________________
સાધક અગ્લાન ભાવે પ્રસન્નતા પૂર્વક વૈયાવચ્ચ કરે અથવા સર્વ દુઃખોથી મુક્ત કરાવનાર સ્વાધ્યાયમાં એકાગ્ર બની જાય.
| વિચક્ષણ સાધુ દિવસના ચાર ભાગ કરીને તે ચાર ભાગમાં ઉત્તર ગુણોની આરાધના કરે.
પંચ મહાવ્રતનું પાલન અને સમિતિ, ગુપ્તિની પ્રવૃત્તિઓ મૂળ ગુણ રૂપ છે. સ્વાધ્યાય, ધ્યાન, તપ, વૈયાવચ્ચ અને વિવિધ પ્રત્યાખ્યાન, અભિગ્રહ આદિ અનુષ્ઠાનો ઉત્તર ગુણની આરાધના છે.
મુનિ દિવસના પ્રથમ પ્રહરમાં સ્વાધ્યાય કરે, બીજા પ્રહરમાં સૂત્રાર્થ ચિંતવનારૂપ ધ્યાન કરે, ત્રીજા પ્રહરમાં ભિક્ષાચર્યા કરે અને ચોથા પ્રહરમાં ફરીથી સ્વાધ્યાય કરે.
રાત્રિ ચર્યા વિદ્વાન મુનિ રાત્રિના પણ ચાર ભાગ કરે. પ્રથમ પ્રહરમાં સ્વાધ્યાય, બીજા પ્રહરમાં ધ્યાન, ત્રીજા પ્રહરમાં નિદ્રા અને ચોથા પ્રહરમાં ફરી સ્વાધ્યાય કરે.
પ્રતિલેખનનો કાળઃ દિવસના પહેલાં પ્રહરના પહેલાં ચોથા ભાગમાં સાધક ગુરુને વંદન કરીને, ગુરુ આજ્ઞા મેળવી વસ્ત્રાદિ ઉપકરણોનું પ્રતિલેખન પૂર્ણ કરે. ત્યારબાદ ગુરુને વંદના કરી સ્વાધ્યાય કરે. પ્રહરના ત્રણ ભાગ વ્યતીત થયા પછી ચોથા ભાગમાં સ્વાધ્યાયથી નિવૃત્ત થયા વિના પાત્રાની પ્રતિલેખના કરે અને અવશેષ પ્રહરના સમયમાં પુનઃ સ્વાધ્યાય કરે.
સાધુને માટે સ્વાધ્યાય, પ્રતિલેખન, ગોચરી આદિ પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિની પરિસમાપ્તિ થાય ત્યારે કાર્યની અતિચાર શુદ્ધિ માટે કાર્યોત્સર્ગ કરવાનું વિધાના છે. પરંતુ અહિં પ્રથમ પ્રહરની સ્વાધ્યાય ચાલુ જ રાખવાની છે, તેથી તેના અતિચારોનું પ્રતિક્રમણ કર્યા વિના જ પાત્ર પ્રતિલેખન કરવાનું કથન છે.
પ્રતિલેખન વિધિઃ મુનિ સહુથી પ્રથમ મુહપત્તિનું પ્રતિલેખન કરે, ત્યાર પછી હાથની આંગળ પર રજોહરણની દેશીઓ રાખીને, રજોહરણ અને તેની દાંડીનું પ્રતિલેખન કરે. અને ત્યાર પછી વસ્ત્રોનું પ્રતિલેખન કરે.
૧૦૮
