________________
પૂર્વ વર્ષની.
છે.
અંતરઃ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત, ઉત્કૃષ્ટ અનંતકાળ.
મનુષ્યોના વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ અને સંસ્થાનની અપેક્ષાએ હજારો ભેદ
દેવોઃ
દેવોના મુખ્ય ચાર ભેદ છેઃ ભવનપતિ, વ્યંતર, જ્યોતિષી અને વૈમાનિક
દેવ.
ભવનપતિઃ અધોલોકના ભવનોમાં રહેનારા દેવોને ભવનપતિ દેવ કહે છે. તેના દસ પ્રકાર છે - અસુર કુમાર, નાગ કુમાર, સુપર્ણ કુમાર, વિદ્યુત કુમાર, અગ્નિ કુમાર, દ્વીપ કુમાર, ઉદધિ કુમાર, વાયુ કુમાર, અને સ્તનિત કુમાર.
વ્યંતર દેવઃ પર્વત, ગુફા, વનખંડ આદિમાં જેનો આશ્રય હોય, તેને વ્યંતર દેવ કહે છે. વ્યંતર દેવોના આવાસ તિરછાલોકમાં છે. તેના આઠ પ્રકાર છેઃ પિશાચ, ભૂત, યક્ષ, રાક્ષસ, કિન્નર, કિંપુરુષ, મહારોગ, ગંધર્વ. વ્યંતર દેવો બહુ ચપળ અને ચંચળ ચિત્તવાળા હોય છે. તેઓ વિવિધ પ્રકારના આભૂષણોથી શરીર શણગારવામાં અને વિવિધ ક્રીડાઓ કરવામાં મગ્ન રહે છે.
જ્યોતિષી દેવોઃ પાંચ પ્રકારના છે – ચંદ્ર, સૂર્ય, નક્ષત્ર, ગ્રહ અને તારા ગણ. આ પાંચ પ્રકારના દેવો અઢીદ્વીપની બહાર સ્થિર છે અને અઢીદ્વીપની અંદર ચર છે (ફરતા રહે છે).
ચર જયોતિષી દેવોની ગતિના કારણે કાળના વિભાગ – દિવસ, રાત્રિ, કલાક, મિનિટ, સેકન્ડ તેમજ માસ, વર્ષ વગેરે થાય છે. અઢીદ્વીપનું આખું જ્યોતિષ મંડળ મેરુ પર્વતની પ્રદક્ષિણા કરે છે.
વૈમાનિક દેવોઃ આ દેવો જયોતિષી દેવોથી અસંખ્યાતા ક્રોડાક્રોડી જોજન ઉંચપણે પોતાના દેવલોકનાં વિમાનમાં રહે છે, તેથી વૈમાનિક દેવ કહેવાય છે.
૧૯૮
