karagaranArA) dekhAya che. ATalA halakA (phorA) hovA chatAM paNa mahAna AzcaryanI vAta e che ke A jIvo bhavarUpI samudramAM Dube che. pA. TIkA - "pRvatta rUtti', pRhAvAH-pare chanirata: tRtUinava7a:-chI: nirmUlyAH vilokyante / uktaJca - tUlaM tRNAdapi laghu, tUlAdapi hi yAcakaH / vAyunA kiM na nIto'sau, mAmapi prArthayiSyati // 1 // tadAzcaryaM laghavo'pi ete spRhAdinA api bhavavAridhau bhavasamudre majjanti / anyatra laghutvaM taraNahetuH, etad laghutvaM bhavamajjanahetureva / yadyapi prArthanAdidAnavyavahArAH tathApi tribhuvanadhanasvajanapipAsAgariSThAH brUDantItyarthaH // 5 // vivecana :- je je AtmAo spRhAvALA hoya che, eTale ke padgalika padArthonI ane tenA dvArA prApta thatAM bhautika sukhonI IcchAmAM ja otaprota hoya che, te te AtmAo te te padgalika padArtho ane padgalika sukho jenI pAsethI prApta thavAnI saMbhAvanA paNa dekhAya tenA pratye lAcArI-dInatA dekhADavA dvArA ghAsanA taNakhalAnI jema athavA AkaDAnA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra rUnI jema atizaya laghu, halakA, tuccha vRttivALA, garIbaDA ane mUlya vinAnA thayA chatA AzAo vyakta karatA dekhAya che. zAstramAM anyatra kahyuM che ke - ghAsanA taNakhalAthI paNa AkaDAnuM rU ghaNuM halakuM che (vajanamAM phoruM che), paraMtu te AkaDAnA rU karatAM paNa yAcaka (mAganAra) ghaNo laghu (halako) che. vAyu vaDe halakuM hovAthI tRNa laI javAya che. AkaDAnuM rU paNa halakuM hovAthI laI javAya che. paNa atizaya halako hovA chatAM yAcakane vAyu vaDe laI javAto (uDADAto) nathI. kAraNa ke vAyune paNa manamAM ema zaMkA thAya che ke jo huM A yAcakane laI jaIza to tenI yAcakavRtti hovAthI mArI pAse paNa kaMIka mAgaze. mATe tRNa ane tUlane AkAzamAM laI jAuM paNa yAcakane na laI jAuM. Ama vicArIne vAyu vaDe yAcaka laI javAto nathI. tethI ghaNuM ja Azcarya thAya che ke vajanamAM halakI vastu-laghuvastu taravI joIe upara uDavI joIe paraMtu A spRhAvALA jIvo halakA-laghu hovA chatAM spRhAdinA kAraNe ja saMsArarUpI samudramAM DUbe che. sAmAnyathI vicArIe to "laghutA" (haLavApaNuM-phorApaNuM) e taravAno hetu che. chatAM spRhA, AzA ane lobhavALA jIvomAM rahelI laghutA (haLavApaNuM) bhavamAM DUbADavAnuM kAraNa bane che. je laghutA taraNa-hetu che te ja laghutA spRhAvALAmAM majjanahetu bane che. jo ke teonI pAse koI (temanAthI paNa vadhAre garIbAIvALA) prArthanA Adi kare to teone (prArthanAdi karanArAne) dAnAdi karavAnA vyavahAravALA paNa kadAca A puruSo thAya che. to paNa adhikane adhika levAnI IcchAvALA ane traNe bhuvananuM tamAma dhana laI levAnI pipAsAvALA ane sarve mArAM svajano thaIne mArAM kAmo kare AvI moTI pipAsAnA bhArathI bhAre bhAre thayelA teo AvI AzAnA bhArathI vajanadAra thayA chatA saMsAramAM DUbe che. mATe A spRhA tyAjya che. pA gauravaM pauravandyatvAt, prakRSTatvaM pratiSThayA / khyAtiM jAtiguNAt svasya prAduSkuryAnna niHspRhaH // 6 // gAthArtha :- nagarajano vaDe vaMdanIya hovAthI mahAmuniomAM gauravapaNuM che. pratiSThA sArI hovAthI moTAI sArI che. jAtisvabhAvanA suMdara guNo hovAthI prasiddhi sArI che. chatAM niHspRha muni potAnA goravane, prakRSTatAne ane khyAtine kyAreya kyAMya pragaTa karatA nathI. // 6 // TIkA :- "gauravamiti' ni:spRg:-tauspRihArahita:, pauravandhatvAtnAgaritovandhAt, gaurava-gurutvam, pratiSThayA-zomayA, pravRRRtva, jJAtinuLAt Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 363 svasya kulasampannatAdikhyAtiM na prAduSkuryAt-na prakaTIkaroti ityAdi / niHspRhAH mahattvaM na khyApayanti na vizadIkurvanti, niHspRhasya na yazomahattvAbhilASaH // 6 // vivecana :- je muni niHspRha hoya che. eTale ke lokomAM mArI moTAI, yaza kema vadhe ? prazaMsA kema thAya ? AvA prakAranI laukika spRhAthI je muni rahita che te muni kyAreya paNa kyAMya paNa potAnI gaurava-prakRSTatA ane khyAti gAtA nathI, AvA prakAranA sArA sArA guNo teomAM hoya che. to paNa niHspRha hovAthI pote potAnA guNo gAtA nathI ke gavarAvavAne IcchatA nathI. suMdara niraticAra cAritra pALavAthI AkhuM gAma vaMdana-namana karavA Ave, Ama pIrajano vaDe vaMdanIyatA te mahAtmAmAM hovA chatAM paNa potAnI gauravatA (gurutA-gupaNuM) kyAreya gAtA nathI ane gavarAvatA nathI. gAmomAM potAnI pratiSThA-mAna-mobho-zobhA sArI hoya to paNa te prakRSTatA-moTAI pote gAtA nathI. tathA jAtigata (janmathI ja) je je guNo hoya che jemake zreSThakulamAM janma, uccagotramAM janma, saMskArIpaNuM ane baLavALApaNuM, lakSmIvAnanA gharomAM janma kulasaMpannatA (kulInatA) ItyAdi guNo hovAthI potAnI khyAti (prasiddhi) ghaNI hoya to paNa te khyAti ajANyA dezamAM (je dezanA loko temanI khyAti na jANatA hoya tyAM) pote potAnA mukhe gAtA nathI. pragaTa karatA nathI A saghaLI niHspRhatA jANavI. tathA gaMbhIratA, TharelatA, guNo pacAvavApaNuM vagere niHspRhatAnAM phaLo jANavAM. niHspRha evA mahAtmAo potAnI moTAI kahetA nathI, pragaTa karatA nathI, pragaTa karAvatA nathI ane koI pragaTa kare to tenAthI teo khuza thatA nathI. kAraNa ke niHspRha munine yazanI ane moTAInI abhilASA kyAreya hotI nathI. dI bhUzayyA bhaikSamazanaM, jIrNaM vAso gRhaM vanam / tathApi niHspRhasyAho cakriNo'pyadhikaM sukham // 7 // gAthArtha :- muni mahAtmAne bhUmi e ja zayyA, bhikSAthI prApta e ja bhojana, jIrNa evuM vastra ane vana e ja ghara hoya che. to paNa AzcaryanI vAta che ke nispRha evA te munine cakravartI karatAM paNa adhika sukha hoya che. zA TIkA :- "mUrthiI ti" :-vasundharA va zartha-patya, zaikSa-fpakSI jAtaM bhaikSamazanaM bhojanam / uktaJca Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiA / mokkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNA // 12 // (dazavaikAlika adhyayana-5, 6-1, gAthA-92) tathA ca, vAso-vastraM jIrNam, gRhaM-sthAnaM vanam, tathApi aho iti adbhutaM niHspRhasya-bAhyasampadvikalasyApi svaM sukhaM cakriNaH sakAzAt-cakravartitaH sukhamadhikamatyantamiti cakravartyAdigatvaraiH aupAdhikaiH sukhaiH sakAzAd muniH svarUpajaiH sahajAnazvaraiH paramAnandasukhaiH pUrNaH / ataH jAtibheda evAyaM indriyAtmasukhayoH / | vivecana :- munimahArAjAone (1) uMghavAnuM sthAna, (2) bhojana, (3) zarIra uparanuM vastra ane (4) raheThANa, A cAre padArtho saMsArI jIvo jevA vyavasthita sagavaDatAvALA zobhAspada ane prazaMsanIya hotA nathI. to paNa mAthA upara koIpaNa jAtanI upAdhi na hovAthI cakravartI karatAM paNa manathI ghaNuM sukha hoya che te vAta A zlokamAM samajAve che. bhU eTale pRthvI e ja uMghavAnuM sthAna-zayyA hoya. kAraNa ke munio bhUmi upara ja saMthAro kare che, gAdI-gAdalAM ke lAkaDAnA palaMga ke lokhaMDanA palaMga rAkhatA nathI. ghara gharathI bhramaravRttie bhikSA mAgIne lAveluM bhojana (gocarI) hoya che. gRhasthanI jema athavA cakravartInI jema viziSTapaNe banAveluM svAdiSTa khaDUsa bhojana hotuM nathI. dazavaikAlikasUtranA pAMcamA adhyayanamAM kahyuM che ke - jinezvara bhagavaMto vaDe sAdhunI AjIvikA (gocarI) aho-AzcaryanI vAta che ke kevI asAvadya (doSa vinAnI) kahI che? ke je asAvadya paNa che. ane tenAthI mokSanI sAdhanAnA hetubhUta evA sAdhunA dehanI dhAraNA paNa thaI zake tevI gocarI jaNAvI che. tathA vastra paNa jIrNa-vAparelAM, paNa bhapakAvALAM nahIM, kaMIka malIna paNa camakavALAM ke zobhAvALAM nahIM. tathA rahevAnuM sthAna araNya. arthAta bAMdheluM ghara nahIM, jhapavuM nahIM. havelI nahIM ane baMgalo paNa nahIM. araNyamAM ja harato pharato vasavATa. A badhuM jotAM zadhyAnuM, bhojananuM, vastronuM ane vasavATanuM saMsArI jIvonI dRSTie sAnukULa ane sagavaDatAbharyuM jIvana nathI. tathApi ma = to paNa AzcaryanI vAta che ke bahAranI saMpatti vinAnA hovA chatAM paNa (mulAyama zayyA-SaDresa bhojana, bhapakAdAra vastro ane havelI jevuM makAna nathI to paNa tevA) niHspRha munine cakravartInA sukha karatAM paNa vaM suvuM = potAnuM sukha atyanta adhika che. ema lAge che. kAraNa ke cakravartIpaNAnuM je sukha che te ane Adi Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 365 zabdathI rAjA ke IndrapaNAnuM je sukha che te gatvarazIla che (javA vALuM che), aupAdhika che (paradravya dvArA che, sahaja nathI), tathA ghaNI ghaNI upAdhiovALuM che, ciMtAovALuM ane bojAvALuM che. mATe te sukha karatAM muninuM sukha ghaNuM adhika che. kAraNa ke muninuM sukha potAnA svarUpathI janya che, svAbhAvika che, anazvarazIla che ane paramAnandanA sukhothI bharapUra bhareluM che. A kAraNathI Indriyajanya je sukha che ane AtmAnA guNonuM je sukha che te banne sukhanI vacce ghaNo jAtibheda ja che. dRSTinuM parAvartana karIe to jarUra A vAta samajAya tevI che. vyabhicArI puruSane parapatnInA bhogamAM AnaMda-sukha lAge che. te bhAvimAM AvanArI Apattine joto nathI. tenI dRSTi tevA kAryamAM baMdhAyelI che. jyAre svadArA saMtoSIne parapatnInA bhoganI vAta to dUra raho, paNa kadAca mAtra dRSTipAta thaI jAya to paNa ghaNuM ja du:kha thAya che. kAraNa ke jIva A kAryane mahApApa, anarthamUlaka ane atizaya du:khadAyI samaje che. tema ahIM paNa parabhAvadazAmAM AnaMdI banelA jIvane ja Indriyajanya sukha e sukha lAge che, tene bhAvinI Apattio dekhAtI nathI ane svabhAvadazAmAM magna banelA AtmAne IndriyonuM sukha e pApabaMdhanuM sthAna, mahApApa ane anarthamUlaka lAge che. mATe ja rAjapATa choDI, parivArano tyAga karI vairAgI AtmAo sAdhujIvana svIkAre che. bannenI dRSTimAM moTo taphAvata che. eTale ke A banne sukhomAM jAtibheda che. indriyaje sukhe sukhatvamAropitameva, na ca pudgalaskandhe tu sukhaM sukhahetutvaJca / AtmanyevAchinnasukhaparamparA, sukhasya kartRtvAdikArakaSaTkamAtmanyeva ato vAstavaM sukhaM jinAjJAnigRhItaparabhAvasya niHspRhamunereva, ato ni:spRhasya mahadindriyAgocaraM svAbhAvikaM sukhamiti // 7 // Indriyajanya sukhamAM sukhapaNuM Aropita che. kalpanAmAtrathI kalpAyeluM che, parAdhIna che, vAstavika sukha nathI. kAraNa ke pudgalanA skaMdhomAM sukha ke sukhanI kAraNatA nathI. mohathI temAM sukhabuddhi thAya che. rAganA kAraNe Indriyajanya sukha e sukha lAge che. bAkI pudgala e paradravya hovAthI te sukhamAM parAdhInatA-upAdhibhUtatA ane pariNAme duHkhadAyitA rahelI che. jyAre AtmatattvanA guNonI ramaNatAmAM ja akhaMDa sukhanI paraMparA samAyelI che tathA te sukha svAdhIna che. bAhya koI upAdhi nahIM. kyAreya nAza pAme nahIM ane pariNAme paNa vAstavika sukhadAyitA temAM ja rahelI che. vaLI kartRtva-karmatva-karaNatva-saMpradAnatvaapAdAnatva ane adhikaraNatva A chae AtmAnAM kArakacakra AtmAnA sukhamAM ja che. koI paradravyano saMbaMdha nahIM. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 366 niHspRhASTaka - 12 AtmAnA sukhane meLavanAra kartA AtmA, A AtmAne meLavavA yogya paNa Atmatattva ja che A karmakAraka, AtmatattvamAM ramaNatA vaDe ja AtmAnA guNo meLavI zakAya che. A karaNakAraka paNa AtmAmAM ja, guNo pragaTa karIne ApavAnA paNa AtmAne ja che. bIjA koIne nahIM. A saMpradAnakAraka paNa AtmAmAM ja che. je guNo pragaTa karavAnA che te paNa AtmAmAMthI ja pragaTa karavAnA che, paradravyamAMthI nahIM. mATe apAdAnakArakatA paNa AtmAmAM ja che ane pragaTa thayelA guNono AdhAra paNa AtmA ja che. kAraNa ke te guNo AtmAmAM ja rahe che. anya koI sthAnamAM guNo rahetA nathI ke rakhAtA nathI. mATe adhikaraNakAraka paNa AtmA ja che. A pramANe chae kArakacakranuM astitva AtmAmAM ja che. mATe A sukha svAdhIna che. parAdhIna nathI. A kAraNathI jinezvara paramAtmAnI AjJAne anusAra nigRhIta karyo che (kaMTrolamAM karyo che - tyajI dIdho che) parabhAva jeNe evA niHspRha munine ja sAcuM vAstavika sukha che. mATe niHspRha munine je sukha che te sukha mahAna che, IndriyothI agocara che ane svAbhAvika sukha che. arthAt guNonA anubhavanuM je sukha che te sadAkALa rahenAra che. jema parapatnInA bhoganuM sukha ane svapatnInA bhoganuM sukha A bannenI vacce jeTalo taphAvata che teTalo ja taphAvata padgalika sukhamAM ane AtmAnA guNonA sukhamAM che. chA paraspRhA mahAduHkham, niHspRhatvaM mahAsukham / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 8 // gAthArtha :- paradravyanI spRhA e moTuM duHkha che ane niHspRhatA e moTuM sukha che. ATaluM ja sukha ane duHkhanuM lakSaNa mahAtmA puruSoe zAstromAM saMkSepathI kahyuM che. IITA TIkA :- "parapRtti" paraca-paravastuna: parar vA gRha-mANA mahAduHa= mahat kaSTam, niHspRhatvaM-nirvAJchakatvam, mahAsukhaM-mahAnanda iti sukhaduHkhayoH samAsena-saMkSepeNa etad lakSaNamuktaM-kathitam / ityanena parAzA eva duHkham / yacca nirvikArAkhaNDasaccidAnandasya svAbhAvikAtmadharmabhoktuH parabhAvAbhilASa eva duHkhaM tarhi kiM parAzA ? iti / vivecana :- paradravyanI je spRhA, parapadArthanI je IcchA, paravastunI je AzA tene paraspRhA kahevAya che. samasta pudgalAstikAya dravya e paradravya kahevAya che. kAraNa ke AtmA cetana che ane pudgaladravya jaDapadArtha che mATe te pudgaladravya AtmAthI paradravya che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI niHspRhASTaka - 12 367 tenI IcchA karavI te ja moTuM duHkha che. jema pArakAnA dhanane levAnI IcchA karavI, pArakAnI patnInI sAthe bhoganI IcchA karavI, pArakAnA gharamAM rahevAnI IcchA karavI, pArakAnA dAgInA dhAraNa karavAnI tamannA karavI te jema duHkhadAyI che tema parapadArthanI spRhA e ja moTuM duHkha che ane niHspRhatA rAkhavI, vAcchA na karavI, koIpaNa prakAranA paradravyano moha na karavo te ja moTuM sukha che, mahAna AnaMda che. jema gAmanA ke sagAMvahAlAMnA mAgIne lAvelA dAgInA paherIe ane potAnA vasAvelA dAgInA paherIe to pArakAnA dAgInAmAM khovAI javAnI, bhAMgI-tuTI javAnI, luMTAI javAnI ane lokonAM meNAM sAMbhaLavAnA bhayathI duHkha ja che ane potAnA dAgInA paheravAmAM uparokta koI ciMtA na hovAthI potAnA manano AnaMda samAto nathI. tema niHspRhatAmAM ja moTuM sukha che. mahAtmA puruSoe pUrvaracita zAstromAM atizaya saMkSepathI duHkha ane sukhanuM lakSaNa A pramANe kaheluM che ke "paraspRhA" e duHkha ane "niHspRhatA" e sukha. A kAraNathI "parAzA" paradravyanI je AzA te ja moTuM duHkha che. te kAraNathI nirvikArI akhaMDa samyajJAnanA AnaMdavALA tathA svAbhAvika Atmadharmono (guNono) anubhava karanArA paramArtha tattvanA abhilASuka evA mahAtmAne parabhAvanI abhilASA karavI e ja moTuM duHkha dekhAya che, to pachI tevA prakAranA paradravyanI AzA to kema ja rakhAya ? te to duHkha nahIM paNa mahAduHkha kahevAya. uttama AtmAonA AvA vicAro, AvI vANI ane AvuM vartana hoya che. asyAtmanaH svaparavivekanigRhItaparabhAvAvirbhAvitAtmAnantAnandasya niHspRhatvaM dharmaH, tadAsvAdanena sukhamiti / ata eva spRhA tyAjyA, spRhA hi svasAmarthyazUnyasya bhavati / ayaM tu pUrNAnandAkhilajJeyajJAnavAn paramaH padArthaH sarvapadArthAvagamasvabhAvaH zuddhAtmIyAnandabhogI / tasya anAdisvatattvAnubhavabhraSTatvena paraspRhAM gatasyApi sAmpratamavyAbAdhAtmabhAvabhAvanayA TaGkotkIrNanyAyena avagatAtmasvarUpasya spRhA-parAzA na bhavatItyupadezaH // 8 // svadravya zuM? ane paradravya zuM? svabhAvadazA kone kahevAya? ane vibhAvadazA kone kahevAya ? sva-svarUpa zuM? ane para-svarUpa zuM? ItyAdi bhogono samyajJAna dvArA yathArtha bheda karIne parabhAva dazAno nigraha (tyAga) karavA pUrvaka pragaTa karyo che AtmAnA svarUpano anaMta AnaMda jeNe evA A AtmAno niHspRhatA e dharma che ane te niHspRhatAno svAda mANavo te ja sAcuM sukha che. sva-parano viveka karavA pUrvaka parabhAvane dabAvIne svabhAva svarUpe pragaTa karIne teno AnaMda mANanArA AtmAne ja A niHspRhatA Ave che. tene ja niHspRhatAnuM sukha samajAya che mATe niHspRha thavuM e ja sAcuM sukha che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niHspRhASTaka - 12 jJAnasAra spRhA eTale paranI AzA, je kArya karavAmAM pote samartha na hoya, eTale ke potAnuM kArya karavAmAM je pote jAte sAmarthyathI zUnya hoya, te ja parapadArthonI apekSA rAkhe, je mANasa pote svayaM pagathI cAlI zakato na hoya te ja mANasa lAkaDInA TekA Adi parapadArthanI apekSA rAkhe. paraMtu A AtmA to paripUrNa AnaMdavALo ane sarvajJeyatattvane jANavAnA svabhAvavALo che. A AtmA e ja paramapadArtha che. sarve paNa padArthono bodha karavAnA svabhAvavALo che. zuddha potAnA svarUpanA AnaMdano anubhava karavAvALo che. AtmAnuM zuddha svarUpa AvA prakAranuM nirmaLa che. A AtmA svarUpabhogI che. svarUpanA AnaMdavALo che. svarUpanI ja mastIvALo che, alakha niraMjana che. 368 paraMtu moharAjAnuM jora hovAthI anAdikALathI AtmatattvanA anubhavathI rahita banelo A AtmA bhraSTa thayelo che tene potAnA asalI zuddha svarUpanuM bhAna ja nathI. tethI ja paraspRhAne kare che. paradravyonI spRhA Icche che, have teno kAla pAkyo che. jaina zAstro (sadAgama)nuM adhyayana karavAthI, satsaMga ane svAdhyAyanuM vAraMvAra AlaMbana levAthI, sadguruno saMyoga maLavAthI sadguruo pAse niraMtara vAcanA ane vyAkhyAna zravaNa karavAthI, avyAbAdha evA AtmatattvanA mUlabhUta zuddha svarUpanI satata bhAvanA bhAvavAthI TaMkotkIrNanA nyAye jANyuM che potAnA AtmAnuM svarUpa jeNe evA A AtmAne have parapadArthanI spRhA thatI nathI, sva-parano viveka samajAI gayo che. AtmAnuM zuM che ane paranuM zuM che ? te gurugamAdithI barAbara samajAI cUkyuM che. mATe ja parapadArthono tyAga karI A jIva munijIvana svIkAre che, sAdhanAmAM ja joDAya che. dhana, svajana, gRhAdithI niHspRha bane che. utkRSTa tyAgI bane che. gurujI paNa niraMtara te jIvane sva-parano viveka karAvanArI dharmadezanA ja Ape che. svatattva ane paratattvano bheda samajAya tevI satata dharmadezanA ApavI e ja gurujInuM kartavya che. AvI sAcI dezanA ApanArA gurujIne ja sadguru kahevAya che. sva-paranA vivekane karanArI dharmadezanA ApavI ane sAMbhaLavI e ja guru-ziSyano dharma che. bIjA kAmomAM cittane joDavuM te upAdhirUpa che. mATe niHspRha thavA prayatnazIla banavuM ja upadeza 9.11211 bAramuM niHspRhASTaka samApta Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI 369 maunASTaka - 13 tha trayodazaM maunASTakram | | ete ca guNAH pUrvoktAH munernirgranthasya bhavanti, ataH munisvarUpaM nirdizati / santi ca loke anirgranthAH nirgranthAropamattAH AtmA'zuddhAbhimAnataH tattvavivekavikalAH / teSAmevopadezAya vizuddhagurutattvAvabodhArthaM cAha-tatra manyate trikAlaviSayatvena AtmAnamiti muniH / tatra nAmamuniH sthApanAmuniH sugamaH, dravyamuniH jJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt anupayukto liGgamAtradravyakriyAvRttiH sAdhyopayogazUnyasya pravartanavikalpAdiSu kaSAyanivRttasya pariNaticakre asaMyamapariNatasya dravyanirgranthatvam, bhAvamuniH cAritramohanIyakSayopazamopazamakSAyikotpanna-svarUparamaNaparabhAvanivRttaH pariNativikalpapravRttiSu dvAdazakaSAyodrekamuktaH / pUrNatA, magnatA, sthiratA, mohatyAga, samyajJAna, samabhAva, Indriyajanya, parabhAvatyAga, dharmakriyA, AtmaguNomAM ja tRpti, nirlepatA ane niHspRhatA A sarve guNo ke je pUrve samajAvyA che te nirgastha munine ja hoya che. je muni dhana-svajana-gRhAdi bAhya parigrahanA tyAgI banyA che ane rAga, dveSa, mamatA ane krodhAdi kaSAyo rUpI abhyattara parigrahanA paNa tyAgI banyA che evA bAhya ane abhyattara ema banne prakAranI granthi (gAMTha) vinAnA munine ja AvA guNo hoI zake che. A kAraNathI have muninuM svarUpa samajAvAya che. A saMsAramAM evA paNa ghaNA jIvo che ke jeo bAhya parigrahano tyAga kare che, sAdhu thAya che, paNa atyaMtara parigrahano tyAga karatA nathI. arthAt atyaMtara parigrahavALA hoya che. tethI teo bAhyathI nirgastha che. paNa sAcA nirgastha nathI. sAdhuno veSa rAkhIne potAnI jAtane nirgastha mAnatA ane loko pAse manAvatA nircanthatAnA AropanA madavALA jIvo paNa hoya che. abhimAna be jAtanuM hoya che. prazasta ane aprazasta, jo ke eka abhimAna sAruM to nathI ja, chatAM paNa sudeva, suguru, sudharma ane sanzAstra maLyAM che tenuM mAna karavuM ke huM kaMI sAmAnya mANasa nathI, vItarAga tIrthaMkaraprabhuno sevaka chuM. uttama guru mane maLyA che. meM jinavANI sAMbhaLI che. vItarAga paramAtmA mane maLyA che. ItyAdi te prazasta-mAna ane saccAritra ke sadAcArAdi guNo hoya nahIM, nirgunzatA paNa sAcI na hoya, daMbhapUrvaka nirgasthatA mAne ane manAve, potAnI jAtane tyAgI mahAmunimAM khapAve te saghaLuM ya aprazasta-abhimAna kahevAya che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37) maunASTaka - 13 jJAnasAra AvA prakAranA AtmAnA aprazasta abhimAnathI potAnI jAtane nirjhantha mAnatA ane manAvatA evA tathA tattvajJAna ane vivekabuddhi vinAnA keTalAka jIvo hoya che. teonA ja upadeza mATe vizuddha evuM gurutattva kevuM hoya che te samajAvavA mATe graMthakArazrI kahe che. tyAM "muni zabda man dhAtu uparathI banyo che "AtmA" nAmano caitanya guNavALo, arUpI, atIndriya ane vANIthI agocara svarUpavALo eka padArtha (AtmA) bhUtakALamAM paNa hato, vartamAnamAM paNa che ane bhAvimAM paNa raheze ja, kSaNavinAzI ke cirakAlavinAzI nathI, Ama traNe kALanA viSaya tarIke Atmadravyane je mAne te muni kahevAya che. AtmAne traNe kAlanA astitvavALo mAne to ja karma-baMdha, karma-udaya, sukha-duHkha, saMsAra-mukti vagere paryAyo ghaTI zake che. mULabhUta dravyane to dravyasvarUpe trikAlaviSayaka svIkAravuM ja joIe, to ja temAM sArA-narasA paryAyo ane tenuM parivartana saMbhavI zake. bauddha darzanakAro kevala kSaNika AtmA mAne che tathA sAMkhyAdi darzanakAro kuTastha nitya AtmA mAne che, te ucita nathI. dravya ane paryAya Ama ubhayarUpa hovAthI nityAnitya che. Ama mAne te muni kahevAya che. AvA prakAranA muni nAmAdi cAra nikSepe cAra prakAranA hoya che. tyAM nAmamuni ane sthApanAmuni pUrve samajAvelI rIti mujaba sugama che. dravyamuni 1 jJazarIra, 2 bhavyazarIra ane 3 tenAthI bhinna tathyatirikta ema traNa prakAranA bhedathI traNa jAtanA hoya che. tyAM muninA svarUpane je jANatA hoya, paraMtu prarUpaNAnA kAle upayoga na hoya-anupayoga hoya, sAdhupaNAnA liMga mAtrane dhAraNa karanArA hoya ane dravyakriyAmAM upayogazUnyapaNe dharmakriyAmAM) vartanArA hoya te munine dravyamuni kahevAya che. - je sAdhya (karmakSaya) sAdhavuM che tenA upayogathI zUnya evA munine tathA vihAraAhAragrahaNa-pratikramaNa Adi pravRttimAM ane tenA saMbaMdhI vicAra vinimaya AdimAM loko potAne mahAmuni mAne eTalA mATe te te kriyAmAM vartanArA ane te mATe ja kaSAyo nahIM karanArA munine, tathA pariNAmanI dhArAmAM asaMyamanA bhAvathI pariNAma pAmelA pAMca IndriyonA viSaya-bhogonI sAnukULatA ja IcchanArA evA munine dravyanirgasthapaNuM samajavuM. cAritramohanIya karmano kSayopazama, upazama ane kSaya thavAthI pragaTa thayelA cAritraguNavALA tathA AtmasvarUpamAM ja niraMtara ramaNatA karanArA, ane tethI parabhAvanI ramaNatA jeNe dUra karI che evA arthAt svabhAvadazAmAM ja ramanArA ane parabhAvathI nivRtta banelA, tathA pariNAmanI dhArAmAM, mAnasika vicAromAM ane kAyika bAhya dharmakriyAnI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 371 pravRttimAM ema sarvatra anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha ema bAra prakAranA kaSAyanA udaya vinAnA banelA evA je muni che te bhAvamuni jANavA. A pramANe cAra nikSepA samajAvyA. have sAta nayathI munipaNAno vicAra karAya che. naigamasaGgrahavyavahAranayaiH dravyakriyApravRttadravyAzravaviraktasya munitvam / RjusUtranayena bhAvAbhilASasaGkalpopagatasya zabdasamabhirUdvaivambhUtanayaiH pramattAt kSINamohaM yAvat pariNatau sAmAnyavizeSacakre svatattvaikatvaparamasamatAmRtaratasya munitvam atra samyagjJAnadarzanacAritraprAgbhAvavato dravyabhAvAzravaviratasvarUparatasyAvasaraH naigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya A traNe nayanI apekSAe upayogazUnyapaNe dravyakriyAmAM pravartanArA ane prANAtipAtAdi (hiMsA-jUTha-corI-maithuna ane parigraha ema) dravyAzravathI virAma pAmelA munimAM munipaNuM mAne che. sthUladeSTi hovAthI bahArathI je tyAgI che-tene ja tyAgI muni che ema mAnI le che. RjusUtranaya bhAvasAdhutA prApta karavAnI tIvra tamannAnA saMkalpavALA munine muni mAne che. ane zabda-samabhirUDha ane evaMbhUtanaya pramatta nAmanA chaThThA guNasthAnakathI kSINamoha nAmanA bAramA guNasthAnakamAM vartanArA tathA sAmAnyapaNe pravartatI munipaNAnI pariNAmanI dhArA ke vizeSapaNe pravartatI pariNAmanI dhArA ema banne prakAranI AtmapariNatimAM kevala ekalI AtmatattvanI sAthe ja ekatAmAM ramanArA tathA parama samatArasa rUpI amRtanA ja rasika evA munimAM ja munipaNuM mAne che. chellA traNa nayo nizcayanaya hovAthI sUkSma dRSTivALA che. mATe pravRtti karatAM pariNatine vadhAre mahattva Ape che. jyAre prathamanA traNa navo pravRttine vadhAre mahattva Ape che. A aSTakamAM samyajJAna, samyagdarzana ane sammacAritranI pragaTatAvALA munine tathA dravyAzrava ane bhAvAzrava ema banne prakAranA AzravathI virAma pAmelA evA sAcA munipaNAnA svarUpamAM layalIna evA munine samajAvavAno A avasara che. je have pachInA ATha zlokomAM samajAvAya che. - manyate yo jagattattvaM, sa muniH parikIrtitaH / samyaktvameva tanmaunaM, maunaM samyaktvameva vA // 1 // gAthArtha :- je AtmA jagatanA tattvane jANe che te muni kahevAya che. samyakatva e ja munipaNuM che athavA munipaNuM e ja samyakatva che. III TIkA - "caMte ti" : zamanirvelanuvAstivayatnakSapatnazita:, nA Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 maunASTaka - 13 jJAnasAra lokaM jIvAjIvalakSaNam, manyate - jAnAti tattvaM yathArthopayogena dravyAstikaparyAyAstika-svabhAva-guNa- paryAyaiH nimittopAdAnakAraNakAryabhAvotsargApavAdapaddhatyA jAnAti sa muni: avagRhItatattvaH parikIrtitaH kathitaH zrItIrthaGkaragaNadharaiH / muneHnirgranthasya idaM maunam, eveti nirddhAraNe tatsamyaktvaM, yat yathA jJAtaM tathA kRtamiti tat samyaktvameva, munitvaM samyaktvaM, vA punaH samyaktvameva maunaM nirgranthatvam / vivecana :- zama (upazamabhAva), saMvega (mokSAbhilASa), nirveda (bhavoaga), anukaMpA (dravya-bhAvathI karUNA) ane AstikatA (vItarAga prabhunAM vacano uparanI zraddhA) AvAM uttama prakAranAM pAMca lakSaNothI yukta evo je AtmA jagatanA tattvane eTale ke jIva, ajIva lakSaNavALA samasta lokane yathArtha upayogapUrvaka jANe che tathA dravyAstika, paryAyAstika, nayasApekSapaNe svabhAva-guNa ane paryAyathI nimitta-upAdAnapaNe kAraNa-kAryabhAva pUrvaka utsarga ane apavAdapUrvaka jANavAnI sAcI nIti-rIti mujaba je jANe che te ja sAcA muni kahevAya che. syAdvAdazailIpUrvaka A jagatanuM jevuM svarUpa svayaM che tene te prakAre je jANe che. manyate mAne che, samaje che te muni kahevAya che. dravyathI nitya ane paryAyathI anitya Ama tripadIvALuM vastusvarUpa che. dareka dravyo potapotAnA svabhAvathI, guNathI ane paryAyothI bharelAM che, Izvara jagatkartA nathI paNa jagatanA jJAtA che ItyAdi rIte jagatane yathArtha upayogapUrvaka je jANe che te ja yathArtha jJAnI hovAthI tattvane yathArtha rIte avagRhIta karatA hovAthI (nirNayapUrvaka zraddhA karatA hovAthI) sAcA muni che. Ama zrI tIrthaMkara ane gaNadhara bhagavantoe tevA prakAranA AtmAne muni kahelA che. muni eTale nigrantha AtmA, rAga ane dveSanI gAMTha jeNe chedI nAkhI che evA tathA parigraha (mamatA) vinAnA hoya tene muni kahevAya che. AvA prakAranA muninuM je svarUpa tene mauna kahevAya che. zlokamAM lakhelo ttva zabda nizcaya arthamAM che. tethI AvA prakAranA munipaNAnA dharmane samyaktva ja kahevAya che je vastu jevI (heya-upAdaya-tripadImaya nityAnityAdi dharmavALI) che te vastune barAbara tevI ja jANavI, mAnavI ane jANyA-mAnyA pachI tevuM ja AcaraNa karavuM, Atmatattvane alpa paNa nukazAna kare evA aDhAra pApasthAnakothI dUra rahevuM ane Atmatattvano upakAra kare evA paMcAcArAdinuM pAlana karavuM tat te munipaNuM e samyaktvameva samyaktva ja che. A rIte yathArtha evuM munitva samyaktva = munipaNuM te samyaktva ja che, sAcI dRSTi che. vA-punaH = athavA samyaktvameva manaM = samyaktva e ja munidharma che eTale ke samyaktva e ja yathArtha nigranthatA che. = = Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 A rIte heya-upAdeyane barAbara jANavA, jANIne yathArtha rIte mAnavA ane mAnIne heyano tyAga karavo, upAdeyano svIkAra karavo eTale ke svabhAvadazAmAM ja vartavuM ane vibhAvadazAthI dUra rahevuM te ja sAcuM munipaNuM che ane te ja sAcuM samyakatva che. A rIte vibhAvadazAthI dUra rahevuM e ja samyakatva ane e ja munipaNuM jANavuM. jema bolavA rUpa vacanoccArathI dUra rahIe tene vyavahAramAM mauna kahevAya che tema vibhAva-bhAvathI dUra rahevuM tene nizcayanayathI mauna kahevAya che. atra yat zuddhazraddhAnanirdhAritAtmasvabhAvaH, tatra avasthAnaM caraNaM, yacca samyagdarzanena nirdhAritaM, samyagjJAnena vibhaktaM, svarUpopAdeyatvaM tacca tathaiva bhavati ramaNaM caraNaM munitvam / ataH samyakzraddhAgRhItakaraNaM tat evambhUtanayena samyaktvamevam, ata eva samyagmunitvaM samyaksvarUpam / iti jJaparijJA-pratyAkhyAnaparijJAprAptameva kAryasAdhakam, tena samyaktvamunitve abhedaH samyadRSTibhiH yaccaturthaguNasthAnasthaiH sAdhyatvena dhAritaM, tathAkaraNe yatra munibhAve niSpAdita siddhAvasthAyAm / ityanena zuddhasiddhatvasya dharmanirdhAraH samyaktvam / - ahIM zuddha ane nirmaLa evI zraddhApUrvaka nirNata karyuM che (eTale ke nizcayapUrvaka jANIne zraddhApUrvaka svIkAryuM che) AtmasvabhAvanuM svarUpa jeNe evo uttama AtmA tevA prakAranA AtmasvabhAvamAM je sthira thAya, jAmI jAya tene ja "caraNa (cAritra)" kahevAya che. sArAMza ke samyagdarzana dvArA zuddha evA AtmasvabhAvano nirNaya karyo ane samyajJAna dvArA vibhAvadazA ane svabhAvadazAno yathArtha rIte vibhAga karIne "AtmasvarUpa ja upAdeya che" Avo pAko nirNaya karIne te ja gamI javuM, temAM ja ramavuM, AtmAnA ja svarUpanI laganI lAgavI, temAM ja ramaNatA karavI, tene ja jIvanamAM apanAvI levuM tene ja cAritra kahevAya che. AvA prakAranuM je cAritra te ja munipaNuM samajavuM. A kAraNathI saMgrahanaya vaDe AtmAmAM siddhaparamAtmA jevuM ja svarUpa sattAgata rIte raheluM che tene ja samyazraddhApUrvaka cittamAM grahaNa karIne AcaraNamAM lAvavuM. pragaTa karavuM, tene pragaTa karavA te tarapha prayatnazIla banavuM tene ja evaMbhUtanayathI samyakatva kahevAya che. AtmAnI svabhAvadazAno yathArtha rIte vibhAga karIne tene ja lakSya banAvIne te tarapha satata prayatnazIla banavuM ane AtmatattvanI bAdhaka ane heya evI vibhAvadazA pratyenA vaLAMkano tyAga karIne svabhAvadazAnI prApti tarapha prayatnazIla banavuM te ja sAcuM samyakatva che. AvA prakAranuM sAcuM je samyakatva che. te ja yathArtha munipaNuM che ane AvA prakAranuM je Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 maunASTaka - 13 jJAnasAra samyak munipaNuM che te ja sAcuM samyak sva-svarUpa che. arthAt AtmasvarUpa che. Ama tattva samajavuM. A pramANe jJaparikSA dvArA yathArtha rIte jANeluM ane pratyAkhyAna parijJA vaDe vibhAvadazA ane svabhAvadazAno bheda karavApUrvaka vibhAvadazAno tyAga karI svabhAvadazAmAM ekAgra banavuM. A rIte samyagbhAvapUrvakanuM je munipaNuM che te ja kAryasAdhaka (mukti ApanAruM) bane che. tethI uparanI dazAmAM samyaktvano ane munipaNAno abheda jANavo. kAdavamAM paDelI sonAnI lagaDI athavA sphaTikano goLo bhale cAre bAjuthI kAdava vaDe lepAyelo hoya to paNa te dravyano eka paNa paramANu athavA eka paNa TukaDo kAdava banyo nathI ke banato nathI. te dravya jevuM che tevuM ja zuddha ane nirmaLa ja rahe che. tevI ja rIte karmothI lepAyelo AtmA paNa karmonA kAraNe bhale malIna thayo hoya to paNa AtmAnuM mUlabhUta ratnatrayI-Atmaka zuddhasvarUpa jarA paNa gumAvyuM nathI. te to jevuM asalI svarUpa che tevuM ja che, tethI upara uparano kAdava jo dUra karIe to mUlabhUta sonAnI lagaDI ane sphaTikano goLo jema prApta karI zakAya che, tema AtmAmAM lAgelAM karmo jo dUra karAya to asalI zuddha svarUpavALo nirmaLa AtmA prApta karI zakAya che. AvA prakAranuM cothA guNasthAnakamAM vartatA samyagdaSTi jIvo vaDe AtmAnuM zuddha, nirmaLa, kSAyikabhAvanA guNovALuM je svarUpa nirdhArita karAyuM che (zAstronA abhyAsa dvArA yathArtha rIte je jaNAyuM che) te ja nirmaLa svarUpane prApta karavA mATe tathArane tevA prakArano sAco puruSArtha karAye chate je je guNaThANe jeTalo jeTalo prayatna karAya che te te guNaThANe teTalA teTalA aMze siddhAvasthAmAM raheluM svarUpa prApta karAya che. sArAMza ke = samyaktva dvArA AtmAno munibhAva jANIne tene pragaTa karavAno puruSArtha karAye chate siddhadazA jevuM AtmasvarUpa pragaTa thAya che. nRtyanena - Ama nirdhArita Atma-svarUpa taraphano prayatna nirdhArita svarUpane avazya pragaTa karanAra bane che te mATe zuddha-nirmaLa-sarvathA karmarahita avasthA ane jJAnAdi guNamaya evuM siddhatva e ja sAco Atmadharma che. te ja yathArtha lakSya che. AvA prakArano manamAM pAko nirNaya karavo te ja samyaktva ane tenI ja prApti mATeno je prayatna ja munipaNuM che. A rIte samyaktva e ja munipaNuM jANavuM. cothApAMcamA guNaThANAvALA jIvo saMgrahanayathI aMdara rahelA sattAgata svarUpano nirNaya kare che. chathI bAra guNaThANA vALA jIvo tenA upAyamAM pravartatA chatA vyavahAra ane RjusUtranayathI tene prApta karavA prayatna kare che ane zabda-samabhirUDha nayathI teramA-caudamA guNaThANAvALA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 375 jIvo te zuddha svarUpAtmaka sAdhyanI atizaya nikaTa pahoMce che ane evaMbhUtanayathI te ja zuddhasvarUpano siddhAvasthAmAM pUrNapaNe AvirbhAva thAya che. A rIte cothA guNaThANAthI sAdhya tarIke jeno pAko nirNaya karAyo che te ja sAdhya upara uparanA guNasthAnakomAM bhinna bhinna nayonI apekSAe prApta karAya che mATe samyakatva ane munipaNAno abheda che. samyatvakAle je sAdhya che te ja sAdhya munikAle paNa varte che ane muktidazAmAM paNa te ja sAdhya siddhapaNe varte che. A bAbatamAM AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke - AcArAr3e-jaM sammaM ti pAsahA taM moNaM ti pAsahA, jaM moNaM ti pAsahA taM sammaM ti pAsahA / Na imaM sakkaM siDhilehiM adijjamANohiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehi pamattehiM gAramAvasaMtehiM / muNI moNaM samAyAe dhuNe kammasarIragaM paMtaM lUhaM sevaMti vIra sapUttasit I (AcArAMga vyuta-1, adhya-pa, uddezo-3, sUtra-155) tathA paJcAstikAyeSu jIvaH cetanAlakSaNaH, tatra svIyAtmabaddho'pi vibhAvagrasto'pi sattayA nirmalAnandI nirdhArya tadAvaraNavigamAya mohahetUn dravyAzravAn heyatayopalakSitAn heyatayA karotIti samyaktvaM munisvarUpam // 1 // je pApakarmanA varjanane yathArtha rIte nirdhArita kare che eTale ke pApakarmane heya tarIke sAcA manathI jANe che te ja tenAthI dUra rahevA rUpa munibhAvane jANI zake che ane je sAcA munibhAvane jANe che te ja te pApakarmavarjanane yathArtha rIte nirdhArita karI zake che. dAkhalA tarIke je manuSyo sarpane, viSane, kaMTakAdine yathArthapaNe nirdhArita kare che, yathArthapaNe jANe che te ja manuSyo sarpathI, viSathI ane kaMTakAdithI bacI zake che tema ahIM paNa jANavuM. mohadazA upara kaMTrola Ave, rAgAdi bhAvo jitAya to ja Atmatattva samajAya tevuM che. sAmAnya mohAdhIna jIvo vaDe A tattva samajI zakAya tevuM nathI, to pachI te tattva AcaravAnI vAta to ghaNI dUra ja rahe che. mATe ja kahe che ke - (siDhillesTiM) (zithila) saMyama ane tapAdi anuSThAna AcaravAmAM mandavIryavALA jIvo vaDe, (vimAdiM) putra, strI, dhana Adi pratyenA rAgAdithI ArdIbhUta karAyelA (alpaviyogakAle paNa AMsu sAranArA) jIvo vaDe (guNa/sArdi) zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza A pAMca pudgaladravyanA je guNo che te guNonA AsvAdanamAM DubelA jIvo vaDe, (vaMsamAyArdi) vakratAvALuM (mAyAvI) AcaraNa karanArA jIvo vaDe (5matteTiM) viSaya ane kaSAya rUpa pramAdamAM Asakta jIvo vaDe tathA (garamAvatehi) gharamAM vasatA (gRhastha) jIvo vaDe pApakarmonA varjana rUpa maunapaNuM prApta karavuM ane pAlana karavuM te azakya che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 maunASTaka - 13 jJAnasAra paraMtu traNe jagatanA yathArtha svarUpanuM manana karanArA ane saMsArIbhAvothI alipta rahenArA niHspRha evA muni puruSo ja sAvadya pApakarmavarjana rUpa maunapaNAne samaya-samAvAya = dhAraNa kare che te maunane dhAraNa karIne sAta dhAtunA banelA audArika zarIrane ane ATha karmonA banelA kArmaNazarIrane zu = dunIyAt = dhuNAve-kaMpAve-jarjarita kare arthAt khapAve. A aSTavidha karma khapAvavA rUpa kArmaNazarIrano nAza karavA mATe ja samyajJAnavALA ane samyakdarzanavALA vIrapuruSo prAntabhikSA (vAla-caNAdi rUpa tuccha dravya) levArUpe tathA vigaIo vinAnI rukSa bhikSA grahaNa karavA rUpe AhAra grahaNa kare che. pAMca astikAya dravyo che. temAM eka jIvadravya ja cetanAlakSaNavALuM che. te Atmadravya ja jJAnaguNavALuM hovAthI karmothI baMdhAyeluM che ane vibhAvadazAmAM phasAyeluM che. chatAM paNa sanzAstrothI, satsaMgathI tathA sadguruthI jyAre AvuM bhAna thAya che ke huM sattAthI siddhaparamAtmAnI jevo anaMta guNovALo chuM, huM ja bhagavAna paramAtmA chuM, huM ja nirmaLa AnaMdavALuM dravya chuM. AvA prakAranA potAnA mULabhUta zuddha svarUpano nirNaya karIne te zuddha svarUpa uparanA tamAma AvaraNone dUra karavA mATe mohanA hetubhUta hiMsA-mRSAvAda-steya -maithuna-parigrahAdi dravya Azravo A ja moTA cora che. AtmAnuM bagADanArA che. mATe dUra karavA jevA che." ema heya tarIke teone yathArtha rIte jANIne heya tarIke ja Acare che. arthAt dravya Azravono paNa tyAga kare che. tyAre ja samyakatva arthAt munipaNuM prApta thAya che. A rIte samyatva e ja muninuM svarUpa che ane muninuM svarUpa e ja samyakatva che. I15 AtmAtmanyeva yacchuddham, jAnAtyAtmAnamAtmanA / seyaM ratnatraye jJaptirucyAcAraikatA muneH // 2 // gAthArtha - kartA evo A AtmA karaNabhUta evA potAnA AtmA (nA jJAnaguNa ane vIryaguNa) vaDe, astitva-vastutva vagere anaMta dharmothI yukta evA potAnA zuddha AtmAne, AdhArabhUta evA potAnA AtmAmAM ja satsaMga, svAdhyAya ane gurugamathI jyAre jANe che tyAre te muninI ratnatrayIne viSe te pravRtti jJAna-ruci-AcaraNAnI ekatArUpa thAya che. rA/ TIkA :- "mAtmA rUtti', kAtra jJAnAviguOInA meraUSmUtAnAM sAtvikaarykrtaa AtmA eva, atropAdAnasvarUpe SaTkArakacakramaya eva AtmA svayameva kartRkAryarUpo'pi kAraNarUpasampradAnApAdAnAdhikaraNaH svayameveti vyAkhyAtaM bhASye Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 zrIjinabhadrakSamAzramaNaiH / ata eva AtmA-jIvaH kartArUpaH / AtmanA-AtmIyajJAnavIryeNa karaNabhUtena, AtmAnamanantAstitva-vastutva-dravyatva sattva-prameyatva-siddhatva dharmakadambakopetaM kAryatvApannama, Atmani AdhArabhUte astitvAdyanantadharmaparyAyapAtrabhUte jAnAti / sA iyaM jAnAtirUpA pravRttiH, sA eva ratnatraye-samyagdarzanajJAnacAritralakSaNe jJaptiH ruciH AcAraH = bhAsananirdhArAcArarUpaH, eteSAmekatA-abhedapariNatiH munerasti, ityanena AtmanA AtmAnaM jJAtvA tadruciH tadAcaraNaM muneH svarUpam / | vivecana :- AtmA koIpaNa prakAranuM kArya kare che tyAre karaNa be prakAranAM hoya che. AtmAthI abhina ane AtmAthI bhina. jema kuMbhAra ghaTa banAve, suthAra bArI-bAraNAM banAve, sonI dAgInA banAve. A traNe udAharaNomAM kuMbhAramAM, suthAramAM ane sonImAM te te kArya karavAnI kalAnI je jANakArI che, jJAna che, te abhinnakaraNa kahevAya che. kAraNa ke jJAna AtmAthI abhinna che ane daMDa-cakrAdi je je bAhya-sAdhanasAmagrI che te AtmAthI kathaMcit bhinna kAraNa che mATe bhinnakaraNa kahevAya che. vastunA svarUpane jANavAmAM jJAnavaryAdi je je guNo che te AtmAthI kathaMcit abhinna che, tAdAmya saMbaMdhavALA che. kAraNa ke teonI vacce guNa-guNIbhAva che. A rIte AtmAnI sAthe abhedabhAve karaNarUpe rahelA jJAnAdi guNone jANavAnuM kArya karanAra athavA abheda bhAve karaNarUpe rahelA jJAnAdiguNo dvArA ghaTa-paTAdi vastutattvane jANavApaNAnuM kArya karanAra AtmA ja che. kAraNa ke AtmA ja cetana che. je cetana hoya te ja jJAyakatA dharmavALo hoya che. mATe jJAyakatA dharma AtmAno ja che. jJAnAdi guNono kartA AtmA ja che. mATe AtmA kartA che. AtmAmAM jJAna-darzana-cAritra ane vIryAdi guNonAM je je kAryo thAya che te te kAryomAM te te kAle AtmA upAdAnakAraNasvarUpe samajavo. kAraNa ke jANakArI thavApaNuM AtmAmAM ja che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane AdhAra A chae kArakacakra AtmAmAM che mATe AtmA SakArakamaya che. 1) jJAnAdi guNone karanAro AtmA ja che. AtmA ja vastu-svarUpane ane Atmatattvane jANe che. mATe AtmA e jJAnAdi guNono kartA kAraka che. (2) AtmAne Atmatattva ja jANavAnuM kArya karavAnuM che. kAraNa ke e ja prApta karavA yogya che. Atmatattva e ja sAcuM lakSya che, prAptavya che. bAkInAM sarve paNa bhoganAM kAryo mohanI parAdhInatAthI thAya che. te AtmAnuM potAnuM kArya nathI. mATe Atmatattva jANavuM Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u78 maunASTaka - 13 jJAnasAra ane tene prApta karavA prayatna karavo e AtmAnuM kArya che ane te AtmA ja che. mATe AtmAne meLavavA lAyaka karmakAraka paNa AtmA ja che. A karmakAraka che. (3) A AtmA jeTalA pramANamAM AtmadazAmAM sthira rahe teTalA pramANamAM tenAthI ja karmonI nirjarA thatAM pUrNaguNI AtmA prApta karI zakAya che. mATe AtmatattvanI prAptinuM karaNakAraka paNa AtmA ja che. (4) prApta kareluM - eTale ke pragaTa kareluM AtmasvarUpa A AtmAne ja ApavAnuM che. anya koI paradravyane kaMI ApavAnuM nathI. mATe saMpradAnakAraka paNa AtmA ja thAya che. (5) AtmAnuM zuddha, nirmaLa kSAyikabhAvanuM kevalajJAnAdika je zuddha svarUpa meLavavAnuM che. te potAnA AtmAmAM ja sattAgata raheluM che eTale tyAMthI ja meLavavAnuM che. jyAMthI prApta karavAnuM hoya che tene apAdAnakAraka kahevAya. eTale AtmA ja apAdAnakAraka che. (6) prApta kareluM AtmasvarUpa A AtmAmAM ja rAkhavAnuM che. anyatra kyAMya mukavAnuM nathI. pragaTa karelA te svarUpane sAcavavA mATenI tijorI paNa A AtmA ja che. mATe AdhArakAraka paNa AtmA ja che. A rIte AtmatattvanI prAptimAM A AtmA ja chae kArakamaya che. A pramANe A AtmA ja potAnA svarUpano kartA che, kAryarUpa paNa che. kartAsvarUpa, karmasvarUpa hovA chatAM karaNa svarUpa paNa pote ja che. tathA saMpradAna, apAdAna ane adhikaraNAtmaka paNa A AtmA pote ja che. A pramANe zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNajIe vizeSAvazyakabhASyamAM kahyuM che. gAthA 2112 thI 2018 mAM A sAta gAthAo tathA tenA artho panaramA vivekASTakanA sAtamA zlokamAM A ja graMthamAM lakhyA che. tyAMthI joI levA vinaMti che. A pramANe hovAthI A AtmA pote ja potAnA svarUpano kartA che. AtmAnA potAnA ja pragaTa thayelA jJAna ane vIryaguNo Atmatattva pragaTa karavAmAM karaNa rUpe kAma kare che. tethI karaNabhUta jJAna-varyAtmaka AtmA dvArA ja pUrNa Atmatattva prApta karI zakAya che. mATe AtmA ja karaNa kAraka che. tathA A AtmAmAM ja astitva, vastutva, dravyatva, sattva, prameyatva ane siddhatva ItyAdi aneka dharmo rahelA che. tethI AvA prakAranA sattAgata anaMta dharmonA samUhathI yukta evo A AtmA ja sattAgata guNone pragaTa karavApaNA rUpe karmakArakane (kAryatAne) pAmelo che. tathA astitva Adi anaMta dharmo ane paryAyonA pAtrabhUta (AdhArabhUta) paNa A AtmA ja che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 379 AvA prakAranA dharmo ane paryAyonA AdhArabhUta evA AtmAmAM ja kAraNabhUta evA jJAna-varyAdi guNAtmaka AtmA vaDe astitvAdi anaMta guNonA bhaMDAra evA A AtmAne cetanAlakSaNavALo A jIva che. ema je jANe che. te ja AtmAne jANI zake che. "Atmatattvane jANavArUpa je A pravRtti che" te paNa vibhAvadazAno tyAga karIne AtmA svabhAvadazAmAM ekAgra bane to ja thaI zake che. tethI Atmatattvane jANavArUpa A pravRtti samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra svarUpa ratnatrayIne viSe bhAsanAtmaka (jANavA rU5) jJapti, niddhara rUpa (zraddhAmaya) ruci ane AcaraNa AcaravA rU5 AcAra ema A traNe guNonI ekamekatA arthAt abhedapariNati jo karavAmAM Ave to ja thAya che. tethI AvA prakAranI traNe guNonI A ekatA prApta karavI atyanta Avazyaka che. AvI traNe guNonI ekatAtanmayatA viziSTa munine ja hoya che. saMsArIne ke zithila munine AvA prakAranI abhedapariNati saMbhavatI nathI. AvA prakAranA zAstrakAranA A kathanathI samajAya che ke - AtmA vaDe AtmAne jANIne tevA prakAranA Atmatattva upara atizaya daDha rucivALA banIne te ja AtmatattvanuM AcaraNa karavuM. Ama traNe guNomAM haLIbhaLI javuM, layalIna thaI javuM, ekAgra banI javuM e ja muninuM munipaNuM che. A ja sAcuM munipaNAnuM svarUpa che. bhAvanA ca mithyAtvAjJAnAsaMyamaikatvena paudgalikasukhaM sukhatvena nirdhArya jJAtvA ca tadAcaraNapravRttasyAnantakAlaM tattvAnavabodhena nidAghajvaraparigata iva mRttikAlepa ivAvaguNThitaH karmapudgalaiH na copalabdhaH tattvazraddhAna-jJAna-ramaNAnubhavalavo'pi / tenaiva nisargAdhigamAdikAraNena anAdinidhano'yaM jIvo'nantajJAnAdiparyAyAliptAmUrtasvabhAvo'vagataH nirdhAritazca sAdhyo'haM sAdhako'haM siddho'haM jJAnadarzanAnandAdyanantaguNamayo'hamiti jJaptiruci-AcaraNarUpaM munisvarUpam / uktaJca - upara kahelI vAtano bhAvArtha A pramANe che - mithyAtva, ajJAna, asaMyama ane kASAyika manovRttio ItyAdi azubha bhAvonI sAthe A jIvanI anAdikAlathI ekatAtanmayatA-layalInatA hovAthI moha ane ajJAnadazAnA kAraNe padgalika sukhane ja sukha che evo manamAM pAko nirNaya karIne tene ja sukhabuddhie jANIne te padgalika sukhasAmagrI prApta karavA mATenI ja savArathI rAta sudhI vividha prakAranI AcaraNAo AcaravAmAM niraMtara pravRttizIla banelA A jIvane anaMta anaMta kAlathI sAcA Atmatattvano bodha na thayelo hovAthI zuddha AtmatattvanuM bhAna ja nathI. AtmAnA svarUpano ane guNono kyAreya vicAra paNa karyo nathI, kyAreka dharma karyo haze to paNa bhogabuddhi ja AgaLa rAkhI haze. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38) maunASTaka - 13 jJAnasAra paNa Atmasukhane jANyuM nathI ane paudgalika sukhomAM ja A jIva garakAva hovAthI jema unALAnA tApathI vyApta manuSya ThaMDaka mATe zarIre cAre bAju mATIno lepa kare tenI jema mana-vacana-kAyAnI azubha pravRttinA kAraNe karmapudgalo vaDe A jIva avaguMThita thayelo che. eTale ke karmothI lepAyelo che. mohanA udayanA kAraNe padgalika sukhomAM ja rAgAdha banyo hovAthI AtmatatvanI sAcI zraddhA, AtmatattvanuM sAcuM jJAna ane AtmatatvanI AcaraNAnA anubhavano eka lavamAtra paNa prApta karAyo nathI. AtmA taraphanI dRSTi kyAreya jAgI ja nathI. kadAca kyAreka kyAreka dharmanuM AcaraNa AcaryuM haze to paNa "A bhavamAM kaMIka dAnapuNya karyuM haze to bhavAntaramAM daza gaNuM maLaze" ItyAdi rIte mohamayI dRSTithI bhautika sukhamAM sukhabuddhi rAkhIne ja te AcaraNa kareluM che. dharma karavAmAM paNa bhogabuddhi ja A jIvanI rahelI che. tathA dharma na kare tyAre paNa kevaLa dhana kamAvuM, parivAranuM poSaNa karavuM, samAjamAM mAna-mobho meLavavo, sArI gADI, baMgalo vasAvavo ItyAdinuM ja dhyAna satata rahyuM che. AtmA ke AtmAnA guNonI to kyAreya smRti jAgRta thaI ja nathI. tethI ja anaMta saMsAramAM A jIva bhaTake che. paraMtu tathAbhavyatAno kAla pAkavA rUpa atyaMtara kAraNa maLavAthI ane nisarga athavA adhigama Adi bAhya kAraNo maLavAthI "mAro A jIva anAdi anaMta che, anaMta anaMta jJAnAdi guNAtmaka paryAyavALo che, mUlasvarUpe alipta che. mUlasvarUpe amUrta svabhAvavALo che" A vAta A jIvane samajAya che ane niraMtara gurugamathI, satsaMgathI, sanzAstrathI ane satata vAcanA-zravaNathI tathA niraMtara sAcA abhyAsathI manamAM Avo pAko nirNaya A jIva kare che ke "huM ja sAdhya chuM, huM ja sAdhaka chuM, huM ja siddha chuM, jJAna-darzanAdi anaMtaguNovALo paNa huM ja chuM, mAruM svarUpa hAla huM vartu chuM tenAthI ghaNuM bhinna che. huM mArga bhUlyo chuM, paudgalika sukha e sukha che ema meM mAnyuM che paNa te mAruM sAcuM svarUpa nathI, paNa anaMta AtmaguNo e mAruM svarUpa che, bhautika sukha e to eka baMdhana che." AvA prakAranI AtmatattvanI kaMIka jhAMkhI thAya che ane ruci pragaTe che. tattvajJAna thAya che ane tenI ja AcaraNA karavAno tIvrabhAva jAge che. Ama A jIvano Avo ja vaLAMka (yu Tana) thAya che. te ja yathArtha munisvarUpa che. yogazAstramAM pUjya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI mahArAjazrI kahe che ke - AtmAnamAtmanA vetti, mohatyAgAd yadAtmani / tadeva tasya cAritraM, tad jJAnaM tacca darzanam // 2 // (yogazAstraprakAza-4, zloka-2) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 punaH mipUrca: poDhaze - bAlaH pazyati liGga, madhyamavRtti (buddhi) vicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 1-2 // (SoDazaka prakaraNa prathama SoDazaka zloka-2) ata:, tavaiRtve cAritram, rA. potAnA AtmAmAM ja rahelA potAnA Atmatattvane potAnA AtmajJAna vaDe je jANavuM te ja jIvanuM cAritra kahevAya che ane te ja samyajJAna che ane te ja samyagdarzana che. pUjya zrI haribhadrasUrijIe SoDazakamAM paNa kahyuM che ke - bAlajIvo sAdhunA liMgane (vezane) dekhe che. madhyama jIvo (madhyama buddhivALA jIvo) sAdhunA AcaraNane dekhe che, paraMtu paMDita puruSo sarvaprakAranA prayatno vaDe sAdhumAM rahelA AgamasaMbaMdhI tattvajJAnane dekhe che. tene ja vadhAre bhAra Ape che. A kAraNathI AtmAe AtmatattvanI sAthe atizaya vadhAre ekAgra banavuM joIe. //rA. punastava draDhayati = pharIthI te ja vAta vadhu draDha kare che - cAritramAtmacaraNAd jJAnaM vA darzanaM muneH / zuddhajJAnanaye sAdhyaM, kriyAlAbhAt kriyAnaye // 3 // gAthArtha :- munimahAtmAnuM AtmabhAvamAM AcaraNa karavuM e ja cAritra che. e ja jJAna che ane e ja darzana che. zuddha jJAnanayanI apekSAe A jJAna ane darzana ja sAdhya che ane kriyAyanI apekSAe kriyAnA lAbha dvArA te sAdhya che. II TIkA - "vAritramiti" mAtmavaraMtu-mAtmasvarUpamaUt paramAvapravRttityaagaat cAritraM, AtmasvarUpAvabodhaH jJAnaM, svIyAsaGkhyeyapradezavyApyavyApakatvena sahajalakSaNajJAnAdyanantaparyAyaH ahaM nAnya iti nirdhAraH darzanam, ityanena AtmA jJAnadarzanopayogaguNadvayalakSaNaH / evamuktaJca bhASye-AtmanaH guNadvayameva vyAkhyAnayanti iti tanmate jJAne sthiratvaM cAritraM, tena jJAnacAritrayorabheda eva / jJAnamevAtmapariNAmavyApRtaM (AtmapariNAmamayI vRttiH) samyaktvam AzravarodhaH tattvajJAnaikatA cAritram, evaM vyApArabhedAt jJAnasyaivAvasthAtrayam / uktaJca-sanmatiprakaraNe - Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunASTaka - 13 jJAnasAra vivecana : AtmAnuM Atma-svabhAvamAM ramavuM, parabhAvanI pravRttino tyAga karavo ane svabhAvadazAmAM lIna banavuM tene ja cAritra kahevAya che. AtmatattvanA svarUpano avabodha thavo te jJAna kahevAya che. mAro AtmA potAnA ja asaMkhya pradezomAM vyApya-vyApakabhAve rahelo che tathA svAbhAvika lakSaNa svarUpa evA jJAnAdi anaMtaparyAyavALo che. mAruM bIjuM koI lakSaNa nathI. goro-kALo, jADo-pAtaLo, strI-puruSa, pazu ItyAdi je svarUpa che. te mAruM svarUpa nathI, karmonA udayathI baneluM che mATe vaibhAvika svarUpa che. te svarUpa mAruM nathI huM to jJAnAdi paryAyavALo chuM. Avo pAko nirNaya karavo te darzana kahevAya che. Ama samajavA vaDe jJAnopayoga ane darzanopayoga ema be ja guNonA lakSaNavALo A AtmA che. Ama zrI vizeSAvazyakabhASyamAM zrI jinabhadra gaNikSamAzramaNajIe kahyuM che. 382 teo bhASyamAM jJAna ane darzana ema be guNovALo ja AtmA che Ama vyAkhyAna kare che. kAraNa ke zubhamAM pravRtti karavI ane azubhathI nivRtti karavI AvA prakAranuM je cAritra che, te to zubhakAyAdi yogAtmaka arthAt kriyAtmaka che ane mUlabhUta svarUpe AtmA to akriya ane ayogI che. tethI kriyAtmaka cAritra e AtmAno guNa nathI. tethI ja siddha bhagavaMtone "norattA noJarittA' kahevAya che. zubhayogakriyA e jJAnasAdhanA karavA mATenuM sAnukuLa sAdhana che. mATe teno upacAra karAyo che, paNa vAstavikapaNe to te puNyabaMdhano Azrava ja che te cAritra nathI. mATe zubha yoga-kriyAne cAritra na kahetAM AtmAnuM zuddha jJAna dazAmAM sthira thavuM te ja cAritra kahevAya che. tethI jJAna ane cAritra guNano abheda che. je AtmadazAnuM jJAna ane temAM jAmI javuM te ja cAritra jANavuM. tethI jJAna, darzana, cAritra ema traNa guNo nathI, paNa jJAna ane darzana ema be ja guNo che. savAso gAthAnA huMDInA stavanamAM pUjya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjazrI kahe che ke jJAnadazA je AkarI, teha caraNa vicAro / nirvikalpa upayogamAM, nahI karmano cAro ||3-jJA Atma tattva vicArIe... A rIte Atmatattva jANavuM. mATe te jJAnaguNamAM ja layalIna thavuM te cAritra kahevAya che. "AcaraNA e yogAtmaka che ane AtmAnuM svarUpa yogAtmaka nathI. mATe yogane cAritra kema kahevAya ? tethI cAritra e jJAnathI bhinna nathI mATe te banneno abheda che. tethI ja vizeSAvazyakabhASyamAM guNavALo ja AtmA jaNAvyo che. athavA be guNavALo paNa AtmA nathI, mAtra eka jJAnaguNavALo ja AtmA che. jJAnaguNanI ja vivakSA bhede be athavA traNa avasthA che. Atmatattvane jANavA svarUpa je jJAna che te jJAna ja AtmadazAnA pariNAmomAM vyAvRta hoya, AtmatattvanuM je zuddhasvarUpa che tenA ja nirNayamAM jo pravartatuM hoya Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 to te jJAnane ja samyakatva kahevAya che tathA te jJAnapUrvaka Azravono je rodha karyo ane AtmatattvanA jJAnanI sAthe je ekatA prApta karI te ja cAritra kahevAya che. Ama jANapaNAno vyApAra te jJAna, nirNayapaNAno vyApAra te samyakatva ane AcaraNapaNAno je vyApAra te cAritra. ema vyApAranA bhedathI eka jJAnaguNanI ja bhinna bhinna traNa avasthA che. svataMtrapaNe traNa guNo nathI. A viSayamAM bhinna bhinna nayothI carcA-vicAraNA zAstromAM karelI che Ama jANavuM. pUjyapAda zrI siddhasenadivAkarasUrijIe sanmati prakaraNamAM kahyuM che ke - evaM jiNapannatte, saddahamANassa bhAvao bhAve / purisamaNivode, vaMsado devapha nutto (kAMDa-2, gAthA-32) tathA ca kriyAnaye kriyAlAbhAt sAdhyaniSpAdanAya iti / prathamaM ca kriyAnayasAdhyaM, tattvaprAgbhAve ca sarvaM jJAnanayasAdhyamasti / vastutaH jJAnapravRttireva caraNaM jJAnamayasevA AtmadharmattvAt ata jJAnasvarUpa evAtmA // 3 // "A pramANe jinezvarabhagavaMtoe prarUpelA bhAvonI bhAvapUrvaka zraddhA karatA puruSanuM je matijJAna che te matijJAnamAM ja darzanazabdano prayoga karavo ucita che. kAMDa-2, gAthA3rA kriyAnayanA abhiprAye prathama dharmakriyA karavI ane dharmakriyA karavAthI teno lAbha thavAthI sAdhyanI niSpatti thAya che, tethI sAdhyanI prApti mATe kriyAnayanA abhiprAya pramANe kriyAno lAbha karavo. arthAt dharmakriyA karavI. tethI prAthamika avasthAmAM kriyAnayathI sAdhya sAdhavAnuM hoya che. jema jema kriyA dvArA tattvajJAnano prAdurbhAva thAya che tema tema pachIthI sarva sAdhya jJAnanayathI siddha thAya che. bhedanayathI vicArIe to prathama kriyAmArga ane pachI jJAnamArga hoya che. paraMtu paramArthathI vicArIe to jJAna ane kriyA bina nathI, paNa jJAnamaya je pravRtti che te ja cAritra che. arthAt jJAnamaya je pravRtti che te ja kriyA che. kAraNa ke jJAnapUrvakanI AtmatattvanI sevA karavI e ja AtmAno dharma che. pravRtti-kriyAsevA ke cAritra e saghaLA bhAvo jJAnaguNathI bhinna nathI. A kAraNathI jJAnasvarUpa ja AtmA che. zubha AcaraNane je cAritra kahevAya che te karmonA saMcayano kSaya karanAra hovAthI carivartI rat upacAre cAritra kahela che. paramArthe to A zubha AcaraNA e manavacana-kAyAnI zubha pravRtti hovAthI puNyabaMdhano hetu che. zubha Azrava che. tethI jJAnaguNamAM ramaNatA karavI e ja paramArthe cAritraguNa che. je cAritra siddhadazAmAM paNa hoya che, Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 384 maunASTaka - 13 zubhayogane upacAre cAritra kahevAya che. te vAstavika cAritraguNa nathI, kAraNa ke Azrava svarUpa hovAthI AtmAnA guNAtmaka nathI paNa azubhapravRttithI aTakAvanAra che tathA jJAnaguNa sAdhavAmAM sAnukuLa sAmagrI rUpa che mATe upacAre cAritra kahela che. AtmA to kevaLa jJAnamaya che, AcaraNA AcaravA rUpa cAritravALo nathI, paNa jJAnaguNanI ramaNatArUpa cAritraguNavALo che. 3 yataH pravRttirna maNau, labhyate vA na tatphalam / atAttvikI maNijJapti-rmaNizraddhA ca sA yathA // 4 // gAthArtha :- maNi saMbaMdhI mithyAjJAnathI maNi tarIke jyAM pravRtti na thAya athavA tenA phaLanI prApti na thAya, te maNinuM jJAna ane "A maNi che" evI zraddhA jema atAttvika che. tema mithyAjJAna AtmAne phaLa ApanAra banatuM nathI. II4 TIkA :- "yataH pravRttipiti" zuddhatAne niSpakSatnatyaM draDhati yathA matAttvi maNijJaptiH-amaNau maNyAropA atAttvikI jJaptiH-jJAnaM tattvarahitam, amaNau maNizraddhA, tasmin tatphalaM na labhyate-na prApyate yataH-yat maNeH sakAzAt maNipravRttiH viSApahArAdikA na bhavatItyarthaH / uktaJcottarAdhyayane - pulleva muTThI jaha se asAre, ayaMtie kUDakahAvaNe vA / rADhAmaNI veruliyappagAse, amahagghao hoi hu jANaesu // 42 // (uttarAdhyayana adhyayana 20 gAthA-42) IkA vivecana :- je kharekhara ratnamaNi hoya nahIM paraMtu tenI camakamAtra ja hoya, tevI camakamAtra dekhIne koI puruSe tene ratnamaNi mAnI lIdho. to tevA prakAranA ratnamaNinA azuddha jJAnathI kaMI ratnanuM phaLa prApta thatuM nathI. A vAta cokkasa karatAM samajAve che ke je atAttvika maNinuM jJAna che, arthAt je ratnamaNi nathI, paraMtu camakavALo patthara athavA kAcano TukaDo ja che, paraMtu tevA prakAranA camakavALA amaNimAM eTale ke kAcanA TukaDAmAM A maNi che evuM je bhramAtmaka jJAna karavAmAM Ave che. arthAt amaNimAM maNino Aropa karavAmAM Ave che te atAttvika jJAna ke je tattvarahita che te jJAna, tathA amaNimAM (eTale ke kAcAdinA TukaDAmAM) maNipaNAnI zraddhA (joradAra mAnyatA) A banne mithyAjJAna ane mithyAzraddhA hote chate tenuM kaMI phala prApta karI zakAtuM nathI. kAraNa ke tevA prakAranA Aropita (kalpita-avAstavika) maNithakI viSApahArAdika phaLavALI maNipaNAnI pravRtti thatI nathI. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 385 viSApahAra eTale jhera utAravuM, keTalAka maNiomAM evI zakti hoya che ke sarpAdino DaMza thayo hoya, jhera vyApyuM hoya to maNi cUsavAthI athavA maNinA sparzathI viSa utarI jAya. AvA prakAranuM viSApahArAdi kArya karavAnuM sAmarthya sAcA maNimAM hoya che, paraMtu sAcA maNithI te kArya jevuM thAya che. tevuM Aropita maNithI thatuM nathI. sAcI gAya jevuM dUdha Ape tevuM dUdha pUtaLA rUpe rahelI Aropita gAya ApatI nathI. zrI uttarAdhyayanasUtramAM 20mA adhyayanamAM beMtAlIsamI gAthAmAM kahyuM che ke - polANavALI muThI asAra che tema amaNimAM maNibuddhi asAra che. tathA veDuryamaNinI jema prakAzita evo kAcamaNi aprasiddha khoTA nANAnI jema lokone chetaranAra hovAthI jANakAra mANasomAM kiMmata vinAno che. mATe sAcA jJAnavALA ane sAcI zraddhAvALA banavuM. kAraNa ke sAcuM jJAna ane sAcI zraddhA e ja jIvane phaLa ApanAra che. tethI AtmAne yathArthapaNe oLakhavo ke A AtmA svayaM pote jJAnamaya prakAzAtmaka che. jA, tathA yato na zuddhAtma-svabhAvAcaraNaM bhavet / phalaM doSanivRttirvA, na tad jJAnaM na darzanam // 5 // gAthArtha - je jJAnathI ane je darzanathI zuddha evA AtmasvabhAvanuM (parabhAvarahita evI svabhAvadazAnuM AcaraNa na bane, zuddha AtmasvabhAvanA lAbharUpa arthAt paramAtmapadanI prAptirUpa phaLanI prApti na thAya tathA rAga-dveSa ane mohAdi doSonI nivRtti jo na thAya to te jJAna sAcuM jJAna nathI ane te darzana sAcuM darzana nathI. paNa TIkA - "tathI ti" tathA-tena pravAre yati-pattidravyavaU/vAritrAt zuddhAtmasvabhAvAcaraNaM-zuddhaH parabhAvarahitaH yo'sau AtmasvabhAvaH-svarUpalakSaNaH tasyAcaraNaM-'tadaikatvaM-tanmayatvaM na bhavet, tena pravartanena phalaM-zuddhAtmasvabhAvalAbharUpaM na paramAtmapadaniSpattiH na doSANAM-rAgAdInAM nivRttiH-abhAvaH na vA, athavA tatsarvamapi pravartanaM bAlalIlAkalpaM zuddhAtmasvarUpAlambanamantareNa avedyasaMvedyarUpaM jJAnaM tad jJAnaM tathA sakalaparabhAvasaGgaupAdhikAzuddhAtmAdhyavavasAyamuktatAttvikAmUrtacinmayAnandAtmIyasahajabhAva evAhamiti nirdhAravikalaM taddarzanaM na = naivetyarthaH // 1. ahIM tatva ne badale taRtve pATha hovo joIe ema lAge che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 maunASTaka - 13 jJAnasAra ata eva zrutena kevalAtmajJAnaM tadabhedajJAnamutsargajJAnaM ca zrutAkSarAvalambi sarvadravyopayogaM bhedajJAnaM sarvAkSarasampannazca yAvad dravyazubhAvalambI tAvad bhedajJAnI / uktaJca samayaprAbhRte / vivecana :- je hAla dravyacAritra hoya paNa te dravya cAritra bhaviSyamAM bhAvacAritranuM kAraNa bane tevuM hoya arthAt bhAvacAritranI pUrva bhUmikArUpa hoya te bhale dravyacAritra hoya to paNa AtmakalyANakArI hovAthI pUjanIya, vaMdanIya che. paraMtu je dravyacAritra bhaviSyamAM paNa bhAvacAritranuM kAraNa na bane tevuM hoya tene ekAntadravyacAritra kahevAya che. arthAt AtmA nitya ja che, athavA AtmA anitya ja che. AtmA dehathI bhinna ja che athavA AtmA dehathI abhinna ja che. athavA AtmA sarvavyApI ja che ItyAdi mithyA mAnyatAo pUrvakanuM je jJAna ane mithyA mAnyatAo pUrvakanI zraddhArUpa darzana jemAM varte che tevA mithyAjJAna ane mithyAdarzanathI yukta evA ekAntadravya AcaraNavALA cAritrathI AtmakalyANa thatuM nathI. te dravyacAritravALAmAM raheluM je jJAna te jJAna nathI ane temAM raheluM je darzana te darzana nathI. sArAMza ke ekAnta dravyaAcaraNavALA cAritramAM rahelA je jJAnathI ane je darzanathI (1) zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa prApta thatuM nathI. ahIM zuddha eTale parabhAvadazAthI rahita evo je AtmasvabhAva (AtmasvarUpa), tenI AcaraNA-tenI sAthe ekAgratA-tenI sAthe tanmayatA rUpa guNa Avato nathI. (2) je mithyAjJAna ane mithyAdarzana yukta dravyacAritra vaDe zuddha evA AtmasvabhAvano lAbha eTale ke "paramAtmapadanI prApti thatI nathI. (3) je mithyAjJAna ane mithyAdarzanavALA dravyacAritra vaDe rAga-dveSa Adi doSonI nivRtti thatI nathI. te jJAna e jJAna nathI ane te darzana te sAcuM darzana nathI. kahevAno sAra e che ke je mithyAjJAnathI ane mithyAdarzanathI yukta evA ekAnta dravyacAritrathI (1) zuddha svabhAvanI sAthe ekatA (2) paramAtmapadanI prApti ane (3) rAgAdi doSonI nivRtti thatI nathI. tethI te sarva paNa AcaraNa bAlaceSTA tulya che. karmonI nirjarA karAvanAruM nathI. zuddha Atma svarUpanA AlaMbana vinA avedha saMvedyAtmaka je jJAna che te kharekhara jJAna ja nathI. tathA "sakala parabhAvanA saMga rUpa je upAdhi che te upAdhithI janya AtmAnA azuddha adhyavasAyothI mukta evo huM zuddha AtmA chuM, tAttvika rIte huM amUrta chuM, huM jJAnamaya chuM, Anandamaya chuM, AtmAnA sahaja svabhAvavALo chuM" AvA prakAranI zuddha nirNayAtmaka zraddhA vinAnuM je darzana che te darzana ja nathI. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunASTaka - 13 387 mithyArdaSTiguNasthAnake je jJAna hoya che te vidvattAvALuM jJAna hoI zake che. mAnamobhAnI lAlacavALuM jJAna hoI zake che. potAne pUjAvAnI ane bIjAne harAvavAnI bhAvanAvALuM vAdavivAdAtmaka jJAna hoI zake che. paNa mAro AtmA kema nirmaLa thAya ? mAruM sattAgata zuddha svarUpa huM kema prApta karuM ? AvA prakAranA zuddha AtmasvabhAvanA AlaMbanavALuM jJAna hotuM nathI. tethI te jJAna vAstavika jJAna ja kahevAtuM nathI. tathA mithyArdaSTi guNasthAnake je jJAna hoya che te aveghasaMvedyapadAtmaka jJAna hoya che. je vastu vedavA yogya nathI arthAt avedya che, sAcI nathI. bhramAtmaka che tene sAcI mAnIne saMvedana karanAruM A jJAna che. taLAva, nadI ke sarovaranA pANI upara uDatA pakSInI je chAyA pANImAM paDe, tene ja pakSI mAnIne tene pakaDavA doDanArA mastyanA jJAna jevuM A jJAna che. tene avedhasaMvedyapadAtmaka jJAna kahevAya che. pAMce IndriyonA viSayo je avedha che tene saMvedya mAnanAruM A mithyAjJAna che. AvuM je mithyAjJAna che te bhramAtmaka hovAthI AtmAne duHkha ApanAra hovAthI kharekhara to te jJAna ja nathI. jJAnamaMjarI sarva vItarAga bhagavaMtoe AtmAnuM jevuM sAcuM svarUpa kahyuM che tevI zraddhA vinAnuM, mananI mAnelI mithyA kalpanAo yukta zraddhAvALuM je darzana te kharekhara sAcuM darzana ja nathI. AtmAnuM sAcuM svarUpa AvA prakAranuM che. sarvathA parabhAvanA saMga vinAno AtmA che. parabhAvano saMga e mahA-upAdhirUpa che. kAraNa ke tenAthI ja rAga-dveSa vagere thAya che. rAgadveSAdi doSo upAdhithI thAya che. mATe A AtmA tevA prakAranA azuddha adhyavasAyothI sarvathA mukta che. zarIradhArI hovAthI upacAre bhale mUrta che to paNa tAttvikapaNe amUrta che. jJAnasvarUpa, AnaMdasvarUpa tathA jJAnanA AnaMdasvarUpa A AtmA che. potAnA sahaja svabhAvavALo tathA dravyathI nitya, paryAyathI anitya, zarIramAtra vyApI A AtmA che, AvI pAkI zraddhA te ja sAcuM darzana-samyagdarzana che. AvA prakAranI zraddhA vinAnuM AtmAnI ekAnta nityatA athavA ekAnta anityatA ItyAdi mithyA mAnyatAthI yukta zraddhAvALuM je darzana te sAcuM darzana nathI. abhedajJAnI kone kahevAya ? tathA bhedajJAnI kone kahevAya ? te samajAve che anubhavAtmaka je zrutajJAna che ke jenAthI kevala AtmAnuM jJAna thAya che. AtmAne ja pradhAnatAe yathArtha rIte jANe che, tenI ja laganI lAge che, tenA ja svarUpane prApta karavAnI jijJAsA jenI tIvra banI che. sarva vastuone gauNa karIne AtmadazAmAM ja je layalIna thaI jAya che tene abhedajJAna athavA utsargajJAna kahevAya che ane dravya zrutajJAna rUpa je zAstro che tenA akSaronA AlaMbanavALuM eTale ke zAstravAkyone anusaranAruM sarva dravyonA viSayanA - Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 388 maunASTaka - 13 upayogavALuM vidvattA bhareluM je jJAna che te bhedajJAna kahevAya che athavA tene apavAdajJAna paNa kahevAya che. A kAraNathI A AtmA jyAM sudhI sarva prakAranAM dravyazrutajJAnAtmaka zAstrAkSaronA jJAnathI saMpana che. zAstronA AlaMbanavALuM jJAna che ane tenA kAraNe dravya evA zubhabhAvonA AlaMbanavALo jIva che tyAM sudhI te bhedajJAnI kahevAya che ane jyAre potAnA zrutajJAnAtmaka anubhavavALo bane che ane tenA dvArA kevala AtmAne yathArtha rIte jANe che, tenI ja zuddhatA lakSyamAM AvI jAya che. bAhya zubhabhAvonA AlaMbanathI paNa jyAre para banI jAya che tyAre te abhedajJAnI kahevAya che. samayaprAkRta (zrI kuMdakuMdAcArya viracita samayasAra) nAmanA graMthamAM kahyuM che ke - jo hi sudeNabhigacchadi, appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM sudakevalimisiNo, bhaNaMti logappadIvayarA // 9 // jo sudanANaM savvaM, jANadi sudakevaliM tamAhu jiNA / NANaM appA savvaM, jamhA sudakevalI tamhA // 10 // AtmasvarUpaM ca prAbhRte - ahamikko khalu suddho, Nimmamao nANadasaNasamaggo / taSThi tivratto, saLe re svayaM mi 7rUAA (samayasAra gAthA-73) nirmalaniSkalaGkajJAnadarzanopayogalakSaNaH AtmA, tajjJAnaM jJAnam / uktaJca je jJAnI puruSa anubhavAtmaka bhAvazruta vaDe kevala zuddha evA A AtmAne jANe che tene lokamAM zreSTha pradIpa tulya evA RSimunio (jinezvara bhagavaMto) nizcayathI zrutakevalI kahe che ane je jJAnI puruSa sarva dravyazrutane (dvAdazAMgIne-arthAt sarvazAstrone) jANe che tenA dvArA sarva dravyone je AtmA jANe che, tene paNa jinezvarabhagavaMto vyavahArathI zrutakevalI kahe che. 9-10ll. anubhavAtmaka bhAvakRta vaDe AtmAnA zuddha nirmaLa svarUpane je jANe che tenI ja laganI jene lAgI che. tevA prakAranA zuddha Atmadravyane prApta karavA je prayatnazIla che. bIjA dravyone tathA tenA svarUpane paNa jANe che chatAM temAM zeyabhAva mAtra che. ane Atmatattvane jANavAmAM ghaNo ja upAdeyabhAva jene che te nizcayathI zrutakevalI kahevAya che. tathA dvAdazAMgInA AdhAre athavA gItArtha gurubhagavaMtoe banAvelAM zAstrorUpI dravyazrutanA AdhAre je jJAnIne Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 389 sarve dravyo yathArtha rIte samajAyAM che. sarva dravyonuM jJAna jene varte che te jJAnIne vyavahAranayathI zrutakevalI kahevAya che. prAbhRtamAM (zrI kuMdakuMdAcAryaviracita samayasAra nAmanA graMthamAM) paNa kahyuM che ke - "huM" nAmavALo A mAro AtmA vijJAnanA ghanavALo, paradravyathI rahita ekalo ja che. padravyothI bhinna hovAthI zuddha che. paradravya pratye mamatA vinAno che. vizeSopayoga ane sAmAnyopayogavALo che. taatto = te AtmAnA svarUpanA ja ciMtanavALo tathA AvA prakAranA zuddha svabhAvavALo huM tevA prakAranA zuddha nirmaLa evA taSThi = te AtmAmAM ja divo = sthira thayo chato pUrve saLe = AtmAnA ajJAnathI utpanna thayelA evA A sarva vibhAvika bhAvone svayaM nemi = kSaya pamADuM chuM. uparokta carcAthI samajAze ke karmAdi mela vinAno, nirmaLa, krodhAdi kaSAyo vinAno niSkalaMka ane jJAna-darzananA upayoga lakSaNavALo A AtmA che ane AvA svarUpavALA AtmAnuM tevA prakAranuM AtmatattvanA lakSyavALuM je jJAna te ja sAcuM jJAna che ane zAstromAM AtmAnuM jevuM svarUpa kahyuM che tevA ja svarUpano je saMpUrNa nirdhAra arthAt zraddhA te ja sAcuM darzana che. je jJAnathI ane darzanathI AtmatattvanI prApti thatI nathI ane doSanI nivRtti thatI nathI te jJAna e jJAna nathI ane te darzana e darzana nathI. anyatra kahyuM che ke - dehadevala jo vasai, deva aNAi aNaMta / so para jANahu joiyA, anna na taM taM namaMta // 1 // AtmajJAnenaiva siddhiH / sAdhyamapi pUrNAtmajJAnam, tadarthameva vivadanti(nte) darzanAntarIyAH / prANAmayanti recakAdipavanam, avalambayanti maunam, bhramanti girivananikuJjeSu, tathApyarhatpraNItAgamazravaNAptasyAdvAdasvaparaparIkSAparIkSitaM svasvabhAvAvabodhamantareNa na kAryasiddhiH / ataH prAptAvasare tadevAnantaguNaparyAyAtmakamAtmajJAnamAtmanA''tmani karaNIyam / uktaJca AtmAjJAnabhavaM duHkhaM, AtmajJAnena hanyate / abhyasyaM tattathA tena, yena jJAnamayo bhavet // 1 // // 5 // zarIra rUpI devalamAM je deva (AtmA) vase che te deva (AtmA) anAdi-anaMta che te ja sAco deva che. tene ja barAbara levo. noTTA-jyoti: = he jJAnI evA yogI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 maunASTaka - 13 jJAnasAra puruSo ! te deva ja paramadeva che ema jANo, je te anya devane (jevA tevA anya devane) tame na namo. // 1 // AtmajJAna vaDe ja AtmasvarUpanI siddhi thAya che mATe karaNakAraka paNa AtmA ja che. prApta karavA lAyaka sAdhya paNa pUrNa AtmajJAna ja che. tethI karmakAraka paNa AtmA ja che. kartA kAraka to AtmA che ja. ema sarvakArakacakra AtmAmAM ja che. je pUrNa AtmajJAna prApta karavA lAyaka che. te bAbatamAM ja judA judA darzanakAro vivAda kare che. yogIo te Atmatattva meLavavA recaka-pUraka ane kuMbhaka ItyAdi prANAyAmanI sAdhanA kare che. maunavrata dhAraNa kare che. parvatonI ane vanonI guphAomAM phare che. bAvA, jita, jogI, jaTAdhArI, bhagavAM vastrovALA, ItyAdi aneka jAtanA sanyAsIo saMsAravAsano tyAga karIne uparokta sAdhanA karatA dekhAya che. to paNa zrI vItarAga sarvajJa arihaMta paramAtmA dvArA prarUpaNA karAyelA AgamazAstronA niraMtara zravaNa karavA vaDe prApta thayelI syAdvAdavALI zuddha dRSTithI svatattva ane paratattvanI parIkSA karavA pUrvaka parIkSA karAyelA evA AtmatattvanA mUlasvarUpAtmaka svabhAvano bodha karyA vinA teone kAryasiddhi thatI nathI (mukti prApta thatI nathI). A kAraNathI jyAre jyAre avasara prApta thAya tyAre tyAre anaMta guNAtmaka ane anaMta paryAyAtmaka evuM te AtmajJAna ja A AtmAmAM pUrva-prApta AtmajJAna dvArA prApta karavA yogya che. zAstramAM kahyuM che ke - anAdikALanA AtmatattvanA ajJAnathI prApta thayeluM janma-jarA-maraNAdi duHkha AtmatattvanA jJAna vaDe ja haNAya che (dUra thAya che). tat = tethI karIne tena-te Atmatattvano tathA = tevA prakArano viziSTa abhyasvaM abhyAsa karavo joIe ke yena jenA vaDe A AtmA jJAnamayo bhavet = jJAnamaya bane che. 1|| pA yathA zophasya puSTatvaM yathA vA vadhyamaNDanam / tathA jAnan bhavonmAdamAtmatRpto munirbhavet // 6 // = gAthArtha :- jema sojAthI zarIranuM puSTapaNuM athavA jyAre phAMsI ApavAnI hoya tyAre tenA zarIrane zaNagAravuM-AbhUSaNa paherAvavAM te sukha ApanAra nathI paNa du:kha ja ApanAra che. tevuM ja saMsAranuM svarUpa che Ama jANatA muni AtmasvarUpamAM ja tRpta thAya che. dA TIkA :- ''yathA zosyeti'' yathA-yena prajAreLa, zosya puSTatva-zarIra sthaulyuM na puSTatve iSTam, vA - athavA, yathA vadhyasya mAraNArthaM sthApitasya maNDanaM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunASTaka - 13 391 kaNavIramAlAdyAropaNAtmakamevaMrUpaM bhavonmAdaM jAnan bhavasvarUpamevaMvidhaM jAnan muni:samastaparabhAvatyAgI AtmatRptaH - AtmasvarUpe anantaguNAtmake tRptaH - tuSTaH bhavet / saMsArasvarUpamasAraM niSphalamabhogyaM tu tad jJAtvA muniH svarUpe magno bhavati // 6 // jJAnamaMjarI vivecana :- saMsAramAM rahelA sarve manuSyo potAnuM zarIra vadhAre laSTapuSTa-majabUta bAMdhAvALuM, bharAvadAra hoya to sAruM ema Icche, paraMtu je prakAre zarIranA hAtha-paga Adi avayavomAM sojA AvavAthI tevuM puSTapaNuM - eTale sthUlapaNuM thayuM hoya to tevA prakAranuM rogajanya zarIranuM puSTapaNuM koIne paNa gamatuM nathI, kAraNa te puSTapaNuM rogathI thayeluM che, vAstavika nathI. tathA koI aparAdhIne phAMsInI sajA thaI hoya to te phAMsI ApavA yogya manuSyane mArI nAkhavA mATe phAMsI pAse laI jatAM pahelAM tenA zarIrane zobhA-zaNagAra kare, kaNavIra nAmanA puSponI mAlA vagere paherAve tevA prakAranI karAtI zobhA te zarIranI zobhA che, mAnapAna Ape che. paraMtu vadhyajIvane te ISTa nathI. tevI ja rIte bhavano unmAda paNa tevo ja che arthAt bhavanuM svarUpa paNa tevuM ja che. "dekhAya sukhakArI paNa che duHkhakArI'' Ama jANatA jJAnI muni ke jemaNe samasta prakAranI parabhAvanI pariNati tyajI dIdhI che tevA muni AtmAmAM ja tRpta thAya che. anaMta anaMta guNAtmaka evA AtmasvarUpamAM ja lIna bane che. guNomAM ja tRpta rahe che. guNonI prAptithI ja khuza khuza thAya che. paNa bhoganI prAptithI khuza thatA nathI. A saMsAranuM svarUpa asAra che eTale ke sAra vinAnuM che, niSphaLa che tathA vaLI abhogya ja che, bhogavavA yogya nathI. Ama jANIne tyAgI muni bhavasukhamAM magna na banatAM AtmasvarUpamAM ja magna bane che. AtmatattvanA ciMtana-mananamAM ja ekAgra bane 9.11Ell sulabhaM vAganuccAraM, maunamekendriyeSvapi / pudgaleSvapravRttistu yogAnAM maunamuttamam // 7 // gAthArtha H- "vANI na uccAravI" AvuM mauna to ekendriyAdinA bhavamAM paNa sulabha che. paraMtu paulika bhAvomAM pravRtti na karavI te mauna uttama che ane tevuM mauna yogIpuruSone hoya che. nAgA TIkA :- ''muttamamiti'' vALanuStrAra-vacanApratApa pam, maunuM muttama-muprAyam, tad ekendriyeSvapi asti / tanmaunaM mokSasAdhakaM nAsti / pudgaleSu - pudgalaskandhajavarNagandharasasparzasaMsthAnAdiSu yogAnAM - dravyabhAvamanovacanakAyayogAnAM yA apravRttiH Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 maunASTaka - 13 jJAnasAra ramyA, ramyatayA avyApakatvam, tadabhimukhaM vIryApasaraNaparisarpaNarahitaM maunamuttamaM prazasyam / bhAvanA ca parabhAvAnugacetanAvIryapravartanaM cApalyaM, tadrodhaH maunamuttamamutkRSTamAyatyAtmanInaM / yad yogacApalyaM ca (tad) nAtmakAryam, tena tadrodhaH zreyAn / yogasvarUpaM karmaprakRtau (bandhanakaraNa gAthA-3 thI 9) / vivecana :- "bolavuM nahIM", "vANInuM uccAraNa na karavuM", "zabda prayoga na karavo" te mauna kahevAya. A vAta jaina samAjamAM ane lokamAM paNa sarvatra prasiddha che. paraMtu kaMIka sUkSmatAthI jo vicAra karIe to samajAze ke mAtra bolavuM nahIM. AvuM mauna to pRthvIkAya-akAya Adi ekendriyanA bhAvomAM paNa ghaNuM ja sulabha hoya che. AvA prakAranuM mauna to sukhe sukha prApta karI zakAya che. tevA prakAranuM te mauna kaMI muktinuM sAdhaka bane nahIM, kAraNa ke jo Ama bane to badhA ja ekendriya jIvo maunavratadhArI thavAthI mokSe ja jAya. paNa Ama banatuM nathI. tethI samajAya che ke "mauna zabdano artha ahIM - mokSanI sAdhanAmAM kaMIka bIjo ja che" tethI e artha have samajAve che - pudgalaskaMdho tarapha mana-vacana ane kAyAnA yogonI je apravRtti che te ja sAcuM mauna che. pulAstikAyanA skaMdho mUrta che, rUpI che. varNa-gaMdha-rasa-sparza ane saMsthAnavALA che. te varNAdi guNomAM kyAMka ISTatAbuddhi ane kyAMka aniSTatA buddhi A jIva mohanA udayathI kare che. tethI pudgaladravyonA ISTa varNAdimAM rAgabuddhi ane aniSTa varNAdimAM dveSabuddhi thAya che, tenA kAraNe aneka prakAranA kaSAyo, kalezo, jhaghaDAo ane mArAmArI thAya che. AtmA saMkalpa-vikalpomAM joDAya che. kliSTapariNAmI bane che, tIvra karmo bAMdhe che. te kAraNe pudagaladravyomAM eTale ke pudagalanA skaMdhomAM utpanna thayelA varNa-gaMdha-rasa-sparza ane saMsthAna vagere bhAvomAM dravyathI ane bhAvathI manayoga, vacanayoga ane kAyayoganI je apravRtti karavI arthAt pravRtti na karavI te ja ramaNIya che. te ja zreSTha mauna che. tethI paulika bhAvomAM je apravRtti rAkhavI e ja ramaNIya che, AvA prakAranuM A mauna zreSTha hovAthI arthAt ramaNIya hovAthI sarva jIvomAM vyApakapaNe saMbhavatuM nathI. koIkamAM ja saMbhave che. jema ratnamaNi zreSTha hovAthI sarvanA ghare sulabha nathI tema A mauna zreSTha ane duSkara hovAthI avyApaka che. sarva jIvomAM saMbhavI zakatuM nathI. sAcA AtmArthI jIvomAM ja saMbhave che. pulaskaMdhomAM prazaMsanIya varNAdi hoya to paNa tene abhimukhapaNe (tenA tarapha) ISTatAbuddhie ane aprazasta varNAdi hoya to tenA tarapha aniSTatAbuddhie vIryanuM pravartAvavuM ane na pravartAvavuM ItyAdi je bhAvo che te dUSita bhAvo che, saMsAra vadhAranArA bhAvo che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 393 te ISTAniSTa budghi rAga-dveSa svarUpa che. mATe tevA duSita bhAvothI rahita AtmAnI je nirmaLa avasthA te ja uttama mauna che. - bhAvArtha evo che ke - parabhAvadazAne anusaranArI je cetanA (jJAna-buddhi) che ane parabhAvadazAne anusaranArI je vIryanI pravRtti che te ja A jIvanI caMcaLatA (asthiratA) che. teno nirodha karavo, tene aTakAvavI A ja uttama mauna che. utkRSTa mauna che ane A mauna ja pariNAme bhaviSyamAM AtmAne kalyANakArI che mATe tevA prakAranI yoganI capalatAasthiratA e AtmAnuM svarUpa nathI paNa ayogIdazA e AtmAnuM svarUpa che. AtmapradezonuM atyanta sthirIkaraNa e ja AtmAnuM kArya che. yoga aTake to ja Azrava aTake tethI te caMcalatAno rodha karavo e ja zreyaskara mArga che. yoganuM svarUpa pUjyapAda zrI zivazarmasUrIzvarajI mahArAjazrIe karelA kammapaDi nAmanA graMthamAM baMdhanakaraNa gAthA 3 thI 9mAM A pramANe che Atmano vIryaguNasya kSayopazamaprAptasyAsaGkhyeyAni sthAnAni / sarvajaghanyaM prathamaM yogasthAnaM sUkSmanigodinaH / evaM sUkSmanigodeSu utpadyamAnasya jantoH bhavati / iha jIvasya vIryaM kevaliprajJAcchedanakena chidyamAnaM chidyamAnaM yadA vibhAgaM na prayacchati tadA sa evAMzo'vibhAgaH, te ca vIryasyAvibhAgAH ekaikasmin jIvapradeze cintyamAnA jaghanyenApi asaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, utkarSato'pyetatsaGkhyAH / kintu jaghanyapadabhAvivIryAvibhAgApekSayA asaGkhyeyaguNA draSTavyAH / yeSAM jIvapradezAnAM samAH tulyasaGkhyayA vIryAvibhAgA bhavanti, sarvebhyo'pi cAnyebhyo'pi jIvapradezagatavIryAvibhAgebhyaH stokatamAH, te jIvapradezAH ghanIkRtalokAsaGkhyeyabhAgAsaGkhyeyaprataragatapradezarAzipramANAH samuditA ekA vargaNA / ekathI bAra guNasthAnakomAM vartatA saMsArI jIvone vIryAntarAya karmanA kSayopazamathI prApta thayela vIryanA hInAdhikapaNAnI taratamatAne anusAre asaMkhyAta sthAno thAya che. temAM sauthI jaghanya prathama yogasthAnaka sUkSmanigodIyA (labdhiaparyAptA ane utpattinA prathama samaye) utpanna thatA jIvane A rIte hoya che. vIryAntarAya karmanA kSayopazamabhAvathI je labdhivIrya pragaTa thAya che te eka AtmAnA sarve paNa pradezomAM ekasarakhuM samAna hoya che. kAraNa ke vIryaguNa eka Atmapradezano nathI. paraMtu asaMkhyAtapradezonA banelA akhaMDa Atmadravyano guNa che. tethI jJAnaguNa jema sarva AtmapradezomAM vyApta hoya che tema vIryaguNa paNa sarvapradezomAM samAna hoya che. paraMtu mana Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 maunASTaka- 13 jJAnasAra vacana ane kAyAnA AlaMbane vaparAtuM karaNavIrya sarvapradezomAM samAna hotuM nathI. kAraNa ke jyAM jyAM kAryanI nikaTatA hoya che tyAM tyAM vaparAtuM vIrya vadhAre hoya che. zeSa zeSa pradezomAM kaMIka hIna hIna vIrya hoya che. kAraNa ke sarva Atmapradezone sAMkaLanA aMkoDAnI jema paraspara saMbaMdha che. A kAraNe vaparAtuM vIrya eTale ke karaNavIrya taratamatAvALuM che tethI labdhivIrya sarvapradezomAM samAna hovA chatAM paNa karaNavIryane AzrayI yoganI vargaNAo ane spardhako bane che. te A pramANe - sUkSmanigodamAM utpanna thatA utpattinA prathama samayamAM vartatA labdhiaparyAptA sUkSmanigodIyA jIvanA asaMkhyAta Atmapradezo paikI eka eka AtmapradezamAM je karaNavIrya che tenA kevalIparamAtmAnI buddhi rUpI chedanaka vaDe cheda karatAM karatAM jyAre be vibhAga (chaMda) thAya tema na hoya tyAre je antima vibhAga hoya tene vIryano avibhAga aMza eTale ke vIryAvibhAga kahevAya che. labdhiaparyAptA A sUkSmanigodIyA jIvanA eka eka AtmapradezamAM AvA vIryAvibhAgo keTalA hoya ? tenI jo vicAraNA karavAmAM Ave to jaghanyathI paNa asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa vIryAvibhAga hoya che ane utkarSathI paNa ATalI ja saMkhyAvALA eTale ke asaMkhyAtalokAkAzapradezapramANa vIryAvibhAgo hoya che. paraMtu jaghanyapada bhAvi vIryAvibhAgo karatAM utkRSTa padabhAvi vIryAvibhAgo asaMkhyAtaguNA hoya che. sUkSmanigodIyA labdhiaparyAptA utpattinA prathamasamaya vartI te jIvanA eka lokAkAzanA pradezapramANa je Atmapradezo che te AtmapradezomAM je je AtmapradezomAM paraspara samAna eTale tulyasaMkhyAvALA vIryAvibhAgo varte che ane anya AtmapradezomAM rahelA vIryAvibhAgo karatAM atyanta alpamAtrAvALA vIryAvibhAgo jemAM hoya che te Atmapradezono samudAya tene prathama vargaNA kahevAya che. AvA prakAranA paraspara tulya saMkhyAvALA ane atyAtmapradezo karatAM hIna vIryAvibhAgavALA Atmapradezo keTalA prApta thatA haze ? to jaNAve che ke sAtarAjanI laMbAI-pahoLAI ane uMcAIvALA ghanIkRta lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA asaMkhyAtA je prataro che, te asaMkhyAtA prataromAM rahelI asaMkhyAtI je sUci zreNIo che. temAM je asaMkhyAtA AkAzapradezo che tenI tulya, A samAna vIryavALA Atmapradezo hoya che. teno je samudAya te prathamavargaNA kahevAya che. sA ca jaghanyA stokAvibhAgayuktatvAt / jaghanyavargaNAtaH pare ye jIvapradezAH ekena vIryAvibhAgenAbhyadhikA ghanIkRtalokAsaGkhyeyabhAgavarttyasaGkhyeyaprataragatapradezarAzipramANA vartante teSAM samudAyo dvitIyA vargaNA / tataH paraM dvAbhyAM Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 395 vIryAvibhAgAbhyAmadhikAnAmuktasaGkhyAkAnAmeva jIvapradezAnAM eva samudAyastRtIyA vargaNA / evamekaikavIryAvibhAgavRddhyA vardhamAnAnAM tAvatAM jIvapradezAnAM samudAyarUpA vargaNA asaGkhyeyA vaktavyAH / tAzca kiyatya iti ? iyaM ghanIkRtalokasya yA ekaikapradezapaGktirUpA zreNiH, tasyA zreNerasaGkhyeyatame bhAge yAvantaH AkAzapradezAstAvanmAtrA vargaNA samuditA ekaM sparddhakam / "spardhante ivottarottaravRddhyA vargaNA atreti sparddhakam / " | sarvathI alpa vIryAvibhAgavALI ane paraspara tulya viryAvibhAgavALI je prathama vargaNA thaI te sarvathI jaghanya vargaNA jANavI. kAraNa ke A vargaNAnA Atmapradezo anya Atmapradezo karatAM alpa vIryAvibhAgothI yukta che mATe, A prathamavargaNAthI AgaLa A ja AtmAmAM utpattinA prathamasamayamAM ja, je je Atmapradezo mAtra eka varyAvibhAga vaDe adhika che te paNa ghanIkRtalokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA je asaMkhyAta prataro, temAM rahelA AkAzapradezanA pramANavALA che. teono samudAya te bIjI vargaNA kahevAya che. tyArabAda be varyAvibhAga vaDe adhika evA uparokta saMkhyAvALA ja (eTale ke ghanIkRta lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM rahelA asaMkhyAtaprataragata AkAzapradezonI rAzipramANa) je Atmapradezo che teono samudAya te trIjI vargaNA samajavI. A pramANe eka eka varyAvibhAganI vRddhivALA teTalA ja AtmapradezonA samudAya svarUpa vargaNAo paNa asaMkhyAtI jANavI. paraMtu te vargaNAo asaMkhyAtI eTale keTalI ? tenuM mApa zuM ? te mApa jaNAve che ke ghanIkRta lokAkAzanI eka eka AkAzapradezanI paMktisvarUpa je zreNi (sUcizreNi) che. te zreNInA asaMkhyAtamAM bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo che. teTalI mAtrAvALI A vargaNAo ekottaravRddhisvarUpe kramazaH (AMtaruM karyA vinA niraMtarapaNe) thAya che. teTalI vargaNAono je samadAya te spardhaka kahevAya che. A prathama spardhaka che. "spardhaka" AvuM nAma eTalA mATe pADavAmAM AvyuM che ke uttarottara (eka pachI eka) vargaNAo eka eka vIryAvibhAganI vRddhi vaDe jANe mAMhomAMhe paraspara spardhA karatI hoya zuM? evI che. mATe tenuM nAma spardhaka rAkhavAmAM AvyuM che. __pUrvoktaspardhakagatacaramavargaNAyAH parato jIvapradezA naikena vIryAvibhAgenAdhikAH prApyante, nApi dvAbhyAm, nApi tribhiH, nApi saGkhyeyaiH, kintvasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANairabhyadhikAH prApyante, tatasteSAM samudAyo dvitIyasya spardhakasya prathama vargaNA / tato jIvapradezAnAmekena vIryAvibhAgenAdhikAnAM samudAyo dvitIyA vargaNA / dvAbhyAM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 396 maunASTaka - 13 vIryAvibhAgAbhyAmadhikAnAM samudAyaH tRtIyA vargaNA / evaM tAvadvAcyaM yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANA vargaNA bhavanti, tAsAM ca samudAyaH dvitIyaM paddham ! pUrve kahelA prathama spardhakanI aMdara rahelI je antima vargaNA che tenAthI AgaLa utpattinA prathamasamayamAM vartatA labdhiaparyAptA sUkSmanigodIyA te ja jIvamAM eka vIyavibhAga vaDe adhika hoya evA Atmapradezo prApta thatA nathI. temaja be vIryAvibhAga vaDe adhika, traNa vIryAvibhAga vaDe adhika, cAra-pAMca-cha vayavibhAga vaDe adhika yAvat saMkhyAtA vIryAvibhAga vaDe adhika evA Atmapradezo te kAle te jIvamAM saMbhavatA nathI. arthAt prApta thatA nathI. tethI niraMtara kramazaH vargaNAo thatI nathI. paraMtu asaMkhyAta lokAkAza pradezapramANanI saMkhyAvALA vayavibhAgo vaDe adhika evA Atmapradezo te jIvamAM te kAle prApta thAya che. tethI tevA Atmapradezono je samudAya te bIjA spardhakanI prathama vageNA kahevAya che. tyAra pachI eka vIryAvibhAga vaDe adhika Atmapradezo maLe che tevA Atmapradezono je samudAya te bIjA spardhakanI bIjI vargaNA kahevAya che. be varyAvibhAga vaDe adhika evA Atmapradezono samudAya te bIjA spardhakanI trIjI vargaNA jANavI. A pramANe tyAM sudhI kahevuM ke eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradezonI tulya asaMkhyAtI vargaNAo thAya. te kramazaH thayelI AMtarA vinAnI asaMkhyAtI vargaNAono je samudAya te bIjuM spardhaka jANavuM. tataH punarapyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANaiH vIryAvibhAgairabhyadhikAH prApyante, tatasteSAM samudAyaH tRtIyasya sparddhakasya prathamA vargaNA / tataH ekaikavIryAvibhAgavRddhyA dvitIyAdayaH vargaNAstAvad vAcyAH yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANA bhavanti / tAsAJca samudAyastRtIyaM sparddhakam / evamasaGkhyeyAni sparddhakAni vAcyAni / evaM pUrvoktAni sparddhakAni zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANAni jaghanyaM yogasthAnam / etacca sUkSmanigodasya sarvAlpavIryasya bhavaprathamasamaye vartamAnasya prApyate | bIjuM spardhaka samApta thayA pachI eka-be-traNa-cAra ema saMkhyAta adhika viryAvibhAgavALA Atmapradezo te sUmanigodIyA jIvamAM te samaye prApta thatA nathI. paraMtu asaMkhyAta lokAkAzapradezapramANa adhika evA vIryAvibhAgavALA Atmapradezo prApta thAya che. tethI asaMkhyAta lokAkAzapradeza pramANa adhika viryAvibhAgavALA tevA prakAranA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 397 Atmapradezono je samudAya te trIjA spardhakanI prathama vargaNA kahevAya che. tyAra pachI eka eka adhika vayavibhAganI kramazaH vRddhi vaDe bIjI-trIjI vagere vargaNAo prathama spardhakanI jema tyAM sudhI karavI ke te vargaNAo zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA pradezonA rAzipramANa thAya che. te vargaNAono je samudAya te trIjuM spardhaka jANavuM. A pramANe utpattinA prathamasamaye vartatA sarvathI alpavaryavALA evA te sUkSmanigodIyA jIvamAM asaMkhyAtAM spardhako thAya che. A rIte zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradeza pramANa spardhakovALo A yoga hoya che. te sauthI prathama jaghanya yogasthAna kahevAya che. ATalA yogavALuM (asaMkhyAtA spardhako pramANa jaghanyayogasthAnaka) sarvathI alpavIryavALA sUkSmanigodIyA bhavanA prathamasamaye vartatA jIvane hoya che. tato'nyasya jIvasyAdhikataravIryasya ye'lpataravIryA jIvapradezAsteSAM samudAyaH prathamA vargaNA / tataH ekena vIryAvibhAgena vRddhAnAM samudAyo dvitIyA vargaNA, dvAbhyAmadhikAnAM samudAyastRtIyA vargaNA / evamekaikavIryAvibhAgavarddhamAnAnAM yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANA (vargaNA) bhavanti / tAsAM samudAyaH prathamasparddhakam / tataH prAktanayogasthAnapradarzitaprakAreNa dvitIyAdIni spardhakAni vAcyAni / tAni ca yAvat zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANAni bhavanti / tatasteSAM samudAyo dvitIyaM yogasthAnam / tato'nyasyAdhikataravIryasyopadarzitaprakAreNa tRtIyaM yogasthAnaM vAcyam / evamanyAnyajIvApekSayA tAvada yogasthAnAni vAcyAni yAvatsarvotkRSTaM yogasthAnaM bhavati / tAni ca yogasthAnAni sarvANyapi zreNyasaGkhyeyabhAgagatapradezarAzipramANAni bhavanti / kSayopazavaicitryAtsarvamavaseyam / utpattinA prathamasamaye vartatA labdhiaparyAptA sUkSmanigodIyA paNa kaMIka adhika karaNavIryavALA bIjA jIvanA AtmapradezomAM je atizaya alpatara vIryavALA ane mAMhomAMhe samAna varSAvibhAgavALA Atmapradezo hoya che. teno samudAya te navA yogasthAnanA prathama spardhakanI prathama vargaNA jANavI. tenAthI eka varyAvibhAge adhika vRddhivALA Atmapradezono je samudAya te bIjI vargaNA, be vIryAvibhAga vaDe adhika evA Atmapradezono samudAya te trIjI vargaNA. Ama eka eka varyAvibhAga vaDe vRddhi pAmatA AtmapradezonA samudAyarUpe vargaNAo tyAM sudhI kahevI ke eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradezapramANa vargaNAo thAya. te vargaNAono samudAya tene prathama spardhaka kahevAya che. tyArabAda prathamanA yogasthAnamAM jaNAvelI rIti mujaba bIjuM-trIjuM-cothuM vagere spardhako kahevAM. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 maunASTaka - 13 jJAnasAra te spardhako paNa eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA AkAzapradezapramANa thAya che. te spardhakono je samudAya te bIjuM yogasthAnaka kahevAya che. A pramANe bhinna bhinna jIvone AzrayI yogasthAno tyAM sudhI kahevAM ke yAvat sarvathI utkRSTa yogasthAnaka Ave ke je saMzI paMcendriya paryAptAne hoya che. jaghanya yogasthAnakathI mAMDIne yAvata utkRSTa yogasthAnaka sudhInAM sarve paNa yogasthAno kula eka sUcizreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradezo hoya che teTalAM thAya che. arthAt asaMkhyAtAM yogasthAno hoya che. vIryAntarAya karmanA kSayopazamanI citra-vicitratAthI A sarva samajI levuM. nanu jIvAnAmanantatvAt pratijIvaM ca yogasthAnasya prApyamANatvAdanantAni yogasthAnAni prApnuvanti, kathamucyate asaGkhyeyAni ? ucyate yata ekaikasmin yogasthAne sadRze sadRze vartamAnAH sthAvarajIvAH anantAH prApyante / tataH sarvajIvApekSayApi sarvANi yogasthAnAni kevalajJAnena paribhAvyamAnAni asaGkhyeyAnyeva prApyante, nAdhikAni / ekasmin yogasthAne eko jIvaH jaghanyataH ekaM samayamutkRSTataH aSTau yAvattiSThati / evaM yogasthAnatAratamyena sarvajIveSu yogabAhulyaM gAthAkrameNa vaktavyam - A saMsAramAM jIvo anaMta che ane pratyeka jIvane koIne koI (hInAdhikatAvALuM) yogasthAnaka avazya saMbhave ja che. tethI eka eka jIvavAra eka eka yogasthAnaka vicArIe to jIvo anaMtA hovAthI yogasthAnaka anaMtA hovAM joIe, to ApazrI dvArA ema kema kahevAya che ke yogasthAnaka asaMkhyAtAM ja che ? A praznano uttara A pramANe che ke - sarakhe sarakhA eka eka yogasthAnakamAM vartatA sthAvara jIvo anaMtA anaMtA prApta thAya che. arthAt anaMtA anaMtA sthAvara jIvonuM yogasthAnaka sarakhe sarakhA karaNavIryavALuM hoya che. tethI te jIvone pratyekane bhinna bhinna yogasthAnaka hovA chatAM paraspara sadeza hovAthI eka ja yogasthAnaka gaNAya che. mATe saMsArI sarva jIvonI apekSAe paNa sarve yogasthAnako kevalajJAnI paramAtmA vaDe kevalajJAna dvArA asaMkhyAtAM ja jovAyelAM che paNa tenAthI adhika jovAyelAM nathI. eka eka yogasthAnakamAM sthAvara jIvo anaMtA anaMtA hovAthI kula yogasthAno asaMkhyAtAM ja thAya che. paNa anaMtA thatAM nathI. prazna :- koIpaNa eka yogasthAnaka upara jIva jaghanyathI keTalo kALa rahe ane utkRSTathI keTalo kALa rahe ! Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 399 uttara H- aparyAptA sarve jIvo potAnAmAM saMbhavatA koI paNa eka yogasthAnaka upara jaghanyathI ane utkRSTathI paNa eka ja samaya rahe che. bIjA ja samaye asaMkhyAtagaNo yoga vadhe che. mATe aparyAptA jIvomAM koI paNa yogasthAnaka eka samayathI vadhAre kAla saMbhavatuM nathI. paraMtu paryAptA jIvo potAnAmAM saMbhavatA yogasthAnakomAM prAraMbhanA keTalAka yogasthAnakomAM utkRSTathI cAra samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM pAMca samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM cha samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM sAta samaya, tyAra pachInA keTalAMka yogasthAnakomAM ATha samaya ema pachI pachInAM yogasthAnakomAM sAta-cha-pAMca-cAra-traNa ane be samaya sudhI rahI zake che. Ama A utkRSTakALa jANavo. ane A paryAptA jIvo potAne saMbhavatA sarve paNa yogasthAnakomAM jaghanyathI eka samaya varte che. A rIte paryAptA jIvone yogya yogasthAnakomAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cAra samayathI ATha samaya ane ATha samayathI be samaya sudhIno kALa jANavo. prazna :- sUkSma ekendriyAdi sAta paryAptA ane sAta aparyAptA ema 14 jIvasthAnakomAM zuM samAna yoga hoya ? ke hInAdhika yoga hoya ? ane jo hInAdhika yoga hoya to konAthI kono yoga vadhAre hoya ane konAthI kono yoga ocho hoya ? uttara H- sarve paNa jIvasthAnakomAM yoganI hInAdhikapaNe taratamatA hovAthI te yoganuM alpabahutva pAMcamA zataka nAmanA karmagraMthamAM 53-54 ema be gAthAmAM kaheluM che tenA AdhAre anukrame A pramANe samajavuM. suhumanigoAikhaNappajogabAyaravigalaamaNamaNA / apajjalahu paDhamaduguru, pajjahassiyaro asaMkhaguNo // 53 // asamattatasukkoso, pajjajahanniyaru eva ThiiThANA / apajjeyarasaMkhaguNA, paramapajjabie asaMkhaguNA // 54 // ityaSTAviMzatibhedAlpabahutvamavagantavyam / yogabAhulye bahukarmagrAhI, mandatve alpapudgalagrAhI ityevaM yA yogAnAM pudgalagrahaNarUpA pravRttiH, tasyAH rodhaH maunamuttamam / kiM satRSNasya bAhyayogarodhena ? tasmAt sakalavimalajJAnAdyanantaguNagaNamAhAtmyaparamAtmabhAvarasikaiH Atmano yogapravRttiH pudgalAnugatayA rodhanIyA nRtyupaveza: chA sUkSmanigodIyA aparyAptA jIvano utpattinA prathamasamaye jaghanyayoga sarvathI alpayoga hoya che. tenAthI bAdara aparyAptA ekendriya, traNa vikalendriya, asaMjJI paMcendriya Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 maunASTaka - 13 jJAnasAra ane saMjJI paMcendriya ema sAte aparyAptAno jaghanyayoga anukrame asaMkhyAtaguNa jANavo. tyArabAda prathamanA be aparyAptAno utkRSTa (sUkSma aparyAptA ane bAdara aparyAptAno utkRSTa) yoga, tyArabAda prathamanA be (sUkSma ane bAdara) paryAptAno jaghanyayoga ane tyArabAda te ja be (sUkSma ane bAdara paryAptA)no utkRSTayoga anukrame asaMkhyAtaguNa kahevo. tyArabAda trasakAya eTale traNa vikasendriya asaMjJI paMcendriya ane saMjJIpaMcendriya Ama pAMca jIvabhedonA aparyAptAno utkRSTadyoga, A ja pAMca jIvabhedonA paryAptAno jaghanyayoga ane A ja pAMca jIvabhedonA paryAptAno udyoga anukrame asaMkhyAtaguNo jANavo. Ama aThThAvIsa bolanuM A yogasaMbaMdhI alpabadutva che. A ja pramANe jaghanya sthitibaMdhathI utkRSTa sthitibaMdha vaccenAM sthitisthAnonuM alpabadutva paNa Ama ja samajavuM. sthitisthAnonA alpabadutvamAM aparyAptA karatAM paryAptAnAM ane paryAptA karatAM upara uparanA aparyAptAnAM sthitisthAno saMkhyAtaguNAM che. paraMtu aparyAptA beIndriyanAM sthitisthAno (tenI pUrvenA bola karatAM) asaMkhyAtaguNAM che. A pramANe yoganA viSayanuM aThThAvIsa bhedonuM alpabadutva jANavuM, je je jIvomAM jyAre jyAre yoganI adhikatA hoya che tyAre tyAre te te jIvomAM karmano baMdha (kArmaNavargaNAnA pradezonuM grahaNa-pradezabaMdha) vadhAre vadhAre thAya che ane yoga alpa hoya che tyAre karmano baMdha (kArmaNavargaNAnA pradezonuM grahaNa-pradezabaMdha) alpa-alpa thAya che. A rIte hInAdhikapaNe kArmaNavargaNAnA pradezone grahaNa karavA rUpe mana-vacana ane kAyAnA yogonI je pravRtti che te karmapradezonA baMdhanuM kAraNa hovAthI teno virodha karavo, tene rokavuM te pravRttine aTakAvavI e ja zreSTha ane uttama mauna kahevAya che. jema bagalo marcIne pakaDavA sthira thAya che, zikArI haraNAdino saMhAra karavA sthira thAya che, paraMtu A sthiratA parane pIDA karanArI ane mAMsAdinI lolupatAthI thAya che. tethI parane pIDA karavA mATe ane mAMsAdi prApta karavA mATe tevA prakAranI tRSNAvALA jIvano bAhyathI je A yogano rodha che te zuM kAmano ? aMdaranI tRSNA hovAthI vadhAre karma baMdhAvanAra che. tema vacana uccAra na karIe eTale bolavAnuM baMdha rAkhIe paNa hRdayamAM badhA ja padgalika bhAvonI tRSNA cAlu hoya to evA mananI zuM kiMmata? arthAt jJAnIonI dRSTie tenI kaMI ja kiMmata nathI. mATe pudgaladazAmAM apravRtti karavI e ja mIna zreSTha che. tethI paripUrNa ane nirmaLa evA jJAnAdi anaMta anaMta guNonA samUhanA mAhAbhyasvarUpa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 401 evA "paramAtmabhAva" nA rasika jIvoe padgalika bhAvone anusaranArI potAnI yogapravRttine rokavI joIe. yoga pravRttine rokavI te ja sAcuM mauna che. zreSTha mauna che. tethI yogapravRttine rokavA niraMtara prayatnazIla banavuM evo graMthakArazrIno upadeza che. all jyotirmayIva dIpasya, kriyA sarvApi cinmayI / yasyAnanyasvabhAvasya, tasya maunamanuttaram // 8 // gAthArtha :- jema dIpakanI ulleSaNAdi sarva paNa kriyA jyotirmaya hoya che tema AtmadazA vinA anya padArthomAM jene rasa nathI evA eTale ke vibhAvadazAthI mukta evA AtmAnI sarve paNa kriyA jJAnamaya hoya che, tenuM ja mana anupama che. dA. TIkA :- "jyotirmayIti" tasya ta tvaripattisya, maunaM-yonipraharUpa svadharmaprAgbhAvakartRtvabhoktRtve vyApAritAzeSavIryasya karmavikaraNApUrvakaraNakiTTIkaraNAdiSu sthApitavIryakaraNasya parabhAvApravRttatvena maunaM-yogacApalyatAvAraNarUpaM anuttaraM-sarvotkRSTaM yasya kriyA guNaprakarSapravartanA vIryapravRttiH sApi cinmayIsvarUpajJAnamayI AtmAnubhavaikatvarUpA / yathA dIpasya yA kriyA utkSepaNanikSepaNAdikA sA sarvApi jyotirmayI-jJAnaprakAzayuktA, tathA yasya vandananamanAdiguNasthAnAroharUpA kriyA tattvajJAnaprakAzikA, tasya ananyasvabhAvasya-na vidyate anyaH-paraH svabhAvo yasya saH, tasya parabhAvavyApakacetanA'bhisandhivIryarahitasya sAdhoH maunamanuttaram / vivecana :- AtmatattvanI aMdara ekatAbhAve pariNAma pAmelA evA jIvanuM manavacana ane kAyAnA yogano nigraha karavA rUpa je mauna che. te ja mauna anuttara che, anupama che. arthAt sarvathA utkRSTa mauna che. potAnA AtmAnA (ratnatrayI rUpa-svabhAvadazAnI prApti rU5) dharmane pragaTa karavAmAM ja kartRtva ane bhoknatva rUpe vyApArita karyuM che sarva vIrya jeNe evA, tathA karmono vinAza karanArA evA apUrvakaraNa, kiTTIkaraNoddhA ane Adi zabdathI kiTTIvedanAddhA vageremAM ja sthApita karyuM che potAnuM karaNavIrya jeNe evA AtmArthI uttama AtmAnuM parabhAvadazAmAM na pravartavA rUpe (pudgala ane anya jIva dravyo pratye rAgAdi bhAve na joDAvA svarUpe) je maunapaNuM che eTale ke mana-vacana-kAyAnA yogonI capalatAne aTakAvavA rUpa je mauna che te ja mauna sarvotkRSTa mauna che. na bolavA rUpa mauna ekendriya Adi bhavomAM paNa sulabha che. paraMtu vibhAvadazAmAM na joDAvA rUpa mauna karmanirjarA ane AzravanA nirodhanuM prabaLa kAraNa hovAthI sarvotkRSTa mauna che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 maunASTaka - 13 jJAnasAra parabhAvamAM na pravartavuM e bhAvavALA maunapaNAnI sarve paNa prakriyA AtmAnA guNonA prakarSane prApta karavAmAM pravartavA rUpa vIryapravRtti hoya che. te saghaLI paNa kriyA cinmaya che. arthAt AtmatattvanA anubhavanI sAthe ekatA svarUpa hoya che. AvA AtmAnI bAhyabhAvane rokavA svarUpa ane AtmAnA guNono AvirbhAva karavA svarUpa je koI pravartanakriyA che te saghaLI kriyA samyajJAnathI yukta hoya che. karmonA Azravo na thAya tevI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA thAya tevA prakAranI samajaNapUrvakanI AtmArtha bhAve A prakriyA hoya che. jema dIpakanI utkaMpaNa (UrdhvadizAgAmI jyotanuM javuM) ane nikSepaNa (adhodizA tarapha jyotanuM javuM), Adi zabdathI jyotanuM ADu avaLuM ane tIrNa javuM ema dIpakanI jyotanI je koI kriyA thAya che te sarve paNa dIpakanI jyotanI kriyA avazya prakAzAtmaka ja hoya che. eTale ke jyota upara jAya ke nIce jAya, tirjI jAya ke vAMkI jAya to paNa jyAM jAya tyAM prakAza ja Ape kyAreya paNa aMdhakAra na Ape, tevI ja rIte yogI mahAtmA dvArA namana, vaMdana, pUjana, guNastuti ItyAdi AtmaguNonA vikAsAtmaka je koI kriyA karAya che te sarve paNa dharmakriyA AtmatattvanA jJAnano prakAza ApanArI hoya che. Atmatattvano AvirbhAva karanArI hoya che. te vinA anya koIpaNa kAryamAM A mahAtmAnI pravRtti hotI nathI. AvA prakAranA AtmatattvanA lakSyavALA ane ananya svabhAvavALA yogI mahAtmA puruSanuM parabhAvamAM na pravartavA rUpa je mauna che te ja sarvottama mauna che. parabhAvadazAmAM vyApakapaNe pravartavA vALI je jJAna-cetanA che ane tenAthI yukta evo parabhAvamAM vaparAto je vIryaguNa che. Ama A banne AtmaguNo hovA chatAM paNa parabhAvadazAthI yukta hoya to Azravahetu bane che. te mATe parabhAvamAM vyApakapaNe vartatI evI cetanA ane evA vIryaguNathI rahita je mahApuruSa che teonI cetanAnuM ane vIryaguNanuM parabhAvamAM na pravartavuM e ja anupama zreSTha mauna che. te mATe AtmArthI mumukSu jIve AvuM mauna karavuM joIe. viSaya-kaSAyonI pariNatithI AtmAne aTakAvavo joIe, parajIvadravya pratye ane parapudgaladravya pratye rAga-dveSa-spRhA-mamatA na karavI, vibhAvadazAmAM na joDAvuM, svabhAvadazAmAM ja ramavuM. AtmatattvanI sAthe ja ekatA karavI A ja sauthI zreSTha mauna che. mAtra bolavAnI kriyA na karavI" te mauna eTaluM kiMmatI nathI. kAraNa ke te ekendriyAdinA bhavamAM paNa sulabha che tathA paradravyanI spRhA jo na jAya to tevA maunathI AtmakalyANa kema thAya ? mATe vibhAvadazAmAM na pravartavuM te ja mauna uttama ane sarvazreSTha che. teno ja vadhAre abhyAsa karavo. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI maunASTaka - 13 40 vastusvabhAvAnurodhAdeva, tatkArakAt viyat / sampUrNatA tadutpattau, kumbhasyeva dazA'tmanaH // 1 // iti nyAyAt jJAninaH kriyA kAryopakArakA jJAtavyA / jJAnamayasyAtmanaH tattvaikatvAdhyAsinaH svarUpArohakANAM yA kriyA sA jJAnasvarUpaprakAzanahetuH, AvaraNanimittamasatkriyA, AvaraNApagamAya satkriyAnimittaM bhavati / tattvamagnasya na kAraNIbhavati / ataH tattvajJAnasvarUpaikatvadhyAnalInAnAM munInAM teSAmeva namaH // 8 // A gAthA kayA granthanI che? te zodhavA chatAM prApta thaI zakyuM nathI. anumAnathI Avo artha hoya ema lAge che. "dareka vastuo potAnA vastusvabhAvane anusare e ja ucita che. jema AkAza potAnA avagAhanA ApavAnA svabhAvanuM ja kAraka che. tenAthI ja tenI pUrNatA che. te AkAzamAM jema ghaTanI utpatti karAya che. te saMyoga mAtra che. tenAthI AkAzane kaMI lAbha-nukazAna nathI. AkAza to jevuM che tevuM ja rahe che. tema AtmAnI dazA paNa AvI ja che. svabhAvamAM vate to ja pUrNatA che. zeSabhAvo saMyoga mAtra che. vadhAre artha jJAnI mahAtmAo pAsethI samajavo. A pramANe uparokta nyAyane anusAre jJAnI mahAtmAnI sarve kriyA potAnA kAryano upakAra karanArI jANavI. AtmatattvanI sAthe ekatA bhAve (tanmayapaNe) rahenArA ane dina-pratidina AtmatattvanA svarUpamAM ArohaNa karanArA evA jJAnasvarUpa banelA AtmAnI je koI kriyA che te saghaLI paNa kriyA jJAnAtmaka evA AtmasvarUpane prakAzita karavAmAM ja kAraNabhUta bane che. je asalkiyA hoya che te AvaraNIyakarmone baMdhAvavAnA nimittarUpa bane che ane je je sankriyA hoya che te te AvaraNIya karmone dUra karavA mATenuM nimitta bane che. paraMtu tattvamAM magna banelA AtmalakSI jIvane AvI koIpaNa kriyA baMdhAdinuM nimittakAraNa banatI nathI. jJAnI mahAtmAnI jJAna magnatA ja AtmatattvanA prakAzanano hetu che. tevA AtmAnI koIpaNa kriyA bhAva AzravarUpa thatI nathI. tethI AtmatattvanA jJAnamAM ane AtmasvarUpanI sAthe ekatAnA dhyAnamAM layalIna banelA te munionA ja caraNakamalamAM amArA namaskAra hojo. (ahIM namas avyayanA yogamAM tegya: munimya: thavuM joIe paNa teSAvi munInAM pATha sarva pustakomAM che. tethI rara : zabda adhyAhArathI laIne pATha saMgata karavo.) paulika sukha-duHkhanI vAsanAo ane anya jIva dravya upara rAga-dveSAdi bhAvo e rUpa parabhAva dazAthI AtmAne rokavo. AvI vibhAvadazAmAM na javuM ane AtmatattvanA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 maunASTaka - 13 jJAnasAra zuddha svabhAvamAM ja vartavuM. kyAMya paNa mArApaNAno pariNAma na rAkhavo. saMsArI sarva bhAvothI alipta banavuM tene ja yathArtha mauna kahevAya che. "vANIno upayoga na karavo arthAt na bolavuM" tene je mauna kahevAya che tenI pAchaLa paNa A ja bhAva chupAyelo che. kAraNa ke saMsArI sarve jIvo viSayavAsanA, kaSAyo ane rAgadveSAdi kaluSita bhAvothI bharelA che. tethI jyAre jyAre kaMI paNa bolaze tyAre tyAre kAM to rAgapUrvaka, kAM to dveSapUrvaka vANInuM uccAraNa karaze. athavA sAmenA jIvamAM prema vadhe ke kaDavAza vadhe tevAM mIThAM ane kaDavAM vacano bolaze. tenAthI rAga-dveSa vadhaze tenA karatAM na bole to sAruM. ema samajIne potAnAmAM ke paramAM rAga-dveSa ane kASAyika vRttio rokavA mATe ja bolavAnuM baMdha rAkhavAmAM Ave che. tethI AvA bhAvapUrvaka vANInuM je anuccAraNa karavuM te paNa mauna zreyaskara che. tattvajJAnanA arthI jIve uparokta bhAvane samajavA avazya prayatna karavo. // 8 // teramuM aSTaka samApta Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 // atha caturdazakaM vidyASTakam // 405 atha IdRgmunitvaM yathArthavidyAtattvopayogibuddhimato bhavati, ato vidyASTakamupadizati, tatra nAmavidyA iti nAma jIvasyAbhidhAnaM kriyate sA nAmavidyA, akSavarATakakASThAdiSu "vidyA" iti sthApyate sA sthApanAvidyA, dravyavidyA laukikA zilpAdirUpA, lokottarA dvividhA kuprAvacanikA bhAratarAmAyaNopaniSadrUpA, lokottarA suprAvacanikA vidyA AvazyakAcArAGgAdilakSaNA, sApi jJazarIrabhavyazarIrasya tadabhyAsavato'nupayuktasya dravyavidyA, athavA'nupayuktasya heyopAdeyaparIkSAvikalasya vAcanApRcchanAparivartanAdharmakathArUpA anuprekSAvikalA sarvApi cetanA vijJaptirdravyarUpA jJeyA / bhAvavidyA tu lokottarArhatpraNItAgamarahasyAbhyAsavazataH nityAnityAdyanantasvabhAvabhAvitAnantapayAryopetacidrUpopAdeyabuddhiH vibhAvAdyanantaparabhAvaparityAga jJaptilakSaNA, bhAvavidyAbhyAsasyAvasaraH / teramA aSTakamAM samajAveluM AvA prakAranuM uttama (mauna) munipaNuM yathArtha evA vidyAtattvamAM upayogapUrvakanI buddhivALA mahAtmAne Ave che. te mATe maunASTaka pachI have vidyASTaka samajAvAya che. vidyA upara cAra nikSepA prathama kahevAya che. (1) nAmavidyA = jIvanuM "vidyA" AvuM je nAma rAkhavAmAM Ave jemake vidyAbena, te nAmavidyA kahevAya che. (2) sthApanavidyA = akSamAM (pAzA upara) varATakamAM (koDA upara) ane kASThAdimAM (lAkaDuM, patthara ane vastrAdi upara) "vidyA" AvuM lakhANa karavuM. sthApanA karavI te sthApanAvidyA jANavI. vidyAvaMtanI je sthApanA te paNa sthApanAvidyA samajavI. = (3) dravyavidyA laukika ane lokottara ema be prakAranI che. je kaLAthI (vidyAthI) saMsArano Arthika vyavahAra cAle te laukikavidyA. jemake zilpakaLA, sonInI kaLA, hajAmanI kaLA, darajInI kaLA ane kuMbhAra-vaNakaranI kaLA vagere tathA lokottaravidyA be prakAranI che. eka kuprAvacanikA ane bIjI suprAvacanikA. je vidyAthI AtmatattvanI sAdhanA karAya te lokottaravidyA jANavI. tyAM vItarAgaparamAtmAnA jJAnanuM anusaraNa karyA vinA chadmastha evA RSimunioe banAvelAM je zAstro jemake mahAbhArata, rAmAyaNa ane upaniSad vagere te Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 vidyASTaka - 14 jJAnasAra kujhAvacanika dravyavidyA ane chabastha evA RSimunioe ja banAvelAM hoya, paraMtu vItarAgaparamAtmAnI (tIrthakara prabhunI) vANIne anusarIne je zAstro banAvyAM hoya jemake AvazyakasUtra ane AcArAMga Adi dvAdazAMgI vagere te supAvacanika dravyavidyA. te paNa jJazarIra, bhavyazarIra tathA te te zAstronA abhyAsavALA hoya paNa temAM upayoga zUnya hoya te tadgatirikta ema traNa bhedathI dravyavidyA pUrvanI jema jANavI. athavA AcArAMgAdi zAstro bhaNyA hoya paraMtu temAM upayoga na hoya tevA jIvanI tathA heyatattva ane upAdeyatattvanA vivekathI vikala jIvanI tathA zAstronuM vAcanA-pRcchanAparivartana ane dharmakathA rUpa zAstrajJAna hoya paNa anuprekSArUpa ciMtana-manana vinAnuM je jJAna hoya tevA jIvanI je cetanA-vidyA te saghaLI tavyatirikta dravyavidyA jANavI. supAvacanika vidyA hovA chatAM upayoganI zUnyatA che tathA anuprekSA nathI mATe bhAvavidyA kahevAtI nathI. have bhAvavidyA kone kahevAya ? te samajAvAya che - lokottara evA arihaMta paramAtmA dvArA praNIta AgamazAstronA rahasyonA abhyAsavALA jIvamAM nitya-anitya Adi anaMta jAtanA svabhAvothI vAsita evA anaMtaanaMta paryAyothI yukta cetanAdi padArtho che. AvA prakAranI jJAnAtmaka upAdeyabuddhi tathA vibhAvadazA, mohadazA, mithyAtvadazA, kASAyikapariNati ItyAdi anaMta parabhAvadazAno tyAga ja karavo joIe evA jJAnavALI je vidyA te bhAvavidyA kahevAya che. A bhAvavidyA ja AtmakalyANane sAdhavAnuM nikaTatama prabaLa kAraNa che. mATe te bhAvavidyA ja samajAvavAno ahIM avasara che. te have sAta nayothI samajAvAya che. tatra matyAdijJAnakSayopazamanimittAH indriyAdayo naigamena vidyA, sarvajIvadravyANi saGgraheNa, dravyazrutaM vyavahAreNa, RjusUtreNa vAcanAdi, zabdanayena yathArthopayogaH, kAraNakAryAdizaGkararUpasavikalpacetanA samabhirUDhena, nirvikalpacetanA kSAyopazamikI sAdhakAvasthA evambhUtena, sAdhakA nirvikalpatAttvikI / tathA kecit kevalajJAnarUpasiddhavidyA iti / AdyanayacatuSTayasya dravyanikSepAntargatatvena kAraNarUpA gRhItA, antyanayatrayANAM bhAvarUpatvena kAryarUpA uttarottarasUkSmA gRhItA, tatra kAraNodyamena kAryAdaravatA bhavitavyam / vidyAtattvanI prAptimAM je je kAraNo hoya che tene prathamanA cAra navo svIkAre che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 407 temAM paNa naigamanaya dUratara kAraNane, saMgrahanaya dUrakAraNane, vyavahAranaya nikaTakAraNane ane RjusUtranaya nikaTatamakAraNane vidyArUpe svIkAre che. jyAre pAchalA traNe nayo kAryAtmaka vidyAne vidyA mAne che ane te paNa uttarottara sUkSma sUkSma kAryane svIkAre che. A vAtanuM dhyAna rAkhIne nayo A pramANe che. (1) naigamanaya - mati-zruta Adi jJAnonA kSayopazamamAM nimittabhUta bananArI evI cakSu Adi Indriyo vagerene vidyA mAne che. tethI ja koInI Indriyono ghAta karavAthI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karma baMdhAya che. kAraNa ke Indriyo e vidyAprAptinuM kAraNa che. (2) saMgrahanaya - jJAna e jIvano guNa hovAthI vidyAprAptinuM Indriya karatAM jIva pote nikaTakAraNa che. kAraNa ke Indriyo pudgalanI banelI che, paradravya che. vidyA e jIvano guNa che tethI jIvamAM sadaMza rUpe che A kAraNe Indriya karatAM jIva pradhAnapaNe kAraNa che. mATe saMgrahanayathI sarva jIvadravyo e vidyAprAptinuM nikaTakAraNa hovAthI te jIvo ja vidyA che. (3) vyavahAranaya - abhyAsa karAtuM dravyazruta e vidhA che. jJAna e jIvano guNa avazya che, paNa abhyAsAdi dvArA jo tene pragaTa karavAmAM na Avyo hoya to sattAgata te guNa eTalo badho jIvane upakAra karato nathI mATe abhyAsa karAtuM je dravyazruta te vidyA che. (4) RjusUtranaya - gurujI pAse vAcanA levAtI hoya, pRcchA karAtI hoya, zeSakAlamAM parivartanA karAtI hoya, A pramANe daDha thayelI vidyA jIvane vadhAre vadhAre upakAra karanArI bane che. te mATe vAcanAdine vidyA kahevAya ema RjusUtranaya kahe che. (5) zabdanaya vAcanA, pRcchanA, parAvartanA vagere rUpe svAdhyAya karAto hoya, vidyA prApta karAtI hoya, paraMtu jo temAM jIvano upayoga na hoya to te AtmAmAM guNarUpe pragaTa thatI nathI te mATe zabdanaya yathArtha upayogavALI vidyAne vidyA kahe che. - (6) samabhirUDhanaya - kAraNa rUpa vidyA ane tenAthI pragaTa thatI kArya rUpa vidyA, A bannenA zaMkararUpe (mizrasvarUpe athavA abhedarUpe) pariNAma pAmelI je savikalpa cetanA te vidyA kahevAya ema samabhirUDha naya kahe che. (7) evaMbhUtanaya - nirvikalpa cetanAvALI kSAyopazamika bhAvayukta evI sAdhaka AtmAnI je avasthA te evaMbhUtanayathI vidyA kahevAya che. savikalpAvasthA karatAM nirvikalpa avasthA vadhAre zuddha ane nirmaLa che. tethI tene evaMbhUtanayamAM gaNI che. vAstavika vicArIe to nirvikalpavALI je vidyA che te ja tAttvika che ane sAdhyane siddha karI ApanArI paramapadane Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vidyASTaka - 14 jJAnasAra prApta karAvanArI vidyA che, sarvottama vidyA che. keTalAka AcAryo kevalajJAnasvarUpa siddhavidyAne evaMbhUtanayathI vidyA kahe che. kAraNa ke antima vidyA to te ja che. prathamanA cAra nayo dravyArthikanayanA bheda che eTale dravya nikSepane mAne che. tethI dravyanikSepAmAM aMtargata gaNAtI kAraNasvarUpa je vidyA che tene grahaNa karanArA cAra naya che ane pAchalA traNe nayo bhAvanikSepA svarUpa hovAthI kAryasvarUpa vidyAne vidyA kahe che. tethI tyAM kAryAtmaka vidyA grahaNa karelI che. te traNa nayomAM paNa uttarottara sUkSma sUkSma vidyAne svIkArelI che tyAM prathamanA cAra nayane mAnya evI kAraNAtmaka vidyAne prApta karavA mATe prayatnazIla banelA AtmAe pAchalA traNa nayane mAnya evI kAryAtmaka (arthAt sAdhyabhUtalakSyabhUta) evI vidyA pratye vadhAre ne vadhAre AdaramAnavALA = bahumAnavALA banavuM joIe. kAraNa ke ante to te ja vidyA prApta karavAnI che ane te ja AtmAnuM zreyaH karanArI che. nityazucyAtmatAkhyAtiranityAzucyanAtmasu / avidyA tattvadhIvidyA, yogAcArye: praoIrtitA chtA gAthArtha :- anitya, azuci ane anAtmabhUta (AtmAthI bhinna) evA zarIrAdine viSe nityapaNAnI, zucipaNAnI ane mArApaNAnI je buddhi (mAnyatA) te avidyA che ane yathArthatattvamAM tattvabuddhi che te vidyA che ema yogAcArya puruSo vaDe kahevAyuM che. 15 TIkA :- "nityazuddheti' anityAzunAtmasu nitya-zuddhAtmatAbrAti: "avidyA" ityanvayaH, anitye - cetanAt jAtibhinnamUrtapudgalagrahaNotpanne parasaMyoge yA nityatAkhyAtiH sA avidyA, azuciSu - zarIrAdiSu zravannavadvArarandhreSu zuddhasvarUpAvaraNanimitteSu zucikhyAtiH ( zucitAkhyAtiH ), anAtmasu - pudgalAdiSu AtmatAravyAti:-''ahaM maneti buddhiH-phavuM zarIra mama, ameetat, tasya purNa pui:'' kRti dhyAti:-thana-jJAnaM tatra ramAm, camavidyA-bhrAntavRddhi: / yA ca tattvadhI:tttvbuddhiH, zuddhAtmani nityatA zucitA AtmatA iti jJaptiH vidyA tattvavivekaH / vivecana :- je vastu anitya che, apavitra che ane parAyI che (potAnI nathI) te vastune nitya mAnavI, pavitra mAnavI ane potAnI mAnavI tene avidyA, bhrAntabuddhi athavA mithyAjJAna kahevAya che. cetana evA AtmAthI je bhinna jAtinA che, mUrta che ane pudgala dravyonA grahaNathI utpanna thayelA che tevA parasaMyogomAM je nityatAbuddhi thAya che te avidyA kahevAya che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 409 sArAMza ke zarIra, dhana, ghara, sonA-rUpAnA alaMkArAdi tamAma bhogya vastuo paudgalika hovAthI, jaDa hovAthI, varNAdi dharmovALI hovAthI, cetana evA AtmAthI atizaya bhinna jAtinI che. AtmAne ane bhogya vastuone kaMI levA-devA nathI. jIva jyAre bhavAntarathI Avyo tyAre sAthe lAvyo nathI ane mRtyu pAmIne bhavAntaramAM jAya tyAre sAthe laI javAno nathI. tethI sarvathA bhinna jAti che. vaLI AtmA amUrta che, bhogya vastuo mUrta che. A bhogya vastuo pudgaladravyane grahaNa karavA dvArA banAvAI che, anAdinI AtmAnI sAthe nathI. AvA prakAranI zarIrAdi bhogya vastuo che teno saMyoga karyo tyAre ja thayelo che. ane kAlAntare nAza pAmavAvALo (viyoga thavAvALo) ja A saMyoga che. chatAM te parasaMyoga sadA rahevAno che. Ama mAnIne nityatAnI je buddhi thAya che te avidyA kahevAya che. A ghara, A dhana, A parivAra, A saMpatti sadA rahevAnI ja che Ama mAnIne cAlavuM, mAnAdi karavA, moha karavo te saghaLI avidyA-mithyA buddhi che. tathA zarIrAdi bhogya padArtho azucimaya che. be kAna, be AMkha, nAkanA bhAgo, mukha, puruSacihna ane gudA ema nave dvAro rUpI randhromAMthI (kANAmAMthI) azuci vahyA ja kare che. A nave chidromAMthI je je vastu nIkaLe che te jarAya gamatI nathI, eTale azuci rUpa che. tathA zarIrAdi A padArtho AtmAnA zuddha svarUpane AvRta karavAnAM nimitto che. kAraNa ke tenI jeTalI jeTalI mamatA vadhe teTalI teTalI TApaTIpa-zobhA-zaNagAra karavAmAM ane teno moha poSavAmAM ja A jIva racyo-pacyo rahe, tenAthI ghAtIkarmo bAMdhe mATe zuddha svarUpanuM AvaraNa karavAmAM nimittabhUta thAya tevA prakAranAM zarIrAdine pavitra mAnavAM, rUpALAM mAnavAM, zobhA-zaNagAra karavAnI buddhi rAkhavI te avidyA kahevAya che. vAstavika vicAra karIe to zarIra e hADakAM, mAMsa, carabI, lohI vagere apavitra padArthono ukaraDo ja che. mAtra upara uparathI makhamala maDheluM che. koI vepArIe DabbAmAM kAdava-kIcaDa ja bharyo hoya paraMtu uparathI pekIMga suMdara ane dekhAvaDuM bhapakAdAra karyuM hoya to jANyA pachI te Dabbo zuM ApaNe kharIdIzuM ? tevuM A zarIrAdi che. he jIva ! AmAM pavitra che zuM ? eTaluM ja nahIM paraMtu pavitra ane suMdara dekhAtI modakAdi khAdyacIjo mukhamAM nAkhIne eka-be sekaMDamAM jo bahAra kADhavAmAM Ave to te vastuo dekhavI paNa na game tevI apavitra thaI jAya che. zarIrAdino saMyoga pavitrane paNa apavitra banAve che tevA zarIrAdi upara pavitratAnI je buddhi karavI, teno zobhA-zaNagAra karavo, vAraMvAra bAtharUmamAM jaI darpaNamAM joI TApaTIpa karavI, malakAvuM A badhI avidyA che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 vidyASTaka - 14 jJAnasAra tathA manAtmakuM-je zarIra, dhana, ghara, alaMkArAdi bhogya pudgala sAmagrI A jIvanI nathI temAM "kAtmatArAti' karavI - mArApaNAnI buddhi karavI te paNa avidyA che. huM ane mAruM' evI je buddhi, A zarIra e ja mAruM che ane zarIra e ja huM chuM, te zarIranI puSTivRddhimAM huM puSTa thayo, AgaLa vadhyo, meM vikAsa sAdhyo, AvI je khyAti, AvuM ja kahevuMmAnavuM athavA AvuM je jJAna, temAM ja ramaNatA karavI te saghaLI avidyA kahevAya che. zarIrAdi sarve paNa bhogasAmagrI pugaladravyanI banelI che. jIvadravyanI banelI nathI. bhavAntarathI sAthe AvatI nathI ke bhavAntaramAM laI javAtI nathI. lAkho-karoDonuM dhana, sAta sAta mALanI moTI havelIo, seMkaDo rUpavatI strIo, rAjapATa ane cakravartIpaNuM mUkIne ja jIva bhavAntaramAM jAya che. A zarIra paNa mAtAnI kukSimAM AvyA pachI jIve banAvyuM che ane mRtyu pAmatAM ahIM ja rahe che. tethI A jIvanuM kaMI ja nathI. chatAM temAM "A mAruM A mAruM - AvI je buddhi" te avidyA kahevAya che. tene ja bhrAntabuddhi-bhrAntivALI buddhi kahevAya che. paraMtu zuddhAtmatattvamAM je tattvabuddhi thAya che te ja vidyA kahevAya che. zuddha AtmAnuM ratnatrayImaya je svarUpa che temAM ja nityatAnI buddhi, pavitratAnI buddhi ane AtmIyatAnI je buddhi karavI te vidyA kahevAya che. sadabuddhi paNa kahevAya che. kAraNa ke sAcuM te ja che. ratnatrayImaya zuddha svarUpa bhale karmothI avarAyeluM hoya to paNa AtmAnI sAthe anAdinuM che ane anaMtakALa rahevAnuM che mATe nitya che. AtmAnuM potAnuM guNAtmaka nirmaLa svarUpa che mATe pavitra che ane AtmAmAM ja raheluM che, AtmAmAM ja rahevAnuM che mATe AtmIya che. tethI AvA zuddha svarUpane nitya-pavitra ane mAruM mAnavuM te ja sAcI vidyA che, sarvidyA che. ___ atra nityatvaM tu utpAdavyayadhruvarUpe'pi arpitAnarpitaprakAreNa dravyAstikakuTasthanityatA jJeyA, iyaM vidyA paramArthasAdhanapaTvI yogAcAryaiH-yogaH-jJAnazraddhAnacaraNAtmakamokSopAyaH, tasya AcAryA:-tadAcaraNakazalAH, taiH prakIrtitA / atra bhedajJAnaM sAdhanam / uktaJcAdhyAtmabindau ye yAvanto dhvastabandhA abhUvan, bhedajJAnAbhyAsa evAtra mUlam / nUnaM ye'pyadhvastabandhA bhramanti, tatrAbhedajJAnameveti vidmaH // (jJAnAmAva pavItra vInam III) saMsAravartI tamAma vastuo dravyArthikanayathI (dravya svarUpe) anAdikALathI che ane anaMtakAla rahevAnI che mATe nitya che. chatAM paryAyArthikanayathI (paryAyasvarUpe) pratisamaye Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 411 vastuo palaTAya paNa che mATe anitya paNa che. arthAt sarve paNa vastuo nityAnitya che. A rIte sarve paNa vastuo utpAda, vyaya ane dhruvasvabhAvavALI hovA chatAM ahIM je nityatva kahevAmAM AvyuM che. te ekanayanI arpaNA (pradhAnavivakSA) ane bIjA nayanI anarpaNA (gauNavivakSA) karavAthI kaheluM che te mATe dravyArthikanayanI arpaNa karavAthI kuTasthanityatvanuM pratipAdana kareluM che. vijaLInA camakArAnI jema cAlI janArI bhautika saMpatti A jIvane mohanA udayathI sadAkALa rahenArI arthAt kuTasthanitya lAge che. ekAnta nitya dekhAya che. - tattvabuddhisvarUpa je vidyA che te ja A vidyA paramArtha pada (muktipada)ne sAdhavAmAM samartha che. mohanA udayajanya avidyA saMsAramAM paribhramaNa karAvanArI che ane mohanA upazama-kSayopazama ane kSayathI thayelI tattvabuddhi muktipada ApanArI che ema yogAcArya mahAtmA puruSo vaDe yoganA zAstromAM kahevAyuM che. prazna :- "yogAcArya" kone kahevAya? uttara :- jJAna, zraddhAna (darzana) ane caraNa (cAritra) Ama ratnatrayIsvarUpa je mokSano upAya che tene yoga kahevAya che. kAraNa ke te ratnatrayI ja A jIvane mokSanI sAthe joDe che mATe ratnatrayI ja yoga che. tevA zuddha, nirmaLa yogane AcaravAmAM je kuzalapuruSo che te yogAcArya kahevAya che teo dvArA AvuM kahevAyuM che ke tattvadhI rUpa vidyA ja paramArthapada ApavAmAM samartha che. zarIra, dhana, parivAra Adi tamAma padArthothI Atmatattva bhinna padArtha che. AtmAnuM temAM kaMI che ja nahIM. mAtra eka bhava pUrato saMyogasaMbaMdha che. te paNa AkhA bhava sudhI rahe ja evo niyama nathI. mATe tenAthI Atmatattvane bhinna samajIne Atmatattva prApta karavA prayatnazIla thavuM joIe AnuM nAma bhedajJAna che. AvA prakAranuM bhedajJAna ja muktinuM parama sAdhana che. mahodayathI thayeluM abhedajJAna (huM ane mArApaNAnI buddhi) saMsAramAM rakhaDAvanAra che. adhyAtmabiMdu nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "je je jIvo jeTalAM jeTalAM baMdhanono dhvaMsa karanArA banyA che temAM bhedajJAna ja mUlakAraNa che ane je je jIvo jeTalA jeTalA baMdhanono dhvaMsa nathI karI zakyA temAM AvA prakAranA bhedajJAnano abhAva ja kAraNa che arthAt temAM abhedajJAna ja kAraNa che. parane potAnuM mAnavuM te abhedajJAna. /1 yaH pazyennityamAtmAnamanityaM parasaGgamam / chalaM labdhaM na zaknoti, tasya mohamalimlucaH // 2 // Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyASTaka - 14 jJAnasAra gAthArtha :- je AtmA potAnA AtmAne nitya ane parapadArthanA samAgamane anitya samaje che. te AtmAmAM moharUpI cora pravezavA mATe chidra meLavI zakato nathI. // 2 // 412 TIkA :- ''ya: pazyaniti'' ya:-AtmArthI AtmAnaM nitya-mA annatitasvarUpa '"payet''-avalopet, parasaGgamaM-zarIravi anitya-adhruvaM pazveta, tasya sAdhanodyatasya moho-mauDhyaM muhyatA- mithyAtvAdibhrAntirUpA, sa eva malimlucaH - taskaraH chalaM-chidraM labdhuM na zaknoti na samartho bhavati, iti anena yathArthajJAnavato rAgAdayo na pravarddhante, tasyAtmA mohAdhInaH na bhavati // 2 // -- vivecana :- je AtmArthI jIva potAnA AtmAne nitya samaje che. vaikAlika dhruvatattva che. sadAkALa acalitasvarUpavALo A AtmA che. bhavobhava palaTAya che paNa dareka bhavamAM A AtmA teno te ja rahe che. mokSamAM paNa A AtmA anaMtakALa rahe che. tenuM mUlasvarUpa Atmatva kyAreya calita thatuM nathI. eTale ke dravyAntara thatuM nathI. AvuM je mahAtmA puruSa jANe che tathA parasaMgama eTale zarIrAdi parapadArthono saMyoga anitya che. zarIra, dhana, parivAra, alaMkArAdi vastuo eka bhavamAM paNa kAyama rahetI nathI. dazakA caDatI-paDatInA darekanA Ave ja che. eka bhavamAM zarIrAdi kadAca rahe to paNa roga, zoka ane bhayothI pIDita hoya che. pattAnA mahelanI jema kharI paDe che. IndradhanuSyanI jema bAjI badhI vikherAI jAya che AvuM je mahApuruSa jANe che te mahAtmA dhruva evA AtmatattvanI prAptinI sAdhanAmAM ja udyamazIla rahe che. tenI ja teone laganI lAgI hoya che. paradravyano moha ja maMda thaI cUkyo hoya che. A kAraNathI mithyAtva, avirati ane rAgAdi kaSAyovALI pariNatirUpa moha dazA arthAt mUDhatA AvA jIvamAM pravezI zakatI nathI. AvA prakAranI mohAndhatA-mUDhatArUpI je cora che te corane AvA sAdhaka AtmAmAM praveza karavo che, Atma-dhana coravuM che, samyagnAnAdi guNonI luMTa calAvavI che paNa sAdhaka AtmA sajAga hovAthI tenA gharamAM (tenA AtmAmAM) pravezavA mATe A corane koI chidra maLatuM nathI. tethI pravezavA samartha thato nathI. A kathanathI samajavuM ke yathArtha jJAnavALA mahAtmAne rAgAdi kaSAyo vRddhi pAmatA nathI; teno AtmA moharAjAne AdhIna thato nathI, te jJAnI mahAtmA moharAjAne jite che. AtmAnaMdI bane che. paNa moha temAM pravezI zakato nathI. // 2 // taraGgataralAM lakSmImAyurvAyuvadasthiram / adabhradhIranudhyAyedabhravad bhaGguraM vapuH // 3 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 413 gAthArtha - nipuNa buddhivALA puruSe lakSmIne samudranA taraMgonI jema caMcaLa, AyuSyane vAyunI jema asthira ane zarIrane vAdaLanI jema kSaNabhaMgura vicAravuM. (jethI te traNe uparano moha dUra thAya ane AtmA zuddha-buddha-nirmaLa bane). li3ii TIkA - "tati" prathIH-puSTavRddha, nakSmI: tadrava-nadhiznottavat taralA-capalA tAM taraGgataralAmasthirAmanudhyAyet, AyuH-jIvitaM vAyuvad asthiraMgatvaraM pratisamayavinazvaramadhyavasAnAdivighnopayuktam, anudhyAyet-cintayet / vapuHzarIraM pudgalaskandhanicitaM abhravadbhaGguraM-bhaGgazIlamanudhyAyet, idaJca yathArthacintanam / | vivecana :- nipuNa buddhivALA puruSe pratidina manamAM AvuM cintana-manana karavuM ke "lakSmI taraMgonI jema (samudranA kallolonI jema) tarala arthAt capala che. dhanavAna mANasa nidhana thato ane nirdhana mANasa dhanavAna thato dekhAya che. jemAM samudranAM mojAM nAzavaMta, kSaNabhaMgura ane caMcala che tema lakSmI paNa kyAre cAlI jaze. te kaMI nizcita nathI. tethI teno moha karavo vyartha che. nAtarU karanArI nArI jevI che. eka gharathI bIjA ghare janArI che. samudranA taraMgonI jema caMcala asthira che. AyuSya eTale jIvana, vAyunI jema asthira che. cAlyA javAnA svabhAvavALuM che. pratyeka samaye kSaNa-kSaNanuM AyuSya vinAza pAme che. acAnaka jyAre samApta thaI jAya te kaMI kahI zakAtuM nathI. adhyavasAya vagere sAta kAraNo rUpI vinothI tuTavAnA svabhAvavALuM AyuSya che. bRhatsaMgrahaNImAM kahyuM che ke - ajjhavasANanimitte, AhAre veyaNA parAghAe / phAse ANApANU, sattavihaM jhijjae AuM // 311 // AghAtAdijanaka vicArothI, viSAdi nimittothI, AhAranI hInAdhikatAthI, atizaya pIDA thavAthI, para dvArA AghAtAdi thavAthI, sarpAdi jherI prANIono sparza thavAthI ane zvAsozvAsane rokavAthI ema sAta prakAre AyuSya kSaya thAya che. ephIDaMTathI, hArTaphelathI acAnaka mRtyu pAmatA loko Aje paNa dekhAya che. mATe AyuSya vAyunI jema asthira che. tathA pudgalanA skaMdhothI baneluM A zarIra vAdaLanI jema kSaNabhaMgura che. jema vAdaLa vikherAya tema zarIra kyAre nAza pAme te kaMI kahI zakAtuM nathI. mATe zarIrano paNa moha karavo nirarthaka che. A rIte lakSmI AyuSya ane zarIra anitya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyASTaka - 14 jJAnasAra bhAvanA ca-svasampadvimuktena pRthvIkAyaskandhAH sampadrUpeNa upacaritA, na ca te sampat / tathA jIvaH jJAnadarzanavIryasukharUpaiH bhAvaprANaireva jIvati, AyurjIvanaM tu bAhyaprANasambandhasthitihetuH / tannAtmasvarUpam / tathA varNagandharasasparzAcetanazarIropacayazca na svarUpam / tadapi asthiram ityevamasthire parabhAve svAtmadharmapradhvaMsake kaH pratibandhaH ? tadarthaM ca svaguNAn cetanAvIryAdIn kaH parabhAvagrahaNonmukhAn karoti ? ataH Atmani AtmaguNapravRttireva karaNIyA // 3 // 414 bhAvArtha A pramANe che ke - Atmika saMpattinuM jene bhAna nathI evA AtmasaMpattithI rahita jIvo vaDe sonuM, rUpuM, hIrA, mANeka, motI ItyAdi je pRthvIkAya jIvonA zarIrarUpe pariNAma pAmelA pudgalaskaMdho che te potAnI saMpattirUpe mAnI levAyA che. A badhI saMpatti mArI che ema mohAndha jIve mAnI lIdhuM che. paNa vAstavikapaNe te saMpatti he jIva! tArI nathI, kAraNa ke jIvanI sAthe AvI nathI ane jIvanI sAthe AvavAnI nathI. caDatI-paDatI Ave tyAre samudranA mojAnI jema lakSmI Ave che ane cAlI jAya che. mATe tene potAnI saMpatti mAnavI te mUrkhatA ja che. tathA A jIva jJAna, darzana, vIrya ane sukha svarUpa je bhAvaprANo che tenA vaDe ja jIvana jIve che. kAraNa ke A bhAvaprANo sarvabhavomAM jIvanI sAthe ja hoya che ane muktadazAmAM paNa jIvanA guNa hovAthI sAthe ja hoya che. Ama jIvanI sAthe sahacArIdharmo che. AyuSya rUpa je jIvana che te to te te eka-vivakSita bhavamAM prApta thayelA IndriyAdi bAhyaprANonA saMbaMdhane TakAvI rAkhavA mAtramAM ja kAraNa che. AyuSya hoya tyAM sudhI te bhavanA IndriyAdi prANo Take che. paraMtu te AyuSya e AtmAnuM svarUpa nathI. kAraNa ke te karma che. baMdhana che. mATe ja AyuSya vinA paNa muktAvasthAmAM jIva astitva dharAve che paNa jJAnAdi bhAvaprANo vinA koI jIva astitva dharAvato nathI. tathA varNa, gaMdha, 2sa ane sparzavALA acetana evA zarIranI prApti te paNa AtmAnuM svarUpa nathI. kAraNa ke te zarIra paNa asthira che. zarIra nAza pAmI jAya che paNa AtmA nAza pAmato nathI. zarIra vinA AtmA hoya che paNa AtmA vinA zarIra zarIrarUpe TakatuM nathI. zaDana-paDana-vidhvaMsana pAme che. A rIte lakSmI-AyuSya ane zarIra ItyAdi parapadArthonA bhAvo asthira che tathA te parabhAva potAnA AtmAnA dharmanA vinAzaka che. tethI AvA prakAranA asthira-caMcaLa AtmatattvanA nAzaka evA parabhAvamAM ATalo badho pratibaMdha (saMbaMdhaprema-mArApaNAno pariNAma) kema karAya ? arthAt na karAya. te mATe kayo DAhyo mANasa Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 415 parabhAvane grahaNa karavAmAM potAnA guNasvarUpa cetanA ane vIrya Adine prayatnazIla kare ? arthAt koI ja DAhyo mANasa potAnA guNone parabhAvamAM na ja joDe. A kAraNathI uttama AtmAe potAnA guNonI pravRtti potAnA AtmAmAM (Atmatattva prApta karavAmAM) ja karavI joIe. lakSmI, zarIra ane AyuSyanI mamatA tyajI devI joIe. potAnA guNone potAnA AtmatattvanA vikAsamAM ja joDavA joIe, padgalika bhAvomAM nahI evo upadeza che. 3 zucInyapyazucIkartuM samarthe'zucisambhave / dehe jalAdinA zaucabhramo mUDhasya dAruNaH // 4 // gAthArtha - pavitra vastuone paNa apavitra karavAmAM samartha ane apavitra padArthothI banelA evA zarIra upara jalAdithI pavitra karavAno je moha che te mohAdha manuSyano dArUNa bhrama che (gADha ajJAnadazA che). //4 TIkA - "jIvI pati" mUDha-zrI yathArthopayogarahitI sTendriyAtane jalAdinA-pAnIyamRttikAdisaGgena zaucabhramaH zrotriyAdInAM dAruNaH-bhayakRt / yazca jAtyA'zuciH, sa kiM jalavyUhaiH zUcIbhavati ? kathambhUte dehe ? zucInyapikarpUrAdInyapi azucIkartuM-malIkartuM samarthe dehasaGgAd malayajavilepanAdayo'pyazucIbhavanti / punaH kathambhUte dehe ? azucisambhave azuci-ArtavaM mAtuH raktam, pituH zukram, tena sambhavaH-utpattiH yasya sa tasmin / uktaJca bhavabhAvanAyAm - vivecana :- sAta dhAtunuM baneluM je A zarIra che te pavitra vastuone paNa apavitra karavAne samartha che tathA apavitra vastuothI ja baneluM che. tethI pANI, mATI, sAbu ane tailAdi vaDe AvA zarIramAM pavitratA lAvavAnI mohAlva jIvonI je buddhi che te dArUNa bhramamAtra che. mohathI kalpanA mAtra che. asthi, meda, rudhira, vIrya ItyAdi apavitra vastuothI to A zarIra baneluM che. apavitra padArthono bhaMDAra ja che. arthAt ukaraDo mAtra che. phakta upara upara ja rUpALI cAmaDI rUpI makhamala maDheluM che. zarIranA eka eka chidramAMthI nIkaLatI vastuo jovI, cAkhavI ke suMghavI gamatI nathI AvuM gaMdakInuM ghara che. vaLI te zarIranI sAthe je je padArthono yoga karIe te te padArtho pavitra hoya to paNa zarIranA saMyogamAtrathI ja apavitra banI jAya che. jema ke "modakAdi koIpaNa miSTAna Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 vidyASTaka - 14 jJAnasAra suMdara banAvyuM hoya, thALa AdimAM paDyuM hoya tyAre sugaMdhita ane darzanIya lAgatuM hoya, paNa temAMthI eka TukaDo mukhamAM mukyA pachI kadAca koI kAraNasara bahAra kADhavAmAM Ave to te TukaDo evo thaI jAya che ke pharIthI khAvo na game ane dekhavo paNa na game, zarIrano sparza pavitra TukaDAne kSaNavAramAM apavitra kare che. Aje dhAraNa kareluM vastra zarIranA sparzathI bIjA divase meluM thaI jAya che. karparAdi pavitra vastuo paNa apavitra thaI jAya che. AvuM zarIra che. zarIrano svabhAva pavitrane paNa apavitra karavAno che. tathA mAtAnA zarIranuM rudhira ane pitAnA zarIranuM vIrya Ama bane dhAtuo durgadhavALI ane apavitra che. tenAthI ja A zarIra baneluM che. AvA zarIrane pANIthI vAraMvAra dhoIne, mATI-vilepana, sAbu, zempa ItyAdi padArtho vaDe pavitra karavAno je moha che te bhrama mAtra che. je kolaso athavA kAgaDo jAte kALo che, tene dUdhAdi sapheda vastuo vaDe seMkaDovAra navarAvavAmAM Ave to paNa te kolaso athavA kAgaDo sapheda thato nathI. tema zarIra mATe paNa samajavuM. je zarIra svayaM pote apavitra che. pavitrane paNa apavitra karavA samartha che ane apavitra padArthomAMthI utpanna thayeluM che tene pANI-sAbu AdithI pavitra karavAno je moha che te bhayaMkara bhramamAtra ja che. TIkAnA padono artha A pramANe che - yathArtha upayoga vinAnA ajJAnI mUDha jIvano IndriyonA AdhArabhUta evA dehane viSe pANI, mATI Adi padArtho vaDe pavitra karavAno brAhmaNa vagere sAmAnya lokono je bhrama che te dArUNa che arthAt bhayaMkara che. keme karI samajAvavA chatAM samajatA ja nathI ke je zarIra potAnI jAte apavitra che, te jalasamUha vaDe zuM pavitra thaI zake che? arthAta pavitra thaI zakatuM nathI. vaLI te deha kevo che? pavitra evA karparAdine paNa apavitra karavAne samartha che malIna karavAne samartha che. A zarIranA saMgathI caMdananA vilepana vagere paNa apavitra banI jAya che. vaLI A zarIra kevuM che? apavitra vastuothI utpanna thayeluM che. mAtAnuM Artava (rudhira) ane pitAnuM zukra (vIya), tenAthI che utpatti jenI evuM A zarIra che, temAM jalAdi dvArA pavitra karavAno pariNAma e dAruNa mohamAtra che, mUDhatA ja che. bhavabhAvanA nAmanA granthamAM kahyuM che ke - sukkaM piUNo mAUe, soNiyaM tadubhayapi saMsaTuM / tappaDhamayAe jIvo, AhArai tattha uppanno // 254 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 417 ko (yukAi) kAgasuNayabhakkhe, kimikulavAse ya vAhikhitte ya / dehammi maccuvihure, susANaThANe ya paDibandho // 421 // ato'sthire'pavitre aupAdhike abhinavakarmabandhakAraNe dravyabhAvAdhikaraNe kaH saMskAra: ? jhall pitAnuM zukra (vIrya) ane mAtAnuM zoNita (rudhira) A banne dhAtuo paraspara saMsargita thAya, tyAre tyAM utpanna thayelo jIva prathama to te ja apavitra vastuono AhAra kare che. A rIte apavitra vastuothI zarIra baneluM che. ema siddha thAya che. tathA (ju vagere kSudraprANIonuM ane) kAgaDA tathA kutarAnuM ja bhaNya, carama ane kIDAothI ja vyApta, rogonA ghararUpa, mRtyunA kAraNe AkuLavyAkula ane smazAnatulya evA A zarIrane viSe ATalI badhI Asakti kema ? 254-421/ A kAraNathI asthira, apavitra, upAdhiothI gherAyeluM ane navA navA karmabaMdhonuM je kAraNa che tevA tathA dravya ane bhAvanuM adhikaraNa evA zarIrane viSe jalAdi dvArA pavitratA karavAno je saMskAra che te zuM kAmano che? arthAt nirarthaka che. jo atha dehe AtmatvAropo'pi bahirAtmadoSaughaH, atastannivArya svarUpe AtmanaH pAvitryaM karaNIyam / tadupadizati - zarIrane viSe potAnApaNAno je Aropa che te paNa bahirAtma dazAnA doSonA ja pariNAmarUpa che. A kAraNathI tenuM nivAraNa karIne AtmasvarUpamAM ja potAnI pavitratA karavI joIe te mATe kahe che ke - yaH snAtvA samatAkuNDe, hitvA kazmalajaM malam / punarna yAti mAlinyaM, so'ntarAtmA paraH zuciH // 5 // gAthArtha - samatA rUpI kuMDamAM snAna karIne, pApathI utpanna thayelA melano tyAga karIne je pharIthI kyAreya malinatAne pAmato nathI te aMtarAtmA parama pavitra che. //pI TIkA :- "H nIti" : santaraMbhiA rehATu manAtmajJAnI-svAvive para:-praSTaH ri-pavitra: seya: yaH puruSa:, samatA-maravaktadiSTatA, tarUpe sui snAtvA kazmalajaM-pApotpannaM malaM hitvA punaH mAlinyaM na yAti, na prApnoti samyaktva Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 vidyASTaka - 14 jJAnasAra bhAvitAtmA paramaH zuciH, "bandheNa na volai kayAvi" iti vacanAt samyagdRSTiranenAMzena snAtakaH na punaH utkRSTAM sthitiM badhnAti, etadeva sahajaM pavitratvam // 5 // vivecana :- dehathI AtmA bhinna che evA bhedajJAnavALo, sva-paranA vivekavALo te aMtarAtmA ja parama pavitra che ke je samatAbhAva (rAga-dveSa vinAnI avasthA eTale samabhAva) rUpI kuMDamAM snAna karIne pApathI utpanna thayelA melano tyAga karIne evI nirmaLa avasthAne pAme che ke je kyAreya pharIthI malinatAne prApta karato nathI evo samyaktvaguNathI vAsita thayelo AtmA ja paramapavitra AtmA che. Avo samyagdaSTi AtmA sthitibaMdhanuM kyAre paNa ullaMghana karato nathI arthAt jJAnAvaraNIyAdi karmonI aMtaHkoDAkoDI sAgaropamathI adhika 20-30-40-70 koDAkoDI sAgaropama jevI utkRSTasthiti A jIva kyAre paNa bAMdhato nathI. eTalA aMze A samyagdaSTi AtmA snAtaka (parama pavitra) banyo che. pharIthI kyAreya utkRSTa sthitivALuM karma bAMdhato nathI e ja tenuM svAbhAvika ane sAcuM pavitrapaNuM che. A zarIra malIna dhAtuonuM baneluM che. malIna padArthothI utpanna thayeluM che. tamAma chidromAMthI azuci vahyA ja kare che. tene sparzelo pavitra padArtha paNa apavitra thaI jAya che. mATe dehane jalAdithI pavitra karavAnI je buddhi che te mithyAbhrama mAtra ja che. zarIrane game teTaluM pavitra karo to paNa gaMdakIno ukaraDo ja hovAthI te pavitra banavAnuM ja nathI vAstavika to AtmAne ja pavitra karavAno che ane te thaI zake tema che. rAga-dveSa vinAnI samabhAvavALI avasthA rUpa samatAnA kuMDamAM snAna karavAnuM che ane bAMdhelA pApo rUpI melano nAza karavAno che. tenAthI A AtmA evo zuddha-buddha-pavitra bane che ke pharIthI kyAreya paNa malInatAne pAmato nathI. Ama AtmA mohodayathI apavitra banyo che ane mohAdi vikArono nAza karatAM AtmA pavitra banI zake che ane te ja sAcI pavitratA che. pA Atmavodho nava: (nava:) pAzo, vedhanAviyuM / yaH kSipto'pyAtmanA teSu, svasya bandhAya jAyate // 6 // gAthArtha :- he bhavyajIvo ? AtmajJAna e tamArA baMdhano hetu nathI, arthAt deha, geha ane dhanAdine viSe potApaNAnA pariNAma rUpa jALa padArthonA baMdhano hetu banato nathI paNa teone viSe (dehAdine viSe) AtmA vaDe naMkhAyelo (kalpAyelo) A pAza potAnA ja baMdhanane mATe thAya che. dA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 419 athavA deha, geha ane dhanAdine viSe mArApaNAnA pariNAma rUpa rAgAdi bhAvavALo A pAza (jALa) koI navo (apUrva) che ke je pAza AtmA vaDe dehAdine viSe nakhAyo hoya to paNa tenA baMdhana mATe na thatAM potAnA baMdhanane mATe ja thAya che. dA. TIkA :- "mAtmavoi ti" mAM bhavya ! va:-cumbavi mAtmavoH-AtmajJAna na pAza:-na bandhahetuH / teSu dehagRha(geha)dhanAdiSu yaH AtmanA kSiptaH sa pAza:rAgapariNAmaH svasya AtmanaH eva bandhAya jAyate ityanena dehagRhAdiSu yaH raktaH saH sarvaH bhavapAzaiH badhyate / svasya bandhahetuH ityanena parabhAvAH rAgAdayaH AtmanaH vasthavRddhihetava: HddA. vivecana - he bhavyajIvo! tamane thayeluM AtmajJAna e pAzarUpa banatuM nathI, je je AtmAne AtmatattvanuM bhAna thayuM che te bhAna karmabaMdhano hetu banatuM nathI. paraMtu deha (zarIra) geha (ghara) ane dhanAdi bhautika sAmagrI upara A AtmA vaDe karAyelo rAgAtmaka pariNAma rUpa je pAza che te nakhAya che eTale karAya che dehAdi upara, paNa potAnA AtmAnA baMdhanuM ja kAraNa bane che. saMsAramAM je jALa jenA upara nakhAya tenA baMdhano hetu bane, macchImAra matsya upara jALa nAkhe to matsya temAM baMdhAya. ahIM tethI ulaTuM che. jALa nakhAya che dehAdi upara, paNa dehAdi baMdhAtAM nathI paNa mohanA kAraNe jALa nAkhanAra AtmA ja karmothI baMdhAya che. tethI deha, geha ane dhanAdimAM je atizaya rAgI thaIne varte che. te sarve pote ja bhavarUpI pAzathI baMdhAya che. mATe A rAgAdinA pariNAmo potAnA ja baMdhanA hetu bane che. tethI zAstrakAra-bhagavaMto jaNAve che ke rAga-dveSa-moha ItyAdi vibhAvadazAnA pariNAmo AtmAnA ja baMdhanI vRddhinA hetuo che te mATe savizeSapaNe tyajavA lAyaka che. huM ane mAruM" AvA pariNAmo A jIva dehAdi upara kare che. paraMtu tenAthI dehAdi baMdhAtAM nathI paNa A jIva pote ja karmanA baMdhathI baMdhAya che. mATe AvA rAgAdinA pariNAmo karavA jevA nathI paNa choDavA jevA che. A zlokamAM mUlamAM mAtmavotho na va: pAze Avo je pATha che teno TIkAkArazrIe : chUTuM pADIne va:-yuSmAm evo artha karyo che. paraMtu koI koI pratomAM nava: zabda sAthe che tethI evo artha paNa nIkaLe che ke dehAdine viSe mArApaNAno je pariNAma che te koI apUrvapAza che ke je nakhAya che dehAdine viSe ane baMdhAya che jIva pote, Ama nava: = apUrvapAza evo artha paNa jovA maLe che. jyAre TIkAkArazrIe karelA artha pramANe na a:-yuvam Ama banne pado chuTAM lahIe tyAre mAtmavotho zabdano artha AtmatattvanuM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 vidyASTaka - 14 jJAnasAra jJAna evo karavo ane jyAre navaH sAthe laIne apUrva artha karIe tyAre Atmavodho zabdano artha "mArApaNAno pariNAma' Avo karavo. jethI banne artho yuktithI saMgata thAya. // 6 // mitho yuktapadArthAnAmasaGkramacamatkriyA / cinmAtrapariNAmena viduSaivAnubhUyate // 7 // gAthArtha H- paraspara ekameka thaI cUkelA AtmA ane pudgalAdi (zarIrAdi) dravyono asaMkrama (bheda) thavA rUpa je camatkAra che te jJAnamAtranA pariNAmavALA vidvAna puruSa vaDe ja anubhavAya che. nA TIkA :- mitho yukta kRti' mitha:-paraspara yuktAnAM militAnAM pavArthAnAMdhrmaadiinaamekkssetraavgaahinaaN pudgalAnAJca svakSetrapariNatAnAmasaGkramacamatkriyA na saGkramaH parasparamamIlanarUpaH camatkriyA- camatkAraH, ekakSetrAvagADhA api na parasparaM vyApakA bhavanti ityanena svarUpato bhinnA eva, eSA camatkriyA viduSA eva anubhUyatepaNDitenaiva vibhajyate / kathambhUtena viduSA ? vivecana : - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya ane pudgalAstikAya A sarve dravyo eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe ja rahelAM che. mithoyukta = paraspara joDAIne rahelAM che. lokAkAzanA eke eka pradeze pAMce dravyo sAthe rahelAM che. to paNa je "asaMkrama" che. eka dravya bIjA dravya svarUpe banatuM nathI. bIjuM dravya trIjA dravya svarUpe banatuM nathI. paraspara saMkrama pAmatAM nathI. A eka gajaba camatkAra che. paNa A camatkAra jJAnaguNamAM pariNAma pAmelA vidvAna puruSa vaDe ja anubhavAya che. sAmAnya mANasa A bheda jANI zakato nathI. caude rAjalokanA eka eka pradeze jyAM jyAM dharmAstikAya che. tyAM tyAM sarvatra adharmAstikAyadravya paNa che ja. anAdi kALathI sAthe che ane anaMtakALa sAthe rahenAra che. chatAM dharmAstikAyano eka paNa pradeza adharmAstikAya banato nathI ane adharmAstikAyano eka paNa pradeza dharmAstikAya banato nathI. bhinna ja rahe che. te ja rIte jIvadravya ane zarIra saMbaMdhI pudgaladravya eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe ja rahelAM che. chatAM jIva te pudgaladravya banato nathI ane pudgaladravya te jIvadravyarUpa banatuM nathI. paraspara amIlanarUpa camatkArAtmaka kriyA che. eka ja kSetramAM vyApIne sAthe ja rahelAM che. to paNa ekabIjAmAM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 421 bhaLI jaIne ekameka rUpe thaI jatAM nathI. A kAraNathI samajAya che ke A dravyo svabhAvathI ja bhinna che. zarIra vinAzI che. AtmA avinAzI che. zarIra jaDa che. AtmA cetana che. zarIra ahIM ja rahevAnuM che. jIva bhavAntarayAyI che. zarIra mUrta che. AtmA amUrta che. AvA prakAranA bhedane samajavA rUpa A camakriyA vidvAna puruSathI ja anubhavAya che. jJAnI puruSa ja A bhedane samajI zake che. sAmAnya mANaso to zarIra e ja huM chuM ane huM e ja zarIra che. Ama abheda samajIne zarIranA zaNagAramAM, sukhamAM ane TApaTIpamAM ja layalIna thAya che. jJAnIpuruSa ja bhedajJAnavALA thayA chatA zarIra ane AtmAne bhinna samajIne zarIranI sevA gauNa karIne AtmatattvamAM joDAya che. paraMtu kevA jJAnI puruSo vaDe A bheda jANI zakAya che ? te have samajAve che. cinmAtra pariNAmena - jJAnamAtrapariNAmena jJAnamAtrabalena ityanena paJcAstikAyAnAmeka kSetrasthitAnAM kaizcitsAdhAraNaguNaiH agurulaghvAdibhiH tulyAnAmapi asAdhAraNaguNaiH gatisthityavagAhahetutAcetanApUraNagalanAdilakSaNaizca bheda eva / svAzuddhagrAhakatAgRhItapudgaleSvapi na svaguNasaGkramaH / nApi pudgalaguNasaGkramaH jIve / eSA bhedacamatkriyA bhinnadravye svadravyaguNaparyAyANAmekadravyavyApyAvasthitAnAmAdhArAdheyatvenAbhedarUpANAmapi svasvadharmapariNatirUpA bhedacamatkriyA / evaM dravyAd dravyasya, guNAd guNasya paryAyAtparyAyasya svabhAvasya bhedalakSaNA camatkriyA viduSA paNDitenaiva anubhUyate / nAnyena dravyAnuyogajJAnavikalena / uktaJca sanmatau jJAnamAtranA pariNAmavALA eTale ke dravyAnuyoganA jJAnanA viSayamAM je rasika paMDitapuruSo che teo vaDe ja A bhedanA camatkAranI kriyA anubhavAya che. caudarAja pramANa lokAkAzamaya eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe sAthe rahelAM evAM dharmAstikAyAdi pAMce astikAya dravyono agurulaghutva, dravyatva, prameyatva, astitva, vastutva ItyAdi (pAMce dravyomAM ghaTI zake tevA) sAdhAraNa guNo vaDe tulyatA hovA chatAM paNa 1 gatisahAyakatA, 2 sthitisahAyakatA, 3 avagAhasahAyakatA, 4 cetanatA ane 5 pUraNagalanatA vagere svarUpa asAdhAraNa guNo vaDe bheda paNa che ja. tethI jIva ane zarIra ekameka thaIne rahyAM che. eka ja kSetramAM avagAhIne sAthe ja rahelAM che to paNa caitanyAdi guNavALuM je dravya che te jIva che ane pUraNa-galana guNavALuM je dravya che te pudgalAtmaka zarIradravya che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 vidyASTaka - 14 jJAnasAra A kAraNathI ja zarIra e jaDa che, AtmA e cetana che, zarIra ahIM ja rahenAruM che, cetana parabhavayAyI che. zarIra nAzavaMta che, AtmA avinAzI che. Ama zarIra ane AtmAno bheda che paNa te bheda dravyAnuyoganA jJAnI vaDe ja anubhavAya che. mohanA udayathI potAnA AtmAmAM Avelo je azuddha evo grAhakatA pariNAma, tenA vaDe grahaNa karAyelAM zArIrikAdi pudgala dravyo AtmAnI sAthe ekakSetrAvagAhI hovA chatAM paNa paraspara guNono saMkrama thato nathI. jIvanA guNo zArIrika pudgalomAM AvatA nathI ane pudgaladravyanA guNo jIvadravyamAM AvatA nathI. Avo je pAramArthika bheda che, te camatkAra sarje tevI kriyA che. eka ja kSetramAM sAthe rahevuM, ekameka thaIne rahevuM, chatAM anya dravyathI bhinna ja rahevuM te eka Azcarya upaje evo camatkAra che. koIpaNa vivakSita eka dravyamAM vyApIne rahelA ane AdhAra-AdheyabhAve abheda svarUpe rahelA evA paNa svadravyanuM, svaguNonuM ane svaparyAyonuM potapotAnA dharmarUpe ja pariNAma pAmavuM (paNa ekakSetrAvagAhI hovA chatAM paradravya rUpe pariNAma na pAmavuM) e svarUpa je bheda che te camatkAra upajAve tevI kriyA che. A pramANe dharma-adharma-AkAzazArIrikAdi pulo ane jIvadravyano eka guNathI bIjA guNano ane eka paryAyathI bIjA paryAyano je svabhAva che, te svabhAvomAM je bheda che, te bheda lakSaNavALI camatkAranI kriyA dravyAnuyoganA abhyAsavALA paMDitapuruSa vaDe ja anubhavAya che. paraMtu dravyAnuyoganA abhyAsa vinAnA anya vyakti vaDe A bheda camalkiyA anubhavI zakAtI nathI. sanmati prakaraNa nAmanA granthamAM kahyuM che ke - aNNoNNANugayANaM, imaM ca taM ca tti vibhayaNamajuttaM / jaha duddhapANiyANaM, jAvanta visesapajjAyA // 47 // (sanmatiprazaRUL U-1, mathA-47) jaM davvakhittakAle, egattANaM pi bhAvadhammANaM / suanANakAraNeNaM, bhee nANaM tu sA vijjA // 1 // rUti mipUH | dravyAnuyogalInAnAmAdhAkarmAdidoSamukhyatvaM na, tathA ca-bhagavatyaGge"samaNovAsagassa NaM bhaMte ! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNa-pANa-khAima-sAimeNaM paDilAbhemANe kiM kajjaI ? goyamA ! bahutarA se nijhara viraDuM, khetare pAve me " (zataka-8, uddeza-6, sUtra-332) Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 423 tavRttiH-iha ca kecit manyante-asaMstaraNAdikAraNe evAprAsukAdidAne bahutarA nirjarA bhavati, nAkAraNam / yata uktam saMtharaNammi asuddhaM, doNhavi geNhaMtaditayANa'hiaM / AuradiTuMteNaM, taM ceva hiyaM asaMtharaNe // 1 // (bRhatkalpabhASya gAthA-1608) arasaparasa ekameka thayelA be dravyonI aMdara "A ane te" evo vibhAga karavo te anucita che. dUdha ane pANInI jema. jIva ane karmapradezomAM jeTalA vizeSa vizeSa paryAyo (dha) che te bhinna-bhinna dravyanA che. chatAM ekamekatAnA kAraNe koI ekanA kahevAtA nathI. 47thI dravya-kSetra ane kAlathI ekameka thayelA dravyomAM rahelA bhAvadharmonA bhedane viSe zrutajJAnanA kAraNe je jJAna (bhedajJAna) prApta thAya che tene vidyA kahevAya che. dravyAnuyoganA abhyAsamAM lIna thayelA mahAtmAone AdhAkarmAdi doSayukta AhAranA doSo lAgatA nathI. dravyAnuyoganA abhyAsano evo prabhAva che ke jenA abhyAsathI A jIva saMvega-nirveda pariNAmI thAya che, vairAgyavAsita bane che. saMsArI koIpaNa bhAvomAM bInarasikatA upaje che. pAMca Indriyajanya sukhomAMthI mana uThI jAya che. tethI hRdayamAM AsaktibhAva na hovAthI AdhAkarmAdi doSo lAgatA nathI. (aticAra mAtra lAge che paNa vratabhaMga thato nathI.) bhagavatIjI sUtramAM kahyuM che ke - he bhagavAn ! tevA prakAranA dravyAnuyoganA abhyAsI evA zramaNa-zramaNIne athavA mAhaNane aprAsuka (doSita) athavA aneSaNIya (na kalpe tevo) AhAra vahorAvatA zramaNopAsakane zuM thAya ? (karmabaMdha thAya ke karmanirjarA thAya ?). he gautama ! tevA zramaNopAsakane karmonI ghaNI nirjarA thAya che ane alpatara baMdha thAya che." tenI TIkAmAM Ama kahyuM che ke "asaMtaraNAdi kALa hoya to eTale ke doSita AhAranI levaDa-devaDa vinA bIjo koI upAya na hoya to ja doSita AhArAdinA dAnamAM bahutara-nirjarA samajavI paraMtu kAraNa vinA jo AdhAkarmAdi doSavALo AhAra Ape to bahutara-nirjarA thatI nathI. je kAraNathI bRhatkalpabhASyamAM kahyuM che ke - prAsuka (nirdoSa) ane eSaNIya (kalpe tevo zuddha) AhAra maLe tema hoya chatAM koI zrAvaka azuddha AhAra Ape ane sAdhu azuddha AhAra grahaNa kare to ApanAra ane Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 vidyASTaka - 14 jJAnasAra lenAra ema bannenuM ahita-akalyANa thAya. paNa jo asaMstaraNAvasthA hoya to rogIne apAtA auSadhanI jema te ja azuddha AhAra hitakArI jANavo. A pramANe bRhatkalpabhASyamAM kahyuM che. gAthA 1608 / anye tvAhukAraNe'pi guNavatpAtrAyAprAsukAdidAne pariNAmavazAt bahutarA nirjarA bhavati, alpataraM ca pApaM karma iti / nirvizeSaNatvAt sUtrasya, pariNAmasya ca prAmANyAt / Aha - paramarahassamisINaM, samattagaNipiDagajhariyasArANaM / pariNAmiaM pamANaM, nicchayamavalambamANANaM // 761 // (oghaniyukti gAthA-761) rUtyUham / punaH caraNakaraNappahANA, sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa sAraM, NicchayasuddhaM na jANanti // 67 // (sanmatiprakaraNa kANDa-3, gAthA-67) / ahAgaDAI bhuMjaMti, aNNamaNe sakam uvalitte ti jANijjA, aNuvalitte ti vA puNo // 8 // etehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijjai / etehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 9 // (sUyagaDAMgasUtra zrutaskaMdha-2, adhyayana-5, gAthA-8-9) iti dvitIyAGge 21 adhyayane ( dvitIyazrutaskandhe paJcamAdhyayane ) ityAdi gItArthasyAkalpyaM kalpyam, eSA labdhiH tattvajJAnavatAmeva // 7 // vaLI bIjA AcAryoe A pramANe kahyuM che ke - kadAca AvuM gADha kAraNa na hoya to paNa eTale ke mAMdagI-zarIranI pratikULatA ke rogAdinAM kAraNo na hoya ane sukhe sukhe saMyamayAtrA sAcavI zake tema hoya to paNa jo guNavAna pAtra hoya to tenA guNothI AkarSAIne temanAmAM guNonI vadhAre vRddhi thAya evA zubha pariNAmanA vazathI doSata AhAra kadAca koI gRhastha Ape to te gRhasthane karmonI ghaNA pramANamAM nirjarA thAya che ane alpapramANamAM pApakarmono baMdha thAya che. sUtramAM kaheluM kathana haMmezAM nirvizeSapaNe (sAmAnyapaNe) ja hoya Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 425 che. vaktAe ja teno vizeSa artha karavo joIe. ApanAranA ane AhAra lenAranA pariNAmavizeSa ja baMdhanA ane nirjarAnA kAraNa bane che. mATe pariNAmavizeSa ja vadhAre pramANa che. oghaniyuktimAM kahyuM che ke - prApta karyo che gaNipiTakamAM (dvAdazAMgImAM) Avelo sAra jeoe evA tathA nizcayanayanuM avalaMbana lenArA RSi-munionuM A ja parama rahasya che ke "AtmAnA zubhAzubha pariNAma e ja pramANa che." maharSi puruSonAM AvAM vacano ciMtana karavA jevAM che. cAritra sAruM pALatA hoya, kriyA sArI karatA hoya, paNa svazAstromAM (jainAgamomAM) ane parazAstromAM (anya-AgamomAM) zuM kahyuM che ? te jANavAno tyajI dIdho che vyApAra jeoe evA sAdhu-saMto cAritra ane kriyAnA nizcayathI zuddha evA sArane jANatA paNa nathI. A pramANe sanmatiprakaraNanA trIjA kAMDanI 67 mI gAthAmAM kahyuM che. vaLI sUtrakRtAMga nAmanA bIjA AgamanA bIjA zrutaskaMdhanA pAMcamA adhyayanamAM sUtra 8-9 mAM kahyuM che ke - je sAdhumahAtmAo AdhAkarmAdi doSa pUrvakano AhAra grahaNa kare che. te sAdhumahAtmAo karmanI sAthe paraspara baMdhAya che ema paNa na kahevuM. tathA karmanI sAthe paraspara baMdhAtA nathI ema paNa na kahevuM. kAraNa ke A banne sthAnothI vyavahAra thaI zakato nathI. jo A banne sthAnomAMnA koI eka sthAnathI vyavahAra karIe to (eTale ke karmo baMdhAya ja che Ama mAnIe to athavA karmo nathI ja baMdhAtAM Ama jo mAnIe to) te anAcAra ja jANavo; kAraNa ke zAstranA upadezane ullaMghIne AhArAdinI AsaktithI jo AhArAdi kare to avazya karma baMdhAya ja che. mATe "nathI ja baMdhAtAM" AvuM na kahevuM, tathA zrutanA upadezane anusAre AhArAdinI Asakti vinA jo teno upayoga kare to te jIva karmothI baMdhAto nathI mATe "baMdhAya ja che" Ama paNa na kahevuM. sArAMza ke "pariNAmanI dhArA' ja vAstavika pramANabhUta che. A rIte zAstronA pATho jotAM gItArtha mahAtmAne akalpya vastu paNa kalpya bane che ane kalpya vastu paNa akalpya bane che. AvI labdhi tattvajJAnavALA mahAtmA puruSone ja hoya che. dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrayI AtmAne guNono lAbha thAya tema hoya to akalpya vastu paNa kalpya bane che ane AtmAne guNonuM nukazAna thAya tema hoya to klya vastu paNa akalpya bane che. A pramANe jIva ane karmano tathA jIva ane zarIrano mAtra saMyoga saMbaMdha ja che. aupacArika saMbaMdha che tAttvika saMbaMdha nathI vAstavika banne dravyo bhinna che. INA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 vidyASTaka - 14 jJAnasAra avidyAtimiradhvaMse, dRzA vidyAJjanaspRzA / pazyanti paramAtmAnamAtmanyeva hi yoginaH // 8 // gAthArtha - yogI puruSo vidyA rUpI aMjanathI sparza karAyelI nirmaLa dRSTi vaDe avidyA rUpI aMdhakArano nAza karAye chate potAnA AtmAmAM ja paramAtmapaNuM dekhe che. ITA, "avidyA iti" eva hi nizcaye, yoginaH-samAdhidazAvasthApravRttacakrayoginaH Atmani eva-svAtmani eva, paramAtmAnama-utkaSTaniSpannasiddhAtmAnaM pazyanti-Atmani paramAtmatvaM nirdhArayanti / kayA ? "vidyAJjanaspRzA dRzA" vidyA-tattvabuddhirUpA aJjanaspRzA dRzA-cakSuSA, kva sati ? avidyA-ajJAnaM abodhaH ayathArthopayogo vA, tadeva timiraM, tasya dhvaMsaH, tasmin, ityanena mithyAtvatimiradhvaMse jAte samyagdRSTayaH AtmAnamAtmani pazyanti / ata eva anekopayogena zrutAbhyAsena AtmasvarUpopalambhAya tattvaparIkSaNAya yatitavyam / yathArthamAtmasvarUpaparijJAnaM vidyA paramopakAriNI iti jJeyam // 8 // zlokanA cothA caraNamAM lakhelA pUrva ane di zabdo nizcaya arthamAM che. samAdhivALI avasthAne pAmelA eTale ke samatAbhAvathI yukta evA pravRttacakra yogIo potAnA AtmAmAM ja paramAtmApaNuM eTale ke utkRSTa avasthAne pAmelI siddha avasthAvALApaNuM dekhe che. AtmAmAM ja paramAtmApaNuM che Avo pAko nirNaya A munione thAya che. mAtra dRSTi badalAvAthI A dekhAya che. je avidyAvALI dRSTi che tene badale vidyAvALI dRSTi karavAthI AtmAmAM ja paramAtmApaNuM che AtmA ja bhagavAna che. te dRSTigocara thAya che. vidyA eTale tattvabuddhi svarUpa je jJAna te vidyA, zarIra ane AtmA A banne bhinna bhinna dravyo che. zarIranA nAzamAM AtmAno nAza thato nathI. AvA prakAranA bheda jJAnavALI je tattvadRSTi che e ja aMjanatulya che. jema aMjana (kAjaLa) AMjavAthI dRSTi spaSTa-nirmaLa bane che tema tattvadRSTimaya vidyA rUpa aMjana AMjavAthI nirmaLa banelI dRSTi vaDe A yogIone potAnA AtmAmAM ja paramAtmApaNuM che. te ja meLavavAnuM che. Ama spaSTa dekhAya che. vidyArUpI aMjanathI sparzAvelI te dRSTi kevI che ? tenuM eka vizeSaNa samajAve che ke - avidyA eTale ke ajJAnadazA athavA viparIta bodhavALI dazA, ajJAnatA (jaDatA) athavA viparItabodhatA A banne AtmAne sAco bodha prApta karavAmAM aMdhakAratulya che. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vidyASTaka - 14 427 mATe avidyA rUpI je aMdhakAra che teno dhvaMsa thaye chate eTale ke mithyAtvarUpI aMdhakAra dUra thaye chate vidyArdaSTi vikase che. tethI avidyA rUpI aMdhakArano nAza thaye chate vidyArUpI aMjanathI sparzAyelI pavitra ane nirmaLa dRSTi vaDe samyagdaSTi AtmAo potAnA AtmAmAM ja paramAtmatA dekhe che. A AtmA ja kAlAntare paramAtmA bane che. paramAtmapaNuM potAnAmAM ja che ane te pragaTa karavAnuM che. bahArathI kyAMyathI paramAtmatA AvatI nathI. koIpaNa eka dravyanA guNo bIjA dravyamAM saMkrama pAmatA nathI. potAnA AtmAnA ja guNo pote meLavavAnA hoya che. ane te guNo potAnAmAM ja che. bahArathI kyAMyathI AvatA nathI. A kAraNathI ja aneka prakAranA bhinna bhinna upayoga vaDe (athavA syAdvAdayukta upayoga vaDe) zAstrono suMdara abhyAsa karavA dvArA AtmAnuM zuddha pAramArthika svarUpa prApta karavA mATe ane sAcA tattvanI parIkSA mATe A jIve prayatnavizeSa karavo joIe. kAraNa ke yathArtha evuM AtmatattvanuM je parijJAna che te parijJAnasvarUpa vidyA ja parama upakAra karanArI che. mATe A jIve avighA dUra karavA ane sadvidyA meLavavA veLAsara udyamazIla thaI javuM joIe. // 8 // caudamuM vidyASTaka samApta Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 vivekASTaka - 15 // atha paJcadazakaM vivekASTakam // jJAnasAra sA ca tattvavidyA vivekena - svaparavibhajanena sphuTIbhavati, ata: vivekasyAbhyAsaH kartavyaH / tatra vivecanaM heyopAdeyaparIkSaNaM vivekaH / nAmasthApanAviveka sugamau / dravyavivekaH laukikaH dhanopArjanarAjanItikulanItidakSasya bhavati / lokottarastu dharmanItidakSasya bhavati / bhAvato viveka: bAhyasvajanadhanatanurAgavibhajanarUpaH bAhyaH / abhyantarazca jJAnAvaraNAdidravyakarmAzuddhacetanotpannavibhAvitAdibhAvakarmaikatvavibhajanarUpaH / tatsvarUpaM cedamAgame puvviM rAgAiyA, vibhAvA savvao vibhajjijjA / pacchA davvA kammA savvavibhinno niyo appA // 1 // "AtmA ane pudgaladravya bhinna bhinna padArtho che'' mAtra saMyogasaMbaMdhathI ja joDAyelA che. tethI zarIra, dhana, parivAra Adi anya dravyo upara moha-mamatA karavI nirarthaka che. karma baMdhano hetu che. A mAyA-mamatA tajavA jevI che. AvA prakAranI je tattvavidyA che te tattvavidyA vivekabuddhi vaDe eTale ke mAruM zuM ? ane parAyuM zuM ? tenA viveka vaDe arthAt sva-paranA vibhAjana vaDe ja khIle che, vikase che. A kAraNathI vivekano abhyAsa karavo joIe. viveka kone kahevAya ? viveka AvavAthI zuM lAbha thAya ? vagere tattvono abhyAsa karavo joIe. tyAM vivecana karavuM - bheda karavo - pRthakbhAva karavo - arthAt heya ane upAdeyanI parIkSA karavI tene viveka kahevAya che. heya-upAdeyanI parIkSA karIne te bannene pRthak karIne heyano tyAga karavo ane upAdeyano svIkAra karavo te viveka kahevAya che. nAmaviveka, sthApanAviveka sugama che. koIpaNa padArthanuM "viveka" evuM nAma karavuM te nAmaviveka kahevAya che ane vivekI mANasanuM citra doravuM. AkRti citaravI te sthApanAviveka kahevAya che. dravyavivekanA be bheda che. laukika ane lokottara. bhAvavivekanA paNa be bheda che. bAhya ane abhyantara. dhana upArjana karavAmAM, rAjanIti sAcavavAmAM, kulanIti sAcavavAmAM je dakSa hoya catura hoya, tevA AtmAno je viveka te laukikadravyaviveka kahevAya che ane dharma anuSThAno AcaravAmAM je vivekabuddhi che te lokottara dravyaviveka kahevAya che. ApaNA AtmAthI bAhya Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 429 evAM svajano, dhana ane zarIrAdinA rAgano vibhAga karavo. arthAt tevA rAgano tyAga karavo. paravya pratyeno rAga dUra karavo te bAhyabhAvaviveka ane AtmAnI sAthe ekameka thayelA jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA dravyakarmo tathA mohanA udayavALI azuddha cetanAthI utpanna thayelI vibhAvadazA Adi rUpa bhAvakanI sAthe anAdikALathI je ekatA thayelI che teno vibhAga karavo eTale ke dravyakarmothI ane bhAvakarmothI AtmAne alaga karavo te abhyattara bhAvaviveka jANavo. sau prathama A AtmAne rAgAdi vibhAva-bhAvothI sarvathA bhinna karavo joIe. tyAra bAda potAno AtmA dravyakarmothI ApoApa sarvathA bhinna thAya che. A rIte AtmAne jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmothI ane rAgAdi bhAvakarmothI dUra karavo te abhyattara bhAvaviveka jANavo. tathA ca prAbhRte-"samastakAcazakalavyUhapatitaM ratnaM ratnaparIkSakaH gRhNAti, evaM samyagdRSTiH sarvavibhAvaparabhAvapariNatimadhyasthamAtmAnamacalamakhaNDamavyayaM jJAnAnandamayaM svatvena vibhajya upAdatte / zrIharibhadrapUjyaizca prathamaM kSudrAdidoSopazame mArgAnusAriguNe tattvajijJAsA / tattvajJagurusevanataH atimadhuratvena zrutarasikaH, yathArthajIvAjIvavivecanataH sarvaparabhAvabhinnamAtmAnamupalabhya bhedajJAnI bhavati / sa ca krameNAtmataH paraM tyajan sarvaparabhAvatyAgI siddhyati / prAbhRta (samayasAra) nAmanA graMthamAM kahyuM che ke "kAcanA saghaLA TukaDAonA samUhanI aMdara paDelA ratnane ratnano parIkSaka jema grahaNa kare che, tema samyagdaSTi AtmA sarva prakAranI vibhAvadazA rUpa parabhAvadazAnI pariNatinI vacce rahelA evA paNa acalita svarUpavALA, akhaMDa dravyAtmaka, kyAreya nAza na pAme tevA, jJAnanA AnaMda svarUpa evA zuddha AtmAne Atmadravya tarIke bhinna karIne grahaNa kare che." sArAMza ke ratnanA parIkSakane lAkho lAkho kAcanA TukaDAomAM paNa gupta rIte raheluM ratna jema dekhAI Ave che tema AtmajJAnI mahAtmAone vibhAvadazAnA tophAnanI vacce paNa zuddha AtmA dekhAI Ave che. te mahAtmAone tenuM ja raTana hoya che. tenI ja sAdhanA priya hoya che. pUjya zrI haribhadrasUrijI mahArAjazrIe paNa kahyuM che ke kSudratA, dInatA, matsaritA ItyAdi bhavAbhinaMdI jIvanA doSo zAnta thaye chate ane mArgAnusAritAnA guNo Ave chate A jIvane tattva jANavAnI jijJAsA utpanna thAya che. tattvajijJAsA thavAthI tattvajJagurunI Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 vivekASTaka - 15 jJAnasAra zodha kare che. tattvajJa guru maLavAthI tevA tattvagurunI sevAmAM A jIva joDAya che ane gurujI prasannabhAva rAkhIne bhAvakaruNA karavA pUrvaka atizaya madhurapaNe AvA prakAranA yogya jIvane zrutajJAna Ape che. gurujI pAsethI atyanta madhuratApUrvaka prApta thatA zAstrapAThothI A AtmA zrutajJAnano atizaya rasika bane che. zrutajJAna prApta thavAthI jIva ane ajIvano bheda samajAvAthI sarva prakAranI vibhAvadazAthI bhinna evo potAno AtmA che - Ama samajIne zarIra, dhana, parivArAdithI potAnA AtmAne bhinna jANIne bhedajJAnI thAya che. zarIrAdi tamAma sAMsArika sAmagrI uparanA mohano tyAgI bane che. anukrame te mahAtmA potAnA AtmAthI anya saghaLI paNa paravastuno tyAga karato chato "sarvathA parabhAvano tyAgI' bane che. - A rIte A AtmAnI Atmatattva prApta karavA tarapha vikAsayAtrA zarU thAya che ane dina-pratidina vRddhi pAme che. A viveka (bhedaSTi) ja jIvane UrdhvarohaNa karAvanAra bane che. padgalika padArthonI sAthe abhedabuddhi saMsAramAM rakhaDAvanAra bane che ane bhedajJAna tAranAra bane che. have viveka upara sAta nayo samajAvAya che. tatrAdyanayatrayeNa laukikalokottaravivekaH, RjusUtranayena dharmasAdhanavivekaH, zabdAdinayatrayeNa vibhAvavibhajanakSayopazamasAdhanopayogAdikSAyikasAdhakapariNativivekaH yathAkramamavagantavyaH / tatrAtmanaH karmasaMyogaikatvaM vivecayannAha - tyAM (sAta naya paikI) prathamanA traNa nayanI dRSTie laukika ane lokottara je viveka che tene viveka kahevAya che. RjusUtranayanI dRSTie dharmanAM sAdhanono je viveka che, te viveka kahevAya che ane antima traNa nayanI apekSAe vibhAvadazAthI AtmAno vibhAga karavo, kSayopazamabhAvanI vRddhi thAya evo dharmasAdhanAmAM upayogAdi rAkhavo, ane kSAyikabhAvanI prApti karAve evI nirmaLa pariNati rAkhavI, tene anukrame viveka kahevAya che. kaMIka vizeSapaNe nayo A pramANe che - naigamanaya :- nAnA-moTAno viveka karavo, mAnanIya mANasane mAna ApavuM, lokone premapUrvaka mIThAzathI bolAvavA, lokonI sAthe ucita vyavahAra karavo te naigamanayathI viveka jANavo. saMgrahanaya - brAhmaNa-kSatriyAdi manuSyonI sAthe temanA jAtigata guNadoSo joIne vyavahAra karavo, ekendriyAdi jIvono paNa hInAdhika cetanA pramANe hiMsA-ahiMsAmAM viveka karavo te saMgrahanayathI viveka jANavo. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 431 vyavahAranaya - deva-guru-dharmamAM sudevAdi ane kudevAdino viveka karavo, bAdhakasAdhaka tattvano viveka karavo te vyavahAranaya jANavo. RjusUtranaya - ApaNI bhUmikAne anusAre kyAM kyAM dharmanAM sAdhano ApaNane upakAra karanAra bane? ane kayAM kayAM dharmanA sAdhano anupakAraka bane? teno viveka karavo, te RjusUtranayathI viveka jANavo. vibhAvadazAthI AtmAne dUra rAkhavo te zabdanayathI viveka, kSayopazamabhAvanI vRddhi thAya tevA upayogAdi rAkhavA te samabhi3DhanayathI viveka tathA kSAyikabhAvanI prApti thAya tevI nirmaLa pariNati rAkhavI te evaMbhUtanayathI viveka Ama viveka upara sAta naya jANavA. karma jIvaJca saMzliSTaM, sarvadA kSIranIravat / vibhinnIkurute yo'sau, munihaMso vivekavAn // 1 // gAthArtha :- sarvakALe kSIra ane nIranI jema ekameka thayelA evA karma ane jIvane je bhinna bhinna samaje che ane bhinna kare che A muni rUpI haMsa vivekavALA che. tenA TIkA- "rma nIvaM " ti, karma-jJAnavarahima, nIvarsTa-vyavanirUpa, sarvadA-sarvakAlam, kSIraM-payaH, nIraM-jalaM, tadvat saMzliSTam-ekIbhUtaM yo vibhinnIkurute-lakSaNAdibhedaiH pRthak pRthak kurute asau munihaMsaH vivekvaanmerajJAnavAn ! (2) nIva: nitya, punisa: nityA:, (2) nIva: amUrta , putA: mUrtA, (rU) nIvo:, punIzcanA:, (4) navaH jJAnAdinantavetanalkssnnH, pudgalAH acetanAH, (5) jIvaH svarUpakartA svarUpabhoktA svarUparamaNo bhavavizrAntaH, pudgalAH kartRtvAdibhAvarahitAH, ityAdilakSaNaiH vibhajya yo viraktaH sa muni:-zramaNaH vivekavAn-vivekayukta iti jJeyam // 1 // vivecana :- karma ane jIva anAdikAlathI ekameka thayela che. jema kaMcana ane upala (mATI) sAthe ja che. tema jIva ane karma anAdikAlathI sAthe ja rahela che. tanmaya thaIne rahelAM che. jJAnAvaraNIyAdi dravyakarmo ane samyagujJAnanA AnaMdamaya evo A jIva A banne vastu sarvakAle kSIra-nIranI jema (dUdha ane pANInI jema) saMzliSTa banelI che. ekameka thayelI che. AtmAnA pradeza pradeze ananta ananta karmapugalo ekIbhAvane pAmelAM che. jema dUdha ane pANI ekameka thayA pachI tene bhinna karavuM duSkara che. tema AtmA ane karma evAM ekameka thayela che ke tene bhinna karavAM atyanta duSkara che. chatAM haMsa-prANI evuM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 vivekASTaka - 15 jJAnasAra hoya che ke je dUdha ane pANIne bhinna kare che. tenI cAMcamAM evI zakti hoya che ke te dUdha-dUdha pI jAya che ane pANI-pANIne tyajI de che. tenI jema je mahAtmA muni nIce jaNAvAtAM lakSaNAdi bhedo dvArA A banne dravyane prathama judAM judAM samaje che ane tyArabAda ArAdhanA tathA sAdhanA vaDe bannene alaga alaga kare che te ja muni haMsanI tulya vivekavALA che arthAt sAcA bhedajJAnI che. banne dravyane vAstavika bhinna samajIne prayatnavizeSathI bhinna karanArA che. (1) jIvadravya anAdikAlathI che ane anaMtakAla rahenAra che tethI nitya che. jyAre zarIra, karma ane alaMkAra-vastrAdi pudgalonA samAgamo Aje hoya kAle na hoya, eka dazako sukhano, bIjo dazako duHkhano ane sadA rahe to eka bhava sudhI ja, pachI nahIM. bIjA bhavamAM A jIvane pharIthI navI pudgalasAmagrI levI paDe. mATe pudgalanA samAgamo meghaghaTAnI jema, vijaLInA camakArAnI jema, pattAnA mahelanI jema anitya che, nAzavaMta che. (2) jIva varNa-gaMdha-rasa ane sparzathI rahita che eTale amUrta che, arUpI che. jyAre pudgaladravyo varNAdivALAM che, mUrta che, rUpI che. (3) jIva acalita dravya che ane pudgalo calita dravya che. navA navA bhavo pAmavA chatAM jIvadravya tenuM te ja rahe che. tenuM jIvapaNAnuM svarUpa calita thatuM nathI, jyAre pudgalo varNAdinA parivartanavALAM che. Aje surUpa hoya, kAle kurUpa hoya, Aje sugaMdhI, sumadhura ane ISTa hoya, kAle te ja pudgalo durgadhI, kaDavAM ane aniSTa thaI jAya. savAre banAvelI rasoI manohara lAge. cAra-cha kalAka pachI e ja rasoI na game tevI lAge ane kALAntare durgandhAdi bhAvavALI bane, calita rasavALI thaI jAya. (4) jIva jJAna-darzana-cAritra vagere anaMta anaMta guNomaya cetanAlakSaNavALo che. jyAre pudgalo cetanAlakSaNathI sarvathA rahita-acetana che, jaDa che. jIvanA koI paNa guNo temAM nathI ane pudgalanA koIpaNa guNo jIvamAM nathI. (5) A jIva vAstavikapaNe (nizcayanayathI) potAnA svarUpano ja kartA che, potAnA svarUpano ja bhoktA che. potAnA svarUpamAM ja ramaNatA karanAro che ane bhavathI eTale A saMsArathI udvega pAmelo-udAsIna svabhAvavALo che. jyAre pudgaladravyo kartutva-bhoknatvaramaNatva ItyAdi dharmothI sarvathA rahita che. A pramANe pAMca prakAre bheda samajAvyo. paraMtu AvA AvA aneka prakAro dvArA AtmAno ane karmAdi pudgaladravyano vAstavika bheda che. te bhedane barAbara hRdayapUrvaka Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 433 samajIne svIkArIne pudgaladravyomAM je mohAndha banatA nathI. rAgAdi bhAvavALA thatA nathI. alpamAtrAe paNa aMjAtA nathI ane je atizaya vairAgI tathA saMvega-nirveda pariNAmavALA bane che te ja sAcA muni che. te ja muni haMsanI tulya che ane te ja muni sAcA vivekavALA che, sAcA bhedajJAnI che. AvA muni ja gRhasthavAsano hRdayathI tyAga kare che. zarIrazobhA tyaje che. dhana-dhAnyAdino saMgraha tathA mUrchA tyaje che. araNyavAsa svIkAre che, ekAntamAM vase che. nitya svAdhyAyamAM ja rakta bane che. AtmatattvanA ciMtana-mananamAM lIna thAya che. // 1 // dehAtmAdyaviveko'yaM, sarvadA sulabha bhave / bhavakoTyApi tadbheda-vivekastvatidurlabhaH // 2 // gAthArtha H- zarIra ane AtmA Adine viSe A aviveka-abhedabuddhi sarvakAle saMsAramAM sulabha che. paraMtu te bannenA bhedano viveka thavo te koTibhavoe paNa atidurlabha che. 2aa TIkA :- ''vehAtmA kRti''-AtmA trividha: vAdyAtmA (?), antarAtmA (2), paramAtmA (3) ceti / yasya dehamanovacanAdiSu AtmatvabhAsaH - deha evAtmA evaM sarvapaudgalikapravartaneSu AtmaniSTheSu AtmatvabuddhiH sa bAhyAtmA 1 / mithyAdRSTiH eSaH / punaH sakarmAvasthAyAmapi Atmani jJAnAdyupayogalakSaNe zuddhacaitanyalakSaNe mahAnandasvarUpe nirvikArAmRtAvyAbAdharUpe samastaparabhAvamukte AtmatvabuddhiH antarAtmA / samyagdRSTiguNasthAnakataH kSINamohaM yAvat antarAtmA ucyate 2 / yaH kevalajJAnadarzanopayuktaH zuddhasiddhaH sa paramAtmA, sayogI ayogI kevalI siddhazca sa paramAtmA ucyate 3 / saMsAramAM rahelA jIvo traNa prakAranA che - (1) bahirAtmA, (2) aMtarAtmA, (3) paramAtmA. zarIra, mana ane vacana vagere paudgalika padArtho ke je padArtho AtmAnA nathI, AtmAthI bhinna che ane AtmA te padArthothI bhinna che chatAM mohanA udayathI tevA prakAranA te paudgalika padArthone viSe 'AtmatvavRddhi = mArApaNAnI buddhi" je je jIvone che te sarve bahirAtmA kahevAya che. deha e ja AtmA che. zarIra sAruM to badhuM sAruM, zarIranI zobhA e ja mArI zobhA che. Ama AtmAnI sAthe rahelA pudgaladravyonI levaDa-devaDanI pravRttine viSe mArApaNAnI buddhi, mamatA bhAva, abheda buddhi, ekatAno pariNAma je je jIvone che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 vivekASTaka - 15 jJAnasAra te sarve jIvo bahirAtmA kahevAya che. A jIvo mithyAdeSTi kahevAya che. kAraNa ke je potAnuM nathI tene potAnuM mAne che. Ama viparIta buddhi che. (1) A jIvanI bhale sakarma (karmavALI) avasthA hoya to paNa zarIranI aMdara ja rahelA paNa zarIrathI bhinna evA AtmAmAM ja Atmatvabuddhi-mArApaNAnI buddhi jene jene che te sarve jIvo antarAtmA kahevAya che. A AtmA jJAna-darzana guNonA upayoga lakSaNavALo che (zarIrAdi padArtho AvA upayoga lakSaNavALA nathI). A AtmA zuddha caitanya lakSaNavALo che. potAnA guNonA anubhava rUpa mahA-AnaMdanA svarUpavALo che. A AtmA nirvikArI che, a-maraNa-dharmA che, avyAbAdha che, anaMta sukhavALo che, sarvathA parabhAvathI mukta che. zarIrAdi pudgala dravyo AvA prakAranAM nathI. tethI A AtmA zarIrAdithI bhinna padArtha che. te AtmA e ja huM chuM. Ama uparokta vizeSaNovALA AtmAne viSe mArApaNAnI buddhi jene jene che te aviratasamyagdaSTi guNasthAnakathI prAraMbhIne yAvat kSINamoha guNasthAnaka sudhInA je jIvo che te saghaLA paNa jIvo antarAtmA kahevAya che. (2) je AtmAo kevalajJAna ane kevaladarzananA upayogavALA che, atyanta zuddha tarIke je siddha thayA che. arthAt saMpUrNa zuddha banyA che te sayogIkevalI, ayoga kevalI ane siddha bhagavaMto "paramAtmA" kahevAya che. ghAtI karmono kSaya thavAthI je atizaya nirmaLa thayA che te paramAtmA jANavA. 3. sArAMza ke bAdhaka-avasthAvALA te bahirAtmA, sAdhaka-avasthAvALA te attarAtmA ane siddhAvasthAvALA te paramAtmA kahevAya che. sarvatra paramAtmatvasattA samAnA, ato bhedajJAnena sarvaM sAdhyamiti / dehAtmAdehaH-zarIram, AtmA-jIvaH, AdizabdAt manovAkkAyAdiSu AtmA'yamityavivekaH sarvadA-sarvakAlaM sulabhaH suprApyaH bhave-saMsAre / tadbhedavivekaH-tayoH zarIrAtmanoH bhedavivekaH-bhinnatAvivecanarUpaH bhavakoTyApi atidurlabhaH-duSprApaH, anAdikAlaikatvagRhItaparabhAvAtmanoH svasvalakSaNabhedena bhedajJAnamatidurlabham / samyagdRSTireva bhedajJAnaM karoti, AtmanyAtmatvanizcayaH durlabhaH / uktaJca samayaprAbhRte sudaparicidANubhUdA, savvassavi kAmabhogabaMdhakahA / egattassuvalaMbho, Navari Na sulaho vihattassa // 4 // AtmA jJAnAnandamayaH, parabhAvA rAgAdayaH / teSAM vibhajanarUpaH AtmasvarUparasikatvopayogo durlabhaH // 2 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 435 bahirAtmAmAM, aMtarAtmAmAM ane paramAtmAmAM ema sarve paNa AtmAmAM "paramAtmapaNAnI sattA" ekasarakhI samAna che. koInAmAM paNa hInAdhika nathI. phakta prathamanA be prakAranA AtmAmAM rahelI paramAtmatA tirobhUta che, Avirbhata nathI ane trIjA prakAranA AtmAmAM rahelI paramAtmatA Avirbhata che. mAtra ATalo ja taphAvata che. hakIkatathI to sarve paNa AtmAmAM paramAtmatA sattAgata che ane te paNa samAna che. mAtra pugalAdi anya dravyothI A AtmAne bhinna samajavAthI ane tenA kAraNe mamatA-mUcha-AsaktibhAva tyajavAthI Ama bhedajJAna dvArA te paramAtmatA prApta karavA lAyaka che. jo jIva bhedajJAna meLavavAno prayatna kare to paramAtmadazA meLavI zake tema che. rehAtmA = ahIM deha eTale zarIra, AtmA eTale jIva, Adi zabdathI mana, vacana, kAyA, dhana, ghara, alaMkArAdi sarva pudgaladravyo levAM. te padgalika padArthomAM "A ja AtmA che", "zarIrAdi e ja huM chuM" Avo aviveka - abhedapaNAnI buddhi - ekamekatAnI buddhi A bhavamAM (saMsAramAM) sarvakAle mohanA udayane lIdhe atizaya sulabha che. jyAM tyAM jyAre tyAre dekho to A jIvane zarIrAdi pudgaladravyomAM mArApaNAnI buddhi ja jora karatI hoya che. eTalI badhI abhedabuddhi thaI gaI hoya che ke zarIrAdimAM jo kaMI paNa alpamAtrAe paNa muzkelI Ave to UMgha ane AhAragrahaNa uDI jAya, zokAtura thaI jAya, glAni vyApI jAya. Arta-raudradhyAnamAM garakAva thaI jAya. abhedabuddhinA kAraNe zarIrAdinI pratikULatAe A jIva duHkhI duHkhI thaI jAya. paraMtu te zarIrAdi pugaladravya ane AtmadravyanI vaccenA bhedajJAnavALo evo viveka = arthAt bhedabuddhi koTi bhavoe paNa atizaya durlabha che. duHkhe prApta karAya tema che, zarIrAdithI AtmAne bhinna samajI mohatyAga thavo atizaya duSkara che. anAdikAlathI AtmA ane zarIrAdi ekameka svarUpe-abheda buddhirUpe grahaNa karAyelAM che. A rIte anAdikAlathI ekamekarUpe grahaNa karAyelA parabhAvavALA AtmA vaDe potapotAnAM lakSaNono bheda che ema samajIne bhedajJAna thavArUpa viveka thavo atizaya duSkara che. ahIM khaMdhakamuni, namirAjarSi, kIrtidhararAjA ane sukozala muninAM daSTAnta vicAravAM. khaMdhakamuninI rAjapuruSoe jIvaMta zarIranI cAmaDI utArI to paNa munizrI jarA paNa arati ke uga na pAmyA, namirAjarSi "je baLe che te mAruM nathI ane je mAruM che te baLatuM nathI" AvI samajathI Indra karelI parIkSAmAM parAbhava na pAmyA. kIrtidhararAjA ane sukozalamunimAM bAlamuninuM ane potAnuM zarIra vipharelI vAghaNe cirI nAkhyuM to paNa bhedabuddhi hovAthI alpa paNa arati, udvega ke Arta-raudra dhyAna na thayuM. A che bhedajJAnano prabhAva. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 jJAnasAra AvA prakAranuM bhedajJAna samyagdaSTi jIva ja karI zake che. kAraNa ke tenI ja dRSTi vikAsa pAmelI che. moha upara te jIve ja vijaya prApta karelo che. A rIte potAnA AtmAmAM ja Atmatvabuddhi thavI te atizaya duSkara che. samayaprAmRta nAmanA graMthamAM (samayasAramAM) kahyuM che ke - 436 "kAmabhogonA saMbaMdhanI kathA-vArtA (pAMca Indriyajanya viSayasukhonI sArI-narasI bhogakathAo) A jIvoe bhavobhavamAM anekavAra sAMbhaLI che, paricaya karyo che ane ghaNo ghaNo anubhava paNa karyo che. tethI te kAmabhogonI sAthe sAthe ekatAno (abhedapaNAno) je upayoga te atizaya sulabha che paraMtu vibhaktapaNAno (bhedapaNAno) upayoga Avavo te sulabha nathI." AtmA jJAnanA AnaMdarUpa che. rAga, dveSa, moha Adi bhAvo parabhAvarUpa che. rAgAdi bhAvo AtmAnuM svarUpa nathI, te rAgAdi bhAvothI vibhAga karavA rUpa-AtmatattvanA svarUpanI rasikatAno upayoga karoDo bhavoe paNa meLavavo atizaya durlabha che. bhavobhavanA mohanA saMskArathI abhedabuddhi thavI sahelI che. paraMtu bhedabuddhi prApta thavI karoDo bhavo vaDe paNa durlabha che. // 2 // zuddhe'pi vyomni timirAd, rekhAbhirmizratA yathA / vizvAmitratA mAti, tathAtmaviveta: rU| gAthArtha :- zuddha evA paNa AkAzamAM AMkhanI aMdara thayelA timiranA rogathI jema lAla-lIlI-pILI rekhAo vaDe mizratA-citravicitratA bhAse che tema zuddha ane nirvikArI evA paNa AtmAmAM avivekanA kAraNe kAma-krodhAdi vikAro vaDe mizratA-citravicitratA jaNAya che. gA TIkA :-"zuddha kRti" yathA-vena prAoLa, zuddhe vyomni-sAze timirAt cakSuSi bhramatimirarogAt rekhAbhirnIlapItAdibhiH mizratA - zabalatA - karburatA dRzyate, tathA-tenaiva prakAreNa avivekataH - asadupayogataH vikArai:- rAgAdyazuddhAdhyavasAyaiH mizratA-ekatA bhAti-zobhate iti / anAdivikAravikriyApariNataH dRzyate ityanena nizcayanayena nirvikArAkhaNDacinmUrtiH, tathApi parairaikatvena vikArAGkito bhAsate iti // 3 // vivecana :- uparanuM AkAza dhAro ke atyanta cokkuM che, nirmaLa che, vAdaLa vinAnuM che. koI puruSa AMkhamAM timiranA (motIyo-jhAmara AdinA) rogavALo che. tevo puraSa Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 437 uparanA nirmaLa AkAza tarapha najara nAkhIne dekhe che. tyAM AkAza nirmaLa hovA chatAM paNa jonAranI cakSumAM bhrama upajAve tevo timirano roga hovAthI nIlA-pIlA-lAla ItyAdi paTTAo vaDe mizratA eTale judA-judA raMgavALApaNuM arthAt kAbaracItarApaNuM je rIte dekhAya che te ja rIte avivekanA kAraNe arthAt abhedabuddhi rUpa mithyA upayoganA kAraNe, rAgAdi azuddha adhyavasAyonA kAraNe mizratA-ekatA "A zarIra e ja huM chuM" AvI ekatAbuddhi jIvane thAya che. A AtmA mohanA udayathI paradravyanI sAthe evI ekamekapaNAnI pariNativALo banyo che ke jene lIdhe anAdikALathI mohanA vikAro vaDe vikriyApUrvakanI pariNativALo ja dekhAya che. vAstavikapaNe Avo azuddha nathI, paNa mohanA udayanA kAraNe thayelA bhramathI tevo dekhAya che. zuddha evuM paNa AkAza timiranA rogavALAne timiranA kAraNe azuddha dekhAya che. tema nizcayanayathI A AtmA nirvikArI, akhaMDa jJAnamUrtimaya che. chatAM paNa paradravyanI sAthe ekatA rUpe vikArathI aMkita thayelo dekhAya che. vAstavika svarUpe AtmA zuddha, buddha, niraMjana, anaMta jJAnamaya che. paradravyanI sAthe lepAvuM-ekameka thavuM te AtmAnuM svarUpa nathI. paraMtu mohanI parAdhInatAthI A jIva azuddha, ajJAnI, rAgAdi bhAvavALo banyo che. tethI viveka buddhi lAvIne mohano nAza karavA prayatna karavo joIe. ane paradravya sAthe ekameka banelA jIvane vibhinna karavA prayatna karavo joIe. nanu AtmanaH parabha ve paropAdhijanyavikAreNa vikAratA kathamiti nivArayannAha koI ziSya kadAca Avo prazna kare ke jo A AtmAmAM parabhAvanuM kartutva nathI, AtmA zuddha buddha ja che, paradravyathI bhinna ja che to pachI paropAdhithI thayelA vikAro vaDe vikArIpaNuM kema Ave che? AvI zaMkAnuM nivAraNa karatAM jaNAve che ke - yathA yodhaiH kRtaM yuddhaM, svAminyevopacaryate / zuddhAtmanyavivekena karmaskandhorjitaM tathA // 4 // gAthArtha :- jema sainiko vaDe karAyeluM yuddha (yuddhanI hAra-jIta) svAmImAM ja upacAra karAya che tema karmanA skalpothI (puNya ane pApanA udayathI) prApta thayeluM zubhAzubha phaLa zuddha evA AtmAmAM upacAra karAya che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 vivekASTaka - 15 jJAnasAra TIkA :- "yathA yodairiti" yathA yodhe-sumaTe: vRtiM yuddha-sama, svAminanRpe, upacaryate, jayaparAjayaharSaviSAdazlokAzlokAdikaM svAminyeva "ayaM nRpaH jitaH, ayaM parAjitaH loke ityuktirbhavati, tacca svAmitvAMzaM mamatvaikatvena, tathA saMgraheNa zuddhe Atmani avivekena-ajJAnena asaMyamena karma-jJAnAvaraNAdi tasya skandhaH-samUhaH tasya UrjitaM sAmrAjyamasti ityanena svasvarUpakartRtvabhoktRtvaparAvRttI grAhakatAdizaktiparigrahaNena tat kartRtvApattiH jIvasyopacaryate-upacAraH kriyate, asadAropaH upacAraH, prbhaavkrtRtvaadiprinntybhaave'pyaupaadhikkrtRtvaadyupcaaro'naarItaH rUti (anAlita: ti) ijhA vivecana :- A saMsAramAM koI eka dezanA rAjAne bIjA dezanA rAjA sAthe jyAre jyAre yuddha thAya che tyAre tyAre jo ke sainyanA subhaTo ja yuddha kare che rAjA to (AjanA kAla pramANe vaDApradhAno-minisTaro-rASTrapatio to) potapotAnI ophisamAM ja beThelA hoya che athavA ghare ja hoya che. teo kaMI yuddha karavA jatA nathI. chatAM subhaTo vaDe karAyeluM te yuddha jema svAmimAM (rAjAmAM) upacAra karAya che. A dezano rAjA jItyo, A dezano rAjA hAryo ItyAdi kahevAya che. kAraNa ke subhaTonI jItathI "jaya, harSa ane prazaMsAdi" ane subhaTonA parAbhavathI "parAjaya-viSAda (kheda-duHkha) ane apakIrti Adi" sArAM-narasAM phaLo svAmimAM ja upacAra karAya che. je deza jIte te dezanA rAjAne ja sAmenA-dezanA dhanabhaMDArAdi maLe che. subhaTone kaMI maLatuM nathI. jagatamAM paNa "A rAjA jItyo, A rAjA hAya" evI ukti pravarte che. AvA prakAranI lokokti pravartavAnuM kAraNa e che ke svAmImAM rahela je svAmitva rUpa aMza (dharma) che te pArakA dezanI sAthe mamatA rUpe ekatAne pAmeluM che. bIjA rAjAno je deza che, je dhana-bhaMDArAdi che, tenI sAthe mAyA-mamatAthI ekatAbuddhi rAjAnI thayelI che. paranI sAthenI ekatAbuddhithI Avo upacAra karAya che. tevI ja rIte saMgrahAyathI sarve paNa AtmA siddha paramAtmAnI jema zuddha-buddha che, anaMta jJAnAdinA svAmI che, deva-nArakAdi paryAya rahita che, rAgAdi bhAvonA akartA che, sukhI-duHkhI, rAjA-raMka, rogI-nirogI avasthAothI rahita che. to paNa avivekanA kAraNe eTale ke ajJAnadazA ane asaMyamadazAnA kAraNe jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA je je karmonA skaMdho (samUha) A jIve pUrvakAlamAM bAMdhelA che, te karmaskaMdhonA udayanuM ghaNuM prabaLa sAmrAjya che. te karmonA udayanI prabaLatAnA 1. ahIM snAlADAyA pATha hovo joIe, ema lAge che. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 439 kAraNe ja potAnA AtmasvarUpanuM je kartRtva ane bhoktRtvAdi hatuM tenI parAvRtti thaIne (te badalAIne) karma-paramANuonA skaMdhone grahaNa karavuM, karmo bAMdhavAM, udayamAM Ave tyAre bhogavavAM, tene AdhIna thaIne te te paryAyarUpe thavuM. Ama paradravyane AzrayI grAhakatAdi zaktio parivartana pAmavAnA kAraNe te te karma-skaMdhonAM kartRtva ane bhoktatvAdinI prApti A jIvamAM upacirata karAya che. AtmAmAM paradravyanuM kartRtva-bhoktatva che nahIM, to paNa Aropa-upacAra karAya che. je mithyA Aropa karAya tene upacAra kahevAya che. jema varasAda haMmezAM pANI ja varasAve to paNa anAja sArAM pAkavAthI dhaMdhA sArA cAlavAthI loko sonuM (suvarNa) vasAve che tethI Avo upacAra karAya che ke '"suvan vayaMti meva:'' = vAdaLamAMthI sonuM varase che. Aje to sonuM varase che. tenI jema A AtmA zuddha-buddha hovAthI A AtmAmAM parabhAvanA kartRtva-bhoktatva Adi pariNatino abhAva hovA chatAM paNa aupAdhika evA (karmonA udayathI Aropita karAyelA evA) paranA kartRtva-bhoktatva Adi bhAvono upacAra karAya che. subhaToe meLavelI dezanI hAra-jIta jema rAjAnI kahevAya che tema karmothI thayelA sukhI-duHkhI, rAjA-raMka, deva-nArakAdi bhAvo jIvanA kahevAya che. paramArthe A bhAvo jIvanA nathI, Avo viveka karavo. // 4 // punastadeva kathayati paraprasaGgAccaitanyavyAmohaM darzayati pharIthI bIjuM eka dRSTAnta ApavA dvArA parabhAvadazAnI prabaLatAthI caitanyano vyAmoha thayo che (bhrama thayo che) te samajAve che. = iSTakAdyapi hi svarNaM, pItonmatto yathekSate / AtmA'bhedabhramastadvad dehAdAvavivekinaH // 5 // gAthArtha :jema dhaturAnA pAnathI unmatta thayelo puruSa IMTa Adine paNa suvarNa svarUpe ja dekhe che tema avivekI jIvo zarIrAdi pudgaladravyane viSe potAnA abhedapaNAnI buddhino bhrama kare che. pA TIkA:- '"phaTTAdyapi' kRti, zcit pItonmattaH pItena-najena tirathanyaayenaarthH dhatturakeNonmattaH - ghUrmitaH iSTakAdyapi mRnmayaskandhAnapi hIti-nizcitaM svarNamIkSate - vilokate, tadvat avivekinaH- tattvajJAnavikalasya dehAdau - zarIrAdau AtmA'bhedabhramaH- AtmanA - cetanena saha na bhedaH - abhedaH, tasya bhramaH bhavati Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 vivekASTaka - 15 jJAnasAra zuddhAgamAzravaNAdajJAtasvaparavivekaH paraM svAtmatvena jAnan AtmAnaM pareNaikatvaM manyamAnaH bhramatyanantakAlamataH ayamavivekastyAjyaH // 5 // vivecana :- je AtmAe dhaturAnuM pAna karyuM hoya tene sarvatra pILuM pILuM ja dekhAya che. tethI mATInI lAla lAla IMTo paNa pILI pILI dekhAya che. badhI IMTo jANe suvarNa ja hoya ema dekhAya che paNa A bhramamAtra che. tenI jema avivekI AtmAne zarIrAdimAM mArApaNAnI buddhi thAya che. "ahIM "dhritarathAna" paMktirathanA nyAyathI pItonmatta" zabdano "padhattaronmatta" zabda levo. ane tevo artha karavo. eTale ke "durviddhara" te paMktiratha kahevAya che. ahIM vaccenA vaiddha zabdano lopa thavAthI madhyamapadalopI samAsa jANavo. "lAInasara goThavAyelA ratha" Avo artha thAya che. tevI ja rIte "pItonmatta" zabdano "patayajuronmatta" zabda samajI vaccenA hajura zabdano lopa samajI madhyamapadalopI samAsa karavo. jethI "pIdhelA dhaturAthI unmAdI thayelo jIva" Avo artha thAya che. Avo artha zrI devacaMdrajI kRta A TIkAmAM che. svopajJa TabAmAM "kyatta" zabdano artha ja dhaturo karela che. "pIta: unmatta: cena sa' pItonmatta karela che. tathA A devacaMdrajI ma. zrInI TIkAmAM patena zabdanA paryAyavAcI tarIke nona lakheluM che tethI "pILuM pILuM dekhAya che te kanaka ja che ema mAnIne unmAdI banelo jIva Avo artha paNa thAya che. tethI sArAMza A pramANe che ke - pIdho che dhaturo jeNe evo unmAdI thayelo jIva athavA pata = pILApaNA vaDe kanaka che ema samajIne unmAdI banelo jIva, dhanurAdinA nazAnA kAraNe AmathI tema lathaDIyAM khAto bhramavaza thayelo A jIva, mATInI IMTo lAla Adi anya raMga vALI che, to paNa mATImaya evA te pulaskaMdhone paNa nakkI "A suvarNa ja che" ema dekhe che. pILApaNAnA bhramathI mATInI IMTo pILI pILI dekhAvAthI "A suvarNa ja che-A suvarNa ja che" ema mAnI le che. paNa te sAcuM nathI. tenI jema avivekI jIvone (mohanA udayathI parAbhUta thayelA jIvone) tattvajJAnathI sarvathA rahita arthAt mithyAjJAnavALA jIvone zarIrAdine viSe (zarIra, ghara, dhana, parivAra vagere para padArthone viSe) cetana evA potAnA AtmAnI sAthe abhedabuddhi thavA rUpa bhrama thayelo che. bhAvArtha evo che ke dhaturAnA pAnathI unmAdI banelo puruSa jema sarvatra pILuM pILuM ja dekhe che tethI lAla IMTa vagerene paNa suvarNa ja che Ama bramabuddhi kare che. tema avivekI jIvo mohanA udayanA kAraNe paradravyamAM paNa mArApaNAnI abhedabuddhino bhrama kare che. tethI ja paradravyane potAnuM dravya mAnI le che. tenA sukhe potAnI jAtane sukhI ane zarIrAdi Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 441 padravyanA duHkhe potAnI jAtane duHkhI samaje che. AtmA eka svataMtra bhinna dravya che evuM A jIva samajato ja nathI. bhedajJAnane badale mohanA udayathI abhedajJAna kare che. vItarAga paramAtmAthI praNIta zuddha evAM je Agama zAstro che te zAstronuM zravaNa na hovAthI nathI jANyo svadravya ane paradravyano viveka jeNe evo A ajJAnI AtmA parane potAnA AtmApaNe jANato chato ane potAnA AtmAne paradravyanI sAthe ekameka-abheda buddhi rUpe mAnato chato anaMtakAla sudhI A saMsAramAM rakhaDe che. moha dazA AvI che, bhrama karAvanAra che. Atmatattvane bhulAvanAra che. paranI (zarIrAdinI) ja ALapaMpALamAM ja samaya pasAra karAve che. A kAraNathI A aviveka tyAjya che. avivekavALI buddhi tyajIne vivekavALA banavuM joIe. //pA. punaH zuddhatA zuddhatahetutvopave vathati = vaLI zuddhatA ane azuddhatAnA hetuno upadeza samajAve che - icchanna paramAn bhAvAn, vivekAdreH patatyadhaH / paramaM bhAvamanvicchannAviveke nimajjati // 6 // gAthArtha :- parama bhAvone (sarvottama bhAvone) na Icchato puruSa vivekarUpI giri uparathI nIce paDe che ane parama bhAvane Icchato puruSa avivekamAM kyAreya paNa DUbato nathI. dA. TIkA :- "rUcchana paramAniti", paramAn mAvAn paramAvAdanA sammatazuddhacaitanyAnugasarvadharmapariNamanena paramAn-utsargazuddhanayopadiSTAn nityAnityAdyanantAn na icchan-na vAJchan vivekAdreH-tattvajJAnatattvaramaNagireH zRGgAd adhaH patati-vivekarahito bhavati, paramaM zuddhaM tAdAtmyatAgataM sarvavizuddhAtmasvabhAvaM syAdvAdopayogena anvicchan-gaveSayan zuddhacaitanyamupAdeyatayA kurvan aviveke-ajJAne asaMyame na nimajjati-na magno bhavati / AtmasvarUpaikatvAnubhavakaraNapravRttaH parabhAvacUraNacakravartI eva iti samastaparabhAvonmAdamanthanapaTuzuddhAtmajJAnaramaNAnubhavane yatitavyam, nArvAcInapariNatau, ata evApUrvakaraNapraviSTamuniranekarddhilAbhe na saGgatimaGgati / apUrvakaraNaM ca sarvAbhinavaguNaprAptau bhavatyeva / vivecana :- paramabhAvagrAhaka nayane mAnya evuM AtmAmAM vartatuM je zuddha caitanya che. te siddhaparamAtmAmAM rahelA caitanya jevuM nirmaLa-nirdoSa caitanya saMsArI sarva jIvomAM svarUpathI Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 vivekASTaka - 15 jJAnasAra avazya che. tene anusaranArA sarve zuddha dharmonuM pariNamana A AtmAmAM thAya che. tene ja pradhAnapaNe svIkAranAro je naya te paramabhAvagrAhakanaya kahevAya che. je naya azuddha bhAvone karmodayajanya hovAthI jIvanA potAnA nathI mATe gauNa kare che ane zuddha bhAvo kSAyikabhAvanA ane pAriNAmika bhAvanA hovAthI mukhya kare che. te nayane paramabhAvagrAhakanaya kahevAya che. te nayanI apekSAe AtmAmAM saMbhavatA eTale ke utsarga rIte zuddha naye jaNAvelA evA "nityAnitya, bhedAbheda, asti-nAsti, sAmAnya-vizeSa ItyAdi anaMtanI saMkhyAvALA parama bhAvone je AtmA samajato nathI, svIkArato nathI, mithyAtva mohanA udayathI AtmAnA zuddhakartRtva, bhoktRtvAdi bhAvone tathA syAdvAda zailIvALA dharmone je AtmA jANato nathI, te AtmA vivekarUpI parvata uparathI paDe che, eTale ke zuddha AtmatattvanuM jJAna ane zuddha AtmatattvanI aMdaranI ramaNatA rUpI je parvata che te upara A AtmA ArUDha thayo hato tyAMthI patana pAme che. vivekazUnya bane che. je AtmA Atmatattvane samajato nathI, AtmAne paradravyathI bhinna jANato nathI. AtmAnA zuddha dharmone jANato nathI. te AtmA bhUtakALamAM vivekadazA pAmyo hoya to paNa te parvata uparathI paDI jAya che. mATe vivekI banavuM joIe ane vivekamAM ja vartavuM joIe. potAnA AtmAmAM ja tAdAtmyabhAve (abhedabhAve) rahelo evo ane sarvathA zuddha evo (sarvathA karma-kalaMkathI mukta evo) je AtmasvabhAva che tene je AtmA syAdvAdanA upayogapUrvaka Icche che. anekAnta zailithI sApekSa rIte samaje che, svIkAre che ane "AvA prakAranuM nirmaLa, zuddha caitanya ja mArA mATe upAdeya-tattva che. tenI ja prAptinA upAyamAM je joDAya che te AtmA AvA prakAranA ajJAnamAM ane aviratibhAvamAM eTale ke aviveka dazAmAM DubatA nathI. puNyanA udayathI prApta thayelI bAhya saMpattimAM rAjI rAjI thatA nathI temAM lepAtA nathI ane pApanA udayathI prApta thayelI du:khasaMpattimAM hatAzA ke kheda pAmatA nathI. paradravyane paradravya samajI udAsIna (madhyastha) svabhAvavALA thaIne ja rahe che. uttama AtmAo sukhamAM garviSTa ane duHkhamAM hatAza thatA nathI. kAraNa ke parane potAnuM mAnavuM te AtmAnuM svarUpa ja nathI. paNa aviveka ja che. AtmAnA zuddha nirAvaraNa svarUpamAM ja ekatAno anubhava karavAmAM je pravRttizIla AtmA che te "parabhAvadazAne" cUrI nAkhavAmAM cakravartI tulya che. A rIte samasta evA parabhAvadazAnA tophAnano nAza karavAmAM ja paTu thavA dvArA zuddha evA Atmatattvane jANavAmAM, tenI ja zraddhA karavAmAM ane tenI ja ramaNatA karavAmAM A jIve vadhAremAM vadhAre prayatnazIla Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 443 thavuM joIe, paraMtu arvAcIna pariNatimAM (vartamAnakAlamAM pUrvabaddha puNya-pApa karmonA udayathI prApta thayelI sukha-duHkhanI sAmagrIvALI pariNatimAM) magna thavuM joIe nahIM. A kAraNathI ja apUrvakaraNamAM pravezelA munio AkAzagAminI, vaikriya, AhAraka, zarIra racanAnI, jaMghAcAraNa-vidyAcAraNapaNAnI tathA AmA~Sadhi Adi aneka prakAranI labdhio prApta thavA chatAM paNa te labdhiomAM alpamAtrAe paNa Asakti pAmatA nathI. AvI labdhio phoravavAmAM udAsInavRttivALA hoya che. labdhionI prAptino harSa dhAraNa karatA nathI. AvA prakAranA vairAgyavAhI bhAvavALA ane nirveda-saMveganA pariNAmanI parAkASTAvALA AtmAo navA navA guNo Ave chate tathA tevA viziSTa pariNAmo (adhyavasAya sthAno) Ave chate apUrvakaraNa kare che. zAstramAM kahyuM che ke - sammadarasavvavirai, aNavisaMjoyadaMsakhavage ya / modalamasaMtavavo, vIsanIyara supAseDhI darA (zatakanAmA paMcamakarmagraMtha) evamekAdazaguNazreNiSu prathamaguNazreNI karaNatrayaM zeSAsu dazasaGkhyAsu apUrvakaraNAnivRttirUpaM karaNadvayaM karotyeva / evamapUrvApUrvakaraNArohaNena karmapaTalavigamo bhavati / uktaJca - sAtarddhiraseSvaguruH, samprApya vibhUtimasulabhAmanyaiH / saktaH prazamaratisukhe, na bhajati tasyAM muniH saGgam // 256 // yA sarvasuravaraddhirvismayanIyA'pi sAnagAraddhaiH / nArghati sahasrabhAgaM, koTizatasahasraguNitApi // 257 // (prazamarati gAthA 256-257) all 1 samyakatva, 2 dezavirati, 3 sarvavirati, 4 anaMtAnubaMdhI kaSAyonI visaMyojanA, 5 darzanamohanIyanI kSapaNA, 6 cAritramohanIyanI upazamanA, 7 cAritramohanIyano upazama, 1. guNazreNI eTale udayasamayathI AraMbhIne aMtarmuhUrtanA kAlamAM pratisamaye asaMkhyaguNA-asaMkhyaguNA karmayugalonI je racanA karavI ane AvI racanA karIne karmonI nirjarA karavI te guNazreNI kahevAya che. tAtparya artha e che ke uparokta guNomAMnA koIpaNa eka guNanI prAptinA prathamasamaye uparanI sthitimAMthI karmapudgalo utArIne udayasamayathI AraMbhIne aMtarmuhUrtanA kAlamAM pratisamayamAM uttarottara asaMkhyAtaguNA-asaMkhyAtaguNA adhikanA krame karmapugalo goThave che. te ja pramANe bIjA samaye paNa prathamasamaya karatAM asaMkhyAtaguNAM karmapugalo uparanI sthitimAMthI lAvIne nIce aMtarmuhUrtanA kAlamAM asaMkhyAtaguNanA krame pUrvanI jema goThave che. A ja pramANe trIjA samaye, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 vivekASTaka - 15 jJAnasAra 8 cAritramohanIyanI kSapaNA, 9 kSINamoha, 10 sayogI kevalI ane 11 ayogIkevalI ema kula agiyAra guNazreNIo che. A pramANe agiyAra guNazreNIomAM sauthI prathama samyakatva prAptinI guNazreNImAM traNa karaNa, ane bAkInI dazasaMkhyAvALI zeSa guNazreNIomAM be karaNa kare che. A pramANe apUrva apUrva adhyavasAya sthAno upara ArohaNa karavAthI AvA jIvonAM ghaNAM ghaNAM karmonAM paTalono nAza thAya che. prazamaratiprakaraNamAM kahyuM che ke - - sAtA, Rddhi ane rasa ema traNe gAravAmAM anAsakta evA muni anya munio vaDe durlabha evI labdhionI vibhUtine pAmIne paNa prazamabhAvanA sukhamAM ja masta rahe che paNa te labdhinI vibhUtimAM AsaktibhAva dharatA nathI. Azcarya pamADe evI sarvazreSTha IndranI paNa je Rddhi che te Rddhine jo lAkha ane karoDa vaDe guNavAmAM Ave to paNa te Rddhi aNagArapaNAnI RddhinI pAse hajAramA bhAge paNa thatI nathI. anAsaktapaNAnI A Rddhi ghaNI mahAna ane gauravazAlI che. tethI ja padgalika sukhomAM Asakta banavuM nahIM. kAraNa ke te AtmAnuM svarUpa nathI, parAdhIna che, nAzavaMta che ane viyogakAle ghaNuM ghaNuM duHkha ApanAra che. llll AtmanyevAtmanaH kuryAt, yaH SaTkArakasaGgatim / kvAvivekajvarasyAsya, vaiSamyaM jaDimajavAt // 7 // (namagnanA) pAThAntara gAthArtha:- je AtmA potAnA AtmAnA cha kArakano saMbaMdha potAnA AtmAmAM ja kare che te AtmAne pudgaladravyono atizaya saMbaMdha hovA chatAM paNa avivekarUpI tAvanI viSamatA kema thAya? arthAt na thAya. IchA TIkA :- "AtmacevAtmanaH rUti', H mAtmanaH nRtvavyApAravimana: Atmani-eke svAtmadravye, eva AtmanaH svIyAM SaTkArakasaGgatiM-SaTkArakANAM kartR cothA samaye yAvat aMtarmuhUrta sudhI te pramANe kare che tene guNazreNI kahevAya che. uttarottara guNazreNImAM pUrva pUrva guNazreNI karatAM nAnA nAnA aMtarmuhUrtakAlamAM asaMkhyAtaguNa-asaMkhyAtaguNa dalikonI goThavaNa dvArA ghaNAM karmonI nirjarA kare che. samyakatvanI guNazreNI karatAM dezaviratinI ane dezavirati karatAM sarvaviratinI ema agiyAre guNazreNIo kramazaH asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa nirjarAvALI hoya che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 445 karma-karaNa-sampradAnApAdAnAdhikaraNarUpANAM saGgatimekatvaM kuryAt / asya puruSasya aviveko'jJAnaM sa eva jvarastasya vaiSamyaM-viSamatvaM kva-kathaM bhavati ? jvarasya hetutvamAha-jaDimajavAt jaDimA-mauDhyaM, tasya javo-vegaH, tasmAt, athavA jaDamajjanAt-jaDamajjanena mahAjvarotpAtaH tasmAt / | vivecana - potAnA Atma-tattvanA kartutvanA vyApArano vibhAga karavAmAM dakSa (catura) evo je puruSa potAnA eka AtmadravyamAM ja potAnAM chae kArakanI saMgati kare che te puruSane mUDhatAnI tIvratAthI AvanArA evA avivekarUpI jvaranI viSamatA kema hoya? anAdikAlathI mohanA udayanI tIvratAnA kAraNe A jIve zarIra, dhana, ghara Adi paulika padArthone tathA kauTuMbika sabhyo, snehIo vagere jIvAtmaka padArthone potAnA mAnI lIdhA che. tenI sAthe thayelI abheda buddhithI A jIva potAnI jAtane zarIrano kartA, gharano kartA, dhanaprAptino kartA mAnI rahyo che. jIvanabhara zarIrAdine ja sAcavavAnuM kArya (kama) A jIva kare che. Ama kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane AdhAra ema chae kAraka mohane vaza thayelA A jIve paradravyamAM joDyAM che ane mAna vahana kare che ke A ghara meM bAMdhyuM che, A zarIra mAruM che. meM garbhAvAsamAM banAvyuM che. A dhana mAruM che. meM ghaNo prayatna karIne te dhanane prApta karyuM che. Ama A jIvane paradravyanuM ja kartutvabhostRtva tathA bIjA kArakacakra paNa paradravya saMbaMdhI ja potAnAmAM dekhAya che. potAnuM asalI svarUpa to A jIva bhUlI ja gayo che. kevI mohAdhatA? jene samyakatva prApta thAya che tene ja AtmAnA asalI svarUpano khyAla Ave che. tene ja bhedajJAna thAya che. te AtmA ja "huM paradravyano kartA nathI paNa mArA zuddha svarUpano ja kartA chuM" Ama kartutvanA vyApArano vibhajana (vibhAga) karavAmAM dakSa (catura) bane che. A rIte je AtmA potAnA AtmAnA kartutvanA vyApArano vibhAga karavAmAM catura banIne potAnA eka AtmadravyamAM potAnA kartA-karma-karaNa Adi chae kArakacakranI saMgati kare che. te ja AtmA vivekI gaNAya che. eTale ke "huM mArA zuddhasvarUpano ja kartA chuM A mAruM pAriNAmika bhAvanuM sahaja svarUpa che. gRhAdino kartA to mohanA udayathI thayo chuM - te mAruM vAstavika svarUpa nathI. Ama svarUpano kartAkAraka mAro AtmA ja che. vaLI mAre meLavavA lAyaka kArya paNa mAruM zuddha svarUpa ja che je prApta kareluM kyAreya cAlyuM jatuM nathI. paradravyane meLavavuM e mAruM kArya nathI. Ama karmakAraka paNa mAro AtmA ja che. tathA mArA zuddhasvarUpanI prApti paNa Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 vivekASTaka - 15 jJAnasAra zuddhasvarUpanA AlaMbane ja pragaTa thAya che, anyathA thatI nathI. tethI karaNakAraka paNa mAro AtmA ja che. prApta thatuM zuddhasvarUpa paNa A AtmAne ja ApavAnuM che, anya koI AtmAne mAruM svarUpa ApI zakAtuM nathI. mATe saMpradAnakAraka paNa mAro AtmA ja che. tathA AvA prakAranuM A zuddhasvarUpa meLavavAnuM paNa A AtmAmAMthI ja che anya dravyamAMthI A Atmatattva prApta thatuM nathI. tethI apAdAnakAraka paNa A AtmA ja che. vaLI pragaTa thayeluM A AtmasvarUpa mArA potAnA AtmAmAM ja sacavAya che. te svarUpa sAcavavA mATe anya bIjI koI peTI-tijorI nathI tethI adhikaraNakAraka paNa mAro potAno AtmA ja che" Ama je puruSa potAnA AtmAnA zuddhasvarUpanAM chae kAraka potAnA eka AtmadravyamAM ja saMgata kare che te puruSane "A zarIra mAruM che, dhanAdi mAruM che, huM eno chuM, athavA zarIrAdi e ja huM chuM, tenA sukhe huM sukhI chuM" AvI abheda buddhirUpI aviveka-ajJAnadazA AvA prakAranA vivekI jIvane AvatI nathI. - jo AvI abheda buddhi thatI nathI to pachI AvA prakAranA avivekavALI dazA svarUpa jvaranI (tAvanI) viSamatA-AkuLavyAkulatA tathA abhimAnAdi ane mamatAbharI buddhi kema thAya? arthAt na ja thAya. AvA prakArano abheda buddhirUpa aviveka A jIvane atyAra sudhI kema thato hato? to zAstrakAra maharSi jaNAve che ke nahama = jaDatA-mUrkhatA arthAta mohAndhatAno navat vega hovAthI-tIvratA hovAthI A aviveka thato hato, mUDhatAnuM bahu jora hatuM, ajJAnatAnuM ghaNuM ja tophAna hatuM. tenA kAraNe AvA prakAranI abheda buddhirUpI aviveka thato hato te have kema hoya ? arthAt na hoya. athavA nahimaMvat pAThane badale namanAr evo athavA narmaLanAr evo paNa pATha jovA maLe che. tyAM paMktino Avo artha karavo ke zarIramAM jvarAdi hoya ane jaLamAM snAnAdi kare to atizaya zItaLa jaLanA snAnathI jvarAdi vRddhi pAme ane AkulavyAkulatA lAve tevI avivekarUpa jvaranI viSamatA AvA jIvane kema hoya ? athavA jaDa evA padgalika padArthomAM mastI mANavAthI mohabdhatAthI je avivekadazA rUpI jvaranI vRddhi thAya che te paNa AvA jIvane kema hoya ? arthAt na ja hoya. je potAnA zuddha svarUpane dRSTimAM le che tene ja A svarUpa prApta thAya che. AvA mahAtmA puruSo puladravyanI AsaktithI bAra gAu dUra dUra bhAge che tene jaDapadArthono saMyoga avivekabuddhi rUpI jvara (tAva) lAvI zakato nathI. atra SaTkArakavyAkhyA zrIvizeSAvazyakAnusAreNa ucyate / "AtmA kartA" Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 447 tathA ca yaH kartAtmAparaH saH kArakacakropetaH eva / AtmA kartA svaguNapariNamanAtmakajJaptikriyAkArakatvAt / jJAnAdyanantaguNapravRttiH kAryam / guNAH karaNabhUtAH / guNaparyAyANAmutpAdaparyAyANAM pAtratvAtsampradAnam / vyayIbhUtaparyAyANAM vizleSAspadatvAd apAdAnam / tathAnantaguNaparyAyANAmAdhAratvAd AdhAraH / Atmani AtmA AtmAnam AtmanA Atmane AtmanaH pariNamanavRttyA karoti / uktaJca zrIjinabhadrapUjyaiH - ahIM cha kArakanI vyAkhyA zrI vizeSAvazyakabhASyane anusAra karAya che. "AtmA e kartA che" ane je kartApaNAnA svarUpamAM tatpara che eTale ke kartApaNAnA svarUpathI yukta che te chae kArakanA samUhathI sahita che. te A pramANe che. (1) potAnA jJAnaguNamAM pratisamaye pariNamana pAmavA rUpa jJaptikriyAne karanAra che mATe A AtmA kartA che. (2) jJAnAdi anaMtaguNomAM niraMtara pravRtti karavI e ja A AtmAnuM kArya (karma) che. A karmakAraka thayuM. (3) AtmAmAM rahelA guNo e ja adhika guNono AvirbhAva karavAmAM karaNabhUta che. A karaNakAraka thayuM. (4) navA navA utpanna thatA guNo ane paryAyonuM AtmA e ja pAtra hovAthI arthAt navA navA pragaTa thatA guNa-paryAyo AtmAne ja apAya che tethI AtmA saMpradAnakAraka thayo. (5) pratisamaye nAza pAmatA paryAyono AtmAmAMthI viyoga thato hovAthI AtmA e ja apAdAnakAraka thayo. (6) tathA ananta guNa-paryAyono A ja AtmA AdhAra hovAthI AtmA e ja adhikaraNakAraka thayo. A pramANe "A AtmAmAM pariNamana svabhAva hovAthI AtmA pote ja Atmatattvane AtmAnA guNo dvArA AtmAmAMthI pragaTa karIne AtmAne ApavAnuM kAma kare che" Ama A chae kArakacakra jANavuM. zrI jinabhadragaNijI pUjyavare vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke - kAraNamahavA chaddhA, tattha sataMtotti kAraNaM kattA / kajjappasAhagatamaM, karaNaM mi u piMDadaMDAiM // 2112 // vyAkhyA-athavA kAraNaM SoDhA / tatra (sataMto) svatantraH kartA, yaH svatantraM svAdhInaM kAraNaM sa kartA yathA ghaTasya kartA kumbhakAraH, tathA Atmani vyApyAvasthitAnAmabhedarUpANAM guNAnAM svasvapariNamanakAryavyApArapravRttirUpAM kriyAM karoti tenAtmA kartA / kAryaprasAdhakatamaM kAraNaM karaNamapAdAnanimittabhedAta vibhedama / tatra ghaTe mRtpiNDamupAdAnam, daNDAdi nimittam, tathA cAtmA kartA jJAnAdi kAryam, tatra svasattApariNatiH upAdAnam, svarUpasiddhau zuddhapAriNAmikakArye nimittAbhAvaH iti / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 jJAnasAra karmakSapaNazuddhAtmaprAgbhAvalakSaNe sAdhanakArye'pyAtmA kartA, tattvasiddhizca kAryam, AtmaguNA jJAnadarzanacAritravIryarUpAH svadharmasAdhanAvalambinaH kAraNamupAdAnam, nirvikAravItarAgavAkyAdayaH nimittamiti / athavA kAraNa cha prakAre che. tyAM svataMtra e kartA kAraNa che. kAryanuM prasAdhakatama je kAraNa te karaNa nAmanuM kAraNa che. jemake ghaTakAryamAM nRSiMDa ane daMDAdi. 2112 // 448 athavA kAraNa cha prakAre che. tyAM je svataMtra hoya tene kartA kahevAya che. eTale ke svataMtra che-svAdhIna che kAraNatA jenI te kartA kahevAya che. jemake ghaTakArya karavAmAM kuMbhakAra e svataMtra che mATe kartA che. mRtyiMDa ane daMDAdi kAraNo kuMbhakArane AdhIna che. tathA AtmAmAM abhedabhAve vyApIne rahelA evA jJAnAdi guNonuM potapotAnA bhAve pariNamana rUpa kArya karavAnA vyApArAtmaka-pravRttirUpa kriyAne A AtmA ja kare che sarva kArakomAM AtmA svataMtra che. tethI AtmA e kartA che. koI paNa kAryanA prasAdhakatama je kAraNa che tene karaNa kahevAya che. te upAdAna ane nimittanA bhedathI be prakAre che. jemake ghaTakArya karavuM hoya tyAM mATIno piMDa e upAdAnakAraNa che ane daMDAdi e nimittakAraNa che. je kAraNa pote ja kAryarUpe pariNAma pAme te te upAdAnakAraNa kahevAmAM Ave che ane upAdAnane kAryarUpe pariNamAvavAmAM sahAyaka banIne je dUra khasI jAya te nimittakAraNa kahevAya che. tyAM AtmA e kartA che ane jJAnAdi guNono AvirbhAva karavo te kArya che. tyAM pratisamaye AtmasattAnuM pariNamana thavuM e upAdAnakAraNa che ane svarUpa siddha thaI gayA pachI AtmAnA zuddha svarUpanuM pAriNAmika bhAve pariNamana pAmavA rUpa kArya karavAmAM bAhya nimittano abhAva che. tathA karmone khapAvavA rUpa zuddha Atmatattvano AvirbhAva karavA svarUpa sAdhanAvasthA rUpa kArya karavAmAM paNa AtmA e kartA che, tattvasiddhi e kArya (karma) che ane AtmadharmanI sAdhanAnA avalaMbanabhUta evA jJAna, darzana, cAritra tathA vIryarUpa guNo e upAdAnakAraNa che ane nirvikArI evA vItarAgaparamAtmAnI je vANI-zAsra-pravacana vagere nimittakAraNa che. kammaM kiriyA kAraNamiha nicciTTho jao na sAhei / ahavA kammaM kumbho, sa kAraNaM buddhiheutti // 2113 // bhavvotti va joggo tti va sakkotti va so sarUvalAbhassa / kAraNasaMnijjhami vi, jaM nAgAsatthamAraMbho // 2114 // Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 448 bajjhanimittAvekkhaM, kajjaM vi ya kajjamANakAlammi / hoi sakAraNamiharA, vivajjayA'bhAvayA hojjA // 2115 // (zrI vizeSAvazyamASya ||thaa 2113-14-15) ghaTa banAvavAnI je kriyA te karma che ane te ja kriyA kAraNa kahevAya che. kAraNa ke ceSTA vinAno kuMbhakAra paNa ghaTa banAvI zakato nathI. athavA kAryarUpe je kuMbha che te kAraNa paNa che kAraNa ke te ghaTa ghaTotpAdananI buddhino hetu che. 2113 athavA potAnA svarUpanA lAbhane mATe je bhavya che, yogya che arthAt kAryarUpe thavAne zakya che te tenuM kAraNa kahevAya che. ghaTanA kAraNonI sAmagrInuM sannidhAna hovA chatAM paNa kuMbhAra AkAza mATe AraMbha karato nathI paNa ghaTa mATe ja AraMbha kare che. ra114 bAhyanimitta-sAmagrInI apekSAvALuM ghaTakArya paNa jyAre jyAre karAya che tyAre tyAre kriyamANakAle (buddhimAM kalpAyelA rUpe) karma paNa potAnuM kAraNa bane che anyathA (jo karma e kAraNa na banatuM hoya to) viparIta kArya thaI jAya athavA kArya thavAno abhAva thaI jAya. ll2115|| kriyate kA nivartyate iti vyutpatteH karma bhaNyate / kAsau kriyA ?, kumbhaM prati kartRvyApArarUpA, sA ca kumbhalakSaNakAryasya kAraNamiti pratItameva / Ahananu kulAla eva kumbhaM kurvannupalabhyate, kriyA tu na kAcit kumbhakaraNe vyApriyamANA dRzyate / ityAha-iha nizceSTaH kulAlo'pi yasmAnna (ghaTaM) sAdhayati-niSpAdayati, yA ca tasya ceSTA sA kriyA iti kathaM na tasyAH kambhakAraNatvamiti / athavA-karttaH IpsitatamatvAt kriyamANaH kumbha eva karma, tarhi kAryamevedamataH kathamasya kAraNatvaM ? na hi sutIkSNamapi sUcyagramAtmAnameva vidhyati / tataH kAryaM nivartyasyAtmana eva kAraNamityanupapannamevetyAha-sa kAraNaM "buddhiheutti" sa kumbhaH kAraNaM-hetuH kumbhasya / kutaH ? prastAvAt-kumbhabuddhihetutvAt / idamuktaM bhavati sarvo'pi buddhau saGkalpya kumbhAdi kAryaM karoti, iti vyavahAraH / tato buddhyadhyavasitasya kumbhasya cikIrSato mRnmayakumbhaH, (mRnmayakumbhasya) tad buddhyAlambanatayA kAraNaM bhavatyeva / "kriyate" iti karma bhAvI vyutpatti DovAthI l 43 se 72||y te upAya cha te koNa che? kriyA te karma che. ghaTa banAvavAnI kriyA kartA evA kuMbhAra vaDe karAya che mATe Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 jJAnasAra 450 kriyA te yimA hovAthI karma kahevAya che. ghaTa banAvavA mATenI kuMbhakAranA vyApArasvarUpa je kriyA che te karma paNa che ane te kriyA kuMbhalakSaNavALA kAryanuM kAraNa paNa che. A vAta prasiddha che. prazna :- kuMbhakAra ja ghaTa karato hoya ema dekhAya che. paraMtu kuMbha banAvavAmAM koI kriyA vyApArAtmaka hoya evuM dekhAtuM nathI. ghaTa karavAmAM kuMbhakAra jevo vyAvRta thayelo dekhAya che tevI koI kriyA ghaTa karavAmAM vyAvRta hoya tevuM dekhAtuM nathI. uttara H- kuMbhakAra paNa jo ceSTA vinAno hoya eTale ke kriyA na karato hoya to ghaTAtmaka kAryane sAdhI zakato nathI. tethI jema kuMbhakAra ghaTa banAvavAmAM vyApAramaya che tema kuMbhakAranI ceSTA paNa ghaTa banAvavAmAM vyApAramaya che. te kuMbhakAranI je ceSTA che te ja kriyA che. mATe ghaTotpattinA karaNakAle jema kuMbhakAra vyApArAtmaka dekhAya che tema te kuMbhakAranI kriyA paNa pratyakSa vyApAra rUpe dekhAya ja che. mATe te kriyAne kuMbhanuM kAraNapaNuM kema na kahevAya ? ghaTakArya pratye kuMbhakAra kartArUpe jema kAraNa che tema A kriyA paNa ghaTakArya pratye kriyAtmakabhAve avazya kAraNa che ja. prazna :- ahIM koI evo prazna kare ke "turISmitaM rma' kartAne kriyA karavA dvArA meLavavAne je ISTa hoya te karma kahevAya che. A nyAyathI kartAne ghaTakArya ISTa hovAthI utpanna karAto te ghaTa karma ja ho (karaNa na ho), tethI A ghaTa e kArya ja che (karmakAraka ja che) A ghaTane karaNakAraka kema kahevAya ? ghaTa pote karAya che mATe karma che paNa karaNa hoya te samajAtuM nathI. kAraNa ke game tevo atizaya tIkSNa evo paNa soyano agra bhAga potAne viMdhI zakato nathI. suzikSita naTa potAnI jAtane potAnA khabhA upara caDAvI zakato nathI. tema je karma hoya che te pote ja potAnuM karaNa saMbhavI zakatuM nathI. A pramANe kArya pote ja nirvaryamAna - utpanna karAtA evA potAnuM karaNa pote thAya, A vAta aghiTata che. uttara H- te buddhigata ghaTa utpanna karAtA ghaTanuM kAraNa che. kAraNa ke kuMbhAkArapaNe ke pariNAma pAmelI buddhi utpadyamAna ghaTanuM kAraNa bane che. kahevAno sAra e che ke sarve paNa kArya karanArAo je je ghaTa-paTAdi kArya karavuM hoya che, te te kAryane prathama buddhimAM saMkalpita kare che. buddhimAM saMkalpita karIne ja ghaTa-paTAdi kArya kare che. AvA prakArano jagatano vyavahAra che. tethI buddhimAM Aropita karAyelA (eTale ke kalpanA karAyelA) kuMbhanuM, karavAne dhArelA mRnmayakuMbha pratye te ghaTagatabuddhinA AlaMbana svarUpe kAraNapaNuM che ja. buddhimAM kalpAyelA ghaTa pramANe ja mRnmaya ghaTa banAvAya che, mATe buddhigata ghaTa kriyamANa ghaTanuM kAraNa bane ja che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 451 na ca vaktavyamaniSpannatvAdasannasau tabuddherapi kathamAlambanaM syAt ? dravyarUpatayA tasya sarvadA sattvAt iti / nanu ya eveha mRnmayakAryarUpo ghaTaH tasyaiva kAraNaM cintyate iti prastutaM, buddhyadhyavasitastu tasmAdanya eveti tatkAraNAbhidhAnamaprastutameva / satyam, bhAvini bhUtavadupacAranyAyena tayorekatvAdhyavasAnAdadoSaH / sthAsakozAdikAraNakAle'pi hi kiM karoSIti puSTaH kumbhakAraH "kumbhaM karomItyevaM" vadati buddhayadhyavasitena niSpatsyamAnasyaikatvAdhyavasAyAditi // 2113 // prazna :- mRnmayaghaTa je have karavAne dhArelo che paNa haju te to banyo ja nathI. arthAt aniSpanna ja che. tethI A mRnmayaghaTa to asat che (avidyamAna che). to pachI asat evo A mRnmaya ghaTa te buddhigata ghaTanuM AlaMbana kevI rIte laI zake ? haju pote to banyo ja nathI tethI te asat hovAthI buddhimAM vicArelA ghaTanuM AlaMbana kema laI zake? uttara :- je mRnmayaghaTa che te paryAyarUpe (ghaTAkArapaNe) bhale banyo nathI to paNa dravyarUpapaNA vaDe te ghaTa sarvakAle sat che. mATImAM ghaTa dravyArthikanayathI sat che, mAtra teno tirobhAva che. paNa sat nathI ema nathI. tethI mRnmayaghaTa dravyarUpe sat hovAthI buddhigata ghaTanuM AlaMbana laI zakaze. prazna :- ahIM je mRnmayaghaTa che te ja kArya che ane tene ja kAraNa mAnavAno vicAra karAya che. je karmakAraka che te ja karaNakAraka che ema tamAruM kahevuM che. tethI kAryAtmaka rUpe rahelo je mRnmayaghaTa che tene ja kAraNarUpe jaNAvavo joIe A ja vAta prastuta che. buddhimAM vicArelo ghaTa to mRnmaya ghaTathI sarvathA anya ja vastu che. tene tame kAraNa tarIke je kathana karo cho te sarvathA aprastuta ja che, ucita nathI. je ghaTa karAya che, te mATIno banelo che. tene ja karaNakAraka tarIke samajAvavo joIe. anya evA buddhi-gata ghaTane kAraNa samajAvavAthI te aprAsaMgika thaI zake che. eTale ke karmakAraka ane karaNakAraka eka nahI rahe paNa bhinna thaI jaze. uttara :- tamAro prazna sAco che. paraMtu "bhAvinA kAryamAM bhUtakAlano jema upacAra karAya cheAvo jAya che. jema AvatI kAle dipAvalI (divALI) AvavAnI hoya to te bhAvi che. mahAvIra prabhunuM nirvANa 2500 varSa pUrve hovAthI bhUtakAla che. chatAM ema kahevAya che ke "AvatI kAle mahAvIra prabhunuM nirvANa kalyANaka che" A viSayamAM AvatIkAlano divAlIno divasa ane 2500 varSa pUrveno divAlano divasa jema eka karavAmAM Avyo, tevI rIte mRnmayaghaTa ane buddhigataghaTa A banneno abhedopacAra karavAthI eTale ke ekarUpe Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnasAra 452 vivekASTaka - 15 vicAravAthI kaMI doSa lAgato nathI. buddhigata ghaTamAM samajAvelI karaNakArakatA mRnmayaghaTamAM paNa lAgu paDe che. tathA kuMbhakAra ghaTakAryanA pUrvakAlavartI sthAsa-koza-kuzula Adi paryAyone jyAre banAvato hoya che tyAre sthAsAdi karavAnA kAle paNa jo koI te kuMbhakArane pUche ke "tuM zuM kare che ?" to teno uttara kuMbhakAra ema ja Ape che ke "huM ghaTa karuM chuM", "huM svAsakoza karuM chuM" ema kaheto nathI. teno artha e thAya che ke buddhimAM adhyavasita ghaTanI sAthe bhAvimAM banavA vALA ghaTanI ekatA che, ekarUpa adhyavasAya che. banne ghaTano abhedopacAra hovAthI buddhigataghaTanI je kAraNatA che te ja kAraNatA niSpadyamAnaghaTanI paNa manAya che. tethI ghaTa karmakAraka paNa che ane te ja ghaTa potAnI utpattinuM karaNakAraka paNa che. ra11all athavA-bhavyo yogyaH svarUpalAbhasyeti zakya utpAdayitumataH sukaratvAtkAryamapyAtmanaH kAraNamiSyate / avazyaM ca karmaNaH kAraNatvameSTavyam, yat-yasmAt samastakAraNasAmagrIsannidhAne'pi naivameva kozArthaM prArambhaH, kintu vivakSitakAryArthamatastadavinAbhAvitvAt tatkriyAyAH kAryamapyAtmanaH kAraNamiti / etadeva bhaavytira624 je upAdAna kAraNamAMthI ghaTa-paTAdi kAryanA svarUpano lAbha (kAryano AvirbhAva) thaI zake tema che. AvirbhAva karavAne yogya che. je kAraNamAMthI kArya utpana karavuM zakya che. tyAMthI ja kArya karavuM sukara (sulabha) che. A rIte kArya paNa potAnI pragaTatAnuM kAraNa svIkArI zakAya che. kAryakAraka (karmakAraka) paNa karaNakAraka hoI zake che. tethI karmane paNa kAraNatA (karaNakArakatA) avazya svIkArI zakAya che. tathA buddhigata-ghaTanI kAraNatA A rIte paNa saMgatine pAme che ke - ghaTa banAvavAnI samagra kAraNasAmagrI sAme hovA chatAM paNa je kuMbhakAre ghaTa banAvavAno prAraMbha karyo che te prathama to svAsa-koza-kuzulAdi ja banAve che ghaTa to aMte ja bane che to paNa tene koI puche ke he kuMbhakAra ! tuM zuM banAve che? tyAre tenA taraphathI Avo ja uttara maLe che ke "huM kuMbha banAvuM chuM" te kyAreya ema kaheto nathI ke "huM svAsa-koza-kuzUla banAvuM chuM tethI nakkI thAya che ke A prayatna vivakSita kArya evA ghaTa mATe ja che paNa sthAsAdi mATe nathI. tethI jyArathI ghaTa banAve che tyArathI ja buddhigata ghaTa te ghaTotpAdanakriyAmAM avazya joDAyelo ja che. A rIte ghaTotpAdananI kriyA te buddhigataghaTanI sAthe avinAbhAvavALI hovAthI ghaTAtmaka kArya paNa (karma paNa) potAnuM kAraNa (karaNakAraka) bane ja che. ahIM mUlagAthAmAM "s Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 453 nAsthamAno' padamAM "AkAza mATe prayatna nathI" paNa ghaTa mATe prayatna che evo artha nIkaLe che zrI vizeSAvazyaka bhASyanI TIkAmAM A ja artha karela che, ane te artha paNa khoTo nathI. kAraNa ke kuMbhakArano prayatna kaMI AkAza banAvavA mATe nathI paNa ghaTa banAvavA mATeno prayatna che. Avo artha saMgatine pAme che. paraMtu sthAsa-koza-kuzUlAdi ghaTanA aMgo hovAthI sthAsAdi mATe ke kozAdi mATe prayatna nathI paNa ghaTa mATe prayatna che. A artha vadhAre saMgata lAge che. ane ahIM TIkAkArazrIe TIkAmAM A pAchalo artha svIkAryo che. A ja vAta vadhAre spaSTapaNe samajAve che. ra114 bAhyAni kulAlacakracIvarAdIni yAni nimittAni tadapekSya kriyamANakAle antaraGgabuddhayAlocitaM kAryaM bhavati / svasyAtmanaH kAraNaM svakAraNam, anyathA yadi buddhyA pUrvamaparyAlocitameva kuryAt tadA'prekSApUrvaM zUnyamanaskArambhaviparyayo bhavet / ghaTakAraNasannidhAvapyanyat kimapi zarAvAdikAryaM bhavedabhAvo vA bhavet / na kiJcitkAryaM bhavedityarthaH / tasmAd buddhyadhyavasitaM kAryamapyAtmanaH kAraNameveSTavyam / kiM bahunA ? yathA yathA yuktito ghaTate tathA tathA sudhiyA karmaNaH kAraNatvaM vAcyam / anyathA karmaNaH akArakatve karotIti kArakamiti SaNNAM kArakatvAnupapattireva syAditi / kulAla, cakra, cIvara, daMDa vagere ghaTotpAdananAM je je bAhya nimitto che tenI apekSA rAkhIne ghaTotpattinI kriyA je kAle karAtI hoya te kAle paNa kuMbhAre pote potAnI aMtaraMga buddhimAM jevA prakArano ghaTa banAvavAno vicAra karelo hoya che (plAna dorelo hoya che) tevo ja ghaTa kare che ane tevo ja ghaTa thAya che. A rIte ghaTa pote ja ghaTanI potAnI utpattinuM kAraNa avazya bane ja che. anyathA = jo buddhigataghaTane kAraNa na mAnIe ane pUrvakAlamAM buddhithI vicAra karyA vinA ja (plAna doryA vinA ja) kArya karavA bese to apekSApUrvaka karAyeluM kArya (buddhimAM vicAra karyA vinA karAyeluM kAya) zUnyamanaskapaNe karAyelA kAryano AraMbha viparIta kArya (karavA)vALo thAya. eTale ke ghaTa banAvavAnI tamAma sAmagrInI nikaTatA hovA chatAM paNa zarAva-koDIyuM mATaluM mATalI ItyAdi na dhAreluM anya koI kArya thaI jAya. kAraNa ke 1. zUnyamanasvatvat kAramI (Aryaca) viparyayaH (viparIta:) bhavet eka artha Avo thAya, athavA zUnyamanasvat ramI (vArthaca) viparyayaH (amAva:) bhavet Avo bIjo artha thAya. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 vivekASTaka - 15 jJAnasAra ghaTa buddhimAM vicAryo nathI, tethI game te kArya thaI javAno prasaMga Ave. athavA zUnyamanaska hovAthI koI paNa kArya na bane ema kAryano abhAva paNa thaI jAya. tethI buddhithI vicArelAmanamAM goThavI rAkhelA kAryane paNa potAnA te kAryanuM kAraNa mAnavuM joIe. upara carcA ghaNI karI, ghaNuM zuM kahIe? jema jema yuktithI karmanI karaNakArakatA ghaTI zake che te rIte paMDitapuruSe karmakArakanI karaNakArakatA samajavI ane samajAvavI. jo Ama na samajIe ane karmane karmakAraka ane karaNakAraka ema be jAtanI kArakatA na mAnIe to "rotIti ram' je kArya kare te kAraka, A vyAkhyA pramANe che kAraka che. AvI zAstrakAronI vAta saMgata thAya nahIM. mATe A tattva sUmabuddhithI vicArIne cha kAraka samajavAM. //ra11po deo sa jassa taM saMpayANamiha taM pi kAraNaM tassa / hoI tadatthitAo, na kIrae taM viNA jaM so // 2116 // te ghaTAtmaka paryAya jene ApavAno hoya te saMpradAnakAraka kahevAya che. te saMpradAna paNa kAryanuM kAraNa che. jo te ghaTanA arthI (grAhaka) koI hoya to ja karAya che. arthI vinA te ghaTaparyAya karAto nathI. ll11dI TIkA - manavaparyAya: yastha reyaH sa ta prati samratAnama, tapi tarya kAraNam / yadvastu tadarthitve-tattve tadpatve bhavati, na abhinavaparyAyagrahaNaM tarhi na kAryotpattiH / idamuktaM bhavati-abhinavaparyAyagrahaNenaiva kAryasiddhiH // 2116 // vivecana - have saMpradAnakAraka samajAve che jyAre ghaTa banAvavAno hoya tyAre ghaTa ane paTa banAvavAno hoya tyAre paTa ema utpanna karAtuM kArya e abhinavaparyAya (navoapUrvaparyAya) kahevAya che. A banAvAto abhinavaparyAya jene ApavAno hoya, jenA mATe banAvAto hoya te abhinavaparyAya lenAra vyakti (grAhaka-garAga), te abhinavaparyAya pratye saMpradAnakAraka kahevAya che. ghaTa je grAhako mATe karAto hoya te grAhaka ghaTanuM saMpradAnakAraka che. paTanA grAhaka te paTanuM saMpradAnakAraka che. A rIte grAhaka paNa te kAryanuM kAraka bane che. je vastu (je kAya) tenA artha hote chate eTale ke arthArUpa (grAhakarUpa) tattva hote chate ja abhinavaparyAya karAya che ane jo abhinavaparyAyane grahaNa karanAra grAhaka koI nA hoya to te kAryanI utpatti thatI nathI. mATe te tenuM saMpradAnakAraka kahevAya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 455 ghaTa vecAtA hoya, grAhako maLatA hoya to ja navA navA ghaTa karAya che. evI ja rIte paTAdi kArya paNa grAhako hoya to ja karAya che. grAhaka vinA navA navA kAryanI utpatti karAtI nathI. mATe utpanna karAtA kAryanA je grAhaka che, lenAra che. jene te navInaparyAya ApavAno che te tenA saMpradAnakAraka che. kahevAno sAra e che ke "navA navA paryAyanA grAhaka koI hoya to ja te te kAryanI siddhi (utpatti) karAya che. mATe je grAhaka che te saMpradAnakAraka che. 2116 // bhUpiMDAvAyAo, piMDo vA sakkarAdavAyAo / cakkamahAvAo, vA'pAdANaM kAraNaM taM pi // 2117 // gAthArtha H- pRthvI piMDanA apAdAnathI ghaTa bane che, mATe piMDa athavA zarkarA AdinA apAdAnathI piMDa, athavA cakra ane ApAka (bhaThThI) vagere je kAraNa che te sarve vivakSAe apAdAna kAraka kahevAya che. II2117aa TIkA :- mUpiNDasya apAya:, zarAvInAmapAya:, cAvInAmupapattau vamapAvAnuM kArakaM kAraNaM bhavati / bhUrapAdAnaM piNDApAye'pi dhruvatvAt / athavA vivakSayA piNDaH apAdAnam, tadgatazarkarAdInAmapAye'pi viveke'pi dhruvatvAt athavA ghaTApAyAccakramApAko vA'pAdAnamiti // 2117 // vivecana :- A zlokamAM have apAdAnakAraka samajAve che. vibhAga pAmatI vastu jyAMthI vibhAga pAmatI hoya te mUlabhUta kAyama rahenArI vastune apAdAna kahevAya che. jemake devadatte kuvAmAMthI pANI kADhyuM ahiM vibhAga pAmatI vastu pANI che te kuvAmAMthI kaDhAya che paNa kuvo sadA rahe che. tethI kuvAne apAdAna kahevAya che. caitra koThImAMthI anAja kADhe che. ahIM vibhAga pAmatuM dravya anAja koThImAMthI kaDhAya che paNa koThI kAyama rahe che. mATe koThIne apAdAna kahevAya che. tevI rIte apAdAnakAraka have samajAve che. bhUH apAdAnam piNDApAye'pi dhruvatvAt pRthvI e apAdAna che. kAraNa ke pRthvImAMthI mATIno piMDa kADhavAmAM Ave to paNa pRthvI to dhruva ja rahe che. mATe piMDanA apAyanuM mUlasthAna je pRthvI che. te apAdAna che. = piGoDapAvAnam, zarAvInAmapAye'pa dhruvatvAt = mATIno piMDa e apAdAna che. kAraNa ke te piMDamAMthI kAMkarA vagere dUra karavA chatAM paNa mATIno piMDa sadA dhruva rahe che. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 jJAnasAra pramApAjo vADapAvAnam, ghaTApAyAt = athavA cakra ane bhaTTI paNa apAdAna kahevAya che. kAraNa ke cakra uparathI athavA bhaTTImAMthI ghaTa bahAra kaDhAya che chatAM cakra ane bhaTTI dhruva che. A rIte vicAratAM je vastu vikhuTI paDatI hoya te vastu jyAMthI vikhuTI paDe che te mUlabhUta dhruvavastune apAdAnakAraka kahevAya 456 pRthvImAMthI piMDano apAya, piMDamAMthI zarkarAdino apAya ane cakrAdimAMthI ghaTano apAya thAya che, A pramANe pRthvInuM, piMDanuM ane cakrAdinuM apAdAnakAraNa nAmanuM kAraka bane che. A apAdAnakAraka samajAvyuM. II2117 // vasuhAgAsaM cakkaM, sarUvamiccAisaMnihANaM jaM / kuMbhassa taMpi kAraNamabhAvao tassa jadasiddhI || 2118 // gAthArtha :- pRthvI, AkAza, cakra ane svarUpa ItyAdi je koI kuMbhanAM sannidhAna rUpe eTale ke AdhAra rUpe kAraNa bane che te te kuMbhanAM AdhArAtmaka kAraNa che. te AdhArano jo abhAva hoya to ghaTakAryanI siddhi thAya nahIM. 2118 // ghaTasya cakraM sannidhAnamAdhAraH, tasyApi vasudhA, tasyA apyAkAzam, asya puna: svapratiSThatvAt svarUpamAdhAraH / ityevamAdi yatkimapi AnantaryeNa paramparayA vA sannidhAnamAdhAro ghaTasya vivakSyate tatsarvamapi tasya kAraNam / tadabhAve tasya ghaTasya yad-yasmAdasiddhiH / evamAtmano'pi yathA AtmA kartA, svaguNAnAM kartA, svasvajJaptidRSTiramaNAnubhavalakSaNAnAM pravRttiH kAryam, te eva guNAH sattAsthA nirAvaraNAH karaNarUpAH teSAmevotpAdapariNatiparyAyAbhinavAvirbhAvalakSaNaM sampradAnam, teSAmeva paryAyANAM jJAnAdInAM pUrvaparyAyavyayalakSaNamapAdAnam, AtmanaH asaGkhyeyapradezarUpasvakSetratvaM samastaguNaparyAyANAmAdhAraH / iti svasvarUpaSaTkArakANAM sarvakAryaniSpattiH / pariNatAnAM jJAnaM sadvivekaH, tadvivekatAM sarvavaiSamyAbhAvaH iti zloArthaH / sannidhAna eTale AdhAra, ghaTano AdhAra cakra che. te cakrano paNa AdhAra pRthvI che. te pRthvIno paNa AdhAra AkAza che. A AkAza pote svayaM pratiSThita hovAthI potAnuM svarUpa e ja A AkAzano AdhAra che. A rIte je koI paNa anaMtarapaNe athavA paraMparAe paNa ghaTanuM sannidhAna (AdhAra) banatuM hoya athavA ghaTanA AdhAra tarIke vivakSA karAya te sarve paNa vastuo ghaTanuM AdhArarUpe kAraNa bane che. kAraNa ke AdhArarUpe jo te cakra-pRthvI Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 457 AkAza Adi na hota, teono abhAva hota to te vivakSita ghaTakAryanI siddhi thatI nathI. mATe te AdhArane paNa kAraNa mAnavAM joIe. ahIM sudhI ghaTa-paTa vagerenA udAharaNo ApIne cha kAraka samajAvyAM. have A ja cha kAraka AtmadravyamAM samajAve che - A ja pramANe AtmAmAM paNa che kAraka jANavAM. tyAM prathama AtmA karyA che te samajAve che. A AtmA svaguNono kartA che. kAraNa ke jJAna-darzanAdi guNo AtmAnA ja che ane A AtmA ja tene pragaTa karanAra che. mATe kartA che. AtmAnA potAnA zuddha svarUpanA jJAna-darzanAdi guNomAM ja ramaNatAno anubhava karavArUpa je pravRtti karavI te kArya che. arthAt karmakAraka che. te ja jJAna-darzanAdi guNo ke je sattAmAM rahelA che te jema jema nirAvaraNa thAya che (kSayopazamabhAvathI pragaTa thAya che, tema tema te guNo navA navA guNonI prAptimAM kAraNarUpa bane che. guNothI guNo ughaDe che, khUle che. mATe guNo karaNarUpa che. te ja jJAnAdi guNomAM pratisamaye utpAda-pariNatirUpa paryAyathI navA navA guNono je AvirbhAva thAya che te pragaTa thatA guNonuM deyapAtra AtmA ja che. kAraNa ke A guNo AtmAne ja ApavAnA che. mATe AtmA saMpradAna che. te ja jJAnAdi guNonA paryAyomAM pUrva pUrva paryAyono je vyaya thAya che te apAdAnakArakatA AtmAnI che. kAraNa ke pUrvakAlIna paryAyo AtmAmAMthI nAza pAmatAM AtmAthI dUra thayA ane AtmA dhruva rahyo mATe AtmA apAdAna che. tathA A AtmAnA asaMkhyapradezAtmaka je svakSetra che te ja jJAnAdi samasta guNo ane paryAyono AdhAra che. A pramANe AtmAmAM potAnA ja svarUpanI cha kArakatA samajAvI. AtmA pote ja kartA, potAnuM svarUpa ja karma, potAnA guNo ja karaNa, AtmA pote ja saMpradAna, apAdAna ane AdhAra ema chae kAraka AtmAnA svarUpanAM AtmAmAM ja jANavAM. Ama samajavAthI AtmAnA svarUpanA sarvakAryanI siddhi thAya che. AtmAmAMthI ja guNo pragaTa thAya che. AtmAnA guNo pragaTa karavA e ja AtmAnuM kartavya che. A rIte chae kAraka samajavAM. pariNata AtmAone thayeluM je jJAna che te ja uttama viveka rUpa bane che. jJAnanA prabhAve heya-upAdeyano savizeSa viveka pragaTe che. te viveka AvavAthI sarva prakAranI viSamatAno abhAva thAya che. rAga-dveSanI pariNati, AkuLa-vyAkulatA, harSa-zokAdi, duHkha-sukhanI lAgaNIo, caDatI-paDatInA prasaMge rati-aratinA bhAvo, kaSAyonI tIvratA ItyAdi sarva viSamatA dUra thaI jAya che ane A AtmA saraLa, sajjana, nirvikArI, nirvedasaMvegapariNAmavALo ane vizeSa vizeSa mokSAbhilASI thAya che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekASTaka - 15 atrAvasarAyAtamucyate, kArakatA tu AtmapariNatikartRtvarUpAtmazaktipariNAmaH / sa ca sadaiva nirAvaraNo'pi bandhakAryakartRtvena karmarUpasya kartA eva samyagjJAnopayogagRhItasvarUpalAbhAbhilASI svaguNaprAgbhAvarUpasvasAdhanakAryakartA sa eva niSpannapUrNAnandasiddhatve svarUpaguNapariNamanajJAyakatAdimUlakAryakartA iti sevam III 458 jJAnasAra cha kArakanuM svarUpa bahu ja vistArathI samajAvIne have avasarane ucita je samajAvavA jevuM che te samajAve che. AtmatattvamAM ja pariNAma pAmavA svarUpa kartRtvarUpa je Atmazaktino pariNAma che te svasvarUpanI kArakatA che. te ja kArakatA vAstavikapaNe A AtmAmAM che. te A kartRtvarUpa Atmazaktino pariNAma sadAkAla nirAvaraNa ja rahe che. to paNa mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAdAdinA kAraNe te ja Atmazaktino pariNAma baMdhAtmakakAryanA kartApaNe pariNAma pAmyo chato A jIva karmarUpakAryano kartA banI jAya che. temAMthI satsaMga, svAdhyAya ane sadgurunA yogarUpa bAhya kAraNo maLavAthI ane tathAbhavyatAnA paripAka rUpa atyaMtara kAraNa prApta thavAthI samyajJAnanA upayogapUrvaka buddhimAM gRhIta thayelA evA AtmasvarUpanI prAptine meLavavAno atyanta abhilASI thayelo evo A jIva potAnA guNone pragaTa karavA rUpa AtmatattvanI sAdhanAnA kAryano kartA bane che. sAdhanA karatAM karatAM kALAntare A ja AtmA pUrNAnandavALuM siddhapaNuM prApta kare che eTale ke kevalajJAna, kevaladarzana prApta karIne sarvakarma khapAvIne siddha avasthA prApta karyA pachI svarUpAtmaka guNonA pariNamanano tathA traikAlika sarvabhAvonI jJAyakatA, svaguNonI bhoktatA, svaparyAyonI ramaNatA, avyAbAdha anaMta sukhonI bhoktatA vagere mUlabhUta zuddhasvarUpAtmaka kAryano kartA bane che. jJA saMyamAstraM vivekena, zANenottejitaM muneH / dhRtidhArolbaNaM karma - zatrucchedakSamaM bhavet // 8 // gAthArtha :- vivekarUpI zANa (zarANa) vaDe uttejita karAyeluM ane dhIrajarUpI dhArA dvArA prabaLa baneluM evuM munimahArAjanuM saMyamarUpI zasra karmazatruono cheda karavAmAM samartha bane che. 8 TIkA :- "saMyamAstramiti''-saMcama:-paramAvanivRttirUpa: taveva astra vivena - svaparavivecanena zANena uttejitaM - utkRSTatejastAM nItam, dhRtiH - santoSa:, tadrUpA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 459 dhArA, tayA ulbaNaM-tIkSNaM saMyamAstram, karma-jJAnAvaraNAdi, tadeva zatruH tasya cchedaH, tasmin kSama-samarthaM bhavati, ityanena anAdimithyAtvAsaMyamAjJAnAdhiSThaH viziSTotkRSTarUpasvarUpadharmabhrAntyA parabhAvaikatvotpannaviparyAsakartRtva-bhoktRtva-grAhakatvAdyazuddhapariNatyA sahItakarmopAdhiH tadvipAkaprAptazubhAzubhasaMyogabhogena rAgadveSapariNataH saMsAre saMsarati jIvaH / sa eva trilokavatsalArhaduktaparamAgamasaMyogapItatattvarahasyaH svaparavivekena parabhAvavibhAvAbhyAM nivRttaH zuddhAtmIyasvabhAvaruciH sarvAzravanivRttaH paramAtmasAdhako bhavati / ata eva svaparabhedajJAnarUpavivekAbhyAsaH karaNIyaH // 8 // vivecana :- muni mahAtmAnI pAse raheluM saMyama rUpI zastra karmo rUpI zatruono uccheda (nAza) karavAmAM samartha thAya che tyAM saMyama eTale parabhAvanI nivRtti karavI te, vyavahAranayathI parapadArthono tyAga karavo. eTale ke pravajyA levI te saMyama ane nizcayanayathI parapadArtho pratyenI mamatA-mArApaNAno je pariNAma te parabhAva, teno tyAga karavo te saMyama kahevAya che. vyavahAranaya bAhyatyAgane saMyama kahe che ane nizcayanaya atyaMtara evA mohatyAgane saMyama kahe che. A saMyama e zastranuM kAma kare che tethI tene zastranI upamA ApavAmAM AvI che. koIpaNa zastra zANa upara (eTale ke zarANa upara) ghasavAmAM Ave to utkRSTa tejavALuM bane che. tejasvI bane che. ahIM vivekabuddhi (svatattva zuM ane paratattva zuM? evA prakAranI je bhedabuddhi che te viveka tene zarANanI upamA ApavAmAM AvI che jema zarANa upara ghasAyeluM zastra dhAradAra thAya che tema vivekapUrvakanuM saMyama karmo chedavAmAM zastranuM kAma kare che. uttejita eTale utkRSTa tejasvIpaNAne pAmeluM A zastra karmono turata uccheda kare che. zastra paNa dhAra vaDe tIkSNa baneluM hoya to ja chedavAnuM kAma karI zake che tema ahIM dhIraja, saMtoSa, samatAbhAva e dhAra samajavI. jema dhAra vaDe tIkSNa zastra cheda karI zake che tema dhIrajarUpI dhArA vaDe tIkSNa baneluM, dhAradAra baneluM A saMyamarUpI zastra, jJAnAvaraNIyAdi je karyo che. te karmo rUpI zatruno uccheda karavAmAM samartha bane che. dhAravALuM ane cakacakita zastra jema zatruno uccheda karavAmAM samartha bane che tema dhIraja guNapUrvakanuM ane viveka guNavALuM saMyama, karmono jaldI jaldI nAza karavAmAM samartha bane che. A pramANe bhAva che. rUtyanena = upara samajAvelA tattva vaDe samajAya tema che ke anAdikALathI mithyAtvadazA, asaMyamadazA ane ajJAnadazAmAM khucelo A AtmA tathA viziSTa ane utkRSTa Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 vivekASTaka - 15 jJAnasAra sukhasAmagrI, zArIrika rUpAdi-dhanasaMpatti, mAna, mobho, pratiSThA ItyAdi rUpane ja potAnuM svarUpa che, potAno dharma che ema bhramathI mAnI laIne parabhAvanI sAthe ekatA thavAthI utpanna thayela je viparIta kartRtva, viparIta bhostRtva ane viparIta grAhakatva (eTale ke paudgalika bhAvonuM kartApaNuM-bhoktApaNuM ane grAhakapaNuM) vagere azuddha pariNati pAmavAthI ghaNAM ghaNAM bAMdhyAM che karmorUpI upAdhi jeNe evo A AtmA, te bAMdhelAM karmonA vipAkodayanA kAraNe prApta thayelA zubhAzubha saMjogone anubhavavAthI rAga ane dveSAdi pariNAmane pAmyo chato A AtmA saMsAramAM rakhaDe che, bhaTake che. - mithyAtvAdi mahodayanA kAraNe bhramathI parabhAvane potAnuM svarUpa samajIne parabhAvanI sAthe ekatAvALo thayelo A jIva viparIta buddhivALo banyo che. tenA kAraNe ja parabhAvanuM kartutva-parabhAvanuM bhoknatva ane parabhAvanuM grAhakatva ItyAdi azuddha pariNativALo A jIva banyo che. tenA kAraNe niraMtara cIkaNAM ane dIrghasthitivALAM karmo bAMdhe che. te karmo udayamAM Ave tyAre prApta thatA zubha ane azubha saMjogono anubhava karavo ja paDe che. tenAthI A jIvamAM rAga-dveSAdi kaluSita bhAvo janme che. tenA kAraNe A jIva A saMsAramAM anaMta janma-maraNAdinAM duHkho pAmavA dvArA bhaTake che, rakhaDe che, khoTe raste jAya che ane duHkhI duHkhI thAya che. sa vi trisnovatsatna = traNe lokanA sarva jIvo upara parama vAtsalya bhAvavALA evA arihaMta paramAtmAe kahelAM evAM parama AgamazAstrono saMyoga thavAthI sadguru pAsethI pIdhuM che yathArthatattvanuM rahasya jeNe evo te ja jIva svatattva zuM che? ane paratattva zuM che ? eno viveka jAgavAthI parabhAvadazAthI ane vibhAvadazAthI vyAvRtta thayo chato potAnA AtmAnA zuddha svabhAvanI rUcivALo banyo chato sarva AzravabhAvothI nivRtta thaIne (eTale ke sarvasaMgano tyAgI thaIne) AtmAmAM ja raheluM evuM je parama Atmatattva che teno sAdhaka bane che. A AtmA karmone paravaza hato, mohanI tIvratAvALo hato, cIkaNAM karmo bAMdhato hato, zubhAzubha saMjogo maLatAM rAga-dveSavALo thato hato. paraMtu jyArathI paramavAtsalya bhAvavALA arihaMta paramAtmAnAM AgamazAstronuM rahasya jANyuM che, sadguruno yoga thayo che, temanI pAsethI tattvajJAnanuM amRta pIdhuM che, tenAthI sva ane parano viveka jene jAgyo che. potAnI mohadazA jene samajAI che, heya-upAdeyabhAva barAbara jenAmAM pragaTa thayo che, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnamaMjarI vivekASTaka - 15 461 bhagavatte kahelA mArga upara je ArUDha thayo che, dravyathI ane bhAvathI parabhAvadazA jeNe tyajI dIdhI che, vibhAva-bhAvathI je AtmA nivRtta thayo che, potAnuM zuddha Atmatattva jene barAbara samajAyuM che, potAnA AtmatattvanI jene sAcI ruci lAgI che te ja prApta karavAnI jene jhaMkhanA vadhI che, evo DAhyo thayelo A AtmA sarva AzravabhAvone tyaje che saMvara bhAvavALo ane nirjarAbhAvavALo bane che. tenAthI alpakALamAM ja sarvakarmano kSaya karIne AtmAmAM je "parama Atmatattva" raheluM che. teno sAdhaka bane che. A kAraNathI sva ane paranA bhedajJAna svarUpa vivekadazA prApta karavAno A jIve niraMtara abhyAsa karavo joIe. jeTalo viveka vahelo jAge, teTaluM vaheluM A jIvanuM kalyANa thAya. I8l. paMdaramuM vivekASTaka samApta