________________
દેવતા.
નારકીઃ નારકીના ભેદ તેના નિવાસ સ્થાન રૂપ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ છે. નરક સાત હોવાથી નારકીના સાત પ્રકાર છે. તેના નામ ૧) રત્ન પ્રભા ૨) શર્કરા પ્રભા ૩) વાલુકા પ્રભા ૪) પંકપ્રભા ૫) ધૂમપ્રભા ૬) તમઃ પ્રભા ૭) મહાતમઃ
પ્રભા.
નારકીના જીવોની સ્થિતિ પ્રવાહની અપેક્ષાએ અનાદિ-અનંત છે અને પ્રત્યેક નારકી જીવોની આયુસ્થિતિ-કાયસ્થિતિ સાદિ-સાંત હોય છે.
ભવસ્થિતિઃ પહેલી નરક ભૂમિના નારક જીવોની જઘન્ય દશ હજાર વર્ષ, ઉત્કૃષ્ટ એક સાગરોપમ. બીજી નરક ભૂમિમાં નારક જીવોની એક સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ સાગરોપમ. ત્રીજી નરકમાં જઘન્ય સ્થિતિ ત્રણ સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ સાત સાગરોપમ. ચોથી નરકમાં જઘન્ય સ્થિતિ સાત સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ દશ સાગરોપમ.
પાંચમી નરકમાં જઘન્ય સ્થિતિ દશ સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ સત્તર સાગરોપમ. છઠ્ઠી નરકમાં જઘન્ય સ્થિતિ સત્તર સાગરોપમ, ઉત્કૃષ્ટ બાવીસ સાગરોપમ. સાતમી નરકમાં જઘન્ય સ્થિતિ બાવીસ સાગરોપમ ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીસ સાગરોપમ.
નારકની જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ જેટલી આયુસ્થિતિ છે, તેટલી જ તેની કાયસ્થિતિ છે; અને અંતર જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળનું છે.
આ નૈરયિકોના વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ અને સંસ્થાનની અપેક્ષાએ હજારો ભેદ થાય છે.
તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયઃ તેના બે પ્રકાર છે – સમૂર્ચ્છિમ અને ગર્ભજ.
સમૂóિમઃ કોઇ અમુક સ્થાનમાં પુદ્ગલો એકત્રિત થવાથી ઉત્પન્ન થનારા,
માતા-પિતાના સંયોગ વિના જેની ઉત્પત્તિ થાય છે તથા મન પર્યાપ્તિના અભાવથી જે મૂઢ અવસ્થામાં રહે છે, તેને સમૂર્ચ્છિમ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય કહે છે.
ગર્ભજઃ માતા-પિતાના સંયોગથી અને ગર્ભધારણ વડે ઉત્પન્ન થનારા
૧૯૫
