Uttaradhyan Sutrano Ark

Author(s): Shobhna Kamdar
Publisher: Nima Kamdar

Page 203

વૈમાનિક દેવોના બે પ્રકાર છેઃ કલ્પોત્પન્નક અને કલ્પાતીત. કલ્પોત્પન્નક દેવોના બાર ભેદ છે - ૧) સૌધર્મ ૨) ઇશાન ૩) સનતકુમાર ૪) માહેન્દ્ર ૫) બ્રહ્મ ૬) લાંતક ૭) મહાશુક્ર ૮) સહસ્રાર ૯) આણત ૧૦) પ્રાણત ૧૧) આરણ ૧૨) અચ્યુત.
૧
કલ્પાતીતના બે પ્રકાર છે – ત્રૈવેયક અને અનુત્તર વિમાનવાસી. તેમાં ત્રૈવેયક દેવોના નવ પ્રકાર છે.
નવ ત્રૈવેયક વિમાનની નવ શ્રેણીઓ અને ત્રણ ત્રિકો છે. એક ઉપરની ત્રિક, બીજી મધ્યમ ત્રિક અને ત્રીજી નીચેની ત્રિક. પ્રત્યેક ત્રિકમાં ઉપર, મધ્ય અને નીચે એમ ત્રણ શ્રેણીઓ-પ્રતર છેઃ ૧) નીચેની શ્રેણીનો નીચેનો પ્રતર - ભદ્ર ત્રૈવેયક, ૨) નીચેની શ્રેણીનો મધ્યમ પ્રતર સુભદ્ર ત્રૈવેયક, ૩) નીચેની શ્રેણીનો ઉપરનો પ્રતર – સુજાતા ત્રૈવેયક, ૪) મધ્યની શ્રેણીનો નીચેનો પ્રતર - સુમાન ત્રૈવેયક, ૫) મધ્યની શ્રેણીનો મધ્યમ પ્રતર - પ્રિયદર્શન ત્રૈવેયક, ૬) મધ્યની શ્રેણીનો ઉપરનો પ્રતર – સુદર્શન ચૈવેયક, ૭) ઉપરની શ્રેણીનો નીચેનો અમોઘ ત્રૈવેયક, ૮) ઉપરની શ્રેણીનો મધ્યમ પ્રતર - સુપ્રતિભદ્ર ત્રૈવેયક, ૯) ઉપરની શ્રેણીનો ઉપરનો પ્રતર - યશોધર ત્રૈવેયક.
પ્રતર
1
-
અનુત્તર વિમાનવાસી દેવોઃ અન્ય દેવો કરતાં જેનામાં સ્થિતિ, પ્રભાવ, સુખ, ધ્રુતિ, લેશ્યા આદિ વિશેષ છે, તેને અનુત્તર વિમાનવાસી દેવો કહે છે. તે વિમાનના પાંચ પ્રકાર છે – વિજય, વૈજયંત, જયંત, અપરાપ્તિ અને સર્વાર્થસિદ્ધ. અનુત્તર વિમાનના દેવો શાતાવેદનીય કર્મના ઉદ્ધે વિશેષ શાતાનો અનુભવ કરે છે. સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના સર્વ મનુષ્યનો એક ભવ કરી સિદ્ધ પદ પ્રાપ્ત કરે છે.
બાર દેવલોક, નવ ત્રૈવેયક અને પાંચ અનુત્તર વિમાનમાં અસંખ્ય દેવોના નિવાસ છે. એક સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનમાં સંખ્યાતા દેવોનો નિવાસ છે.
આ સર્વ દેવો લોકના અમુક ભાગમાં રહે છે. આખા લોકમાં નહિં. પ્રવાહની અપેક્ષાએ દેવલોકના દેવો અનાદિ-અનંત છે પરંતુ સ્થિતિની અપેક્ષાએ સાદિ
સાંત છે.
૧૯૯