________________
તેથી બ્રહ્મચારીએ આ દસ સમાધિસ્થાનોનું સેવન કરવું આવશ્યક છે.
બ્રહ્મચર્ય સાધકનું નિવાસ એકાંત, શાંત હોવું જોઇએ. સ્ત્રીઓનું અતિ આવાગમન ન હોવું જોઇએ. વ્યાખ્યાન વગેરેના મર્યાદાવાળા સમયમાં ધર્મભાવથી સ્ત્રી આદિનું આવવું વર્જિત સમજવું નહિં.
આંખ હોવાથી ચક્ષુ ઇન્દ્રિય દ્વારા રૂપનું ગ્રહણ અવશ્યભાવી છે પરંતુ અહિં આસક્તિ પૂર્વક જોવાનો ત્યાગ છે.
પૂર્વે ભોગવેલા કામભોગો બ્રહ્મચર્ય સાધક યાદ ન કરે. તેના ચિંતનથી પણ અબ્રહ્મચર્યના વિચારો અને કુસંકલ્પો જન્મે છે, જે બ્રહ્મચર્યમાં અત્યંત નુકસાન કરે છે.
બ્રહ્મચર્યની સફળ સાધના માટે - અંતર્બાહ્ય પૂર્ણ વિશુદ્ધિ માટે સાધકને માટે પૌષ્ટિક આહાર ઉપયુક્ત નથી. સાધકે પ્રાયઃ વિગય રહિત આહાર કરવો જોઇએ. ગુરુ આજ્ઞા વિના વિગય કે મહાવિગયના સેવનનું પ્રાયશ્ચિત કહેલ છે. શરીરની સુરક્ષા કે આવશ્યકતા માટે વિગયોનું કે પૌષ્ટિક આહારનું સેવન કરવાનું આવશ્યક હોય તો સાધકે ગુરુ આજ્ઞા પ્રાપ્ત કરવી જરૂરી છે.
બ્રહ્મચારીના ભોજનની વિધિના પાંચ ભાવ દર્શાવવામાં આવ્યા છે - ૧) એષણાના ૪૨ દોષ રહિત નિર્દોષ ભિક્ષા ગૃહસ્થના ઘરેથી મેળવે, ૨) પરિમાણ યુક્ત આહાર કરે. પેટમાં છ ભાગની કલ્પના કરે. તેમાંથી અર્ધો એટલે ત્રણ ભાગ શાક, રોટલી વગેરે ભોજનથી ભરે. બે ભાગ પાણીથી ભરે અને એક ભાગ વાયુ સંચાર માટે ખાલી રાખે, ૩) ઉચિત સમય પર જ ખાય – વારંવાર ખાય નહિં, ૪) જીવન યાત્રા કે સંયમ યાત્રા માટે આહાર કરે. સ્વાદ કે શરીર પુષ્ટિ માટે નહિં, ૫) ભોજન-પાણીના ઉપયોગ માટે પૂર્ણ વિવેક રાખવો જોઇએ. પથ્ય-અપથ્ય, સુપાચ્ય-દુષ્પ્રાચ્યનું વિવેકભાન રાખવું જોઇએ.
આનાથી વિપરીત દસ બાબતો જેવી કે, ૧) સ્ત્રીઓ હોય તેવું સ્થાન સેવન, ૨) મન લોભાવે તેવી મનોરમ્ય સ્ત્રી કથા, ૩) સ્ત્રીઓનો સંસર્ગ ૪) સ્ત્રીઓનાં અંગોપાંગ રાગભાવથી જોવા, ૫) સ્ત્રીઓનાં અવ્યક્ત શબ્દો, હાસ્ય, ગીત વગેરે
૬૪
